DYSKUSJE

ZAGADNIENIA FILOZOFICZNE W NAUCE XI / 1989, s. 4546

Jacek URBANIEC

GOS W DYSKUSJI NAD KSIK HUSSERLA KRYZYS NAUK EUROPEJSKICH I FENOMENOLOGIA TRANSCENDENTALNA
1. Ks. Heller apelowa o pytania, ktre uatwiyby zrozumienie terminologii Husserla. Nie wierz jednak, e dziki kilku (czy kilkunastu) pytaniom uda nam si zrozumie... nowomow. Nie mona da od lozofa, by ograniczy si tylko do jzyka potocznego. Ale istnieje rozsdna czstotliwo uywania w tekcie lozocznym terminw o charakterze technicznym! W Kryzysie..., a take niestety w referacie, mniej wicej co trzecie sowo to termin abstrakcyjny, neologizm albo wyraenie, wystpujce w innym ni zwykle znaczeniu. Niebezpieczestwem lozoi (kadej lozoi, nie tylko fenomenologii) jest banalno: Rozwaania o sprawach ostatecznych, oglnych, niepostrzeenie mog zelizn si w stwierdzenia oczywiste, trywialne. Przed chwil Referent prbowa przetumaczy niektre wywody Husserla na jzyk, jakim posuguje si wikszo zebranych w tej sali. Nasz reakcj byo rozczarowanie: przecie to oczywiste! Zawsze jednak mona Husserla obroni nastpujco: w przekadach zostaje zagubiona gbia myli Husserla. Konsekwencj wymylania nowych terminw, szczeglnie gdy nie wie si ich z istniejc siatk poj, jest rezygnacja z dotychczasowego dorobku myli lozocznej. Wane pojcia lozoczne obrosy poprzez wieki w spory lozoczne. Dlatego atwiej dostrzec nie tylko zalety tych poj, ale te ich ograniczenia. Gdy mwimy: dane zmysowe, introspekcja, zdrowy rozsdek etc., od razu naraeni jestemy na krytyk. Ewentualn krytyk pojcia przeycia mrocznej wiadomoci trzeba zaczyna od zera. W okopach nowomowy bezpiecznie jest wic lozofowa. Zreszt kady zarzut mona
UWAGA: Tekst zosta zrekonstruowany przy pomocy rodkw automatycznych; moliwe s wic pewne bdy, ktrych sygnalizacja jest mile widziana (obi@opoka.org). Tekst elektroniczny posiada odrbn numeracj stron.

Jacek URBANIEC

odeprze stwierdzeniem, i oponent niedostatecznie opanowa zawioci terminologiczne i z tego powodu znieksztaca lozo mistrza. 2. W naukach przyrodniczych (i matematyce) sam pomys to dopiero pocztek. Naukowiec, proponujc nowe rozwizanie, musi si wiele tumaczy. Nie wystarczy, by byo ono nowe i poprawne. Trzeba wykaza jego przewag wobec poprzednich rozwiza, przedstawi owocne zastosowania etc. W ogle, w nauce bardzo wany jest by uy technicznego terminu kontekst uzasadnienia. Rwnie w lozoi, przynajmniej w niektrych kierunkach lozocznych, dostrzega si wag kontekstu uzasadnienia dostrzega si znaczenie argumentacji. Dlatego mozolnie poszukuje si racji dla goszonych pogldw: argumentw, ktre mogyby przekona czytelnika. Poniewa mylimy si nie tylko w obliczeniach matematycznych, take w dociekaniach metazycznych, nasza argumentacja, by moliwa bya jej krytyka, powinna by sformuowana w jasnym, zrozumiaym jzyku. Powysze wymagania stawia lozofom m. in. Karl Popper, proponujc tzw. postaw racjonalnoci i przeciwstawiajc si lozoi prorockiej (oracular philosophy). Husserl natomiast poszukiwa pewnoci. Odwieczne marzenie lozofw: dotrze do wiedzy pewnej, tzn. odkry niezawodne czynnoci poznawcze, ktre nie wymagaj korygowania. Kontekst uzasadnienia redukowaby si wtedy do kontekstu odkrycia prawomocno wiedzy gwarantowaby niezawodny sposb jej zdobywania. Dla Husserla takim sposobem jest transcendentalna fenomenologia. Dlatego Husserl nie argumentuje tylko opisuje. Jest to narracja geografa, ktry przecie nie musi dowodzi, e Australia istnieje. Jego zadaniem jest relacja z podroy. Najgorsze, e tajemnicze ldy z podry transcendentalnych Husserla nie istniej. Albo istniej tylko dla wybranych. Ci zrozumiej mistrza. 3. Powysze zarzuty dotycz samej koncepcji uprawiania lozoi maj wic metalozoczny charakter. W tym kontekcie ostatni mj zarzut brzmi zgoa niewinnie: nauka i jej domniemany kryzys tak jak przedstawia to Husserl jest karykatur rzeczywistej dziaalnoci naukowej i rzeczywistych niebezpieczestw wynikajcych z jej rozwoju. (Prof. Heller zwrci w dyskusji uwag na podobn spraw: na bdy Husserla, gdy powouje si on na histori nauki). Naukowcy nie s jakimi beztroskimi dziemi i przynajmniej niektrzy dostrzegaj niebezpieczestwa tkwice w nauce. To przecie nad tym zastanawia si prof. A. Staruszkiewicz podczas ostatniego konwersatorium. Nauka pozostaje jednak najwaniejszym wytworem ludzkiego poznania; jest take zjawiskiem kulturowym wzbogacajcym jego uczestnikw w wartoci duchowe: rado z odkrywania nowego, twrcze zma-

GOS W DYSKUSJI NAD KSIK HUSSERLA...

gania z problemem. Husserl, by moe, o tym zapomnia ostatecznie od czasu jego ostatnich kontaktw z nauk (semestr asystentury z matematyki w Berlinie w 1883 roku) do napisania Kryzysu... mino ponad p wieku.