strona 1/10

Od lepianek do drapaczy chmur, czyli rozwaania nad cementem

Dariusz Szymaczek *1

1. Wstp
Dzi mwimy, e yjemy w erze komputerowej, niektrzy zaliczaj j jeszcze do ery elektrycznoci. Wszystko to jest prawd, ale rwnie dobrze mona by nasz wiek nazwa er betonu. Uzasadni to mona tym, e gdzie by nie spojrze widzimy bloki, szkoy, kocioy, banki, itd., a wszystko to zbudowane wanie z betonu. Moe nie kady z nas si nad tym kiedykolwiek zastanawia, ale gdyby nie wynaleziono kiedy cementu, a potem nie doskonalono by go, nie byoby dzisiaj tych wspaniaych drapaczy chmur i innych budynkw... Tak si skada, e temat ten jest mi szczeglnie bliski, gdy od czterech lat uczestnicz czynnie w budowie mojego przyszego domu i od pocztku zastanawia mnie pewien problem zwizany wanie z cementem i jego waciwociami. Widziaem czsto, jak murarze (a nawet sam tak robiem) robi zapraw, jak wsypuj do betoniarki worek cementu, kilkanacie opat piasku i kilka wiader wody. Widziaem jak to wszystko si mieszao. Cao okazywaa si czsto zbyt gsta. Wydawao mi si wtedy, i naley doda jeszcze 23 wiader wody i wszystko bdzie dobrze, ale ku mojemu zdziwieniu p wiadra wody sprawiao, e mieszanina naraz zmieniaa swoj konsystencj i zaprawa bya gotowa do uycia. Dugo nie mogem poj tego zjawiska. Dziao si to dlatego, e ograniczaem si cay czas do zjawisk i przemian czysto fizycznych, a przecie w tym przypadku kluczem do rozwizania problemu bya przemiana chemiczna. Kiedy to zrozumiaem, zaczem si interesowa jeszcze bardziej problemem cementu i dlatego wanie w mojej pracy postanowiem zaj si cementem od kuchni.

2. Od pocztku a do dzi czyli krtka historia lepianek

Od pocztku swojego istnienia czowiek uczy si budowy schronienia dla siebie oraz swojego dobytku przed dzikimi zwierztami oraz czynnikami atmosferycznymi. Pocztkowo jego schronieniem byy naturalne groty i jaskinie skalne. W miejscach jednak, gdzie czowiek przebywa, a gdzie nie byo naturalnych jaski, musia szuka innych schronie. Suyy do tego pocztkowo szaasy uoone z drewnianych palikw i wzmocnione kamieniami. Byy one jednak niewystarczajco wytrzymae. Innym wynalazkiem
*

D. Szymaczek student I roku Akademi Grniczo-Hutniczej.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 2/10

byy okrge jamy o rednicy 39 m, wykopane w ziemi na gboko okoo 1 m i otoczone cianami z kamienia. Aglomeracje jednak rozrastay si i czowiek musia wymyli taki typ domu, ktry w atwy sposb mgby powiksza. Porzucono wic dawne wynalazki na rzecz wielkich domw lepionych z gliny wzmacnianych chrustem. W kolejnych wiekach czowiek wynalaz co, co mona nazwa ceg, tyle e nie wypalan. W dalszych okresach ludzko odkrya, e owe cegy mona wypala w ogniu i w ten sposb wzmacnia konstrukcj domw. Cegy takie zlepiano coraz to lepszymi spoiwami, a w kocu w staroytnym Rzymie wynaleziono spoiwo budowlane o bardzo dobrych waciwociach. Wci doskonalone dao w rezultacie cement taki, jakiego dzi uywamy w budownictwie. Jestem pewien, e tak dugo, jak czowiek bdzie y, bdzie wci doskonali techniki spoiw budowlanych. W dalszej czci artykuu zajm si wanie cementem znanym i wykorzystywanym dzisiaj w budownictwie. Wybraem cement portlandzki i hutniczy jako przedstawicieli najczciej stosowanych spoiw budowlanych.

3. Cement portlandzki 3.1. Oglna charakterystyka cementu portlandzkiego

Cement portlandzki jest to spoiwo hydrauliczne1 . Ze wzgldu na swoje waciwoci jest najczciej stosowanym materiaem budowlanym. Zosta on wynaleziony przez angielskiego murarza Aspodina, ktry otrzyma go podczas praenia mieszaniny wapienia i gliny. Taki produkt nosi nazw klinkieru. Mielc klinkier z dodatkiem okoo 2% gipsu2 , otrzymuje si cement. Rzecz istotn jest fakt, i oprcz wapieni i gliny, jako surowcw do produkcji cementu stosowa mona take margle. Szkodliwymi domieszkami tych surowcw s zwizki siarki i magnezu, ktre powoduj, e beton zmienia swoj objto i w rezultacie pka. I wanie z tego powodu zawarto tlenku magnezu w cemencie nie moe przekracza dopuszczalnej wartoci 5%, a tlenku siarki(VI) (SO3) 3%. Rwnie zwizki manganu wpywaj niekorzystnie na wytrzymao zapraw i betonw, a zwizki fosforu zmniejszaj szybko wizania i twardnienia spoiwa. Poniej zosta pokazany skad chemiczny cementu portlandzkiego:
Skadniki CaO SiO2 Al2O3 Fe2O3 MgO SO3 Na2O + K2O Straty praenia Zawarto (%) 6268 1825 48 24 0,50,6 0,83 0,43 0,55

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 3/10

Znajc skad chemiczny cementu, mona obliczy stosunek iloci tlenku wapnia do sumy tlenkw: krzemu, glinu i elaza. Stosunek ten nosi nazw moduu hydraulicznego i oznacza si symbolem MH. MH = CaO SiO2 + Al2O3 + Fe2O3 = 2 2,2

W powyszym wzorze CaO, SiO2, Al2O3 i Fe2O3 oznaczaj procentow zawarto tych tlenkw w cemencie. Warto moduu hydraulicznego (MH) powinna by zawarta w granicach od 2 do 2,2. Oprcz moduu hydraulicznego istniej jeszcze dwie wielkoci charakteryzujce cement. S to: modu krzemianowy (MK) i modu glinowy (MG). Modu krzemianowy oblicza si ze wzoru: MK = SiO2 Al2O3 + Fe2O3 = 1,7 3,5

gdzie tak jak poprzednio SiO2, Al2O3 i Fe2O3 oznaczaj procentow zawarto tych tlenkw w cemencie. Warto moduu krzemianowego powinna si mieci w granicach 1,73,5. Modu glinowy oblicza si ze wzoru: MG = Al2O3 Fe2O3 = 1,5 2,5

gdzie podobnie jak w poprzednich wzorach Al2O3 i Fe2O3 oznaczaj procentow zawarto tych tlenkw w cemencie. Warto moduu glinowego powinna si mieci w granicach 1,52,5. Caa filozofia przygotowywania cementu portlandzkiego polega na tym, aby tak dobra skad surowcw chemicznych podanych powyej, aby wartoci moduw mieciy si w podanych granicach.

3.2. Metody produkcji cementu portlandzkiego

Na og stosuje si dwie metody produkcji cementu: such i mokr. 1. Metoda sucha jest metod mniej rozpowszechnion. Skadniki cementu, jak wapie i glin lub margle, po wstpnym rozdrobnieniu suszy si, a nastpnie mieli na proszek w specjalnie przygotowanych mynach i bardzo dokadnie miesza. Proces wypau przeprowadza si w piecach szybowych lub obrotowych. Ze zwilonej mieszaniny surowcw formuje si w specjalnych prasach cegieki, ktre wypala si w piecach szybowych. Tak powstay produkt klinkier chodzi si w przeznaczonym do tego celu pomieszczeniu, a nastpnie rozdrabnia na proszek z dodatkiem 12% gipsu. Stosujc do wypau piece obrotowe, jako paliwo uywany jest py wglowy wdmuchiwany do pieca specjaln dysz. Surowiec wprowadza si do pieca w stanie wysuszonym lub po zwileniu wod. Nastpnie, podobnie jak poprzednio, produkt wypau studzi si i rozdrabnia na proszek z dodatkiem gipsu lub ula wielkopiecowego. Ostatni etap produkcji polega na zmagazynowaniu cementu w zamknitych betonowych zbiornikach, tzw. silosach. Cement przesya si do odbiorcw w papierowych workach lub luzem, w przeznaczonych do tego celu wagonach kolejowych bd w samochodach.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 4/10

2. Metoda mokra jest znacznie bardziej rozpowszechniona w produkcji cementu. Pozwala ona bowiem na dokadniejsze wymieszanie surowcw. Jej wad natomiast jest wiksze zuycie energii, potrzebnej do odparowania wody. Mona wyrni trzy kolejne etapy tej produkcji: przygotowanie surowcw, proces wypau, przemia klinkieru i dozowanie gipsu. Rozdrobniony wstpnie w specjalnych amaczach wapie oraz mieszanin gliny z wod mieli si w mynach kulowych. W ten sposb uzyskuje si szlam, ktry w specjalnych zbiornikach zostaje dokadnie wymieszany za pomoc spronego powietrza. Ze zbiornikw szlam kierowany jest do piecw obrotowych. Nowoczesny piec obrotowy stanowi rura z blachy stalowej o dugoci ponad 100 m i rednicy do 4 m, wyoona ogniotrwa ceg szamotow. Piec ustawiony jest pod ktem o okoo 5 do poziomu, obracany jest za pomoc k zbatych. Okres obrotu wynosi okoo minuty. Jako materia opaowy stosowany bywa zazwyczaj py wglowy, ktry wdmuchiwany jest wraz z powietrzem dolnym kocem pieca. Szlam wprowadzany jest do pieca grnym kocem i przesuwa si w kierunku przeciwnym do kierunku przepywu gazw spalinowych. Wypalenie 1 kg klinkieru wymaga okoo 400 kcal (1674,72 kJ) energii cieplnej. Klinkier chodzi si, a nastpnie przerabia na cement tak, jak w poprzednio opisanej metodzie.

3.3. Piec cementowy i zachodzce w nim procesy

Wprowadzony do pieca surowiec ulega kolejno przemianom zachodzcym w miar przesuwania go do stref o coraz wyszej temperaturze. W strefie suszenia nastpuje odparowanie zawartej w mieo szaninie wody. W temperaturze okoo 500 C zostaje wydzielona woda zawarta w kaolinicie3 i innych o skadnikach gliny. W temperaturze okoo 900 C nastpuje rozkad CaCO3 na CO2 i CaO. W temperao turze powyej 1000 C CaO reaguje z Al2O3 i SiO2 powstajcymi w wyniku rozkadu glinokrzemianw. Pocztkowo tworz si proste zwizki CaO SiO2 i CaO Al2O3, przy czym cz CaO pozostaje niezwizana. Dalsze podwyszenie temperatury powoduje tworzenie si braunmillerytu 4CaO Al2O3 Fe2O3. Powstaje rwnie odpowiedni glinian i krzemian wapnia. Wytworzenie gwnego skadnika cementu alitu 3CaO SiO2 nastpuje w temperaturze powyej o o 1250 C w wyniku reakcji pomidzy 2CaO SiO2 i CaO. Temperatura 1250 C jest teoretycznie najnisz, w ktrej alit moe si wytworzy. Szybko reakcji w tej temperaturze jest jednake niewielka i dlatego o o stosuje si temperatury wysze, okoo 1400 C. W kocowej fazie wypau w temperaturze 14201470 C nastpuje czciowe nadtopienie wytworzonych zwizkw i ich spieczenie. W ten sposb tworzy si klinkier cementowy. Klinkier cementowy nie powinien zawiera wolnego CaO, gdy zwizek ten ulega hydratacji, przechodzc w Ca(OH)2. Znaczny wzrost objtoci spowodowany t przemian jest przyczyn powstawania napre i niszczenia betonu lub zaprawy. Zawarto CaO w klinkierze nie powinna przekracza 1%.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 5/10

Poniej zosta przedstawiony orientacyjny skad chemiczny klinkieru portlandzkiego: 3CaO SiO2 2CaO SiO2 3CaO Al2O3 4CaO Al2O3 Fe2O3 5065% 1525% 515% 515%

Krzemian wapnia o skadzie 2CaO SiO2 moe wystpowa w kilku odmianach polimorficznych. Wasnoci hydrauliczne ma odmiana beta zwana belitem trwaa w wysokich temperaturach. W temo peraturze poniej 675 C belit przechodzi w odmian gamma, ktra nie wykazuje wasnoci hydraulicznych. Stosujc szybkie ozibienie klinkierw, mona zapobiec tej przemianie i nie dopuci do obnienia wasnoci hydraulicznych cementu.

3.4. Procesy wizania i twardnienia cementu portlandzkiego

Cement po wymieszaniu z wod tworzy urabialn mas plastyczn, ktra stopniowo traci wasnoci plastyczne. Okres ten nazywa si wizaniem. Nastpnie w znacznie duszym okresie twardnienia wzrasta stopniowo wytrzymao tej masy. Wyjanienie zachodzcych tu procesw nie jest atwe, gdy cement stanowi mieszanin wielu zwizkw, ktre reagujc z wod, wytwarzaj szereg rnych produktw. Czsteczki niektrych skadnikw cementu, przyczajc wod, ulegaj jedynie hydratacji. S rwnie takie skadniki cementu, ktrych czsteczki ulegaj hydrolizie. Istnieje szereg teorii tumaczcych procesy wizania i twardnienia cementu. Wedug Le Chateliera skadniki cementu, rozpuszczajc si w wodzie, ulegaj hydratacji, a nastpnie wykrystalizowuj z przesyconego roztworu. Teoria ta, noszca nazw krystalizacyjnej, zostaa opracowana pod koniec ubiegego stulecia. Nieco pniejsz jest teoria koloidalna Michaelisa, zgodnie z ktr w wyniku reakcji skadnikw cementu z wod powstaj uwodnione gliniany i krzemiany wapniowe w postaci koloidalnego elu. el ten, otaczajc i czc ziarna cementu, powoli gstnieje i twardnieje. Proces ten jest wynikiem reakcji zachodzcej midzy nieuwodnionymi ziarnami cementu i oddawan im przez el wod. Duym postpem w porwnaniu z teori Le Chateliera i Michaelisa jest teoria Bajkowa. Wedug tej teorii w procesie wizania i twardnienia cementu zachodzi zarwno krystalizacja produktw uwodnienia, ktre przeszy przez krtkotrwa faz elu, jak i proces koagulacji i zagszczania elu, ktry dopiero po dugim czasie ulega przekrystalizowaniu. Bajkow wyrnia trzy kolejne etapy tych procesw: 1. Okres wstpny, w ktrym skadniki cementu rozpuszczaj si w wodzie a do wytworzenia roztworu nasyconego. 2. Okres wizania, w ktrym z roztworu przesyconego wydzielaj si trudno rozpuszczalne produkty reakcji w postaci koloidalnej, przy czym w miar postpu zwiksza si ilo wytworzonego elu. 3. Okres twardnienia, w ktrym, nastpuje czciowe przekrystalizowanie elu i wytworzenie ukadu zoonego zarwno z ziaren krystalicznych, jak i czsteczek koloidalnych, ktre dopiero po dugim okresie przechodz w stan krystaliczny.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 6/10

Poszczeglne skadniki cementu reaguj z wod z rn szybkoci. Gwny skadnik cementu alit, reaguje energicznie z wod, natychmiast po zarobieniu cementu wod. Im wiksza jest zawarto alitu w cemencie, tym proces wizania spoiwa zachodzi szybciej. Reakcja hydrolizy alitu przebiega zgodnie z rwnaniem: 3CaO SiO2 + nH2O 2CaO SiO2 (n 1)H2O + Ca(OH)2 Powstajce pocztkowo uwodnione krzemiany o strukturze wyspowej, jak hilebrandyt Ca2[SiO3(OH)]OH, wytwarzaj bardziej zoone struktury acuchowe. Na przykad powstaje tobermoryt 4CaO 5SiO2 4H2O, ktrego budow mona przedstawi wzorem strukturalnym:
OH Ca4 HO Si O O OH Si O O OH Si O O OH Si O O OH Si OH (OH)2 O

Analogiczne produkty o strukturze acuchowej lub wstgowej tworz si w wyniku zachodzcej znacznie wolniej hydratacji belitu 2CaO SiO2. Uwodnione krzemiany wapniowe w znacznej mierze decyduj o wytrzymaoci i trwaoci tworzywa cementowego. Glinian wapnia 3CaO Al2O3 reaguje pocztkowo z zawartym w cemencie gipsem zgodnie z rwnaniem: 3 CaO Al2O3 + 3CaSO4 + 31H2O 3CaO Al2O3 3CaSO4 31H2O Produkt tej reakcji (3CaO Al2O3 3CaSO4 31H2O) nosi nazw soli Candlota. Dopiero po zwizaniu zawartego w spoiwie gipsu mog powstawa uwodnione gliniany wapniowe. Na tej zasadzie gips spenia rol opniacza procesu wizania spoiwa. Glinian wapnia, ktry nie przereagowa z gipsem, ulega hydratacji zgodnie z rwnaniem: 3 CaO Al2O3 + 6H2O 3CaO Al2O3 6H2O Budow powstajcego zwizku mona przedstawi wzorem, ktry lepiej wyjania jego waciwoci: Ca3[Al(OH)6]2. W strukturze tego zwizku wystpuj izolowane grupy Al(OH)6 poczone za pomoc jonw Ca2+. Glinian wapnia reaguje rwnie z Ca(OH)2 powstajcym w wyniku hydrolizy alitu: 3 CaO Al2O3 + Ca(OH)2 + 12H2O 4CaO Al2O3 13H2O Braunmilleryt 4CaO Al2O3 Fe2O3 reaguje z wod i wytwarza uwodnione gliniany i elaziany wapniowe: 4CaO Al2O3 Fe2O3 + 7H2O 3CaO Al2O3 6H2O + CaO Fe2O3 H2O

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 7/10

Szybko wizania cementu moemy regulowa, stosujc odpowiednie dodatki. Jako opniacze, oprcz gipsu, uywane s Al2S lub auny, a jako przyspieszacze Na2CO3 lub K2CO3 oraz chlorki i azotany(V) wapnia lub magnezu. Szybko zachodzcych przemian zalena jest rwnie od stopnia rozdrobnienia cementu i od temperatury. W wyniku tych wszystkich procesw fizyko-chemicznych, dotychczas jeszcze dostatecznie niewyjanionych, powstaje stwardniae tworzywo, w ktrym wystpuj: uwodnione krzemiany wapnia, uwodnione gliniany wapnia, elaziany wapnia, sole podwjne, wodorotlenek wapnia. Wasnoci tworzywa, zaprawy lub betonu zale nie tylko od rodzaju wytworzonych zwizkw, ale rwnie od si dziaajcych midzy spoiwem a kruszywem. Siy te, nazywane dawniej siami przyczepnoci lub adhezji, wyjani mona tworzeniem si mostkw tlenowych czcych ziarna kruszywa i cementu. Na przykad, gdy kruszywem jest kwarcyt, tworz si nastpujce wizania:
Si O Si

Wizania te s przyczyn wytrzymaoci mechanicznej betonu.

3.5. Odmiany cementu portlandzkiego

Cementy portlandzkie biae i kolorowe Poniewa zaprawy i betony wykonywane z cementu portlandzkiego maj barw szar, a my chcielibymy otrzyma kolor biay, do wyrobu cementu naley stosowa surowce zawierajce jak najmniej zwizkw o elaza, chromu i manganu. Proces wypau przeprowadza si w temperaturze 15001600 C. W celu wybielania klinkieru redukuje si zawart w nim niewielk ilo tlenku Fe2O3 do tlenku FeO za pomoc CO. Cementy kolorowe otrzyma mona dwoma metodami: 1. Naley doda do mieszaniny wypalonych surowcw dodatkw barwicych, np. Cr2O3, MnO lub CoO. W ten sposb otrzymuje si klinkier o okrelonym zabarwieniu. 2. Druga metoda polega na przemieleniu biaego klinkieru z barwnikami mineralnymi. I tak np. tlenki elaza nadaj spoiwu kolor czerwony, brzowy lub ty, MnO kolor fioletowy, a Cr2O3 zielony. Cement ekspansywny Cement ten w wyniku procesu twardnienia nieznacznie zwiksza swoj objto, w odrnieniu od cementu portlandzkiego, ktrego objto ulega zmniejszeniu. Otrzymuje si go przez przemielenie zwykego klinkieru portlandzkiego z dodatkiem 510% mieszaniny gipsu palonego i produktw dziaania roztwoo rem Ca(OH)2 na wypraony w temperaturze okoo 800 C kaolinit. Wzrost objtoci spoiwa spowodowany jest tworzeniem si soli Candlota.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 8/10

4. Cement hutniczy
Cement hutniczy naley do rodziny cementw ulowych. Jest on zarazem najwaniejszym ich przedstawicielem. Produkowany jest przez przemielenie mieszaniny zasadowego ula4 granulowanego, klinkieru cementu portlandzkiego i gipsu. uel wielkopiecowy powinien mie modu zasadowoci wikszy od jednoci, przy czym aktywno jego zalena jest nie tylko od skadu chemicznego, ale rwnie od struktury. Wiksz aktywno wykazuje uel o strukturze szklistej. uel, ktrego poszczeglne skadniki tworz struktury krystaliczne, trudniej ulega przemianom, a wic jest mniej aktywny. Klinkier portlandzki powinien zawiera moliwie duo alitu, ktry energicznie reaguje z wod i, wytwarzajc Ca(OH)2, przyspiesza proces wizania skadnikw ula. Zawarto ula w spoiwie moe wynosi od 20 do 80%. Dodatek gipsu w iloci 3% reguluje szybko procesu wizania. Cement hutniczy ze wzgldu na swoje waciwoci nie moe by stosowany do robt prowadzonych w temperaturach niskich. W porwnaniu z cementem portlandzkim wykazuje on jednak wiksz odporno chemiczn, zwaszcza na dziaanie siarczanw. Cement hutniczy stosowany jest do produkcji betonw i zapraw naraonych na dziaanie wd agresywnych, np. wody morskiej.

5. Korozja betonu
Zjawisko korozji spotykamy nader czsto. Zjawisko to wystpuje take przy betonach. Korozja powoduje stopniowe obnienie wytrzymaoci i niszczenie betonu. Moe ona by spowodowana dziaaniem na beton rozpuszczonych w wodzie zwizkw chemicznych, a rwnie procesami fizycznymi, jak np. zamarzaniem wody w szczelinach i porach betonu. Rozpatrzmy kolejno szereg procesw powodujcych korozj betonu: Jednym ze skadnikw betonu najatwiej ulegajcym korozji jest Ca(OH)2 powstajcy w wyniku hydrolizy alitu. Ca(OH)2 mimo swej maej rozpuszczalnoci zostaje z betonu czciowo wyugowany w wyniku dugotrwaego dziaania wody. Proces ten powoduje stopniowe zwikszenie porowatoci betonu i obnienie jego wytrzymaoci. Ca(OH)2 moe reagowa z rozpuszczonymi w wodzie kwasami (np. kwasem solnym, ktry mona spotka chociaby w kwanych deszczach). Zachodzi wwczas reakcja, w wyniku ktrej powstaje atwo rozpuszczalna sl CaCl2: 2HCl + Ca(OH)2 CaCl2 + 2H2O Proces ten, tak jak i poprzedni, zwiksza porowato i zmniejsza wytrzymao betonu. Jeeli w wodzie zawarty jest kwas siarkowy(VI), to produktem reakcji z Ca(OH)2 jest gips CaSO4 2H2O, ktry posiada znacznie wiksz objto od Ca(OH)2.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 9/10

Zachodzcy proces powoduje pcznienie betonu i powstawanie napre, ktre dziaaj destruktywnie na jego struktur. Z Ca(OH)2 mog reagowa rozpuszczone w wodzie sole, jak np. MgCl2: MgCl2 + Ca(OH)2 Mg(OH)2 + CaCl2 Powstajcy w wyniku tej reakcji CaCl2 jest atwo rozpuszczalny w wodzie. Niszczco dziaaj na beton wody zawierajce tlenek wgla(IV) CO2, gdy powstajcy kwas wglowy H2CO3 reaguje z CaCO3: CaCO3 + H2CO3 Ca(HCO3)2 W wyniku tej reakcji powstaje rozpuszczalny w wodzie wodorowglan wapnia, ktrego wyugiwanie osabia struktur betonu. Szczeglnie niebezpieczne s wody zawierajce sole kwasu siarkowego(VI), jak np. siarczan(VI) wapnia, ktry reagujc z CaO Al2O3, wytwarza sl Candlota, powodujc pcznienie betonu, a co za tym idzie jego pkanie: 3CaSO4 + 3CaO Al2O3 + 31H2O 3CaO.Al2O3 3CaSO4 31H2O W betonie moe wystpowa CaO, zwany wolnym wapniem, ktry w wysokiej temperaturze wypau klinkieru cementowego zosta nadtopiony i utraci zdolno energicznego reagowania z wod, skutkiem czego nie ulega hydratacji w procesie wizania spoiwa. Dziaanie wody na beton moe spowodowa dogaszenie wolnego wapna. Proces ten jest przyczyn pcznienia betonu, powoduje odpryski i uszkodzenia.

6. Zabezpieczanie betonu przed korozj

Mona wyprodukowa beton odporny na dziaanie okrelonych zwizkw chemicznych z odpowiednich gatunkw spoiwa i kruszywa. Na przykad do wyrobu betonw naraonych na dziaanie wody morskiej stosuje si specjalny rodzaj cementu cement glinowy, a do wyrobu betonw kwasoodpornych tzw. spoiwa krzemianowe. Zwikszenie odpornoci uzyskuje si poprzez podwyszenie szczelnoci betonu, produkujc go z kruszywa o odpowiednim uziarnieniu lub dodajc do cementu substancje, ktre, jak np. ziemia okrzemkowa lub bentonit, wypeniaj pory betonu. Stosowane s rwnie zwizki, jak np. kwas szczawiowy, kwas borowy i kwas fosforowy(V), ktre reagujc z Ca(OH)2, wytwarzaj trudno rozpuszczalne sole. Dobre wyniki uzyskuje si rwnie przy zastosowaniu powok ochronnych z rnego rodzaju tworzyw sztucznych.

Data utworzenia: 2008-12-31

strona 10/10

7. Podsumowanie
W powyszym artykule opisaem szczegowo proces wytwarzania i pniejsze procesy zwizane z wykorzystaniem cementu portlandzkiego i hutniczego oraz najczstsze przypadki korozji i sposoby jej zwalczenia. Cement portlandzki i hutniczy to nie jedyni przedstawiciele cementu, ale po pierwsze s to najczciej stosowane rodzaje spoiw, a po drugie gdybym pisa o wszystkich rodzajach cementu, artyku ten przeksztaciby si w gruby podrcznik budowlany, a to nie byo moim celem...

Przypisy
Spoiwo hydrauliczne jest to spoiwo, ktre twardnieje na powietrzu i w wodzie dziki przyczaniu wody i powstawaniu struktur krystalicznych. Mog by one stosowane na powietrzu, w atmosferze wilgoci i pod wod. 2 Gips to minera o wzorze chemicznym: CaSO4 2H2O. 3 Kaolinit to minera o wzorze chemicznym Al2O3 2SiO2 2H2O. 4 uel wielkopiecowy jest produktem odpadowym przy produkcji surwki. Jest to pynna masa wytworzona z domieszek rudy oraz wapienia lub dolomitu, stosowanych w procesie wielkopiecowym jako topniki. Skad chemiczny uzla moe si zmienia w granicach: SiO2 3040%, CaO 3548%, Al2O3 718%, MgO 38%, Fe2O3 poniej 1%.
1

W porwnaniu z cementem uel zawiera znacznie mniej CaO. Skad ula mona scharakteryzowa za pomoc wskanika zwanego moduem zasadowoci okrelonego wzorem: MK = CaO + MgO SiO2 + Al2O3 .

w ktrym: CaO, MgO, SiO2 i Al2O3 oznaczaj procentow zawarto tych skadnikw w ulu. Jeeli Mk>1, wtedy uel nazywamy zasadowym, gdy Mk<1 kwanym, a jeli Mk jest bliskie jednoci obojtnym.

Podzikowania dla Fundacji PrO CHeMiA przy Wydziale Chemii UJ za zgod na przedruk artykuu z czasopisma Niedziaki (rdo: Niedziaki 4/99(32), s. 7177).

Data utworzenia: 2008-12-31