LEGENDY MIEJSKIE Eksplorator: Magdalena Tatar Transkrypcja i analiza materiaw zebranych w dniach 25-30.08.

2011 w miejscowoci Kobylany, gmina Skaryszew w wojewdztwie mazowieckim. Materiay zawarte w dziesiciu nagraniach uzyskano od dwch informatorw: Ewa Tatar-Pawlak, ur. 15.08.1984 w Radomiu Zofia Tatar, ur. 12.04.1957 w Radomiu

Zebrane nagrania zawieraj trzynacie tzw. legend miejskich, czyli dosy krtkich, popularnych opowieci o silnie zrnicowanej tematyce, przekazywanych drog ustn wrd rodziny i znajomych. Historie te cechuje dua rnorodno treci i form, o czym mog wiadczy ju same tytuy (w skrcie, hasowo): 1. Pajki z egzotycznych kwiatw miertelnie ksaj kobiet, 2. Suknia lubna zatruta trupim jadem przyczynia si do mierci panny modej,

3. Historia robotnika ktry w czasach misa na kartki codziennie przynosi do pracy kanapki
z kotletami schabowymi, 4. Nierozwany robotnik przyczynia si do wybuchu toalety,

5. Nieuczciwy nauczyciel akademicki wydaje publikacj wykorzystujc bez wiedzy studentw ich
prace,

6. Bohaterski pilot ktry ocali goci chrzcin w czasie katastrofy lotniczej, 7. Opowieci o dzieciach porywanych dla narzdw 8. Dzieci porywane na sprzeda za granic,
9. Szatan podrujcy po Polsce w czarnym samochodzie, 10. Panna moda, ktra ginie na wasnym weselu powieszona na zapltanym w wentylatorze welonie, 11. Opowie o kocie, ktry jest w stanie udusi czowieka lub zje nieboszczyka,

12. rodki czyszczce wywabiajce wzory z ubra i silnie zanieczyszczona woda w kpielisku
rozpuszczajca kostiumy kpielowe 13. Zaklejanie dzieciom ppkw plastrem jako nowa, niezwykle skuteczna metoda przeciwdziaania chorobie lokomocyjnej W ten sposb streszczone legendy pozwalaj zauway bogactwo tematyki i rnych wtkw zebranego materiau. adna z historii si nie powtarza. Dodatkowo bogactwo to zostaje podkrelone przez fakt, e nagrania zostay uzyskane od dwch spokrewnionych informatorek, a mimo to kada opowie jest inna. Warto tu te wspomnie, e potocznie legend miejsk okrela si take bardzo rne plotki, pogoski, dowcipy.

Tytuy legend przypominaj nagwki gazet i uwypuklaj wany, jeden z podstawowych skadnikw tego gatunku, czyli pewn niecodzienno, sensacj lub bardzo siln emocj. Ma to za zadanie zwrci uwag odbiorcy na sam histori, zachci go do suchania, pomoc zapamita i przez to przyczyni si do przekazania tekstu dalej i do jego zachowania. Ta silna emocja przejawia si na rone sposoby; moe to by element straszny np. Nagranie 1. ET: Z kwiatkw wyszy pajki. Jadowite. I oczywicie j pogryzy i zmara., makabryczny np. Nagranie 2. ET Sukni lubn kupia jaka nastpna panna moda. I ktra zmara w dzie lubu poniewa zatrua si trupim jadem, ktry wydzieli poprzedni trup., groteskowy np. Nagranie 7. ZT Ta, ta tkanina z tej sukni czy z welonu zacza si owija, okrca wok migie tego wentylatora, no i ta panna moda si udusia. No pomimo tych goci, ale moe to by te co zabawnego lub sentymentalnego jak np. wymarzone schabowe w czasach kiedy miso byo trudno dostpne Nagranie 2. ET e facet na budow przynosi codziennie kanapki ze schabowymi kotletami. A to byo ze trzydzieci lat temu, ciko byo, miso na kartki. I wszyscy si dziwili skd ma te schaboszczaki lub intrygujcego jak np. alternatywna metoda na chorob lokomocyjn u dzieci, czyli zaklejanie im ppuszkw plastrem Nagranie 10. ZT eby on by cay zaklejony. On moe by cay na krzy, moe by paskami rwnolegymi, moe by. Albo nawet jeden taki szeroki plaster, ale tak eby tego ppka nie byo wida. No i to jest podobno bardzo skuteczne. W niektrych legendach uwag przycigaj elementy wprost sprzeczne jak w Nagraniu 6. ET O szatanie jedcym po Polsce czarnym samochodem. Informatorka podaje, e mwiono ze samochd ma przyciemniane szyby, ale rwnoczenie wspominano ze nie ma kierownicy: Samochd by bez kierownicy. I jedzi szatan. [Ale skoro samochd mia przyciemniane szyby to w jaki sposb ludzie stwierdzili ze tam nie byo kierownicy?] Poniewa kto widzia jak si otworzyy drzwi i nie wysza zwyk noga tylko kto wystawi kopyto. Niektre legendy natomiast maj za zadanie potwierdzi ludzkie lki i obawy przez zem np. Nagranie 8. ZT A kot si czai, czai, czai, i w pewnym momencie si rzuci na niego i zacz go gry w t grdyk. I by go zagryz!. Takie dziaanie moe wydawa si nieracjonalne, ale jest zgodne z tendencj legend do szukania i rozpowszechniania sensacji. Zawsze jednak w celu wywoania u odbiorcy owych silnych emocji ronego rodzaju, wystpuje odwoanie do zjawisk wrcz niesychanych i maksymalnie niecodziennych, co zostaje jeszcze spotgowane przez skonno niektrych nadawcw do przesady i wyolbrzymiania faktw np. niewykluczone, e kot w nagraniu 8. zachcony poruszajc si grdyk modego czowieka chcia si bawi, moe nawet skoczy mu na szyj, ale nie wiadomo czy faktycznie mae zwierz mogoby udusi dorosego czowieka. Emocja ta poza tym, e przyciga uwag i pomaga zapamita opowie, czsto stanowi wzmocnienie zawartych w legendach zasad postpowania. Nierozwany pracownik budowy wrzucajcy niedopaek do toalety gdzie wczeniej wla atwopalny rozpuszczalnik, jest zaskoczony wybuchem (Nagranie 2). Opowie budzi wesoo, bawi ale i uczy prawidowego zachowania w stosowaniu tego rodzaju substancji. Ta legenda ma funkcj rozrywkowa, rozmiesza, ale robotnik zostaje ukarany za nieroztropno, co nadaje tekstowi funkcj troszk moralizatorsk. Nie zawsze jednak zostaje ukarana odpowiednia osoba. W Nagraniu 2. ginie w makabrycznych okolicznociach niewinna osoba, ktra staje si ofiar trupiego jadu z kradzionej sukni : ET cignli jej piercionek, obrczk, wszystkie kosztownoci ktre dostaa akurat i sukni lubn te. Pojechali na targ,

sprzedali. Legendy przekazuj te emocje strachu i sceptyczno wobec nowoci, nieznanych rzeczy, ktre wzbudzaj u ludzi niepokj np. wobec egzotycznych kwiatw, ktre pojawiy si w Polskich kwiaciarniach w latach osiemdziesitych i w ktrych rzekomo miay ukrywa si jadowite pajki (Nagranie1). Nie wystpuje tu w adnym stopniu zakaz kupowania kwiatw czy owocw obcego pochodzenia, natomiast zawiera si naturalny i bardzo powszechny, sceptyczny, nieco niechtny stosunek ludzi do nieznanego (strach przed nieznanym). Z kadej z tych emocji wynika okrelona dla kadej historii funkcja dla ktrej powstaa lub zostaa stworzona opowie . Akcja legend ma miejsce najczciej w nieokrelonym dokadnie czasie i miejscu, std trudno dotrze i okreli ich wiek oraz miejsce powstania. Tak jest te w przypadku wikszoci zebranych opowieci. Wydarzenie jest osadzone w przestrzeni konkretnej pod wzgldem funkcjonalnym, czyli jeli mowa o weselu to jest to dom weselny, jeli o robotnikach to miejscem akcji jest miejsce powstawania nowego obiektu, a jeli byaby mowa o duchach to byby to cmentarz. Natomiast nieznana jest miejscowo. Najczstsz formu nazywajc w tym gatunku miejsce jest specyficzne gdzie niedaleko lub gdzie tam. Legendy te nazwano miejskimi i to okrelenie przyjo si, ale funkcjonuje take dla tych opowieci, co do ktrych nie wiadomo gdzie toczy si akcja, lub dla tych w przypadku ktrych jest to obojtne. Np. dla rozwoju tekstu o sukni lubnej skradzionej z grobu panny modej nie ma znaczenia czy cmentarz by pooony na wsi czy w miecie. Opowieci tych zwykle nie wyrnia miejsce, ktre jest zawsze typowe, ale akcja, sensacja lub byskotliwa puenta. Okrelanie miejsca w niektrych legendach odbywa si przy pomocy opozycji binarnych tam-le, tudobrze np. Nagranie 5. gdzie miejsce porwa dzieci nie jest znane ale z pewnoci wywozi si je za granic, ktra tu zostaje nacechowana negatywnie: Zabiera z tego supermarketu i sprzedaje. [Komu sprzedaje?] Za granic.. Rwnie pochodzenie egzotycznych kwiatw z ktrych wychodz jadowite pajki w Nagraniu 1. wskazuje na zagranic : I e jaka facetka dostaa kwiatki. Zza granicy, jakie takie. Takie negatywne lub podejrzliwe wartociowanie innych (nieokrelonych) pastw moe sugerowa, ze legenda ta powstaa mniej wicej w czasach kiedy przestrze za granic pastwa bya nieznana i niedostpna, a wic w czasach poprzedniego ustroju. Wyjtek wrd zebranych materiaw stanowi Nagranie 7., Panna moda, ktra ginie na wasnym weselu powieszona na zapltanym w wentylatorze welonie, gdzie informatorka podaje konkretny dom weselny i nazw miejscowoci : Nagranie 7. ZT No byo wesele w takim domu weselnym, eleganckim w Maczynie. Zastanawiajce jest to, e czsto opowieci te funkcjonuj w wielu rnych miejscach w Polsce, a w kadym z nich s przedstawiane jako oryginalne, faktyczne wydarzenia potwierdzane przez nadawc tekstu formuami uwierzytelniajcymi w rodzaju: Nagranie 5. ET No i tak podobno byo w paru miejscach w Polsce. W przypadku tak niezwykle makabrycznego wydarzenia jak utrwalone w Nagraniu 7. trudno uzna za prawd to, e podobny wypadek mia miejsce np. kilkadziesit razy w ostatnich latach lub niemal w kadym powiecie. Dlatego by moe da si to zjawisko wytumaczy zdolnociami legend miejskich do adaptacji w danych warunkach lub danej okolicy. Taka adaptacja dokonuje si poprzez pomieszanie elementw legendy z prawdziw histori i przez to dostosowanie do odbiorcw, co jest konsekwencj ustnej reprodukcji tekstu. Wobec tego jest moliwe, e na weselu we wspomnianej miejscowoci w tragicznym wypadku zgina panna moda, ale nie wiadomo czy faktycznie doszo tego w taki sam sposb jak podany w nagraniu.

Mechanizm adaptacji faktw historycznych dla wymaga odbiorcw mona tez czciowo zaobserwowa na przykadzie Nagrania 3. o bohaterskim pilocie SU127 : ET okazao si, ze wrd tych budynkw by dom weselny w ktrym si akurat odbyway chrzciny. Nie jest to typowa legenda: katastrofa na pokazach lotniczych Air Show w Radomiu to fakt, a starania pilota, eby samolot nie rozbi si zbyt blisko zabudowa byy powszechnie znan informacj omawian w mediach wypadek z pewnoci bardzo tragiczny, niemniej na wiecie zdarzaj si podobne. Jednak przywoanie tej opowieci przez informatork pomidzy innymi legendami oraz podkrelenie tego, e w danym miejscu odbyway si wanie chrzciny, sprawia (delikatne) wraenie, e by moe z tej historii powstaje wanie lub powstanie niedugo nowa legenda. Ustna reprodukcja tekstu sprzyja wzmacnianiu niektrych elementw historii (w tym przypadku bohaterstwa pilota i cudownego ocalenia goci), co skutkuje powstawaniem nowych legend. Ilustruje to take dynamik rozwoju legend miejskich jako gatunku przede wszystkim ustnego. Podobnie jak okrelanie miejsca akcji legend dziaa sytuowanie ich w czasie. Najczciej czas jest nieokrelony, ale akcja miaa miejsce zwykle niedawno, kilka lub kilkanacie lat temu. Informatorki podaj kiedy usyszay dane legendy, pamitaj nawet okolicznoci usyszenia historii pierwszy raz (Nagranie 9. ZT No jeszcze w Radomiu jak pracowaam), ale s to informacje nieprecyzyjne np. Nagranie 2. ET [I w jakich to latach mogo by? Mniej wicej?] Syszaam? W liceum. Siedem, osiem. Z dziesi lat temu., Nagranie 1. ET .[Kiedy?] Jak mieszkalimy w Radomiu., nagranie 2. ET To facet jeden przychodzi kiedy., Nagranie 4. ET Pani na lektoracie z niemieckiego kiedy opowiadaa, Nagranie 9. ZT No osiemdziesite lata. Pocztek osiemdziesitych lat. Moe troch pniej. Ustna reprodukcja tego gatunku powoduje, e teksty ulegaj do dynamicznym przemianom. W trakcie kolejnej reprodukcji pewne elementy zanikaj, a pojawiaj si inne, legenda ewoluuje w zalenoci od odbiorcy, jego pamici czy fantazji. Z rodzaju przekazu legend wynika te kolejna istotna cecha legend miejskich czyli ich wariantywno, rnice pomidzy realizacjami tekstu np. przez rnych odbiorcw lub rnice pomidzy t sam legend opowiadan kilka lat temu i dzisiaj. W Nagraniu 6. informatorka przywouje opowie o szatanie podrujcym po Polsce czarnym samochodem. Nie zostaje przywoana jedna marka ale kilka wariantw pojazdu diaba ET No to te rnie. Bo jedni mwili ze czarn Wog, inni e czarnym mercedesem, czarnym BMW, czarn limuzyn. Zebrane materiay nie pozwalaj na porwnanie jednej legendy przekazanej od dwch ronych informatorw, ani na porwnanie zmian jednej legendy w czasie, ale Nagranie 4. i 5. pozwalaj zauway pewne podobiestwo. Obydwie maj form i funkcj ostrzeenia, i zawieraj przestrog dla rodzicw przed zostawianiem dzieci bez opieki. Rni je natomiast cel w jakim dzieci s porywane, mimo ze w obydwch przypadkach konsekwencje niedopilnowania dziecka s bardzo nieprzyjemne. Zabiegiem ktry ma u odbiorcy wywoa wraenie, ze sucha prawdziwej historii s wspomniane ju formuy uwierzytelniajce np. Nagranie ET No i tak podobno byo w paru miejscach w Polsce. lub powoanie si na czonka rodziny, znajomego od ktrego usyszao si opowie lub kogo szanowanego na kogo warto si powoa np. Nagranie 1. ET [Jeszcze raz, kto opowiada?] Ania Falkiewicz., Nagranie 2. ET To tata opowiada nasz. I potem Ewelina Piekowska opowiadaa.

e jej ojciec opowiada., Nagranie 5. ET W formie ostrzeenia jako dziewczyny mwiy, chyba na uczelni., Nagranie 6. ET Wszyscy mwili, koleanki moje mwiy, rodzice moich koleanek., Nagranie 8. ZT A, tam babcia to mu opowiadaa, e kot to ywego czowieka zaatakowa. Nie! To jaka, jakiej ciotki jego byo, czy co takiego,, Nagranie 9. ZT No a Wiesia Ginter, ona tam w tym, w Suchedniowie mieszka i tam taki zalew jest, powiedziaa wtedy e,. Ju samo podanie osoby od ktrej usyszao si opowie jest elementem uwierzytelniajcym, a podawanie za rdo informacji najbliszych lub szanowane i powaane osoby peni w tym przypadku dodatkowe wzmocnienie. Zdarza si, ze informator opowiada legend, ale nie jest w stanie poda rda np. [A skd to znasz w ogle?] Nie pamitam.

Nagranie 1. Ewa Tatar ur. 15.08.1984 w Radomiu, Nagranie: 25.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Pajki z egzotycznych kwiatw zza granicy. [Jeszcze raz, kto opowiada?] Ania Falkiewicz.[Kiedy?] Jak mieszkalimy w Radomiu. [Czyli ile miaa?] Pi lat. [I co?] I e jaka facetka dostaa kwiatki. Zza granicy, jakie takie Wanie nie zza granicy tylko takie egzotyczne. To bya nowo w kwiaciarniach wtedy. To by dziewidziesity rok gdzie. I posza spa. I te kwiatki si rozwiny w nocy. Z kwiatkw wyszy pajki. Jadowite. I oczywicie j pogryzy i zmara. Tyle.

Nagranie 2. Ewa Tatar ur. 15.08.1984 w Radomiu, Nagranie: 25.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Trujca suknia lubna, Kanapki z kotletami schabowymi w PRL, Wybuch toalety na budowie, Nieuczciwy nauczyciel zdobywa tytu naukowy (publikacj) wykorzystujc prace studentw bez ich zgody

No. I byo tak, e zodzieje Wykopali zwoki wieo pochowane. Panny modej, ktra z jakiego tam powodu zmara. [Nie wiesz z jakiego?] Nie. cignli jej piercionek, obrczk, wszystkie kosztownoci ktre dostaa akurat i sukni lubn te. Pojechali na targ, sprzedali. Sukni lubn kupia jaka nastpna panna moda. I ktra zmara w dzie lubu poniewa zatrua si trupim jadem, ktry wydzieli poprzedni trup. [I nie wiesz kiedy to byo?] Nie. [A skd to znasz w ogle?] Nie pamitam. [A jak dugo to znasz mniej wicej?] Ze czternacie lat. [Czyli jeszcze z Radomia?] No Std ju. [Std?] Tak. [A te z budowy?] To facet jeden przychodzi kiedy. To. To tata opowiada nasz. I potem Ewelina Piekowska opowiadaa. e jej ojciec opowiada. e facet na budow przynosi codziennie kanapki ze schabowymi kotletami. A to byo ze trzydzieci lat temu, ciko byo, miso na kartki. I wszyscy si dziwili skd ma to schaboszczaki w tych, w tym chlebie. I si go pytaj skd ma ten schab. A facet wyciga bliny. Z kanapek. [I w jakich to latach mogo by? Mniej wicej?] Syszaam? W liceum. Siedem, osiem. Z dziesi lat temu. [Czyli koo 2000-2001?]

[A ten drugi? O budowie? O tym rozpuszczalniku?] Malowa facet na olejno mieszkanie. I jak si my to wyla rozpuszczalnik do kibla. Potem usiad sobie na kiblu i zapali papierosa. Jak skoczy si zaatwia to wrzuci tego papierosa do tego rozpuszczalnika i si podpalio. [A o tym wykadowcy?] To co mi opowiadaa teraz? W szkole? [Tak.] e studenci polonistyki. Nie. Nauczania wczesnoszkolnego. To byo jakie dwuletnie studium podyplomowe. Napisali na yczenie wykadowcy scenariusze zaj. W tych dla dzieci. Studentw byo okoo osiemdziesiciu na roku. Z czego potem osoba ktra, ten wykadowca ktry im to zada. Napisa sobie, zebra je wszystkie i opublikowa. [I oni nie wiedzieli o tym?] Nie. Potem si dowiedzieli.[Ju po fakcie.] Mhm.

Nagranie 3. Ewa Tatar ur. 15.08.1984 w Radomiu, Nagranie: 25.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Bohaterski pilot ocala goci chrzcin

[ o tym samolocie.] Na katastrofie lotniczej. Na pokazach lotniczych. Rozbi si SU127. I Kasia Zieliska opowiadaa, e lecia tak eby nie wlecie w budynki i okazao si, ze wrd tych budynkw by dom weselny w ktrym si akurat odbyway chrzciny. I on si rozbi bardzo niedaleko dalej. I w ten sposb wszyscy zostali uratowani, [Ale to mwia wczeniej, e tam co, jaki krewny tej koleanki co mwil na temat tej katastrofy. Co mwi?] No e ten pilot chcia ratowa wszystkich ludzi. [Ale ze on celowo, widzc co si dzieje? W trakcie katastrofy ju.] To polecia obok.

Nagranie 4. Skaryszew,

Ewa Tatar ur. 15.08.1984 w Radomiu, Nagranie: 25.08.2011, Kobylany gm.

Porwane dziecko wraca do domu bez nerki, Porwania dzieci w supermarkecie w celu zdobycia narzdw do przeszczepu Nagranie 5. Ewa Tatar ur. 15.08.1984 w Radomiu, Nagranie: 25.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Cig dalszy: Porwania dzieci w supermarkecie w celu zdobycia narzdw do przeszczepu

[I co. Jak to z tymi dziemi?] Pani na lektoracie z niemieckiego kiedy opowiadaa nam, e koleanka jej koleanki zostawia dziecko w piaskownicy przed domem. No i wychodzi za chwile dziecka nie ma. Posza na policj. Tam wszyscy szukali tego dziecka, ogoszenia byy porozwieszane. Za par dni. Znaczy duej to za jakie, nie wiem, za dwa, trzy tygodnie to dziecko wrcio. Cae i zdrowe,

najedzone, zadbane, w ubrankach czystych. I oglda potem to dziecko a okazuje si e ono ma wycita jedna nerk. I zaszyt. A jeszcze drug znam o ukradzionym dziecku. e w supermarkecie robi si koo czowieka w pewnym momencie sztuczny tok. To znam w formie ostrzeenia. [] [Od pocztku.] W formie ostrzeenia jako dziewczyny mwiy, chyba na uczelni. e wchodzi si do supermarketu i w pewnym momencie robi si sztuczny tok. No i tak podobno byo w paru miejscach w Polsce. Sztuczny tlok dookoa czowieka z dzieckiem. I dziecko znika. No i robi si wielki raban. Od razu ochroniarze, wszyscy biegn, szukaj. A w tym czasie kto to dziecko zabiera do azienki, przebiera, obcina mu wosy. eby, bro Boe, nikt nie pozna. Zabiera z tego supermarketu i sprzedaje. [Komu sprzedaje?] Za granic.

Nagranie 6. Ewa Tatar ur. 15.08.1984 w Radomiu, Nagranie: 25.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Diabe w czarnej Wodze, BMW, Mercedesie No to te rnie. Bo jedni mwili ze czarn Wog, inni e czarnym mercedesem, czarnym BMW, czarn limuzyn. [Ale ten kolor si powtarza?] Tak. Z przyciemnianymi wiatami, bez wiate. Samochd by bez kierownicy. I jedzi szatan. [Ale skoro samochd mia przyciemniane szyby to w jaki sposb ludzie stwierdzili ze tam nie byo kierownicy?] Poniewa kto widzia jak si otworzyy drzwi i nie wysza zwyk noga tylko kto wystawi kopyto. No i wszyscy si bali chodzi do szkoly bo si bali e szatan ich porwie. [I kiedy to byo mniej wicej?] W podstawwce. [I kto ci mwi o tym na przykad?] Wszyscy mwili, koleanki moje mwiy, rodzice moich koleanek. [I to miao jaki dalszy cig? Mowili ze kogo wcign do tego samochodu?] Nie wiem. [A czy to potem zostao jako wyjanione?] Nie. Jako znikno.

Nagranie 7. Zofia Tatar ur. 12.04.1957 w Radomiu, Nagranie: 28.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Tragiczna mier panny modej na weselu No byo wesele w takim domu weselnym, eleganckim w Maczynie. I podczas tam tej, tego, tej nocy, kiedy si wszyscy bawili, w pewnym momencie tam podrzucano t pann mod. I zaczepia welonem czy sukni o wentylator jako. No i wentylator taki pod sufitem. No i jako to si tam zaczo. Ta, ta tkanina z tej sukni czy z welonu zacza si owija, okrca wok migie tego wentylatora, no i ta panna moda si udusia. No pomimo tych goci, zanim si zorientowali, eby wyczy, eby jako cign j stamtd. No i udusia si i ju. No i ojciec panny modej pojecha do szpitala bo dosta zawau. A jaki czas temu po tym wypadku. No ten wieo upieczony maonek, ktrego ta, ta ona si na tym wentylatorze. Odebra sobie ycie. [I kto ci to opowiedzia?] Baka Sekuowa.

Nagranie 8. Zofia Tatar ur. 12.04.1957 w Radomiu, Nagranie: 28.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Kot-morderca [No jak to z tym kotem? Jeszcze raz od pocztku.] No, e [Kto to opowiada?] No Robek opowiada e, bo on nie lubi kotw, bo on si boi, bo koty s wredne i pies to nieboszczyka nie ruszy, a kot to wanie moe takiego czowieka, ktry ju no, nie yje to, to bdzie go ksa i wyrywa tam, skr, miso. I, a ja mwi e jak to kot? No co? Jak mu si je nie da, i bdzie godny, i bdzie z tym nieboszczykiem tydzie siedzia, no to pewnie si do niego dobierze. No bo wiadomo, z godu, jak nie bdzie mg wyj, jak nie bdzie mg zapolowa na myszy, to wiadomo e to drapienik i tego, no. To, to co takiego si moe zdarzy. No on wtedy mwi, e. A, tam babcia to mu opowiadaa, e kot to ywego czowieka zaatakowa, bo. Nie! To jaka, jakiej ciotki jego byo, czy co takiego, e chopak spa, jako mody czowiek spa, no i tutaj ta grdyka mu si poruszaa podczas tego snu. A kot si czai, czai, czai, i w pewnym momencie si rzuci na niego i zacz go gry w t grdyk. I by go zagryz! Gdyby nie ta ciotka, to by go zagryz ten kot. No to ja mwi, suchaj, no to jak si ruszao, no to kot si chcia pobawi, a nie gry, no. No i tak rozmawialimy. No ale on i tak kotw nie lubi bo, si kotw boi, bo kot to moe go zagry. Jak kot moe czowieka zagry?

Nagranie 9. Zofia Tatar ur. 12.04.1957 w Radomiu, Nagranie: 29.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Bardzo silne rodki czystoci wypieraj nawet wzory z ubra, Zanieczyszczeni wody w kpielisku powoduje wywabienie kolorw kostiumw kpielowych No jeszcze w Radomiu jak pracowaam, to tak zaczli te, te, no. Pojawiay si coraz to nowsze i mocniejsze proszki do prania, no i tak rozmawiaymy. [W jakich to byo mniej wicej latach?] No osiemdziesite lata. Pocztek osiemdziesitych lat. Moe troch pniej. No i tak rozmawiamy, tam ktra z koleanek mwi, e s tak silne te rodki, ze jak si woy, ten, na pzyklad bawenian koszulk dziecic w ten, do takiego proszku, no to ten detergent dziaa tak silnie, e jak byy tam, zamy wisienki na tej koszulce to wyjmuje si ja zupenie bia i tych, W ogle nie wiadomo gdzie te wisienki byy. e to tak wybarwia, bardzo mocno. [Ale mwia, e komu konkretnemu si to zdarzyo?] No tak, bo to tam ktra mwia, e wanie tam, u niej w rodzinie ze, cos takiego si stao. e potem, no, e zrobia si zupenie biaa ta koszulka. No a Wiesia Ginter, ona tam w tym, w Suchedniowie mieszka i tam taki zalew jest, powiedziaa wtedy e, e kto si kpa w tym zalewie i wszed w kostiumie kpielowym i zostay tylko gumki bo tam, zanieczyszczony ten zalew by bo tam nieczystoci jakie spuszczali czy co. No i po prostu si rozpyny te miseczki i cae te opalacze, bo co tam jako ta woda bya silnie zanieczyszczona.

Nagranie 10. Zofia Tatar ur. 12.04.1957 w Radomiu, Nagranie: 30.08.2011, Kobylany gm. Skaryszew, Zaklejenie ppka plastrem na krzy jako sposb na chorob lokomocyjn [Od pocztku jeszcze raz tak jak mwia.] No wiesz, e nie musisz uywa, tego, aviomarinu, lokomotivu i tych innych takich na t chorob lokomocyjn. Bo jest inny sposb i tam Elka. No nie wiem, tam kto z jej rodziny, szwagier czy kto wraca, skd tam z zachodu, samolotem lecia. No i zauway, e stewardessy zaklejaj dzieciom ppuszki. Plastrem, zwykym plastrem z opatrunkiem. No i kto tam jej opowiedzia, bo ta jej crka maa to ma, wanie te skonno do rzygania podczas podry. No i wyobra sobie, ze adne z tych dzieci, ktre leciay samolotem nie zwracao. Nie miao kopotu. Tak e [] No to trzeba sprbowa. [Mwia, ze w jaki konkretny sposb ona mwia, eby ten ppek zakleja.] No na krzy. To znaczy nie, nie na krzy, tylko tak eby ppka nie byo wida. eby on by cay zaklejony. On moe by cay na krzy, moe by paskami rwnolegymi, moe by. Albo nawet jeden taki szeroki plaster, ale tak eby tego ppka nie byo wida. No i to jest podobno bardzo skuteczne. Jak to dziaa? Nie wiem, moe to jelita uspokaja, czy. [I ona to stosowaa ta Elka?] Tak stosowaa, ale czekaj, gdzie to No jak pojechaa Basia do Kazimierza. Ta, ta jej maa. Jak jechaa do Kazimierza, no to jest od nas z szedziesit kilometrw. No to ju s takie przykre dolegliwoci, wanie przy takich duszych odlegociach. No i wyobra sobie, e cay czas, przez cay dzie bya z tym plastrem. I nawet nie pamitaa o tym. Ale nie byo co. Nie miaa kopotw w podry.