Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

MICHA WJCIK

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |2

Micha Wjcik

PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W PRZEDSIBIORSTWIE

Copyright by Micha Wjcik & e-bookowo 2009

ISBN 978-83-61184-17-1

HU

www.e-bookowo.pl

Kontakt: wydawnictwo@e-bookowo.pl

Wszelkie prawa zastrzeone. Kopiowanie, rozpowszechnianie czci lub caoci bez zgody wydawcy zabronione

Wydanie I

2009

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |3

SPIS TRESCI

Wprowadzenie ...................................................................................................................... 5

Cel pracy .......................................................................................................... 7 Przegld treci pracy ........................................................................................ 8

Rozdzia I ............................................................................................................................ 10 Istota procesu podejmowania decyzji ............................................................................... 10
1.2.1. DECYZJE BYSKAWICZNE .................................................................................................... 10 1.2.2 INTUICJA .......................................................................................................................... 11 1.2.4. OKRELENIE CELU .............................................................................................................. 11 1.2.5. ZNACZENIE INFORMACJI ...................................................................................................... 11 1.2.6. RNE MOLIWOCI ........................................................................................................... 12 1.2.7. SKALOWANIE SZANS .......................................................................................................... 12 1.2.8. KALKULOWANIE RYZYKA ...................................................................................................... 12 1.2.9. MYLENIE PERSPEKTYWICZNE................................................................................................ 13

Rozdzia II ........................................................................................................................... 14 Decyzje w przedsibiorstwie .............................................................................................. 14

2.1. Warunki racjonalnoci decydowania ..................................................... 14 2.2 Wykorzystanie teorii decyzji ................................................................... 14 2.3 Procedury decydowania ........................................................................... 15 2.4 Reguy decydowania ................................................................................ 15 2.5 Techniki decydowania ............................................................................. 16 2.6 Modele podejmowania decyzji ................................................................ 16 2.7 Rodzaje decyzji i ich podejmowanie ....................................................... 17 2.8 Ograniczenie racjonalnoci decydowania ................................................ 17 2.9 Trudnoci w procesie decydowania ......................................................... 18 2.10 Bariery decydowania .............................................................................. 18 2.11 Dziaanie w kryzysie zaufania ............................................................... 19
Rozdzia III ......................................................................................................................... 20 Rachunkowo zarzdcza .................................................................................................. 20

3.1.

Funkcje i wasnoci rachunkowoci zarzdczej ................................... 20

3.1.1. RACHUNKOWO ZARZDCZA STRATEGICZNA I OPERACYJNA ........................................................... 21

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |4

3.1.2. SYSTEM RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ I RACHUNKU KOSZTW ....................................................... 21

3.2

Informacja

kosztowa

do

celw

podejmowania

decyzji

przedsibiorstwie ...................................................................................................... 21
3.2.1 METODY KLASYFIKACJI KOSZTW ........................................................................................... 22 3.2.2 RACHUNEK KOSZTW PENYCH ............................................................................................... 22 3.2.3 RACHUNEK KOSZTW ZMIENNYCH........................................................................................... 23 3.2.4 RACHUNEK KOSZTW PENYCH A KOSZTW ZMIENNYCH ................................................................. 23

3.3. Aspekty wdroenia systemu wspomagajcego procesy decyzyjne

przedsibiorstwie ...................................................................................................... 23
3.3.1 INTEGRACJA RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ I FINANSOWEJ.............................................................. 24 3.3.2 ZINTEGROWANY SYSTEM INFORMATYCZNY PRZEDSIBIORSTWA ......................................................... 24 3.3.3 OGRANICZENIA WE WDRAANIU SYSTEMU RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ ............................................ 25

Rozdzia IV.......................................................................................................................... 26 Komputer we wspomaganiu decyzji zarzdczych ........................................................... 26

4.1
4.1.2. 4.1.3. 4.2.1.

Systemy wspomagania decyzji ............................................................. 26

SYSTEM POZYSKIWANIA INFORMACJI ...................................................................................... 27 SYSTEM PRZETWARZANIA INFORMACJI .................................................................................... 27 SYSTEM MRP .............................................................................................................. 27

4.3.

Kryteria

doboru

oprogramowania

wspomagajcego

proces

podejmowania decyzji .............................................................................................. 28

Rozdzia V ........................................................................................................................... 29 Praktyczne zastosowanie komputerowego wspomaganiu decyzji ................................. 29 Podsumowanie .................................................................................................................... 31 Bibliografia ......................................................................................................................... 32

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |5

WPROWADZENIE

Decyzja jest nieodcznym ogniwem egzystencji kadego czowieka. Decyzje, ktre podejmuje, okrelaj nie tylko ksztat jego ycia osobistego, zawodowego oraz rodzinnego, ale w jakim stopniu wpywaj na dzieje okrelonych rodowisk i spoecznoci. Niektrzy ludzie s zdolni do podejmowania tak wanych i brzemiennych w skutki decyzji, e potrafi zmieniad kierunek historii i wpywad pozytywnie lub negatywnie - na losy caych narodw i pokoleo. Dojrzae podejmowanie decyzji to sztuka dokonywania trafnych wyborw. aden czowiek nie moe uniknd podejmowania decyzji, gdy codzienne ycie nieustannie stawia nas wobec faktw i wydarzeo, ktre wymagaj od nas zajcia jakiej postawy czy dokonania okrelonych wyborw. Jednak z podejmowaniem decyzji w sensie cisym mamy do czynienia tylko wtedy, gdy takie decyzje czowiek podejmuje w sposb wiadomy, celowy i dobrowolny. Oznacza to, e przed podjciem decyzji dostrzega on alternatywne moliwoci dziaania w danym momencie.1 W rodowisku przedsibiorstwa czsto decyzja stanowi o byd albo nie byd firmy na rynku. Dlatego te przy podejmowaniu decyzji nie mona kierowad si tylko i wycznie intuicj czy te dowiadczeniami minionych lat, lecz naley

wykorzystywad moliwoci drzemice w rnych technikach, narzdziach oraz systemach wspomagajcych podjcie trafnej decyzji w przedsibiorstwie. W dzisiejszych czasach czsto miar zdolnoci konkurencyjnej przedsibiorstwa okazuje si efektywnod dysponowania informacj. Tylko dziki efektywnemu systemowi
1

informatycznemu

moliwe

jest

dostarczenie

zarzdowi

firmy

J. Penc, Decyzje w zarzdzaniu, Krakw 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |6

natychmiastowej informacji o jej sytuacji finansowej, co pozwoli na podjcie waciwych decyzji kierowniczych. Tak wic to system informacyjny, a w realiach firmy - informatyczny system zarzdzania jest dzi wyznacznikiem jej konkurencyjnoci i pozycji rynkowej. Aby system spenia pokadane w nim nadzieje, tj. dostarcza zarzdowi kompleksowej informacji o sytuacji finansowej firmy, musi zawierad dane o wszystkich aspektach dziaania firmy. Musi zatem integrowad informacje z wszystkich dziaw firmy. Std systemy tego typu okrelane s mianem systemw zintegrowanych. Aktualny poziom zastosowao informatyki w wiodcych firmach na wiecie pozwala sdzid, e za kilka lat firmy, ktre nie bd dysponoway w peni zintegrowanym systemem informatycznym, nie bd w stanie podejmowad racjonalnych decyzji z przyczyn powikszajcej si zoonoci problemw, co w efekcie nieuchronnie prowadzi do utracenia racji bytu na rynku. Na temat decyzji podejmowanych w przedsibiorstwie oraz wszelkich innych zwizanych z tym tematem zagadnieo, na naszym rynku moemy znaled dod szerok ofert ksikow, ktra zawiera niezliczon ilod informacji. Bardzo ciekaw pozycj jest ksika napisana przez grup autorek: Mary Staples, Emme Wighart oraz Ellen Philips pod tytuem Trafne decyzje. Pozycja ta w bardzo przystpny sposb opisuje i naucza, w jaki sposb radzid sobie z decyzj, jak unikad bdnych rozwizao zarwno w sferze zawodowej jak i yciu prywatnym. Podobne zagadnienia prezentuj take pozycje Johna Adaira Podejmowanie decyzji oraz Decyzje w zarzdzaniu Jzefa Penca. Godna uwagi jest te pozycja ksikowa Henryka Sterniczka pod tytuem Decyzje w organizacji gospodarczej, ktra zawiera nieocenione informacje o organizacjach oraz decyzjach w nich podejmowanych. Jeli wemiemy pod uwag podejcie do podejmowania decyzji od strony rachunkowoci zarzdczej, to godne zaznaczenia s tutaj takie pozycje jak Rachunkowod menederska w gospodarce finansowej przedsibiorstwa

K. Mareckiego oraz Rachunkowod zarzdcza i controlling M. Dobija. Pozycje te w peni odzwierciedlaj tematyk problemu, napisane s prostym jzykiem, przez co s
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |7

zrozumiae nawet dla umiarkowanego laika. Z kolei ksika J. Kisielnickiego Systemy informacyjne biznesu oraz M. Andrzejewskiego Komputerowe systemy finansowoksigowe w doskonay sposb opisuj systemy informatyczne wykorzystywane przez przedsibiorstwa podczas procesu podejmowania decyzji. Przyblione powyej pozycje ksikowe to oczywicie nie wszystkie materiay uyte podczas pisania tej pracy magisterskiej. Naley te wspomnied o mnogoci stron internetowych, ktre wykorzystano piszc, a ktre w nieoceniony sposb pomogy, szczeglnie w dziedzinie najnowszych systemw wspomagajcych zarzdzanie. Kompletn list wykorzystanych pozycji oraz adresw internetowych zamieszczono na koocu pracy w bibliografii.

CEL PRACY
Na wszystkich szczeblach organizacji kierownicy musz rozwizywad rne problemy i podejmowad decyzje, od ktrych zaley nie tylko jakod zarzdzania przedsibiorstwem, ale i efektywnod jego dziaania na rynku i w otoczeniu.

Rozwizywanie problemw i podejmowanie decyzji staje si jednak zadaniem coraz trudniejszym i bardziej zoonym, gdy wci ronie zoonod i wanod problemw, sytuacji decyzyjnych oraz sposobw ich rozwizywania. Rodzi to potrzeb nieustajcego doskonalenia procesu decyzyjnego kadego menadera, a wic przygotowania decyzji oraz jej podjcia. Wymagania, jakie s stawiane przed przedsibiorstwami dotyczce jakoci decydowania cigle rosn, dlatego tak wanym kluczem do odnoszenia sukcesw w zarzdzaniu staje si zdolnod dostosowania si organizacji do zmieniajcego si otoczenia.2 T zdolnod dostosowania si przedsibiorstwa czsto obrazuje si w procesie informatyzacji przedsibiorstwa, ktra jest niezbdna dla prawidowego funkcjonowania organizacji oraz trafnego podejmowania decyzji. Dlatego te, jako cel
2

J. Adair, Podejmowanie decyzji, Warszawa 1998

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |8

tej pracy mona postawid stwierdzenie, e zintegrowane systemy wspomagajce zarzdzanie s wrcz niezastpione w kierowaniu nowoczesnym przedsibiorstwem oraz w sposb wydatny poprawiaj jego stabilnod rynkow i skutecznod podejmowanych decyzji.

PRZEGLD TRECI PRACY

Praca skada si z piciu gwnych rozdziaw, w ktrych ujto, w sposb rzetelny oraz przystpny, podstawow wiedz na temat podejmowanych decyzji w przedsibiorstwach. Rozdzia pierwszy jest zatytuowany Istota procesu podejmowania decyzji. W rozdziale tym mona znaled wszelkie wiadomoci dotyczce decyzji, ktre niekoniecznie maj zwizek ze sfer zawodow, ale dotykaj naszych codziennych wyborw oraz dylematw. Ponadto znajduje tu si podrozdzia Synne decyzje, ktry obrazuje, w jaki sposb decyzje wpywaj na histori wiata oraz egzystencj przedsibiorstw. Drugi rozdzia to wiadomoci dotyczce decyzji zachodzcych wewntrz przedsibiorstwa. Mona tutaj nabyd wiedz o tym, z jakimi decyzjami mamy do czynienia oraz jak powinien si zachowywad decydent, lub jakich czynnoci powinien si wystrzegad, aby maksymalizowad trafnod podejmowanych decyzji, czym bezporednio przyczynia si do sukcesu caej organizacji gospodarczej. Kolejnym etapem pracy jest Rachunkowod zarzdcza, ktry uwiadamia czytelnikowi jak duy wpyw na podejmowanie decyzji ma wanie ta dziedzina. Odnajdujemy tutaj funkcj rachunkowoci zarzdczej, jej wasnoci, informacje kosztowe do celw podejmowania decyzji w organizacji oraz pewne aspekty wdroenia rachunkowoci do systemu wspomagajcego procesy decyzyjne poprzez systemy informatyczne przedsibiorstwa. Rozdzia czwarty uwidacznia jak ogromne znaczenie dla funkcjonowania podmiotw gospodarczych ma komputer. Bez trudu mona tutaj znaled informacje
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

Strona |9

dotyczce systemw wspomagajcych zarzdzanie i decyzji zachodzcych wewntrz przedsibiorstwa, ich budowy, wpywu na ca organizacj oraz zbawiennych efektw zastosowania ich. W kolejnym, pitym rozdziale pracy w sposb przykadowy zobrazowano zastosowanie komputerowego wspomagania decyzji. Jako przykad posuy nam tutaj baza danych fikcyjnej firmy PROMED, podczas ktrej dziaania komputer podpowiada, jakie podjd decyzje, zarwno w zakresie zasobw ludzkich, jak i analizie finansowej przedsibiorstwa. Prac zamyka podsumowanie oraz bibliografia.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 10

ROZDZIA I ISTOTA PROCESU PODEJMOWANIA DECYZJI

Homo Sapiens to okrelenie czowieka mylcego. Niewtpliwie tym szczeglnym darem odrniamy si od reszty wiata zwierzt. W yciu osobistym, jak i zawodowym, sprawne mylenie pomaga rozwizad napotykajce nas problemy. Wyznacznikiem mylenia jest cige podejmowanie decyzji i rozwizywanie problemw. S to nierozerwalne i stae elementy w skutecznym zarzdzaniu. Proces podejmowania decyzji skania nas do wyszukiwania i oceniania wariantw dziaania, przed ktrymi stoi organizacja.3 Kady wybr niesie za sob konsekwencje, dlatego tak wane jest wiadome i umiejtne podejmowanie decyzji.

1.2.1. DECYZJE BYSKAWICZNE

Codziennie zdarzaj si sytuacje, kiedy decyzje podejmowane s w sposb natychmiastowy, tak szybko, e wydaje si, jakbymy ani przez chwil si nad ni nie zastanawiali, np. mwic dzikuj, kiedy co dostajemy. Decyzje te mog wydawad si automatyczne, lecz tak naprawd s wynikiem nawykw i rutyny,

podejmowalimy je w swym yciu tak czsto, e wykonujemy je odruchowo. Innym rodzajem decyzji byskawicznej s decyzje oparte na reakcjach instynktownych. Na przykad widzc, e wasne dziecko zaraz spadnie ze schodw,

M. Staples, E. Wighart, E. Philips, Trafne decyzje, Warszawa 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 11

bez namysu rzucamy si i je apiemy. Emocje zmuszaj nas tutaj do natychmiastowego dziaania, rozwaanie za i przeciw nie wchodzi w rachub. 4

1.2.2 INTUICJA
Kady od czasu do czasu ma silne przeczucie, co naley zrobid w danej sytuacji, jeszcze zanim zacznie rozwaad wszystkie moliwoci. Nawet, jeli stosujemy czysto rozumowe praktyki podejmowania decyzji, powinnimy uwzgldnid take nasze emocje, gdy daj nam one znacznie gbszy wgld w pewne sprawy, ni jest to moliwe na drodze rozumowania logicznego.

1.2.4. OKRELENIE CELU

Przed podjciem jakiejkolwiek decyzji musimy dokadnie wiedzied, co mamy zamiar osignd. Podejmowanie decyzji bez wyranie sprecyzowanego celu prowadzi do poraki lub niezadowalajcych nas rezultatw. Aby okrelid cel, naley sprecyzowad problem. Czasami problem i cel rysuj si jasno, natomiast innym razem sporo czasu moe zajd okrelenie jednego i drugiego. Kiedy ju okrelimy swj problem i sprecyzujemy cel, dobrze jest podzielid zadanie na kilka atwiejszych do osignicia celw porednich.

1.2.5. ZNACZENIE INFORMACJI 5

Przy podejmowaniu decyzji musimy mie odpowiedni liczb informacji. Ilod ich zaley od istoty i problematyki zagadnienia. W przypadku bahego problemu liczba
4 5

M. Staples, E. Wighart, E. Philips, Trafne decyzje, Warszawa 1997 Cz. Nosal, Umys menadera, Wrocaw 1993

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 12

informacji nie musi byd zbyt dua, ale jeli mamy do czynienia z decyzj szeroko rozbudowan, np. o kupnie domu, musimy signd po szereg skomplikowanych danych.

1.2.6. RNE MOLIWOCI

Po zebraniu odpowiedniej iloci informacji okazuje si, e mamy do wyboru dwa lub trzy warianty. Przed ostatecznym podjciem decyzji, naley jednak powicid jeszcze troch czasu nad innymi rozwizaniami, ktre mogy zostad przeoczone. Psychologowie wymylili kilka technik pobudzajcych do twrczego mylenia. Naley do nich mylenie niekonwencjonalne, analiza najgorszego wariantu, synektyka i burza mzgw.6

1.2.7. SKALOWANIE SZANS

Jeli mamy ju gotow list rozwizao, nie naley spieszyd si z osdem. Spokojnie naley przyjrzed si wszystkim moliwociom, kalkulujc zarwno ryzyko, jak i korzyci zwizane z kad z nich. Naley pamitad o tym, e ludzie podejmuj bdne decyzje gwnie z dwch powodw. Po pierwsze - na og nie bior pod uwag moliwoci niepowodzenia, po drugie - za bardzo wierz w to, e ich decyzje s suszne.

1.2.8. KALKULOWANIE RYZYKA

Bardzo wanym etapem przy ocenianiu moliwoci rozwizao jest

skalkulowanie ryzyka zwizanego z kadym z nich. Kalkulowanie ryzyka polega na matematycznym wyliczeniu ryzyka. Nawet jeeli istnieje zaledwie minimalne
6

www.kadry.info.pl

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 13

prawdopodobieostwo, e przedsiwzicie moe skooczyd si fiaskiem, trzeba wzid je pod uwag. Moemy wwczas porwnad ryzyko zwizane ze wszystkimi rozwizaniami, zanim podejmiemy decyzj.

1.2.9. MYLENIE PERSPEKTYWICZNE

Kada decyzja, jak podejmujemy, nawet z pozoru drobna lub mao wana, niesie za sob konsekwencje - czasem duo dalej idce, ni to mona byo przewidzied na pocztku. Dlatego te bardzo wane przy podejmowaniu decyzji jest zastanowienie si nad jej konsekwencjami, zarwno w tej bliszej, jak i dalszej przyszoci.7 Naley wic analizowad wszystkie ewentualne efekty swojego dziaania, zanim ostatecznie przesdzimy spraw.

M. Staples, E. Wighart, E. Philips, Trafne decyzje, Warszawa 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 14

ROZDZIA II DECYZJE W PRZEDSIBIORSTWIE

We wspczesnym przedsibiorstwie procesy podejmowania decyzji stanowi najwaniejszy element w zarzdzaniu firm. Dlatego te tak wielki nacisk nakada si na menaderw, aby wci si rozwijali, doskonalc si w sprawnym sposobie podejmowania decyzji. Sukces skutecznego zarzdzania opiera si, w gwnej mierze, wanie na odpowiednio podjtych decyzjach, ktre w nieuchronny sposb zbliaj firm do osignicia przez ni zaoonych celw.8

2.1. WARUNKI RACJONALNOCI DECYDOWANIA

Kada decyzja powinna speniad swoje zaoenia, to znaczy powinna skutecznie oraz efektywnie zapewniad przedsibiorstwu stabiln pozycj na rynku. Decyzja powinna mied swj okrelony czas, to znaczy moment, w ktrym wystpuje, tak, aby zsynchronizowa si on z innymi czynnikami zachodzcymi w otoczeniu w celu sprawnego zapewnienia optymalnego efektu ekonomicznego.

2.2 WYKORZYSTANIE TEORII DECYZJI

H. Sterniczek, Decyzje w organizacji gospodarczej, Warszawa 1980 www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 15

Chcc dokonywad trafnych wyborw w swoim przedsibiorstwie, kady menader powinien zaznajomid si i korzystad z bogatego dorobku teoretycznego w tej dziedzinie. Przedmiotem zainteresowania teorii podejmowania decyzji s bowiem decyzje, metody oraz techniki ich podejmowania. Celem tej teorii jest ustalenie, wedle jakiej zasady dokonad wyboru dziaania, gdy wiadomo, co mona zrobid i jakie s skutki, ale nie wiadomo, jakie skutki bd, poniewa nieznany jest rzeczywisty stan przyrody9. W teorii tej moemy znaled rnego rodzaju procedury, reguy oraz wzorce podejmowania decyzji.

2.3 PROCEDURY DECYDOWANIA

Istniej okrelone procedury postpowania w procesie podejmowania decyzji. Obejmuj one pid podstawowych etapw: diagnoz problemu, formuowanie problemu, konstrukcj modelu, analiz modelu oraz wdraanie wynikw. Etapy te mona oczywicie rozszerzyd w zalenoci od potrzeb.

2.4 REGUY DECYDOWANIA

Teoria decyzji okrela pewne reguy postpowania, zmierzajce do podjcia prawidowej decyzji poprzez selekcj rnych jej wariantw i wyszukanie wariantu optymalnego. Menader przed podjciem decyzji powinien wyprbowad kilka rnych regu, aby okrelid, ktra z nich jest najkorzystniejsza w danej sytuacji. Opracowano siedem takich regu, ktre w znaczny sposb mog uatwid podejmowanie susznych decyzji, a w szczeglnoci ich przygotowanie. Pierwsze cztery reguy uznawane s za podstawowe i one s najczciej uywane:10

T.Pszczkowski, Maa encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wrocaw 1978, s. 250.

10

J. Penc, Decyzje w zarzdzaniu, Krakw 1997 www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 16

1. Regua poszukiwania dominacji polega ona na znalezieniu wariantu, ktry pod wzgldem oceny dominuje nad innymi, 2. Regua logicznej koniunkcji sprawdzane s wszystkie atrybuty speniajce zaoone wartoci krytyczne, po czym wybierany jest wariant dziaania, ktry spenia wszystkie progi krytyczne, 3. Regua dysjunkcji wybierany jest wariant, w ktrym przynajmniej jedno z ocenionych kryteriw osigno lub przekroczyo zaoony punkt krytyczny, 4. Regua leksykograficzna wybierany jest wariant, ktry pod wzgldem najwaniejszej cechy jest najlepszy. Jeli midzy wariantami zachodzi rwnod, porwnuje si nastpne pod wzgldem hierarchii cechy. 5. Regua eliminacji, 6. Regua maksymalizacji, 7. Regua sumowania uytecznoci.

2.5 TECHNIKI DECYDOWANIA

Techniki decydowania to sposoby postpowania, ktre s wykorzystywane podczas procesu podejmowania decyzji. Techniki te dzielimy na tradycyjne i nowoczesne (tabela 3.1.), a ich stosowanie moemy uzalenid od rodzajw problemu.

2.6 MODELE PODEJMOWANIA DECYZJI

Modele podejmowania decyzji to nic innego, jak pewne wzorce postpowania w okrelonych sytuacjach decyzyjnych, zmierzajce do maksymalizacji efektu podjtej decyzji. Spord wielu wzorcw mona wyrnid nastpujce:11

11

J. Adair, Podejmowanie decyzji, Warszawa 1998

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 17

Racjonalny decyzja wynika z logicznego, uporzdkowanego dziaania, obejmuje wszystkie operacje mylowe od rozpoznania problemu, a do jego finalizacji. Proceduralny (biurokratyczny) decyzja musi byd podjta zgodnie z przyjtymi reguami, procedurami, przepisami. Fundamentalistyczny decyzje wynikaj z przyjtych koncepcji, teorii lub narzuconego systemu wartoci. Pragmatyczny (kompromisowy) decyzja stanowi rozwizanie kompromisowe, uwzgldniajce sprzeczne stanowiska. Tradycyjny decyzja podejmowana jest pod wpywem zgromadzonych dowiadczeo i tradycji w dziaaniu. Wizjonerski decyzja oparta jest na wewntrznym przekonaniu decydenta, inspiracji czy olnieniu. Polityczny decyzja jest wynikiem gry si, przewagi jednej grupy nad drug.

2.7 RODZAJE DECYZJI I ICH PODEJMOWANIE

W nowoczesnym przedsibiorstwie spotykamy si z rnego rodzaju decyzjami, ktre w zalenoci od zoonoci problemw i sytuacji ich rozwizywania rni si od siebie pod wieloma aspektami. Podejcie do rozpatrywania kadego z procesw decyzyjnych powinno wic byd traktowane bardzo indywidualne, poniewa kada decyzja wymaga zaangaowania innych si, rodkw, badao, technik informacji oraz innych dziaao zmierzajcych do maksymalizacji trafnoci podjtej decyzji.

2.8 OGRANICZENIE RACJONALNOCI DECYDOWANIA

Oglnie uwaa si za prawdziwe stwierdzenie, e nie ma ludzi idealnych, nie ma osoby nieomylnej, ktrej wszystkie osdy trafiayby bezbdnie w prorokowan
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 18

przyszod. Tak wic, podczas procesw decyzyjnych take czsto dochodzi do rnego rodzaju odchyleo, bdw, niecisoci, co do zamierzonych przez decydenta celw. Nie moemy cakowicie wykluczyd bdw z naszego procesu decyzyjnego, gdy zoonod systemw przedsibiorstwa, procesw w nim zachodzcych oraz wzajemna interakcja przedsibiorstwo - otoczenie powoduje tak mnogod wariantw, e nie sposb objd ich wszystkich.

S jednak sposoby, aby ograniczyd czstotliwod oraz zakres popeniania bdnych decyzji. Su temu operacje polegajce na zebraniu rzetelnych informacji, ktre uatwiaj rozeznanie w sytuacji, wnikliwe rozwaenie rnych opcji i moliwych wariantw oraz sporzdzenie analizy ryzyka, ktra pozwoli nam zapoznad si z prawdopodobieostwem osignicia oczekiwanego rezultatu.

2.9 TRUDNOCI W PROCESIE DECYDOWANIA

Podczas procesu decydowania napotykamy si na rnego rodzaju bariery, ktre uniemoliwiaj zachowanie obiektywizmu oraz racjonalnoci danej decyzji. W przedsibiorstwie na przeszkodzie podjcia decyzji obiektywnej mog stand bariery:12

2.10 BARIERY DECYDOWANIA

Innymi rodzajami barier utrudniajcych prawidowe funkcjonowanie procesu decyzyjnego s subiektywne bariery decydowania. Przeszkody te, to przede wszystkim bariery o charakterze psychospoecznym, ktre czsto bardzo negatywnie

12

J. Penc, Decyzje w zarzdzaniu, Krakw 1997 www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 19

wpywaj na funkcjonowanie caego przedsibiorstwa. Jako najwaniejsze z nich moemy wyrnid:13

2.11 DZIAANIE W KRYZYSIE ZAUFANIA

Jest rzecz niemoliw, aby meneder podczas swej pracy nie napotyka rozmaitych przeszkd i utrudnieo. Dowiadczenia, ktre w ten sposb nabywa, stanowi postaw wobec tego rodzaju problemw w przyszoci, co odzwierciedla trafnod podjtych decyzji. Najwaniejsz przeszkod, na jak podczas swojej pracy moe natrafid kierownik jest ryzyko, dlatego te dziaanie w kryzysie zaufania spenia tak wan rol dziaalnoci menadera.

13

J. Adair, Podejmowanie decyzji, Warszawa 1998

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 20

ROZDZIA III RACHUNKOWOD ZARZDCZA

Rachunkowod towarzyszy czowiekowi ju od bardzo dawna, a mianowicie siga czasw staroytnych. To w dawnych miastach Mezopotamii odnaleziono pierwsze zapisy ewidencyjne na glinianych tabliczkach. Przez wiele wiekw swojego istnienia rachunkowod staa si wan dziedzin nauki. Wypracowaa wasne zasady oraz techniki, ktrych stosowanie zapewnia spjnod caego systemu. W obecnych czasach rachunkowod jest nierozerwalnie zwizana z niemal kadym podmiotem gospodarczym.14 Przyczyn powszechnoci jej stosowania s nie tylko wymogi prawne, ale take korzyci pynce ktrych rachunkowod dostarcza. z bogactwa informacji o przedsibiorstwie, Dziedzina ta jest rdem informacji

ekonomicznych, dotyczcych dziaalnoci danej firmy, bez ktrej nie sposb sobie wyobrazid zarzdzanie jakimkolwiek podmiotem gospodarczym czy podjcie racjonalnych decyzji.

3.1. FUNKCJE I WASNOCI RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ

Najbardziej ogln funkcj rachunkowoci zarzdczej, z jak mona si spotkad, jest funkcja informacyjna. Funkcja ta odpowiada podsystemowi rachunkowoci,

14

M. Andrzejewski [i in.] Komputerowy systemy finansowo-ksigowe, Krakw 2000

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 21

ktrego

celem

jest

odpowiednie

przetworzenie

przygotowanie

danych

ekonomicznych w taki sposb, aby byy pomocne przy podejmowaniu decyzji.15

3.1.1. RACHUNKOWOD ZARZDCZA STRATEGICZNA I OPERACYJNA

Przyjmujc jako kryterium dugod okresu dziaalnoci przedsibiorstwa, jakiego dotycz dane pochodzce z rachunkowoci zarzdczej, oraz szczebel kadry kierowniczej, dla ktrego te dane s przeznaczone, moemy j podzielid na dwa dziay: rachunkowod zarzdcza strategiczna, rachunkowod zarzdcza operacyjna.

3.1.2. SYSTEM RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ I RACHUNKU KOSZTW

Rachunkowod zarzdcza jest bardzo blisko zwizana z rachunkiem kosztw; tak blisko, e trudno jest powiedzied, w ktrym miejscu kooczy si rachunek kosztw, a w ktrym zaczyna si rachunkowod zarzdcza. Rzeczywicie, nie mona mwid o rachunkowoci zarzdczej w oderwaniu od rachunku kosztw. Rachunek kosztw moemy zdefiniowad jako wyodrbniony podsystem systemu informacyjnego rachunkowoci, stanowicy proces ustalania kosztw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, polegajcej na wytwarzaniu wyrobw lub wiadczeniu usug.

3.2 INFORMACJA KOSZTOWA DO CELW PODEJMOWANIA DECYZJI W

PRZEDSIBIORSTWIE

15

T. Kiziukiewicz [praca zb. pod red.] Rachunkowo zarzdcza, Wrocaw 2000

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 22

Informacje o kosztach dziaalnoci, ktrych dostarcza rachunek kosztw s potrzebne przede wszystkim do wyceny zapasw i ustalenia wyniku finansowego, podejmowania decyzji ekonomicznych, wreszcie kontroli dziaalnoci gospodarczej. Rachunek kosztw moemy okrelid jako baz dla rachunkowoci zarzdczej.

Podstaw podejmowania decyzji zarzdczych jest analiza kosztw konkretnego przedsiwzicia. Tak, wic rachunkowod zarzdcza bdzie w duej mierze korzystad z rachunku kosztw.

3.2.1 METODY KLASYFIKACJI KOSZTW

Koszty ponoszone przez przedsibiorstwo w trakcie jego dziaalnoci moemy podzielid wedug rnorakich kryteriw. Najbardziej podstawowym podziaem jest podzia ze wzgldu na sposb przypisania oraz zachowanie:16

3.2.2 RACHUNEK KOSZTW PENYCH

Rachunek kosztw penych jest systematycznym rachunkiem kosztw. Traktuje si go jako tradycyjny rachunek kosztw. Gwnym celem, dla ktrego si go prowadzi jest koniecznod sporzdzania obligatoryjnych sprawozdao finansowych. Rachunek kosztw penych oparty jest na zaoeniu, e wszystkie koszty (w tym take porednie) zostay poniesione w zwizku z wytworzeniem okrelonych produktw, czyli musz zostad cakowicie rozliczone na produkty. Zasadniczym problemem rachunku kosztw penych jest umiejtne okrelenie, jaka czd kosztw porednich powinna byd wczona do kosztw odpowiedniego zlecenia lub produktu.

16

K. Marecki, Rachunkowo menederska w gospodarce finansowej przedsibiorstwa, Warszawa

2001

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 23

3.2.3 RACHUNEK KOSZTW ZMIENNYCH

Wiksz przydatnoci, ni rachunek kosztw penych, w podejmowaniu decyzji krtkookresowych oraz oceny dziaalnoci wewntrznych podmiotw przedsibiorstwa charakteryzuje si rachunek kosztw zmiennych. Dlatego w sytuacji, gdy osoby zarzdzajce firm musz podejmowad decyzje dotyczce krtkiego okresu, bdce reakcj na biece zmiany w wielkoci popytu i sprzeday, narzdziem najlepiej monitorujcym rezultaty finansowe jest wanie rachunek kosztw zmiennych.

3.2.4 RACHUNEK KOSZTW PENYCH A KOSZTW ZMIENNYCH

Historycznie rzecz ujmujc, rachunek kosztw penych wyksztaci si jako pierwszy. Jest on podsystemem systemu ewidencyjnego rachunkowoci, a wic musi byd zgodny z ustaw o rachunkowoci. W rachunku kosztw penych wszystkie koszty bezporednie oraz uzasadniona czd kosztw wydziaowych obcia koszt wytworzenia produktu. Niewtpliw zalet tego systemu jest to, i daje on obraz dugotrwaej sytuacji, ogranicza czynnik sezonowoci, przez co pomaga w podejmowaniu dalekowzrocznych decyzji. Natomiast niewielka jest jego przydatnod w zarzdzaniu operacyjnym.

3.3. ASPEKTY WDROENIA SYSTEMU WSPOMAGAJCEGO PROCESY

DECYZYJNE W PRZEDSIBIORSTWIE Rachunkowod zarzdcza w ostatnich latach w Polsce bardzo szybko zyskuje na znaczeniu. Uwarunkowania gospodarki wolnorynkowej, coraz silniejsza i bardziej agresywna konkurencja, zmuszaj przedsibiorstwa do poprawy swojej rentownoci, do bardziej efektywnego wykorzystywania istniejcych zasobw, czy sigania po nowe. To nowe rodowisko, w ktrym musz odnaled si polskie firmy, wymaga
www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 24

stosowania doskonalszych narzdzi planowania, kontrolowania i wspomagania procesu decyzyjnego na kadym jego szczeblu. W tej sytuacji pomocny moe okazad si dobrze wdroony system wspomagajcy menaderw w zarzdzaniu

przedsibiorstwem.

3.3.1 INTEGRACJA RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ I FINANSOWEJ

Podstawowym rdem informacji dla systemw wspomagajcych procesy decyzyjne w przedsibiorstwach jest ksigowod. Rachunkowod finansowa, ktrej pierwotnym celem jest obligatoryjna sprawozdawczod w nowoczenie zarzdzanej firmie, przestaje byd li tylko systemem ewidencji zdarzeo gospodarczych, a staje si bogatym rdem informacji, ktre w odpowiedni sposb przetworzone -

wspomagaj kierownictwo na kadym szczeblu w podejmowaniu decyzji. Dlatego warunkiem koniecznym implementacji systemu rachunkowoci zarzdczej jest dobrze wdroony system rachunkowoci finansowej. Natomiast drugim etapem procesu bdzie umiejtne powizanie obu tych systemw.17

3.3.2 ZINTEGROWANY SYSTEM INFORMATYCZNY PRZEDSIBIORSTWA18

System informacyjny jest odbiciem struktury przedsibiorstwa. Swoim zasigiem obejmuje wszystkie informacje pojawiajce si w obszarze firmy. Jego istotnym elementem jest system przetwarzania danych definiowany jako: wieloetapowy, sformalizowany proces, w ktrym informacje o elementarnych zdarzeniach gospodarczych s: ujmowane (mierzone i dokumentowane),

rejestrowane w odpowiednich urzdzeniach ewidencyjnych, grupowane w zbiory danych, ktre s nastpnie porzdkowane (scalane, sortowane, rozdzielane) i

17 18

J. Kisielnicki, Systemy informacyjne biznesu, Warszawa 1999 J. Kisielnicki, Systemy informacyjne biznesu, Warszawa 1999

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 25

aktualizowane. W obecnych czasach liczba danych (zmiennych), wpywajcych na przebieg procesw produkcyjnych jest bardzo dua, a zalenoci pomidzy nimi zoone. Ponadto szybkod przebiegu procesw gospodarczych ronie, dlatego efektywne sterownie przedsibiorstwem wymaga implementacji nowoczesnych rodkw technicznych, jakimi s komputerowe systemy wspomagajce zarzdzanie. Czd systemu przetwarzania danych, w ktrej informacje s przetwarzane przy wykorzystaniu informatycznym. technologii informatycznych nazywa si wanie systemem

3.3.3 OGRANICZENIA WE WDRAANIU SYSTEMU RACHUNKOWOCI ZARZDCZEJ

Najistotniejszym czynnikiem hamujcym rozwj rachunkowoci zarzdczej w Polsce jest niewtpliwie niedostateczna wiadomod zarzdzajcych. Mimo, i sytuacja powoli poda we waciwym kierunku, wci brak powszechnego przekonania o zaletach dobrze wdroonych systemw wspomagajcych procesy decyzyjne.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 26

ROZDZIA IV KOMPUTER
ZARZDCZYCH WE WSPOMAGANIU DECYZJI

W dzisiejszych czasach nie sposb wyobrazid sobie przedsibiorstwa, w ktrym nie wykorzystuje si moliwoci drzemicych w komputerach. Mona si z nimi spotkad wszdzie, praktycznie na kadym szczeblu przedsibiorstwa, poczwszy od na przykad obsugi kasy, a na wspomaganiu podjcia decyzji w bardzo zoonych problemach jednostki gospodarczej skooczywszy.19

4.1 SYSTEMY WSPOMAGANIA DECYZJI

W nowoczesnym przedsibiorstwie zoonod decyzji w zarzdzaniu

nieustannie wzrasta, poniewa powiksza si zoonod rozwizywanych problemw; sprawia to, e zmniejsza si nasza skutecznod podejmowanych decyzji oraz sprawnego analizowania okrelonych sytuacji. W zwizku z zaistnia sytuacj decydenci zmuszeni s do korzystania z narzdzi wspierajcych ich podczas procesu decyzyjnego. Systemy wspomagania decyzji (SWD) obejmuj baz danych oraz baz modeli ilociowych, a take modu umoliwiajcy wspprac z uytkownikiem. Systemy te maj za zadanie popraw efektywnoci decydowania, dziki wsparciu informacyjnemu i przeliczeniowemu. Poprawa ta dotyczy oczywicie wszystkich

19

J. Penc, Decyzje w zarzdzaniu, Krakw 1997

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 27

procesw podczas przebiegu decyzji, od zlokalizowania okrelonego problemu, a do wyboru okrelonej metody.

4.1.2. SYSTEM POZYSKIWANIA INFORMACJI

Informacje posiadaj rn jakod oraz rn wartod w danym czasie. Naley wic wartociowad oraz gromadzid tylko te, ktre s poyteczne, a take od czasu do czasu weryfikowad je, eby wyeliminowad zbdne. Bardzo wany jest stay dopyw tych informacji - mona go zapewnid poprzez stworzenie przez przedsibiorstwo systemu obserwacji rodowiska, a jeszcze lepiej - systemu wczesnego rozpoznawania szans i zagroeo. Oba te systemy zapewniaj sta obserwacj otoczenia, umoliwiaj identyfikacj rnych ich obszarw.20

4.1.3. SYSTEM PRZETWARZANIA INFORMACJI

System przetwarzania informacji stanowi kombinacj sprztu komputerowego i oprogramowania, zapewniajcego uytkownikom dostp do informacji i ich wykorzystanie do przeprowadzenia rnych testw czy te opracowywania i stosowania modeli symulacyjnych i prognostycznych. Ich podstaw jest oczywicie komputer, a raczej sieci komputerw poczone w jedn spjn caod.

4.2.1. SYSTEM MRP

Pierwszym wanym systemem we wspomaganiu zarzdzania jest niewtpliwie MRP, co jest skrtem od angielskich sw: "Material Requirements Planning" i jest tumaczone jako planowanie potrzeb materiaowych.
20

www.gazeta-it.pl

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 28

4.3. KRYTERIA DOBORU OPROGRAMOWANIA WSPOMAGAJCEGO PROCES

PODEJMOWANIA DECYZJI W dzisiejszym wiecie, dla organizacji gospodarczych dziaajcych na rynku w cigym klimacie niepewnoci i ryzyka, najwaniejsza staje si precyzyjna i szybka informacja o sytuacji ekonomicznej przedsibiorstwa, wielkoci oraz strukturze sprzeday, klientach i konkurencji, skutecznoci prowadzonych akcji marketingowych. Dopiero wszystkie te informacje, rzetelnie zebrane oraz przetworzone wskazuj nam kierunek, w jakim powinna pjd nasza decyzja.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 29

ROZDZIA V PRAKTYCZNE
ZASTOSOWANIE KOMPUTEROWEGO

WSPOMAGANIU DECYZJI

Rozdzia ten w caoci powicono praktycznemu ujciu podejcia do decyzji. W sposb obrazowy przedstawiono, na podstawie bazy danych Decyzja, jak w najprostszym ujciu dochodzi w przedsibiorstwie do procesw decyzyjnych oraz jak procesy te wspomagad wykorzystujc komputer.

Program ten zaprojektowano z myl o najprostszych procesach decyzyjnych zachodzcych w organizacji, w skad ktrych wchodzi wykorzystanie zasobw ludzkich oraz wski zakres analizy finansowej przedsibiorstwa. Celem programu jest takie przedstawienie danych, aby waciciel firmy nie musia marnowad cennego czasu na rczne prowadzenie ewidencji, dokonywanie mudnych obliczeo, tylko mg ograniczyd si do jednorazowego wprowadzenia wszystkich danych, ktre nastpnie zostan przetworzone przez aplikacj, by otrzymad produkt finalny jako podpowied komputera dotyczc tego, jakie podjd decyzje. Pragn take nadmienid, e aplikacja ta jest zbudowan baz danych w demonstracyjnej wersji programu Microsoft Access XP.

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 30

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 31

PODSUMOWANIE

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 32

BIBLIOGRAFIA
Literatura

www.e-bookowo.pl

Micha Wjcik: Proces podejmowania decyzji w przedsibiorstwie

S t r o n a | 33

Strony internetowe

www.e-bookowo.pl