Professional Documents
Culture Documents
|1
www.e-bookowo.pl
Grzegorz Sowiski
WPYW KAPITALIZMU
NA CHARAKTER I POSTAWY CZOWIEKA
|3
Copyright by Grzegorz Sowiski & e-bookowo Projekt okadki: Grzegorz Sowiski ISBN 978-83-62480-23-4
Wszelkie prawa zastrzeone. Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci bez zgody wydawcy zabronione Wydanie I 2011
www.e-bookowo.pl
|4
Spis treci:
1. Wstp __________________________________________ 6 2. yciorys Ericha Fromma _________________________ 10 3. rda inspiracji Fromma ________________________ 13
3.1 Marks ___________________________________________ 14 3.2 Freud ___________________________________________ 17 3.3 Wizje utopii ______________________________________ 18
www.e-bookowo.pl
|5
www.e-bookowo.pl
|6
1. Wstp
Moje zainteresowanie Frommem rozpoczo si od strony zagadnie ekologicznych i trwaego rozwoju. Powszechnie jest znany fakt, e nasza cywilizacja dewastuje ziemsk biosfer. Degradacja ta jest tak intensywna, e jej skutki ju odczuwamy do pewnego stopnia (np. brudne rzeki, smog w miastach, podwyszony poziom zanieczyszcze, np. oowiu, w powietrzu i otoczeniu i wynikajce std schorzenia), a trzeba si liczy z tym, e w pewnym momencie zdewastowanie Ziemi uniemoliwi nam utrzymywani obecnego wysokiego materialnego poziomu ycia. Wiele dziaa (cho wci niezmiernie mao w porwnaniu do wagi i trudnoci problemu) jest podejmowanych by zmniejszy negatywny nacisk czowieka na ekosystem i by doprowadzi do sustainable developement, czyli do trwaego rozwoju, rozwoju, ktry nie degraduje swojego fundamentu - Ziemi i jej ekosystemu. Wiele jest dziaa natury technicznej, jak np. rozwijanie nowych czystszych przemysu. technologii energetycznych, s te czy podnoszenie politycznoefektywnoci zuycia zasobw we wszystkich dziedzinach Podejmowane inicjatywy legislacyjne, jak np. protok z Kioto o ograniczeniu emisji CO2.
www.e-bookowo.pl
|7
W moim przekonaniu te inicjatywy, jakkolwiek bardzo potrzebne, jednak nie trafiaj w sedno zagadnienia. Tym sednem jest swoista mentalno czowieka pocztku XXI w., czowieka, ktry cigle musi mie wicej i wicej. Czowiek ten, jeli jest bogaty, to otacza si nieprawdopodobnym luksusem i yje w obawie o jego utrat1. Jeli za jest biedny i luksus moe jedynie poliza przez szybk kineskopu swojego TV, to odczuwa zazdro i zrobiby wszystko, by bogactwo posi. Taki czowiek oraz system, ktry takiego czowieka tworzy, nigdy nie moe sta si systemem trwaym, zrwnowaonym z ziemsk biosfer. Bo Ziemia jest ograniczona, skoczona. Ograniczona i skoczona jest ilo energii, ktra co sekund dociera do Ziemi ze Soca. Ograniczona jest ilo terenw uprawnych, skoczona ilo drzew, ktre mona bez szkody wyci, czy ryb, ktre mona zowi. Skoczone s schowane w Ziemi zasoby rud metali i paliw kopalnych. Wreszcie skoczone s moliwoci biosfery w akomodacji naszych mieci. Nieograniczona za potrafi by nasz zachanno i niestety nawet najszybszy rozwj techniki nie
1 Wanie w sobot wpad mi w rk International Herald Tribune o angielskoamerykaskiej parze, ktra przy rocznym dochodzie sigajcym pl miliona dolarw obawia si, czy bdzie ich sta na dziecko; Conrad de Aenlle, Squeaking by on a half million a year, International Herald Tribune, May 21, 2005; rwnie online: http://www.iht.com/articles/2005/05/20/yourmoney/mrich.php
www.e-bookowo.pl
|8
wyprzedzi naszych rosncych apetytw. Mamy nowy samochd, ktry moe przejecha 20 km zamiast 10 z jednego litra paliwa fajnie, a wic zacznijmy nim jedzi 2 razy wicej. Osignicie rwnowagi z biosfer, to nie tylko sprawa nowych technologii, czy nowych ostrzejszych przepisw dotyczcych ochrony rodowiska. Potrzebny jest gbszy wgld w czowieka i spoeczestwo, by zrozumie przyczyny tej chorobliwej zachannoci, tej arocznoci, ktra nigdy nie znajduje nasycenia, by mc zacz si leczy. Takiej wanie diagnozy i pomysu terapii poszukiwaem u Fromma i sdz, e w duej mierze znalazem. Struktura tej pracy jest nastpujca. Cz druga to yciorys Fromma. Czci trzecia i czwarta to odpowiednio omwienie rde, ktre byy dla Fromma inspiracj oraz uwagi o jego stylu pisarskim. W czci pitej przedstawione zostay pogldy Fromma na wybrane, najbardziej mnie interesujce tematy. Fromm wyjania, jaka jest najbardziej podstawowa sytuacja egzystencjalna czowieka, niezalena od epoki historycznej i pooenia geograficznego. Nastpnie ukazane zostaje jak na t podstawow sytuacj wpywaj procesy historyczne, ktre prowadz z jednej strony do powstania wolnorynkowego
www.e-bookowo.pl
|9
kapitalizmu, a z drugiej strony do powstania czowieka o specyficznym charakterze, odpowiadajcym temu gospodarczemu systemowi. W czci szstej prbuj oceni myl Fromma wskazujc jej silne i sabe strony. Dyskusji poddaj rwnie jej aktualno oraz moliwo przemiany ludzkiego spoeczestwa w kierunku postulowanej przez Fromma humanistycznej utopii.
www.e-bookowo.pl
| 25
www.e-bookowo.pl
| 26
biblijnego mitu. Ten stan zapewnia czowiekowi bezpieczestwo. Oczywicie egzystencja czowieka jest w tym czasie trudna i nierzadko cierpi on gd, chorob i wczenie umiem. Ale cay tragizm ludzkiej egzystencji jest mu nieznany. Nie dostrzega on caej absurdalnoci swojego ycia swojego wrzucenia w wiat. Wyonienie si rozumu i samowiadomoci zmienio t sytuacj. Czowiek nalec do natury ju zarazem j przekracza i zostaje z ni rozdzielony. Czowiek uwiadamia sobie przypadkowo swojego istnienia, to, e jest wrzucony w wiat w przypadkowym miejscu i czasie oraz nieunikniono mierci. Uwiadamia sobie siebie, ale zarazem uwiadamia sobie wasn bezsi i ograniczono. Samowiadomo wiadomo swojej egzystencji, odrbnoci i wyjtkowoci umoliwia czowiekowi przeycie ycia prawdziwie ludzkiego, ale niesie te z sob baga. Bagaem tym jest samotno i izolacja. Czowiek wyodrbniajc si z natury traci pierwotn jedno z ni i z innymi ludmi. Poczucie izolacji jest nieznone i czowiek musi co uczyni, aby je przezwyciy. Jednak droga powrotu jest zamknita, pierwotna jedno zostaa utracona bezpowrotnie. Czowiek jednak potrzebuje na powrt zjednoczy si ze wiatem i innymi ludmi, gdy nie jest w stanie znie swojej
www.e-bookowo.pl
| 27
samotnoci, Lub przynajmniej czowiek musi uczyni co, aby owej izolacji nie odczuwa. Przezwycienie izolacji moe si dokona na dwa sposoby. Czowiek moe sprbowa niejako si cofn w rozwoju i przywrci jedno ze wiatem tracc swoj indywidualn osobowo. To jednak nie moe si zakoczy sukcesem, bo proces uzyskania samowiadomoci nie moe by cofnity. Osoba, ktra wybierze tak drog, skarowacieje i nie stanie si w peni czowiekiem. Nie bdzie y swoim prawdziwym yciem. Jest to osoba o orientacji yciowej nieproduktywnej, jak to okrela Fromm. Waciwa droga zjednoczenia ze wiatem i. z ludmi nie moe powodowa zniszczenia ludzkiej osobowoci. Czowiek musi zachowa swoj indywidualno. Czowiek musi dokona zjednoczenia ze wiatem w nowy waciwy jemu sposb. Tak moliwo zjednoczenia stwarza mio. Fromm nazywa tak orientacj yciow produktywn.
www.e-bookowo.pl