Professional Documents
Culture Documents
Nauka o MSG obejmuje zarówno problematykę teorii, jak i polityki. Rozpatruje zjawiska
zarówno z punktu widzenia świata jako całości, jak i określonego kraju czy grupy krajów.
Obejmują one:
Tematami MSG są: korzyści z handlu, struktura handlu, protekcjonizm, bilans płatniczy,
czynniki określające kurs walutowy, problemy koordynacji polityki międzynarodowej oraz
międzynarodowy rynek kapitałowy.
Współczesny rozwój gospodarki przynosi właśnie te problemy, takie same jakie frapowały
ekonomistów w poprzednich stuleciach.
Podobne sytuacje, fakty, idee pozwalają kolejnym pokoleniom na wyciąganie wniosków, np.:
analiza kursów walutowych, nowe teorie handlu zagranicznego, analiza międzynarodowych
przepływów kapitału.
MSG jest dyscypliną ciągle pulsującą życiem, wzbogacaną. Zwiększa się znaczenie handlu
zagranicznego, pojawiają się nowe powiązania rzeczowe i instytucjonalno – pieniężne,
odgrywające coraz ważniejsza rolę w gospodarce. Pojawiają się nowe podmioty. Z jednej
strony są to korporacje transnarodowe i różne ugrupowania integracyjne, z drugiej zaś
pojedyncze kraje wiążące ściśle swój rozwój gospodarczy ze wzrostem udziału w stosunkach
międzynarodowych.
Cele:
Narzędzia ZPE:
Stopa % jest to stosunek sumy, którą się płaci za użytkowanie kapitału pieniężnego, do
wielkości tego kapitału. Najczęściej ustalana jest na rok. W polityce ekonomicznej może ona
zachęcać lub zniechęcać do lokowania depozytów w określonych walutach, depozyty
przynoszą odsetki zgodnie za stopą odpowiadającą ich walucie. Są one swego rodzaju
pożyczkami udzielanymi bankom przez właścicieli depozytów, a oprocentowanie jest
rekompensatą za te pożyczki.
W gospodarce rynkowej stopa % kształtuje się pod wpływem relacji między podażą funduszy
pożyczkowych na rynkach finansowych a popytem na te fundusze. Wysokość stóp %jest
zróżnicowana w zależności od terminu, na jaki jest udzielana pożyczka i od związanego z nią
ryzyka, a także od stopy inflacji.
Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez
redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.
Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w
wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla
towarów i przedsiębiorstw zagranicznych.
Za protekcją zaś opowiadali się słabsi producenci, nie mogący sprostać konkurencji
zagranicznej.
Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwijające się, nie mogące
sprostać konkurencji silniejszych partnerów.
Protekcjonizm rodzi również wiele skutków negatywnych zwłaszcza, gdy jest stosowany w
długim okresie. Należą do nich: utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, osłabianie
zainteresowania przedsiębiorstw poprawą efektywności produkcji i postępem technicznym,
tendencje do ograniczania zakresu otwartości gospodarki wobec zagranicy.
Polityka liberalizacji handlu oznacza obniżanie stopnia ochrony własnego rynku np. przez
redukcję stawek celnych czy znoszenie ograniczeń ilościowych.
Całkowita liberalizacja oznaczałaby politykę wolnego handlu, tj. brak ingerencji państwa w
wymianę handlową (stosunki gospodarcze) oraz brak barier w dostępie do własnego rynku dla
towarów i przedsiębiorstw zagranicznych.
Za protekcją zaś opowiadali się słabsi producenci, nie mogący sprostać konkurencji
zagranicznej.
Politykę silnej ochrony własnych gospodarek prowadziły kraje rozwijające się, nie mogące
sprostać konkurencji silniejszych partnerów.
W teorii ekonomii nie stwierdza się jednoznacznie, kiedy występuje liberalizm a kiedy
protekcjonizm. Nie głosi się także, ze wolny handel jest lepszy od protekcjonizmu, lub
odwrotnie.
Cło jest opłatą pobieraną od towaru zagranicznego w związku z przekroczeniem przez niego
granicy celnej. Cła należą do najstarszych instrumentów protekcji. Ich szerokie zastosowanie
w przeszłości wynikało częściowo z tego, że były one dogodnym instrumentem
zapewniającym uzyskiwanie wpływów budżetowych (pobieranie dochodów dla budżetu),
zwłaszcza w krajach o słabo rozwiniętych służbach poboru podatków.
Głównym zadaniem ceł była zawsze i jest nadal ochrona poszczególnych gałęzi gospodarki
narodowej, a niekiedy także bilansu płatniczego.
Rodzaje ceł:
1. autonomiczne i umowne
2. cło minimalne i maksymalne
3. cła preferencyjne i dyskryminacyjne
4. cła importowe, eksportowe i tranzytowe
5. cła ochronne i fiskalne cła od wartości, ilości i cła kombinowane
Cła mogą być ustalone na czas nieograniczony lub mieć np. cel sezonowy (kraje chronią np.
własną produkcję owoców i warzyw, ustanawiając cła na importowane konkurencyjne
artykuły jedynie w zbiorów u siebie).
Cła mogą być pobierane od: importu, eksportu lub tranzytu towarów przez terytorium kraju.
Cła tranzytowe nie są z reguły współcześnie stosowane. Rzadkie są też cła eksportowe, bo
krajom zależy zazwyczaj na zwiększaniu eksportu, a nie na jego zmniejszaniu.
Cła są też stosunkowo mało elastyczne, co w dużej mierze wiąże się z formalnymi
trudnościami ich użycia. Trudności te wynikają z dwóch względów:
Cła retorsyjne - stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomicznie działania kraju lub
grupy krajów.
Cło eksportowe jest nakładane na towary deficytowe na rynku wewnętrznym eksportera, aby
ograniczyć ich import często po znacznie wyższych cenach.
Cła ochronne – zabezpieczają produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną. Cel ten jest
osiągany przez podniesienie na rynku krajowym ceny wyrobu zagranicznego o stawkę celną.
Im stawka ta jest wyższa, tym producent wyrobu krajowego jest w wygodniejszej sytuacji.
Efektem wprowadzenia cła importowego jest wzrost ceny krajowej towaru importowanego.
Drugorzędną sprawą jest to kto płaci cło: dostawca zagraniczny czy odbiorca krajowy
importowanego towaru. W każdym przypadku wyższa cena krajowa obciąża konsumenta
krajowego. Skutki wzrostu ceny krajowej towaru importowanego mogą być różne zależnie od
elastyczności (cenowej, dochodowej) popytu na ten towar oraz od możliwości zastąpienia
wyrobu importowanego – produkowanym w kraju (elastyczności krajowej podaży towarów
substytucyjnych wobec importu).
Podstawowym celem tych opłat jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu
ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności.
Opłaty te cechują się przede wszystkim zmiennością będąca pochodną wahań cen na rynku
międzynarodowym towarów importowanych. W przypadku gdy ceny te ulegają obniżeniu,
opłaty wyrównawcze rosną, w przeciwnym przypadku maleją.
Opłaty wyrównawcze stosowane są łącznie z cłem (gdy cena towaru importowanego jest
niższa od ceny wewnętrznej) lub zamiast cła. Opłaty te charakteryzują się przede wszystkim
wysoką skutecznością w eliminowaniu konkurencji towarów zagranicznych.
Podstawowym ich celem jest podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny
towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności. OW cechują się: zmiennością,
będącą pochodną wahań cen na rynku międzynarodowym towarów importowanych. Gdy ceny
te ulegną obniżeniu, OW rosną, w przeciwnym przypadku maleją, ponieważ ceny wewnętrzne
jako punkt odniesienia są stałe.
OW są stosowane łącznie z cłem lub zamiast. Są nakładane, gdy: cena towaru import, łącznie
z cłem jest nadal niższa od ceny wew. OW są skuteczne w eliminowaniu konkurencji
towarów zagranicznych. Prowadzą do szybkiego rozwoju krajowej produkcji towarów.
21. Subsydia i ich stosowanie
Subsydium jest to dostarczanie przez rząd albo inną instytucję publiczną środków
finansowych lub wsparcia dochodowego, lub cenowego przedsiębiorstwom (najczęściej
eksporterowi), lub producentowi wyrobów przeznaczonych na eksport.
Konsumenci w kraju importującym mogą z tego tytułu odnieść korzyść (jeśli pośrednicy nie
podniosą ceny do poprzedniego poziomu). Tracą jednak producenci podobnego towaru w
kraju importującym: tańszy import eliminuje część z nich z rynku.
stosowanie subsydiów posiada także skutki uboczne: subsydia nasilają inflację w kraju
eksportującym, ograniczają zainteresowanie producentów i eksporterów obniżką kosztów
produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmieniają proporcje
podziału PKB między różne grupy społeczne.
Subsydia dopóty przynoszą krajowi 1 korzyści (wzrost eksp), dopóki kraj 2 nie wprowadzi ceł
lub opłat wyrównawczych. Konsumenci z K2 będą tak długo korzystać z tańszego importu,
jak długo pośrednicy nie wyrównają ceny subwencjonowanego towaru na tym rynku z
poziomem sprzed subwencji.
Cechą SB jest łatwa wykrywalność przez partnerów zagr, w konsekwencji czego Państwa
import. mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat
wyrównawczych lub też innych narzędzi zagr. polit. ekonom.
Ulgi kredytowe – obniżki oproc kredytów udzielonych eksporterowi przez Państwo lub
wydłużenie okresu ich karencji. Inna forma tej ulgi może być zapłacenie ze środków
państwowych części oproc. kredytu. Państwo może udzielić eksporterowi gwarancji, gdy
dostarcza on swoje wyroby odbiorcy zagranicznemu na kredyt.
23. Dumping
Dumping może być stosowany przez monopole, ewentualnie oligopole czasowo lub stale.
Sprzyja mu protekcyjna polityka handlowa państwa. Wywołuje niekorzystne skutki: w kraju
eksportera - konsumenci płacą wyższe ceny, pokrywając straty związane z niskimi cenami
w eksporcie, w kraju importera - ograniczenie produkcji własnej wobec konkurencji tanich
towarów importowanych. Po opanowaniu rynku eksporter podnosi ceny często do poziomu
wyższego niż poprzednio.
Istnieje także dumping walutowy, polegający na świadomym zaniżaniu przez państwo kursu
waluty krajowej w stosunku do walut obcych w celu zwiększenia konkurencyjności towarów
własnych na rynkach międzynarodowych (ich ceny wyrażone w walutach obcych obniżają
się) i zmniejszenia konkurencyjności towarów importowanych na własnym rynku (ich ceny
wyrażone w walucie krajowej są wyższe). Prowadzi to do zwiększenia eksportu
i ograniczenia importu, a zatem poprawy salda bilansu handlowego.
Istota dumpingu jest zbliżona do subsydiów: oba instrumenty oznaczają sprzedaż za granicę
po cenie niższej od ceny sprzedaży na rynku krajowym.
Różnica polega na tym, że dumping jest stosowany przez przedsiębiorstwa, subsydia zaś
przez rząd.
W pewnych sytuacjach przedsiębiorstwo może się zdecydować na sprzedaż za granicą :
Istotą dumpingu jest więc sprzedawanie takich samych produktów po różnych cenach.
Kraj dotknięty lub zagrożony skutkami dumpingu (podobnie jak subsydiów) ma prawo się
bronić.
Jeśli dumping wywołuje szkodę lub jej groźbę dla rodzimych producentów, to kraj
importujący ma prawo wyrównać warunki konkurencji i nałożyć cło antydumpingowe w
wysokości tzw. marży dumpingu, tj. różnicy między wartością normalną, którą zazwyczaj jest
cena sprzedaży danego towaru na rynku krajowym, a ceną dumpingową (ceną w eksporcie).
Obie sytuacje, tj. dumping i wywołana przez niego szkoda lub jej groźba, muszą być
udowodnione.
1. ograniczenia ilościowe
2. licencje importowe
3. dobrowolne ograniczenia eksportu
4. porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu
5. ograniczenia dewizowe
6. zakupy rządowe
Funkcję ochrony produkcji krajowej przejęły różnorodne przeszkody pozataryfowe i
parataryfowe.
Środki pozataryfowe charakteryzują się większą niż cła swobodą użycia. Znaczna ich część
(np. podatki, depozyty importowe) nie jest, formalnie biorąc, przedmiotem negocjacji
międzynarod.
Instrumenty polityki handlowej najogólniej można podzielić na: środki parataryfowe i środki
pozataryfowe.
Liczba tych środków jest bardzo duża, ponieważ zainteresowane kraje wprowadzają coraz to
nowe bariery bardziej skuteczne od dotychczasowych i mniej przejrzyste.
Przez pojęcie ograniczeń ilościowych rozumie się określenie przez państwo wolumenu
importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub innym okresie). Do
podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu należy zaliczyć: ochronę
produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe,
przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy
bezpieczeństwa. Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe w eksporcie. W tym
przypadku do głównych przyczyn zalicza się potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów
deficytowych na rynku krajowym, względy bezpieczeństwa, konieczność zastosowania
retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera. Ograniczenia ilościowe mogą
być stosowane w dwóch formach: jako globalne (nazywane też sztywnymi) lub bilateralne
(nazywane elastycznymi). Kontyngenty globalne są ustalone autonomicznie przez rządy i
wyrażane w maksymalnych wielkościach importu poszczególnych towarów ze wszystkich
krajów lub pewnych części. W okresie obowiązywania nie ulegają one zmianie. Kontyngenty
bilateralne są uzależnione od ustępstw partnera, z natury więc ulegają zmianie w czasie.
Odnoszą się one do sytuacji, w których eksporter – pod naciskiem importera – dobrowolnie
ogranicza swój wywóz na rynek partnera.
Importer nie mógł więc wykorzystać tego środka, jeśli nie chciał się narazić na krytykę ze
strony partnerów handlowych i posunięcia odwetowe ze strony krajów bezpośrednio
dotkniętych.
• VERs były administrowane przez kraj eksportujący (porozumienia o VERs mogły być
zawierane także bezpośrednio między firmami);
• były one z natury skierowane tylko przeciw niektórym zagranicznym, dostawcom,
tym, którzy powodowali zakłócenia na rynku importer Miały więc charakter
selektywny, dzięki czemu były zazwyczaj uważane za bardziej skuteczne narzędzia
ograniczania wymiany tradycyjne kwoty. Te ostatnie, jeśli już były stosowane, to
musiały mi charakter niedyskryminacyjny (zgodnie z zasadami GATT), tzn. objąć
wszystkich zagranicznych dostawców danego wyrobu. W odniesieniu do VERs nie
było takiego bezpośredniego wymagania, ponieważ były one znane w momencie
ustalania tekstu GATT i w efekcie w Układzie Ogólnym nie było wyraźnego zakazu
ich stosowania.
W pewnych sytuacjach VERs mogły jednak być mniej skuteczne ograniczenia importowe.
Po pierwsze, do takich ograniczeń byli z reguły nakłaniani jedynie główni, a nie wszyscy
dostawcy danego towaru, umożliwiało mniejszym krajom przejęcie z czasem części lub nawet
całego rynku utraconego przez głównych dostawców w następstwie skłonienia do
"dobrowolnego" ograniczenia ich eksportu.
Dlaczego eksporterzy godzili się na takie rozwiązania? Przede wszystkim obawiając się
ostrzejszych posunięć partnerów w przypadku niegodzenia się na "dobrowolne" ograniczenie
eksportu.
Takie "dobrowolne" ograniczenia były - przy mniejszym lub większym udziale eksportera -
negocjowane; dawały mu więc pewną szansę współdecydowania o warunkach ograniczeń, w
tym o tempie wzrostu eksportu.
Przewidywały bowiem z reguły ograniczenie tempa dopuszczalnego wzrostu eksportu, a nie
całkowite jego zamrożenie.
Ograniczenia mogą dotyczyć całości lub tylko części obrotów towarowych z zagranicą bądź
wszystkich lub tylko części partnerów zagranicznych.
Niewymienialności wew – przeds i instytucje danego kraju nie mają swobody wymiany swojej
waluty wew na waluty obce.
29. Do czego sprowadza się argumentacja tzw. “wczesnego etapu rozwoju” w teorii
protekcjonizmu?
30. Do czego sprowadzają się problemy gospodarki dualnej w krajach rozwijających
się?
• Państwa – ich wpływ na MPE jest funkcją wielu czynników: polit, gosp, społ,
militarnych, demograficznych. Dominujący wpływ na MPE mają kraje o stabilnych
systemach politycznych i liczącym się potencjale gospodarczym. Kraje małe i słabsze
muszą dostosować narzędzia swej polityki do parametrów ustalanych przez kraje o
dominującej roli w MPE. Wyrazem zróżnicowanej pozycji tych grup państw jest rola
w kształtowaniu porozumień, w oddzialywaniu na działalność międzynarodowych org
gosp, na pozycję ich przeds narodowych w stosunkach międzynarod. Państwa mogą
brać udział w prowadzeniu MPE – bezpośrednio (przez zawieranie przez rządy
porozumień i umów międzynarodowych) i pośrednio (przez oddz na prdzeds
uczestniczące we współpracy międzynarodowej i dział org międzynar)
• Międzynarodowe Organizacje Gospodarcze – możemy je podzielić na 2 grupy: org
powszechne i grupowe. Org powszechne – obejmują wszystkie lub prawie wszystkie
kraje świata. Uczestnictwo w nich jest dobrowolne i wynika z potrzeby rozw
problemów wymagających współpracy wielu Państw, np.: wyżywienie, rozwój gosp,
ochrona środowiska naturalnego, postęp techniczny. Org grupowe – mają ograniczony
zakres członkowstwa, należą do nich tylko niektóre Państwa, odpowiadające
specjalnym wymaganiom. Org te kierują się przy wyborze kryterium regionalnym,
poziomem rozwoju gosp, komplementarnością struktur. Wchodzenie do tych
organizacji jest procesem długotrwałym i wiąże się ze spełnieniem szeregu warunków
i odbywa się etapowo.
• Korporacje transnarodowe – przeds prowadzące działalność produkcyjną lub inną
co najmniej w dwóch krajach oraz posiadające swoje filie bądź oddziały co najmniej
w dwóch krajach, będące w całości lub w części własnością przeds macierzystego i
dział pod jego kontrolą.
39. Jak można określić główne etapy procesu integracyjnego w ramach regionalnej
integracji gospodarczej?
• Strefa wolnego handlu- likwidacja ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między
określonymi krajami.
• Unia celna- kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła
zewnętrzne (wobec krajów nie należących do tej strefy). Oznacza to preferowanie
towarów importowanych z krajów unii, na rzecz towarów z innych krajów. Wpływa na
handel zagraniczny poprzez efekt przesunięcia i kreacji handlu.
• Wspólny rynek- oznacza wprowadzenie także (oprócz tego co w strefie wolnego
handlu i unii celnej) swobodny przepływ kapitału i zasobów pracy. Powoduje
optymalną alokację zasobów pracy, postęp techniczny, rozwój produkcji i wolną
konkurencję. Wspólny rynek wymaga ujednolicenia polityki cenowej (np. rynek
produktów rolnych w UE).
• Unia walutowa- dodatkowa koordynacja polityki walutowej (ograniczenie wahań
kursów, wspólne rezerwy, jednolita waluta międzynarodowa (w UE od 01.01.2002r.-
EURO), bezwarunkowa pomoc kredytowa).
• Unia ekonomiczna- dodatkowo koordynacja poszczególnych dziedzin polityki
ekonomicznej. Pełna unia ekonomiczna jest wtedy, gdy jest wspólna waluta, a władze
w najważniejszych dziedzinach sprawują organy ponadnarodowe.
INTEGRACJA GOSPODARCZA
Teoria integracji gospodarczej bez względu na formę, treść, miejsce zostaje weryfikowana w
każdym modelu rozwojowym, ze względu na zróżnicowania geograficzne, ekonomiczne,
polityczne i kulturowe.
Siły napędowe rozwoju integracji regionalnej mają też źródło w głównych tendencjach
gospodarki światowej wynikających z internacjonalizacji życia gospodarczego.
Teoretyczne wyobrażenie optimum wyraża się w uzyskaniu pełnej lub totalnej integracji
poprzez ustanowienie między krajami członkowskimi Unii Walutowej i Gospodarczej.
Zauważa się tę zależność wyłącznie na kontynencie europejskim, ale pojawiają się uwagi i
zastrzeżenia, że najbardziej rozwinięta teoria w Europie przynosi największe rezultaty. Wiele
rozwiązań pośrednich lub odraczanych w czasie świadczą, że teoretyczne aspekty integracji
europejskiej nie znajdują zastosowania w innych częściach Świata, bo pojawiły się obawy, a
nawet zastrzeżenia co do najwyższych form współpracy europejskich, którymi ma być
zapowiadana na rok 1999 wspólna waluta europejska (EURO).
Kraje tworzące strefę wolnego handlu mogą ujednolicić cła i wtedy przekształcają się w Unię
Celną.
• cła dyskryminujące
• cła preferencyjne
efekt
Wspólny rynek
zapewnia zwiększenie całej taryfy celnej wobec krajów trzecich, ale obejmuje też swobodę
przepływu kapitału i siły roboczej tylko w obrębie ugrupowania.
Unia Walutowa - obejmuje oprócz: sfery wolnego handlu, Unii Celnej, Wspólnego rynku,
koordynację polityki walutowej prowadzonej na kraje członkowskie.
“Do jakiego stopnia integracji zobowiązują formalne postanowienia zawartych układów czy
kontraktów ?”
Te efekty mogą się pojawić w 3 przypadkach: gdy kraje udzielają sobie preferencji celnych,
tworzą strefę handlu wolnego handlu lub gdy tworzą unię celną.
Preferencje celne – maja miejsce wtedy, gdy kraje stosują wobec siebie cła niższe od
minimalnych lub też całkowicie znoszą cła w handlu między sobą w odniesieniu do pewnych
towarów.
Unia celna – ma miejsce, gdy kraje tworzące strefę wolnego handlu wprowadzają
ujednolicone cła zewnętrzne (wobec krajów trzecich)
Efekt kreacji handlu (trade creation effect) wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych
obrotów handlowych krajów tworzących unię celną -w wyniku usunięcia ceł i innych barier w
handlu między krajami unii oraz wprowadzenia wspólnej zewnętrznej taryfy celnej.
Efekt kreacji handlu - wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlowych
krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię
celną. Pewne towary, które uprzednio w warunkach prowadzenia przez poszczególne kraje
autonomicznej polityki celnej nie mogły być importowane, gdyż ich ceny importowe po
doliczeniu ceł były wyższe od cen krajowych, stają się przedmiotem handlu bądź unii celnej.
Bez obciążeń celnych są one tańsze od produkowanych w poszcz. krajach. W efekcie tworzy
się nowy strumień handlu, tym silniejszy, im poziom zniesionych stawek celnych był wyższy,
a różnice w kosztach produkcji – większe.
Efekt kreacji handlu można jednocześnie rozpatrywać znacznie szerzej, przy założeniu, że
unia celna ma wpływ nie tylko na handel krajów do niej należących, lecz także na handel
międzynarodowy w ogóle. W takim znaczeniu efekt kreacji handlu wywołany utworzeniem
unii celnej wyraża ogólny wzrost popytu na import w krajach unii, jak również zmiany
popytu na import w krajach trzecich.
Efekt przesunięcia handlu (trade diversion effect) wyraża się w zwiększeniu udziału krajów
należących do unii celnej w handlu krajów-członków unii oraz w zmniejszeniu udziału krajów
trzecich, w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów nawet o
niższych kosztach produkcji, lecz pozostających na zewnątrz unii, do krajów wchodzących w
skład unii celnej.
U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróżnicowanie stawek celnych; wewnątrz unii
pozostają one zniesione, natomiast w stosunkach z krajami trzecimi są nadal stosowane.
GATT, General Agreement Tariffa and Trade, Układ Ogólny o Taryfach Celnych
i Handlu, międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane 30 października 1947
w Genewie przez 23 państwa członkowskie ONZ. Zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 1948.
Do 1994 GATT był organizacją międzynarodową.
GATT był oparty na kilku podstawowych zasadach, które tworzyły swego rodzaju kodeks
dobrego postępowania w handlu międzynarodowym i były podporządkowane realizacji zadań
Układu.
Jej istotą jest równość traktowania zagranicznych partnerów: nie można przyznać
szczególnych korzyści jednemu partnerowi i tylko jemu ponieważ wszyscy mają do nich
jednakowe prawa.
Należy udzielić mu wszystkich przywilejów, jakie uzyskali i członkowie GATT (WTO). Od tej
zasady, podobnie jak od pozostały norm GATT (WTO), istnieją pewne wyjątki.
Najważniejszym dopuszczonym odstępstwem od KNU jest możliwość tworzenia stref wolnego
handlu i unii celnych.
Z tą pierwszą ściśle się wiąże zasada wzajemności, tj. równości korzyści i koncesji. Zgodnie z
tą zasadą żaden członek GATT (WTO) nie jest zobowiązany do redukcji swoich stawek
celnych ani też do udzielania innych koncesji bez uzyskania wzajemnych przywilejów od
partnera. Podczas rokowań następuje więc wymiana koncesji uznanych przez partnerów za
równoważne.
Trzecią ważną zasadą jest możliwość interwencji w handlu (np. w celu ochrony rodzimego
przemysłu) w zasadzie jedynie za pośrednictwem stawek celnych, a nie za pomocą innych
instrumentów polityki handlowej. Cła zostały uznane za w zasadzie jedyny dozwolony środek
interwencji państwa w handlu ze względu na to, że wpływają na poziom ceny i tym samym na
popyt, a więc nie naruszają zasadniczo mechanizmów rynkowych.
Kolejną zasadą jest tzw. klauzula narodowa. Zgodnie z nią produkt importowany nie powinien
być traktowany mniej korzystnie niż analogiczne produkty pochodzenia krajowego. Zasada ta
dotyczy w szczególności obciążeń podatkowych (zarówno bezpośrednich, jak i pośrednich), a
także innych przepisów i wymagań w zakresie sprzedaży, zakupu, przewozu, dystrybucji
i użytkowania tych towarów na rynku wewnętrznym.
Ograniczenie to daje jednak pewne wymierne korzyści. Przede wszystkim sprawia, że dostęp
do rynków zagranicznych jest bardziej pewny. Tym samym zmniejsza się ryzyko zawierania
transakcji handlowych. System jednolitych norm wielostronnych w większym stopniu ułatwia
rozwój handlu niż porozumienia bilateralne, o różnym zakresie koncesji i zobowiązań.
Aby te cele osiągnąć, kraje członkowskie współpracują z MFW oraz między sobą. Przede
wszystkim są one zobowiązane do:
MFW sprawuje nadzór nad polityką kursową krajów członkowskich w dwojaki sposób.
Odbywa regularnie (z reguły dwa razy w roku) dyskusje na temat sytuacji gospodarczej w
świecie. Pozwala mu to ocenić politykę gospodarczą i walutową krajów członkowskich w
płaszczyźnie wielostronnej oraz analizować rozwój gospodarki światowej.
Władze MFW coraz częściej dokonują oceny sytuacji walutowej w krajach rozwiniętych.
Ponadto dyrektor naczelny MFW bierze udział w spotkaniach ministrów finansów i prezesów
banków centralnych siedmiu najbardziej rozwiniętych krajów
Rola taka wiąże się ściśle ze wzrostem współpracy Banku z bankami handlowymi i
oficjalnymi kredytodawcami.
Cele działalności
1) Zgromadzenie Ogólne
2) Rada Bezpieczeństwa
4) Rada Gospodarczo-Społeczna
- status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł
i Handlu (GATT).
Można do nich zaliczyć także organizacje utworzone przez Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych, np.:
49. Co stanowi treść pojęcia terms of trade i jakie ma to znaczenie w analizie problemów
handlu zagranicznego?
Terms of trade ma na celu określenie, jak w miarę upływu czasu zmienia się siła nabywcza
jednej grupy towarowej w stosunku do innej grupy towarowej. Konkretyzując zaś chodzi o
zmianę siły nabywczej towarów eksportowanych w stosunku do importowanych przez
poszczególne kraje lub grupy krajów.
Ewolucja cenowego terms of trade danego kraju lub grupy krajów daje wskazówkę co do
zmian korzyści krajów prowadzących wymianę.
Poprawia się ono, jeśli ceny dóbr eksportowanych w danym okresie (zazwyczaj rocznym)
rosną szybciej niż ceny dóbr importowanych przez ten kraj. Oznacza to, że się zwiększa siła
nabywcza danego kraju, bowiem za taką samą ilość dóbr A, można kupić więcej dóbr B lub
też mniej za nie zapłacić.
Poprawa tego wskaźnika nic nie mówi jednak o bezwzględnym kierunku ruchu cen.
Następuje bowiem ona zarówno wtedy, gdy mamy do czynienia ze względnym wzrostem cen
eksportowanych w stosunku do zmian cen płaconych w imporcie, jak i wtedy, gdy
bezwzględny poziom cen eksportowanych się obniża, pod warunkiem, że ceny płacone w
imporcie obniżają się szybciej.
Kształtowanie się wskaźnika terms of trade danego kraju jest zależne tylko w ograniczonej
mierze od czynników, na które ten kraj może mieć wpływ bezpośredni. Dany kraj w praktyce
nie ma żadnego wpływu na zmiany cen światowych, które są wypadkową działania wielu
czynników o charakterze strukturalnym, instytucjonalnym i koniunkturalnym, działających
zarówno po stronie podaży, jak
i popytu. Ich działanie jest nieco inne w odniesieniu do poszczególnych grup towarowych.
Przyczyn sprawiających, że ceny dóbr wystandaryzowanych kształtują się inaczej niż ceny
dóbr zindywidualizowanych, trzeba upatrywać w odmiennym kształtowaniu się ich popytu i
podaży. Jest to w dużej mierze wynikiem różnego poziomu elastyczności ich popytu.
Na kształtowanie się terms of trade mają wpływ także długookresowe tendencje cenowe.
W wyniku porozumień Rundy Urugwajskiej GATT, które weszły w życie 1 stycznia 1995 r.
“dobrowolne" ograniczenia eksportu oraz podobne im środki zostały "zakazane.
Oznacza to, że nie wolno zawierać nowych tego typu porozumień, a te, które istnieją obecnie,
mają być stopniowo w ciągu kilku lat wyeliminowane.
Każdy kraj ma pełne prawo stosować normy i standardy techniczne jakościowe, wymagania
sanitarne i inne dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania wyrobów, odpowiedniej ich
jakości, zdrowotności itp. Normy takie i wymagania nie powinny być stosowane lub
nadużywane w celu ochrony produkcji krajowej przed importem.
Sam fakt istnienia między krajami różnic w przepisach i normach stanowi utrudnienie
wymiany i ogranicza jej korzyści. Różnice te powodują bowiem dodatkowy koszt, związany
ze zbieraniem informacji o normach i standardach, śledzeniem zmian w tych przepisach i
dostosowywaniem do nich produkcji.
Praktycznie wyłączone z redukcji były do tej pory artykuły rolne ze względu na duże
znaczenie strategiczne i polityczne rolnictwa w wielu krajach i związane z tym dążenie
krajów do samowystarczalności w zakresie podstawowych produktów. W Rundzie Tokijskiej
po raz pierwszy podjęto na szerszą skalę procesy redukcji nie tylko ceł, lecz także przeszkód
pozataryfowych.
W toku Rundy Tokijskiej uzgodniono sześć takich kodeksów: w sprawie barier technicznych
w handlu, dumpingu i procedur antydumpingowych, subwencji i ceł antysubwencyjnych,
licencji importowych, wyceny wartości towarów na potrzeby wymiaru cła, zakupów
rządowych.
W wyniku ostatnich rokowań pod auspicjami GATT, tzw. Rundy Urugwajskiej (zakończonej
podpisaniem Aktu Końcowego w dniu 15 kwietnia 1994 r.), w ciągu kilku lat nastąpi dalsza
redukcja stawek celnych w handlu wyrobami przemysłowymi, przeciętnie o 39%, tj. z 6,3 do
3,9%. Uzgodniono wyeliminowanie w ciągu 10 lat "dobrowolnych" ograniczeń eksportu i ich
odmian w handlu wyrobami tekstylnymi i odzieżą (stosowanych na mocy tzw. Porozumienia
Wielowłóknowego, w skrócie MFA),a więc poddanie tej dziedziny wymiany ogólnym
zasadom WTO. Po raz pierwszy zawarto porozumienie w sprawie regulacji i liberalizacji
handlu artykułami rolnymi.
Wszystkie środki pozataryfowe stosowane w handlu rolnym zostały zastąpione cłami (jest to
tzw. taryfikacja), a następnie nowe podwyższone stawki celne są obniżane w ciągu 6 lat,
przeciętnie o 36%. Obniżone będą także subsydia w eksporcie rolnym i tzw. Wsparcie
wewnętrzne rolnictwa. Ponadto regulacjami wielostronnymi zostały objęte trzy nowe
dziedziny międzynarodowego obrotu gospodarczego: handel usługami, ochrona praw
własności intelektualnej i handlowe aspekty polityki inwestycyjnej.
Zostały też wprowadzone pewne zmiany i uzupełnienia do tekstu GATT i innych porozumień
zawartych pod jego auspicjami. Ich zadaniem było wzmocnienie reguł międzynarodowego
systemu handlowego, poważnie naruszonych w latach poprzednich przez wiele odstępstw i
wyjątków zasad GATT, w tym przez posunięcia protekcjonistyczne.
Układ Ogólny o Taryfach Celnych i Handlu (GATT) został zastąpiony Światową Organizacją
Handlu, powołaną 1 stycznia 1995 r. (World Trade Organization, w skrócie WTO), o
szerszych kompetencjach niż GATT.
Głównym zadaniem WTO jest nadzorowanie wprowadzania w życie przez poszczególne kraje
porozumień Rundy Urugwajskiej.
Organizacja ta stanowi też forum:
W Światowej Organizacji Handlu przewiduje się też procedurę rozstrzygania sporów bardziej
skuteczną od dotychczasowej i jednolitą dla wszystkich dziedzin objętych regulacjami.
Na początku 1997 r. członkami WTO było 128 krajów. WTO stała się więc niemal
uniwersalną organizacją. Spośród większych krajów nie należą do niej Rosja i Chiny,
jakkolwiek oba kraje negocjują od kilku lat warunki swego uczestnictwa. WTO stanowi
jednocześnie system obejmujący znacznie większą liczbę dziedzin współpracy
międzynarodowej niż GATT.
Polska przystąpiła do WTO 1 lipca 1995 r., po zakończeniu procedury ratyfikacji wszystkich
uzgodnień Rundy Urugwajskiej.
Ma ona też obowiązek dostosowania swych krajowych przepisów handlowych do zasad WTO
oraz publikacji (notyfikacji) tych przepisów. Chodzi o zapewnienie możliwie dużej
przejrzystości przepisów krajowych.