www.e-bookowo.

pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

Strona |2

MAGORZATA TURSKA

Percepcja siebie i wasnej sytuacji yciowej przez wychowankw domu dziecka

Copyright by e-bookowo & Magorzata Turska 2008

ISBN 978-83-61184-13-3

Internetowe Wydawnictwo e-bookowo www.e-bookowo.pl Kontakt: wydawnictwo@e-bookowo.pl

Wszelkie prawa zastrzeone. Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci bez zgody wydawcy zabronione

Wydanie I 2008

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

Strona |3

Spis treci

Wstp ............................................................................................................... 5 Rozdzia I ......................................................................................................... 8 Dom dziecka jako ekosystem opiekuczo-pomocowy ...................................... 8 1.1 System opieki i spoecznego wsparcia. Wstpny opis zagadnienia ................... 8 1.2 Zarys historyczny oraz podstawy prawne funkcjonowania domw dziecka w Polsce .................................................................................................................................. 9 1.3 Model domu dziecka, zasady jego dziaania i postulowane kierunki zmian .. 10 1.4 Sytuacja wychowankw domu dziecka w wietle bada i analiz ..................... 11 Rozdzia II ..................................................................................................... 13 Percepcja siebie i wasnej sytuacji yciowej. Wybrane aspekty .................... 13 2.1 Proces percepcji i jego wyznaczniki ..................................................................... 13 2.2 Percepcja siebie w sytuacji braku opieki rodzicielskiej ..................................... 14 2.3 Pomoc i wsparcie w sytuacjach sieroctwa naturalnego i spoecznego ............ 15 2.4 Samodzielne ycie w planach wychowankw domu dziecka ............................ 15 Rozdzia III .................................................................................................... 17 Metodologia bada ........................................................................................ 17 3.1. Cel, przedmiot i zakres bada ............................................................................... 17 3.2. Problemy badawcze i hipotezy.............................................................................. 18 3.3. Metody, techniki i narzdzia badawcze ............................................................... 18 3.4. Charakterystyka badanej prby ............................................................................... 19 3.5. Charakterystyka przebiegu i terenu bada .......................................................... 20 Rozdzia IV .................................................................................................... 21 Cechy pooenia yciowego badanych ........................................................... 21 4.1. Charakterystyka cech indywidualnych badanych .................................................. 21 4.2. Sytuacja rodzinno-prawna wychowankw ........................................................... 21 4.3. Klimat spoeczny placwki .................................................................................... 21 4.4. Formy pomocy opiekuczo-wychowawczej ......................................................... 21 4.5. Podsumowanie ......................................................................................................... 21 Rozdzia V ...................................................................................................... 22 Ocena pooenia yciowego i jej wymiary ..................................................... 22 5.1. Orientacje yciowe badanych .................................................................................. 22 5.1.1. Poczucie zrozumiaoci ....................................................................................... 23 5.1.2. Poczucie zaradnoci ............................................................................................. 23 5.1.3. Poczucie sensownoci ......................................................................................... 23 5.2. Wsparcie spoeczne w subiektywnej ocenie badanych ....................................... 23 5.3. Subiektywny obraz wasnej sytuacji yciowej w aspekcie teraniejszoci i przyszoci ........................................................................................................................ 23 5.4. Podsumowanie ......................................................................................................... 24

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

Strona |4

Rozdzia VI .................................................................................................... 25 Wnioski i postulaty pedagogiczne.................................................................. 25 6.1. Synteza wynikw bada........................................................................................... 25 6.2. Postulaty pedagogiczne ......................................................................................... 26

www.e-bookowo.pl

Wstp

Sytuacja niesieniem im

yciowa

wychowankw materialnej

domw pomocy,

dziecka dbaniem

stanowi o ich

przedmiot analiz dokonywanych przez wiele instytucji zajmujcych si niezbdnej wyksztacenie oraz umoliwieniem normalnego startu w dorose ycie. Dzieci staj si wychowankami placwek opiekuczo-

wychowawczych z przernych przyczyn. Moe to by utrata rodzicw, ale rwnie brak umiejtnoci zapewnienia waciwej opieki ze strony matki czy ojca, ktrzy po utracie pracy popadli dodatkowo w nag alkoholowy. Sytuacja tych dzieci jest niezwykle trudna, gdy s one nagle umieszczane w zupenie innym, obcym im rodowisku, co powodowa moe liczne problemy psychologiczne i przeycia traumatyczne, nie pozostajce bez wpywy na cae ycie. Tak naprawd nikt nie jest w stanie dokadnie zbada, co dzieje si w ich umysach. Celem niniejszej pracy staa si prba poznania sytuacji

spostrzegania siebie i wasnej sytuacji yciowej przez dorastajc modzie. Badaniami objto wychowankw domu dziecka oraz ich wychowawcw. Ci ostatni dostarczyli informacji teoretycznych na temat stosowanych przez nich metod przygotowania modziey do ycia w dorosym wiecie. Jednak to modzie jest orodkiem bada, gdy chodzi mi o pokazanie, w jaki sposb to oni wanie oceniaj siebie, swoj sytuacj yciow, a take swoj przysz rol w spoeczestwie. Jako osoby prawie ju dorose pod wzgldem prawnym s w stanie dokona

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

Strona |6

oceny tego, co wynieli z orodka, co stanowi dla nich warto i czego si nauczyli. Na potrzeby niniejszej pracy zbadano sytuacj indywidualn i spoeczno-prawn badanej modziey, take w kontekcie rodzinnym. Zajto si przyczynami skierowania dzieci do domw dziecka i okresem, w jakim tam przebyway. Sprbowano te okreli szanse powrotu dzieci do domw rodzinnych, uwzgldniajc przy tym pozytywne i negatywne strony takiej sytuacji. Innym zagadnieniem byo te istnienie wsparcia ze strony spoeczestwa dla wychowankw domw dziecka. Przy badaniu oceny wasnej sytuacji yciowej przez modzie zwrcono uwag na ich samoocen oraz poczucie koherencji. Badania przeprowadzone zostay wrd wychowankw i

pracownikw domu dziecka. Praca skada si z dwch czci. W pierwszej, teoretycznej, przybliony zosta problem funkcjonowania prawnego domw dziecka w Polsce na podstawie dostpnej literatury. Pierwszy rozdzia prezentuje histori tego typu placwek, model ich funkcjonowania, a take opisuje funkcje, jakie peni w nich poszczeglni pracownicy oraz jakie stosuj dziaania opiekuczowychowawcze wobec dzieci. Drugi rozdzia z kolei skupia si na wychowankach domw dziecka, opisujc ich przeycia zwizane z umieszczeniem w placwce, sposoby zachowywania si, kontakty z rodzinami i rwienikami. Rozdzia ten mwi take o metodach agodzenia konfliktw i zasadach wspycia w grupie, a take, wstpnie, omawia problem samooceny modziey. Tutaj omwione zostaj plany na przyszo modych ludzi oraz ich wasna ocena swojej drogi yciowej po opuszczeniu orodka.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

Strona |7

Druga cz, praktyczna, skada si z trzech rozdziaw: Trzeci rozdzia dotyczy metod badawczych zastosowanych do przeprowadzenia bada. Do bada wykorzystano nastpujce narzdzia badawcze:
1.

Kwestionariusz wywiadu skierowany do wychowawcw

na temat sytuacji podmiotowej i spoeczno-prawnej badanych

2.

Kwestionariusz wywiadu skierowany do wychowankw

na temat percepcji swojej sytuacji yciowej

3. 4.

Kwestionariusz orientacji yciowej (SOC-29) Skala spostrzeganego wsparcia spoecznego skierowana

do wychowankw domu dziecka

5.

Skala klimatu spoecznego w placwce skierowana do

opiekunw Ponadto, rozdzia ten opisuje przebieg i zakres bada, a take omawia problemy badawcze i hipotezy. Czwarty rozdzia omawia cechy pooenia yciowego badanych wychowankw Domu Dziecka oraz ich sytuacj yciow. Pity rozdzia jest opisem i analiz oceny swojego pooenia yciowego przez badanych. Ostatni, szsty rozdzia, zawiera wnioski z przeprowadzonych bada empirycznych i postulaty pedagogiczne.

www.e-bookowo.pl

Rozdzia I Dom dziecka jako ekosystem opiekuczopomocowy

1.1 System opieki i spoecznego wsparcia. Wstpny opis zagadnienia

Proces

resocjalizacji,

opieki

udzielania

wsparcia

jest

traktowany w sposb caociowy, a wic systemowy. Opiera si on na procesach uspoecznienia i wyboru spoecznej przynalenoci poprzez izolacj od grup destrukcyjnych. W zamian za co kadzie si nacisk na oddziaywanie grup konstruktywnych. Resocjalizacja odwouje si do mechanizmw funkcjonowania i zmiany kontroli wewntrznej. Z kolei ksztatowanie kontroli wewntrznej dotyczy ksztatowania postaw, sdw, przekona i potrzeb. Pedagogika resocjalizacyjna odwouje si rwnie do systemu kulturowych wzorcw integrujcych, do ktrych zalicza si: wiatopogld, wzr osobistego sukcesu, styl ycia czy kulturowe wyznaczniki biegu ycia. Innym zagadnieniem jest resocjalizacja jako reedukacja w warunkach konfliktu wewntrznego. 1 Problemami resocjalizacji zajmuje si szereg

wyspecjalizowanych instytucji. Zaliczy do nich mona: placwk resocjalizacyjn, placwk opiekuczo-wychowawcz, zakad opieki zdrowotnej i pomocy spoecznej, zakad poprawczy, zakad karny,
Por. W.W. Szczsny: Zarys resocjalizacji z elementami patologii spoecznej i profilaktyki, Wydawnictwo Akademickie ak, Warszawa 2003, s. 17.
1

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

Strona |9

kuratora sdowego, kuratorski orodek pracy z modzie oraz rne organizacje spoeczne. Podstawowymi rodkami wychowawczymi stosowanymi wobec nieletnich s: nadzr, gdy rodki oka nieletniego leczniczosi one wychowawcze, umieszczenie w rodzinie zastpczej lub orodku szkolno-wychowawczym. niewystarczajce, a Dopiero, proces wykolejenia postpuje,

wwczas zostaje on skierowany do orodka poprawczego. 2

1.2 Zarys historyczny oraz podstawy prawne funkcjonowania domw dziecka w Polsce

Dom dziecka jest "placwk opieki cakowitej przeznaczon dla dzieci i modziey pozostajcej w normie rozwojowej, pozbawionych trwale lub okresowo opieki rodziny wasnej" 3 Ponadto, jest on instytucj opieki cakowitej nad dziemi osieroconymi lub nie majcymi sprzyjajcych warunkw wychowawczych w domu rodzinnym (rodzice zdemoralizowani, maestwa w stanie rozkadu lub rozbite.) 4 Dom dziecka zastpuje trwale lub okresowo rodzin, zapewnia opiek i wychowanie, odpowiednie warunki rozwoju oraz przygotowuje do samodzielnego ycia. Obejmuje opiek dzieci i modzie do osignicia penoletnioci lub do 25 roku ycia w przypadku kontynuowania nauki. Zadaniem domu dziecka jest zapewnienie warunkw prawidowego rozwoju psychofizycznego z uwzgldnieniem potrzeb emocjonalnych, kompensujcych brak domu rodzinnego. Dom dziecka zapewni musi take odpowiednie warunki

2 3

Por. tame, s. 59-60. Zarzdzenie Ministra Owiaty i Wychowania, 19 marzec 1980, s. 54. 4 R. Wroczyski: Pedagogika spoeczna, PWN, Warszawa 1985, s. 296.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 10

mieszkaniowe, caodzienne wyywienie, zaopatrzenie w odzie oraz przedmioty uytku osobistego, a take opiek pielgnacyjn i lekarsk. Celem dziaa personelu jest przygotowanie wychowankw do samodzielnego ycia. Dom dziecka peni funkcj dydaktyczn, wychowawcz, opiekucz, rekreacyjn, zdrowotn, korekcyjn, integracyjn i kulturaln. 5

1.3 Model domu dziecka, zasady jego dziaania i postulowane kierunki zmian

W zakresie zapobiegania demoralizacji wrd nieletnich, czyli modziey do 18 roku ycia, ustawodawstwo wyranie podkrela, e w postpowaniu z t grup naley kierowa si dobrem dziecka, dc do korzystnych zmian w jego osobowoci i postpowaniu. W postpowaniu z nieletnimi jest przewidzianych sze rodzajw dziaalnoci, opartych na aspektach podmiotowych, przedmiotowych i rodowiskowych. Chodzi tu o postpowanie: 1. wyjaniajce, 2. opiekuczo-wychowawcze, 3. poprawcze, 4. dotyczce stosowania rodkw leczniczo-wychowawczych, 5. odwoawcze i 6. wykonawcze. W kadym z nich bierze si pod uwag wiele czynnikw, takich jak: wiek, stan zdrowia, stopie rozwoju fizycznego i psychicznego, cechy charakteru, zachowanie, stopie demoralizacji, charakter rodowiska, wychowanie. 6

Por. E. Kozdrowicz (oprac.): Dom dziecka [w:] Lalak D., Pilch T. (red. naukowa): Elementarne pojcia pedagogiki spoecznej i pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademickie ak, Warszawa 1999, s. 60-61. 6 L. Pytka: Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Wysza Szkoa Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 1995, s. 151-152.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 11

Opieka

nad

dziemi

polega

nie

tylko

na

dostarczaniu

niezbdnych rodkw do zaspokojenia ich materialnych potrzeb, ale take na braniu odpowiedzialnoci za ich losy. Polega wic na wspomaganiu i pielgnowaniu ich rozwoju, zapobieganiu degeneracji spoecznej i ksztatowaniu twrczej osobowoci. 7

1.4 Sytuacja wychowankw domu dziecka w wietle bada i analiz

Warto zda sobie spraw z faktu, e wychowankowie [domu dziecka] to najczciej dzieci zaniedbane, opnione w nauce, niedoywione, reagujce agresj lub apati na emocjonalne odrzucenie przez najbliszych. 8 Zastpujc naturalne rodowisko rodzinne dom dziecka ma obowizek uatwienia swym wychowankom zdobycia niezbdnej wiedzy w zakresie przygotowania do ycia w rodzinie, prawa rodzinnego i opiekuczego oraz poznania pozytywnych wzorw ycia rodzinnego. 9 W prawidowo funkcjonujcej rodzinie przygotowanie do ycia rodzinnego przebiega w sposb naturalny. W domu dziecka proces ten trzeba inspirowa i wiadomie organizowa. W zwizku z tym na wychowawcach ciy obowizek przybliania dzieciom modeli funkcjonowania rodziny i podstaw ycia w rodzinie. Suy temu celowi mog spotkania z rodzinami i z wychowankami, ktrzy opucili placwk i zaoyli wasne rodziny. Ich przykad ma inspirowa modszych kolegw.

7 8

Por. . Woczyk: Edukacja dla rozwoju, Wrocaw 1973, s. 106. Tame, s. 60. 9 J. Raczkowska: Wychowanie w domu dziecka, dz.cyt., s. 17-18.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 12

Dzieci trafiajce do domw dziecka ujawniaj niezwykle czsto powane zaburzenia zachowania, a nawet opnienia rozwojowe czy schorzenia somatyczne. Trudno opisa jaki typowy przypadek dziecka przebywajcego w placwce. Kade dziecko jest inne, kade posiada wasn, niepowtarzaln histori. Dosy czsto do domw dziecka trafiaj psieroty, ktre we wczesnym dziecistwie utraciy matk, a ojciec nie by w stanie sam sprawowa nad potomstwem opieki ze wzgldu na trudn sytuacj materialn, brak zatrudnienia czy uzalenienie od alkoholu. Dorastajc w niepenej, czsto patologicznej rodzinie, dziecko samo popada w tak zwane ze towarzystwo, mog zacz si problemy w szkole, a czasem take konflikty z prawem zwizane z drobnymi kradzieami, ucieczkami z domu i ze szkoy oraz niechci do podporzdkowania si nauczycielom. Wwczas szkoa moe zgosi spraw do sdu, ktry zarzdza nadzr kuratorski. Moe jednak okaza si, e to nie odniesie spodziewanego rezultaty w formie poprawy zachowania dziecka. Konsekwencj okazuje si umieszczenie maoletniego w placwce opiekuczo-wychowawczej.

www.e-bookowo.pl

Rozdzia II Percepcja siebie i wasnej sytuacji yciowej. Wybrane aspekty

2.1 Proces percepcji i jego wyznaczniki

Percepcj okrela si tak organizacj i interpretacj wrae zmysowych, ktra umoliwia zrozumienie zjawisk dziejcych si w otoczeniu. Jest to inaczej proces postrzegania, sposb reagowania i odbierania wrae pyncych z zewntrz. Struktura poznawcza zwizana z wyobrani powoduje, e odbierane przez ni wraenia zmysowe s deformowane przez oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne uruchamiane przez podwiadomo. Z kolei struktura poznawcza zwizana z inteligencj koryguje doznania zarejestrowane w wyobrani, porwnujc je z dotychczasow wiedz i dowiadczeniem. 10 Istnieje szereg czynnikw wpywajcych percepcj: osobisty system wartoci czowieka, jego uprzedzenia i dowiadczenia, biece potrzeby i nastrj, wreszcie oczekiwania wobec innych ludzi i sytuacja, w ktrej si znajduje. Czynniki sytuacyjne maj wpyw na
10

Por. http://pl.wikipedia.org/wiki/Percepcja (stycze 2007)

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 14

powstanie tzw. pierwszego wraenia. Na percepcj wpywaj te atrybuty, czyli wnioski dotyczce wewntrznych stanw umysu i emocji, oparte na obserwowanych zachowaniach. Nasza percepcja moe by rwnie modyfikowana poprzez oczekiwania wobec innych ludzi. Percepcj modyfikuje take projekcja, czyli przenoszenie wasnych odczu na inne osoby. Z kolei percepcja selektywna polega na odbieraniu tylko tych bodcw, ktre dana osoba chce odebra (jest rezultatem mnogoci bodcw w otoczeniu). Ostatnim czynnikiem wpywajcym na percepcj otoczenia s stereotypy jako uproszczone wyobraenia o ludziach, zjawiskach, sytuacjach. S one wyrazem denia do tworzenia tzw. skrtw spoecznych - wynikaj z tendencji do szybkiego kategoryzowania w sytuacji, gdy brak jest dostatecznych, wiarygodnych informacji na temat danych osb. 11

2.2 Percepcja siebie w sytuacji braku opieki rodzicielskiej

Percepcja siebie stanowi podstaw tego, jak dana jednostka jest postrzegana przez innych ludzi. Percepcja ludzi przez jednostk skada si z trzech elementw: 1. atrybucja, czyli przypisywanie ludziom mniej lub bardziej trwaych cech 2. przypisywanie ludziom oczekiwa 3. wywoywanie emocji. Elementy te s ze sob wzajemnie powizane i wpywaj w znacznym stopniu na sposb orientacji jednostki w wiecie. Percepcja
11

Por. http://www.tf.pl/view.php?art=6881 (stycze 2007)

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 15

ludzi rozwija si w procesie ontogenezy od okresu, w ktrym dziecko potrafi wyodrbni siebie z otoczenia. Umiejtno spostrzegania innych ludzi osiga w momencie, gdy jest w stanie wchodzi w cudze pooenie. 12

2.3 Pomoc i wsparcie w sytuacjach sieroctwa naturalnego i spoecznego

Dzieci osierocone maj zaburzon percepcj siebie, czuj si niepotrzebne, odrzucone, nic nie warte. Przeycia zwizane z utrat rodzicw doprowadziy do gbokich uszkodze w ich psychice, sposobie postrzegania siebie i innych. Pomoc udzielana dzieciom osieroconym polega na zapewnieniu im odpowiednich warunkw bytowych poprzez umieszczenie w domu dziecka, gdzie maj zapewnion Kolejnym opiek etapem personelu, jest wyywienie, wsparcia pomoc medyczn. udzielenie psychologicznego,

przywrcenie zaufania do ludzi, zniwelowanie skutkw wystpienia choroby sierocej oraz poczucia osamotnienia i odrzucenia.

2.4 Samodzielne ycie w planach wychowankw domu dziecka

Wychowankowie

placwek

opiekuczo-wychowawczych

pozostaj w domach dziecka do 18 roku ycia lub do momentu

12

M. Przetacznik-Gierowska, Z. Wodarski: Psychologia wychowawcza, dz.cyt., s. 92.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 16

ukoczenia szkoy, nie duej jednak ni do 25 roku ycia. Po ukoczeniu 18 lat wychowanek jako osoba penoletnia moe na swj wniosek, zgodnie z przyjtym wczeniej planem usamodzielnienia zosta usamodzielniony lub pozosta w placwce do czasu ukoczenia nauki. Z chwil usamodzielnienia wychowanek moe otrzyma pomoc pienin w wysokoci od 100% do 400% podstawy, pomoc pienin na kontynuowanie nauki, pomoc rzeczow w wysokoci 300% podstawy (urzdzenia domowe, pomoce naukowe, sprzt rehabilitacyjny, materiay konieczne do remontu i przygotowania mieszkania), pomoc w uzyskaniu mieszkania oraz opiek Miejskiego Orodka Pomocy Spoecznej i placwki opiekuczej przez okres 2-3 lat. 13

Por. tame, s. 137 (na podstawie Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. DzU nr 64, poz. 593 o pomocy spoecznej oraz Rozporzdzenia Ministra Polityki Spoecznej z dnia 23.12.2004r. w sprawie udzielania pomocy na usamodzielnienie, kontynuowanie nauki oraz zagospodarowanie.)

13

www.e-bookowo.pl

Rozdzia III Metodologia bada

3.1. Cel, przedmiot i zakres bada

Badania pedagogiczne w duej mierze okrelane s przez cele, ktrym maj suy. W wikszoci przypadkw cele te maj charakter praktyczny su zbadaniu warunkw majcych umoliwi skuteczne dziaania. Z punktu widzenia celu bada wyrniamy w pedagogice: a) badania teoretyczne b) badania weryfikacyjne c) badania diagnostyczne [] Badania teoretyczne to wszelkie poznanie zmierzajce do gromadzenia wiedzy teoretycznej, pozwalajce budowa uoglnienia, generalizacje, prawa rozwoju i przemian badanej rzeczywistoci. [] Badania weryfikacyjne cech, to prba sprawdzenia i skutkw [] zastosowanych rozwiza, skutkw dziaania jakiego ukadu, to take poszukiwanie waciwoci zdarze procesw. Najpowszechniejsze badania to badania majce na celu diagnoz okrelonego stanu rzeczy lub zdarzenia. 14 (Pilch, 1995, s. 19-20).
14

T. Pilch: Zasady bada pedagogicznych, Wydawnictwo ak, Warszawa 1995, s. 19-20.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 18

3.2. Problemy badawcze i hipotezy

Celem niniejszej pracy jest poznanie percepcji samych siebie przez dorastajc modzie majc wkrtce opuci dom dziecka. Z tematem tym wie si szereg problemw badawczych. Sformuowanie pyta badawczych jest pierwszym krokiem do ich rozwizania. Istotne jest take poszukiwanie odpowiedzi na pytania, na ktre dotd nauka nie znaa odpowiedzi, a nastpnie znalezienie wskazwek, jak dan sytuacj zmieni, czy poprawi. Wane jest wic usytuowanie badanego problemu na tle dotychczasowych ustale naukowych. Dalszym elementem jest empiryczne zweryfikowanie postawionych problemw oraz ich uyteczno praktyczna. 3.3. Metody, techniki i narzdzia badawcze

Pedagogika jako stosunkowo moda dziedzina wiedzy nie posiada cile okrelonych metod badawczych. S one dostosowywane do przedmiotu i celu bada, a take do osobowoci badajcego. Aby unikn nieporozumie pyncych z dwuznacznoci pewnych poj, warto przybliy pewne podstawowe definicje opracowane przez Tadeusza Pilcha w Zasadach bada pedagogicznych: [] przez metod bada rozumie bdziemy zesp teoretycznie uzasadnionych zabiegw koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujcych najoglniej cao postpowania badacza, zmierzajcego do rozwizania okrelonego problemu naukowego. Technik bada za nazywa

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 19

bdziemy czynnoci praktyczne, regulowane starannie opracowanymi dyrektywami, pozwalajcymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktw. 15

3.4 Charakterystyka badanej prby

Badania ankietowo-sondaowe na potrzeby niniejszej pracy przeprowadzono w lutym i marcu 2007 roku na terenie Domu Dziecka. Wzili w nich udzia wychowawcy oraz wychowankowie. Odpowiadali oni na pytania zawarte w kwestionariuszach i wywiadach, ktrych wzory zostay zamieszczone w Aneksie na kocu pracy. Aby pozna odpowied na pytania i zwizane z nimi problemy badawcze przeprowadzono skrupulatne badania za pomoc kwestionariuszy wywiadu i ankiet wrd wychowankw w wieku od 10 do 18 roku ycia. Badania zostay przeprowadzone anonimowo. Charakterystyki Kwestionariusz badanej z prby dokonano na na temat podstawie sytuacji

Wywiadu

wychowawc

podmiotowej i spoeczno-prawnej wychowankw Domu Dziecka. Badaniami objto cznie 21 wychowankw. Nie uzyskano danych z dziewiciu ankiet Kwestionariusza wywiadu skierowanego do wychowankw domu dziecka na temat percepcji swojej sytuacji yciowej. Kwestionariusz orientacji yciowej (SOC-29) wypenio 21 wychowankw. Wyniki ze Skali spostrzeganego wsparcia spoecznego uzyskano z 20 ankiet. Natomiast 15 pracownikw domu dziecka wypenio Skal klimatu spoecznego w placwce skierowana do opiekunw domu dziecka. Z kolei Kwestionariusz wywiadu z
15

T. Pilch: Zasady bada pedagogicznych, dz.cyt., s. 42.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 20

wychowawc na temat sytuacji podmiotowej wychowankw wypenio 7 opiekunw.

3.5. Charakterystyka przebiegu i terenu bada

Przebieg przeprowadzonych bada zosta okrelony przez zaoenia teoretyczne. Sposb ich realizacji zosta poddany dokadnej analizie zabranych materiaw i wyznaczony przez problem gwny oraz wynikajce z niego problemy szczegowe oraz pytania badawcze.

www.e-bookowo.pl

Rozdzia IV Cechy pooenia yciowego badanych

4.1. Charakterystyka cech indywidualnych badanych

4.2. Sytuacja rodzinno-prawna wychowankw

4.3. Klimat spoeczny placwki

4.4. Formy pomocy opiekuczo-wychowawczej

4.5. Podsumowanie

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 22

Rozdzia V Ocena pooenia yciowego i jej wymiary

5.1. Orientacje yciowe badanych

Poznanie orientacji yciowych badanych wychowankw Domu Dziecka jest jednym z celw niniejszej pracy. W celu zapoznania si z tym problemem przeprowadzono wrd wychowankw domu dziecka Kwestionariusz orientacji yciowej. Bada on poczucie koherencji, ktre wpywa na postawy yciowe. Wysoki poziom koherencji podnosi aktywno yciow w takich dziedzinach jak kontakty z innymi, stosunek do obowizkw szkolnych itp. Z kolei niski poziom koherencji wpywa na obnienie aktywnoci. Poczucie koherencji badane jest w trzech wymiarach, takich jak: poczucie zrozumiaoci, zaradnoci i sensownoci. Poczucie koherencji jest wanym elementem wpywajcym na umiejtno radzenia sobie w yciu. Widzenie wiata jako dobrego, sprawiedliwego i nioscego potrzebne wsparcie pomaga w odnalezieniu swojego miejsca i realizacji zamierzonych celw. atwiej jest funkcjonowa w wiecie ludziom, ktrzy maj wysoki poziom poczucia koherencji. Ludzie ci czuj si zrozumiani i maj poczucie sensu swoich dziaa, co wpywa na z kolei na ich poziom zaradnoci i radzenie sobie z problemami. Ludzie z niskim poziomem poczucia koherencji czuj si niepotrzebni, odrzuceni, niezrozumiani przez otoczenie. Trudniej im jest wwczas podejmowa yciowe wyzwania i realizowa wasne zamierzenia.
www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 23

Postrzegaj oni wiat jako trudny, niedostpny i niesprawiedliwy, peen puapek i za. Na poczuciem podstawie Kwestionariusza poczuciem orientacji yciowej i mona

okreli zwizki zachodzce midzy trzema skadnikami koherencji: zrozumiaoci, zaradnoci poczuciem sensownoci. Kwestionariusz wypenio 21 wychowankw.

5.1.1. Poczucie zrozumiaoci

5.1.2. Poczucie zaradnoci

5.1.3. Poczucie sensownoci

5.2. Wsparcie spoeczne w subiektywnej ocenie badanych

5.3. Subiektywny obraz wasnej sytuacji yciowej w aspekcie teraniejszoci i przyszoci

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 24

5.4. Podsumowanie

Wbrew pozorom, wychowankowie domu dziecka niezalenie od tego, jak dugo w nim ju przebywaj i w jakim s wieku, s pozytywnie nastawieni do swojej przyszoci. Wychowankowie Domu Dziecka potrafi dostosowa si do przepisw i obyczajw panujcych w placwce. Nie sprawiaj powaniejszych kopotw wychowawczych, s pozytywnie w nastawieni szkole. do zdobywania wiedzy w i nowych zajciach umiejtnoci Uczestnicz aktywnie

odbywajcych si w domu dziecka. Znajduj w nim swoje miejsce, uczszczajc na zajcia zwizane z ich zainteresowaniami, ktre staraj si pogbia.

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 25

Rozdzia VI Wnioski i postulaty pedagogiczne

6.1. Synteza wynikw bada

Gwnym celem bada byo okrelenie percepcji siebie i swojej sytuacji yciowej przez wychowankw domu dziecka. W lad za tym sformuowano problem gwny pracy w postaci pytania: w jaki sposb wychowankowie domu dziecka postrzegaj samych siebie i swoj sytuacj yciow? W zwizku z postawionym problemem gwnym postawiono pytania badawcze dotyczce sytuacji badanych. Do bada wykorzystano nastpujce narzdzia: Kwestionariusz wywiadu z wychowawc, Kwestionariusz wywiadu z wychowankami, Skal Spostrzeganego Przydatna Wsparcia okazaa si Analiza Spoecznego, take Skal Klimatu i opis zostaa Spoecznego w placwce oraz Kwestionariusz Orientacji yciowej (SOC-29). obserwacja bada indywidualnych przypadkw. wynikw

podporzdkowana ustalonym zmiennym niezalenym i zalenym. Badaniom poddano grup 21 wychowankw oraz wychowawcw Domu Dziecka. Obie grupy odpowiaday na pytania Kwestionariuszy wywiadw oraz wypeniay odpowiednie testy. Po przeanalizowaniu

www.e-bookowo.pl

Magorzata Turska: Percepcja siebie

S t r o n a | 26

danych dokonano ich syntezy oraz wycignito wnioski zgodne z celem pracy.

6.2. Postulaty pedagogiczne

Wyniki przeprowadzonych bada i poczynione obserwacje stanowi podstaw do sformuowania wnioskw praktycznych ujtych w formie postulatw pedagogicznych. Wychowawcy i opiekunowie dzieci w domu dziecka powinni kontynuowa swoj prac w dotychczasowej formie. Mimo trudnej sytuacji yciowej ich wychowankowie nie zatracili wiary w siebie i nadal dosy wysoko oceniaj swoje szanse w dorosym yciu. Jest to z pewnoci zasuga metod wykorzystywanych przed pedagogw i opiekunw, ktrzy powicaj wychowankom wystarczajco duo czasu i uwagi, znaj ich problemy i potrafi znale odpowiednie rozwizania.

www.e-bookowo.pl