ZEN I SZTUKA HERBATY I

191

nich samych. Nasuwa si pytanie: jak doszo do tego, e prowadzimy takie ycie tylko po to, aby cho na chwil stumi wewntrzne problemy? Jak to jest, e ju nie zastanawiamy si nad yciem w poszukiwaniu jego naj gbszego sensu? Kiedy ju znajdziemy odpowied na to pytanie, wwczas odrzumy wszystkie mechanizmy wspczesnego ycia i zacznijmy od nowa. Mam nadziej, e to nieustanne zniewolenie przez pogo za dobrobytem i komfortem nie jest jednak naszym przeznaczeniem. Inny mistrz herbaty pisze:
Duch wabi zosta zapocztkowany przez Amaterasu mikamiego', Bdc wielkim wadc tego kraju, mg wznosi najwspanialsze paace zdobione zotem, srebrem i szlachetnymi kamieniami i nikt by nie mia go krytykowa, a jednak mieszka w domu krytym trzcinow strzech i jad nieuskany ry. Samowystarczalny, skromny i troskliwy, by znakomitym mistrzem herbaty, yjcym yciem wabi.

Interesujce, e ten autor uzna Amaterasu mikamiego za typowego czowieka herbaty, ktry y yciem wabi. To wskazuje na fakt, e sztuka herbaty stanowi estetyczny wyraz tsknoty, ktr wikszo z nas odczuwa w gbi serca - tsknoty do tego, by powrci do Natury tak blisko, jak to tylko moliwe, i sta si z nijednoci. Myl, e to, co zostao tu powiedziane, pozwoli lepiej zrozumie pojcie wabi. Mona stwierdzi, e w pewnym sensie prawdziwe ycie wabi zaczyna si od Sotana, wnuka Rikyu. Mwi on, e wabi jest istot sztuki herbaty, odpowiednikiem moralnego ycia buddystw:
Jest doprawdy wielkim bdem, eby robi z wabi wielki pokaz, cho wewntrz nic z nim nie wspgra. S ludzie, ktrzy wznosz pawilony herbaciane, w ktrych na pozr jest wszystko, co potrzeba, by pojawio si wabi, ale jake wiele zota i srebra marnuje si przy tym; kupuj rzadkie dziea sztuki za pienidze uzyskane ze sprzeday swych majtkw tylko po to, by popisa si przed gomi. Wydaje im si, e to wanie jest ycie wabi, ale wcale tak nie jest. Wabi to brak rzeczy, niemoliwo zaspokojenia wszelkich pragnie, to ycie w ubstwie i opuszczeniu. Przepenione refleksj i smutkiem, zatrzymane w swym pdzie ycie - to jest wabi. Ale czowiek wabi nie rozmyla nad swoj sytuacj. Nauczy si by samowystarczalnym przy niedostatku rzeczy. Nie pragnie niczego, na co go nie sta. Nie uwiadamia ju sobie faktu, e jest w trudnej sytuacji. Jeliby jednak nadal by przywizany do idei ubstwa, niedostatku i swego cikiego losu, nie byby ju czowiekiem wabi, lecz po prostu czowiekiem ubogim. Ci, ktrzy naprawd wiedz, czym jest wabi, s wolni od chciwoci, przemocy, zoci, gnunoci, niepokoju i szalestwa. Tak wic wabi odpowiada doskonaoci moralnej (piiramitdi, tak wanej dla buddystw.
207

Plotyn ma swj wasny sposb wyraenia tej idei: "Wic skoro nie byo dwojga, lecz jedno stanowi ten, kto ujrza w stosunku do tego, co ujrza - tak, jakby ono nie byo ujrzane, lecz stanowio z nim jedno. Czowiek zespolony z tym, co Najwysze, musi - jeli tylko o tym pamitanosi w sobie jego obraz: jest on bowiem jednoci, nic w nim ani poza nim nie stanowi przeciwiestwa. I tak nic si w nim nie poruszao, nie byo w nim zapau ani dzy czego innego, bo stan na szczycie, a take ani rozum, ani myl adna i - odwamy si to powiedzie - nie byo tam ju ja, lecz dozna jakby porwania czy te uniesienia boego w spokoju i oto pozostaje w samotnoci oraz bezruchu. Nastpio cakowite wyciszenie. Nie kieruje si w adn stron, nie kieruje si nawet w gb siebie, w peni spoczywa i staje si spoczynkiem samym w sobie'?". Plotyski "spoczynek" to nic innego nijaku mistrza herbaty.

Bhagavadgitii wyraa to bezporednio, przeniknita duchem, jaki przejawi Rikyu, gdy w ostatniej chwili swojego ycia wznis miecz ku niebu:
Ale tego, ktrego umys utrzymuje si Poza przywizaniem Nieskalanego przez "ja" aden czyn nie zwie adnymi wizami: Chocia zabija tysice Nie jest zabjcc",

Te sowa mog zadziwi niektrych naszych czytelnikw, ale musimy pamita, e autor tego dziea ma swj wasny punkt widzenia, ktry wymyka si naszym ograniczonym moliwociom intelektualnym. Emerson na pewno by pod wpywem tego tekstu, gdy pisa Brahm. Pierwsze cztery linijki tego wiersza brzmi:
Jeli zabjca sdzi, e zabija Lub zabijany - e pada zabity Jeden i drugi nie przenikn, czyja Do im nadaje ruch i sens ukryty.

Dlaczego? Poniewa
Dal i niepami s mi blisk jaw Cie w moich oczach ponie soca zniczem Kto sczez bez wieci - bogom rwny saw; Haba i chwalba nie rni si niczem",