1

Spis tresci:

1. Rodziny linii str 2

2. Równania różniczkowe zwyczajne II rzędu sprowadzane do I rz. str 4
3. Układy równań różniczkowych str 5
-układ jednorodny str 5
-wielomian charakterystyczny str 5
-wektor własny str 6
-liniowa niezależność str 6
-metoda Eulera str 7
-UKŁAD NIEJEDNORODNY str 9
4. Równania różniczkowe cząstkowe str 10
-r. roż. cząstk. drugiego rzędu str 10
-r. róż. cząstk. stosowane w technice , rów przewodnictwa cieplnego itd str 12
5. Równanie Laplaca str 13
-przesunięcie zespolone str 14
-twierdzenie Borela str 15
6. Przekształcenia Całkowe str 16
-Laplace’a str 16
-Carsona str 17
-Fouriera str 17
-Merlina str 17
-liniowosc transformacji str 18
-transformacja odwrotna str 19
-ZASTOSOWANIA str 19
 2

Rodziny linii

3.8.1 Równanie różniczkowe rodziny linii

Definicja 3.8.1.1

Jeżeli dane jest równanie rodziny linii z jednym parametrem C

F(x, y, C) = 0 (3.8.1.1)
to aby otrzymać równanie różniczkowe tej rodziny linii, należy zróżniczkować obustronnie równanie
(3.8.1.1) względem x i wyrugować parametr C z danego równania (3.8.1.1) oraz równania
otrzymanego przez różniczkowanie.
Jeżeli rodzina linii jest dwuparametrowa, to różniczkujemy jej równanie dwukrotnie względem x i z
trzech równań rugujemy oba parametry. Otrzymujemy wówczas równanie różniczkowe rzędu drugiego,
tzn. zawierające drugą pochodną y’’.

3.8.2. Rodzina linii ortogonalnych

Przykład 3.8.2.1

Znaleźć równanie rodziny linii ortogonalnych do rodziny okręgów

przechodzących przez 2 dane punkty.
Umieśćmy stałe punkty A i B na osi 0x i niech współrzędne będą
A(-a, 0), B(a, 0), gdzie a>0. wówczas środki okręgów
przechodzących przez punkty A i B będą położone na osi 0y:
Oznaczając współrzędne dowolnego punktu osi 0y (środka okręgu)
przez 0’(0, c), otrzymujemy równanie rodziny okręgów w postaci
x2 + (y – c)2 = r2,
2 2 2
gdzie r a + c
(z trójkąta CO’B) lub po wstawieniu wartości r i po redukcji
x2 + y2 – 2cy –a2 =0 (3.8.2.1)
Parametr c występuje w pierwszej potędze, więc łatwo możemy rozwiązać równanie (3.8.2.1)
względem stałej c zakładając, że y ≠ 0; mamy
x2 + y2 − a2
2c =
y
Po zróżniczkowaniu otrzymujemy
y (2 x + 2 yy ' ) − ( x 2 + y 2 − a 2 ) y '
= 0,
y2
a po redukcji i uproszczeniu mamy
2xy + (y2 – x2 + a2)y’ = 0

Funkcja y wyrażona równaniem (3) nie jest stała, a więc pochodna y’ nie jest identycznie równa zeru.
1
Zastępując w powyższym równaniu y’ przez − otrzymujemy
y'
1
2 xy + ( y 2 − x 2 + a 2 )(− )=0
y'
czyli
2 xyy '− y 2 + x 2 − a 2 = 0
Podstawiamy y2 = z, skąd 2yy’ = z. Wstawiamy te wartości do powyższego równania:
 3

dz
x − z + x2 − a2 = 0
dx

Zakładając, że x ≠ 0, piszemy
dz z a 2 − x 2
− = (3.8.2.2)
dx x x
i otrzymujemy równanie różniczkowe liniowe.

Rozwiązujemy najpierw równanie różniczkowe liniowe jednorodne

dz z
− =0
dx x

Po rozdzieleniu zmiennych mamy

1 dz 1
=
z dx x

skąd po scałkowaniu

ln|z| = ln|x| + C.

Przyjmując C = ln|C1|, C1≠0, otrzymujemy

z = C1x

Uzmienniając stałą załóżmy, że całka równania (3.8.2.2) jest postaci

z = xu(x)

dz du
Różniczkujemy obie strony =x + u i podstawiamy do równania (3.8.2.2).
dx dx

Mamy:
du a2 − x2
x +u −u =
dx x
czyli
du a 2
= − 1.
dx x 2

Całkując otrzymujemy
a2
u ( x) = − −x+ A
x
gdzie A jest stałą dowolną. Wstawiając obliczoną wartość u(x) do równania z = xu(x) otrzymujemy:
z = -a2 – x2 +Ax

Ponieważ y2 = z,

y2 = -a2– x2 +Ax
a2 + x2 + y2 – Ax = 0 (3.8.2.3)

Równanie to przedstawia rodzinę okręgów, których środki leżą na osi 0x:

 4

1 2 1
(x − A) + y 2 = A 2 − a 2
2 4

Każdy okrąg (3.8.2.3) jest ortogonalny do każdego okręgu (3.8.2.1), co łatwo jest sprawdzić. W samej
rzeczy, środkiem okręgu (3.8.2.3) jest S(1/2A, 0), a promień okręgu R wyznaczony jest wzorem
1 2 1
R2 = A − a 2 . Potęgą punktu S względem okręgu (3.8.2.1) jest R 2 = A 2 − a 2 (1), co właśnie
4 4
dowodzi ortogonalności.

4 Równania różniczkowe zwyczajne drugiego rzędu

Metody obniżania rzędu równania gdy:

1) F(x,y’,y’’)=0 (4.1.2)

stosujemy podstawienie:

y’=t(x) oraz y’’=t’(x)

i otrzymujemy F(x,t,t’)=0.

2) F(y, y', y")=0 (4.1.3)

podstawiamy u(y)=y’ i otrzymujemy

du du dy du
y' ' = = ⋅ =u
dx dy dx dy

czyli

du
F ( y, u, u )=0
dy

UWAGA:
Zagadnienia brzegowe (początkowe) to zagadnienia związane ze stałymi całkowania, zdeklarowanymi
na początku. Pozwalają uwarunkować zadanie, dostosować je do konkretnych sytuacji.
 5

6 Układy równań różniczkowych

6.1 Układ jednorodny równań liniowych o stałych współczynnikach

Definicja 6.1.1

Jeśli mamy układ jednorodny równań liniowych o stałych współczynnikach:

y1' = a11 y1 + a12 y 2 + ... + a1n y n a ij ∈ R ,
y 2' = a 21 y1 + a 22 y 2 + ... + a 2 n y n 1 ≤ i, j ≤ n
... y j = y j (t)
y ' n = a n1 y1 + a n 2 y 2 + ... + a nn y n 1≤ i ≤ n

to w przypadku gdy zachodzą równości:

 y1'   y1 
   
A = a ij[ ],   y '2 
y' =
 ... 
,
 y2 
y=
 ... 
,
 '  
 y n  y n 
to układ przyjmuje postać
 
y' = Ay .

Definicja 6.1.2

Wielomian charakterystyczny macierzy A:

WA (λ ) = det( A − λI ) , gdzie I oznacza macierz jednostkową

stopnia n.

Definicja 6.1.3

Równanie charakterystyczne macierzy A:

WA (λ) = 0
lub inaczej
a11 − λ a12 ... a1n 
 a a 22 − λ ... a 2 n 
det  21 =0
 ... ... ... ... 
 
 a n1 an2 ... a nn − λ 

Definicja 6.1.4

Wartością własną macierzy A nazywamy każdy pierwiastek (rzeczywisty lub zespolony) wielomianu
charakterystycznego WA (λ ) .

Definicja 6.1.5
 6

Wektorem własnym macierzy A odpowiadającym wartości własnej λ nazywamy każdy niezerowy


wektor v (o współrzędnych rzeczywistych lub zespolonych) spełniający równanie:


( A − λI ) v = 0

tj. jeżeli wektor

 v1 
 
 v 2 
v= .
 ... 
 
v n 
to

a 11 − λ a 12 ... a 1n   v1   0 
 a a 22 − λ ... a 2 n   v 2   0 
 21 ⋅ =
 ... ... ... ...   ...  ...
     
 a n1 a n2 ... a nn − λ   v n   0 

Ostatni zapis jest równoważny jednorodnemu układowi równań liniowych:

(a 11 − λ) v1 + a 12 v 2 + ... + a 1n v n = 0
a 21 v1 + (a 22 − λ ) v 2 + ... + a 2 n v n = 0
...
a n1 v1 + a n 2 v 2 + ... + (a nn − λ) v n = 0

który nie jest układem Cramera (ponieważ det(A − λI) = 0 ), a więc posiada również rozwiązanie
niezerowe.

Definicja 6.1.6
  
Liniowa niezależność wektorów v1 , v 2 ,..., v n :
  
α 1 v1 + α 2 v 2 + ... + α n v n = 0 ⇒ α1 = α 2 = ... = α n = 0

Jeżeli rząd macierzy A − λI jest równy r, a jej stopień n, to liczba liniowo niezależnych wektorów
własnych jest równa m = n - r.
 7

Twierdzenie 6.1.1

Metoda Eulera

1. Jeżeli λ jest pierwiastkiem rzeczywistym i jednokrotnym to rozwiązanie tego układu jest postaci
funkcji wektorowej:

 v1e λt 
 λt 
λt  ve
e v= 2 
 ... 
 λt 
v n e 

gdzie v jest dowolnym wektorem własnym odpowiadającym wartości własnej λ.

2. Jeżeli λ = α + iβ, λ = α − iβ ( β > 0) są zespolonymi wartościami własnymi, to

  
każda funkcja wektorowa Re(e λt v) , Im(e λt v) , gdzie v jest dowolnym wektorem własnym
odpowiadającym wartości własnej λ = α + iβ , jest rozwiązaniem tego układu. Dokładniej, jeżeli
   
wektor własny v odpowiadający zespolonej wartości własnej λ = α + iβ ma postać v = u + iw
 
(u , w - wektory rzeczywiste) to:
  
Re(e λt v ) = e αt (u cos βt − w sin βt )
  
Im(e λt v ) = e αt (u sin βt − w cos βt )

3. Jeżeli λ jest k – krotnym pierwiastkiem rzeczywistym,

  
a) i jeżeli istnieje k liniowo niezależnych wektorów własnych v1 , v 2 ,..., v k odpowiadających
wartości własnej λ, to mamy rozwiązanie szczególne postaci:
  
e λt v 1 , e λt v 2 , … , e λt v k

b) i jeżeli istnieje tylko m liniowo niezależnych wektorów własnych, m < k, to rozwiązania szczególne
układu są postaci:

 a + bt + ... + dt k − m 
 k −m 
λt  e + ft + ... + gt 
e
 ... 
 k −m 
 p + qt + ... + st 

4. Jeżeli λ = α + iβ jest k – krotnym pierwiastkiem, to mamy:

 8

 P1 (t ) cos βt + Q1 (t ) sin βt 
e αt  ... 

 Pn (t ) cos βt + Qn (t ) sin βt 

gdzie Pi(t), Qi(t) (i=1, …, n) są co najwyżej wielomianami stopnia k – m. Rozważamy przypadki R = m

lub m < k.

Funkcje zestawione dla wszystkich wartości własnych w podany powyżej sposób (jest ich n) stanowią
jego układ fundamentalny, a ich kombinacja liniowa tworzy rozwiązanie ogólne tego układu tj.

 y11   y12   y1n 

y  y  y 
  
y1 =  21  y 2 =  22  … y n =  2n 
 ...   ...   ... 
     
 y n1  y n 2   y nn 

Drugi wskaźnik np. i w oznaczeniu y Ri oznacza, że funkcja należy do i – tego rozwiązania szczególnego
danego układu, tj. odpowiadającego wartości własnej λi , np. w przypadku, gdy λ i ∈ R .

Rozwiązanie ogólne układu liniowego jednorodnego ma postać:

   
y = C1 y1 + C 2 y 2 + ... + C n y n

czyli:

y1 = C1 y11 + C 2 y12 + ... + C n y1n

y 2 = C1 y 21 + C 2 y 22 + ... + C n y 2 n Ci ∈ R
... i = 1,2,..., n
y n = C1 y n1 + C 2 y n 2 + ... + C n y nn
 9

6.2 Układ niejednorodny równań liniowych

y1' = a11 (t ) y1 + a12 (t ) y 2 + ... + a1n (t ) y n + f 1 (t )

y 2' = a 21 (t ) y1 + a 22 (t ) y 2 + ... + a 2 n (t ) y n + f 2 (t )
...
y n' = a n1 (t ) y1 + a n 2 (t ) y 2 + ... + a nn (t ) y n + f n (t )

Twierdzenie 6.2.1

Metoda uzmienniania stałych

 y11 ( t )   y12 ( t )   y1n ( t ) 

 y ( t )  y (t )   y ( t )
  
Jeżeli y1 ( t ) =   y 2 ( t ) =  22  y n (t) =  2n 
21
…
 ...   ...   ... 
     
 y n1 ( t )   y n 2 ( t )  y nn ( t ) 

jest układem fundamentalnym układu jednorodnego tzn. wronskian

y11 (t ) y12 (t ) ... y1n (t )

y 21 (t ) y 22 (t ) ... y 2 n (t )
≠0,
... ... ... ...
y n1 (t ) y n 2 (t ) ... y nn (t )
to funkcja wektorowa
   
ϕ( t ) = C1 ( t ) y1 ( t ) + C 2 ( t ) y 2 ( t ) + ... + C n ( t ) y n ( t ) ,

jest caką ogólną niejednorodnego układu równań,

'
gdzie (C1 ' (t ), C 2 (t ),..., C ' n (t )) jest dowolnym rozwiązaniem układu równań

y11 ( t ) y12 ( t ) ... y1n ( t )  C1' ( t )   f 1 ( t ) 

 
y 21 ( t ) y 22 ( t ) ... y 2 n ( t ) C '2 ( t )  f 2 ( t ) 
=
... ... ... ...  ...   ... 
   
y n1 ( t ) y n 2 ( t ) ... y nn ( t ) C 'n ( t ) f n ( t )

który możemy zapisać następująco:

C1' (t ) y11 + C 2' (t ) y12 + ... + C n' (t ) y1n = f 1 (t )

C 2' (t ) y 21 + C 2' (t ) y 22 + ... + C n' (t ) y 2 n = f 2 (t )
...
C n' (t ) y n1 + C 2' (t ) y n 2 + ... + C n' (t ) y nn = f n (t )

(jest to układ Cramera, ponieważ wronskian jest różny od zera).

 10

7 Równania różniczkowe cząstkowe

7.1 Wiadomości ogólne

Definicja 7.1.1

Równaniem różniczkowym cząstkowym1 nazywamy takie równanie różniczkowe, w którym

występuje co najmniej jedna pochodna cząstkowa niewiadomej funkcji dwóch (albo więcej)
zmiennych.

Oznaczmy przez M[n] zbiór macierzy kwadratowych stopnia n o elementach

rzeczywistych a=[aij]i,j=1,2,...,n. Niech F: R2n+1 x M[n] R będzie funkcją daną, a u funkcją niewiadomą
zmiennej x = (x1,x2,...,xn). Przyjmijmy

u x = ( u x1 , u x2 ,..., u xn ) , u xx = [ u xi ,u x j ]i , j =1,2 ,...,n .

Przypuśćmy, że funkcja F zależy w sposób istotny od ostatniego argumentu. Wówczas:

F(x, u, ux, uxx)=0 (7.1.1)

jest równaniem różniczkowym cząstkowym drugiego rzędu.

Rzędem równania różniczkowego nazywamy najwyższy rząd występującej w równaniu pochodnej

cząstkowej niewiadomej funkcji.

Przykład 7.1.1

Z podanych równań:
∂u ( x, y ) ∂ 2 u ( x, y ) ∂u
= 2x − y , + 3 − u + 4x = 0
∂x ∂x∂y ∂y
pierwsze jest równaniem różniczkowym cząstkowym rzędu pierwszego, drugie – rzędu drugiego.

Definicja 7.1.2 (Równanie liniowe drugiego rzędu n zmiennych)

Równanie (7.1.1) nazywamy równaniem różniczkowym cząstkowym liniowym drugiego rzędu, gdy
jest ono liniowe ze względu na niewiadomą funkcję u oraz wszystkie jej pochodne cząstkowe, przy
czym współczynniki zależą tylko od x1, x2,..., xn.
Jest to więc równanie postaci:

n n

∑A
i , j =1
ij ( x )u xi x j + ∑ Bi ( x )u xi + F ( x )u + G ( x ) = 0
i =1
(7.1.2)

gdzie Aij, Bi, F, G są funkcjami rzeczywistymi określonymi w pewnym obszarze Ω przestrzeni R n (i, j =
l, 2,..., n),

1
O pochodnych cząstkowych
 11

∑A
i, j =1
2
ij ( x1, x 2 ,..., x n ) ≠0

dla każdego x = (x1,x2,...,xn) ∈ Ω oraz Aij =Aji dla i,j= 1,2,...,n.

W dalszym ciągu będziemy zajmować się równaniami (7.1.1) w przypadku n =2, tzn. równaniami
dwóch zmiennych opisanymi wzorem

F(x,y,u,ux,uy,uxx,uxy,uyy) =0 (7.1.3)

Tutaj Ω ⊂ R2.
Odpowiednie równanie liniowe (7.1.2) zapiszemy w postaci

A(x,y)uxx +2B(x,y)uxy +C(x,y)uyy +D(x,y)ux + E(x,y)uy + F(x,y)u+G(x,y)=0, (7.1.4)

gdzie

A, B,C, D, E, F, G są określone i ciągłe w pewnym obszarze Ω ⊂ R2,

A2 (x, y) + B2 (x, y) + C2 (x, y) ≠ 0

dla każdego (x,y) ∈ Ω, a niewiadomej funkcji u szukamy w przestrzeni

C2 (Ω).

Przykładami równań liniowych są:

uxx +uxy=0, uxx –uy =0, yuxx +2xyuyy +u =1.

 12

7.7. Równania różniczkowe cząstkowe stosowane w technice

7.7.1 Równania opisujące ruch falowy

Zjawiska drgań poprzecznych struny jednowymiarowej, drgań podłużnych prętów, drgań elektrycznych
w przewodach opisane są równaniem

utt = c2uxx + f (x, t) (7.7.1)

które jest szczególnym przypadkiem równania

F (x1, . . . , xn, u, ux1 , . . . , uxn, ux1x1 , ux1x2 , . . . , uxnxn) = 0

dla n = 2, u = u (x, t).

Drgania poprzeczne membrany opisuje równanie

utt = c2 (uxx + uyy) + f (x, t) (7.7.2)

które spełnia funkcja u = u (x, y, t) - wychylenie z położenia równowagi (n = 3), zaś równanie
fali akustycznej jest postaci

utt = c2 (uxx + uyy + uzz)

gdzie u = u (x, y, z, t) oznacza tzw. potencjał prędkości (n = 4).

Wszystkie powyżej rozwiązane równania można jednolicie zapisać używając tzw. operatora Laplace’a
n
∆u = ∑ u xi xi
i =1
(względem zmiennych przestrzennych) w postaci

u tt = c 2 ∆u + f ( x1 ,..., x n , t ) (7.7.3)

7.7.2 Równania przewodnictwa cieplnego i dyfuzji

Zjawisko przewodnictwa cieplnego w pręcie jednowymiarowym opisane jest równaniem

ut = a2uxx + f (x, t) (7.7.4)

gdzie funkcja u = u (x, t) oznacza temperaturę w punkcie x, w chwili t, zaś f opisuje działające
źródła ciepła. Również zjawisko dyfuzji gazu lub cieczy opisane jest równaniem (7.7.4), gdzie u
oznacza stężenie obserwowanego składnika.

Rozchodzenie się ciepła w przestrzeni można opisać równaniem

ut = a 2 ∆u + f ( x, y, z , t )

gdzie ∆ jest operatorem Laplace’a ∆u = u xx + u yy + u zz .

 13

Równanie Laplace’a

Definicja 7.6.1

Równanie Laplace’a ma postać:

∂ 2u ∂ 2u
+ =0 (7.6.1)
∂x 2 ∂y 2
Lewa strona równania nosi nazwę laplasjanu funkcji u ( x, y ) i oznaczana jest symbolem ∆u .

Równanie to posiada wiele rozwiązań: niektóre wymieniliśmy pod koniec rozwiązania zad.3. Istotny
jest tutaj fakt, że rozwiązania równania Laplace’a dadzą się otrzymać za pomocą pewnych działań nad
tzw. podstawowym rozwiązaniem, którym jest

u ( x, y ) = ln r ,

gdzie r jest odległością punktu zmiennego ( x, y ) od pewnego ustalonego punktu ( x 0 , y 0 ) , tzn.

r = ( x − x0 ) 2 + ( y − y 0 ) 2 .

Funkcja ln r nazywa się potencjałem logarytmicznym punktu ( x 0 , y 0 ) .

Równanie Laplace’a w przestrzeni trójwymiarowej jest postaci:

∂ 2u ∂ 2u ∂ 2u
∆u = + + = 0.
∂x 2 ∂y 2 ∂z 2
Podstawowym rozwiązaniem tego równania jest:
1
u ( x, y , z ) = ,
r
gdzie r jest odległością punktu zmiennego ( x, y , z ) od pewnego ustalonego punktu ( x 0 , y 0 , z 0 ) , tzn.

r = ( x − x0 ) 2 + ( y − y0 ) 2 + ( z − z 0 ) 2

1
Funkcja nazywa się potencjałem newtonowskim punktu (x 0 , y 0 , z 0 ) ; nazwa pochodzi stąd, że
r
potencjał ten jest wprost proporcjonalny do przyciągania (albo odpychania), które jest
odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości (zgodnie z prawem Newtona).

Twierdzenie 8.2.6 (o przesunięciu zespolonym):

 14

[ ]
α e s0t f (t ) = F ( s − s 0 )

Jeżeli f 1 (t ) i f 2 (t ) są funkcjami oryginalnymi, to

t
f1 (t ) * f 2 (t ) = ∫ f 1 (τ ) f 2 (t − τ )dτ
0

będziemy nazywać splotem funkcji f1 i f 2 .

Z definicji wynika, że splot posiada następujące własności:

1. f 1 (t ) ⋅ f 2 (t ) = f 2 (t ) ⋅ f 1 (t ) - przemienność

2. K f 1 (t ) ⋅ f 2 (t ) = K [ f 1 (t ) ⋅ f 2 (t )] - jednorodność

3. [ f 1 (t ) ⋅ f 2 (t )] ⋅ f 3 (t ) = f 1 (t ) ⋅ [ f 2 (t ) ⋅ f 3 (t )] - łączność

4. [ f 1 (t ) + f 2 (t )] ⋅ f 3 (t ) = f 1 (t ) ⋅ f 3 (t ) + f 2 (t ) ⋅ f 3 (t ) -
- przemienność szyku dodawania

5. f1 (t ) * f 2 (t ) = 0 ⇒ f1 (t ) = 0 ∨ f 2 (t ) = 0 , t > 0 -
- (Twierdzenie Titschmarsha)
 15

Twierdzenie 8.2.7 (Borela)

Transformata splotu dwóch funkcji oryginalnych jest równa iloczynowi ich transformat:

α [ f1 (t ) * f 2 (t )] = α [ f 1 (t )] ⋅ α [ f 2 (t )] = F1 ( s) ⋅ F2 ( s )

Można dowieść, że jeżeli F(s) jest transformatą Laplace’a funkcji oryginalnej f(t) tzn.

a + jw
1
F ( s ) = α [ f (t )] , to f (t ) =
2πj a −∫jw
F ( s )e st ds (8.2.1)

gdzie a jest dodatnią liczbą rzeczywistą tak dobraną, że funkcja F(s) jest holomorficzna na
prawo od x = a, przy czym całkę należy rozumieć następująco:

a + j∞ a + jb

∫ F ( s)e ds = lim ∫ F ( s )e
st st
ds
b →∞
a − j∞ a − jb

Wzór (8.2.1) pozwala obliczyć oryginał z równości:

∞
F ( s ) = ∫ f (t )e − st dt ,
0

co można zapisać skrótowo w następujący sposób:

f (t ) = α −1 [ F ( s )] (8.2.2)

Funkcja f(t) jest więc rozwiązaniem równania całkowego (8.2.2) i określona jest wzorem (8.2.1). Łatwo
zauważyć, że przekształcenie odwrotne jest przekształceniem liniowym na wzór (8.2.1) tzn.

α −1 [ c1 F1 ( s) + c2 F2 ( s )] = c1α −1 [ F1 ( s )] + c2α −2 [ F2 ( s )] .
 16

8 Przekształcenia całkowe
8.1 Wiadomości ogólne

Definicja 8.1.1

Przekształceniem całkowym będziemy nazywać taką operację, która funkcjom

rzeczywistym przyporządkowuje funkcje zespolone za pomocą wzoru:
∞

F(s) = ∫ k (s, t ) f (t )dt ,

−∞

lub piszemy
F(s) = T [ f (t )] ,

przy czym k(s,t) jest jądrem przekształcenia całkowego T, a s jest liczbą zespoloną:
s = δ + jw { δ ,w ∈ R).

Zbiór funkcji rzeczywistych f(t), gdzie t ∈ (- ∞ ; ∞ ) ,dla których istnieje całka:

∞

∫ k (s, t ) f (t )dt
−∞

oznaczać będziemy przez A i nazywać zbiorem oryginałów lub zbiorem funkcji T – transformowalnych.
Przez B oznaczać będziemy zbiór wszystkich funkcji zespolonych określonych wzorem: F(s)= T [ f (t )]
i nazywać go będziemy zbiorem T-transformat.

Przykłady przekształceń całkowych:

1. Jeżeli jądro przekształcenia wyraża się wzorem:

0 , t <0
k(s,t) =  −st
e , t ≥0

to takie przekształcenie całkowe nazywamy przekształceniem Laplace’a.

Piszemy wówczas :
∞
α [ f (t )] = ∫ e − st f (t )dt
0

s ∈ Z , s = δ + jw
 17

2. Jeżeli jądro przekształcenia wyraża się wzorem:

0 , t <0
 −st
t ≥0
se ,k(s,t) =

to takie przekształcenie całkowe nazywamy przekształceniem Carsona

Piszemy wówczas:
∞
C[ f (t )] = s ∫ e − st f (t )dt
0

s ∈ Z , s = δ + jw
Mamy więc
C [ f (t )] = sα [ f (t )]

3. Jeżeli jądro przekształcenia wyraża się wzorem:

k(s,t) = e − st , s ∈ Z , s = jw ( δ = 0 ),

to takie przekształcenie całkowe nazywamy przekształceniem Fouriera.

Piszemy wówczas:
∞
F [ f (t )] = ∫ e − st f (t )dt
−∞

Związek miedzy przekształceniem Carsona i Fouriera czyli:

C [ f (t )] = sF [ f (t )] , f(t)=0 dla t<0 i s=jw.

4. Jeżeli jądro przekształcenia wyraża się wzorem:

0 , t < 0
 s −1
t≥ 0 =
 t , k(s,t)

to takie przekształcenie całkowe nazywamy przekształceniem Mellina.

Piszemy wówczas:
 18

∞
M [ f (t )] = ∫ t s −1 f (t )dt
0

f(t) – funkcja rzeczywista

M[f(t)] – transformata Melina

Podstawiamy za t = e − x i otrzymujemy ln t = − x x = − ln t

dt = −e − x dx
Mamy więc:

∞ ∞ ∞ s = δ + jw ∞
M [ f (t )] = ∫ t s −1 f (t )dt = ∫ e ( − x ) f (e − x )(e − x )dx = ∫ e − xs f (e − x )dx = ∫e
s−1
− t (δ + jw )
f (e − x )dx .
0 −∞ −∞ −∞

Licząc dalej otrzymujemy :

∞ ∞

∫e
−t (δ + jw )
f (e − x )dx = ∫e
−δx
[
f (e − x )e − jwx dx = F e −δx f (e − x ) ]
−∞ −∞

∞
F [ f ( x)] = ∫ f ( x )e
− jwx
dx
−∞

[
M [ f ( x ) ] = F e − δx f ( e − x ) . ]

Liniowość transformacji

Jeżeli A - zbiór funkcji T – transformowanych jest zbiorem liniowym, K1 f1 ( x) + K 2 f 2 ( x ) ∈ A dla

f1 ( x ), f 2 ( x) ∈ A , K1 , K 2 ∈ R i zachodzi T [ K1 f1 ( x ) + K 2 f 2 ( x)] = K1T [ f1 ( x)] + K 2T [ f 2 ( x)] tzn. że
T jest operatorem liniowym w zbiorze A funkcji transformowanych.
 19

Transformacja odwrotna

Jeżeli istnieje przekształcenie odwrotne T −1 , to:

∞

∫ k (s, t ) f (t )dt ⇒ f (t ) = T
−1
F ( s ) = T [ f (t )] = [ F ( s )]
−∞

i wtedy:
T −1 [T[f(t)]] = f(t).

Zastosowania przekształceń całkowych:

Przekształcenia całkowe stosuje się do rozwiązywania niektórych zagadnień równań:

1. różniczkowych zwyczajnych,

2. różniczkowych cząstkowych,

3. całkowych typu splotowego.

Metoda bezpośrednia:

Problem równania problemu - - - - - - - rozwiązanie –

równanie problemu

T
T −1

równ. przekształcone roz. równań przekształconych

20