Przyrządy i przetworniki

pomiarowe
Są to narzędzia pomiarowe:
„ Przyrządy - służące do wykonywania pomiaru

„Przetworniki – służące do zamiany wielkości

mierzonej na sygnał pomiarowy

Znajomość zasady działania przyrządów

pomiarowych jak też cech badanego obiektu
umożliwia zminimalizowanie lub przewidzenie i
właściwe obliczenie niedokładności pomiaru
Schematy przyrządów pomiarowych
„ Schemat funkcjonalny – przedstawia realizacje algorytmu
„ Schemat strukturalny - przedstawia strukturę (budowę) przyrządu
Przetwornik Wskaźnik
pierwotny

Schemat funkcjonalny
Przetwornik Układ porównania Przetwornik
dopasowujący (komparator) standaryzujący

Układ
odniesienia

Prostownik Wzmacniacz Ustrój

pomiarowy

Schemat strukturalny Zasilacz

2
Podział przetworników i przyrządów
Ze względu na spełnianie funkcje rozróżnia się:
„ Miernik – przyrząd pomiarowy wywzorcowany w jednostkach

miary wielkości mierzonej (woltomierz, amperomierz czy też

częstościomierz lub fazomierz)
„ Rejestrator - przyrząd pomiarowy umożliwiający zapis wartości
mierzonej w funkcji innej wielkości np. czasu
„ Charakterograf - przyrząd umożliwiający obserwacje, pomiar lub

rejestrację charakterystyk elementów lub układów elektronicznych

„ Detektor zera – badają istnienie lub zanik zjawiska

„ Przetwornik zmiany skali (wzmacniacze, tłumiki)

„ Przetworniki zmiany charakteru (AC/DC, DC/AC, A/C, C/A,

prąd/napięcie)
3
Przetworniki analogowe -
struktury
Struktury:
„ prosta lub złożona

„ otwarta lub zamknięta

X Przetwornik Przetwornik Przetwornik Y

pierwotny pośredni końcowy

Struktura złożona otwarta (góra) i

złożona zamknięta (dół)
X + ∆X Przetwornik V Układ
pośredni X/V Wykonawczy
-

Xw Wzorzec
nastawny Y 4
 Przetworniki analogowe -
struktury c.d.
Przetwornik złożony:
„ przetwornik pierwotny (czujnik) pobiera informacje
pomiarową i przetwarza do innej postaci nadającej
się do dalszego przetwarzania (parametryczne i
generacyjne)
„ przetwornik(i) pośredni przetwarza informacje
wejściową na sygnał pomiarowy o odpowiednim
charakterze
„ przetwornik końcowy to przetwornik
standaryzujący lub dopasowujący
5
 Przetworniki analogowe
– parametry
„ Charakterystyka (statyczna) przetwarzania Y=f(X) (liniowa lub nieliniowa)
„ czułość S=dY/dX
„ stała przyrządu C=1/S
„ Zakres: wskazań (miernika), przetwarzania (przetwornika) (Xmax-Xmin) lub
pomiarowy
„ warunki znamionowe
„ błąd podstawowy (błąd w warunkach znamionowych), klasa dokładności
(dopuszczalna wartość błędu podstawowego) i błędy graniczne dodatkowe (np.
temperaturowe)
„ parametry dynamiczne: charakterystyka czasowa, błąd dynamiczny,
charakterystyka częstotliwościowa, pasmo przenoszenia

kl ⋅ X Zakr
!! Klasa przyrządów charakteryzuje jego własności
metrologiczne, nie jest jednak bezpośrednim wskaźnikiem δx = X 6
dokładności pomiaru
Analogowe przetworniki
pomiarowe wielkości elektrycznych
„ Prąd/Napięcie (I/U) – np. bocznik
„ Napięcie/Prąd (U/I) – np. posobnik (opornik dodatkowy)
„ Dzielnik napięcia (rezystancyjny, pojemnościowy, indukcyjny)
„ Tłumik
„ Wzmacniacz pomiarowy
„ Wzmacniacz izolujący
„ Przekładniki: prądowe i napięciowe
„ Przetwornik standaryzujący
„ Przetworniki całkujące i różniczkujące
„ Przetwornik AC/DC - prostownikowy (wartości średniej, wartości szczytowej,
wartości skutecznej)
„ Przetwornik mnożący: hallotron, gaussotron, półprzewodnikowe scalone
układy mnożące
„ przetworniki mocy
7
 Mierniki analogowe
Mierniki, których wskazania są funkcją
ciągłą wartości wielkości mierzonej.
„ Ze względu na strukturę:

‹ o działaniu bezpośrednim
‹ o działaniu pośrednim (elektroniczne)
X zakr X zakr „ Ze względu na rodzaj ustroju
X = α ⋅ C zakr = α ⋅ =α ⋅
α zakr α max ‹ magnetoelektryczne (z
kl ⋅ X Zakr
przetwornikami)
∆X = ∆X = f ( X ) = const
100 ‹ elektromagnetyczne
kl ⋅ X Zakr a elektrodynamiczne i ferrodynamiczne
δx = X δx = f (X ) = ‹
X
Urządzenie odczytowe: podzielnia (skala) z podziałką
(równomierną lub nierównomierną) wskazówka i lustro
Odczyt: działka elementarna, długość podziałki, błąd paralaksy 8
Mierniki analogowe
„ amperomierz – zerowa rezystancja i włącza się szeregowo
(przerywając obwód)
„ woltomierz – nieskończona rezystancja i włącza się równolegle
„ omomierz – szeregowy (rezystancje średnie i duże) i równoległy
(rezystancje małe)
„ watomierz – posiada zaciski prądowe i napięciowe
„ galwanometr mierniki o bardzo dużej czułości
„ multimetr – miernik wielofunkcyjny

I + -
A
+
E
+
- R Ω
R V

Rw -

9
Mierniki analogowe – przykład
budowy
Budowa miernika magnetoelektrycznego:
„ magnes stały

„ ruchoma cewka (ramka) umocowana na

sprężynach
S N „ wskazówka połączona z ramką

Prąd płynący przez cewkę w polu

magnetycznym powoduje jej obrót
Ogólnie równanie przetwarzania:
α=Si (S - czułość przetwornika; i - prąd)

Sam ustrój stanowi zatem mikroamperomierz prądu stałego.

10
Mierniki analogowe – przykład
wykorzystania
Sam ustrój stanowi mikroamperomierz prądu stałego, natomiast:
„ dołączając bocznik (Rb) zmieniamy zakres

„ po dołączeniu posobnika (Rd) tworzymy woltomierz

„ dodając przetwornik prostownikowy tworzymy woltomierz

napięć zmiennych

r
r
Rd
mA
mA
i I
Rb
I U

I-i

11