JULIUSZ VERNE

ROBUR ZDOBYWCA

Przeoya: BOENA SK

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |2

Rozdzia pierwszy

w ktrym nie tylko uczeni s bezradni.

Pif!... Paf!... Dwa strzay z pistoletu rozlegy si niemal rwnoczenie. Jedna z kul trafia w krgosup krow, ktra pasc si w odlegoci pidziesiciu krokw od owego miejsca, nic nie znaczya w tej sprawie. aden z przeciwnikw nie zosta raniony. Kim byli ci dwaj dentelmeni? Nie wiemy, chocia z pewnoci byaby to okazja do przekazania potomnoci ich nazwisk. Wiadomo jedynie, e starszy by Anglikiem, a modszy Amerykaninem. Co si tyczy miejsca, gdzie niegrony przeuwacz skubn swj ostatni pk trawy - nic atwiejszego: dziao si to na prawym brzegu Niagary, niedaleko od wiszcego mostu, ktry czy brzeg amerykaski z kanadyjskim, trzy mile poniej wodospadu. Anglik podszed do Amerykanina: - Nadal utrzymuj, e syszelimy "Rule Britannia"! - powiedzia. - Nie! To bya "Yankee Doodle"! - odpar Amerykanin. Sprzeczka miaa si zacz na nowo, gdy jeden z sekundantw (bez wtpienia w interesie pascego si byda) wtrci pojednawczo: - Zamy, e to byy "Rule Doodle" i "Yankee Britannia" i chodmy na obiad! Kompromis midzy amerykask i angielsk pieni patriotyczn zosta przyjty ku zadowoleniu obu stron. Amerykanin i Anglik wrcili na lewy brzeg Niagary, gdzie zasiedli do stou w hotelu na Goat-Island - terytorium

www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |3

neutralnym midzy dwiema czciami wodospadu. Poniewa przed nimi stoi tradycyjne danie - gotowane jajka i szynka oraz zimny rostbef z ostrymi piklami, a do tego strumienie herbaty mogce przyprawi o zazdro synne katarakty, nie przeszkadzajmy im duej. Jest zreszt mao prawdopodobne, eby bya o nich jeszcze mowa w tej opowieci. Ktry z nich mia racj? Trudno byoby rozstrzygn. W kadym razie ich pojedynek obrazuje gorczk umysw mieszkacw nowego i starego kontynentu. Powodem tego wzburzenia byo niewytumaczalne zjawisko, ktre od paru tygodni mcio wszystkim w gowach. - Os sublime dedit coelumque tueri* [Przyp.: Os sublime dedit...(ac.) Twarz uduchowion ku niebu skierowa] - powiedzia Owidiusz, oddajc tym samym najwysz cze istocie ludzkiej. Rzeczywicie, nigdy od czasu pojawienia si czowieka nie powicano tyle czasu na obserwacj nieba. Ot poprzedniej nocy do mieszkacw czci Kanady pooonej midzy jeziorami Ontario i Erie dobiegy z przestworzy metaliczne dwiki trbki. Jedni usyszeli "Yankee Doodle", inni "Rule Britannia". To wanie byo rdem sprzeczki Anglosasw, zakoczonej wsplnym obiadem na Goat-Island. Moliwe zreszt, e nie bya to adna z tych pieni. Wszyscy natomiast zgadzali si co do tego, e dwiki wydaway si dobiega z nieba. Czy naleao wierzy w niebiask trb, w ktr d jaki anio albo archanio?... Czy nie byli to raczej weseli aeronauci w balonie grajcy na dononym instrumencie, z ktrego Feme* [Przyp.: Feme - w mitologii greckiej, usposobienie wieci, plotki. Wyobraano j m.in. w postaci kobiety ze skrzydami, z trbk w ustach.] uczynia tak haaliwy uytek? Nie! Nie byo balonu ani aeronautw. Niezwyke zjawisko, ktrego natury ani pochodzenia nie mona byo zbada, zaszo w grnych warstwach atmosfery. Jednego dnia pojawio si nad Ameryk, czterdzieci osiem godzin pniej dostrzeono je w Europie, tydzie potem w Azji, nad Krlestwem Spokoju* [Przyp.: Krlestwo Spokoju - jedna z uywanych w XIX w. w Europie nazw Chin]. Znakiem jego przejcia bya trbka, i jeeli nie wzywaa na Sd Ostateczny, czyme ona w kocu bya?

www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |4

Stanowio to przyczyn niepokoju, jaki zapanowa na caej kuli ziemskiej, w monarchiach i republikach, a niepokj w naleao umierzy. Gdyby usysza, Czytelniku, w swoim domu jakie dziwne i niewytumaczalne haasy, czy nie szukaby natychmiastowego wyjanienia ich przyczyny? A gdyby twoje poszukiwania do niczego nie doprowadziy, czy nie opuciby domu, aby zamieszka gdzie indziej? Z pewnoci tak! Ale w tym wypadku domem by glob ziemski. Nie byo sposobu przeprowadzenia si na Ksiyc, Marsa, Wenus, Jowisza czy jakkolwiek inn planet Ukadu Sonecznego. Naleao wic odkry, co si dziao - nie w prni, lecz w atmosferze. Bo przecie jeeli nie ma powietrza, nie ma te haasu, a poniewa haas jednak by - osawiona trbka - znaczyo to, e zjawisko zachodzio w powietrzu, ktrego gsto maleje wraz ze wzrostem wysokoci, a szeroko otaczajcej Ziemi warstwy nie przekracza omiu kilometrw* [Przyp.: Informacj t Autor podaje na podstawie stanu wiedzy w kocu XIX wieku. Dzisiaj wiemy, e grubo najbliszej Ziemi powoki gazowej, troposfery wynosi od 8 kilometrw (nad obszarem podbiegunowym) do 18 kilometrw (nad rwnikiem)]. Prasa oczywicie zaja si t spraw. Gazety omwiy j pod kadym wzgldem, rozjaniy lub zaciemniy, poday fakty prawdziwe albo faszywe, zatrwoyy bd uspokoiy czytelnikw - wszystko to w celu zwikszenia nakadu, na koniec zainteresoway wystraszone nieco szerokie krgi publicznoci. Polityka zesza nagle na dalszy plan, przez co bieg wydarze wcale nie uleg zmianie. Ale czym w kocu byo tajemnicze zjawisko? Zapytano o to obserwatoria z caego wiata. Po co s obserwatoria, skoro nie daway odpowiedzi? Od czego s astronomowie, ktrzy gwiazdy oddalone o tysice miliardw mil rozdzielaj na dwie lub nawet trzy, a nie potrafi rozpozna natury zjawiska kosmicznego, jakie zaszo w odlegoci zaledwie kilku kilometrw? Tote w czasie piknych letnich nocy wszystkie teleskopy, lunety, lornety, binokle, monokle, okulary wycelowane byy w niebo, oczy wszystkich uzbroiy si w instrumenty rnego zasigu i wielkoci. A ile tego byo, nie sposb zliczy. W kadym razie przynajmniej setki tysicy. Dziesi, dwadziecia razy wicej, ni mona goym okiem dostrzec gwiazd na niebosko-

www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |5

nie. Nigdy zamienie, obserwowane jednoczenie we wszystkich punktach globu, nie zostao a tak uczczone. Obserwatoria nie day wyczerpujcej odpowiedzi. Kade wyrazio swoj opini, lecz byy one rne. Z tego powodu wybucha wojna w wiecie naukowym, rozpoczta w kocu kwietnia i przecigajca si do pocztku maja. Obserwatorium paryskie okazao si bardzo powcigliwe. Nie wypowiedzia si aden jego oddzia. Dzia astronomii matematycznej nie raczy przeprowadzi obserwacji. W dziale astrometrii niczego nie odkryto. W dziale astrofizyki niczego nie dostrzeono. Dzia oblicze niczego nie dojrza. Geodeci niczego nie zauwayli. Meteorologowie niczego nie przewidzieli. Owiadczenie byo przynajmniej szczere. Tak sam szczeroci odznaczyo si obserwatorium w Montsouris oraz stacja magnetyczna pooona w parku SaintMaur. Podobnie uszanowao prawd Biuro Dugoci Geograficznych. Widocznie cnot najwyej cenion przez Francuzw jest szczero. Prowincja bya bardziej zdecydowana. W nocy z 6 na 7 maja na niebie pojawi si prawdopodobnie bysk pochodzenia elektrycznego i trwa nie duej ni dwadziecia sekund. Na szczycie Pic du Midi w Pirenejach wiato t ujrzano midzy dziewit a dziesit wieczorem, natomiast w obserwatorium meteorologicznym w Puy-de-Dme w Owernii - midzy pierwsz a drug nad ranem; na szczycie Ventoux w Prowansji - midzy drug a trzeci, w Nicei midzy trzeci a czwart; wreszcie w alpejskim masywie Semnoz w okolicach Annecy, jeziora Bourget i Jeziora Genewskiego w chwili, gdy zorza rozjaniaa niebo. Nie mona byo oczywicie cakowicie odrzuci tych informacji. Niewtpliwie bysk zauwaono kolejno w rnych stacjach w przecigu kilku godzin. Tak wic albo zosta on wywoany przez kilka rde znajdujcych si w atmosferze ziemskiej, albo, jeeli pochodzi z jednego tylko rda, musiao ono porusza si z prdkoci dochodzc do dwustu kilometrw na godzin. A czy zauwaono kiedykolwiek w dzie co nienormalnego w powietrzu? Nigdy. Czy przynajmniej sycha byo dwiki trbki dochodzce z przestworzy?
www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |6

Najcichsze nawet jej wezwanie nie rozlego si w okresie od wschodu do zachodu soca. W Zjednoczonym Krlestwie panowao niezdecydowanie. Wprawdzie w Greenwich i w Oxfordzie utrzymywano, i "nic si nie zdarzyo", ale mimo to orodki te nie potrafiy doj do porozumienia. - Zudzenie wzrokowe! - powiadano w jednym. - Zudzenie suchowe! - odpowiadano z drugiego. I o to wanie toczy si spr. W kadym razie chodzio o zudzenie. Dyskusja w obserwatorium berliskim i wiedeskim grozia wywoaniem konfliktw midzynarodowych. Ale Rosja, w osobie dyrektora obserwatorium w Pukowie, udowodnia im, e obydwie strony miay racj. Wszystko zaleao od punktu widzenia, jaki przyjmowano w celu okrelenia natury zjawiska, ktre bdc niemoliwe teoretycznie, w praktyce okazao si moliwe. W Szwajcarii, w obserwatorium w Sautis pooonym w kantonie Appenzel, a take w Rigi, w Gabris, na placwkach na szczytach Saint-Gothard, SaintBernard, Julier, Simplon, w Zurychu, na Somblick w Alpach tyrolskich, dano przykad zachowania kracowej rezerwy w odniesieniu do faktu, ktrego nikt nigdy nie mg potwierdzi - co jest zreszt bardzo rozsdnym posuniciem. Ale we Woszech, w stacjach meteorologicznych Wezuwiusza, Etny (zainstalowanej w dawnej Casa degli Inglesi), na Monte Cavo, obserwatorzy bez wahania dopucili materialno zjawiska zwaywszy, e mogli je obejrze w dzie pod postaci maego oboczka pary, a noc - uciekajcej gwiazdy. Lecz jego natura pozostawaa nieznana. Prawd mwic, tajemnica ta zaczynaa mczy uczonych. Natomiast nadal pasjonowaa, a nawet przeraaa maluczkich i nieowieconych, ktrzy dziki jednemu z najmdrzejszych praw natury stanowili, stanowi i bd stanowi znaczn wikszo na wiecie. Astronomowie i meteorolodzy przestaliby si wic tym zajmowa, gdyby nie to, co zaszo i zostao dostrzeone w dwch obserwatoriach: w Kantokeino, w okrgu Finnmark w Norwegii, noc z 26 na 27 i w Isfjorden na Spitsbergenie z 28 na 29. Norwegowie i Szwedzi zgodzili si co do tego, e pord zorzy polarnej pojawi si rodzaj olbrzymiego ptaka,
www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |7

potwora powietrznego. O ile ustalenie jego budowy okazao si niemoliwe, o tyle pewne byo, e wyrzuca z siebie czsteczki, ktre wybuchay jak bomby. W Europie askawie nie podano w wtpliwo obserwacji w Finnmark i na Spitsbergenie. Ale najbardziej niezwyke w tym wszystkim okazao si to, e Szwedzi i Norwegowie wreszcie zajli takie samo stanowisko. miano si z rzekomego odkrycia we wszystkich obserwatoriach Ameryki Poudniowej, w Brazylii, Peru i w La Plata, a take w australijskich - w Sydney, Adelaide i w Melbourne. A miech australijski jest najbardziej zaraliwy. Krtko mwic, szef jednej tylko stacji meteorologicznej wypowiedzia si zdecydowanie w tej kwestii mimo wszystkich szyderstw, jakie zaproponowane przeze rozwizanie mogo wywoa. By to Chiczyk, dyrektor obserwatorium w Zi-Ka-Wey, wzniesionego porodku rozlegej rwniny niecae czterdzieci kilometrw od morza, z szerokim horyzontem skpanym w czystym powietrzu. - Moliwe - powiedzia - e przedmiot, o ktry chodzi, jest po prostu statkiem powietrznym, latajc maszyn! C za arty! Tymczasem, o ile spory byy oywione na starym kontynencie, atwo mona sobie wyobrazi, jakie musiay by w tej czci nowego, gdzie le Stany Zjednoczone. Wiadomo, e Jankes nie lubi krtych cieek. Idzie prost drog, na og t, ktra prowadzi do celu. Podobnie amerykaskie obserwatoria federalne bez wahania wypowiedziay swoje opinie. Jeeli obserwatorzy nie rzucali w siebie teleskopami, to tylko dlatego, e naleaoby je wymienia w momencie, gdy byy najbardziej potrzebne. W tej tak spornej kwestii nastpio starcie obserwatoriw w Waszyngtonie, w Dystrykcie Columbia, i w Cambridge, w stanie Duna* [przyp.: Dlaczego autor posuy si fikcyjn nazw stanu? Tego ju si nie dowiemy. Stan Duna nie istnieje i nigdy nie istniaa, a Cambridge ley w stanie Massachusetts.], oraz obserwatoriw przy Darmouth-College w stanie Connecticut i w Aun-Arbor w stanie Michigan. Temat ich dysputy nie dotyczy natury ujrzawww.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |8

nego ciaa, lecz podania dokadnej godziny obserwacji. Wszyscy bowiem twierdzili, e dostrzegli ciao tej samej nocy, o tej samej godzinie, w tej samej minucie, a nawet sekundzie, mimo e trajektoria tajemniczego pojazdu przechodzia niezbyt wysoko nad horyzontem. A przecie odlego dzielca Connecticut i Michigan, Duna i Columbi jest wystarczajco dua, aby te podwjne obserwacje, dokonane w tym samym momencie, mona byo uzna za niemoliwe. Obserwatoria: Dudley w stanie Nowy Jork i Akademii Wojskowej w WestPoint zaday kam twierdzeniom kolegw po fachu publikujc not, w ktrej podaway dane dotyczce wznoszenia prostego i odchylenia wspomnianego ciaa. Pniej stwierdzono jednak, e obserwatorzy ci pomylili si co do ciaa - by to meteor, ktry przeci rodkowe warstwy atmosfery. Nie mg on wic by przedmiotem, wok ktrego toczy si spr. Zreszt, czy byo moliwe, eby gra na trbce? Jeli chodzi o trbk, na prno usiowano umieci jej donon fanfar w rzdzie zudze suchowych. W tym wypadku such nie myli si bardziej ni wzrok. Na pewno widziano, na pewno syszano. Noc z 12 na 13 maja - a bya to noc bardzo ciemna - obserwatorom z Yale-College w Szkole Wyszej w Sheffield udao si zapisa kilka taktw frazy muzycznej w tonacji D-dur, w rytmie na cztery, ktra nuta w nut dawaa melodi refrenu "Pieni Wymarszu"* [przyp.: "Pie Wymarszu" skomponowana zostaa z okazji pitej rocznicy zburzenia Bastylii. Przez dugi czas bya jedn z najpopularniejszych francuskich pieni patriotycznych.] - Ach, tak - stwierdzili dowcipnisie. - Francuska orkiestra gra wrd chmur! Ale artowa nie znaczy odpowiedzie. T myl wyrazio obserwatorium bostoskie zaoone przez Atlantyck Spk Wyrobw elaznych, ktrego opinie w dziedzinie astronomii i meteorologii zaczynay by obowizujce w wiecie naukowym.

www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

Strona |9

Wtedy te wmieszao si w spraw obserwatorium w Cincinnati, powstae w 1870 roku na szczycie Lookout dziki hojnoci niejakiego pana Kilgoor. Zdobyo ono sobie saw dokonaniem mikrometrycznych pomiarw podwjnych gwiazd. Jego dyrektor w najlepszej wierze owiadczy, e co z pewnoci si dzieje, jakie ruchome ciao pojawiao si w krtkich odstpach czasu w rnych warstwach atmosfery, ale e jednoznaczne wypowiedzenie si na temat jego pochodzenia, rozmiarw, prdkoci, trajektorii jest niemoliwe.

Wtedy to wanie "New York Herald" , dziennik cieszcy si wielk popularnoci, otrzyma od anonimowego czytelnika list nastpujcej treci: "Nie zapomnielimy wspzawodnictwa, ktre kilka lat temu postawio w szranki dwch spadkobiercw beguny* [przyp.: Beguna - odpowiednik ksinej w Indiach] Radinahry: francuskiego lekarza Sarrasina z Franceville i niemieckiego inyniera Schultzego ze Stahlstadt, miast pooonych w poudniowej czci Oregonu w Stanach Zjednoczonych. Rwnie dobrze pamitamy, e w celu zniszczenia Franceville Herr Schultze wystrzeli straszliwy pocisk, ktry mia spa na miasto i zniszczy je jednym uderzeniem. Nie poszed take w zapomnienie fakt, i pocisk ten, ktrego prdko pocztkow przy wylocie z lufy dziaa-olbrzyma le obliczono, zosta uniesiony z szybkoci szesnastokrotnie wiksz ni normalne pociski - a mianowicie szeset kilometrw na godzin - e nigdy nie spad na ziemi, i e, stawszy si meteorem, kry i wiecznie bdzie kry wok naszego globu. Dlaczego nie miaby by ciaem, o ktrym mowa, a ktrego istnienia nie mona zaprzeczy? Dobrze to wymyli czytelnik dziennika "New York Herald". A trbka?... W pocisku Herr Schultzego nie byo trbki! Tak wic wszystkie te wyjanienia niczego nie wyjaniay - wszyscy obserwatorzy le obserwowali. Pozostawaa jeszcze hipoteza zaproponowana przez dyrektora z Zi-Ka-Wey. Ale zdanie jakiego tam Chiczyka!...
www.e-bookowo.pl

Juliusz Verne: Robur zdobywca

S t r o n a | 10

Nie naley sdzi, e u obywateli Starego i Nowego wiata nastpi przesyt. Dyskusje trway w najlepsze, bez szans na zgod oponentw. Nastpia jednak krtka przerwa. Upyno bowiem kilka dni bez pojawienia si tajemniczego przedmiotu, meteoru czy te czego innego, z przestworzy nie dobiega gos trbki. Czyby wic ciao to upado w jakim miejscu na Ziemi, gdzie trudno byoby odnale jego lad - na przykad utono w morzu? Czy spoczywao w gbinach Atlantyku, Pacyfiku lub Oceanu Indyjskiego? Jakie stanowisko zaj w zwizku z jego znikniciem? Wtedy wanie, midzy 2 a 9 czerwca, miaa miejsce caa seria wydarze, ktrych wytumaczenie samym tylko istnieniem zjawiska kosmicznego byo niemoliwe. W cigu tego tygodnia mieszkacy Hamburga na szczycie, wiey witego Michaa, Turczyni na najwyszym minarecie meczetu Hagia Sophia, mieszkacy Rouen na czubku metalowej iglicy swojej katedry, a mieszkacy Strasburga na czubku katedry strasburskiej, Amerykanie na gowie Statuy Wolnoci przy wejciu do portu nowojorskiego i na wierzchoku pomnika Waszyngtona w Bostonie, Chiczycy na szczycie wityni, w Kantonie, Indusi na szesnastym pitrze piramidy wityni w Tadurze, mieszkacy Stolicy Apostolskiej na krzyu wieczcym koci witego Piotra w Rzymie, Anglicy na krzyu Kocioa witego Pawa w Londynie, Egipcjanie na szczycie Wielkiej Piramidy w Gizeh, Paryanie na piorunochronie wysokiej na trzysta metrw Wiey Eiffia, mogli zobaczy flag powiewajc na kadym z tych trudno dostpnych miejsc. Flaga ta bya z czarnej etaminy usianej gwiazdami otaczajcymi zote soce.

Rozdzia drugi

www.e-bookowo.pl