Noe i sprawiedliwo

(18) Synami Noego, ktrzy wyszli z arki, byli Sem, Cham i Jafet. Cham by ojcem Kanaana. (19) Ci trzej byli synami Noego i od nich to zaludnia si caa ziemia. (20) Noe by rolnikiem i on to pierwszy zasadzi winnic. (21) Gdy potem napi si wina, odurzy si [nim] i lea nagi w swym namiocie. (22) Cham, ojciec Kanaana, ujrzawszy nago swego ojca, powiedzia o tym dwu swym braciom, ktrzy byli poza namiotem. (23) Wtedy Sem i Jafet wzili paszcz i trzymajc go na ramionach weszli tyem do namiotu i przykryli nago swego ojca; twarzy za swych nie odwracali, aby nie widzie nagoci swego ojca. (24) Kiedy Noe obudzi si po odurzeniu winem i dowiedzia si, co uczyni mu jego modszy syn, (25) rzek: Niech bdzie przeklty Kanaan! Niech bdzie najniszym sug swych braci! (26) A potem doda: Niech bdzie bogosawiony Pan, Bg Sema! Niech Kanaan bdzie sug Sema! (27) Niech Bg da i Jafetowi du przestrze i niech on zamieszka w namiotach Sema, a Kanaan niech bdzie mu sug. (28) Noe y po potopie trzysta pidziesit lat. (29) I umar Noe w wieku lat dziewiciuset pidziesiciu.

Ks. Rodz. 9

Czy to ma jakikolwiek sens? Kurcze, im bardziej zagbiam si w to wszystko bym bardziej wiem e nie moge si zanurzy. Nie do e pijastwo Noego nie zostao ukarane, to jeszcze wanie on ukara swojego wnuka za przewiny ojca. W nastpnym rozdziale czytamy (6) Synowie Chama: Kusz, Misraim, Put i Kanaan. Dlaczego to wanie ten jeden, tylko ten jeden zosta przeklty? W czym jego bracia byli lepsi od niego e mia im usugiwa? Ciekawostke tutaj stanowi werset 26 ktry w wersji Biblii 1000-lecia brzmi jak wyej, natomiast w tumaczeniu Biblii Warszawskiej brzmi 26) Potem rzek: Bogosawiony nich bdzie Pan, Bg Sema, a Kanaan niech bdzie sug jego! ... dopiero w nastpnym wersie ... (27) Niech da Bg i Jafetowi przestrze szerok i niech zamieszka w namiotach Sema, a Kanaan niech bdzie sug ich! ..

Interpretacja tych samych fragmentw w innym tumaczeniu jest zupenie rna, wychodzi na to e tylko Jafet zosta bez suby Kanaana, za to Noe ,,hmmm prosi (?) a raczej stwierdzi e Bg ma da Jafetowi "przestrze szerok" a sam ma zamieszkac w namiotach Sema. To wszystko jednak nie zmienia mojego pytania,, w czym zawini Kanaan?

25.10.2011

Dopiero dziiaj do mnie dotaro znaczenie tych sw, tak mi si przynajmniej wydaje. Kim by Bg Sema?

Kanaan, Chanaan (hebr. Knan lub Knan, stgr. Chanaan, arab. Kann) staroytna kraina na wschodnim wybrzeu Morza rdziemnego (teren pniejszej Palestyny, Syrii i Fenicji). Poudniowa cz tych obszarw (Palestyna) wymieniana jest w Biblii jako ziemia obiecana Izraelitom przez Boga.

Religia Kanaanu Okoo 3000 roku p.n.e. na terenie dzisiejszej Palestyny pojawia si cywilizacja epoki wczesnego brzu. To wanie wtedy zaczli osiedla si na tym terenie Semici. W tekstach biblijnych nazywano ich Kananejczykami. Osiedlajc si zaczli zajmowa si rolnictwem, powstay pierwsze miasta, lecz z czasem napynli kolejni osadnicy. Okoo 2200 p.n.e. w Kanaanie pojawili si koczownicy, ktrych Biblia nazywa Amorytami. Po nich przybyli Hebrajczycy. Czciowo odkryto dzieje tych terenw dziki wykopaliskom w Ugarit (Ras Szamra). Znaleziono tam bibliotek z tekstami zawierajcymi midzy innymi mitologi ludu semickiego zamieszkujcego okolice wybrzea Morza rdziemnego od XV do XIII wieku p.n.e. Echa tych wierze mona znale w najstarszych czciach Biblii, w niektrych Psalmach i w opisach walk religijnych midzy wyznawcami Zotego cielca, Baala i Krlowej Niebios (Lilith- w niektrych podaniach ony Boga) a Izraelitami. Wykopaliska archeologiczne prowadzone na terenie Kanaanu pozwoliy odkry liczne, niewielkie witynie. Na wprost wejcia znajdowaa si nisza na posg bstwa, ktry wykonany by z kamienia, drewna lub metalu. Obok znajdoway si sale przeznaczone dla kapanw. Niektre witynie mogy by pitrowe. Odkryte gliniane modele wskazuj na to, e czasami miay take wiee i dziedziniec. Bstwom skadano ofiary z jagnit, kolt, oliwy, wina i palono wonnoci.

Semici, a wic potomkowie Sema, Kanaan, potomkowie Kanaana ktrzy usugiwali Bogowi Sema. Tekst ktry znalazem, nie potrzebuje oprawy. http://www.chrzastowice.opole.opoka.org.pl/kanaan.htm

Imiona bogw w religii Kanaanu

Religia dawnych mieszkacw Kanaanu znana jest dzisiaj stosunkowo dobrze dziki tekstom mitologicznym z Ugarit[1]. Pomimo wsplnych wtkw, utwory te nie stanowi jednolitej kompozycji. Spisano je na duych tabliczkach rnego formatu, a charakter pisma zdradza

rnych kopistw. Wszystkie tabliczki mitologiczne zostay odkryte w latach 1930-1931 w bibliotece zwierzchnika kapanw, w pobliu wityni Baala. Podobnie jak forma tak i tre tabliczek jest starannie wypracowana i kae datowa sam mit o kilka stuleci wczeniej ni spisanie tekstw, ktrego dokonano w XV wieku p.n.e. Za kananejski Olimp uchodzi gra Safon wznoszca si piramidalnie na pnocnym wybrzeu Syrii. Na czele kananejskiego panteonu sta El. Nosi nazwy: stwrca stworzenia; krl; byk; dobry i askawy. To jemu jedynie przyznawano Krlestwo w penym tego sowa znaczeniu. On jest rwnie tym, ktry dalej na ludzi rozdziela krlestwa. Mieszkanie jego znajduje si w wielkiej dali, wrd tysica pl i rwnin, u rda dwch rzek, porodku przepaci wielkiej gbiny. Pojawia si tutaj nazwa prasiy chaosu tihamat, ktra lepiej nam jest znana z babiloskiego eposu o stworzeniu. El stoi zatem ponad potgami chaosu, u pocztku dziea stworzenia. Chocia nie znaleziono dotd adnego mitu o stworzeniu ludzi, to jednak z okrelenia abu-adami, ojciec ludzi wynika, e rwnie i ludzie s jego stworzeniami. Cay kosmos, bogowie i ludzie maj swj pocztek w Elu i spoczywaj w nim, on sam jednak wznosi si ponad kosmosem i ponad chaosem[2]. W paacach Ela nie mieszka bg, ktry by si musia przeciwstawia siom chaosu, lecz dobroduszny, czcigodny a zarazem majestatyczny i pewny siebie rzdca swego wodarstwa. Dopki on tam bdzie, tak dugo bdzie zachowana raz ustalona struktura wiata. Dopiero w obrbie tej struktury istnieje wiat grny i podziemny, wiat budzcego si ycia i zstpujcego w d umierania. Z tych starych tekstw wyania si obraz boga bardzo znaczcy, majestatyczny i czcigodny. Spory dotyczce zagadnienia czy El jest jedynie gatunkowym okreleniem na oznaczenie bstwa, czy te odnosi si do jasno wyodrbnionej osoby, naley rozstrzygn na rzecz osoby. Porwnania z innymi religiami semickimi doprowadzaj do wniosku, e pocztkowo El jako istota najwysza by czczony bez maonki i wsptowarzyszki tronu. W czasach dostpnych ju historii widzimy obok jedynego boga Ela rwnie Aszirat = Aszera jako jego maonk. Szczeglnym jej przydomkiem jest kroczca po morzu. Mona by to uzna za aluzj do pramorza pocztkw, nad ktrym ju El zapanowa. Stwrcza moc Ela zostaa wic przeniesiona na Aszer. Dlatego zostaa nazwana stworzycielk bogw, a bogowie z kolei mieli nazw: synowie Aszery. Byo ich siedemdziesiciu. Chocia ju jako doroli synowie boy rzdz wiatem, to jednak z piersi matki bogw musz nadal ssa wieczne ycie. Posta bogini Aszery ulega wielu przeobraeniom; bywaa te utosamiana z boginiami Anat i Asztarte. Owa zmienno zaley prawdopodobnie od tego, e Aszera prezentuje cechy znanej ju w czasach przedhistorycznych Wielkiej Matki bogw. Najbardziej czczonym bstwem kananejskim nie by jednak El, lecz Baal. Wydaje si, e pocztkowo nie nalea on do kananejskiego panteonu, gdy nie uchodzi za syna Ela, lecz za syna Dagana (Dagona). Poniewa jednak Dagan by bstwem Amurru, wyniesienie Baala, syna Dagana mogo mie zwizek z zajciem kraju przez Beduinw Amurru. Wskazuje si rwnie na cechy podobiestwa czce go z churryckim bogiem burzy i pogody Teszupem. W kadym razie wraz z Baalem w histori kananejskiej religii wstpi nowy, mody element[3]. Termin: baal oznacza po prostu pan i dlatego mg by uywany w odniesieniu do rnych bogw. Od XV jednak stulecia bg wiatru, deszczu i burzy Hadad (Adad) by nazywany po prostu Baal pan (bg)[4]. Jako pan nieba i chmur by uwaany za dawc urodzajw. Odpowiadajcym mu symbolem by byk. Przedstawiano go jako modzieczego boga z

rogami byka, z wizk piorunw w jednej rce, a z zygzakiem gromu w drugiej. W innych wyobraeniach stoi on bezporednio na byku, rwnie z piorunami w rkach. Przedstawiany te bywa jako wdz walczcy, ktry pdzi poprzez chmury na swym rydwanie bojowym. Jego maonk bya Anat. Spotka j spywajc na d z chmur. Mitologiczny obraz przedstawia poczenie si byka Baala z krow Anat. Owocem tego jest boskie ciel. Istota Baala oscylujca pomidzy bosk osob a boskim zwierzciem wciela wanie brutalnie ywotne siy przyrody we wszelkim ich zakresie. Zakresy dziaania Baala opiewano w trzech cyklach mitw. Poniewa Baal jako jedyny bg nie mia jeszcze adnej wityni, Anat wstawia si do ojca bogw Ela, ktry udzieli zezwolenia na budow paacu. Przy pomocy nadwornego, boskiego rzemielnika Koszara (zwanego tutaj przez metonimi Chasis, zrczny, i Hajin, pojtny) wzniesiono budowl. Wtedy ksi Baal, czyli Baal zabul wysa posacw do bogw, zapraszajc ich na powicenie. Wydano przy tej okazji wspania uczt, w ktrej wzio udzia siedemdziesiciu synw Aszery, a sam ksi pi z kosztownego kielicha. Nie zabrako rwnie chru piewakw i piewaczek. Wystpuje tu smutna akcja przeciwna Baalowi. Gdy Baal panowa, tzn. w okresie deszczu, kiedy w przyrodzie wszystko stao si zielone, kwito i dojrzewao, Mot czyha ju na jego upadek. Mot jest przeciwnym biegunem Baala. Jest on bogiem obumierania i mierci. Baal zstpuje do podziemia. rda wysychaj, pola pustoszej, wegetacja zanika i ycie ustaje. Osierocony tron Baala ofiarowali bogowie najpierw jednemu z synw Aszery, Asztarowi. Lecz tron Baala jest dla niego zbyt wielki. Jego gowa nie wystawaa poza oparcie, a jego nogi bujay w powietrzu, nie sigajc podnka. Asztar sam czuje, e tron Baala jest nie dla niego i zrzeka si regencji. Tak wic Mot przez reszt roku, tzn. przez okres pory suchej, zajmuje tron Baala. Tymczasem Anata wyruszya na poszukiwanie zabjcy swego brata[5]. Po wielu dniach spotkaa Mota i chwytajc go za kraj szaty zawoaa: O, mierci, oddaj mi mego brata! Zdziwiony tym daniem Mot opowiada jej o spotkaniu z Baalem i o poarciu go. A wtedy Soce zapono arem i niebiosa osaby z powodu Mota. Wiele miesicy szukaa go znowu, a gdy go wreszcie znalaza: chwycia boskiego Mota, mieczem go posiekaa, wialni go przewiaa, w ogniu go upieka, w arnach go roztarta, po polach go rozwiaa, aby ptaki rozdziobay jego ciao, aby wrble nasyciy si jego czonkami[6]. Wtedy moc Mota na biecy rok zaamaa si cakowicie. Baal znw obj wadz. Uczyni to przez uroczyste wstpienie na tron pord radoci bogw oddajcych mu pokon. Bogowie ci ponadto wznieli okrzyk: Naszym krlem jest Alijan Baal, on jest naszym sdzi, i ponad nim nie ma nikogo! I w ten sposb rozpocz si nowy cykl ycia i wegetacji. Po siedmiu latach jednak Mot ponownie podnosi bunt przeciwko Panu ycia, wyrzucajc mu, e z jego powodu dozna tylu upokorze, a wreszcie mierci z rki Anaty. da wic satysfakcji: daj mi jednego z twych braci, bym si nim poywi! Dalej zdaje si Mot grozi, e jeli jego danie nie zostanie spenione, spowoduje wyniszczenie wszystkich ludzi. Odtd tekst staje si janiejszy. Znajdujemy w nim opis morderczego pojedynku, jaki stoczyli Baal i Mot: Zwarli si jak zapanicy. Mot jest mocny i Baal jest mocny. Ksaj si jak we. Mot jest mocny i Baal jest mocny; skacz ku sobie jak biegacze (?). Mot upad i Baal upad[7]. Walka jest nierozstrzygnita. Dopiero Szapasz, przypuszczalnie z rozkazu Ela, nakazuje Motowi zaprzesta dalszego oporu i uzna wadz Baala nad ziemi. Zwycizc zosta wic ogoszony Baal, ale nie oznacza to bynajmniej ostatecznej klski Mota. Ostatnia tabliczka

cyklu koczy si hymnem ku czci Szapasz, ktra schodzi do krlestwa mierci w otoczeniu bogw i duchw zmarych, a Koszar ma j chroni przed morskimi potworami. Poemat o walce Baala z Motem zdaje si najwyraniej podkrela agrarny charakter mitu o Baalu. Dziwne dla naszej mentalnoci epizody staj si bardziej zrozumiae, jeli przyj, e Baal jest tu uosobieniem oywczej wody, ktra opuszcza niebo w postaci deszczu, by zosta wchonit przez spragnion ziemi. Nieoczekiwane poddanie si Baala roszczeniom mierci, a nastpnie jego zabranie na gr Sapan przez Anat i Szapasz, tumacz roczny cykl opadw i odzyskania wody przez rda (anat) i soce (szapasz), ktre w procesie parowania zwraca wod deszczowym chmurom (sapanu)[8]. Podczas gdy mit o wegetacji jest dramatyzacj zmieniajcych si pr roku, mit o walce ze smokiem siga w pradawn epok chaosu. Opowiada on o walce na mier i ycie, ktr stoczy Baal z potworem praoceanu Jammu. W pniejszym jzyku hebrajskim sowo to oznacza po prostu morze. Lecz morze, z ktrym musia walczy Baal, jest istot z pradawnego chaosu, straszliwym smokiem o siedmiu bach. Ten budzcy groz potwr, ktry nazywa si rwnie Lewiatan, smok starodawny, zraniony smok o siedmiu bach (por. Iz 27, 1; Ps 74, 13 n; Hi 26, 13) symbolizuje owe potgi chaosu, ktre musiay zosta pokonane, aby wiat w ogle mg zaistnie. Ten wic grony Jammu wyrusza przeciw Baalowi, ktry nie waha si, ani te nie uchyla. Jego zwycistwo oznacza triumf modego, powstajcego stworzenia nad wrogim stworzeniu elementem. Boski inynier Koszar-wa-Chasin wrcza zwycizcy dwie czarodziejskie maczugi z brzu. Siostra Baala Anat wspiera brata w walce. Zbiera wszystkie swe siy i rozcignitego na piasku, nieprzytomnego potwora Jammu stacza do morza. Z biblijnego pogosu mona wnioskowa, e Baal stoczy walk nie tylko przeciw mskiemu potworowi Jammu, ale rwnie przeciw eskiemu smokowi Rahab (Ps 89; Jb 26, 12). Odpowiadao to podwjnoci prapotworw w babiloskim eposie o powstaniu wiata: Enuma elisz. Niektre rysy Baala zaznaczaj si w obrazie Boga Jahwe. W samej jednak istocie nie maj ze sob absolutnie nic wsplnego, co potwierdza religijne zawoanie bojowe proroka Eliasza: Albo Baal, albo Jahwe! W Biblii Hebrajskiej Baal - pan, wadca (pierwotnie imi pospolite o znaczeniu politycznym, pniej nazwa bstwa) wystpuje do czsto (np. Iz 16, 8; 26, 13); oznacza nadto maonka (np. Rdz 20, 3; Wj 21, 3. 22; Pwt 22, 22), przynaleno lub stan posiadania (Wj 21, 28. 34; Joz 24, 11)[9]. W Kanaanie przypisywano specjaln wadz nad okolicami, rzekami, lasami, a nawet studniami niewidzialnym bstwom, okrelanym jako Baale. Starodawne nazwy miejscowoci zachoway jeszcze niekiedy element teoforyczny rdzenia (Baal): Baal-Meon (Lb 32, 38); Baalat-Beer (Joz 19, 8); Baal-Tamar (Sdz 20, 33). Wynika std, e poszczeglne miasta czciy tego samego Baala pod rnymi nazwami, np. Baal-Berit u Sychemitw (Sdz 8, 33; 9, 4), Baal-Peor u Moabitw (Lb 25, 3. 5; Pwt 4, 3), Baal-Zebub (w BT - Beelzebub) w Ekron (2 Krl 1, 2-3. 6. 16). Take gry zwizane byy z kultem Baala: Baal-Hermonu (Sdz 3, 3; 1Krn 5, 23), Baal-Karmelu (1Krl 18, 20nn), Baal-Sefon (por. Wj 14, 2. 9; Lb 33, 7). Epigrafia starosemicka mwi take o Baal-Libanu. Babiloskim odpowiednikiem Baala by Bel wzmiankowany kilkakrotnie w ST (szczeglnie Dn 14, 1-22). W Egipcie, poczwszy od XIV w. prz. Chr., oddawano cze Baal-Dapuna, szczeglnie w Tachpanches, dobrze znanym w ST (np. Jr 43, 7). Kult Baala na caym staroytnym Wschodzie przetrwa a do czasw hellenistycznych, np. w Hatra (k. Asur) znaleziono wityni Baal-Szamina z III w. prz. Chr.

Izraelici zetknli si z kultem Baala by moe jeszcze przed opuszczeniem Egiptu; pewne akcenty historii patriarchw i opowiadania etiologiczne wydaj si to potwierdza, a egipskie orodki kultu Baala (np. Tachpanches) leay w bezporednim ssiedztwie ziemi Goszen[10]. W kadym razie na trasie wdrwki Izraelitw z Egiptu do Kanaanu pooone byo BaalSefon w pobliu Morza Czerwonego (por. Wj 14, 2.9; Lb 33,7) oraz Baal-Peor w Moabie (por. Lb 25, 3. 5; Pwt 4, 3). Trudno ustali, czy okrelenie Baal (w znaczeniu pan) stosowano w Izraelu powszechnie take w odniesieniu do Jahwe; wskazywayby na to imiona wasne z elementem teoforycznym , uywane przez Izraelitw (np.Jerubbaal - Sdz 6, 32; 7, 1; Eszbaal 1Krn 8, 33; Meribbaal - 1Krn 8, 34; Baaljah - 1Krn 12, 6). Pniej imiona te w ramach walki z kultem Baala zmieniono tendencyjnie na boszet (haba) - por. np. 1Krn 8, 34.) z 2 Sm 4, 4. Waciwy konflikt midzy rnymi postaciami naturalistycznych kultw Baala a jahwizmem wywiza si po zdobyciu Kanaanu i zetkniciu si z miejscowymi wierzeniami (Sdz 6, 2532). Mimo, e Jahwe pozostawa zawsze narodowym Bogiem Izraela, obok niego oddawano do powszechnie cze take miejscowym bstwom, okrelanym oglnie jako baale[11]. Jeszcze czstszym zjawiskiem by synkretyzm religijny polegajcy na oddawaniu czci Jahwe na sposb kultw kananejskich na wzgrzach (bamot) lub przy witych pniach (Aszera). Niektrzy krlowie izraelscy (Achab) oraz judzcy (Achaz, Joram i Atalia por. 2Krl 11, 18; 2 Krn 28, 2; Manasses - 2Krl 21, 3) popierali kult Baala z przyczyn politycznych lub z niechci do jahwizmu. Pod wpywem Izebel, ksiniczki tyryjskiej, ony Achaba, wybudowano nawet wityni Baala w Samarii (1Krl 16, 32) i wprowadzono ekstatycznych prorokw Baala do pastwa pnocnego; tych ostatnich zwalcza Eliasz (1Krl 17-18), definitywnie ich dziaalno znis Jehu w zwizku z zamachem stanu. Odpowiednik eski Baala, to Baalat, znany szeroko w Palestynie (np. Pani Byblos w listach z Tell el-Amarna), wystpuje w ST jedynie w nazwach miejscowoci (Joz 15, 11. 29); kult jej zwizany by niewtpliwie z Anat, Asztarte i Aszer; zaleno midzy krlow nieba (Jr 7, 18; 44, 17-19. 25) a Baalat nie jest ustalona[12]. O innych bstwach mskich Kanaanu nie wiemy nic poza ich imionami, ktre czsto nie daj si wyjani. Zagadkowym jest bg Asztar, ktrego wyobraa jutrzenka, a ktry jako AsztarKemosz by narodowym bstwem Moabitw. Mit daje mu nazw straszliwy, poniewa skadano mu dzieci w ofierze. Ammonici nazwali swego pana po prostu Milkom krl. Bogiem miasta Jeruzalem by Szalim, wzgldnie Szalem, a bg Tyru nazywa si Melkart, tzn. krl miasta (krlestwa) umarych. Spord bstw eskich wystpuj w mitologii ugaryckiej przede wszystkim Aszirat = Aszera i Anat. Jako siostra - maonka Baala Anat zostaa ju omwiona powyej. Ma ona podobiestwo do babiloskiej Isztar i podziela z ni podwjn rol bogini mioci i wojny. Jako maonka Baala nosi przydomek dziewica Anat. Akcent jest tu pooony nie na dziewictwie w naszym znaczeniu, lecz na wiekuistej, wieej, dziewczcej kobiecoci. W walce za swego zabitego ma daje si pozna z niepohamowanego okruciestwa: Zabija nard nad brzegiem morza, wyniszcza ludzi przy wschodzie soca. Pod ni le gowy jak piki...[13] Anat ukazuje si jako dawczyni ycia, ktra rodzi Baalowi boskie ciel, ale jest rwnie niszczycielk ycia. Imi jej ma etymologiczne pokrewiestwo z hebr. 'et, aram. 'enet i akkad. 'ettu, co oznacza czas, los. Zatem Anat jest upostaciowaniem tego wszystkiego, co rodzi i pochania czas. Nazwy miejscowoci, takie jak Anatot - ojczyzna proroka Jeremiasza oraz Bet-Anat dowodz, e bogini ta bya czczona rwnie w Palestynie.

Wedug tekstw ugaryckich Aszera jest gwn maonk boga Ela i dlatego czcigodn matk bogw. Nosi ona przydomek elat bogini, tzn. maonka Ela. W Palestynie pojawia si jednak jako maonka Baala. Ona jest pani podw rolnych i tym samym bogini urodzajw. Jako bogini ycia i mioci poczya w sobie niektre cechy Anat i Asztarte. Obraz jej pokrywa si wielorako z jej partnerkami. Ostatecznie jest ona kontynuacj przedhistorycznej matki bogw. Poniewa w jej kulcie mczyni i kobiety przez wspycie powicali si tajemnicy ycia, czciciele nadawali jej szacowny tytu: Kudszu albo Kadesz, wita. Dla prorokw ta osobliwa wito bya jedynie prostytucj i cudzostwem. Wyobraenia przedstawiay t bogini w zupenej nagoci z podkreleniem cech kobiecych, niejednokrotnie na lwie, trzymajc w jednej rce lili, a w drugiej dwa we.

Teksty z Ugarit opiewaj jeszcze zalubiny bogini Nikal z bstwem ksiyca Jerach. Ten fragment mitu wiadczy rwnie o kulcie podnoci[14].

[1] Por. A. Tronina, Bg przybywa ze Synaju, Lublin 1989, 18. Zob. R. de Vaux, El et Baal le dieu des peres et Yahweh, Ugaritica VI (1969) 501-518. W. Hermann, Ps 19 und der kananische Gott Ilu, UF 19 (1987) 75-78. [2] Por. C. Schedl, Historia Starego Testamentu, t. 1, Tuchw 1995, 160. [3] Tame, 161. [4] Zob. The Illustrated Biblie Dictionary, I, 153-154. [5] Por. A. Tronina, dz. cyt., 22. Zob. R. Rendtorff, El, Ba'al und Jahwe, ZAW 78 (1976) 277-291. [6] KTU 1.6 II: 30-36 [7] KTU 1.6 VI:20-22 [8] Por. A. Tronina, dz. cyt., 24. Zob. N. H. Walls, The Goddess Anat in Ugaritic Myth, Atlanta 1992. [9] J.C. de Moor, M.J. Mulder, Baal, TDOT II, 181-200. THAT I, 325-327. [10] Por. W. F. Albright, Yahweh and the Gods of Canaan, Doubleday 1968. L. Bronner, The Stories of Elijah and Elisha as Polemics Against Baal Worship, Leiden 1968. [11] U. Oldenburg, The Conflict Between El and Baal in Canaanite Religion, Brill 1969. C. F. Pfeiffer, Ras Shamra and the Bible, Baker 1962. T. Worden, The Literary Influence of the Ugaritic Fertility Myth on the Old Testament, VT 3 (1953) 273-297. E. M. Yamauchi, Tammuz and the Bible, JBL 84 (1965) 283-290. R. Yaron, Aramaic Marriage Contracts from Elephantine, JSS 3 (1958) 1-39.

[12] Por. L. Stachowiak, Baal, w: Encyklopedia Katolicka, t.1, Lublin 1989, 1227-1228. [13] Por. C. Schedl, dz. cyt., 164. [14] Tame, 165.