JZYK

W jzyku wystpuj 3 grupy regu: 1. reguy wyznaczajce zasb znakw danego jzyka (sowa, ksztaty z. drogowych) 2. reguy znaczeniowe 3. reguy skadni JZYKI MWIONE: 1.naturalne (powstae spontanicznie -narodowe, czsto przez przypadek, naleciaoci), 2. sztuczne (np. esperanto) {Ale wspczesne jzyki naturalne te nie s czysto naturalne (mieszanina -np. z j. prawnym lub prawniczym podaje si w regulacjach prawnych, ktre odbiegaj od potocznego rozumienia. Czsto jednak pniej takie zwroty wchodz w skad sw danego jzyka)} Dla prawnika istotne jest rozumienie w jzyku prawnym i prawniczym, dlatego posuguje si zwrotami cile okrelonymi np. kto z winy swojej... Jzyki podlegaj zmianom. Zmienia si zasb sw, jak i znaczenie danych sw. Trzeba wic uaktualnia sownictwo. W kadym jzyku wystpuj: homonimy wyrazy, ktre tak samo si pisze i wymawia, lecz maj wiele znacze, o ktrych decyduje kontekst np. koza idiomaty wyraenie zoone, ktre maj znaczenie odmienne od swoistych znacze wyrazw skadniowych, osobno znacz co innego i razem co innego. np. Pal go sze WYPOWIEDZI Wypowied powstaje jako powizanie wyrazw w sposb logiczny. Z punktu widzenia jzykowego wyrniamy: Wyp. 1-stopnia: Deszcz pada (stwierdzenie) Wyp. 2-stopnia: Nieprawda, e deszcz pada (obserwator, ale podmiot ukryty) Wyp. 3-storpnia Wuj powiedzia, e nieprawd jest, e deszcz pada Zasad jest, e pierwszy zwrot w danej wypowiedzi odnosi si do nastpnego, a pozostaa cz jest opisem. W j. prawnym wystp. wypowiedzi wielostopniowe np. dowd poredni. W j. prawniczym posugujemy si wypowiedziami wyszych stopni, gdy mamy do czynienia z zawiym stanem prawnym lub faktycznym. KATEGORIE SYNTAKTYCZNE (kategorie wyrniane ze wzgldu na funkcj, jak peni wyraenia w budowie zda zoonych) ZDANIE stwierdzenie czego NAZWA wyraz albo wyraenie rozumiane jednoznacznie ktre nadaje si na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu (np. ksika, czowiek) FUNKTORY wyrazy lub wyraenia ktre nie s zdaniami ani nazwami lecz su do wizania jakich wyrae w wyraenia bardziej zoone. ROLE SEMIOTYCZNE 1. Rola opisowa Spenia funkcj opisu (np. kupiem mk), a take nasze stany przewiadczenia (np. pikna kobieta subiektywne odczucie). Brak ekspresji 2. Rola ekspresywna wyraa przeycie, najczciej ekstremalne np. rado, smutek. (Rwnowaniki takie jak aa, hura, oj, rzadko peen zwrot) 3. Rola sugestywna wypowied ma wywoa okrelon reakcj (np. Baczno), niekoniecznie adekwatn do wypowiedzi (np. samochd kradn! gdy napad) 4. Rola performatywna Jest to kreowanie nowej rzeczy. W jzyku jest to moliwe poprzez stosowanie nowej nazwy lub nowego stanu prawnego. Szczeglne znaczenie w prawie (decyzja administracyjna, tworzenie nowych stanw prawnych.
1

NAZWY
Nazwa wyraz albo wyraenie rozumiane jednoznacznie, ktre nadaje si na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu

abstrakcyjne nazwy przedmiotw abstrakcyjnych, stanw rzeczy, ktre nie s znakami rzeczy lub ludzi (np. mio, wolno) desygnat materialny przedmiot lub podmiot istniejcy w rzeczywistoci w stosunku do danej nazwy np. nazwa st, desygnat to rzeczywisty przedmiot -st. Jeden podmiot moe by desygnatem wielu nazw (np. czowiek, mczyzna, Kowalski) generalna nazwa przysugujca przedmiotowi ze wzgldu na cechy, jakie s przypisywane temu przedmiotowi. Obejmuj du ilo rzeczy jakiego rodzaju, np. krzeso indywidualna nazwa przysugujca jakiemu przedmiotowi ze wzgldu na ustanowienie, e przedmiot ten bdzie tak nazywany. Nie przypisuje si przedmiotowi konkretnych wyrniajcych go waciwoci. (Warszawa stolica Polski). intuicyjne wiemy do razu co oznaczaj np. ra kojarzy si nam z kwiatem, jednostkowa ma dokadnie jeden desygnat (np. Biaystok) konkretna jej desygnatami s znaki, rzeczy, ludzie (np. dom, lampa) nieostra jest wtedy gdy o napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania si z ich cechami, nie umiemy orzec czy s czy nie s desygnatami danej nazwy (nazwy nieprecyzyjne, co do ktrych nie moemy poda zespou cech jednoznacznych np. ysy -ysawy). nieprywatna jej znaczenie wyranie nie wskazuje na brak jakiej cechy jako wasnoci jej desygnatw nierelatywna (absolutna, niezalena) jej znaczenie nie wskazuje na jaki stosunek jej desygnatw do innych przedmiotw niezbiorowe nazwy ktrych desygnaty s przedmiotami prostymi oglna majca wicej ni jeden desygnat (np. mieszkaniec Warszawy). ostra jest wtedy i tylko wtedy, gdy zgodnie z reguami znaczeniowymi dowolny przedmiot naley albo nie naley do zakresu tej nazwy (nazwy precyzyjne (jednoznaczne) np. krzeso -nie krzeso). prosta zbudowana z jednego wyrazu prywatna jej znaczenie wskazuje na brak pewnej cechy jej desygnatw (niebogaty wskazuje na brak bogactwa) pusta ktrej brakuje desygnatw (np. syn bezdzietnej matki, nazwy wirtualne (przedmiotw nie istniejcych faktycznie, ale w wiadomoci np. smok) relatywna jej znaczenie odnosi si do innego przedmiotu lub przedmiotw (np. dunik odniesienie do wierzyciela, syn) zbiorowa to nazwa, ktrej desygnaty s przedmiotami zbiorowymi (np. las zesp drzew). Jej desygnatami nie s poszczeglne rzeczy lecz takie przedmioty, ktre traktujemy jako agregaty zoone z poszczeglnych rzeczy. zoona- skada si z wicej ni jednego wyrazu.

Tre nazwy generalnej zesp cech, na podstawie ktrego osoba uywajca danej nazwy we waciwy dla danego jzyka sposb uznaje dowolny przedmiot za desygnat tej nazwy, jeli stwierdzi w nim te cechy cznie. Gdy stwierdzi brak ktrej z nich odmawia mu charakteru danej nazwy. Zakres nazwy zbir wszystkich desygnatw danej nazwy. Przedmiot oznaczany przez nazw jest jej desygnatem. Zakresem nazwy krzeso jest zbir wszystkich krzese. Zakres nazwy zbiorowej zbir desygnatw (przynajmniej dwch) Zakres nazwy indywidualnej (jednostkowej) jeden desygnat (np. Soce) Desygnat nazwy podmiot ktrego dana nazwa jest znakiem.
2

W obrbie nazw wyrniamy tzw. supozycje (role znaczeniowe danego wyraenia), ktre kojarz si z dan nazw: supozycja prosta (ko przelecia, ale wrbel nie przegalopowa) supozycja zoona (formalna) (np. zwrot pospolity wrbel chodzi o gatunek, a nie o konkretnego wrbla) supozycja materialna koncepcja redukcjonistyczna pismo-druk-farba drukarska Agregat nazwa okrel. pewn cao, na ktr skadaj si jednostki konieczne do zaistnienia tej caoci (np. las -z drzew, ksigozbir z ksiek) Agregat moe by okrelony i nieokrelony. STOSUNKI POMIDZY ZAKRESAMI NAZW Ta sama rzecz moe by desygnatem wielu nazw np. krzeso przedmiot do siedzenia, mebel drewniany. Dziki temu uywajc kilku nazw jestemy w stanie precyzyjnie okreli przedmiot. W logice uywane jest pojcie: klasy uniwersalnej obejmuje wszystko na wiecie (zwroty: wszystko, co, rwnie agregatywszechwiat, wszystko, co wchodzi w jego skad. klasy negatywnej powstaje po wyodrbnieniu z klasy uniwersalnej, gdy odejmiemy co z klasy uniwersalnej np. czowiek (dla prawnikw ma to znaczenie: np. wykluczenie odpowiedzialnoci cywilnej lub karnej, np. wykluczenie ojcostwa) Relacje (stosunki) pomidzy dwiema nazwami, o co najmniej jednym desygnacie (z wyczeniem nazw pustych!) stosunek zmiennoci zakresu nazwy A i B podkrelamy tu, e mog by przedmioty bdce jednoczenie desygnatami klasy A i B. stosunek podrzdnoci kade A jest (zawiera si w) B, ale nie kade B jest A np. kada matka jest kobiet, ale nie kada kobieta jest matk stosunek nadrzdnoci odwrotnie jak wyej stosunek krzyowania si zakresw nazw niektre A s B i odwrotnie (przyk. student - mieszkaniec Biaegostoku) wykluczanie si przybiera 2 formy -stosunek sprzecznoci prawnik nie prawnik -stosunek przeciwiestwa gdy zakresy nazw nie tworz wsplnej klasy. S sobie obojtne. Trudniej okreli wzajemny stosunek gdy w gr wchodz synonimy. Maj dokadnie to samo znaczenie, nie s to dwie nazwy. Zatem maj identyczne zakresy nazw (np. ziemniak, kartofel, pyra). BD EKWIWOKACJI wystpuje, gdy wyraenie wystpujce w tekcie w rnych znaczeniach jest traktowane jako majce w tym tekcie jedno znaczenie. Okrelenie bdu polegajcego na tym, e pewien z natury wieloznaczny termin, uyty w danej wypowiedzi wicej ni raz, ma w kadym przypadku inne znaczenie, podczas gdy zgodnie z wymogami poprawnoci powinno ono pozostawa takie samo. (np. Kobieta i mczyzna rni si fizycznie. Pci nie s rwne wic nie bd rwne wobec prawa. BD AMFIBOLOGII popenia osoba, ktra wygasza wypowied wieloznaczn ze wzgldu na skadni, nie zdajc sobie z tej wieloznacznoci sprawy. Ten, kto jest wiadomy tej wieloznacznoci nie popenia bdu amfibologii. AMFIBOLIA wypowied wieloznaczna z powodu niedookrelonej struktury skadniowej (wystpuje w wyraeniu ochrona pastwa pastwo chroni czy jest chronione?)Amfibologia, amfibolia (z greckiego dwuznaczno), bd logiczny polegajcy na dwu- lub wieloznacznoci danego wyraenia tam, gdzie winno by ono jednoznaczne. Powstaje na skutek wadliwej (pod wzgldem skadni, interpunkcji, doboru i nastpstwa sw, rozoenia akcentw logicznych oraz psychologicznych itp.) budowy wypowiedzi, np. "obraz poprzedza sowo".
3

NIEDOPOWIEDZENIE autor nie wypowiadajc do koca jakiej myli pozostawia jej dokoczenie domylnoci czytelnika (prosz przygotowa karteczki wiadomo o jakie karteczki chodzi). BD HIPOSTAZY Rzeczy abstrakcyjnej przypisujemy cechy rzeczy konkretnej. Oznacza przypisywanie realnego istnienia takim abstraktom, jak: stany, cechy, stosunki, zdarzenia, uprzedmiotowienie poj. (np. wola pastwa). BD MYLENIA FIGURALNEGO gdy kto pewne zwroty obrazowe bierze w znaczeniu dosownym i wysuwa faszywe wnioski. BD MATERIALNY popeniamy gdy bierzemy we wnioskowaniu przesanki faszywe, mylnie uwaajc je za prawdziwe, np. jeli kto przyjmuje, e kade zwierz yjce w morzu jest ryb. BD FORMALNY popeniamy gdy uwaamy swe wnioskowanie za dedukcyjne a w rzeczywistoci dany wniosek nie wynika logicznie z przesanek wzr wedle ktrego przebiega wnioskowanie nie jest prawem logicznym. WNIOSKOWANIE INDUKCYJNE takie w ktrym na podstawie wielu przesanek jednostkowych stwierdzajcych e poszczeglne zbadane przedmioty pewnego rodzaju maj pewn cech, dochodzi si do wniosku oglnego e kady przedmiot tego rodzaju posiada tak cech.

KRYTERIA PODZIAU LOGICZNEGO

Przeprowadzi podzia log. zakresu nazwy A na zakresy nazw B, C, D... to znaczy stwierdzi, e kady desygnat nazwy A jest desygnatem jednej i tylko jednej z nazw B, C, D... Podzia logiczny winien by: WYCZERPPUJCY jeli kady z desygnatw nazwy ktrej zakres dzielimy moe by zaliczony do jakiego wyrnionego czonu podziau. Np. Nie jest wyczerpujcy podzia ludzi na biaych i czarnych. ROZCZNY jeli aden z desygnatw nazwy ktrej zakres dzielimy nie moe by zaliczony do dwch czonw podziau na raz. Podzia logiczny moe by: naturalny przy ktrym w kadym czonie podziau grupuj si przedmioty podobne do siebie pod wieloma wzgldami, a niepodobne do przedmiotw z innych czonw podziau sztuczny do jednego czonu podziau trafiaj przedmioty podobne do siebie pod tylko jednym wzgldem a pod innymi wzgldami do siebie nie podobne. Wyczerpujcym i rozcznym jest podzia na obywateli penoletnich i niepenoletnich.

KLASYFIKACJA wielostopniowy podzia logiczny, z dalszym poodziaem otrzymanych czonw podziau.

4

DEFINICJE
1. DEFINICJA REALNA zdanie, ktre podaje charakterystyk danego podmiotu lub przedmiotu, ktra

waciwa jest tylko jemu. Chodzi o to by poj istot danej rzeczy. Chodzi by charakterystyka rzeczy bya tak dobrana, by na jej podstawie mona byo wnioskowa o wszystkich wanych cechach przedmiotu (np. definiowanie samochodu definicja musi zawiera tyle cech istotnych, by do tej klasy zmieciy si wszystkie samochody, ale musi by te przejrzysta by nie dostay si do tej klasy np. lokomotywy). 2. DEFINICJA NOMINALNA wyraenie podajce informacje o znaczeniu danego sowa czy sw (wypowied II stopnia) 3. Rodzaje definicji ze wzgldu na ich zadania: SPRAWOZDAWCZA wskazuje jakie znaczenie ma lub mia wyraz definiowany (np. mieszkam w bloku, blok to budynek mieszkalny, czyli mieszkam w budynku mieszkalnym) PROJEKTUJCA to definicja najczciej ustawowa, definiuje znaczenie okrelonego sowa na przyszo np. Ilekro w ustawie mowa jest o..., ...zwanym w treci umowy.... Okrelonemu podmiotowi przyporzdkowujemy dan nazw. W obrbie definicji projektujcej wyrniamy 2 typy: konstrukcyjna ustala arbitralnie znaczenie danego sowa nie liczc si z dotychczasowym jego znaczeniem. Nie moe by prawdziwa ani faszywa. Uznajemy, e co jest co. regulujca ustala znaczenie danego sowa ale liczc si z dotychczasowym jego znaczeniem. Jest to wyliczenie cech, ktre musi posiada dany podmiot.

Rodzaje definicji ze wzgldu na budow. DEFINICJA RWNOCIOWA DEFINIENDUM wyraz definiowany CZNIK stwierdzenie, e wyraz definiowany ma takie samo znaczenie jak sowa uyte w definiens. DEFINIENS wyrazy uprzednio znane, ktre pomagaj zrozumie tre definiendum A+B+C (bursztyn + jest to + skamieniaa ywica) A i C znacz to samo. C nie moe obejmowa wicej desygnatw ni A. Wspczesna logika mwi, e definicja taka powinna by zbudowana jak wyraenie A majce cechy C np. Sdzia to urzdnik wydajcy wyroki w imieniu pastwa. (nie tylko z nazwy sdzia, jeliby nie wydawa wyrokw). Definicja rwnociowa nieklasyczna Jest gdy w definicji wskaemy pewne zakresy nazw i one stanowi now jako. (np. w Ustawie o podach rolnych mwi si, e zboe to owies, pszenica, proso, gryka, chocia niektre nie s zboami. dla potrzeb definicji stworzono mona stworzy nowe pojcie). Wyrniamy 3 typy stylizacji: 1. Sownikowa gdy wyraz lub wyraenie ma takie samo znaczenie jak skazywane drugie wyraenie, np. ustawa akt prawny, normatywny. 2. Semantyczna gdy wyraz, ktry omawiamy ma okrelone znaczenie, chocia czasami moe to prowadzi do werbalnego nieporozumienia, jeeli suchacz nie odrnia zakresw nazw. 3. Przedmiotowa wskazuje si tu na znaczenie przedmiotu, wyrazu, mwi o cechach tego, do czego wyraz ten si odnosi. Chodzi o poinformowanie o funkcji, jak peni, przydatnoci, znaczeniu. (Czsto stosowane w reklamie) DEFINICJA NIERWNOCIOWA Poprzez postulaty. Wstawiamy definiowany wyraz do kilku zda niekoniecznie ze sob zwizanych. Suchacz sam musi si domyli znaczenia wyrazu, przez analiz treci tych zda.
5

POPRAWNO DEFINICJI

BEDY DEFINICYJNE

Ignotum per ignotum (nieznane przez nieznane) - bd w definiowaniu, gdy w definensie wystpuje wyraenie, ktrego znaczenie nie jest znane temu, do kogo definicja bya skierowana. Bd polega na nieprzystosowaniu definicji do sownika osoby, dla ktrej ta definicja jest przeznaczona. Cho moe by ona odpowiednia dla osoby z bogatszym sownictwem. Idem per idem (to samo przez to samo). Definicja, ktra popenia ten bd nikomu nie tumaczy jakie znaczenie ma definiowane przez nas sowo. Wystpuj 2 typy: Bdne koo bezporednie bd w definiowaniu gdy wyraenie definiowane pojawia si w definensie. Bdne koo porednie bd w definiowaniu gdy w definensie wystpuje wyraenie ktrego znaczenie nie jest znane temu, do kogo definicja bya skierowana. definicja za szeroka gdy zakres definiensa obejmuje desygnaty nie wymienione w definiendum. np. Adwokat to prawnik definicja za wska gdy zakres definiensa nie obejmuje wszystkich desygnatw z definiendum np. Czonkami spoecznoci uniwersyteckiej s wykadowcy (a jeszcze studenci, administracja, asystenci) bd przesunicia kategorialnego (katalogowego) gdy definiendum i definiens nale do domniemanych kategorii tautologicznych (nastpuje przesunicie). To nie jest za definicja, tylko bd definicji (mona j poprawi).

ZDANIE
ZDANIE W SENSIE LOGICZNYM wyraenie jednoznacznie stwierdzajce, na gruncie regu danego jzyka, e tak jest albo tak nie jest. Nie musi by ono zgodne z rzeczywistoci. Moe by prawdziwe lub faszywe. Zdanie pytajce nie jest zdaniem w sensie logicznym, bo nie stwierdza faktu. Rwnie zdanie rozkazujce nie jest nim z tego samego powodu TAUTOLOGIA to schemat zda wycznie prawdziwych, formua, ktra jest prawdziwa przy kadym moliwym podstawieniu. (np. jeli si uczyem, to uczyem). KONTRTAUTOLOGIA to zdanie, ktre dla dowolnej interpretacji jest faszywe. Zdanie jest kontrtautologi wtedy i tylko wtedy, gdy jego negacja jest tautologi (jestem za, a nawet przeciw) WARTO LOGICZNA ZDANIA Dla logiki wane jest ustalenie czy zdanie jest faszywe, czy prawdziwe w klasycznym sensie rozumienia tych sw. Wspczesna logika wskazuje na pewne trudnoci: niestabilno, zmienne punkty widzenia, zmienno okolicznoci, nieprecyzyjno wzgldem praw fizyki. Zdanie prawdziwe - opisuje rzeczywisto w danym czasie prawidowo (Warszawa jest miastem wojewdzkim). Moemy stwierdzi czy zdanie jest faszywe poznajc warto logiczn zdania a contrario. Zdanie faszywe opisuje stan niezgodny z rzeczywistoci (np. Toru jest miastem wojewdzkim 2000 rok) OBIEKTYWNY CHARAKTER PRAWDZIWOCI I FASZYWOCI ZDANIA Warto logiczna zdania jest czym obiektywnym. Pogldy dowolnych osb nie maj tu znaczenia. Liczy si rzeczywisto (np. Ziemia krci si wok soca zdanie prawdziwe, chocia przed Kopernikiem nikt tak nie twierdzi). Czsto biorc pod uwag niestabilno punktu odniesienia mwimy, e dla kogo dane zdanie jest p a dla kogo f. Jest to nieprawda, gdy warto logiczna moe by, co najwyej nieznana, ale istnieje. Zdanie analityczne o jego wartoci logicznej przesdza sens uytych sw i nie mona mu zaprzeczy bez naruszenia regu okrelajcych uytych w nim sw. Zdanie wewntrznie kontradyktoryczne - Zdanie, ktrego faszywo jest przesdzona ze wzgldu na samo uycie bdnych sw (w obrbie danego jzyka). Np. niebo jest czerwone. Dla stwierdzenia, e zdanie jest wew. kontr. konieczne jest odwoanie si do regu znaczeniowych danych sw.
6

Zdania syntetyczne zdanie, ktrych wartoci logicznej nie mona ustali. Gdy jednak chcemy to zrobi odwoujemy si do zgodnego dowiadczenia, praktyki wielu osb. WYPOWIEDZI NIEZUPENE takie wyraenie, ktre na gruncie danego jzyka nie jest zdaniem w sensie logicznym, ale spenia funkcje takiego zdania o ile suchacz zdaje sobie spraw z niewypowiedzianych faktw, pominitych w zdaniu (np. sowo baczno ma wywoa okrelon reakcj) Nie ma sensu mwi caym zdaniem. WYPOWIEDZI NIEJEDNOZNACZNE -w umyle odbiorcy mog wywoa rozmaite skojarzenia (np. Pan Kowalski jest zamieszany w kradzie zegarka ale moe to on by ofiar kradziey? FUNKCJA ZDANIOWA wyraenie opisowe, ktre zawiera zmienne (argumenty), ktre po dokonaniu odpowiednich podstawie na ich miejsce staje si zdaniem w sensie logicznym, np. Kady sdzia jest prawnikiem (prawdziwe). Ale gdy zamienimy argumenty: Kady p jest s -uzyskujemy zdanie faszywe. Funkcja zdaniowa nie ma wartoci logicznej, dopiero po podstawieniu zmiennych uzyskujemy wypowied prawdziw albo faszyw. Jednake istniej takie funkcje zdaniowe, gdzie cokolwiek podstawimy pod argument, to uzyskujemy zdanie prawdziwe ( Jeeli X jest matk, to X jest kobiet) Jest to tzw. kwantyfikator oglny. Kwantyfikator oglny funkcja zdaniowa, ktra jest prawdziwa przy wszystkich moliwych podstawie nazw w miejsce zmiennej. Kwantyfikator szczegowy funkcja zdaniowa, ktra jest prawdziwa tylko przy niektrych zmiennych (np. Jeeli X jest mczyzn, to X jest ojcem) Aby z takiej funkcji uzyska zdanie prawdziwe lub faszywe moemy postpi w dwa sposoby: 1. Przez konkretyzacj podstawienie odpowiednich wyrae w miejsce wszystkich koniecznych zmiennych (np. podstawiajc imi) 2. Przez kwantyfikacj poprzedzenie danej funkcji zdaniowej kwantyfikatorem oglnym, lub szczegowym, ktry odnosi si bdzie do wszystkich zawartych w danej funkcji zdaniowej zmiennych. STRUKTURA ZDANIA Zdanie zoone zdanie w obrbie ktrego wystpuje cz bdca odrbnym zdaniem, np. Jasiu nie odrobi lekcji, a nauczyciel zachorowa. Zdania proste w jego skad nie wchodzi cz bdca odrbnym zdaniem. np. Kot apie myszy. Jeeli mamy zdania proste A jest B, gdzie sowo jest jest funktorem dwuargumentowym istniej nastpujce typy zda: 1. atomiczne jakie A naley do klasy B. Kowalski jest czowiekiem Kowalski naley do klasy czowiek 2. subsumcyjne orzekajce, e jaka klasa A w caoci lub czci zawiera si w klasie B lub nie zawiera si. zdanie oglno-twierdzce kade S jest P zdanie oglno-przeczce adne S nie jest P (sdzia nie jest prokuratorem) zdanie szczegowo-twierdzce niektre S s P (Niektrzy Sdziowie s palaczami) zdanie szczegowo-przeczce niektre S nie s P (niektrzy sdziowie nie maj prawa jazdy) ODPOWIEDNIKI ZDA W NASZEJ WIADOMOCI Nasza wiadomo reaguje na dane sowa, jeeli znamy dane pojcia, np. dom, samochd. Wypowiadajc swoje pogldy mamy do czynienia z 4 sytuacjami: sd wypowiada je osoba, ktra ywi przekonanie, e co tak jest przypuszczenie gdy mamy do czynienia z przeyciem i dopuszczamy moliwo, ktra jest prawdziwa strzelamy kamstwo wiadome mijanie si z prawd omyka niewiadomie mijamy si z prawd, ywic przekonanie, e mwimy prawd
7

WYPOWIEDZI OCENIAJCE I NORMY

Wypowied oceniajca Ocena to aprobata, bd dezaprobata. W tej wypowiedzi uzewntrzniamy nasz stosunek do danego podmiotu lub przedmiotu, ktry uwzgldnia wszelkie aspekty, nasz wiedz, wiar, nastawienie, a nawet fakt np. zdenerwowania naszego. Deskrypcja Jest to opis pozbawiony oceny. Mog to by rwnie wypowiedzi techniczne. TYPY OCEN: 1. preferencyjna gdy z co najmniej dwch preferujemy co najmniej jeden element. 2. globalna kiedy oceniamy, e czego jest wicej ni innego (np. Na wiecie jest wicej wojen ni pokoju.). Pochodnymi wypowiedzi oceniajcych mog by rwnowaniki zda: ach, och, ech, hura. Uwaga istniej wypowiedzi pozornie deskryptywne, a de facto majce zabarwienie uczuciowe, a czasem nawet ocen (np. do rasowego psa mwimy: Ty kundlu). Istniej wypowiedzi zwane optatywnymi, czyli yczeniowymi np. Chciabym, aby wszyscy zdali egzamin w pierwszym terminie. NORMY Istniej wwczas, gdy kto komu co nakazuje, lub zakazuje (normodawca i adresat). Normy dzielimy na czyny: 1) nakazane, 2) zakazane, 3) fakultatywne, 4) dobrowolne, 5) dozwolone, 6) indyferentne, 7) opisujce obowizek pozytywny lub negatywny. PYTANIA I ODPOWIEDZI Pytania Nie s zdaniami w sensie logicznym. Zatem nie maj wartoci logicznej. W zamian musz zawiera tzw. partyku pytajc: kto, kiedy, dlaczego, czy, ktrdy, gdzie. Pytanie sugerujce to takie, ktre de facto zawieraj odpowied np. Czy oskarony mia blizn, czy nosi okulary? Pytanie nie sugerujce np. Jak wyglda? Czy mia znaki szczeglne? Odpowiedzi I 1. -waciwe np. Dokd idziesz? Do kina 2. -niewaciwe np. Dokd idziesz? Mam miejsca blisko ekranu. II. 1. Odpowiedzi cakowite 2. Odpowiedzi czciowe W zeznaniach bardzo czsto uzyskujemy odpowiedzi czciowe np. Kto napad? Mody na starego. Odp. cakowita: Jacek Nowak urodzony... UZASADNIANIE TWIERDZE bezporednie i porednie 1. Bezporednie to spostrzeenia zmysowe eksplikatywne oraz introspekcyjne wewntrzne. 2. Obserwacja wyrniamy przypadkow (np. wypadek) i z zamiarem jest to obserwacja dowiadczalna, gdy spodziewam si zaistnienia faktu. Wnioskowanie dedukcyjne. Prowadzimy je na podstawie przesanek. S to takie zdania, ktre powoduj i inne zdania uznajemy za prawdziwe lub faszywe i wycigamy std wniosek. Uwaga: Istniej przesanki entymatyczne, to te, ktrych nie musimy wypowiada bo s oczywiste np. Jeli dzi jest sobota, to jutro jest niedziela. Aby sprawdzi wnioskowanie stosujemy tzw. schematy inferencyjne, ktre mog by: niezawodne
8

zawodne (uprawdopadabniajce, ale nie zawsze prawdziwe)

PRAWO TRANSPOZYCJI:

(p q) (-p -q)
Jeeli p to q, to jeeli nie p to nie q (np. Jeeli Jasiu je, to mlaska. Jeeli Jasiu nie je, to nie mlaska) Ten typ rozumowa powoduje, i mamy moliwo prowadzenia tzw. rachunkw zda. Istnieje rwnie prawo kontrapozycji (np. Kady student si uczy. Nie kady student si uczykontrapozycja) Do tych dwch powyszych praw moemy zastosowa rwnie wnioskowania dedukcyjne.

PRAWA DE MORGANA: 1. ~ (p ^ q) (~ p v ~ q) 2. ~ (p v q) ( ~ p ^ ~ q) - pierwsze prawo - drugie prawo

Jeeli zarazem (nawias) nie p i q, to jednoczenie zarazem nie p lub nie q. Jest to negacja koniunkcji. (np. Jeeli zarazem nie byem w kinie i teatrze, to jednoczenie nie byem w kinie lub teatrze) Jeeli zarazem nie p lub q, to jednoczenie zarazem nie p lub nie q. (np. Jeeli nie poszedem do kina lub teatru, to zarazem nie byem w kinie i teatrze.)

OBOWIZYWANIE NORMY Skuteczno (koncepcja behawioralna) oaz uzasadnianie danej normy moliwe jest poprzez: 1. Skuteczno, uzasadnienie tetyczne -wynika tylko z faktu, e dana norma zostaa ustanowiona. Wwczas przestrzegamy jej, czyli jest skuteczna i uzasadniamy przestrzeganie jej istnieniem normodawcy. Tu moemy nie identyfikowa si z dan norm. Takie jest cae prawo, na tym polega prawo. 2. Uzasadnienie aksjologiczne wwczas gdy oceniamy dan norm i z tej oceny wynika wniosek, e powinnimy j respektowa. np. zgadzamy si z norm Nie kradnij, zatem nie kradniemy. Wypowiedzi modalne s to wypowiedzi zawierajce zwrot moe lub musi. Istniej trzy typy zda modalnych: asertoryczne stwierdzajce W Toruniu urodzi si Kopernik (si jest odpowiednikiem musi) apodyktyczne Tak by musi np. Wsiadajc do tramwaju musimy mie bilet problematyczne np. Moe zdam wszystkie egzaminy TOPOSY PRAWNICZE: 4 rozumowania prawne: argumentum a simili wnioskowanie z podobiestwa. Analogia jako podstawowa metoda. Nie wystpuje w prawie karnym. argumentum a contrario wskazuje si tu na rnice powodujce, e dane przepisy nie maj zastosowania dla danej sytuacji. (ochrona wasnoci dla waciciela rzeczy i odwrotnie) argumentum a fortiori tym bardziej -a maiori ad minus kto jest uprawniony czyni wicej, tym bardziej moe czyni mniej. (Waciciel sadu i owocw z sadu) -a minori ad maius komu zakazano czyni mniej, to tym bardziej zakazano wicej (Trawa, krzewy)
9

wnioskowanie z celu na rodki jeeli dozwolony jest cel, to dozwolone s rwnie rodki, o ile mieszcz si w granicach rozsdku. Jeeli prawo pozwala lub nakazuje okrelone dziaanie, to musi rwnie zezwala na rodki prowadzce do tego celu. Kodeks cywilny daje nam takie rodki w np. Waciciel nie moe si sprzeciwie uyciu, a nawet uszkodzeniu rzeczy (...), jeli jest to konieczne do odwrcenia niebezpieczestwa... (Toncemu na ratunek kradzion odzi) lex retro non agit Uniwersalna regua, lecz czsto odstpstwa np. w prawie podatkowym. Przepis retroaktywny mona wprowadzi, o ile z korzyci dla podatnika. Uznaje si powszechnie, e wzgldy sprawiedliwoci spoecznej mog usprawiedliwia odejcie od zasady in dubio pro reo na korzy strony nie obcionej dowodem. Z punktu widzenia Prawa k. oskarony. in dubio pro libertate na korzy wolnoci. Jeeli jest wtpliwe czy dany czyn jest dozwolony naley przyj, e jest. Z tego wyprowadza si regu wykadni rozszerzajcej Co nie jest zabronione jest dozwolone. ignorantia iuris nocet Nieznajomo prawa szkodzi. Wychodzi si z zaoenia, e znajomo prawa jest powszechna. Nie mona si tumaczy, unika odpowiedzialnoci tumaczc, e si nie wiedziao o zakazie lub nakazie. Odchodzi si od sztywnego stosowania, z uwagi na komplikacj systemu prawa oraz nowo szczegowych uregulowa, poniewa nawet dla sdu pewne przepisy nie s znane, lub niezrozumiae(np. prawo jdrowe). audiatur et altera pars wysuchaj drugiej strony. Elementarna zasada sporu prawnego. Kady ma prawo Przedstawi swoje argumenty. Nikt nie moe by go pozbawiony. Z tego wywodzi si prawo do obrony. praesumptio boni viri zawsze domniemaj dobr wol. Jeeli kto co uczyni, uczyni w dobrej wierze. Nie wolno zakada zej wiary. Domniemanie niewinnoci Zasada prawa do sdu W kadym wypadku gdy kto ponis strat lub uszczerbek na zdrowiu moe dochodzi roszcze sdowych dopuszczalno drogi sdowej. Zawsze mona zagrozi wystpieniem do sdu. Jest to uprawnienie. Zasada niezawisoci sdw Sd podlega tylko prawu. Nie mona domaga si wyroku przy braku norm prawnych (Rwnie nie wolno sdowi go wydawa) Nie wi decyzje administracyjne. Zasada proporcjonalnoci Nasze dziaanie proporcjonalne do zagroenia (problem granicy obrony koniecznej) Zasada rwnowagi stron nikt nie moe by przez prawo faworyzowany. Nemo iudex in causa sua nikt nie moe by sdzi we wasnej sprawie.

10