Zalecenia

Leczenie Ran 2011;8(3):5980

Evereth Publishing, 2011

Wytyczne Grupy Ekspertw wsprawie gojenia owrzodze ylnych goleni

Guidelines for the management of chronic venous leg ulceration. Recommendations of amultidisciplinary expert group
1 Prof. dr hab. med. Arkadiusz Jawie, Kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Oglnej Collegium Medicum wBydgoszczy Uniwersytetu im. M. Kopernika wToruniu 1 Dr n. med. Tomasz Grzela, Katedra i Klinika Chirurgii Oglnej Collegium Medicum wBydgoszczy Uniwersytetu im. M. Kopernika wToruniu 1,2 Dr hab. med. Maria T. Szewczyk, prof. UMK, Kierownik Zakadu Pielgniarstwa Chirurgicznego Collegium Medicum wBydgoszczy Uniwersytetu im. M. Kopernika wToruniu 3 Prof. dr hab. med. Andrzej Kaszuba, Kierownik Kliniki Dermatologii Uniwersytetu Medycznego wodzi 4 Prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong, Kierownik Katedry iKliniki Chorb Wewntrznych, Nadcinienia Ttniczego i Angiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 5 Dr hab. med. Zbigniew Krasiski, prof. UM, II Katedra Chirurgii Kliniki Chirurgii Oglnej iNaczy Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego wPoznaniu 6 Dr hab. med. Jacek Wroski, prof. UM, Katedra iKlinika Chirurgii Naczy iAngiologii Uniwersytetu Medycznego wLublinie 7 Dr n. med. Teresa Koblik, Katedra i Klinika Chorb Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagielloskiego w Krakowie

Grupa Ekspertw:

Arkadiusz Jawie1 | Maria T. Szewczyk1,2 | Andrzej Kaszuba3 Zbigniew Gaciong4 | Zbigniew Krasiski5 | Jacek Wroski6 Tomasz Grzela1 | Teresa Koblik7

Streszczenie: Owrzodzenia ylne goleni wystpuj uokoo 1% dorosej populacji, stanowic istotn przyczyn niesprawnoci, obnionej jakoci ycia i znacznych kosztw opieki medycznej. Wytyczne zostay opracowane przez zesp specjalistw rnych dziedzin medycyny celem optymalizacji zasad postpowania zpacjentem zowrzodzeniem ylnym goleni. Dokument obejmuje podstawowe informacje dotyczce epidemiologii, czynnikw ryzyka, patofizjologii, symptomatologii klinicznej oraz diagnostyki, z uwzgldnieniem rnicowania postaci owrzodze goleni. Szczeglny nacisk zosta pooony na ustalenie etiologii owrzodzenia i odpowiednie postpowanie przyczynowe. Do skutecznych metod przyspieszajcych gojenie si owrzodze ylnych zalicza si kompresjoterapi, farmakoterapi pentoksyfilin isulodeksydem, metody chirurgiczne usuwania y powierzchownych izamykania niedronych y czcych. Miejscowe leczenie owrzodze ylnych goleni naley prowadzi zgodnie ze strategi TIME, uwzgldniajc opracowanie tkanek, kontrol zakaenia rany, utrzymanie jej waciwej wilgotnoci istymulacj naskrkowania. Wprzyspieszeniu gojenia szczeglnie przydatne s specjalistyczne opatrunki. Wszczeglnych sytuacjach moe pojawi si konieczno podawania oglnoustrojowo antybiotykw irodkw przeciwblowych czy leczenia ywieniowego. Istotnym elementem postpowania jest edukacja pacjenta oraz prewencja wtrna, obejmujca modyfikacj stylu ycia. Opieka nad pacjentem zowrzodzeniem ylnym goleni powinna by prowadzona przez wielospecjalistyczny zesp zudziaem wykwalifikowanej pielgniarki. Sowa kluczowe: farmakoterapia | kompresjoterapia | leczenie zabiegowe | owrzodzenie ylne goleni | przewleke zaburzenia ylne | strategia TIME Abstract: Venous ulcer occurs in 1% of adult population and is associated with chronic disability, diminished quality of life and high health care costs. The guidelines has been prepared by amultidisciplinary group of experts based on evidence-based data as well as personal experience. The document presents basic data on epidemiology, risk factors, pathophysiology, symptoms and clinical approach with differential diagnosis of venous

Leczenie Ran 2011;8(3)

ulcers. The etiology of the ulcer should be identified with appropriate management. Effective methods accelerating healing include: compression therapy, medical treatment with pentoxyphylline and sulodexide, surgical treatment with saphenous ablation by chemical, thermal or mechanical means. Local treatment of venous ulcer should follow TIME (tissue debridement, infection and inflammation control, moisture balance and epidermization stimulation). Healing is accelerated with application of specialized dressings. In special situations systemic administration of antibiotics, analgesics or nutritional treatment may be indicated. Secondary prevention involving life style modification is necessary. Patients care should be provided by amultidisciplinary team including qualified nurse. Key words: chronic venous disorders | compression therapy | pharmacotherapy | surgical treatment | TIME strategy | venous ulcers

Definicja owrzodzenia ylnego goleni

Owrzodzenie ylne goleni to ubytek penej gruboci skry, zwykle wokolicy kostek, ktry nie ma tendencji do samoistnego gojenia ijest podtrzymywany przez istniejce zaburzenia wodpywie ylnym. Zgodnie ze zmodyfikowan klasyfikacj CEAP (ang. Clinical-Etiology-AnatomyPathophysiology) z 2004 roku wyrnia si dwie, mogce wspistnie, kategorie kliniczne owrzodze ylnych: C5 oznaczajc obecno blizny po wygojonym owrzodzeniu, C6 czynne owrzodzenie ylne.

padalno wzrasta z wiekiem. W najwikszym, jak dotd, badaniu epidemiologicznym wPolsce, ktre objo 40 095 pacjentw lekarzy rodzinnych, czynne owrzodzenie ylne wykryto u0,55% badanych, natomiast obecno czynnego lub zagojonego owrzodzenia stwierdzono u1,52% osb. Czsto wystpowania przewlekej choroby ylnej wklasach C26 wedug klasyfikacji CEAP przedstawiono wTabeli 1.

Czynniki ryzyka
Czsto wystpowania patologii ylnej wyranie wzrasta z wiekiem. Po 70. roku ycia do 40% mczyzn i 50% kobiet ma ylaki koczyn dolnych. Podobn zaleno odnotowano dla zmian troficznych skry i owrzodze. Rozpowszechnienie patologii ylnej w miar starzenia si populacji potwierdzaj wszystkie badania. Wiele czynnikw wpywajcych na wystpowanie przewlekych zaburze ylnych moe mie zwizek zwiekiem. Prowadzone badania nad zwizkiem potencjalnych czynnikw ryzyka iwystpowaniem patologii ylnej nie dostarczyy w wikszoci przekonywujcych dowodw. Najlepiej udokumentowany jest wpyw ciy iotyoci na rozwj ylakw. Wskazuje si take na zwizek pomidzy wystpowaniem patologii ylnej urodzicw, zwaszcza wprzypadku
Tabela 1. Czsto wystpowania (% populacji) przewlekej choroby ylnej w klasach C26 wedug klasyfikacji CEAP.
Klasa CEAP C2 C3 C4 C5 C6 Mczyni Francja 23,7 1,1 4,0 1,4 0 Niemcy 12,4 11,6 3,1 0,6 0,1 Polska 51,6 9,2 13,2 4,2 2,1 Kobiety Francja 46,3 2,2 2,1 0,7 0 Niemcy 15,8 14,9 2,7 0,6 0,1 Polska 47,7 10,5 10,3 2,2 1,1

Epidemiologia
Przewleke zaburzenia ylne (ang. chronic venous disorders) PZ obejmuj pene spektrum morfologicznych i czynnociowych nieprawidowoci ukadu ylnego, poczwszy od niewielkich zmian ocharakterze y siateczkowatych iteleangiektazji, nie wpywajcych wsposb istotny na jako ycia chorych, do rozlegych owrzodze ylnych, prowadzcych do cikiego kalectwa. Termin przewleka niewydolno ylna (ang. chronic venous insufficiency) PN jest rezerwowany dla zaawansowanych zaburze: obrzkw (C3), zmian skrnych przypisywanych chorobom y (C4), owrzodzeniom ylnym (C56). ylaki wkrajach Europy zachodniej wystpuj u2533% kobiet i1020% mczyzn. Wrd osb zylakami koczyn dolnych, u10% mczyzn i20% kobiet stwierdza si obrzki. Zmiany troficzne skry s nieco czstsze ukobiet iwedug rnych danych ich wystpowanie wpopulacji oglnej nie przekracza zazwyczaj 510%. Czynne owrzodzenia ylne goleni wystpuj uokoo 0,3% dorosej populacji krajw Europy zachodniej. Owrzodzenia czynne izagojone (blizny po owrzodzeniach) stwierdza si uokoo 1% populacji osb dorosych. Dwa, trzy razy czciej wystpuj ukobiet, aza60

Na podstawie: Nicolaides AN et. al. Int Angiol 2008;27(1):159.

Evereth Publishing, 2011