Co czy Erika Bngera, Johna Grzinicha, Elizabeth Sikiaridi & Fransa Vogelaara?

+ Skd pomys eby pierwsze i zarazem ostatnie wydanie magazynu P+K Centrum Sztuki Wspczesnej w Toruniu znalazo si w numerze "Glissanda" powiconym muzyce w przestrzeni publicznej? + Odpowiedzi jest dugofalowy projekt o otwartej formule, ktry zosta zainicjowany w 2009 roku przez kuratorw (Daniel Muzyczuk, Agnieszka Pindera, Joanna Zieliska + Krzysztof Gutfraski - kurator programu P+K 2010-11) w toruskiej instytucji z myl o lokalnych spoecznociach. POKJ Z KUCHNI usytuowany na parterze CSW jest od tego czasu miejscem dyskusji, koncertw i artystycznych akcji, funkcjonuje take jako punkt nieformalnych spotka z przyjacimi i przestrze dziaa edukacyjnych. Jest to obszar oglnie dostpny i niebiletowany, ktry mona te bezpatnie wynaj na organizacj wydarze zgodnych z zaoon lini programow, a take miejsce, w ktrym rozegrao si co najmniej kilka gorcych dyskusji na temat kondycji toruskiej kultury. Powoujc do ycia P+K, chcielimy podkreli wydawaoby si oczywisty fakt, e przestrze instytucji sztuki jest przestrzeni publiczn. Temat ten podejmowalimy wielokrotnie w ramach rozmaitych wydarze. Elementem wartym podkrelenia jest rwnie fakt, e przestrze ta suy poszerzeniu pola dziaalnoci instytucji sztuki o eksperymentaln muzyk oraz dziaania spoeczne. Uciekajc od podniosej atmosfery sal wystawowych, staralimy si stworzy miejsce zdemokratyzowanej dystrybucji wiedzy. Korzystajc z gocinnoci Glissanda prezentujemy dziaania ostatnich miesicy, jakimi byy warsztaty i wykady pod tytuem Hybrydowe notacje, prowadzone przez Elizabeth Sikiaridi & Fransa Vogelaara, a take sidma edycja Nowych Map Czasu Johna Grzinicha. Oba te projekty baday przestrze miejsk, analizujc jej rnorodne wymiary (przestrze fizyczna, architektoniczna i historyczna, wymiar spoecznej uytecznoci danego miejsca, sieci komunikacji medialnej, zmienno przestrzeni akustycznej, itd.). Tekstom je podsumowujcym towarzyszy rozmowa z Erikiem Bngerem, ktry za swoj najlepsz do tej pory realizacj uznaje wanie prac w przestrzeni publicznej.

Audrey Chen, Carl Michael von Hausswolff, Pocz Punkty, Porcje Rosoowe, Arszyn, Woody Alien, Gwno, Marcin Dymiter & BWSounds, ZENIAL, Erik Bnger, Martin Howse, Jacek Staniszewski, Monika Pasiecznik, Paul Wirkus, Sebastian Buczek, Janek Simon, Grupa Kot i Victor Misiano. A take w ramach cyklu AUGENMUSIK (kurator: Krzysztof Gutfraski): Felicity Mangan & Thaw (Hubert Napirski); Mollusca (Francesco Cavaliere & Michael Northam); Patrick McGinley & Maksims Shentelevs; KAGO (Lauri Sommer); Arturas Bumteinas & Piotr Kurek; BNNT & Arszyn/ Duda; The Unternationale (Psoy Korolenko alias Pavel Lion & Daniel Kahn); LAU NAU; TOMUTONTTU & Snakebraid; NEUROBOT; Jeff Gburek, Karolina Ossowska & Rafa Iwaski; MIRROR TRANCE (Francesco Cavaliere & Marcel Trkowsky); Daniel Higgs; Filastine.

= Dotychczas w P+K gocili midzy innymi:

glissando #18/2011

P+K

HYBRYDOWE NOTACJE
Daniel Muzyczuk, Agnieszka Pindera

Dwik powinien obrazowa partytur, a nie odwrotnie.

I

Cornelius Cardew, 1963

Interwencje artystw w struktury miejskie, polegajce na badaniu przez twrcw danego rodowiska i w reakcji na zastane warunki implementowanie czasowych lub staych zmian krajobrazu w postaci realizacji artystycznych, moemy uzna za jedn z popularniejszych tendencji panujcych obecnie w sztuce wspczesnej. Procedura, o ktrej mowa, wspierana jest przez rnego rodzaju programy pobytowe1, ktre umoliwiaj artystom poprzez dusz obecno w danym miejscu, uniknicie postawy etnografa, ktry z pozycji wiedzcego wicej obcego jest w stanie po pierwsze wyraniej dostrzec a nastpnie zaproponowa rozwizanie wszystkich lokalnych problemw. Pomimo wielu trafnych i ciekawych realizacji, model ten jednoczenie promuje rodzaj turystyki artystycznej, ktra w wielu punktach jako pozornie zaangaowana w kwestie spoeczne promuje neoliberalne przeksztacenia miast i gentryfikacj. Sztuka w przestrzeni publicznej wkracza do miasta jako obcy, jako element dodatkowy, ktry w zamyle ma by katalizatorem postaw i wpywa bezporednio na zachowania. Z tego wzgldu naley uwanie obserwowa cay cykl ycia tego typu projektw, poniewa niezwykle wana jest narracja, w ktrej realizacja staje si przedmiotem walki rnych si spoecznych, czy te rnych publicznoci. Nasze zaoenia byy zupenie inne. Chcielimy raczej naszkicowa moliwe scenariusze, ni projektowa przemiany z nastawieniem na odnalezienie produktu, ktry mona w danej sytuacji zaaplikowa. Brak przymusu cigego sprawdzania rachunku zyskw i strat oferuje wiksz wolno w budowaniu alternatyw. Podobnie jak brak ogranicze w przestrzeni, ktre si rzeczy narzucane s w moliwych do zrealizowania projektach, interesowao nas rwnie nastawienie na dugie trwanie; takie rozszerzenie skali czasowej, ktre nie uwzgldnia jednej generacji i moliwoci technologicznych, ale poprzez wyobraenie rozwiza projektuje rwnie wyobraenie potrzeb2. Projekt warsztatowy jest najlepszym z moliwych formatem, ktry moe posuy za pretekst do podjcia rozwaa nad popularnym trendem, jakim jest research w sztuce i poprzez sztuk. Jak pisze Helga Nowotny we wstpie do antologii tekstw powiconych analizie praktyk 1 Na skutek zmieniajcych si warunkw spoeczno-politycznych w naszym kraju w cigu ostatnich 20 lat, jestemy w tej kwestii znacznie opnieni w stosunku do mody panujcej przynajmniej od lat 90. na Zachodzie. Bogata oferta programw rezydencyjnych za granic, w Polsce rozwija si powoli dopiero od 2003 roku. Z tego wzgldu piszc o programach pobytowych, prcz projektw rezydencyjnych mamy na myli rwnie rozmaite dziaania towarzyszce rnej maci festiwalom, ktre opieraj swj program na przestrzeni publicznej i lokalnym kontekcie. 2 Oczywicie trudno jest przewidzie przyszo w perspektywie dalszej ni np. 10 lat. Buckminster Fuller mwi, e on myla e da si przewidzie 40 lat w przd, ale potem powiedzia, e 20 lat to jest najwicej na co on si way, eby cokolwiek przewidywa.

artystycznych opartych na badaniach: Za impuls, ktry pcha twrcw ku tej tendencji moemy uzna wyobraenie o wiecie innym ni wspczesno. Ten rodzaj fantazjowania obejmuje wiele spekulatywnych przypuszcze, ale zostawia rwnie miejsce na niewypowiedziane yczenia i pragnienia. Jest to powd dla ktrego wyobrania pcha nas ku zmianom, wykracza poza to co indywidualne i wchodzi w zakres tego co kolektywne, dostarczajc tym samym silnej zachty do nie zgadzania si. Jednoczenie, jeli przejdziemy od fantazjowania na temat innego porzdku rzeczy ku rzeczywistemu ich projektowaniu i formowaniu, niezgoda musi zosta odsunita na bok by wsplny cel mg zosta osignity.3 Nowotny opisuje ten proces jako powrt po latach do tego, co byo popularne ju w Renesansie. Jego rda upatruje midzy innymi w zmieniajcych si relacjach midzy sztuk i spoeczestwem. Tez postawion przez autork tekstu w pewnym stopniu ilustruje projekt zrealizowany w Centrum Sztuki Wspczesnej Znaki Czasu w Toruniu wiosn biecego roku. Na cykl dziaa prowadzonych pod wspln nazw Hybrydowe notacje zoyy si wykady, warsztaty i prezentacja ich efektw. Nad caoci dziaa czuwali Frans Vogelaar i Elizabeth Sikiaridi, pracujcy wsplnie pod szyldem Hybrid Space Lab, ktre zajmuje si dziaalnoci projektow nastawion na metodologi R&D (ang. Research and Development prace badawczo-rozwojowe). Wsplnie przeprowadzili weekendowy warsztat z udziaem designerw, architektw, urbanistw, architektw krajobrazu, projektantw przestrzeni, muzykw, inynierw i artystw multimedialnych4. Zarwno sztuka jak i nauka s formami ludzkiej kreatywnoci, ktre wspczenie znalazy miejsce w zinstytucjonalizowanej przestrzeni. Ich si napdow s ludzka ciekawo i pragnienie odkrywania. Natomiast niepewno jest nieodczn cech tak bada naukowych jak i produkcji artystycznej podobnej do produkcji wiedzy. Ta dwoisto przywodzi na myl hybryd, ktr Frans i Elizabeth traktuj jako metodologi i inspiracj swoich dziaa. Zapytani o prekursorw hybrydowych projektw podaj zawsze dwa nazwiska: Buckminstera Fullera i Iannisa Xenakisa5. Metodologia wbrew pozorom nie jest skomplikowana, a jej podstawow zalet jest szerokie spektrum prowadzenia bada i ewentualnych interwencji6. Podstawowym sposobem 3 Helga Nowotny, Foreword, [w:] The Routledge Companion to Research in the Arts, red. Michael Biggs i Henrik Karlsson, Routledge, 2010, s. XVI. 4 Chcielimy zebra osoby z rnych rodowisk i skoni je do spojrzenia na miejsk sytuacj w mnogoci jej wymiarw. Pomylelimy, e notacja to bardzo dobre narzdzie do stworzenia grupowego projektu badawczego na tym poziomie. W przypadku notacji, gdzie nie tylko zapisuje si sowa, ale te rysuje si, tworzy si opisy znacznie bardziej otwarte, ktre mog by dobrze lub bdnie rozumiane, czy reinterpretowane. Umoliwia to pobudzenie grupowego procesu twrczego.

na osignicie sukcesu w tym rozszerzonym polu jest dostrojenie si do wielowymiarowoci badanego rodowiska. Twrczo obu przywoanych patronw pokazuje jak wane staje si obserwowanie systemw zarwno w skali makro, jak i zwracanie uwagi na fenomeny o znaczeniu na pierwszy rzut oka marginalnym. Dziki nowym technologiom bezprzewodowym (Wi-Fi, GPS, RFID) i urzdzeniom przenonym, przestrze publiczna podlega drastycznym zmianom. Nowe kanay komunikacji ewoluuj, chocia czsto pozostaj z konwencjonalnego punktu widzenia niewidoczne. Tradycyjne fizyczne i spoeczne waciwoci domeny publicznej s zastpowane przez strefy, miejsca i subkultury, ktre wykraczaj poza to co lokalne i wi si z ponadlokalnymi i globalnymi procesami. Przestrze rozszerzona ulega rwnie spersonalizowaniu, ktrej hybrydowy kierunek mona zaobserwowa w filmie Stevena Spielberga Raport mniejszoci na podstawie noweli Philipa K. Dicka. W przedstawionym tam wiecie dziki skanowi siatkwki oka reklamy w przestrzeni miejskiej dostosowuj swj przekaz do osoby wanie je mijajcej, wymieniajc przy tym nawet jej imi i nazwisko. Dla ograniczenia pola dziaania Hybrid Space Lab postanowio skupi si na wanym dla Torunia aspekcie turystycznym7, ktry podkrelany jest rwnie w planach na rozwj miasta i stanowi wany element dochodw. Nastawiona nie na efekt lub produkt forma projektu pozwalaa rwnie unikn rnych niebezpieczestw sztuki w przestrzeni publicznej, takich jak na przykad instrumentalizacja mieszkacw. Uczestnicy mieli odnie si do pojcia turystyki przyszoci8 zaplanowa przemiany miasta, ktre ksztatuj ruch turystyczny oraz przewidzie kierunek, ktry on przybierze. To oczywicie temat niezwykle zoony i obecny na styku zagadnie gospodarczych z dziaalnoci kulturaln i z tego wzgldu nikt nie oczekiwa od uczestnikw gotowych do aplikacji rozwiza9. Samo zjawisko turystyki jest rwnie przedmiotem krytyki aktywistw sztuki, takich jak na przykad Krzysztof Wodiczko, ktry piszc o Wenecji nie ba si uy porwnania wspczesnych turystw do terrorystw zawaszczajcych poddane im przez kapita terytoria i zmieniajcych miasta

w parki rozrywki10. Wyodrbnienie turystyki jako przedmiotu docieka pozwala rwnie osadzi miasto w konkretnej sieci powiza skadajcej si z unikalnych i atrakcyjnych dla turystw waciwoci, ktre decyduj, e wybieraj akurat t, a nie inn lokalizacj oraz osadzenia w kulturze uniwersalnej, ktre powoduje, e dane miasto w ogle jest celem wypraw turystw. Na styku tych dwch paszczyzn wyrasta co co moglibymy okreli jako turystyczn kultur i charakterystyczne determinanty dla danego miejsca11. Metoda uyta przez Hybrid Space Lab rwnie bya do specyficzna i pozostawiajca duy zakres swobody uczestnikom12. Mona j okreli jako hybryd warsztatw projektujcych przyszo z dziaaniami na polu designu metaforycznego13. 10 Nowe wiatowe imperium turyzmu (podre, rozrywka, sztuka i wypoczynek) zmieniy ruiny starego militarno-finansowego imperium Wenecji w artystyczny Disneyland oraz targowiska antykw. () Turysta zaznajomiony ze wspczesnymi komercyjnymi, religijnymi i militarystycznymi sloganami uzyskuje sw wiedz o Wenecji wanie na ich podstawie. Turysta uzbrojony w popularn literatur z zakresu historii sztuki, przewodniki i sowniki woskiego rozpoczyna konsumpcyjny romans z weneck przeszoci, wykupujc wyrniajce rnice, bogactwo i kuszc historyczn atmosfer. Krzysztof Wodiczko, The Venice Projections, [w:] Critical Vehicles. Writings, Projects, Interviews, MIT Press, Cambridge London, 1999, s. 53. 11 Wartoci i przekonania kulturowe wyrastaj z dowiadczenia i s konceptualizowane jako system znacze ukryty za artefaktami, symbolami i zwyczajami pracy. Pomimo faktu, e kultur okrela si jako system, nie jest ona wyrana, a dorozumiana. Oznacza to, e jest ukryta za rnorodnymi artefaktami, symbolami, tradycjami oraz ustanowionymi modelami wsppracy. Keld Bdker, K. & J. S. Pedersen, Workplace cultures: Looking at artifacts, symbols and practices, [w:] Design at Work: Cooperative Design of Computer Systems, red. J. Greenbaum i M. Kyng, CRC Press, 1991, s. 121-138. 12 Ja myl, e to dobrze, e ludzie przechodz przez faz, w ktrej czuj si nieco zagubieni. Inaczej robi tylko to, czego nauczyli si robi, powtarzaj metody, i dlatego dobrze jest przej przez faz, w ktrej si nie wie, w ktrej trzeba przedefiniowa temat, zadanie staje si wtedy twoje, musisz o tym pomyle. To dlatego, e odpowied zawsze zaley od pytania, std sformuowanie pytania jest bardzo istotnym elementem rozwizania problemu.

II

rodowisko architektury i urbanistyki z mediami. Taki by punkt wyjcia dla przestrzeni hybrydowej, poczenie przestrzeni architektonicznej z przestrzeni medialn. Potem dostrzeglimy, e to bardzo dobra metoda dla innowacji programowej. Jeli zacznie si miesza obszary, ktre tradycyjnie rozwijane byy osobno, otrzymuje si jakie poczenia, jakie twrcze pole dla nowych pomysw, ktre mog w jaki sposb pasowa, dawa odpowiedzi, odnosi si do dosy szybko zmieniajcego si wiata, w ktrym yjemy. 7 Dlatego chcielimy mie motyw przewodni, z ktrym ludzie mog si utosamia, aby uzyska bardzo otwarty proces.

Hybrid Space Lab

Hybrid Space Lab

Hybrid Space Lab

5 Xenakis jak i Fuller byli wolnomylicielami pracujcymi jednoczenie w bardzo rnych obszarach. Nie byli ograniczeni poprzez jedn bran. Xenakis jest znany jako kompozytor a pracowa jako architekt i artysta, zajmowa si nowymi mediami; Fuller odznacza si ponownym poddaniem rozwadze ustalonych systemw. Zadawa wci aktualne pytania, chociaby w zakresie polityki zrwnowaonego rozwoju, ktra dzi jest terminem mainstreamowym.

Hybrid Space Lab

8 Turystyka staje si takim kaprysem, ktry przychodzi nagle i trudno jest to przewidzie. To znaczy, e nie kupuje na p roku naprzd gotowej wycieczki, ale raczej szukamy moliwoci, ktre s tu i teraz, za 5 minut. 9 Ja zwykle pracujc nienaukowo improwizuj, wic potrafi si odnale jako w tym rodowisku.

Hybrid Space Lab

Karol Langie

6 Zaczynalimy od mieszania rodkw, oto co hybrydowa przestrze Karol Langie oznacza. Zaczynalimy od mieszania tego co analogowe, czyli fizyczne

Dariusz Brzostek

13 Metaforyczny design wprowadza posta projektanta systemu jako prowokatora, natomiast warsztaty przyszoci wnosz technik opart na podejciu do aktualnej praktyki. Znaczca rnica pomidzy podejciem kombinowanym i prowokacj poprzez konkretne dowiadczenie jest kwesti przeciwiestwa pomidzy obiektywn refleksj i konkretnym dowiadczeniem. Prowokator w ramach warsztatw przyszoci i metaforycznego designu uytkuje metafory, aby uczestnicy zrozumieli aktualne praktyki na nowy sposb. () W zastpieniu dowiadczenia przez mylenie o dostrzec mona podstaw do nowego podejcia. Polega ono na tym aby pobudzi uczestnikw warsztatw do dowiadczenia aktualnych praktyk w nowy sposb poprzez zastosowanie do nich alternatywnych metod. Preben Mogensen, Towards a Provotyping Approach in Systems Development, [w:] Scandinavian Journal of Information Systems, vol. 4, s. 19 20.

glissando #18/2011

Narracji opisanych poniej projektw towarzysz cytaty poszerzajce ich kontekst i osadzajce je w perspektywie dziaa artystycznych w przestrzeni publicznej i dokumentujcych rodowiska dwikowe. Ten hybrydowy kola oddaje w pewnym sensie rwnie pozornie rozproszon atmosfer warsztatw i ich efektw.
III

PROJEKT GRUPY I

Wyszlimy od takiej idei podry, ktra nie do koca musi by okrelona w takich ramach fizycznych, czyli moemy podrowa niematerialnie, bez ruchu fizycznego. Moemy podrowa mentalne. I prbowalimy pokaza troch zafaszowanie rzeczywistoci i zbudowalimy instalacj, ktra ukazuje miasto, ktre moe si zmienia. Te budynki, ktre materialnie istniej mog przybiera rne ubiory14. Mog by pokazane w zupenie rny sposb. Bez poruszania si moemy odbiera przestrze wieloaspektowo15. Rwnie dobrze moemy zwiedza dwiki miasta czy tosamo miejsca, ktr buduje kontekst danej przestrzeni.
Marta Tomasiak

Stworzylimy kartonowe miasto, ktremu moemy nada dowolny sznyt, uywajc projekcji. Zmieniamy jego charakter wizualny poprzez przygotowane wczeniej grafiki i wideo nakrcone w Toruniu.
ukasz Mrz

Byaby to super-struktura zawieszona na jakiej wysokoci nad ca powierzchni miasta. Zoona z siedmiu elementw, ktre maj symbolizowa z jednej strony jaki rodzaj sacrum, ktre miaoby przyciga uwag wszystkich tu obecnych, w tym miecie. Sacrum to byoby oparte na mitycznej koncepcji czakr w ciele czowieka, a take czakramw, ktre podobno znajduj si w rnych miejscach Polski. Syszaem, e na przykad czakram wawelski jest wielk atrakcj dla turystw. W zwizku z tym stworzenie od nowa takich siedmiu czkramw na pewno przyczynioby si do promocji i rozwoju turystyki w takim miecie jak Toru. Z tym e zaoenia tego utopijnego projektu, ktry kreujemy s szersze. Chcemy sprawi, aby te siedem witych obiektw unoszcych si nad miastem wydawao z siebie sygna, ktry mgby by przekadany przez oglnie dostpny graficzny interface emitujcy dwiki. Od tych czakr pynby sygna kolorystyczny, ktry nastpnie, kiedy dwch uytkownikw podczyoby si jednoczenie do tej sieci, mgby rwnie emitowa dwik na podstawie relacji przestrzennej pomidzy nimi. Ten dwik byby sonicznym zapisem przekroju poprzecznego miasta, ktry dzieli tych dwch uytkownikw17. Konsekwencj takiego dziaania byoby wywrcenie zupenie obiektywnej struktury miejskiej Torunia, poniewa kady uzyskaby wasne, prywatne dane na temat swojej relacji do kogo innego, do tych witych obiektw, ktre, zapomniaem wspomnie, bd miay form bardzo prostych figur geometrycznych18.
Jacek Plewicki

Moglibymy stworzy taki ciekawy twr, ktry jest po czci dzieem plastycznym, ale posiada te elementy narracji. Projekt, nad ktrym wanie pracujemy, jest takim tworem samoistnie generujcym opowie. Posiada takie elementy, ktre jakby s potencjalnymi historiami. Ta narracja moe rozwija si w rnych kierunkach i to jest wanie dla mnie bardzo fascynujce w tym projekcie.
Anna Pilewicz

Butelka jest Kleina tylko symbolem. Ma tylko jedn stron. Symbolizuje tak naprawd moliwo niekoczcej si podry, nieskoczone moliwoci. Moemy podrowa mentalnie, moemy te odbywa podre tylko suchajc21 i moemy wymienia wspomnienia.
Marcin Praszkowski IV

Poniewa uwaga ludzi skupiaby si na tej megastrukturze, a nie na rzeczywistym planie miasta, jego powierzchnia zostanie cakowicie zdekonstruowana i bdziemy mogli osign efekt, na ktrym nam zaley, czyli zrwnania osoby odwiedzajcej miasto z jej mieszkacem. Stanie si tak poniewa struktura za kadym razem wygeneruje now kombinacj. W ten sposb kady bdzie mg zobaczy nowe miasto, zmieniajce si codziennie i w kadym momencie przybierajce now form19.

FUTOURISM tak wspln nazw uczestnicy projektu (Dariusz Brzostek, Krzysztof Gutfraski, Katarzyna Krakowiak, Karol Langie, ukasz Mrz, Anna Pilewicz, Jacek Plewicki, Marcin Praszkowski, Artur Studziski i Marta Tomasiak) nadali wszystkim trzem realizacjom warsztatowym. Wyniki ich interdyscyplinarnego dociekania byy nastpnie prezentowane w przestrzeni Pokoju z kuchni.

Razem moemy stworzy wsplne dzieo, poniewa kade z nas zajmuje si innym aspektem tej samej rzeczy, ktr jest raczej technologia, ni Jacek Plewicki sztuka audio-wideo.
Jacek Plewicki

PROJEKT GRUPY III

PROJEKT GRUPY II

Nasz pomys oparty jest na uyciu czwartego i pitego wymiaru20 w wizji podrowania po Toruniu w przyszoci. Cay pomys byby inspirowany rwnie butelk Kleina. Zakadaby stworzenie specjalnego miejsca, rodzaju przestrzeni w Toruniu, ktra przybraaby form chmury pozwalajcej na podr w znaczeniu niezwizanej z przestrzeni, a raczej z czasem.

Interesuje mnie zacieranie granic midzy sztuk i nauk.

Anna Pilewicz

Potrzebowalimy jakiego systemu symbolicznego, ktry pozwoliby nam si porusza i ktrego moglibymy uy jako systemu notacji, zapisu tego co chcielimy przekaza, co chcielimy osign. Uylimy takiego prostego systemu, ktry czy kolory, liczby i jakie zapisy graficzne, a wic indyjskiego, numerologiczno-jogicznego systemu czakramw, aby pokaza moliwe usytuowanie czowieka w miecie przyszoci, ktre bdzie odwiedza. Celem tego wszystkiego byo zniesienie rnicy pomidzy tymi, ktrzy s lokalnymi mieszkacami, a tymi, ktrzy przybyli tu zwiedza.

Dzisiejsze miasta zmieniaj form. I w tym sensie to prawda, e Barcelona ma wiele empirycznych nie-miejsc, poniewa jest miastem, do ktrego przyjeda wiele osb spoza: jest tu wielu turystw, imigrantw, goci i businessmanw. Mark Auge w rozmowie z Ignasim Aragay, We may well fear that the world is advancing towards a new aristocracy, http://www.barcelonametropolis.cat/en/page.asp?id=21&ui=278, data dostpu: 22.07.2011.

Notacja muzyczna jest kreatywn (lub syntetyczn) dziaalnoci, ktra nie powinna by mylona z notacj logiczn. Notacja i kompozycja Krzysztof Gutfraski wpywaj na siebie nawzajem. Podkrela naley rnic pomidzy stworzeniem jzyka aby co powiedzie i rozwijaniem jzyka, dziki ktremu moesz powiedzie cokolwiek.
Cornelius Cardew

rodowisku nauczyy si taczy i piewa. Jednak ta wspaniaa biofonia ten koncert wiata natury jest w tej chwili zagroony kompletnym zniszczeniem.

17 Przypomina to metod pracy z dwikami miasta wykorzystan przez Francisa Alsa w jego pracy Railings. Sam artysta opisuje proces Po prostu chcielimy zrobi co co by byo wywrotowe i wskazywaoby w nastpujcy sposb: Ta praca jest do prosta to po prostu chodzena pewne nie-miejsca16, ktre funkcjonowaoby rwnolegle z miastem. nie obok ogrodze z patykiem. S rnorodne momenty pierwszy z nich to chodzenie, nastpnie pojawia si dwik wytworzony 14 przez architektoniczn powierzchni, najpierw kolumn, potem ogrodzeDla mnie to co robimy tutaj to jest bardzo twrcze mylenie. I w tym sen- nie, nastpn kolumn, ogrodzenie i tak dalej. Ruch pieszego wytwarza sie hybrydowo to jest poszukiwanie jakiej wartoci midzy rzeczami, melodi, ktra jest zapisem architektury. To jest pierwsza cz ktre znamy. Staramy si czy dwie rzeczy, eby uzyska now cao ogrodzenie. Druga cz polegaa na stworzeniu zasobu moliwych albo odkry j tam, gdzie ona jest, ale jej nie dostrzegamy. do wytworzenia dwikw. To by drugi krtki film. Trzeci z nich polega Karol Langie na manipulacji tym materiaem. W pewnym stopniu improwizowaem na ogrodzeniu podczas spaceru. Zrozumiaem, e uderzenie w odpowiedni 15 cz, z odpowiedni si i szybkoci wytworzy rnorodne dwiki. Wybierz sobie co chciaby robi lub obserwuj kogo, kto to robi. Naucz si uywa narzdzi, farby, dzieci, maszynerii lub po prostu suchaj The Celebrated Walking Blues. Michele Robecchi talks to Francis Als, swojego ulubionego kawaka. Tacz, rozmawiaj albo pozwl si unie do http://www.contemporary-magazines.com/interview78.htm, data dostpu: 22.07.2011. miejsca, z ktrego bdziesz mg obserwowa jak innych ludzie dziaaj. Rozsid si w przestrzeni z drinkiem i dostrj si do tego co si dzieje w 18 innych miejscach w miecie. Sprbuj rozpocz zamieszki albo obraz Dziki mojej pracy terenowej odkryem, e w niezdystrybuowanych natulub po prostu po si i wpatruj w niebo. ralnych rodowiskach stworzenia artykuuj swj gos w zwizku z innymi, Cedric Price tak jak instrumenty w orkiestrze... Dla przykadu w zdrowych siedliskach pewne owady zajmuj jedno, okrelone dwikowe pasmo, podczas gdy 16 ptaki, ssaki i pazy zajmuj inne, ktre nie zostay zajte i na ktrych Prawda jest taka, e ja sam mam problem z tym pojciem i dlatego nie musz konkurowa. Ten system rozwin si w taki sposb, e kady uywaem go we wzgldnym znaczeniu, a nie w absolutnym, poniewa gos mona usysze wyranie i kade stworzenie moe prosperowa tak jeli uyjemy tego ostatniego nie bdzie ju miejsc i nie-miejsc. Oba poprzez swoj iteracj, jak i poprzez inne aspekty swojego bytu... Ta bioforozwijaj si w przestrzeniach konsumpcji, komunikacji i cyrkulacji. nia lub chr zwierzcy suy jako wany wskanik zdrowia rodowiska. Jednak to co dla jednej osoby jest miejscem moe by nie-miejscem dla drugiej i odwrotnie. Majc to na uwadze mona uzna, e dzisiejszy wiat Zawiera jednak rwnie dane na temat swojego wieku, poziomu stresu i moe rwnie dostarczy innych wanych informacji. Dla przykadu z ca pewnoci wytwarza przestrzenie tranzytowe nie-miejsca. moemy si dowiedzie dlaczego i jak stworzenia w ludzkim i naturalnym To co nazywamy globalizacj jest rwnie procesem urbanizacji.
Dariusz Brzostek

* Wszystkie cytowane i podkrelone wypowiedzi, pochodz z filmu Bernie Krause dokumentujcego projekt Hybrydowe notacje, ktry mona obejrze m.in. online: 19 cz 1: Musimy pamita, e cay wiat staje si miastem. W zasadzie ju teraz youtube.com/watch?v=wTi0cfnf1Oc&feature=channel_video_title moemy mwi o jednym wiatowym miecie. Podobnie mona mwi cz 2: o miastach-wiatach, tych wielkich miejskich obszarach, gdzie mona youtube.com/watch?v=Hc6JrtQkOUk&feature=relmfu odnale ca rnorodno wiata: etniczn, religijn, pochodzenia itd. Jednak jednoczenie odbywa si ewolucja wiata, ktry zmienia si w miasto lub przestrze zurbanizowan, z przyrostem tkanki miejskiej skoncentrowanej wok rzek lub wzdu nadbrzey. Oczywistoci jest, e to rozszerzone miasto nie jest takie samo jak miasto historyczne. 21 Moja utopia byaby modelem miasta bez wewntrznych granic, bez Jeli celem utworu takiego jak Presque rien (kompozycja Luca gett, gdzie ludzie mieszaj si midzy sob, gdzie obecno klas nie ma Ferrari) jest dostarczenie suchaczom waciwego wizerunku danego bezporedniego zwizku z przestrzenn organizacj miasta. rodowiska akustycznego, bazowanie na nagraniu dwikowym, bez Mark Auge w rozmowie z Ignasim Aragay, We may well fear that the wzgldu na jego jako, zawsze sprawi, e utwr bdzie nieadekwatny, world is advancing towards a new aristocracy, http://www.barcelonabdzie bladym odbiciem rzeczywistoci. Zamiast praktykowania metropolis.cat/en/page.asp?id=21&ui=278, data dostpu: 22.07.2011. dwikowej fotografii, ktra z koniecznoci wie si z izolacj 20 Kiedy szedem, budynek Beirut Future TV wpad mi w oko. Zapytaem samego siebie: Czy nazwa tego budynku ma zwizek z faktem, e to miasto pochodzi z przyszoci? Idc dalej, zobaczyem struktur, ktra przypominaa budynek pastwowy. Zbliyem si osob piszc petycj na maszynie. Sowa wanie napisane przez niego brzmiay: Do Autonomii Palestyskiej, Dyrektor Departamentu Stanu. Kiedy mnie zauway powiedzia: Synu, nie wziby tej petycji do tego budynku? Nie mog chodzi. Ludzie odmawiaj pjcia tam od lat ze strachu, e zostanie zbombardowany, wic musz cigle przepisywa ten list, poniewa musz zmienia dat na petycji. Przeprosiem go, mwic, e nie mam za duo czasu. Waciwie powiedziaem tak poniewa byem troch przeraony. Byem rwnie troch zawstydzony. Opuci gow bez sowa i powrci do pisania tam, gdzie skoczy. Ahmet t, Exploded City, http://www.ahmetogut.com/ahmetwebexploded.html, data dostpu: 22.07.2011.
glissando #18/2011

i wydobyciem dwikw z ich naturalnego kontekstu, Mche zadaje pytanie, czy nie byoby lepiej zorganizowa agencj turystyczn, dziki ktrej suchacze wyruszyliby na miejsce aby dowiadczy osobicie dwikowego spektaklu. Taka agencja przywrciaby dwiki ich otoczeniu lecz mogaby rwnie zapewni suchaczowi poczucie bezporednioci i plastyczno, cechy ktre z koniecznoci musz zosta utracone w nagraniu: Istniej z pewnoci miejsca, gdzie codziennie o tej porze roku wschodowi soca towarzysz wspaniae dwiki. Chodmy, stereo bdzie lepsze. Co dla Ferrariego jest modelem popularnej praktyki artystycznej podobn w formie do fotografii dla Mche jest znieksztaceniem, by moe nawet deprawacj naszego dowiadczenia akustycznego rodowiska: naley przyzna, e kiedy jedna osoba zmienia wschd soca w muzyk, ktre sucha inna osoba w swoim mieszkaniu, mamy do czynienia z czym sztucznym, czyli ze sztuk. Eric Drott The Politics of Presque rien, [w:] Sound Commitments, Oxford 2009, s. 162.

P+K

Nowe Mapy Czasu

Z Johnem Grzinichem, artyst i inynierem dwiku inicjatorem przedsiwzicia eksplorujcego miasto jako zbior niewykorzystanych moliwoci, ktrego kolejna edycja odbya si w kwietniu w Toruniu rozmawia Krzysztof Gutfraski
Twoje dziaania sytuuj si na pograniczu sztuki i nauki. Jak to jest, niespeniony uczony zamieni si w artyst, czy artysta nabra ksztatw naukowca? I jak maj si do tego twoje badania wok zagadnienia dwiku? Czsto si nad tym zastanawiaem. Obecnie w wielu przypadkach nauka jest sterowana przez wojskowe i komercyjne interesy, a nazwa badania wystpuje jedynie jako zasona dymna. Nie zawsze jednak tak byo. Do poowy XX wieku wiele osb znakomicie przyczynio si do rozwoju bada naukowych sucych zrwnowaonemu rozwojowi, zanim te stay si zbyt wymagajce z technologicznego punktu widzenia. Postawy takie powracaj dzi u wielu wspczesnych artystw, ktrzy yj troch jakby wedug modelu XIX wiecznego naukowca czy dyletanta, dziaajc jako niezalene jednostki badawcze, rozwijajce swoj wasn pasj poprzez dziaania artystyczne. Ze wzgldu na dostpn obecnie dla kadego technologi artyci mog prowadzi dowolne badania, ja za mog zajmowa si kognitywnymi czy spoecznymi aspektami dwiku, rwnie bez uycia technologii. Jeste w stanie wyobrazi sobie prac bez precyzyjnych urzdze pomiarowych, jakimi s rozmaite modele mikrofonw, suchawek, gonikw? Uywanie technologii nie jest gwnym celem warsztatw. Staram si pracowa z ludmi, tak aby umoliwi im lepsze poznanie wasnego rodowiska. Nawet gdybym nie posiada adnego profesjonalnego sprztu, wci prowadzibym warsztaty. Bodcem dla dokumentowania i nagrywania jest dla mnie ch posiadania materiau do refleksji i dzielenia si nim z innymi. W przypadku edycji toruskiej Nowych Map Czasu na przykad, dziki materiaom wideo mona zobaczy w jaki sposb poznawaem miasto. Kolejne Nowe Mapy Czasu zrealizowae w kwietniu tego roku w trakcie krtkiego pobytu twrczego w Centrum Sztuki Wspczesnej w Toruniu. Dziaanie to jest przez ciebie rozwijane ju od szeciu edycji jestem ciekaw jaka idea czy wszystkie czci. Pocztkowo mylaem o tym, jako o jednorazowym projekcie, pojawio si jednak szersze zainteresowanie pomysem i kolejne moliwoci. Podstawow ide jest tu praca z ludmi w celu eksploracji dwiku i przestrzeni w rozmaitych kontekstach. Jest to pomys na tyle otwarty, e mona go stosowa w rnych lokacjach i przedziaach czasowych. Pewne rzeczy pozostaj niezmienne, inne ewoluuj. Tym razem pomys wsppracy z indywidualnymi przewodnikami, ktrzy pokazywali interesujce ich zdaniem lokalizacje, by zdecydowanie nowym elementem. By on niezwykle funkcjonalny z punktu widzenia organizacji grupy kompletnie rnych, najczciej nie znajcych si ze sob osb. Czy to znaczy, e dziaania w Toruniu ze wgldu na niewielk liczb uczestnikw byy mniej warsztatowe i kady mniejszy nacisk na partycypacj? Praca z ludmi, to naturalny sposb wymiany nowych pomysw. Jeli pracujesz z wiksz grup, prbujesz zbudowa poczucie wizi, ktre wymaga pracy w zupenie inny sposb, ni w przypadku pojedynczych osb, z ktrymi mona by bardziej skoncentrowanym jak w Toruniu. Blisza praca z pojedynczymi osobami, ktre byy jednoczenie moimi przewodnikami w miecie, bardzo wpyna na mj wasny odbir miejsca. Co jest zatem gwn ide tego projektu? Technicznie rzecz biorc, projekt polega na spdzeniu kilkunastu godzin w przestrzeni Torunia i jego okolic. Jego uczestnicy (studenci, lokalni artyci i entuzjaci) mapujc rozmaite miejsca i lokacje (parki, place, dachy budynkw, przestrzenie postindustrialne, itp.) poprzez sesje nagraniowe, rozmaite wiczenia, wydobywanie dwiku z otoczenia (przestrzeni budynkw, obiektw znalezionych, itd.), tworzyli swego rodzaju audiowizualny dziennik, ktrego fragmenty mona teraz zobaczy w internecie: http://www.vimeo.com/26715331 Zasadniczo nacisk zosta pooony na czenie dwiku i przestrzeni; prac z tymi dwoma elementami, ktre definiuj moje rozumienie miejsca. Lubi niematerialny charakter pracy z dwikiem, ten aspekt moe wpyn w gruncie rzeczy na niemal wszystko, tworzc bardzo elastyczne sytuacje, uzalenione jedynie od zaangaowania mojego i uczestnikw. Moemy by bardziej pasywni lub analityczni; przeprowadza rozmaite interwencje, by skoncentrowa si bardziej na specyfice miejsca pod ktem rozwoju caoci akcji. Prbowaem te uy tu elementw z innych warsztatw, jak na przykad dziaa relaksujcych i otwierajcych uczestnikw, ktre byy wstpem do proponowanej nastpnie uczestnikom improwizacji, kiedy byli zachcani by wprowadzi swoje wasne, kreatywne pomysy. Ide Nowych Map Czasu jest rwnie mylenie o poszczeglnych elementach jak o swego rodzaju warstwach, ktre w kognitywistycznym ujciu cz si i funkcjonuj ze sob razem. Czas jest tutaj cakiem linearny w znaczeniu percepcji dwiku. Zaczynamy dzieli go na poszczeglne warstwy poprzez codzienne wycieczki i towarzyszce im sesje nagra. Jeste z wyksztacenia architektem. W jaki sposb wykorzystujesz to praktyczne przygotowanie? Studiujc architektur, zawsze odnosisz si do jzyka wizualnego, wszystko jest zwizane z grafik, ilustracj i ksztatem materiaw. Czsto mamy do czynienia z dyskusjami na temat wizualnego dowiadczania przestrzeni, jednak ju bardzo rzadko bierze si pod uwag dwik i pozostae zmysy. Osobicie uwaam dwik za niezwykle istotny element dla rozumienia i odczuwania przestrzeni. Wynika to z naszych fizjologicznych uwarunkowa, nastrojonych na fizyczne i akustyczne wibracje poprzez nasze uszy i cay aparat poznawczy. Architekci zwracaj uwag na dwik zazwyczaj wtedy, kiedy wynika to z problemw akustycznych jakie zwizane s z niektrymi budowlami i kiedy bdy w projektowaniu, wpywaj niekorzystnie na ich funkcjonalno. Niewielu ludzi bierze pod uwag dwikowe waciwoci przestrzeni przed rozpoczciem projektowania. Podejrzewam, e wynika to z faktu, i nie bior pod uwag dowiadczenia dwikowego w ogle. Nie wsuchuj si w otoczenie niezalenie od tego, czy jest to sfera publiczna, miejska, wiejska, itd. Godzimy si na pasywn rol suchaczy codziennego ycia. W kadej kawiarni czy sklepie, do ktrego pjdziesz, znajduj si haaliwe zamraarki, ulice generuj wci zwikszajcy si haas pracujcych aut. Miejsca publiczne wypeniaj wstawione dla komercyjnych celw cieki dwikowe, ktre maj przycign do siebie twoj uwag. To pole poszerza si o cay zestaw urzdze domowych, haasu generowanego przez telewizory czy radia. Od duszego czasu mona zauway proces, w ktrym ludzie s bardziej zaangaowani w tumienie zdolnoci suchania, anieli wiczenia wraliwoci wasnych uszu. W ten sposb umoliwienie ludziom innych, bardziej uwanych sposobw dowiadczania dwiku staje si swego rodzaju aktem politycznym, wynikajcym z trwaej defensywnej postawy przeciwko otoczeniu. Zwykle po warsztatach sysz od uczestnikw, e nagle zaczli sysze wszystko. Jednak to nowe wszystko jest oczywicie kwesti pewnej wiadomoci zdarze wok nich. Zainteresowania antropologi i szczeglnym zastosowaniem dokumentacji wideo koncentruj si poniekd w twojej metodzie bada terenowych. Mgby powiedzie o tym co wicej? To raczej szeroki wtek. Jak wspominaem wczeniej artyci maj moliwo pracy z wysokiej jakoci sprztem do nagrywania, ktry jest obecnie stosunkowo atwo dostpny i mobilny. Dziki temu jestem w stanie prowadzi warsztaty z niewielk grup osb, przemieszcza si w najrozmaitszych warunkach. Generalnie w taki sam sposb prowadzi si badania terenowe, ktre zainspiroway nie tylko dziaania artystyczne, ale take rozmaite dziedziny nauki. Urzdze do nagrywania obrazu i dwiku zaczto uywa do gromadzenia etnograficznych czy kulturowych materiaw z caego wiata. Dao to pocztek wielu subdyscyplinom wewntrz antropologii, etnografii, muzykologii, geografii, itd. Z tego wzgldu o technologii, myl przede wszystkim w kategoriach wspczesnej kultury ludowej, czego dogbnie zintegrowanego, czego uywamy pynnie niczym jzyka, by dzieli si przemyleniami, pomysami i dowiadczeniem. Zatem pracujc z ludmi nad ich rozumieniem dwiku i suchania, chc rwnie, eby zaakceptowali jego technologiczny aspekt jako rodzaj dowiadczenia spoecznego, jednak ze wiadomoci tego, e technologia to tylko narzdzie. Czy mona mwi o odpowiedzialnoci artysty zajmujcego si dwikiem? To zaley od rodowiska z jakiego przychodz ludzie ono okrela rnorakie postawy. Niektrzy uywaj wysokiego poziomu abstrakcji, by ukry to, czym tak naprawd si zajmuj, czyli w pewnym sensie sob. Natomiast dzielenie si dowiadczeniem zarwno w procesie tworzenia jak i produkcji, pomaga otwiera dyskusj i promowa otwarto. Dla mnie jedn z podstawowych idei warsztatw jest to, e nie musisz koncentrowa si na okrelonym produkcie, ktrego w tym przypadku nie tworzysz. Jedyn rzecz jak jestem w stanie zrobi, to uruchomi pewien proces emocji i tak zwany rezultat wynika bezporednio z niego. To jest wedug mnie bardzo wane. John Grzinich (1970) od ponad pitnastu lat zajmuje si badaniem rozmaitych aspektw przetwarzania i percepcji dwiku: poprzez nagrania terenowe, rzeby kinetyczne, kompozycj elektroakustyczn, performance, warsztaty i wiczenia gbokiego suchania. Obecnie mieszka i pracuje w Estonii, jest tam wspzaoycielem i koordynatorem programu MoKS niezalenego miejsca rezydencyjnego typu artist-run. Publikowa swoje nagrania w midzynarodowych wydawnictwach, midzy innymi: SIRR, Cloudmirror, Staalplaat, Erewhon, Intransitive, Cut, Elevator Bath, CMR, Orogenetics, Pale Disc. Dokumentacje i przykady jego dziaa mona znale na: maaheli.ee

VI

glissando #18/2011

P+K

Nie trzeba widzie dziea, by by przekonanym o jego wartoci

VII

O muzyce w przestrzeni publicznej, ulubionych pracach wasnych i cudzych, a take o gusach zakltych w jzyku z Erikiem Bngerem rozmawia Agnieszka Pindera
Prace Erika Bngera odnosz si czsto do tego co niewidzialne, zagadkowe, czy paranormalne. Jak na przykad w Wykadzie o schizofonii trwajcym ponad 30 minut performansie audiowizualnym w ktrym omawia niepokojce zjawisko oddzielenia gosu od jego rda, ilustrujc wywd zarwno wczesnymi nagraniami fonograficznymi, jak i wytworami wspczesnej kultury popularnej. Opowiada o roli, jak odegra gramofon w powstaniu rumuskiej legendy o Drakuli, porwnuje efekt synchronizacji filmowej stosowany przez Woodiego Allena ze zjawiskiem optania przez demona w Egzorcycie, a take tropi zagadkowe migracje gosu w technikach spirytualistycznych i popularnych pomiertnych duetach wokalnych (Celine Dion i Frank Sinatra). W formie performansu Bnger prezentuje te Trzeciego czowieka, gdzie porusza midzy innymi zagadnienie uporczywie trzymajcych si nas melodii, dwikowych pasoytw i tumaczy hipotez umysu bikameralnego. Cechuje go rozlegy zakres poszukiwa w poruszanych tematach. Potrafi spdzi cae godziny, przegldajc zgromadzony na potrzeby projektu materia, tak jak w przypadku realizacji pod tytuem Gospels, ktra w caoci skada si z fragmentw wywiadw, jakie rnego rodzaju celebryci udzielili na temat tajemniczego Jego, lub przesuchujc radiowe archiwa na potrzeby stworzenia aplikacji let them sing for you. O ile pierwsza z wymienionych prac, podobnie jak przywoane wczeniej performanse, opowiada pewn histori i prezentuje cykl hipotez, to let them sing for you jest waciwie interaktywn pocztwk dwikow poruszajc problem praw autorskich. Bngera charakteryzuje niezwyky upr i determinacja. Przygotowujc Wariacje na temat Caseya & Fincha kompozycj bazujc na zacitym utworze Thats the way I like it przypuszcza, e kady z zaproszonych do wsppracy muzykw odpowie, e najzwyczajniej nie da si tego zagra i sam nauczy si go wykonywa, by w odpowiednim momencie negocjacji mc udowodni swoje racje. Bnger wystpuje te w roli kuratora. W czerwcu w ramach imprezy based in Berlin pod hasem Ciche krzyki i oguszajce szepty prezentowa performansy Sama Ashleya, Leifa Elggrena, Larsa i Stevena Cuznerw, dedykowane fenomenowi, jakim jest gos, ktry nie mieci si w adnej akustycznej skali.

W tekcie towarzyszcym wystawie Polyglottolalia (Tensta Konsthall w Sztokholmie, 2009), na ktrej prezentowane byy te twoje prace, wspomniana zostaa ksika Waltera Onga Orality and Literacy (1982), badajca lady historii mwionej i funkcji jzyka, zdominowanych przez sowo pisane. William Easton, autor tekstu dotyczcego wystawy, uwaa, e gos w twoich pracach Gospels i Wykad o schizofonii nie jest tylko ladem, czy dokumentem, ale raczej czym co powouje do ycia. Przywracasz w pewien sposb jzyk ciau. Interesuj si generalnie gosem i si, jak wywiera on na suchaczu. Nawet jeeli mowa o melodii wygrywanej na trbce to rozwaam j jako rodzaj gosu. Gosy zawsze cz si z pogwaceniem naszego syszenia. Gdy jeste pod wpywem czyjego gosu, jeste jednoczenie w jego mocy. W jzyku niemieckim gehorchen oznacza posucha i by posusznym i pochodzi od suchania. To bardzo interesujce. W jzyku szwedzkim, czy rosyjskim jest podobnie, wic pewnie take i w polskim. To jest rodzaj ukrytej prawdy strukturalnej. W pewnym sensie jeste posuszny, gdy suchasz. Nie jeste w stanie dokona wyboru, nie moesz po prostu zamkn uszu. Czy wanie ze wzgldu na moliwo bezporedniego kontaktu robisz performansy? Tak. Performans tworzy interesujc sytuacj. W przypadku Trzeciego czowieka to bardzo oczywiste, bo wykorzystuj melodie i duo piewam. Jednoczenie ostrzegam o sile muzyki i pogarszam spraw, powtarzajc te melodie. To rodzaj wewntrznej logiki dziaania gosu nie moesz nie sucha. Kiedy za starasz si co poprawi, piszc lub mwic o tym, tworzysz jedynie kolejny gos i pogarszasz spraw. Rozumiesz co mam na myli? Chodzi ci o zasad, na jakiej dziaa na przykad Muzak? Dokadnie. Uywam tych samych technik. Ponadto nie wierz, e mona zachowa bezstronno, mwic o tych kwestiach. Wypowiadajc twierdzenia, ktre ja wyraam w Trzecim czowieku, sprawiasz, e ludzie zaczynaj sysze je w swoich gowach. Wydaje mi si, e jzyk i muzyka s duo bardziej do siebie podobne ni zwyko si uwaa. Dziaaj jak swego rodzaju zaklcie. I zawsze jest ju za pno, gdy chcesz si przed nim obroni. Podobnie jak z seksualnoci kiedy chcesz j zrozumie na odlego, jest ju za pno, bo jeste ju w pewnym stopniu wypaczony. Gdy uczysz si sowa niewinno jeste ju w pewien sposb winny... Masz na koncie przynajmniej dwie realizacje prac w przestrzeni publicznej i obie czy tytu nazwae je Echa. Obie prace zostay stworzone jako odpowiedzi na co, co oglnie nazwabym prac dwikow w przestrzeni publicznej. Zarwno w Bytomiu, jak i duskim Aarhus, z wanych dla tych miast budynkw transmitowane s pewne melodie. Jest to dla tych miast rodzaj akustycznego brandingu. Pierwsza z prac, o ktre pytasz, bya bardzo gonym echem. W Bytomiu wygrywany na trbce hymn jest transmitowany cztery razy dziennie z wiey kocielnej w centrum miasta. Centrum Sztuki Wspczesnej Kronika znajduje si na rynku naprzeciw tego kocioa. Moglimy postawi w oknach galerii due goniki i stworzy echo o tej samej amplitudzie co orygina. Do drugiego z miast zostaem zaproszony wanie dziki temu, e znali t prac. Kurant ze szczytu wiey Ratusza w Aarhus od 60 lat wygrywa ten sam utwr melodi skomponowan w XV wieku. Nie chciaem w drugim przypadku powtarza tej samej pracy, dlatego stworzyem bardzo skromne echo, ktre sycha z grobw. Znalazem bardzo urokliwy

cmentarz, ktry idealnie nadawa si do stworzenia bardzo cichej instalacji. Mona byo co usysze tylko, gdy przechodzio si przez niego. Syszalne byy po prostu gosy niesione przez wiatr. W obu pracach wykorzystujesz gosy mieszkacw miejscowoci w przestrzeni, w ktrej s prezentowane. Dlaczego? Bardzo czsto muzyk wykorzystuje si, by podnie poziom lokalnego patriotyzmu i stworzy pewn ide miejsca, czy miasta. Generalnie jest to rodzaj zawaszczania czci twojego mzgu. Jeste wystawiony na dziaanie danej melodii bez przerwy. W kocu zaczniesz o niej ni, zaczniesz j podwiadomie nuci. Po przyjedzie do Bytomia, zaskoczyo mnie jak gono gra ta melodia. Pniej zdaem sobie spraw, e pracownicy Kroniki nie chc jej ju duej sysze, co wicej prbuj wyprze j ze swoich umysw. Kiedy wic zrealizowaem mj pomys byli nieco podirytowani tym, e przywracam j znw wiadomoci. Zmuszenie do suchania czego codziennie po trzy, cztery razy, jest dla mnie rodzajem aktu przemocy. Oczywicie to nie jest takie proste nie uwaam, e to musi by od razu co zego... Mj pomys polega na stworzeniu echa, jako odpowiedzi ludzi na to, co zostao im narzucone. Ta prosta idea dobrze dziaa. Uyem kruchoci i niepowtarzalnoci gosw zwykych ludzi w opozycji do obezwadniajcej siy hymnu narodowego. Czy prcz Ech zrobie jeszcze jak prac w przestrzeni publicznej? W zeszym tygodniu zrobiem trzeci prac. Nie jest to wprawdzie echo, ale uyem tej samej techniki. Na obrzeach Sztokholmu jest olbrzymi i przepikny cmentarz, stworzony okoo 1900 roku. Przypomina nieco pogaskie miejsce pochwku i usytuowany jest wewntrz lasu. Mimo e jest na nim krzy i rodzaj wityni pochowani s tam nie tylko chrzecijanie. To bardzo osobliwe miejsce. Wyprodukowaem co w rodzaju spaceru audio. Nagraem piew okoo 60 osb. Gdy spacerujesz midzy grobami syszysz gosy dochodzce z pewnego dystansu i piewajce piosenk. Wybraem utwr All Tomorrows Parties Velvet Underground. To naprawd adna piosenka. Melancholijna i jednoczenie w dziwaczny sposb wesoa. Ta kombinacja przypomina mi taniec mierci, rodzaj radosnego taca ku kocowi. Sama piosenka jest powicona imprezom organizowanym przez Warhola. Bardzo lubi jej tytu, przywodzi mi na myl przyjcia w yciu pozagrobowym. Nadaem tej pracy tytu Jutro. Skadaj si na ni gosy zarwno osb starszych, jak i dzieci, brzmicych jak duchy. Rozpoczem prac nad ni od nagrania dwikw miejsca syszysz je rwnolegle ze piewem. Spacer trwa 25 minut. W pewien sposb jest podobny do poprzednich prac, ale Echa byy bardziej polityczne. Poniewa wizay si z lokalnym kontekstem? Tak. Odnosiy si do niego bardziej bezporednio. Szczerze mwic mam spory problem ze sztuk w przestrzeni publicznej, tym bardziej pracami audio. Jeden dwik dzwonka na minut na High Line w Nowym Jorku to zbyt mao.... jaka jest twoja opinia? To bardzo trudne pytanie. Wic moe inaczej. Z reguy lokalne wadze zamawiaj tego rodzaju prace... Moja ulubiona praca to waciwie jest praca w przestrzeni publicznej. Douglas Gordon stworzy dzieo, ktrego nigdy nie widziaem, ale uwaam, e wcale nie trzeba, eby by przekonanym o jego wartoci. O ile si nie myl zostao wykonane dla biblioteki, ktra mieci si na
glissando #18/2011

planie koa powyej lobby i ktr moesz obserwowa przez rodzaj balkonu. Artysta wybra fragment z Biblii, w ktrym ukrzyowany Jezus mwi do jednego z kryminalistw wiszcych obok niego: Zaprawd powiadam ci jeszcze dzi bdziesz ze mn w raju. Od 2000 lat toczy si dyskusja gdzie powinien znale si przecinek w tej sentencji, ktry zmienia nie tylko wymow, ale przez ni rozumienie wiecznoci i raju. Wic twoja ulubiona praca nie jest prac dwikow? Ale nie, oczywicie, e jest. Uwaam, e kady tekst ma gos. Staje si dwikiem. Kiedy widzisz wszystkie te ksiki poprzez to jedno zdanie, to dostrzegasz jego bogactwo. Tak szczerze mwic, to praca bytomska moim zdaniem to najlepsza praca, jak kiedykolwiek zrobiem. Normalnie wystawy z moim udziaem mnie nudz, widz te same realizacje wielokrotnie. Oczywicie to ciekawe odkrywa je we wci nowych kontekstach... To dlatego robisz te performansy? Nawet one w pewnym momencie zaczynaj mnie nudzi. Performansy s lepsze, ale te w pewien sposb nuce. A instalacja w Bytomiu bya bardzo emocjonalna. Sama przestrze stanowi poow tej pracy. To te jedyna przestrze, gdzie moesz jej dowiadczy. To zabawne, bo wtedy byem przeraony, majc jedynie dwa tygodnie na realizacj w zupenie nowym miejscu, w ktrym byem po raz pierwszy. Ale to byo wspaniae dowiadczenie. Ostatnio miaem wystaw solow w Kronice i odtworzylimy t prac. To mie uczucie mie wiadomo, e twoja najlepsza praca jest w miejscu, w ktrym bardzo niewielka publiczno moga jej posucha.
(3.06.2011)

VIII

Erik Bnger (1976) szwedzki artysta, kompozytor i autor tekstw. Studiowa filozofi i literatur na Uniwersytecie w Lund (1996-1997), kompozycj w Gotland School of Musical Composition (1997-1999), a take kompozycj elektroakustyczn na Royal University College of Music w Sztokholmie i Universitt der Knste w Berlinie (2001-2004). Jego prace prezentowane byy na wystawach indywidualnych: Momenta Art (Nowy Jork, 2011), Grimmuseum (Berlin, 2011), Gotlands Konstmuseum (Visby, 2011), Kronika (Bytom, 2010), Nolocal (Krakw, 2010), Kulturhuset (Sztokholm, 2008), Galleri 54 (Gothenburg, 2008), Tegen 2 (Sztokholm, 2007), Galleri 21 (Malm, 2007). Jego performanse, instalacje i prace wideo byy prezentowane m.in. na festiwalu Impakt w Utrechcie (2009 i 2010), w Centrum Sztuki Wspczesnej Znaki Czasu w Toruniu (2010) i HMKV w Dortmundzie (2009 i 2011), Tensta Konsthall w Sztokholmie (2009), Perth Institute for Contemporary Art (2008), na berliskim Transmediale (2007), Werkleitz Biennal w Halle (2006), Queen Elisabeth Hall w Londynie (2006), a take w Lincoln Centre w Nowym Jorku (2005). Mieszka i pracuje w Berlinie i w Sztokholmie.

Erik Bnger, Trzeci czowiek, Laura Gianetti - dziki uprzejmoci Grimmuseum

John Grzinich, John Grzinich

PROJEKT GRUPY III

PROJEKT GRUPY II

PROJEKT GRUPY I

Redakcja: Agnieszka Pindera Skad: Rafa Jara Korekta: Marta Koacz, Daniel Muzyczuk, Agnieszka Pindera, Katarzyna Radomska Z tego miejsca, chcielibymy serdecznie podzikowa uczestnikom warsztatw Hybrydowe notacje i Nowe Mapy Czasu, a take wszystkim gociom i publicznoci P+K. Partner projektu Hybrydowe notacje: