Internet jako narzdzie komunikacji

Rozwaania nad blogosfer naley rozpocz od uwiadomienia sobie, jak ogromn rol w yciu wspczesnego czowieka odgrywa Internet, cho wypowied ta brzmi jak niepotrzebnie powtarzany wci na nowo bana. Nie sposb znale tekst traktujcy Internet w obrbie jego aspektw psychospoecznych, ktry nie zaczynaaby si od podobnego stwierdzenia. Polska uzyskaa poczenie z Internetem w 1991 roku, a prawdziwe umasowienie dostpu do niego zaczo si w roku 1996. Wtedy wanie wprowadzono na rynek modemy umoliwiajce poczenia dial-up z Internetem. Od tamtego czasu ilo osb korzystajcych z Internetu stale wzrasta. W 2010 roku a 60% Polakw bywao on-line. Jeszcze 5 lat temu z Internetu korzystao niespena 30% Polakw, a w roku 1998 zaledwie 4%.1 Wyglda wic na to, e przywoany na pocztku rozdziau bana, zwaywszy na szybko rozpowszechniania Internetu i jego dynamiczny rozwj, wci moe intrygowa. Kolejnym banaem bdzie stwierdzenie, e tak ogromny sukces Internetu wynika przede wszystkim z tego, jak skuteczny jest on w realizowaniu niezwykle wanych potrzeb spoecznych. Mona by si zastanawia, dlaczego wanie Internet, ktry jest przede wszystkim narzdziem sucym do komunikacji, tak szybko sta si nieodzown czci ycia ogromnych mas ludzi. Historia rozwoju innych rodkw przekazu (radia czy telegrafu) nie bya tak dynamiczna. Odpowied okazuje si nad wyraz prosta: Internet jest wyjtkowy, poniewa ze spoecznego punktu widzenia nie jest on wycznie technologi komunikacyjn. Wyksztaciy si pewne grupy spoeczne, ktre traktuj Internet jako swoje naturalne rodowisko. Ludzie ci przenosz do internetu ogromn cz swojego ycia i za jego

K. D. Trammel i in. (2006), Rzeczpospolita blogw [Republic of Blog]: Examining Polish bloggers through content analysis., Journal of Computer-Mediated Communication", 11(3), s. 704.
1

porednictwem zaspokajajce wikszo swoich spoecznych potrzeb. 2 W Internecie szukaj rozrywki, odnajduj interesujce ich informacje, odkrywaj odskoczni od rzeczywistoci, zawieraj znajomoci, podtrzymuj bliskie zwizki, w kocu uczestnicz we wsplnotach, ktre wyksztaciy wasne normy kulturowe.

Prowadzenie bada w Internecie

Badania nad Internetem roszczce sobie prawo do caociowego

zaprezentowania zachodzcych w nim zjawisk, czsto okazuj si badaniami interdyscyplinarnymi. Ponisza praca skupia si na bardzo specycznym aspekcie opisu rzeczywistoci, ktry wpisuje si w nurty szeroko rozumianych psychologii i socjologii Internetu. Praca ta odnosi si do zachowa pewnej grupy internautw oraz do mechanizmw zwizanych z ksztatowaniem si wsplnej dla tej grupy tosamoci spoecznej. Nie zostanie tu zacytowana adna spjna teoria opisujc zachowania czowieka w Internecie. Teoria taka nie powstaa i nie ma pewnoci, czy ktokolwiek zdoa j kiedy powoa do ycia. Badacze skonni s twierdzi, e w Internecie waciwie nie zachodz zjawiska, ktrych nie mona rozpatrywa w odniesieniu do mechanizmw psychospoecznych obserwowanych poza rodowiskiem Internetu. Myl t moemy odnale we wstpie do Oxford Handbook of Internet Psychology.3 Niemniej jednak Internet pozwala odpowiada na postawione ju dawno pytania w zupenie nowy sposb i stawia opisane ju problemy w nieznanym dotd wietle. Badanie zjawisk zachodzcych w Internecie jest tym bardziej zoone, e Internet jako medium zmienia si niezwykle dynamicznie. Trudno jest powoywa si na prace
2 3

K. D. Trammel i in., dz. cyt., s. 705.

J. Hartley (2008), Oxford handbook of internet psychology, British Journal of Educational Technology, 39, ss. 561562; cyt. za M. Zajc, K. Krejtz (2007), Internet jako przedmiot i obszar bada psychologii spoecznej, Psychologia Spoeczna, nr 3 (5), s. 194.

powstae w latach 90-tych, jako e caa przestrze Internetu i jego najistotniejsze funkcje s teraz w znacznej mierze inne. Rwnie zachowania internautw wydaj si zmienia zarwno jakociowo, jak i ilociowo.4 T sytuacj wyranie akcentuje Jan M. Zajc w swoim artykule Internet jako przedmiot i obszar bada psychologii spoecznej. Autor wskazuje na nastpujce tendencje moliwe do zaobserwowania w przestrzeni Internetu: po pierwsze - obecnie to, co dzieje si online i ofine coraz czciej jest mocno zwizane i trudne do rozrnienia; po drugie - wspczeni internauci wykorzystuj Internet przede wszystkim jako jeden z wielu kanaw komunikacji do kontaktw z osobami poznanymi poza sieci.5 Autor wysnuwa nastpujc konkluzj: Internet nie tworzy jakiej odrbnej rzeczywistoci i nie jest now, odmienn przestrzeni spoeczn. Co najwyej tak funkcj mog peni niektre szczeglne rodowiska w jego obrbie. Praca ta rozwija zastrzeenie, ktrym Zajc zakoczy przytoczony wyej wywd. Spoeczno, do ktrej bd si odnosi jest wanie takim szczeglnym rodowiskiem. Czonkowie tej spoecznoci wydaj si niemale wszystkie swoje siy wkada wanie w tworzenie odrbnej rzeczywistoci, a w wiecie ofine manifestuj swoj przynaleno do konstytuowanej wsplnoty bardzo subtelnie i rzadko szukaj ze sob kontaktu poza internetem.

Specyka komunikacji internetowej

Badanie blogw, uwzgldniajce nie tylko ich struktur, ale przede wszystkim ich dialogowo, musi odnosi si do koncepcji komunikacji zaporedniczonej przez komputer (CMC - computer-mediated communication6, nazywan rwnie face-to-(via monitor)-face lub face-to-monitor 7).
4 5 6 9

J. M. Zajc, K. Krejtz, dz. cyt., s. 194. Tame, s. 194. J. M. Zajc, K. Krejtz, dz. cyt., s. 195.

M. Szpunar (2006), Rozwaania na temat komunikacji internetowej, W: Teksty kultury. Oblicza komunikacji XXI wieku, red. J. Mazur, M. Reszutko-Iwan, Lublin, Wydawn. Uniwersytetu Marii CurieSkodowskiej, s. 219.

Magorzata Szpunar wypowiadajc si na ten temat przywouje skrajny pogld goszcy, e w takim sposobie komunikacji czowiek staje si niemal zbdny, gdy kluczowa jest interakcja wanie z maszyn. Stwierdzenie to przytaczam raczej jako przewrotn ciekawostk. W przeciwiestwie do autorki uznaj za oczywisty fakt, e w dialogu prowadzonym za porednictwem Internetu konieczny jest udzia zarwno nadawcy jak i aktywnego, reeksyjnie nastawionego odbiorcy wszelkich komunikatw. W innym wypadku Internet nie miaby prawa spenia funkcji o charakterze spoecznym, o ktrych bd wspomina, a liczni badacze zastanawialiby si nad zgoa innymi problemami ni te, ktre zostan dalej przytoczone. Jednake przywoywana dalej przez Szpunar metafora ycia na ekranie czy raczej ycia poprzez ekran wydaje si by ciekawym opisem istniejcego w Internecie zjawiska. Mwic o interakcji zaporedniczonej przez komputer warto wspomnie o tworze, ktry moemy nazwa quasi-interakcj.8 Ten model komunikacji ma charakter monologowy. Nadawca komunikatu nie kieruje swej wypowiedzi do konkretnego odbiorcy. Przemawia raczej do pewnej grupy osb, ktrej nie moe pozna lecz ma na jej temat jakie wyobraenia. Przykad takiej quasi-komunikacji moemy zobaczy w programach telewizyjnych pozbawionych interakcji z widzem. Na paszczynie Internetu, zwaszcza w odniesieniu do szczeglnie interesujcych mnie blogw, podobne zjawisko zachodzi, gdy blog nie zyska sobie rzeszy ywo komentujcych wpisy blogera czytelnikw. Badacze abstrahujcy od quasi-interakcji prbuj rozstrzygn, dlaczego pomimo tego, e Internet czsto narzuca komunikacj tekstow, a co za tym idzie niemale odbiera aktorom komunikacji moliwo przekazywania i odbierania treci

pozawerbalnych, komunikacja taka moe mie charakter osobisty.9

8 9

M. Szpunar, dz. cyt., s. 220. Tame, s. 223.

Czynnikiem, ktry powoduje, e dialogi prowadzone przez Internet nie musz by bezosobowe i pozbawione emocji, jest z pewnoci kreatywno uytkownikw Internetu adaptujcych wszelkie dostpne im narzdzia do wyraania treci, ktrych nie chc lub nie potra wyrazi wycznie za pomoc sw. Internauci stworzyli specyczny parajzyk (okrelany jako jzyk ekonomiczny10 lub jzyk instant11 ) funkcjonujcy w Internecie w wielu odmianach. Jzyk ten niewprawnemu odbiorcy (lurkerowi - osobie, ktra nie bierze aktywnego udziau w dyskusji on-line12) moe wydawa si pozbawiony jakiegokolwiek sensu. Wszystkie komunikaty mog si jawi jako zupenie przypadkowo rzucane w przestrze, tak jakby nikt nikogo nie sucha i waciwie do nikogo nie mwi. Jzyk ten zmierza do maksymalnej zwizoci, przez co Zrozumiay jest tylko dla biegle wadajcych nim internautw. Tak dugo, jak sowa przekazuj zamierzon tre, ignoruje si reguy gramatyczne, styl i ortogra.13 Internauci wykazuj si te niezwyk kreatywnoci we wprowadzaniu coraz to nowych skrtowcw i akronimw. Hiltz i Turoff nadmieniaj, e wikszo internautw skonna jest do do surowego oceniania swoich onlineowych rozmwcw. Internauci widz siebie nawzajem jako chodnych i wycofanych lub wybuchowych i nastawionych niezwykle ofensywnie.14 Internauci znaleli jednak sposb na skuteczne ocieplenie wzajemnych stosunkw i budowanie bardziej sympatycznego wizerunku siebie jako rozmwcy. W tym wanie
10 11 12 13

celu

wprowadzono

emotikony.

Emotikon

to

zestaw

znakw

M. Szpunar, dz. cyt., s. 222. Tame, s. 222. Tame, s. 221.

M. Szpunar sugeruje, e zjawisko to powinno okrela si mianem internetowej analfabetyzacji. Odwouje si tu do A. Szewczyka, ktry omawiajc zjawisko przenikania specjalistycznego argonu informatycznego do codziennego jzyka wielu ludzi uywa okrelenia internetowej alfabetyzacji. S. R. Hiltz, M. Turoff (1978), The Network Nation: Human Communication via Computer, New York , Addison-Wesley; cyt. za M. Szpunar, dz. cyt., s. 223.
14

interpunkcyjnych czonych z literami, ktry peni funkcj znaku kojarzonego z konkretn mimik, intonacj gosu, gestykulacj lub nastrojem.15 Emotikony s bardzo specyczn form ekspresji stanw afektywnych. Aby zobrazowa emocj

odpowiednim emotikonem potrzebny jest czas i autoreeksja. Inaczej sprawy maj si w przypadku rozmowy twarz w twarz, podczas ktrej reakcja na sowa rozmwcy jest natychmiastowa i czsto do pewnego stopnia podwiadoma. ) Naley zda sobie spraw z tego, e w Internecie moliwe jest wchodzenie z innymi w interakcje zarwno w sposb asynchroniczny, ktremu powic w tej pracy szczeglnie duo uwagi, jak i w sposb synchroniczny, czyli odbywajcy si w czasie rzeczywistym. Komunikacja synchroniczna, odbywajca si np. na kanaach IRC czy czatach, ma zaskakujce waciwoci. Mona zauway, e pojawiajce si tam luno zwizane ze sob komunikaty nie wyznaczaj wyranie ani pocztku, ani koca rozmowy; zjawisko to mona okreli mianem delimitacji.16 Mona wic zaobserwowa specyczn, wielogosow multikonwersacj, ktr Szpunar trafnie porwnuje do muzycznej polifonii. Podobnie komunikacj asynchroniczn mona przedstawi uywajc metafory. Szpunar okrela j mianem komunikacji kaskadowej, w ktrej kolejno pojawiajce si po sobie, wzajemnie powizane wypowiedzi tworz wanie rodzaj kaskady. Konstrukcj t mona najczciej zobaczy na forach internetowych lub wrd komentarzy na blogach. Obrazuje j ponisza rycina.

15 16

M. Szpunar, dz. cyt, s. 223. Tame, s. 221.

Ryc. 1. Przykad komunikacji kaskadowej.

Komunikacja czsto nie przybiera tutaj formy prawdziwej wielogosowej dyskusji rozstrzygajcej jakie zagadnienie. Dziaa tutaj efekt podium. Osoby uczestniczce w komunikacji reaguj na jak wypowied i swe uwagi adresuj jakby do jednej osoby, ale jednoczenie pamitaj, e odbiorcw ich wypowiedzi jest znacznie wicej. Nikt tutaj nikomu nie przerywa, std niektre wypowiedzi maj posta tyrad. 17 Poczucie anonimowoci sprawia, e Internet jawi si jako szczeglnie bezpieczne otoczenie, w ktrym ludzie szybciej ni w przypadku komunikacji bez uycia komputera wypracowuj, czasami moe przedwczenie, zayo i intymno z rozmwc. Szpunar przytacza zdanie A. Ben-Zeeva, ktry twierdzi, e Internet uatwia zadawanie bardziej bezporednich, osobistych pyta, co pozwala omija sprawy drugorzdnej wagi.18

17 18

M. Szpunar, dz. cyt, ss. 222-223.

A. Ben-Ze'ev (2004), Love Online: Emotions on the Internet, Cambridge University Press, cyt. za M. Szpunar, dz. cyt., s. 223.

Model komunikacji, ktra odbywa si w Internecie, znacznie rni si od tej niezaporedniczonej przez komputer, co podsumowuje ponisza tabela.

Ryc. 2. Typy interakcji Cechy interakcji Ukad czasowo-przestrzenny Interakcja bezporednia kontekst wspobecnoci; wsplny przestrzennoczasowy ukad odniesienia dua rnorodno rodkw symbolicznych dziaanie wobec konkretnych innych Interakcja zaporedniczona rozdzielenie kontekstw; dostpno w czasie i przestrzeni rozszerzona zawone zakresy rodkw symbolicznych dziaanie wobec konkretnych innych Zaporedniczona quasi-interakcja rozdzielenie kontekstw; dostpno w czasie i przestrzeni rozszerzona zawone zakresy rodkw symbolicznych dziaanie wobec nieograniczonej liczby potencjalnych odbiorcw monologowa

Zakres rodkw symbolicznych Ukierunkowanie dziaania

Dialogowo czy monologowo

dialogowa

dialogowa

rdo: M. Szpunar, Rozwaania na temat komunikacji internetowej, W: Teksty kultury. Oblicza

komunikacji XXI wieku, red. J. Mazur, M. Reszutko-Iwan, Lublin, Wydawn. Uniwersytetu Marii CurieSkodowskiej, 2006 za A. Giddens, Socjologia, PWN, 2004, s. 488.

Nasuwa si pytanie, z czego wynikaj zaznaczone wyej rnice. McKenna i Bargh zasugerowali, e mona wyrni cztery kluczowe czynniki, ktre wpywaj na odmienno zachowania ludzi w Internecie.19 Anonimowo Wspomniaam o niej ju wczeniej. Gwoli cisoci naleaoby doda, e w Internecie mamy raczej do czynienia z wraeniem anonimowoci. W zasadzie na kadym kroku internauta zostawia po sobie lad, choby w postaci numeru IP, ktry czsto wystarczy by pozyska adres, z ktrego korzystano z internetu.
J. A. Bargh, K. Y. A. McKenna (2004), The Internet and social life, Annual Review of Psychology, 55, 573-590; cyt. za J. M. Zajc, K. Krejtz, dz. cyt., s. 194.
19

 Odlego zyczna aktorw komunikacji Internet sprawia, e kontakt z ssiadem zza ciany moe wyglda tak samo jak kontakt z osob, ktra wanie przebywa na innym kontynencie. Aspekty wizualne i pozawerbalne komunikacji maj bardzo nike znaczenie Przebieg komunikacji twarz w twarz do pewnego stopnia uzaleniony jest od pierwszego wraenia, na ktre ogromny wpyw ma wygld osb uczestniczcych w komunikacji. Internet przede wszystkim udostpnia narzdzia do komunikacji tekstowej. Nie ma wic moliwoci odbioru takich bodcw jak mimika. intonacja czy tempo wypowiedzi. Czas przestaje mie znaczenie Komunikacja internetowa zwykle ma charakter asynchroniczny. Nadawca komunikatu ma wic moliwo zupenie dowolnego

ksztatowania i poprawiania tekstu wypowiedzi. Odbiorca natomiast odbiera j wycznie w dogodnych dla siebie momentach.20 ) Powysze rozwaania, jak czsto zaznaczaam, maj wyrane zastosowanie wycznie w przypadku analizy komunikacji tekstowej. Obecnie Internet oferuje jednak znacznie wicej. Na blogach, o ktrych bd pisa, coraz czciej pojawiaj si treci multimedialne. Istotne staje si nie tylko to, co mona przeczyta, ale rwnie to, co mona usysze i obejrze. Mamy tu do czynienia z ikonizacj przekazu, w ktrym znaczenie przekazywane jest czsto bez uycia sw.21 Rnorodno rodkw wyrazu i

J. A. Bargh, K. Y. A. McKenna (2004), The Internet and social life, Annual Review of Psychology, 55, 573-590; cyt. za J. M. Zajc, K. Krejtz, dz. cyt., s. 194.
20 21

M. Szpunar, dz. cyt., s. 224.

sposobw interakcji z drugim czowiekiem, jakie oferuje Internet sprawiaj, e niezwykle trudno jest wypracowa spjn teori wyjaniajc zachowania internautw.

Hipertekstualny charakter komunikacji internetowej

Kolejn z kluczowych cech komunikacji internetowej jest jej hipertekstualno. Glister okrela hipertekst jako dane wyposaone w dowizania do sw kluczowych, pozwalajce na niesekwencyjne przegldnie informacji lub jako program do tworzenia i poszukiwania odsyaczy.22 Zdaniem Smitha hipertekst to rodzaj dostpu do systemu zarzdzania informacj zgromadzon w sieci wzw (ang. nodes), ktre mog zawiera teksty, grak, przekazy audiowizualne i inne.23 Multimedialno hipertekstu i system odsyaczy zdaj si pozbawia tekst przestrzennych granic, pobudzaj odbiorc do staej pracy, polegajcej na wsptworzeniu tekstu oraz jego swobodnemu, subiektywnemu interpretowaniu. 24 Internauta - jednoczenie twrca i odbiorca hipertekstu - jest cigle prowokowany do wyraania swoich myli w nowy, niespotykany dotd sposb. Eco sugeruje, e wanie tak technologia niemale wymusza powstanie nowych gatunkw literackich, ktre nie zastpuj starych, ale stale z nich czerpi.25 Szpunar przychyla si do pogldu, e to zatarcie granicy midzy twrc tekstu a jego odbiorc jest ostateczn dewaluacj koncepcji autora czy autorstwa. Twrca nie ma ostatniego sowa. Nie moe istnie ostateczna wersja, rozstrzygajca myl. Zawsze bdzie jaki nowy pogld, nowa idea reinterpretacja.26 Za raportem Modzi i media warto przytoczy, e w przestrzeni Internetu
22 23 27 25

P. Glister (1997), Digital Literacy, New York, Wiley; cyt. za M. Szpunar, dz. cyt., s. 225. J. Smith, S. Weiss (1988), An Overview of Hypertext, CACM; cyt. za Szpunar, dz. cyt., s. 225. M. Szpunar, dz. cyt., s. 225.

U. Eco (2002),Nowe rodki masowego przekazu a przyszo ksiki, W: M. Hopnger (red.),Nowe media w komunikacji spoecznej w XX wieku, Warszawa, Ocyna Naukowa; cyt. za M. Szpunar, dz. cyt., s. 226.
26

M. Szpunar, dz. cyt., s. 226.

10

niemoliwym staje si okrelenie jasnych granic midzy produkcj a konsumpcj wytworw kultury, std konieczne jest wprowadzenie terminu prosumenta, ktry jest jednoczenie twrc i odbiorc na przykad hipertekstu.27 Szukajc struktury oddajcej zoono i dynamik hipertekstu przywoano ju do form sieci poczonych ze sob wzw; moliwe jest te odwoanie si do formy koa. rednica tego koa zdaje si rozrasta w nieskoczono. Jednoczenie mona uzna, e k takich jest wiele i koa te zupenie dowolnie na siebie zachodz. Niemoliwym jest wic linearne odczytywanie hipertekstu.28 Eksplorowanie hipertekstu pocztkowo poraa przypadkowoci. Hipertekst jest zinformatyzowanym podoem, na ktrym rozwija si specyczna forma

wspczesnego anuryzmu. Internauta, w swej podry pozornie bez celu, zupenie chaotycznie wybiera przejcia od hipercza do hipercza, kierujc si wycznie chwilow fascynacj czy ulotn obietnic przyjemnoci. Hipertekst pozwala anurowi, jak u Baudelairea, zamieszka w mnogoci, falowaniu, ruchu, w tym, co umyka, co jest nieskoczone. 29 Taka podr skania czasem do bdzenia bez adu i skadu, ale pozwala dokonywa niezliczonych odkry, daje wic internaucie niemale niczym

nieograniczon wolno. 30

M. Filiciak i in. (2010), Modzi i media. Nowe media a uczestnictwo w kulturze, Raport Centrum Bada nad Kultur Popularn SWPS, Warszawa, Dostpne pod adresem: http://www.swps.pl/mlodzi-imedia.html (30 IX 2010).
27 28 29 30

M. Szpunar, dz. cyt., s. 226. Ch. Baudelaire (1998), Malarz ycia nowoczesnego, cyt. za http://www.aneur.pl/. M. Szpunar, dz. cyt., s. 226.

11

Tosamo w kontekcie Internetu

Zagadnienie tosamoci w kontekcie Internetu fascynuje nie tylko badaczy, ale te szerok rzesz aktywnych internautw, ktrzy w Internecie spdzaj coraz wicej czasu na pracy, zabawie, czy budowaniu wizi z innymi. Internauci zastanawiaj si, czy to, jak kto wyraa swoj tosamo, bezspornie ujawnia jego wiek, pe, czy przynaleno do grupy spoecznej? A moe kady internauta kreuje swj wizerunek zgodnie z wasnymi upodobaniami? W miar jak Internet wkracza coraz bardziej w ycie przecitnego czowieka, badacze wkadaj znacznie wicej wysiku w znalezienie odpowiedzi na podobne do powyszych pytania. Jedn z najbardziej interesujcych koncepcji traktujcych o tosamoci czowieka w Internecie jest silnie osadzona w nurcie lozoi postmodernistycznej koncepcja Turkle.31 Dla tej antropolog kluczowa jest moliwo konstruowania wielu niezalenych od siebie tosamoci funkcjonujcych w Internecie, ale jednoczenie silnie

wpywajcych na zachowanie czowieka poza sieci. Jedn z cech tosamoci internetowej jest jej odcielenienie, czyli dewaluacja takich czynnikw jak wiek, pe, czy rasa. To kreacyjne ujcie tosamoci rozwinito w koncepcj laboratorium tosamoci.32 Tosamo staje si pojciem zupenie pynnym. Mona j dowolne przeksztaca, przymierza niczym strj i zmienia zgodnie z chwilowymi preferencjami. Badacze wskazuj jednak na to, e intencje osoby, ktra kreuje swj wizerunek, czsto s niezwykle dalekie do tego, w jaki sposb kreacja ta zostanie odczytana przez innych.33 Std staa konieczno modykowania rodkw ekspresji

S. Turkle (1995), Life on the screen: Identity in the age of the Internet, New York, Simon & SchusterJ; cyt. za A. Bargh, K. Y. McKenna, G. M. Fitzsimons (2002), Can You See the Real Me? Activation and Expression of the True Self on the Internet, Journal of Social Issues", 58, ss. 33-34.
31 32 33

J. A. Bargh, K. Y. McKenna, G. M. Fitzsimons, dz. cyt., s. 34.

J. Berman i A. S. Bruckman (2001), The Turing Game. Exploring Identity in an Online Environment. Convergence", 7(3), s. 85.

12

majcych na celu konstytuowanie obranej tosamoci i negocjowania prawa do przypisywania jej sobie. Interesujcym dopenieniem powyszych spostrzee s badania, ktre wyjaniaj, dlaczego ludzie, kreujc swe internetowe wizerunki, wykazuj wiksz swobod w ekspresji na co dzie ukrywanych cech osobowoci. Ich wizerunek bliszy jest wic ich Ja prawdziwemu, jak okreliby to Rogers.34 Ta nieskrpowana moliwo wyraania siebie zwiksza ich samoakceptacj. Bycie rozumianym pozwala budowa wizi i zmniejsza poczucie izolacji spoecznej. Wyglda wic na to, e ludzie na swej drodze do Ja idealnego na pocztku prbuj swoich si w bezpieczniejszym i bardziej, jak im si wydaje, przyjaznym wiecie on-line.35 Warto terapeutyczn ma nie tylko ujawnianie prawdy o sobie. Badacze wykazali, e rwnie konstruowanie tosamoci odlegej od Ja prawdziwego moe mie korzystny wpyw na czowieka. Internet pozwala wic w zupenie wyjtkowy sposb rozwizywa problemy zwizane z tosamoci.36 Zauwaono pewien zwizek midzy ksztatowaniem tosamoci a jakoci zaporedniczonej przez Internet interakcji z drugim czowiekiem. Kontakty internetowe jawi si czsto jako mao trwae, labilne i powierzchowne, a relacje z ludmi maj przecie zasadniczy wpyw na ksztatowanie si samowiedzy czowieka. Wyaniajca si z tych kontaktw struktura Ja okazuje si by mao uporzdkowana treciowo i afektywnie. Pocztkowa tendencja badaczy do traktowania Internetu przede wszystkim jako rodowiska umoliwiajcego ludziom niemale nieograniczon ekspresj i kreowanie siebie wci na nowo wydaje si obecnie ustpowa problemom zgoa innej natury.

C. Rogers (1951), Client-centered therapy, Boston, Houghton-Mifin; cyt. za J. A. Bargh, K. Y. McKenna i G. M. Fitzsimons, dz. cyt., s. 34.
34 35 36

J. A. Bargh, K. Y. McKenna i G. M. Fitzsimons, dz. cyt., s. 34. J. Berman i A. S. Bruckman, dz. cyt., s. 100.

13

Wczeniej obserwowano, jak ludzie wcielaj si w wybrane przez siebie role, ignorujc przy tym wszelkie dowiadczane na co dzie ograniczenia. Obecnie jednak Internet zdaje si suy do zaspokajania zupenie innych potrzeb, takich jak choby budowanie wizi spoecznych (std rozwj tak wielu portali spoecznociowych). Szpunar wspomina, e wiadomo staego kontaktu z innymi daje poczucie przynalenoci do danej grupy spoecznej, sprawiajc, e czujemy si dla kogo spoecznie istotni.37 Internet sprawia, e rwnie ci, zwykle odizolowani lub spoecznie napitnowani, mog tworzy relacje i dzieli z innymi dowiadczenia. Badacze kad wic wikszy nacisk na wpyw aktywnoci internetowych na struktury samowiedzy czowieka i spoeczne implikacje tyche aktywnoci.

37

M. Szpunar, dz. cyt., s. 226.

14