Duch Aikido

Kisshomaru Ueshiba

Wprowadzenie..........................................................................................................................................3 Przedmowa............................................................................................................................................... 5 Ki Wszechwiata i Ki indywidualne.......................................................................................................6 Wyjtkowy Charakter aikido..................................................................................................................6 Zharmonizowane KI...............................................................................................................................8 Sia energii KI...................................................................................................................................... 11 Wchodzenie i rotacja sferyczna............................................................................................................ 15 Nen i jasno umysu-ciaa...................................................................................................................15 Prowadzenie przeciwnika.....................................................................................................................17 Codzienna praktyka drog do perfekcji.............................................................................................. 19 Modzi adepci a podstawy aikido.........................................................................................................19 Rozszerzanie rodowiska aikido.......................................................................................................... 20 Cigo tradycji...................................................................................................................................22 Panowanie nad umysem, doskonalenie techniki................................................................................ 25 Najwysze mistrzostwo: urzeczywistnienie istoty aikido.....................................................................25 Stosowanie zasad szermierki................................................................................................................28 Sia naturalnego ycia............................................................................................................................30 Rado praktyki....................................................................................................................................30 Natura absolutna: Wsplnota Yin i Yang............................................................................................ 32 Dziedziczenie aspiracji Zaoyciela...................................................................................................... 35 Krtki rys historyczny.......................................................................................................................... 35 witynia Aiki w Iwama...................................................................................................................... 37 Aikido zapuszcza korzenie w wiecie................................................................................................... 40 Umidzynarodowienie a tradycja......................................................................................................... 40 Most do pokoju i harmonii................................................................................................................... 42

Wprowadzenie
Ju od wiekw religie orduj za mioci i wspczuciem, a filozofie nauczaj czci wobec ycia. Mimo to obserwujemy dzi narastanie przemocy, ktra zdaje si mie swj wasny impet bdcy poza wszelk kontrol ze strony czowieka. wiat wypenia si nieodwoalnymi podziaami na przyjaci i wrogw, dobrych i zych, przeladowcw i przeladowanych. Do powstrzymania, osabienia i wyeliminowania przeciwnika stosuje si przemoc. Po osigniciu celu - szuka si innego przeciwnika. Kiedy ten cykl przemocy si zatrzyma? Jak mona przezwyciy podziay, ktre izoluj ludzi od siebie? Gdzie znale si, ktra by umierzya bl i cierpienie? Jest rzecz niewtpliwie godn uwagi, e w historii Japonii znajdujemy tradycj sztuk bojowych (bugei), ktre - pierwotnie wynalezione w celu zadawania okalecze i mierci na polu bitwy przeksztacaj si w Drog sztuk walki (budo)powicon doskonaleniu natury czowieka przez jednoczenie umysu, ciaa i ducha. Poczwszy od wczesnych lat XVII wieku Droga miecza przeobrazia miecz ktry zabija w miecz, ktry chroni ycie. Owa Droga sztuk walki jest zgodna z Drog ceremonii picia herbaty, Drog poezji, Drog kaligrafii, Drog Buddy i z niezliczonymi innymi Drogami, ktre w swej czystej formie dostarczaj strawy duchowej Japoczykom. Trening i dyscyplina, wsplne wszystkim tym Drogom, zarwno walki jak i kulturowym, skadaj si z trzech poziomw mistrzostwa: fizycznego, psychologicznego i duchowego. Na poziomie fizycznym sednem treningu jest opanowanie form (kata). Nauczyciel dostarcza wzorzec, a ucze uwanie obserwuje i powtarza go wielokrotnie, a w peni przyswoi sobie form. Nie wypowiada si adnych sw, nie padaj adne wyjanienia; cay ciar uczenia si spoczywa na uczniu. Po doskonaym opanowaniu formy ucze zostaje zwolniony z obowizku cisego trzymania si regu jej wykonania. Zwolnienie to nastpuje z powodu zmian, jakie ju od samego pocztku zachodz w psychice ucznia. Nudny, powtarzajcy si i monotonny porzdek uczenia si poddaje prbie jego zaangaowanie i si woli, a ponadto zmniejsza jego upr, dyscyplinuje samowol i eliminuje ze nawyki ciaa i umysu. W trakcie tego procesu wyania si prawdziwa sia ucznia (uczennicy), a take jego charakter i potencja. Mistrzostwo duchowe jest niepodzielnie zwizane z mistrzostwem psychicznym, lecz pojawia si ono dopiero po dugim i intensywnym treningu. Sedno mistrzostwa duchowego polega na tym, e egoistyczna natura staje si natur uwolnion od ego. W kadej ze sztuk (walki czy artystycznej) swoboda wyraania siebie jest zablokowana przez wasne ego. W Drodze szermierki mistrzowskie opanowanie przez ucznia postawy i formy musi by tak perfekcyjne, by przeciwnik nie mg znale do niego adnego dojcia (suki). Jeeli takie dojcie si pojawi, to przyczyn jest ego wiczcego. Stajesz si bezbronny, jeeli si zatrzymujesz, by myle o wygranej, przegranej, zyskaniu przewagi, zlekcewaeniu lub wywarciu wraenia na przeciwniku. Gdy umys zatrzymuje si choby na chwil, ciao usztywnia si, a ruch przestaje by swobodny i pynny. Takuan (1573-1645), mnich Zen, ktry by powiernikiem Yagyu Munenori (1571-1646), mistrza szermierki na dworze rodu Tokugawa, napisa w krtkim traktacie pt. Prawdziwy i cudowny miecz Taia: Sztuka miecza polega na tym, by nigdy nie by zaprztnitym zwycistwem lub przegran, si czy saboci, niezrobieniem kroku w przd czy w ty, tym, czy mnie wrg nie widzi, czy e ja nie widz wroga. Biego w sztuce osiga si natychmiast, przenikajc do tego co byo sednem, zanim jeszcze Niebo i Ziemia si rozdzieliy, tam gdzie nawet Yin i Yang nie s w stanie sign. Tai-a jest mitycznym mieczem, ktry daje ycie wszystkim istnieniom - zarwno sobie jak i innym, zwolennikom i antagonistom, przyjacioom i wrogom. Sam Yagyu Munenori podkrela warto przezwycienia ego poprzez samodyscyplin w sztuce wadania mieczem. W traktacie znanym jako Przesanie do stray przybocznej o sztuce walki pisze on, e celem wiczenia si w sztukach waki jest pokonanie szeciu rodzajw choroby: dzy zwycistwa, dzy polegania na biegoci technicznej, dzy popisywania si, chci psychologicznego zdruzgotania przeciwnika, chci biernego oczekiwania na otwarcie si przeciwnika oraz chci uwolnienia si od tych chorb. Mistrzostwo fizyczne, psychiczne i duchowe s w kocu jednym i tym samym. Ja wolna od ego jest otwarta, gitka, prna, pynna i dynamiczna w ciele, umyle i duchu. Bdc woln od ego, ja identyfikuje si ze wszystkimi rzeczami i ludmi, widzc ich nie z perspektywy jani skupionej na sobie samej, lecz z pozycji ich wasnych punktw widzenia. W krgu o nieskoczonym obwodzie kady punkt staje si rodkiem Wszechwiata. Zdolno patrzenia na wszelkie istnienia z nie egocentrycznej perspektywy jest w religii Shinto podstaw identyfikowania si jednostki z Natur, a take stanowi to, co w buddyzmie nazywa si mdroci, a czego najwyszym wyrazem nie jest nic innego, jak wspczucie...

Taki sposb mylenia jest sednem wszystkich Drg walki i twrczoci w tradycji japoskiej. Aikido stanowi wspczesn wykadni tej idei doprowadzon do najwyszej doskonaoci przez geniusz Mistrza Ueshiba Morihei (1883-1969). Wyjaniajc intencj zawart w jego sztuce, stwierdzi on w odczycie, jaki wygosi kiedy do zgromadzonej publicznoci: Budo nie jest sposobem powalenia przeciwnika si, ani za pomoc mierciononej broni. Nie ma rwnie na celu doprowadzenia wiata do zniszczenia si zbrojn czy innymi bezprawnymi rodkami. Prawdziwe budo wymaga uporzdkowania wewntrznej energii Wszechwiata, wymaga troski o utrzymanie pokoju na wiecie, nadawania a rwnie zachowania waciwej formy wszystkich rzeczy w Naturze. wiczenie si w budo jest rwnoznaczne z umacnianiem - w mym ciele i duszy - mioci do kami, bstwa ktre rodzi, zachowuje i ywi wszystko w Naturze. Mistrz Ueshiba nieustannie podkrela, e sztuka walki musi by si rozrodcz, tworzc mio, ktra z kolei doprowadzi do twrczego, bogatego ycia. Bya to ostateczna konkluzja z poszukiwa, ktre przez cae ycie prowadzi jako czowiek oddany sztukom walki. W jednym ze swych ostatnich odczytw Mistrz owiadczy: Aikido jest prawdziwym budo, prac mioci we Wszechwiecie. Jest obroc i opiekunem wszystkich istot yjcych, jest ono rodkiem, dziki ktremu wszystko otrzymuje ycie, kada istota w miejscu, w ktrym jest. Jest twrczym rdem nie tylko prawdziwej sztuki walki, lecz wszystkich rzeczy, troszczc si o ich wzrost i rozwj. Aikido, bdce jedn z form tradycyjnych sztuk walki, realizuje t wszechogarniajc mio poprzez rygorystyczne wiczenia ciaa. Twardej dyscypliny fizycznej nie mona jednak oddzieli od rozwoju umysu i od prawdziwego wzrostu duchowego. Cho wielu udzi moe nie by w stanie osign tego celu, to najistotniejszym elementem jest proces treningu, ktry nie ma pocztku ani koca. A kiedy jest si na tej ciece, w najmniej oczekiwanym momencie moe nastpi ostateczna realizacja aikido jako Drogi ycia - poza kad sztuk walki. Jest naszym szczciem, e syn i spadkobierca Mistrza Ueshiba, Ueshiba Kisshomaru, obecny przywdca (Doshu) aikido, zezwoli na przekad Jego oryginalnej pracy z japoskiego na angielski. Jego trosk jest, by czysta istota aikido, niezmcona chci konkurencji - osobist bd midzynarodow - bya sednem szkolenia i wicze. Przecie sowo dojo (miejsce owiecenia) pochodzi od sanskryckiego bodhimanda, czyli miejsca, w ktrym ja egoistyczna ulega przeksztaceniu w ja woln od ego. Taitetsu Unno

Przedmowa
Obecna ekspansja aikido w skali oglnowiatowej jest zjawiskiem co najmniej niezwykym. Liczba aikidokw na caym wiecie przekracza obecnie milion osb, a Midzynarodowa Federacja Aikido (International Aikido Federation) staje si silniejsza ni kiedykolwiek przedtem. Przyczyna tego tkwi w samym aikido, ktre - jestem o tym przekonany - zarwno pod wzgldem zasad jak i praktyki stanowi wyraz najwyszej formy wojenno-estetyczno-duchowej sztuki, jak stworzya tradycyjna kultura japoska. Aikido ujawnia najwysz rzeczywisto: pynne, spontaniczne ruchy natury, przesycone nie majc sobie rwnych energi KI. Jego celem jest uksztatowanie idealnej jani ludzkiej, jednoczcej ciao i umys, realizowanym poprzez wytony trening umysowy i fizyczny, oraz nadanie osobistemu yciu dynamiki zarwno w dziaaniu jak i w spoczynku. U rde midzynarodowej sawy aikido ley duchowo jego fundamentalnej zasady i jej rozsdna realizacja w praktyce. W dzisiejszych czasach dramatycznym przemianom w nauce, technice i kulturze materialnej towarzyszy upadek ducha ludzkiego, nkanego nerwowoci, poczuciem niepewnoci i braku celu ycia. Dodatkowym rdem niepokoju jest zagroenie nuklearne; ludzko stoi dzi na krawdzi globalnej katastrofy. W tej epoce radykalnej dehumanizacji aikido ma szczegln si przycigania. Do wyobrani przemawia zwaszcza fakt, e kady - niezalenie od wieku, pci, czy sprawnoci fizycznej - moe dziki wiczeniom osign zjednoczenie podstawowego czynnika twrczego, KI, przenikajcego Wszechwiat oraz swego indywidualnego KI, objawiajcego si w sile oddechu. To zjednoczenie jest rdem energii ycia, ktra nie tylko zapenia pustk duchow, lecz take dostarcza zwykej, codziennej egzystencji istotnych treci i znaczenia. Pierwotnym rdem inspiracji dla japoskich sztuk walki byo zwycistwo na polu bitwy. Zwycistwo ma jednak krtki ywot - szybko przemija i znika. Mona si zachystywa triumfem z powodu wygranej bitwy, lecz nigdy nie jest to zwycistwo ostateczne. Tak wic zawsze istniaa sprzeczno: powicano ycie na cikie, wyczerpujce wiczenia dla celu, ktry by ulotny. Sprzeczno t rozwizano tworzc budo (Drog Sztuk Walki), ktrego najwybitniejszym wspczesnym przedstawicielem jest aikido. Aikido naucza drogi odniesienia ostatecznego zwycistwa przez oparcie si na filozofii odejcia od konfliktu. Odejcie od konfliktu oznacza pozbycie si wszelkich agresywnych, wojowniczych, niszczycielskich instynktw w umyle czowieka i ukierunkowanie ich w si twrczej mioci. Taka filozofia wywiera o wiele wikszy wpyw, jeeli si jej naucza poprzez sztuk walki; to wanie jest istot budo. Gwatowna ekspansja aikido na skal oglnowiatow spowodowaa, e - wedug naszych odczu prawdziwe znaczenie tej sztuki nie zawsze byo waciwie przekazywane i praktykowane. Chocia z radoci przyjmujemy fakt midzynarodowego rozpowszechnienia aikido, musimy podkreli, e jeli nie zachowa ono podstawowej filozofii i idei w postaci sformuowanej przez jego zaoyciela, Mistrza Ueshiba Morihei, to taki obrt sprawy byby naprawd godny poaowania. Z tego powodu czujemy si wysoce odpowiedzialni i nieustannie pracujemy nad popraw sytuacji. Wobec tego w bardzo waciwej chwili profesor Taitetsu Unno ze Smith College, od wielu lat uprawiajcy aikido, przeoy na jzyk angielski moj prac aikido no kokoro, nadajc jej tytu The Spirit of Aikido. Oryginalne wydanie japoskie opublikowano w 1981 r. dla upamitnienia pidziesitej rocznicy utworzenia Dojo Gwnej Kwatery Aikido. W niniejszej ksice wystpuje wiele tradycyjnych azjatyckich pogldw i idei - niektre z nich mog si okaza trudne do zrozumienia. Mam jednak nadziej, e jej gwna idea - dynamiczne ycie oparte na jednoci KI Wszechwiata z osobistym KI czowieka - speni si poprzez treningi i wiczenia. Pragnieniem moim jest, by ta skromna ksika przyniosa korzy przede wszystkim wiczcym aikido. Jeli jednak dziki niej i zwyczajny Czytelnik uzyska pewne zrozumienie aikido jako wyrafinowanej formy sztuki, przyczyniajcej si nie do szerzenia przemocy, lecz do harmonii w wiecie - bd nieskoczenie wdziczny.

Ki Wszechwiata i Ki indywidualne
Wyjtkowy Charakter aikido W dziedzinie japoskich sztuk walki (budo) aikido jest zjawiskiem zasadniczo nowym. Jednoczenie jest rwnie ortodoksyjne ze wzgldu na to, e otrzymao w spadku duchowe i rycerskie tradycje dawnej Japonii; pierwsze zapisy na ich temat pojawiaj si ju w VIII wieku n.e. w literackohistorycznych dzieach Kojiki (Zapiski spraw dawnych) oraz Nihongi (Kronika japoska). Nie oznacza to bynajmniej, e aikido jest lep kontynuacj tradycji dawnych sztuk wojennych, ograniczajc si zaledwie do ich zachowania i podtrzymywania ich oryginalnych form we wspczesnym wiecie. Dawne sztuki wojenne stanowi historyczn i kulturaln spucizn, wywodzc si z pl bitewnych czasw konfliktw wewntrznych w Japonii, a w pniejszych czasach, w okresie szogunatu Tokugawa (1603-1868) sformalizowanych w postaci budo, czyli Drogi Sztuk Walki. Naley zatem odpowiednio je ocenia i docenia. W swojej pierwotnej formie sztuki wojenne s nie do przyjcia dla dzisiejszych ludzi, nie nale do wspczesnego wiata, ktry w przypadku Japonii zaczyna si wraz z Reformami Ery Meiji (r.1868). Twrca aikido, Mistrz Ueshiba Morihei, urodzi si 14 grudnia 1883 r. yjc w burzliwych czasach modernizacji Japonii, powici si opracowaniu sztuki walki, ktra by speniaa oczekiwania wspczesnych ludzi, nie bdc anachronizmem. Podstawy pierwotnych zaoe Mistrza Ueshiba stanowiy: nieprzemijajce umiowanie tradycyjnych sztuk walki, troska o to by nie byy one niewaciwie zrozumiane oraz gbokie pragnienie odbudowy duchowych wartoci sztuk budo. Swj cel stara si osign poprzez nieustanne poszukiwanie, ktrego istot byo cige wiczenie sztuk walki w czasie zmiennych kolei nowoczesnej historii Japonii. Mistrz Ueshiba doszed ostatecznie do wniosku, e prawdziwego znaczenia Budo nie mona znale w atmosferze wspzawodnictwa i wojowniczoci, gdzie dominuje brutalna sia, a nadrzdnym celem jest zwycistwo za wszelk cen. Mistrz stwierdzi, e prawdziwe znaczenie Budo moe by osignite przez poszukiwanie doskonaoci jednostki ludzkiej zarwno pod wzgldem fizycznym jak i umysowym poprzez coraz intensywniejszy trening i praktyk w poczuciu wsplnoty duchowej. Wedug niego we wspczesnym wiecie racj bytu moe mie tylko taka prawdziwa forma Budo; Budo na takim poziomie wykracza poza granice stawiane przez okrelon kultur czy wiek. Cel Mistrza, gboko religijny w swej naturze, mona caociowo uj w jednym zdaniu: zjednoczenie fundamentalnej zasady twrczej, KI, przenikajcej Wszechwiat, oraz indywidualnej energii KI kadej osoby, energii nieodcznie zwizanej z si oddechu. Przez nieustanne wiczenia ciaa i umysu indywidualne KI zestraja si z KI Wszechwiata, a owa jedno ujawnia si w dynamicznym, pynnym ruchu energii KI, ktra jest swobodna i pynna, niezniszczalna i niepokonana. To wanie jest najistotniejsz treci japoskich sztuk walki ucielenion w aikido. Dziki geniuszowi Mistrza Ueshiba pierwsza zasada Budo, sformuowana przez niego - czyli bezustanne wiczenie umysu i ciaa jako podstawowa dyscyplina dla tych, ktrzy podaj ciek duchowego rozwoju - zostaa przeobraona we wspczesn sztuk walki, aikido. Dzi spotykamy j na wszystkich poziomach i we wszystkich klasach spoeczestwa; niezliczona ilo ludzi na caym wiecie zostaje jej oddanymi zwolennikami jako dyscypliny walki najbardziej odpowiedniej dla naszych czasw. Fakt, e aikido stanowi wspczesn form budo, nie oznacza jedynie tego, e tradycyjnej sztuce walki nadano cechy wspczesne, jakie znajdujemy w innych zmodernizowanych formach budo takich, jak judo, karate czy kendo. Mimo, e style te odziedziczyy duchowe aspekty sztuk walki podkrelajc znaczenie wicze umysu i ciaa, to jednak kad akcent przede wszystkim na wspzawodnictwie i zawodach, uwypuklajc swj sportowy charakter, przyznajc priorytet wygrywaniu i w ten sposb sytuujc si w wiecie sportu. W przeciwiestwie do nich, aikido odrzuca moliwo przeksztacenia si w sport oparty na wspzawodnictwie, odrzucajc wszelkie formy pojedynkw czy zawodw, wraz z podziaami zawodnikw wedug wag, rankingw opartych na liczbie zwycistw i honorujcych zwycizcw. Takie rzeczy uwaa si za podsycajce jedynie egotyzm, egocentryzm i lekcewaenie innych. Wielka pokusa wabi ludzi w stron sportw walki - kady chce by zwycizc - jednak nie ma nic bardziej szkodliwego dla budo, ktrego ostatecznym celem jest uwolnienie si od ego, osignicie stanu oswobodzenia jani, a w ten sposb - spenienie tego co jest prawdziwie ludzkie. Powysze sowa nie maj na celu krytyki innych sztuk walki za to, e si staj wspczesnymi konkurencjami sportowymi. Z historycznego punktu widzenia taki kierunek rozwoju by nieunikniony dla ich przetrwania, zwaszcza w Japonii po II wojnie wiatowej, kiedy alianckie wadze okupacyjne zakazay uprawiania wszelkich sztuk walki. Nawet jako sporty, sztuki te wzbudzay zainteresowanie

wielu ludzi, ju to jako uczestnikw, ju to jako obserwatorw. Jest to fakt niezaprzeczalny; trzeba bowiem stwierdzi, e do sztuk walki garnie si przede wszystkim modzie ze wzgldu na zawody i turnieje, ktre rozstrzygaj, kto jest najlepszy w tej dziedzinie. Aikido wbrew tym tendencjom odmawia przyczenia si do ich szeregw i pozostaje wierne pierwotnym intencjom Budo: wiczeniu ciaa i ksztatowaniu ducha. W wiatowym rodowisku aikido od czasu do czasu daj si sysze gosy domagajce si organizowania turniejw; wysuwa si argument, e jest to niezbdne do zgromadzenia szerszej widowni, by przetrwa w obecnych czasach. Rzeczywicie, niektrzy nauczajcy aikido otworzyli niezalene szkoy ordujce za aikido wspzawodniczym. Jest to sprawa powana, gdy przeksztacenie aikido w jeszcze jedn form wspczesnego sportu mogoby prowadzi do wczenia go w programu oglnokrajowych rozgrywek sportowych, a w przyszoci, by moe, w ramy Igrzysk Olimpijskich. Aikido nakrela wyran, ostr lini demarkacyjn, oddzielajc od takiego mylenia, a powd tego jest oczywisty. Aikido dy do utrzymania niepodzielnoci Budo i do przekazania ducha tradycyjnych sztuk walki, pozostajc wiernym pierwszej zasadzie Budo goszonej przez Mistrza Ueshiba: nieustannemu wiczeniu umysu i ciaa jako dyscyplinie podstawowej dla ludzi podajcych ciek rozwoju duchowego. W tradycji sztuk Budo cise trzymanie si ideaw Zaoyciela oraz zaangaowanie w Drog maj pierwszestwo przed wszystkimi innymi okolicznociami. Prawdziwym powodem istnienia aikido w dzisiejszym wiecie jest jego identyfikowanie si z ideaami Mistrza Ueshiba, nawet gdy wikszo spoeczestwa uwaa je tylko za jeszcze jedn form sztuki walki, opart na wspzawodnictwie. Wyjtkowego miejsca, jakie zajmuje aikido, wyranie odrniajcego je zarwno od klasycznych sztuk Budo, jak i od ich wspczesnych odpowiednikw, nie mona prawdziwie doceni kierujc si stereotypowymi wyobraeniami, jakie ludzie maj na temat sztuk walki. Ten fakt, jak rwnie zasady i ruchy typowe jedynie dla aikido, istotnie mog nastrcza pewne trudnoci w popularyzowaniu tej sztuki. Wszystkim wiczcym w takich czy innych okolicznociach zadaje si pytanie Co to jest aikido? Nawet zaawansowani aikidocy maj kopoty z daniem jednoznacznej odpowiedzi. Ponadto ludzie, ktrzy widz ruchy i techniki aikido po raz pierwszy, nie rozumiej o co chodzi lub s sceptyczni i maj wiele wtpliwoci i pyta. Tacy ludzie zaliczaj si do jednej z dwch grup. Pierwsza grupa skada si z ludzi, ktrzy obserwuj aikido, majc pewne wyobraenia na temat sztuk walki, oparte na tym, co syszeli albo czytali. Ogldajc pokazy aikido s na og rozczarowani, poniewa oczekuj popisu brutalnej siy, walki, przemocy a nawet technik miertelnych. Na pierwszy rzut oka aikido ze swymi piknymi, pynnymi ruchami, wydaje si by pozbawione przemocy, nawet pasywne. Czsto mona usysze komentarze w rodzaju: Wszystko tu wyglda na wyreyserowane i zaplanowane.; Nie ma w tych ruchach adnych efektownych momentw.; W krytycznej sytuacji nie zdaoby si na nic. itd. Te krytyczne uwagi s zrozumiae i pochodz szczeglnie od modych ludzi, ktrzy szukaj emocji w zwycistwie i podboju, albo od tych, ktrzy stereotypowo wyobraaj sobie sztuki walki jako zoone z okrzykw, sycze, kopni, uderze i scen zabijania ludzi. W drugiej grupie s ci, ktrzy zaznajomili si ze zmodernizowanymi sztukami walki, zwaszcza z ich formami opartymi na wspzawodnictwie, i patrz na aikido z tego wanie punktu widzenia. Ich uwagi krytyczne bywaj rne: Dlaczego w aikido nie organizuje si turniejw mistrzowskich, tak jak w judo, karate i kendo?; Dlaczego aikido ogranicza si do pokazw publicznych, ktre nudz, jeli si zobaczyo jeden?; Jeeli nie ma turniejw, to nie mona powiedzie, kto jest silny a kto saby, kto jest pocztkujcy, a kto zaawansowany.; Bez turniejw nikt nie praktykuje i nie trenuje na serio. Te znowu uwagi mona zrozumie, gdy ludzie na og chc wiedzie, kto jest najlepszy technicznie, kto jest najsilniejszy. Innym naiwnym, lecz czsto zadawanym pytaniem, jest: Czy kto moe wygra walk, jeli zna aikido? Wszystkie te pytania i uwagi s niedojrzae i powierzchowne, ujawniajc nieznajomo podstawowej zasady aikido i brak zrozumienia najwaniejszej cechy sztuki walki: wiczenia ducha. Jeeli kto, kto nie posiada dyscypliny wewntrznej, zechce popisa si swoj sprawnoci fizyczn i bdzie usiowa nauczy si aikido jedynie ze wzgldu na jego techniki walki, zostanie poproszony o opuszczenie treningw. Nigdy nie bdzie mona w peni odpowiedzie na te pytania, jeli si faktycznie nie podejmie praktyki aikido, majc przy tym pewien zasb cierpliwoci, i nie dowiadczy tej sztuki na sobie samym. Praktyczne zajcie si aikido to jedyna droga, by poj jego znaczenie i zyska pewn korzy, uchwytn lub nie. Wikszo uprawiajcych aikido przesza przez taki proces zaczynajc od pyta i wtpliwoci, rozpoczli praktyk, a potem stopniowo zaznajamiali si z metod i form aikido. Pniej zaczynaj odczuwa nieodpart si jego przycigania, a w kocu dowiadcz w pewnym stopniu spenienia jego nieskoczonej gbi. Osoba, ktra przejdzie przez ten cykl, dowie si na temat aikido kilku rzeczy, ktre czyni ze sztuk walki jedyn w swoim rodzaju.

Po pierwsze - adepta spotka zaskoczenie. Pomimo wraenia mikkoci, jakie sprawia podczas otwartych pokazw, aikido naprawd moe by twarde , mocne i dynamiczne, z silnie dziaajcymi dwigniami na nadgarstki i prostymi ciosami (atemi). W przeciwiestwie do tego, co kto mgby przypuszcza, aikido obejmuje kilkanacie technik destrukcyjnych; nale do nich zwaszcza techniki przeznaczone do rozbrojenia i obezwadnienia przeciwnika. Nastpnym wstrzsem dla adepta bdzie odkrycie, jak bardzo trudne i skomplikowane - nawet na poziomie podstawowym - jest wykonanie podstawowych ruchw i technik takich, jak przewrt (ukemi), utrzymanie waciwego dystansu (ma-ai), wejcie (irimi) oraz ,inne ruchy ciaa (tai-sabaki). Rzecz w tym, e cae ciao, nie tylko same nogi czy rce, musz cigle si porusza w skoordynowany sposb, a ruch ten musi by wykonywany szybko, mocno i energicznie. Do tego, by si porusza na macie gadko i szybko, niezbdny jest nadzwyczajny stopie koncentracji i zwinnoci oraz refleksu i zmysu rwnowagi. Adept zauway take, jak wana jest kontrola oddechu, ktra obejmuje wprawdzie normalne oddychanie, ale take o wiele wicej, co co czy si z energi KI. To opanowanie siy oddechu jest podstaw kadego ruchu, wykonania kadej techniki i zapewnienia cigoci przepywu w ruchach. Ponadto, jak to zobaczymy pniej, jest ono bardzo cile zwizane z filozofi Budo, rozwinit przez Mistrza Ueshiba. Wreszcie, w miar jak adept czyni postpy, zostaje wprawiony w zdumienie nieskoczon liczb technik, ich odmian i zastosowa, a wszystkie charakteryzuj si racjonalnoci i ekonomi. Dopiero bowiem dowiadczywszy zoonoci ruchw aikido, doceni on rol centralizacji KI, zarwno indywidualnego, jak i kosmicznego. I dopiero wtedy zacznie wyczuwa gbi i wyrafinowanie aikido jako sztuki walki. Krtko rzecz ujmujc - tylko przez autentyczne wiczenie si w aikido mona zosta w peni wiadomym najbardziej istotnego wymiaru Budo: nieustannego doskonalenia umysu i ciaa jako podstawowej dyscypliny ludzi kroczcych ciek rozwoju duchowego. Dopiero wtedy czowiek moe w peni doceni odrzucenie wspzawodnictwa i turniejw w aikido, a take powd tego, e publiczne pokazy s demonstracj nieustannej pracy treningowej, a nie - przejawem egoistycznych popisw . Zharmonizowane KI W ostatnich latach nadzwyczajnie wzroso zainteresowanie staroytn zasad KI, jednak wikszo relacji pomija jej podoe filozoficzne. Krtko rzecz ujmujc - istota KI jest zarwno osobowa, jak i nieosobowa, specyficzna jak i powszechna, jest podstawow, twrcz energi czy si w yciu, wykraczajc poza czas i przestrze. W dalszej czci dokadniej zbadamy znaczenie KI. Teraz zapytajmy, co oznacza ten wielki przypyw zainteresowania. Przypuszczam, e odzwierciedla ono gbok tsknot wspczesnego wiata za jak ywotn zasad, jak pobudzajc si, ktra moe wypeni istnienie i nada mu sens. Za postpem w nauce i technice, jak i za towarzyszc mu dobr koniunktur gospodarcz, istnieje pustka ludzkiego ducha. Wydaje si to by fatum wspczesnego czowieka. Widzimy - wrd materialnej obfitoci, sztucznego komfortu i ogromnej biurokratyzacji ycia - narastajce niezadowolenie i frustracj, ktre uwydatniaj atmosfer zego samopoczucia rozprzestrzeniajc si po caym wiecie. Bardziej ni kiedykolwiek przedtem w naszej historii odczuwamy potrzeb odkrycia na nowo tego, co to znaczy by prawdziwie ludzkim i prawdziwie troskliwym. Jedn z konsekwencji tych poszukiwa jest spotkanie Zachodu z filozofiami i kulturami Azji; jednym z aspektw tych spotka jest odkrycie KI jako integralnej czci duchowoci wschodnio-azjatyckiej. Zjawisko to czciowo jest powodem zainteresowania, jakie na Zachodzie wzbudzio aikido, ktrego nazwa dosownie oznacza Drog (do) harmonii (ai) z KI. Za kadym razem, gdy wizytuj orodki aikido na caym wiecie, jest dla mnie .jasno widoczne zapotrzebowanie na szersz wiedz na temat KI. Na przykad w roku 1978 odbyem podr do Brazylii, Argentyny i Urugwaju. Bardzo wyranie przypominam sobie sowa Szanownego Luisa Panteleona, profesora praw i sdziego sdu okrgowego w Sao Paulo, ktry wwczas stwierdzi: Kiedy siedziaem na sali sdowej i osdzaem ludzi, przeszkadzay mi myli o sobie samym i - co stwierdziem u siebie - skonno do spraw materialnych. Wstpiem do brazylijskiego Aikikai, gdy si dowiedziaem, e aikido jest sztuk walki, ktra reprezentuje esencj kultury japoskiej. Praktykujc aikido nie tylko rozproszyem frustracj, lecz rwnie odkryem KI; sedno ludzkiego ducha, ukryte pod moj powierzchown jani. Poczuem prawdziw rado i wdziczno i wierz, e rozwinem si jako jednostka ludzka. Podczas przyjcia powitalnego na III Kongresie Midzynarodowej Federacji Aikido, ktry odby si w kocu wrzenia i na pocztku padziernika 1980 roku, przewodniczcy Guy Bonnefond take zauway: Sdzimy, e jest rzecz zupenie naturaln, i aikido, reprezentujce wysoce rozwinit form

sztuki walki i zawierajce najszlachetniejsze dziedzictwo japoskiej kultury i duchowoci, powinno by dobrze przyjmowane w Europie z jej wysok cywilizacj i tradycjami rycerstwa. Bdc ciek jednoczenia ciaa i umysu, aikido jest darem ofiarowanym w sam por naszej modziey, ktra z wolna traci ducha tego, co oznacza by czowiekiem. Z caego serca oklaskuj to wyjtkowe spotkanie aikido i wspczesnego Zachodu. Dla tych z nas, ktrzy cicho, bez fanfar lub reklamy po-wicili si kultywowaniu aikido, stanowi wielk rado usyszenie o jego przyjciu w skali midzynarodowej. Jednak nie moemy si zadowala sam radoci, jeli zdamy sobie spraw z odpowiedzialnoci, ktra spoczywa na naszych barkach, by speni oczekiwania ludzi na caym wiecie. Jest to odpowiedzialno, ktrej nie mona traktowa lekko. Jedn z naszych powaniejszych trosk jest to, e aikido, z uwagi na swe unikalne cechy zakorzenione w japoskiej duchowoci, moe by naraone na niezrozumienie. Ta tendencja nasila si w miar, jak z aikido zapoznaj si ludzie zwizani z odmiennymi kulturami i stylami ycia; jest to widoczne nie tylko wrd pocztkujcych, ktrzy posiadaj nierzeczywiste oczekiwania, lecz rwnie midzy zaawansowanymi wiczcymi, ktrzy mog nie zrozumie jego subtelnych zasad i bdnie je interpretowa. Zarwno instruktorzy aikido, jak i ich uczniowie, musz powici si prawdziwie mistrzowskiemu opanowaniu tej sztuki, przenikniciu jej gbi, usuniciu znieksztace i przedstawieniu jej autentycznej postaci. W przeciwnym bowiem razie nastpi wielkie i nieodwracalne rozczarowanie ludzi zainteresowanych aikido. Moliwo ta jest realna zarwno w Japonii, jak i w innych krajach, gdzie aikido gwatownie si rozwija. O ile w gr wchodz techniki aikido, ewentualne problemy maj znaczenie drugorzdne, natomiast filozoficzna i duchowa postawa tej sztuki - to zupenie odmienne wyzwanie. Mog powsta powane problemy, jeeli nie powrcimy do oryginalnych nauk Zaoyciela i nie oczycimy podstawowego znaczenia aikido jako sprawy przede wszystkim ducha. W sercu aikido jako drogi duchowej znajduje si KI, energia ksztatujca wiat, ktra take jest obecna w gbi kadej istoty ludzkiej, czekajc na uwiadomienie i wprowadzenie jej w czyn. Mimo e koncepcja KI wywodzi si od wielkich mylicieli staroytnych Chin: Lao-tsy, Czuang-tsy, Huai-nan-tsy, jak rwnie Kuan-tsy, Cz'eng-tsy, Konfucjusza i Mencjusza, nie ogranicza si ona tylko do ich dzie, gdy podlegaa zmianom w procesie ewolucji historycznej. Konotacja KI przybiera rnorodne zabarwienia i niuanse w rnych sferach kulturalnych i okresach rozwoju cywilizacji Wschodniej Azji. Po wprowadzeniu tej koncepcji w Japonii, zacza ona przenika si z rodzimym etosem, by utworzy charakterystyczny wiatopogld obejmujcy postawy wobec przyrody, ycia, mierci, itd. Pocztkowa idea KI rozwina si jako zasada metafizyczna w wielu chiskich szkoach filozoficznych. KI byo, na przykad, najistotniejsz zasad harmonii i stanowio rdo mocy twrczych wyraone w postaci yin i yang (Lao-tsy), witaln peni ycia (Huai-nan-tsy), odwag wynikajc z postawy moralnej (Mencjusz), bosk si ktra przenika wszystkie rzeczy (Kuan-tsy). KI, jako pojcie nigdy nie zostao jasno zdefiniowane. Czasem porwnywano je do pustej przestrzeni (pustki) czyli nicoci (Lao-tsy), w innych przypadkach - do ksztatujcej energii, ktra wynurza si z chaosu (Czu-ang-tsy). Niektrzy filozofowie uwaali KI za dualistyczn zasad, ktra buduje struktur Wszechwiata, tzn. lekki aspekt sta si Niebem, a niebiaskie KI stao si Socem. Jego ciki aspekt zakrzep stajc si Ziemi, a z ziemskiego KI zrodzia si Woda. Ta dualistyczna koncepcja rozwina si w koncepcj KI dziaajc. To jako yin i yang, ciemno i wiato; std z kolei wywodzi si Teoria Piciu Elementw i wrby z Ksigi Przemian. W Teorii Piciu Elementw Drewno i Ogie nale do KI jako skadnik jasny, Metal i Woda - jako skadnik ciemny, natomiast Ziemi okrela si jako skadnik pomidzy tymi dwoma. Zmiany klimatyczne i losy ludzkie mona przewidzie na podstawie przypyww i odpyww, harmonijnego i antagonistycznego wspdziaania Piciu Elementw. W Ksidze Przemian linia ciga (-) symbolizuje yang, a linia przerywana (- -) yin, a rne kombinacje tych linii tworz osiem trygramw symbolizujcych tworzenie, przyjmowanie, pobudzenie, agodno, bezdenn gbi, przywieranie, utrzymywanie w bezruchu i rado. Znaki te mona zestawia w heksagramy i odczytywa w celu formuowania wrb i prognozowania rozwoju rnych wydarze. Szeroko rzecz ujmujc: mona stwierdzi, e zasad KI powizano z dziaaniem dualizmu yin-yang. T pierwotnie metafizyczn zasad KI przeszczepiono w okresach Nara (710-794) i Heian (7941185) do Japonii, gdzie zostaa oglnie zaakceptowana. Ale wprowadzenie na grunt japoski filozoficznej myli buddyjskiej (z Indii przez Chiny) zmienio sposb pojmowania KI, gwnie ze wzgldu na koncepcj karmicznej kary i nagrody. Wiksze znaczenie miao poczenie idei KI z rodzimymi pogldami na przyrod. Ki uznano za si odpowiedzialn za cykliczny proces wzrostu, pczkowania, kwitnienia i obumierania drzew i innych rolin. Utworzono wiele sw cile powizanych z drogami Natury: energia wzrostu, yo-ki; przywracanie ycia, kai-ki; energia duchowa, sei-ki; itd. KI utosamiano take z potnym, demonicznym czynnikiem, ktry wada mioci i nienawici w stosunkach midzyludzkich, i

wczono do magiczno-religijnego stosowania yin i yang, Teorii Piciu Elementw i praktyk wrebnych, o ktrych czsto wspominano w literaturze okresu Heian, jak np. Opowie o Genji. Najgbsze zmiany w interpretacji i zastosowaniu pojcia KI zaczy nastpowa wraz z rozkwitem klasy samurajw u schyku okresu Heian: Proces w trwa nadal w okresach Kamakura (1185-1336) oraz Muromachi (1336-1573), nastpujcym po uch stuleciu wojen wewntrznych, a do okresu Azuchi-Momoyama (1568-1603), osigajc swj szczyt we wczesnym okresie Tokugawa (1603-1868). Samuraj, ktry w czasach dziaa wojennych naraony by na grob utraty ycia, pojmowa KI w kategoriach odwagi, shi-ki; siy woli, i-ki; wi-goru, gen-ki, a take walecznoci, yu-ki. Przywizywa take wag do spokoju umysu, hei-ki, oraz zachowania energii, shu-ki, co wizao si z przedueniem oddechu, ki-soku, jako sprawy ycia i mierci. Wanie podczas szogunatu Tokugawa, gdy Japonia przeywaa prawie trzysta lat wzgldnego spokoju, podejmowano wielkie dysputy na temat bujutsu, majce na celu stworzenie teoretycznych podstaw sztuki szermierczej i zapobieeniu jej degeneracji i obumarciu. Dyskusje te przyniosy logiczne, teoretyczne ujcie KI, jak rwnie odwoanie si do jej moliwoci filozoficznych i duchowych. W trakcie de do osignicia tej ostatniej wartoci ponownie zwrcono si do idei yin i yang. Na przykad w wanym tekcie o klasycznym jujutsu, ktre jest cile zwizane ze wspczesnym judo i ma pewne pokrewiestwo z aikido, znajdujemy nastpujce stwierdzenie wzite z Densho chushaku, dziea szkoy Kito: Kito oznacza wznoszenie si i opadanie. Wznoszenie si jest form yang, a opadanie jest form yin. Wygrywa si przez uciekanie si do yang i wygrywa si przez uciekanie si do yin... Kiedy przeciwnik okazuje yin, wygrywaj przez yang. Kiedy przeciwnik jest yang, wygrywaj przez yin... Uczynienie umysu silnym, wykorzystanie rytmu midzy si i gitkoci w technikach ujawnia mistrzostwo. Odrzucenie wasnej siy i zwycistwo przez uycie siy przeciwnika dziaa dziki energii KI, o ktrej si naucza w naszej szkole. Kiedy odrzuci si si, wraca si do podstawowej zasady. Jeli walczcy nie polega na sile, lecz uywa KI, sia przeciwnika odwrci si i spowoduje jego upadek. Oto jest znaczenie zwycistwa poprzez wykorzystanie siy przeciwnika. Powiniene starannie rozway t spraw. Krtko mwic, sabe zwycia silne. Dla zilustrowania wanoci zagadnienia KI w sztuce miecza, przytoczmy nastpujce cytaty jako przykady typowych pogldw na t spraw: Moliwo odniesienia zwycistwa zaley od energii KI. Uwana obserwacja KI przeciwnika i poruszanie si wraz z nim zwane jest utrzymaniem moliwoci zwycistwa przed sob . W Zenie mwi si o okazji do ujawnienia Zen, majc na myli t sam spraw. KI, ktre jest ukryte i nie ujawnione, daje okazj do odniesienia zwycistwa. (Heiho kaden sho). We wszystkich sprawach zwizanych ze sztukami piknymi (uwzgldniajc w tym i sztuki walki) przewaga jest okrelona przez trening i praktyk, jednak prawdziwa doskonao jest zalena od KI. Majestat nieba i ziemi, jasno soca i ksiyca, zmiany pr roku, ciepo i zimno, narodziny i mier wszystkie one s spowodowane przez nastpujce po sobie zmiany yin i yang. Ich subtelnego dziaania nie da si uj sowami; jednak to w jego ramach wszystkie istoty speniaj swe ycie, wykorzystujc energi KI. KI jest pocztkiem ycia, gdy KI rozstaje si z form, nastpuje mier. (Tengu geijutsu ron). Zwrmy teraz uwag na pojmowanie KI zgodnie z koncepcj Mistrza Ueshiba. Jego pogld na KI, zrodzony z intuicyjnego wejrzenia w dziaanie Wszechwiata, zosta wyraony w ywych, zwizych sowach. Czasem trudno uchwyci gwne punkty, jednak medytacyjne podejcie do tego, co ma do powiedzenia, moe nam da pewne wskazwki do zrozumienia KI. Oto dwie spord wypowiedzi Mistrza na temat KI: Dziki Budo gruntownie wywiczyem swoje ciao i opanowaem jego najgbsze sekrety, ale ponadto dostpiem jeszcze wikszej prawdy. Mianowicie, kiedy poprzez Budo pojem prawdziw natur Wszechwiata, zobaczyem jasno, e kady czowiek musi zjednoczy umys i ciao oraz czce je KI, a nastpnie osign harmoni z dziaaniem wszystkich rzeczy we Wszechwiecie. Moc ledwo uchwytnego dziaania KI harmonizujemy umys i ciao oraz zwizek midzy indywidualn osob a Wszechwiatem. Kiedy to subtelne dziaanie KI jest szkodliwe, wiat popada w niead, a Wszechwiat w chaos. Harmonizowanie zjednoczonego KI-umysu-ciaa z aktywnoci Wszechwiata ma decydujce znaczenie dla porzdku i pokoju na wiecie. Dalej Mistrz Ueshiba szczegowo opisuje dziaanie KI i jego niezbdno dla dobrze zrwnowaonego ycia: Subtelne dziaanie KI jest macierzyskim rdem, ktre wpywa na delikatne zmiany w oddechu. Jest take rdem sztuki walki jako mioci. Kiedy czowiek zjednoczy umys i ciao wykorzystujc moc KI i wykae ai-ki (harmoni KI), delikatne zmiany w sile oddechu wystpi spontanicznie, natomiast waza (prawidowe techniki) zaczn pyn swobodnie. Zmiana w oddechu, poczona z KI Wszechwiata, wspdziaa i wzajemnie si przenika z wszelkimi aspektami ycia. Rwnoczenie

delikatna sia oddechu wnika we wszystkie zaktki ciaa czowieka. Wchodzc gboko, wypenia czowieka ywotnoci, ktra w naturalny sposb objawia si w ruchach: staj si zrnicowane, pene dynamiki, spontaniczne. W ten sposb cae ciao, z organami wewntrznymi wcznie, staje si zjednoczone w cieple, wietle i mocy. Zjednoczywszy umys i ciao, i bdc w stanie jednoci z Wszechwiatem, ciao porusza si wedle woli, nie stawiajc oporu zamiarom czowieka. Wniosek Mistrza Ueshiba na temat KI, do ktrego doszed po caym yciu spdzonym na poszukiwaniu prawdy Budo poprzez lata dyscypliny i treningu sztuk walki, staje si coraz bardziej subtelny i uduchowiony w miar, jak Mistrz kontynuuje: Te delikatne zmiany w oddechu powoduj subtelne ruchy KI w przestrzeni. Czasem ruchy s gwatowne i silne, a kiedy indziej - powolne i bierne. Dziki tym zmianom mona rozrni stopie koncentracji lub zjednoczenia umysu z ciaem. Kiedy koncentracja przenika umys i ciao, oddech staje si jednym ze Wszechwiatem, delikatnie i w naturalny sposb rozszerzajc si do najdalszych granic; jednak rwnoczenie osoba wiczca ma coraz silniejsze poczucie peni i autonomii. W ten sposb, kiedy oddech pracuje wraz z Kosmosem, niewidzialna substancja duchowa staje si wewntrz czowieka rzeczywistoci - obejmujc, chronic i bronic ja. Oto jest wprowadzenie do najgbszej istoty ai-ki. KI skada si zatem z dwch aspektw: jednoci osoby i Wszechwiata oraz swobodnej, spontanicznej ekspresji oddechu. Pierwszy aspekt jest dziedzictwem idei KI w pojciu staroytnych mylicieli chiskich, a naley realizowa go poprzez scalanie KI-ciaa-umysu trenujc aikido. W procesie treningu jedno z KI Wszechwiata osiga si spontanicznie, bez wysiku. Druga cz powyszego stwierdzenia uczy, e oddech osoby wiczcej kontroluje jej myli i ruchy ciaa. Kiedy rytmy oddechu i ruchw aikido zharmonizuj si z rytmem Kosmosu, umys i ciao czowieka zostaj scentralizowane i kady ruch przeradza si w sferyczny ruch obrotowy. Powodem, dla ktrego Mistrz Ueshiba kad nacisk na dualistyczne dziaanie jednoci i spontanicznej ekspresji jest fakt, e pojmowa On istot KI jako najgbsz tre Jego sztuki Budo. Przyjmujc to za punkt wyjcia jestemy odpowiedzialni za kontynuacj wyjaniania KI jako gwnej sprawy w aikido i za dalszy rozwj jej istotnych konsekwencji na wspczesne ycie. Sia energii KI Adept aikido, ktry trenuje regularnie, powinien mie pewien osobisty wgld w KI, nawet jeli nie zna jego historycznego i teoretycznego podoa. Jak ju opisano oglnie w poprzednim: rozdziale, KI jest zasad o staroytnym rodowodzie, ktra stanowi sedno religii i filozofii Azji Wschodniej. Jednak istniej rnice w jej konkretnej manifestacji u rnych osb, w zalenoci od indywidualnego temperamentu, aspiracji, cech fizycznych, dowiadczenia oraz przeszoci. Rnice w sposobach, w jakich adepci odczuwaj KI i myl o nim s zatem nie do uniknicia. Mona usysze od adeptw, e To jest odczucie pewnego rodzaju energii wychodzcej ze zharmonizowanego umysu i ciaa. Albo: To dziwna, witalna sia, ktra czasami pojawia si nieoczekiwanie z nieznanego rda. Lub: Jest to uczucie doskonaej koordynacji i zsynchronizowania oddechu, jakie si dowiadcza podczas wiczenia aikido. Albo: To spontaniczny, niewiadomy ruch, ktry odwiea umys i ciao po dobrym treningu, itp. Kada z tych odpowiedzi jest suszna w tym sensie, e jest reakcj prawdziw, osignit w wyniku autentycznego osobistego dowiadczenia. Bdc bezporednim uzewntrznieniem stanu, ktry naprawd si przeyo, zawiera ona w sobie pewno, ktrej nie sposb podway. Jeli tak jest, to rnice w odpowiedziach s nieistotne, a ich wielkie zrnicowanie nie tylko potwierdza trudno w precyzyjnym zdefiniowaniu KI, lecz take ukazuje, e gbia i rozlego KI wymyka si prbom ujcia w ramy jednej definicji. Zagadnienie KI mona ujmowa w kategoriach historycznych i filozoficznych; jednak przedmiotem naszego zainteresowania jest przyblienie si do KI poprzez osobiste dowiadczenie, trening i realizacj w praktyce sztuki walki. Kiedy KI wprowadzi si w czyn i potwierdzi przez osobiste zaangaowanie, prowadzi ono do rozwoju charakteru i do peni osobowoci. Rwnoczenie to denie do osignicia KI prowadzi nieuchronnie do docenienia jego podstaw filozoficznych i duchowych. Ostatecznie - waciwe zrozumienie KI musi by zarwno empiryczne jak i intelektualne, zarwno intelektualne jak i empiryczne. Ten fakt w powanym stopniu uwzgldnia si przy opracowywaniu programu treningw: jego metod, tre i uporzdkowanie. W treningu aikido ostatecznym celem jest jedno KI-umysu-ciaa, ale jego wyjtkowo polega na tym, e od samego pocztku kadzie si nacisk na wykonywanie ruchw wraz z przepywem KI. Szczegln uwag powica si doznaniu i opanowaniu KI, prowadzcym do tego, e wszystkie ruchy wiczcego bd si charakteryzowa sferyczn rotacj. Adeptw uczy si jednoczenia KI-umysu-ciaa nie tylko poprzez ruch, ale wczeniej, przed podjciem wiczenia technik waza. Uczy si ich na przykad tego, e gdy osoba stoi w swobodnej postawie, KI jest skoncentrowane w stabilnym i mocnym

centrum, w punkcie ktry jest naturalnym rodkiem cikoci ciaa (dwa cale poniej ppka). Kiedy KI pynie przez ramiona, donie i czubki palcw, rce staj si nieuzbrojon broni zwan te-gatana, co oznacza dosownie rka-miecz. Oglnie przyjtym zwyczajem jest, e przed rozpoczciem wicze jakichkolwiek ruchw doskonali si si oddechu, wykonujc wiczenie znane jako kokyu-ho (dos. metoda oddychania), zarwno w postawie siedzcej jak i stojcej, oraz naucza si utrzymywania prawidowego dystansu (ma-ai) midzy wiczcym a jego partnerem. Zasadnicz spraw jest to, e - odmiennie ni w innych szkoach sztuk walki, wcznie ze wszystkimi klasycznymi i nowoczesnymi stylami Budo, w ktrych naucza si jednoci umysu-technikiciaa - w aikido kadzie si nacisk raczej na KI, ni na technik, i doskonali si KI-umys-ciao. Oczywicie podczas treningw konsekwentnie praktykuje si waza, ale stopie ich opanowania zaley od stopnia zjednoczenia KI-umysu-ciaa; wanie to jest jedyn podstaw oceny biegoci w sztuce aikido. Prbowalimy dotd wykaza, e KI naley zrozumie zarwno na drodze dowiadczenia fizycznego jak i intelektualnie. Istnieje jednak inny aspekt, ktrego nie mog pomin ludzie yjcy w wieku rewolucji naukowo technicznej Pierwotnego rda idei KI trzeba szuka w wiatopogldzie staroytnych Chin, idei cile splecionej z mitem o stworzeniu wiata; nasze pytanie zatem brzmi: jak owe pojcie KI pasuje do wiatopogldu naukowego? Kiedy staroytni uyli swych si intelektualnych i wyobrani do rozpoznania, jak dziaa Wszechwiat, rdo wszelkiego ycia, doszli do koncepcji KI. Prbowali take wyjani za pomoc tej zasady porzdek Natury i Kosmosu. Sdz, e idea KI jako siy yciotwrczej jest nadal suszna, lecz wydedukowano j z obserwacji wiata bezporednio poznawalnego zmysami i nie obejmowaa ona niepoznawalnego Wszechwiata. W naszym wieku, wieku nauki, ten niepoznawalny Wszechwiat bardzo si do nas przybliy; istotnie, dziki metodom naukowym, rzeczywicie moemy widzie i dotyka tego, co kiedy byo daleko poza naszym zasigiem, cho - trzeba przyzna - to nadal tylko maa czstka ogromu przestrzeni. Poszukiwanie zwizku midzy KI a wspczesnymi, naukowymi pogldami na Wszechwiat, moe si okaza dla nas spraw istotn, poniewa naukowe wyjanienie moe si okaza niezbdne dla zaakceptowania KI przez wspczesnych ludzi. Naukowe poznanie Wszechwiata zaczo si pod koniec siedemnastego wieku od Izaaka Newtona i jego teorii powszechnego cienia jako podstawowego prawa Natury. Od tego czasu nastpiy bardzo gbokie przemiany i gwatowny postp, ktry doprowadzi nas do sytuacji, w ktrej eksploracja Kosmosu staa si czynnoci rutynow. Wspczesna era kosmiczna zacza si od Jurija Gagarina, rosyjskiego kosmonauty, ktry 12 kwietnia 1961 roku okry Ziemi w statku kosmicznym Wostok 1. Midzy naukowcami rosyjskimi i amerykaskimi wywizaa si intensywna rywalizacja w dziedzinie eksploracji przestrzeni kosmicznej i 20 lipca 1969 roku amerykaskim astronautom, czonkom zaogi statku kosmicznego Apollo 11, udao si wyldowa na Ksiycu, a Neil Armstrong zosta pierwszym czowiekiem, ktry postawi stop na Ksiycu. (Trzeci amerykaski astronauta, a obecnie senator Kongresu USA, John Glenn, bardzo si interesowa aikido, zoy wizyt w Hombu Dojo i wysucha wykadu Mistrza Ueshiba). Eksploracja Wszechwiata kontynuowana jest przy zastosowaniu wahadowcw kosmicznych i satelitw i ciekawe jak jej wyniki wpyn na nasze rozumienie KI, ale jest to zadanie na przyszo. Jednak ju teraz, pewne wstpne uwagi mog si okaza przydatne. Czytaem ostatnio ksik pt. Kosmos napisan przez Carla Sagana, wybitnego astronoma z Cornell University, laureata nagrody Pulitzera. W specjalnej przedmowie do japoskiego wydania swej ksiki dr Sagan napisa: To Pitagoras ze staroytnej Grecji by tym, ktry pierwszy uy sowa kosmos do opisania uporzdkowanego uniwersum, ktre ludzie mogli obj rozumem. Zdecydowanie istnieje porzdek rzeczy, ktry rzdzi we Wszechwiecie. Nie oznacza to jednak, e wszystko jest w doskonaym porzdku, poniewa w wietle naukowych bada wiemy, e Wszechwiat podlega cigym zmianom i e istnieje tam spory chaos. Pomimo to kosmos, w ktrym wspistniej porzdek i zamieszanie, ma w sobie nieskoczone pikno. Nasze ciaa s zbudowane z pyu pochodzcego z gwiazd. Atomy takie same jak te, z ktrych s zoone gwiazdy, tworz nasze ciaa. Jestemy dziemi gwiazd, a gwiazdy s naszym domem. Moe wanie dlatego zachwycamy si gwiazdami i Drog Mleczn. Dr Sagan pisze dalej: Azot zawarty w naszych genach, wap w naszych zbach, elazo w naszej krwi i wgiel w naszej szarlotce zostay sporzdzone w kosmicznej kuchni, jak jest gwiazda. Nasze ciaa zostay zbudowane z czstek, jakie tworz gwiazdy. Istotnie - w bardzo gbokim sensie jestemy dziemi gwiazd. Na zakoczenie dr Sagan stwierdza, e ludzko, jako najwyej zaawansowany gatunek na Ziemi, musi zaakceptowa ogromn ostrono przy podejmowaniu dowiadcze opartych na zaawansowanych technologiach, a jako dzieci gwiazd - powinna dziaa w harmonii z porzdkiem,

ktry panuje w Kosmosie. Ponadto - by w peni wiadomym zmian w adzie i nieadzie, na ktre natrafiamy we Wszechwiecie, i dziaa zgodnie z tymi zmianami - to absolutnie zasadniczy warunek przetrwania naszej cywilizacji. Ksika Kosmos nie jest traktatem filozoficznym, ale zawiera bogaty zestaw informacji na temat najnowszych wynikw bada w dziedzinie kosmologii. Ponadto, jeszcze raz, ta praca przypomina nam, e Wszechwiat jest rdem naszego ycia i e nasze ycie jest bardzo cile zwizane z jego porzdkiem i przemianami. Wanie w tej sprawie, chocia ujmowanej w zupenie odmiennej perspektywie, istnieje zbieno z intuicyjnym rozumieniem ycia w filozoficznej myli Wschodniej Azji. Natura Wszechwiata, ujawniana w trakcie ostatnich odkry naukowych, jest innego rzdu - o wiele bardziej zoona, ni to zakadano w wiatopogldzie z KI jako centrum - i mona j rozumie wedug kryteriw cakowicie materialnych. Jednak, patrzc z punktu widzenia istot ludzkich, z punktu widzenia naszej egzystencji, mona stwierdzi, e jej ostateczny cel jest identyczny z celem, o ktrym mwi filozofie Azji. Jeli chodzi o trosk o istnienie czowieka, filozofie te bardzo jasno okrelaj zwizek midzy jednostk a Wszechwiatem. Wedug sw Mistrza Ueshiba jest to zharmonizowanie KI Wszechwiata oraz KI jednostki, reagowanie na wszystkie rzeczy z KI i stawanie si jednoci z KI. Trudnym zagadnieniem jest to, czy KI mona potwierdzi naukowo. Pewn sugesti w tej sprawie moe by koncepcja rytmu biologicznego prezentowana przez laureata nagrody Nobla w dziedzinie biologii, dr Karla von Frischa. Nie odnosi si ona bezporednio do KI, lecz podsuwa pewne myli pod rozwag. W myl tej teorii, w procesie ewolucji wszelkie organizmy ywe podlegay wpywom rnorodnych, cyklicznych zmian; w miar jak dostrajay one swe ycie do tych zmian, nastpowao wszczepienie, czyli zapamitanie rytmw biologicznych w postaci informacji w ich genach. Czynnoci wielu organizmw s zatem odzwierciedleniem ich okrelonego rytmu biologicznego. Naukowcy s zdania, e rytmy biologiczne maj swj pocztek w odlegych prapocztkach naszego Wszechwiata, 4,6 miliarda lat temu, kiedy to narodzi si nasz Ukad Soneczny. Te prapocztki mona odnale w rytmie dnia i nocy, wynikajcym z obrotu kuli ziemskiej. 3 miliardy lat temu ten cykl dnia i nocy zapocztkowa rozwj ameb. Kiedy nastpio oddzielenie ldu od morza, na Ziemi pojawio si wiele rnorodnych organizmw i rozwin si kompleks wspzalenych rytmw biologicznych. Kiedy okoo 2 milionw lat temu nasi ludzcy praprzodkowie zaczli chodzi po powierzchni Ziemi, ukad rytmw biologicznych sta si bardziej subtelny i skomplikowany. Obecnie przyjmuje si, e mzg ludzki zawiera 5 miliardw pasm DNA, co daje pojcie o zoonoci jego rytmw biologicznych, ale take mwi si nam o tym, e podstawowe rytmy natury noc i dzie, przypywy i odpywy, zjawiska meteorologiczne i astronomiczne - wci wywieraj na nas najsilniejszy wpyw. Chocia szczegy owych teorii i ich suszno nie s atwe do sprawdzenia, jednak opierajc si na intuicji moemy stwierdzi, e sposb w jaki odczuwamy oraz stan naszych cia i umysw niewtpliwie jest zwizany z rytmami biologicznymi. Jestem take mocno przekonany, e idea KI, jakkolwiek naiwnie by si przedstawiaa wobec naukowego punktu widzenia, jest w pewien sposb powizana z tymi rytmami. Zaryzykowabym tu postawienie pewnej miaej hipotezy: to, co Mistrz Ueshiba opisa jako jedno KI Wszechwiata i KI jednostki, ma swoj analogi do rytmu kosmicznego tworzcego jedno z rytmem biologicznym. Naukowa analiza i pomiar osigni ludzkiego ducha moe by trudna lub wrcz niemoliwa, zwaszcza jeeli dokonuje si ich na drodze wgldu wewntrznego. intuicji lub objawienia, ale niepodjcie takiej prby byoby gupot. W przeciwnym razie nie wyszlibymy poza ezoteryczny argon, wpadajc w subiektywizm i dogmatyzm. Inn spraw, ktr naley uwzgldni w przyszym rozwijaniu koncepcji KI, jest wsuchanie si w to, co maj do powiedzenia na ten temat adepci aikido spoza Japonii. Wraz z gwatownym rozprzestrzenieniem si aikido w skali midzynarodowej pojawia si problem przeoenia kluczowych terminw aikido na jzyki obce, wydaje si jednak, e termin KI jest powszechnie akceptowany w oryginalnym brzmieniu japoskim czy to w Europie, Ameryce, czy w Azji Poudniowo-Wschodniej. Problem tkwi w tym, e nawet przyblione, prowizoryczne przetumaczenie sowa KI sprawia kopot. Jeszcze stosunkowe najatwiej jest objani j metod opisow lub przez analogie. Oddanie sowa KI jednym, nie japoskim sowem jest prawie niemoliwe. Jeeli pytajca osoba zna jzyk japoski, moemy zacz objania KI, przytaczajc wiele japoskich sw zoonych, zawierajcych KI jako skadnik, i da pojcie oglnego sensu tego terminu. Jeli nie, jestemy zmuszeni sign do jakiego odpowiednika w ojczystym jzyku pytajcego. W przypadku, gdy brak dokadnego odpowiednika, przekad bdzie zalea od tego, na ktry spord rozlicznych wymiarw KI pooymy nacisk. Innymi sowy, moemy zaakcentowa jego aspekt duchowy (duch, dusza, etos), aspekt afektywny (sens, intuicja, odczucie) albo aspekt psychofizjologiczny (oddychanie, oddech). Jeeli pojmujemy KI przede wszystkim duchowo, moemy w jzyku angielskim posuy si sowem spirit, w francuskim esprit, a w niemieckim Geist.

Jeli podchodzimy do od strony znaczenia afektywnego, to w angielskim byoby to co w rodzaju feeling lub intention, a w niemieckim Stimmung. Jeeli podkrela si aspekt psychofizjologiczny, to byoby to bliskie greckiemu psyche lub angielskiemu ether. Wszystkie te odpowiedniki, chocia dotykaj pewnych aspektw KI, to jednak nie s w stanie przekaza dajcego do mylenia i bogatego znaczenia tego pojcia. To pokazuje, e waciwe docenienie KI jest niemoliwe, jeli si nie ma pewnej wiedzy na temat filozoficznej myli Azji Wschodniej . Z tego powodu nadal bdziemy si posugiwa terminem KI w oryginalnym brzmieniu japoskim, niezalenie od jzyka, ktrym si posugujemy w danej chwili, co wiczcy aikido zdaj si preferowa. Moe tak jest dlatego, e cudzoziemcw przyciga to jedyne w swoim rodzaju wyraenie, tkwice w japoskim dziedzictwie kulturalnym i duchowym, i prbuj oni uchwyci jego najgbsz tre zarwno przez dowiadczenie jak i intelektualnie. Aikido nie zna granic - narodowych, rasowych, czy religijnych. Jest otwarte wobec wiata; to naprawd dua satysfakcja - widzie ludzi z rnych krajw caego wiata razem podajcych ciek aikido, pomagajcych sobie i zachcajcych si nawzajem. Rzeczywicie, czsto wrd adeptw z zagranicy dostrzegam takich, wobec ktrych odczuwam gboki szacunek za to, e s oddani wiczeniom aikido bardziej, ni ich, czasem zbyt zadowoleni z siebie, japoscy partnerzy. Jakkolwiek taka sytuacja jest mile przez nas widziana, moim gbokim pragnieniem jest, aby kady, zarwno Japoczyk i nie-Japoczyk, poszukiwa najgbszej istoty aikido tak, by by w stanie ukaza nie tylko waza, lecz take podstawow filozofi, ktrej naucza Mistrz Ueshiba. Takie byo jego niezmierne yczenie dla wszystkich adeptw: Aiki jest si harmonii Wszystkich Istot, wszystkich rzeczy dziaajcych razem; wiczcie siebie nieugicie Wy, kroczcy Drog.

Wchodzenie i rotacja sferyczna

Nen i jasno umysu-ciaa Kiedy, bdc dzieckiem, dowiedziaem si, e Ziemia jest kulista, wyobraziem sobie podejmowanie wielkich, penych przygd wypraw. Chciaem sprawdzi, czy bym wrci na to samo miejsce, gdybym podrowa prosto, naprzd, i okry Ziemi. Mylaem te o przebiciu tunelu na wylot przez Ziemi i wyjciu nim na drug stron. Przypuszczam, e wszdzie dzieci miewaj takie marzenia. W dzisiejszych czasach, kiedy odrzutowce pasaerskie bez przerwy okraj kul ziemsk, moemy bez trudnoci dosta si na drug stron globu. Stao si tak, e moje dziecice marzenie urzeczywistnio si, gdy grupa nas, czyli przedstawicieli Gwnego Dojo Aikido, zostaa we wrzeniu 1978 roku zaproszona do Ameryki Poudniowej. Okazj byy obchody 70-tej rocznicy japoskiej imigracji do Brazylii. Zaproszenie wystosowaa Federacja Aikido (z R. Kawaii jako przewodniczcym); spotkalimy si z gorcym powitaniem w Sao Paulo, Rio de Janeiro oraz Mogi das Cruzes, gdzie mieszka wielu Japoczykw majcych pewne wpywy w miejscowej spoecznoci. Rada miejska w Sao Paulo jednomylnie gosowaa za nadaniem mi wyrnienia, jakim byo honorowe obywatelstwo miasta. Oczywicie, by to ogromny zaszczyt, ale rwnie gbokie wraenie wywara na mnie powana i rzetelna postawa, jak wykazali zarwno adepci aikido jak i potencjalni uczniowie, gdy przygldali si publicznym pokazom i przyswajali instrukcje podczas sesji praktycznych. Po odbyciu wizyty w Brazylii pojechalimy na cztery dni do Argentyny i na dwa - do Urugwaju. Znw dawalimy publiczne pokazy i prowadzilimy specjalne szkolenia aikido w Buenos Aires i Montevideo i znowu w obydwu tych miastach bylimy speszeni serdecznoci, z jak nas podejmowano i szczeroci postawy praktykujcych aikido. Entuzjazm dla aikido, jaki okazywano, dokdkolwiek si udalimy, wysoko przekracza nasze oczekiwania, ale jednym z niezapomnianych momentw bya chwila, gdy zdaem sobie spraw, e oto spenia si moje marzenie z dziecistwa i oto stoj po drugiej stronie Ziemi - bo Ameryka Poudniowa rzeczywicie jest po drugiej stronie Ziemi w stosunku do Japonii, a Urugwaj znajduje si dokadnie naprzeciw Japonii. Nasza wizyta w Montevideo 24 i 25 wrzenia bya jedn z tych, ktre naprawd naley wspomina jak najcieplej, ale inne, rwnie poruszajce wydarzenie byo jeszcze przed nami. W dniu, ktry nastpi po pokazie aikido w najwikszym audytorium w Montevideo, ktre zbudowano dla upamitnienia uzyskania niepodlegoci spod panowania Hiszpanii, zaproszono nas do Akademii Wojskowej Urugwaju. Jest to elitarna uczelnia dla zaledwie trzystu studentw wybranych spord najwybitniejszych modych mczyzn w kraju. W uczelnianym rozkadzie zaj, mocno wypenionym przedmiotami z wojskowoci, aikido naleao do kursu obowizkowego. Dlaczego do programu zaj wczono tylko aikido, kiedy w Urugwaju byo popularne rwnie karate i judo? Po zakoczeniu otwartego pokazu i moim wykadzie na temat aikido, wsta dowdca Akademii Wojskowej i wygosi inspirujce przemwienie. Midzy innymi powiedzia: W pynnych ruchach aikido istnieje zawsze stae centrum. Zmys rwnowagi przenika kade poruszenie rki i nogi, przesuwaj si one gadko, jak gdyby w tacu, poniewa ruch caego ciaa nie jest niczym wicej ni pyncym ruchem centrum. Jestem przekonany, e spraw najwaniejsz w aikido jest realizacja silnego, pewnego centrum. Problemem zasadniczym dla naszego kraju, stojcego wobec wiata penego niepokojw, jest kultywowanie ducha opartego na silnym centrum wewntrz i na yczliwej formie na zewntrz. Pragn, aby studenci tej akademii, ktrych przeznaczeniem jest stanie si przywdcami naszego kraju, usilnie trenowali aikido i speniali ide owego mocnego centrum zarwno duchowo, jak i fizycznie. To wanie jest powodem umieszczenia aikido w naszym programie zaj obowizkowych. Dowdca wyrazi wszystko to, o czym dotd mylaem. Silne, niezmienne centrum jest wanie tym, co Mistrz Ueshiba stale nazywa jednoci KI-duch-ciao. Jest to najistotniejsza tre aikido, zarwno pod wzgldem zasad, jak i w rzeczywistych technikach. Bdc pod gbokim wraeniem jego przemwienia, tym mocniej utwierdziem si w postanowieniu, by speni zadanie wynikajce z naszej odpowiedzialnoci jako adeptw aikido: zapewni, by dzieo Mistrza byo jeszcze atwiej dostpne dla kadego, niezalenie od jego rasy czy narodowoci. Jedyne w swoim rodzaju - nauka i techniki aikido musz zawsze by w zgodzie z jego podstawow treci. Gdybymy si ograniczyli tylko do czerpania dumy z wyjtkowoci aikido i stali si do niej przywizani, padlibymy ofiar krtkowzrocznoci, dogmatyzmu, zarozumialstwa i prowincjonalnoci. Dotarszy do przeciwlegej strony globu ziemskiego, nieoczekiwanie napotkaem okazj do refleksji nad przyszoci aikido. Istot aikido, jedno KI-ciaa-umysu, trzeba spenia caoci wasnej osoby. Jeli pojmujemy j tylko jako rzeczywisto duchow, moemy sta si doktrynerami i popa w abstrakcje. Jeeli

widzimy j tylko jako spraw technik i sprawnoci fizycznej, wwczas zadowolimy si jednowymiarow, uproszczon interpretacj,. motoryki ruchw. Natomiast istota tej sztuki obejmuje zarwno stron duchow jak i fizyczn, i ostatecznie musimy j realizowa jako jednoczce KI-umysciao budo z filozoficznego i religijnego punktu widzenia. Najlepszym sposobem waciwego opanowania tej istoty jest staranne przemylenie sw Zaoyciela. Jego wypowiedzi mog przy pierwszym czytaniu okaza si nieco trudne, lecz kilkakrotne ich przeczytanie i refleksja nad nimi pomoe w odkryciu rnych poziomw znacze w nich zawartych. Pewien kopot moe sprawi czste odnoszenie si do japoskiego sowa nen, lecz postanowilimy zachowa ten termin w oryginalnym brzmieniu z uwagi na brak dokadnego angielskiego odpowiednika (nen oznacza koncentracj, skupienie na jednym, moment myli). Urzeczywistnianie nen stanowi klucz do otwarcia istotnej treci aikido; faktycznie stanowi serce aikido. Nastpujce stwierdzenie Mistrza Ueshiba wyjania, co si pod tym pojciem rozumie: To ciao jest konkretnym zespoleniem pierwiastkw fizycznego i duchowego stworzonych przez Wszechwiat. Oddycha subteln esencj Wszechwiata i tworzy z nim jedno ciao, zatem trening jest treningiem na ciece ludzkiego ycia. Gwnym zadaniem treningu jest stae dyscyplinowanie ducha, wyostrzanie siy nen, jednoczenie ciaa i umysu. Jest to fundamentem rozwoju waza, ktre z kolei rozwijaj si nieskoczenie dziki nen. Jest spraw najwyszej wagi, by waza zawsze byy w zgodzie z prawd Wszechwiata. eby to zaistniao, niezbdne jest waciwe nen. Jeli nen jest przywizane do pragnie maego ego, jest faszywe. Poniewa trening oparty na faszywych koncepcjach zmierza w kierunku sprzecznym z prawd Wszechwiata, naraa si na wasne, tragiczne konsekwencje i ostatecznie na destrukcj. Nen nigdy nie jest zwizane z wygrywaniem lub przegrywaniem i rozwija si przez prawdziwe zczenie si z KI Wszechwiata. Kiedy to nastpi, nen staje si nadnaturaln si, ktra jasno widzi wszystkie rzeczy wiata, nawet najmniejszy ruch doni czy stopy. Czowiek staje si jak czyste zwierciado odbijajce wszystkie rzeczy, a poniewa stoi on w centrum Wszechwiata, moe przejrzycie widzie to, co si znajduje poza centrum. Oto jest prawda o zwycianiu bez walki. Aby rozwin subtelne ruchy KI oparte o nen, trzeba zrozumie, e lewa poowa ciaa stanowi podstaw sztuki walki, a prawa strona jest t, gdzie pojawia si KI Wszechwiata. Kiedy czowiek osignie krlestwo absolutnej wolnoci, ciao staje si Lekkie i ujawniaj si w nim boskie przemiany. Prawa strona tworzy si poprzez lew. Lewa staje si tarcz, a prawa podstaw techniki. To naturalne, spontaniczne prawo natury musi mie podstaw w centrum, a czowiek musi przejawia siebie w sposb swobodny, jako dynamiczn, sferyczn rotacj. Mistrz Ueshiba naucza, e kultywowanie nen jest siln, skierowan na jedn spraw koncentracj ducha w czasie jego poszukiwa zjednoczenia si z wszech-rzeczywistoci, ktra powoaa nas do ycia na Ziemi. Kiedy umys-ciao zjednoczone przez nen harmonizuje z zasad uporzdkowanego Wszechwiata, czowiek uwalnia si od egocentryzmu i samowiadomoci, stajc si rdem nadnaturalnej siy dostrzegania wszechrzeczy. Osoba bdca w zgodzie z prawem przemiany Wszechwiata porusza si zwinnie, lekko i dynamicznie, zdolna do swobodnego wyraania siebie w sferycznym ruchu. Nen, silna koncentracja na poszukiwaniu jednoci z porzdkiem Wszechwiata i z prawami przemian, staje si rdem subtelnego dziaania KI. Kiedy to subtelne dziaanie, zakorzenione w nen, ujawni si w sercu i umyle praktykujcego adepta, staje si on czowiekiem wolnym i otwartym. Gdy przenika ciao, daje w efekcie uduchowiony, dynamiczny ruch obrotowy po okrgu lub kuli. Krtko rzecz ujmujc nen jest to linia, ktra czy KI-umys-ciao i KI Wszechwiata. Odkrycie nen przez Mistrza Ueshiba mona przypisa Jego nieustannemu treningowi przez wiele lat, ale o tym, e ta koncepcja znalaza si w centrum jego rozwaa, zadecydoway przede wszystkim osobiste dowiadczenia z sytuacji skrajnych, byskawicznie rozstrzygajcych o yciu lub mierci. Mona je uwaa za graniczce z cudem lub nadnaturalnoci, ale bez wtpienia trzeba uzna, e naleay do najwaniejszych wydarze w Jego yciu. Jedno z tych wydarze nastpio podczas Jego pobytu w Mongolii Wewntrznej midzy Lutym a czerwcem 1924. roku, kiedy towarzyszy Deguchi Onisaburo, przywdcy sekty religijnej Omoto; celem podry byo zbadanie terenu pod ustanowienie witego miejsca, ktre by byo centrum dla wszystkich religii, jak rwnie baz nowego spoeczno-politycznego adu wiata. Sytuacja w tym regionie bya niepewna; dochodzio tam do gwatownych zaj. Wyprawa wizaa si z naraeniem ycia uczestnikw. Nie moemy tu wchodzi w szczegy tego zdarzenia, powiedzmy tylko, e grupa, o ktrej mwimy, podaa do celu w prowincji Xing'an w eskorcie oddziau onierzy formacji znanej jako Armia Niepodlegociowa Mongolii Wewntrznej i Zewntrznej. Kilkakrotnie byli atakowani przez chiskich onierzy nacjonalistycznych i przez grupy bandytw grasujcych konno na caym tym obszarze. Przechodzc przez gry podejciu do Tongliao wpadli w zasadzk. Mwiono, e Mistrz by przekonany, i mier jest nieunikniona i przygotowa si na ostateczny koniec. Jednak, gdy stan

naprzeciw gradu kul, dozna uczucia niewzruszonego spokoju i nie ruszajc si z miejsca unika nadlatujcych kul nieznacznie poruszajc ciaem. Cudem Mistrz uciek - nie tylko nie doznawszy adnej rany, ale nawet dranicia. Pniej Mistrz relacjonowa to wydarzenie szczegowo; oto Jego wasne sowa: Nie byem w stanie si ruszy z miejsca, w ktrym staem. Wic kiedy kule zaczy nadlatywa w moim kierunku, po prostu skrcaem ciao i odwracaem gow. Wkrtce, gdy skoncentrowaem wzrok, mogem intuicyjnie odgadn; z ktrego kierunku strzeli przeciwnik, czy celuje z prawej strony, czy kieruje we mnie karabiny z lewej. Mogem dostrzec kuliste ogniki biaego wiata byskajce tu przed kulami. Unikaem ich, skrcajc i obracajc ciao, a one omijay mnie tu obok. Powtarzao si to wielokrotnie, ledwo znajdowaem moment na zapanie oddechu, ale nagle intuicyjnie ujrzaem istot Budo. Zobaczyem wyranie, e ruchy w sztukach walki nabieraj ycia, jeli centrum KI zostanie skupione w umyle i ciele; im wikszy by mj spokj, tym janiejszy stawa si mj umys. Mogem intuicyjnie widzie myli innych ludzi, take ich gwatowne intencje. Spokojny umys jest jak cichy rodek wirujcego bczka; dziki spokojnemu centrum, bczek moe wirowa pynnie i szybko. Prawie wydaje si, e stoi nieruchomo. Tak wyglda jasno umysu i ciaa (sumi-kiri), ktrej dowiadczyem. Pewien przypadek, ktry przytrafi si Zaoycielowi nieco pniej, potwierdzi Jego przekonania o jasnoci, jak moe osign uspokojony umys i ciao. Zdarzyo si to pewnego wiosennego dnia 1925 roku w Jego dojo w Ayabe, podczas pojedynku z oficerem marynarki, uzbrojonym w miecz. Mistrz stan naprzeciw swego przeciwnika majc puste donie. Za kadym razem, gdy przeciwnik zadawa szybki cios, On porusza swe ciao jeszcze szybciej i omija pchnicia czy cicia mieczem. Pynne ruchy, jakimi Zaoyciel gadko unika ataku, byy dla szermierza zbyt cik prb; wkrtce da za wygran, zupenie wyczerpany. Pniej Mistrz opisywa to zdarzenie, mwic: To by drobiazg. Po prostu sprawa jasnoci umysu i ciaa. Kiedy przeciwnik atakowa, mogem dostrzec bysk biaego wiata, wielkoci maego kamyka, leccy przed mieczem. Mogem wyraniej widzie, e kiedy to wiateko rozbyskiwao, miecz natychmiast rusza za nim. Wystarczyo, e unikaem smug biaego wiata. Podczas tego zdarzenia, identycznego, jak dowiadczenie, ktrego dozna w Mongolii Wewntrznej, Zaoyciel by w stanie intuicyjnie i byskawicznie postrzega nawet najsubtelniejszy ruch wynikajcy z wrogich myli przeciwnika. W pniejszych latach okrela On takie subtelne przebyski percepcji i intuicji jako wibracje ciaa, ktre oddaj wibracje Wszechwiata i uoy o tym nastpujcy wiersz: Stojc midzy niebem i ziemi, Zczony ze wszystkim poprzez KI, Mj umys ustawiony jest Na ciece echa wszystkich rzeczy. Tak spenia si tre, najgbsza istota aikido, na tym Mistrz rozwin swe myli o mioci i harmonii. Prowadzenie przeciwnika Cechami charakterystycznymi dla podstawowych technik aikido s swoboda i spontaniczno ruchu sferycznego. Jeli chodzi o ruchy ciaa zwizane ze zwrotami i z obrotem wok osi (tai-sabaki), naley przyj, e gesty i przemieszczenie sferyczne to alfa i omega treningu. Ten nacisk na dynamizm sfery doprowadzi do opracowania rnych, interesujcych rozwiza. Na przykad zwrmy uwag na fakt, e chocia w aikido naucza si technik brutalnych takich, jak uderzenia (atemi) oraz dwignie na nadgarstki, odziedziczonych po dawnych sztukach bojowych, to akcentowanie sferycznoci ruchu daje widzowi wraenie gadko pyncego taca o wyrafinowanym, misternym ukadzie choreograficznym. Ponadto wiele technik wykonuje si po szerokim uku, np. przy rzucaniu przeciwnika, sprowadzeniu go do pozycji lecej lub podaniu za jego ruchami; pomimo to aikido mona stosowa w ograniczonej przestrzeni. Jest to moliwe dziki sferycznoci ruchw aikido, w przeciwiestwie do liniowoci ruchw w innych sztukach walki, gdzie uderzenie prosto w przd lub w ty tworzy wizualne wraenie wikszej gwatownoci (siy) i wymaga o wiele wikszej powierzchni dla ich wykonania. W rezultacie ruchy, ktre pierwotnie byy technikami twardymi i brutalnymi, ulegy wygadzeniu i wysublimowaniu dziki pooeniu nacisku na ruch sferyczny, a techniki wymagajce znacznej przestrzeni mona byo teraz zawrze w granicach niewielkiej sfery. Prawdopodobnie wanie to jest jednym z powodw, dla ktrych aikido uwaa si za sztuk walki bardzo wyrafinowan. Naley tu natychmiast zauway, e ruchw sferycznych w aikido nie opracowano w celu usubtelniania tej sztuki, czy dla rozwinicia pasywnego systemu obrony. Cel by sprecyzowany jednoznacznie i ofensywnie: przezwyciy si przeciwnika i kontrolowa j. Aikido narodzio si z

usiowania odpowiedzi na takie zasadnicze pytanie: co bym uczyni w konfrontacji z kim silniejszym fizycznie ode mnie? Jak mog pokona innych bez uycia broni? Jaka jest najbardziej sensowna metoda zapanowania nad przeciwnikiem - bez uciekania si do nieroztropnej przemocy lub trikw psychologicznych, pozostajc przy tym w zgodzie z zasadami Budo? Jednym sowem, jak obroni si przed kim, kto ma przewag pod wzgldem wzrostu, siy i dowiadczenia? Zasada rotacji sferycznej i jej zastosowanie, jako podstawa aikido, zostaa utworzona przez Mistrza Ueshiba w odpowiedzi na takie wanie pytania; opracowa j jako wspczesne wyzwanie wobec tradycyjnych sztuk walki. Zaoyciel mistrzowsko opanowa rne formy jujutsu, jak np. style szk Kito i Daito, a take wiczy staroytn sztuk szermiercz Szkoy Shinkage. Niezadowolony z tego, czego si nauczy, podj rygorystyczny trening oraz wiczenia dyscyplinujce i przyjmujc filozofi nen za podstaw - zosta rzecznikiem swobodnego, spontanicznego wyraania siebie w sferycznym ruchu. Przy formuowaniu swych regu aikido, Mistrz Ueshiba przej stosowan w klasycznym jujutsu zasad, wedug ktrej mikkie panuje nad twardym, a gitkie zwycia sztywne, ale z zasadnicz rnic. W dawnym jujutsu nauczano, e jeli pchaj - cignij, jeli cign pchaj. W przekadzie na sferyczne ruchy aikido przyjmuje to form jeli ci pchaj - obracaj si i okraj, jeli cign wchod, poruszajc si po okrgu . Oznacza to, e aikidoka reagujc na ruch przeciwnika po- rusza si po okrgu dbajc podczas ruchu sferycznego o zachowanie rodka cikoci, w celu stworzenia stabilnej osi obrotu. Rwnoczenie nastpuje zakcenie centrum przeciwnika, ktry tracc kontrol nad swym centrum; traci te ca si. Wwczas zostaje pokonany szybko i zdecydowanie. W przekadzie na jzyk aikido, sprawa ta jest najlepiej uwidoczniona w przypadku, gdy wykonuje si ruchy ciaa polegajce na obrotach i wirowaniu, znane jako tai-sabaki, w ktrych podstawow technik jest wchodzenie, a mwic dokadniej irirni-issoku, czyli wchodzenie jednym krokiem oparte na zasadzie obrotu sferycznego. Stojc twarz w twarz z przeciwnikiem w postawie hanmi, kiedy przeciwnik rusza w przd, schodzimy unikiem z linii jego natarcia i wchodzimy w stref, poza polem jego widzenia, zwan shikaku, czyli martwym ktem. Podstawow spraw jest tu szybka, pewna praca stp, podczas ktrej nasze centrum przejmuje kontrol nad centrum przeciwnika. W skad techniki na poziomie podstawowym wchodzi uderzenie (atemi) w nie osonity, wraliwy punkt na ciele przeciwnika, wykonywane podczas wejcia, z tym, e na poziomie zaawansowanym wykonuje si rne ruchy (takie jak irimi-nage, irimi-tenkan, irimi-otoshti). Jak ju zauwayem, irimi stanowi podstaw zasady rotacji sferycznej, a spraw najwaniejsz jest cige utrzymywanie wasnego rodka cikoci. Z punktu widzenia rzeczywistej walki, decydujcym jest, by wchodzenie nastpowao z caa si KI tak, aeby przezwyciy centrum przeciwnika i przechwyci kontrol nad sytuacj. Za wszelk cen naley unika wszelkich zawaha przy wchodzeniu, kiedy w twoim kierunku zmierza bezporedni cios przeciwnika. Jest tu jeszcze wiele innych, istotnych szczegw, lecz ze wzgldu na to, e niniejsza praca nie zostaa pomylana jako dokadne objanienie technik, kierujemy Czytelnika do podrcznikw powiconych technikom. Jeeli irimi przedstawia sob charakterystyczn cech Budo, przejawiajc si w sztuce walki, to waciwy ruch ciaa, tai-sabaki symbolizuje zasadnicze waciwoci aikido wyraone w ruchach, ktre przyczyniaj si do zharmonizowania z dynamicznymi zmianami. W swym ostatecznym wymiarze, techniki ruchu ciaa s bowiem oparte na duchowej jednoci z porzdkiem kosmicznym i na dynamicznej jednoci z wiecznie zmieniajcym si Wszechwiatem. Ruch ciaa w aikido jest oparty na zasadzie obrotu sferycznego. Analogicznie jak w przypadku obrotu bryy sferycznej, rodek jest stabilny, a cay ruch wywodzi si z tego nieruchomego punktu. Ten sferyczny ruch moe kontrolowa wszelkie siy, ktre usiuj mu si przeciwstawi; moe zapanowa dziki technikom pochodzcym z jego centrum, penym gracji, lecz wypenionym nieskoczon si. By wyjani ruchy aikido, moemy oczywicie powoa si na prawa fizyki, takie jak zasada dziaania si odrodkowych i dorodkowych, lecz ich zasadnicze pikno wywodzi si z jednoci KI-umysu-ciaa. Poniewa jest to doznanie zintegrowania i peni wasnej osoby, wic obiektywne analizy niewiele dodadz do ich zrozumienia, a co dopiero mistrzowskiego opanowania. Adept aikido musi wiksz cz swego treningu powici na opanowanie technik obrotu sferycznego, a take nieustannie pogbia sw wiedz na temat zwizanej z nim podstawowej zasady. Podczas ruchu adept staje si podobny do wirujcego bka-zabawki, stabilnego w centrum, nigdy nie traccego rwnowagi. Nawet nie bdc w peni tego wiadomym, adept osiga jedno KI-umysuciaa, ktre stapiaj si w jedno z Wszechwiatem.

Codzienna praktyka drog do perfekcji

Modzi adepci a podstawy aikido Wzrost liczby modych adeptw aikido, obserwowany w cigu ostatnich lat, jest nadzwyczajny. W samym tylko Hombu Dojo trenuje obecnie ponad 500 adeptw - od uczniw pierwszych klas szk podstawowych do studentw niszych lat szk wyszych, a instruktorzy z dojo w caym kraju donosz o podobnym zjawisku - w wielu z nich zarejestrowano ponad stu wiczcych. Doroczna letnia Konferencja Aikido nt. Szkolenia Modziey organizowana w Nippon Budokan oraz letnie i zimowe obozy treningowe w Sugadaira w Prefekturze Nagano oraz w Izu (Prefektura Shizuoka), sponsorowane przez Hombu Dojo, ciesz si dobr frekwencj, a entuzjazm wiczcych jest naprawd zaraliwy. Sprawa uruchomienia szkki dziecicej przy Hombu Dojo: wyonia si po raz pierwszy prawie dwadziecia lat temu. Powodem dyskusji nad wykonalnoci takiego posunicia byo to, e w aikido kadzie si nacisk nie tylko na ruchy ciaa, lecz prdzej czy pniej wymaga si rozumienia filozofii stanowicej jego podoe. Elementw o charakterze sportowo-zabawowym, ktre by przycigay zainteresowanie maych dzieci, jest bardzo niewiele, zatem musielimy powanie przemyle nasz decyzj. Ku naszemu wielkiemu zdziwieniu, ale i satysfakcji, wikszo adeptw kontynuowao praktyk aikido przez cae lata. Ostatecznie nie mona byo nie ulec gbokiemu wraeniu, jakie wywieraa szczero i determinacja tych bardzo modych ludzi, jak wykazywali podczas praktyki. Z najwiksz pewnoci s to zalety o wartoci podstawowej dla kadego wiczcego aikido, zarwno dla pocztkujcego; jak i zaawansowanego. Jest to sprawa, o ktrej nigdy nie moemy zapomina. Jaki czas temu pewien instruktor - asystent w Hombu Dojo, ktry prowadzi zajcia dla dzieci w jednym z oddziaw filialnych - wyrazi podziw wobec szybkich postpw wiczcych. Zrobia na nim gbokie wraenie ich ogromna ciekawo, otwarto i ch do cigego powtarzania tych samych ruchw. Stwierdzi te, e mieli due zdolnoci obserwacyjne i atwo mogli odczytywa intencje nauczyciela na podstawie doboru sw i sposobu, w jaki na nich patrzy. I rzeczywicie byo tak, e jeli nauczyciel nie by szczery w naganach lub pochwaach wobec swych uczniw, oni przestawali go respektowa: Ten instruktor prowadzi treningi od pitnastu lat, ale dopiero przy okazji nauczania dzieci pozna, jak podstawowe znaczenie ma duch harmonii i prawdziwej mioci dla nauczania aikido. Doda te, e nauczajc dzieci podstaw aikido, zosta przez nie nauczony podstaw mioci i harmonii. Ciekawo, ch przyjmowania aikido przez dzieci s o wiele wiksze, ni to moe sobie wyobrazi wikszo dorosych. Metoda treningu dla dzieci i modziey rni si od metody dla dorosych, lecz podstawy i postp s zasadniczo takie same. Podobnie, jak w przypadku zaj dla dorosych, adepci zaczynaj, od wicze wstpnych, takich jak funakogi (wiosowanie) oraz furitama (regulacja KI). Opracowa je Zaoyciel, gdy odkry, e ta ja nie jest niczym innym ni Wszechwiatem, jako sposoby zapraszania boskiej kwintesencji do centrum czowieka. W trakcie wiczenia wiosowania wiczcy staje z jedn nog wysunit w przd i zaciska pici obu rk tak, jakby trzyma w nich wiosa. Biodra staj si orodkiem rytmicznie powtarzanego w przd i w ty ruchu, przypominajcego wiosowanie. Dziki tym ruchom nastpuje utrzymywanie KI w centrum; jest to metoda jednoczenia umysu i ciaa. Adeptom naprawd podoba si to rytmiczne wiczenie, mimo jego osobliwej nazwy i zwizanych z nim ruchw. Po tych wiczeniach wstpnych, adeptw uczy si padw przez przewroty w ty i w przd; w kocu praktykuj prowadzenie ich okrnym ruchem sferycznym przez partnerw. wiczenie to jest znane jako praktykowanie uke-mi; ten, ktry prowadzi, nazywa si nage, a ten; ktry jest prowadzony lub rzucany, nazywa si uke. Nastpnie wiczcy Przechodz do ruchw w postawie siedzcej i do technik w parterze zwanych shikko i suwari-waza. Poniewa Japoczycy w ostatnich czasach szybko odstpuj od tradycyjnego sposobu siedzenia na tatami, obawiaem si, e dzieci mog stawia opr lub mie trudnoci z wykonywaniem tych wicze, jednak okazao si, e tak nie jest, i - ku mojej radoci naprawd podobao im si wiczenie w parterze. Wspomniane wiczenia w parterze s oparte na seiza, japoskim, formalnym sposobie siedzenia. Gdy staje si on dla wiczcego naturaln postaw siedzc, co jest wymagane na pocztku i na kocu kadych zaj z aikido, prowadzi, sam przez si, do waciwej etykiety. Od staroytnych czasw jedn z regu Budo jest Zaczynaj od etykiety i kocz na etykiecie . Etykieta nauczana, w aikido - wzajemny szacunek, wzgld na innych, czysto - nie jest wymuszana na wiczcych przez indoktrynacj lub groby. Jest to naturalna konsekwencja nauczenia si prawidowego siedzenia w seiza i opanowania podstaw suwari-waza: Wyprostowane ciao oznacza wyprostowany umys. Sedno sprawy ley w szacunku dla kadego wiczcego, ktry - dziaajc spontanicznie pod wpywem impulsu z centrum - bdzie mia nieprzymuszon wol, by si zachowywa zgodnie z najwyszymi normami. Etykieta jest wanym aspektem praktyki dla wszystkich wiczcych

aikido. Postawa siedzca, seiza, formalny zwyczaj, przyjty wrd Japoczykw od staroytnoci, stanowi rdo naturalnej etykiety odcinitej w umysach ludzi. Nawet jeli si przyjmie, e zwyczaj siadania w seiza moe w codziennych zwyczajach zanika, moim przekonaniem jest, e jego korzenie duchowe i etyczne nie zanikn tak atwo; a kiedy widz w dojo dzieci siedzce w seiza, trzymajce plecy wyprostowane, a rce uoone na zgitych kolanach, czuj znw, e seiza nadal musi mie centralne miejsce w treningu aikido. Seiza jest rdem prawidowej etykiety, jest podstaw wielu technik, a take ma zasadnicze znaczenie dla dobrego treningu. Kiedy osobicie przyjrzaem si praktyce aikido wrd dzieci i modziey, doszedem do wniosku, e decyzja o zorganizowaniu zaj dla nich bya uzasadniona. Jednoczenie odczuwam ciar odpowiedzialnoci, ktra na nas spadnie, jeli zaniedbamy przekazania im moralnej i duchowej istoty aikido. Jest to szczeglnie prawdziwe w sytuacji, gdy przestpczo wrd nieletnich staje si problemem na skal wiatow. Win za to zjawisko nie mona po prostu obarcza modych; my, doroli, musimy rwnie ponie odpowiedzialno. Poprzednio wskazaem na to, e niektrzy ludzie maj bdny pogld na to, czym jest aikido. Teraz musz zwrci uwag na fakt, e niektrzy bdnie pojmuj cel aikido. Szczeglnie wrd rodzicw, ktrych dzieci nie s tak agresywne lub tak silne jak inne, istnieje skonno do narzucania tym dzieciom wicze aikido, jak gdyby to miao rozwiza ich kopot. Mniemanie, e aikido uczyni ich dzieci twardszymi i silniejszymi, wyrzdza krzywd zarwno ich dzieciom, jak i aikido. Aikido odrzuca wszelkie formy przemocy - usprawiedliwionej czy te nie. Gdyby byo inaczej, nie rnioby si ono od typowych sztuk walki, w ktrych walka i zwycianie s atutami handlowymi. Mimo, e ryzykuj zarzut o powtarzanie si, pragn ponownie podkreli, e aikido jest drog duchow, a jego ideaem jest urzeczywistnienie harmonii i mioci. Przez dyscyplinowanie umysu i ciaa - szczeglnie umysu - prowadzi ono do doskonaoci charakteru i gboko ludzkiego pogldu na wiat. Uczymy dzieci nie brutalnej siy, nie przemocy, lecz kultywowania KI przez wiczenie umysu i ciaa, co ostatecznie doprowadza do pewnoci siebie, godnoci i poczucia kierowania wasnym yciem. Dymy zatem do tego, by zarwno rodzice, jak i dzieci jasno rozumiay cele aikido. Take instruktor musi zawsze pamita o podstawowym celu naszej sztuki; podczas uczenia dzieci nie moe nawet dopuszcza myli o tym, e nie s one zdolne do uchwycenia podstaw aikido. Dzieci take naley uwaa za osoby, ktre, idc ciek mioci i harmonii, d do peni rozwoju tak samo, jak kady z nas, niezalenie od wieku. Rozszerzanie rodowiska aikido Obok akcentowania wanoci treningu dla dzieci i modziey, drug cech charakterystyczn aikido, ktra odrnia je od innych sztuk walki, jest dua liczba wiczcych kobiet. W ostatnich latach, nawet w Japonii, wzrasta udzia kobiet we wszystkich formach sportu, z wyjtkiem boksu i sumo. W dziedzinie sztuk walki kobiety s aktywne w judo, kendo, karate, kempo, itd., jednak wydaje si, e aikido przycigno proporcjonalnie wiksz liczb kobiet. To zjawisko nie jest wycznie spraw liczb. Jest to take sprawa jakoci, polegajca na tym, e udzia kobiet w treningach dodaje aikido gbi i szerokoci. Istnieje znaczna rnorodno motywacji i powodw, dla ktrych praktykuje si aikido; s te kobiety - w rnym wieku, o rnych zawodach - oddane Drodze, ktre pozostaj na niej przez wiele lat i d do najwyszych duchowych ideaw Budo. W pewnym sensie wydaje si, e aikido jest sztuk otwart szczeglnie dla kobiet tak, e mog one z atwoci wchodzi w jej bramy i w naturalny sposb stawa si czci jej procesu samodoskonalenia. Czy jest to powd, e czasami aikido interpretuje si w bardzo dziwny sposb? Wiele jest uproszczonych pyta i twierdze wok tej sprawy. Ludzie pytaj: Czy aikido jest sztuk walki dla kobiet? Mwi: Zdaje si, e aikido faworyzuje kobiety lub nawet: Aikido jest zniewieciae. Niektre uwagi maj charakter dyskryminacyjny: Czy praktyka koedukacyjna nie rozprasza wiczcych? Albo: Czy wiele kobiet podejmuje w ten sposb autentyczn praktyk?. Inne pytania zdaj si wynika w sposb naturalny: Kobiety nie interesuj si budo. Czy nie myl o aikido tylko jako o formie samoobrony albo o wiczeniu dla zdrowia i urody?, Czy kobiet nie traktuje si wstydliwie, w inny, specjalny sposb? Ponownie, pytania i krytyka wypywaj z nieznajomoci aikido. Jeli kto odby choby minimaln liczb treningw aikido, pozna cokolwiek z jego filozofii i zda sobie spraw z rygorystycznej dyscypliny koniecznej do osignicia najwyszego celu, nigdy nie bdzie robi takich uwag. Ujmujc rzecz prosto: aikido jest to sztuka Budo otwarta dla wszystkich, ktrzy maj aspiracje, by zczy KI Wszechwiata ze swoim wasnym KI. Dla wszystkich ludzi jest to cieka do osigania harmonii ze wszystkimi istotami. Bramy aikido s otwarte dla ludzi wszystkich klas, pci, narodowoci, ras, ludzi w kadym wieku. Niedyskryminacja i nie-ekskluzywno to podstawowe cechy aikido. Tak

jak w przypadku modziey oraz adeptw w starszym wieku (o ktrych bdzie mowa pniej), kobiety nie s celem adnego rodzaju dyskryminacji. Co wicej, oskaranie aikido o faworyzowanie kobiet lub traktowanie ich w preferencyjny sposb po prostu dlatego, e ich liczba jest relatywnie dua, jest obcione zakamuflowan dyskryminacj pci. Chocia aikido nie faworyzuje ani kobiet, ani mczyzn, jednak prawd jest, e tradycyjne Budo, rozwinite w wiekach feudalnych, byo uwaane za dziedzin wycznie msk. Krytykowanie aikido za zniewieciao lub za faworyzowanie kobiet nie jest niczym innym, jak wanie pozostaoci tej przestarzaej postawy. Poniewa jest to powany problem, ktry dotyczy teraniejszoci i przyszoci sztuk walki, chcielibymy przyjrze si uwaniej takim postawom. Dawne sztuki walki wywodz si z czasw, gdy tylko mczyni stawiali czoa sytuacjom ycie lub mier na polu bitwy; zatem pogld, e Budo byo dziedzin wycznie msk, mg kiedy mie swe uzasadnienie. W naszym wspczesnym wiecie, gdzie sztuki walki powinny by treningiem zarwno ciaa, jak i umysu, pogld ten jest zupenie anachroniczny. Pomys, e uprawianie sztuk walki powinno by zarezerwowane dla mczyzn, by oparty na zaoeniu stosowania przemocy i brutalnej siy, jednak to zaoenie jest ju bezwartociowe. Wspczesne Budo jako droga wiczenia umysu i ciaa, oparte jest na zaoeniach mioci i harmonii. Aikido jest czoow dyscyplin Budo dcego do uprawiania prawdziwego humanizmu w pokojowym wiecie. Aikido dla kobiet to oczywicie Budo i nie ma rnicy w treningach dla kobiet i dla mczyzn. Kobiety, ktre rzeczywicie podday si praktyce aikido, wiedz o tym najlepiej. Nie mona zaprzeczy temu, e niektre kobiety istotnie podejmuj trening aikido uwaajc, e jest ono uyteczne w samoobronie lub jako idealne wiczenie dla zdrowia i urody. Zostay zmylone przez artykuy w gazetach i magazynach opisujce popularno aikido wrd pa, co odzwierciedla uprzedzenia, o ktrych wanie mwilimy. Kiedy podejm one trening, przekonuj si, e aikido oznacza powtarzajc si praktyk, ktra wymaga jednoci umysu i ciaa oraz doskonalenia energii KI. Fakt, e aikido moe by korzystne dla zdrowia i urody lub ze wzgldw samo obronnych, jest kwesti zupenie uboczn,, nie zwizan z duchem aikido. Denia do uzyskania takich wynikw, w jak najkrtszym czasie i wyznaczenie ich jako celu samego w sobie, przeszkadza w autentycznym docenieniu tego, co aikido ma do zaoferowania. Niektre kobiety (podobnie zreszt jak mczyni) mog odczuwa opory wobec praktyki cigego powtarzania podstawowych postaw; jednake wiczenia te stanowi niezbdne przygotowanie wstpne do nauki technik. Nauczenie si utrzymywania waciwego dystansu (ma-ai) wobec przeciwnika moe si okaza nadspodziewanie trudne, podobnie jak pynna i sunca praca stp, jak znajdujemy w tacu Noh. Doskonalenie energii oddechu, czyli KI, powstajcej w centrum i rozprzestrzeniajcej si przez rce i nogi, moe z pocztku sprawia kopoty. Moe si okaza, e konieczne jest wielokrotne powtarzanie praktyki ukemi, czyli wykonywania padw, podczas ktrych wiczcy musz stale utrzymywa poczucie centrum i rwnowagi. Trudnoci, jakie napotykaj pocztkujcy, wcznie z zakopotaniem, poceniem si i przypadkowymi stuczeniami, nie wydaj si ich zraa. Wedug ich opinii te trudnoci stanowi raczej wyzwanie, ni powd do zniechcenia, i faktycznie wzmacniaj motywacj do mistrzowskiego opanowania aikido. Mczyni wypowiadaj podobne uwagi, lecz wydaje si, e kobiety na og maj wicej si yciowych, cierpliwoci i woli dalszego postpu na drodze, co prawdopodobnie jest zwizane z podwiadomymi siami tworzenia, ktre posiadaj. Kobiety, ktre wchodz w bramy aikido, rzadko kiedy porzucaj treningi wkrtce po ich podjciu. Co najmniej osiem na dziesi pozostaje, a im duej i gbiej wicz, tym bardziej s zachwycone aikido. Powody tego nie zawsze s jasne, ale w oglnym przyblieniu mona znale na to odpowied w wywiadach z adeptkami zamieszczanych w gazetach i magazynach oraz w esejach ukazujcych si od czasu do czasu w biuletynach wydawanych przez Hombu Dojo. Kiedy rozpoczynaam aikido, nie umiaam nawet zrobi przewrotu, wic kiedy zrobiam pierwszy udany przewrt w przd, czuam si jakby nadszed mj najwikszy dzie. W cigu p roku staam si lekka jak pieczka, kiedy mn rzucano. Myl, e aikido uczynio mnie mocniejsz jako osob, i chocia nie mam jakich szczeglnych pogldw na temat Budo, ja naprawd myl, e zaczynam si uczy je docenia.; W rezultacie staego praktykowania seiza moja postawa naprawd si poprawia. Moi nauczyciele ceremonii herbacianej i ikebany czsto o tym wspominaj, mj nauczyciel taca japoskiego twierdzi, e moja praca ng i postawa stay si bardzo dobre. Kiedy wiczyam judo, miaam zawsze kompleks niszoci z powodu mczyzn, ktrzy byli silniejsi, i nie lubiam niektrych technik w parterze. Ale jeli chodzi o aikido, poniewa jego celem nie jest eksponowanie siy, a adna z technik nie jest ofensywna, to naprawd mi si podoba. Ja naprawd lubi by uke, bo kiedy jestem rzucana, to znika caa moja duma i prno. Aikido zostao nazwane dynamicznym zen. Kiedy staj si zdolna dobycia sob, bycia otwart poprzez praktyk, to naprawd myl, e to by mogo by czym w rodzaju Zen.

Jednym z powodw, dla ktrych kontynuuj wiczenia w dojo, jest harmonijna atmosfera. Praktykuj z rnymi ludmi i nie ma w tym rywalizacji, poniewa nikt nie wygrywa ani nie przegrywa. To wpyno na moj postaw wobec innych. Prbuj pracowa z innymi i bardziej uwanie sucha, co maj do powiedzenia. Kiedy zaczam dobrze opanowywa zasad ruchu sferycznego, poprawia si moja zdolno do radzenia sobie z codziennymi pracami w domu. Nie marnuj ju czasu, a mj wiat sta si bogatszy i peniejszy. Aikido jest niezbdn czci mojego ycia. Teraz nie mogabym y bez aikido. Komentarze takie, jak przytoczone wyej, pochodz od nauczycielek akademickich, urzdniczek, gospody domowych, studentek, lekarek, sekretarek i innych kobiet w rnym wieku i o rnych zawodach. Pomimo rnic w tych wypowiedziach wyczuwam wsplny motyw. Wszystkie one w mniejszym lub wikszym stopniu uchwyciy - intuicyjnie i na zasadzie osobistego dowiadczenia istot aikido, a ich uwagi, rnice si od uwag wypowiadanych przez mczyzn, cilej si wi z codziennym yciem. Oznacza to, e chocia w treci i praktyce aikido nie ma rozrnienia midzy mczyzn i kobiet, w sposobach reagowania na aikido wystpuj naturalne rnice. Dla aikido jest to dobre, gdy amie stereotypowe wyobraenia, jakie ludzie maj w odniesieniu do sztuk walki. W aikido szanuje si indywidualno kadego czowieka, rozwija si i ksztatuje siy kadej jednostki. O ile trening i filozofia aikido maj uniwersalne zastosowanie, to indywidualna reakcja, czy to mczyzny czy kobiety, zaley od konkretnej osobowoci. Aikido nie jest ani mskie, ani kobiece; nie naley te przyjmowa adnych wstpnych zaoe co do tego, jak mczyni czy kobiety powinni postpowa, czy te jakie role spenia w aikido. Jeszcze jednym zjawiskiem; ktre wystpio ostatnio w aikido, jest wzrost liczby rodzin zaangaowanych w praktyk. Jak ju wspomniano poprzednio; wielu rodzicw zachca swe dzieci do podejmowania treningw aikido. W miar regularnego odwiedzania dojo oni sami zaczynaj si interesowa szkoleniem i przystpuj do praktyki. Sprawdza si to szczeglnie w odniesieniu do rodzicw i dziadkw, ktrzy praktykowali aikido w modoci, a teraz zachcaj do praktyki swe dzieci i wnuki. Take zadziwiajco wiele matek, ktre przyprowadzaj dzieci na szkolenie, stao si adeptkami praktykujcymi regularnie. wiatowa populacja aikido, wg danych z 1981 roku, zoona z czonkw nalecych do gwnej linii tradycji Mistrza Ueshiba (znanej oficjalnie jako Aikikai i obejmujcej Hombu Dojo, ponad 250 oddziaw dojo w Japonii, kluby uniwersyteckie, przyzakadowe i przy instytucjach pastwowych, oraz dojo poza granicami kraju) liczy ponad 500 000 osb w Japonii i ponad 100 000 za granic, przy czym cakowita Liczba wiczcych dochodzi do 700 000 osb. Jeli do tej liczby dodalibymy szkoy aikido zainicjowane przez bezporednich uczniw Zaoyciela, odmiany tych szk oraz grupy wiczebne, bdce aikido tylko z nazwy, cakowita liczba adeptw byaby jeszcze wiksza. Cigo tradycji Omwiwszy znaczce miejsce i rol modszych adeptw oraz wiczcych kobiet, nie chc zamyka tego rozdziau bez wspomnienia o niezliczonej rzeszy ludzi, ktrzy w przeszoci ochronili cigo tradycji aikido. Ich wkad okazuje si szczeglnie istotny w wietle obchodw w padzierniku 198I 50tej rocznicy zaoenia centralnego dojo w obecnym miejscu aikido Hombu Dojo w Tokio. Byo to w 1931 roku, kiedy Zaoyciel, bdcy wwczas w wieku 48 lat, zaoy sta kwater aikido, sztuki ktr stopniowo ksztatowa w latach 20-tych. To pierwsze Hombu Dojo o wielkoci 80 tatami znajdowao si w tym samym miejscu Tokio, co obecna siedziba Zarzdu. Teraz upyno 50 lat. Dla czowieka, ktry wzrs majc Zaoyciela za nauczyciela i ojca, 50 lat wydaj si czasem tak bardzo krtkim; mimo to w istocie to bardzo dugi czas. Przy innych okazjach myl, e p wieku to okres dugi, a mimo to bardzo, bardzo krtki. Jego osignicia wypeniaj moje serce dum i satysfakcj; pragn jednak zachowa w pamici i zoy moje uszanowanie wszystkim wspuczestnikom, wiczcym i wspomagajcym t sztuk w cigu minionych pidziesiciu-szedziesiciu lat, ktrzy si przyczynili do rozwoju aikido, a ktrych ju nie ma wrd nas. Moja wdziczno kieruje si rwnie ku wszystkim, ktrzy s zwizani z aikido od czasw jeszcze sprzed drugiej wojny wiatowej, a ktrzy nadal udzielaj nam rady, zachty i wszelkiego moliwego poparcia. Pord Ludzi, ktrych pamitam s ci, ktrzy mieszkali razem z Zaoycielem w jednym gospodarstwie jako uchideshi, czyli bezporedni uczniowie i korzystali z Jego rad zarwno w sprawach osobistych, jak i profesjonalnych. Byo te wielu innych adeptw, ktrzy nie byli uchideshi, jednak wiczyli u Mistrza Ueshiba i byli cakowicie oddani drodze aikido. Nie mona take zapomnie o czoowych postaciach spoeczestwa, ktre w poczuciu gbokiego szacunku i przywizania wobec Zaoyciela, udzieliy Mu moralnego poparcie umoliwiajcego rozwj tego nowego Budo. Jest jeszcze wielu innych, wobec ktrych jestemy zobowizani za rol, ktr odegrali przy podtrzymywaniu i wspomaganiu rozszerzania si aikido. Krg ten obejmuje ludzi, z ktrymi spdziem wiele lat trenujc

pod okiem Zaoyciela, ludzi, ktrzy byli pionierami zakadania sal dojo w caej Japonii i poza jej granicami, a take tych, ktrzy po mierci Zaoyciela uprzejmie zaofiarowali sw pomoc w podtrzymaniu tradycji. Ramy tego tekstu nie pozwalaj mi na wyraenie uznania kademu z nich po imieniu, ale w miar jak przypominam sobie ich twarze i nazwiska, pwiecze historii aikido przesuwa si przed moj pamici, jakby zdarzyo si ledwie wczoraj. W tej historii uwydatniaj si pewne janiejsze punkty. Byo oto Piekielne Dojo, przezywane tak z powodu silnych, potnie zbudowanych adeptw, ktrzy zbierali si koo sali treningowej Zaoyciela - kady z nich by indywidualnoci na swj sposb... Pasja Zaoyciela do rozpowszechniania aikido, ktra doprowadzia Go do przygd w Mongolii Wewntrznej... Okres Jego odosobnienia w Iwama, gdzie znajduje si witynia Aiki i gdzie stara si poczy cele aikido z yciem na farmie... Lata bezporednio po II-giej wojnie wiatowej, gdy aikido, na rwni z innymi sztukami walki, zostao zakazane przez prawo, i garstka uczniw zebranych wok Niego i lubujcych podtrzymanie pomienia aikido... Nastpnie, 9 lutego 1948 - rado z oficjalnego zatwierdzenia przez Rzd zaoenia Aikikai jako organizacji nie obliczonej na zysk, co rozpoczo nowy rozdzia w naszej historii. Przywoanie tych wydarze i postaci oznacza, e nie zapomniano chwil strapienia i chwil uroczystych, smutkw i radoci. Jednak moim pragnieniem jest, by nie stay si one tylko osobistym wspomnieniem niedostpnym dla praktykujcych aikido, ktrzy dzi korzystaj z dbr wypracowanych w przeszoci. Nigdy nie wolno nam zapomnie o wkadzie, ofiarach i powiceniu mczyzn i kobiet, ktrzy uczynili aikido tym, czym jest dzisiaj. Jednym z naszych zada jest pozostawienie nastpnym pokoleniom przekazu o etapach ewolucji aikido: okresach zakadania, rozwoju, chaosu, regresji i rozpoczcia od nowa. Jak dugo takie wspomnienia bd utrzymywane przy yciu, bd nam uwiadamia, e aikido nie zjawio si nagle i znikd. Jest ono wynikiem dugiego acucha wydarze, zaczynajcego si od Zaoyciela i Jego pierwszych uczniw, spadek po ktrych dziedzicz ci, ktrzy praktykuj aikido dzisiaj. Spogldajc wstecz, przez ponad p wieku, widzimy, jak aikido podejmuj czonkowie drugiej, trzeciej a nawet czwartej generacji. Istotnie, stalimy si wielk, szeroko rozgazion rodzin, pracujc dla tego samego celu, z Mistrzem Ueshiba jako gow caego rodu. Na szczcie wielu adeptw aikido jest w peni wiadomych naszego bogatego dziedzictwa i z mojej strony nie ma potrzeby, by im je przypomina. Jest to zupenie oczywiste, gdy widz grupy adeptw zgromadzone wok instruktorw, kiedy ci opowiadaj historie z ycia Zaoyciela oparte na bezporednich lub porednich przekazach. W wesoej, nieskrpowanej atmosferze, w naturalny i spontaniczny sposb przekazuje si histori aikido modszym pokoleniom. Podczas codziennej praktyki, midzy sesjami ostrego treningu, takie rozmowy inspiruj koleestwo i przyja. Zjawisko to moe by charakterystyczne jedynie dla aikido - w ten jednak sposb nastpuje niewiadome nawizanie do rozmw, jakie Zaoyciel lubi prowadzi ze swymi uczniami; dziki temu kultywuje si poczucie zwizku z przeszoci. O aikido twierdzi si, e jest to Budo, ktre gromadzi modych i starych, dorastajcych i dojrzaych. Przekraczajc granice wieku i pci, dzieci i doroli, mczyni i kobiety praktykuj i zachcaj si nawzajem do treningu. Stanowi to uderzajcy kontrast wobec tych sztuk Budo, w ktrych - jak si wydaje - dominuj modzi, silni osobnicy typu macho . Jest to czciowo spowodowane faktem, e aikido nie przywizuje znaczenia do wszelkich form turniejw opartych na konkurencji, w ktrych najwiksze znaczenie ma sia fizyczna. Deniem aikido jest dobrze zrwnowaony trening zarwno umysu, jak i ciaa. Kada grupa wiekowa praktykujca aikido ma odpowiednio swoj wasn drog osignicia jednoci KI, ciaa i umysu, ale mog one czy si ze sob, miesza i uczy jedna od drugiej. W atmosferze treningu uwolnionej od rnic wieku lub pci wzrasta wzajemny szacunek i komunikatywno midzy wiczcymi. Dzieci d do osignicia poziomu modziey, modzi gorliwie naladuj mistrzowskie opanowanie KI przez dorosych, a doroli z szacunkiem obserwuj zrwnowaone, pynne ruchy starszych wiekiem. Sprzenie dziaa rwnie w odwrotnym kierunku. Starsi s stymulowani wigorem modszych dorosych, modsi doroli absorbuj energi modziey, a modzi patrzc na dzieci przypominaj sobie o umyle pocztkujcego, z jego otwartoci i intensywnoci. Z takiego krgu wymiany energii urasta sia zrodzona z harmonijnego dziaania; prowadzi ono rwnie do poczucia przyzwoitoci i etykiety opartej na wzajemnym szacunku. Na zakoczenie moemy powiedzie, e aikido wydaje si mie gbi i rozlego, jak rzadko spotyka si w Budo. Nie moe to by niczym innym, jak tylko wynikiem kadzenia akcentu na mio i harmoni, co podkrela Zaoyciel przez cae swe ycie. Naszym zadaniem jest zatem powicenie si nieustannej codziennej praktyce, majc zawsze na uwadze centralne znaczenie mioci i harmonii. Zaoyciel podczas opisywania teorii aikido czsto uywa wyraenia szybszy ni wiato . Mwic tak, mia na myli to, e - poniewa podstawa technik aikido opiera si na absorbowaniu ruchw partnera - aikido w swym duchowym sensie jest szybsze ni kula karabinowa, szybsze nawet ni samo wiato. Prawdziwie wyjtkow cech aikido jest to, e adept jest zjednoczony z natur,

porusza si jednoczc ducha i technik, zawsze zgodnie z zasad rotacji sferycznej. Ruchy aikido s wyjtkowo zrnicowane. Zamiast naladowania ustalonych form, wywodzi si techniki jedn z drugiej, opierajc si na jednej podstawowej zasadzie. Z tego powodu nowe techniki powstaj bez przerwy, nawet obecnie. nieskoczony potencja ukryty pod powierzchni codziennoci to jest cecha odrniajca aikido od innych sztuk. Istota aikido chyba najprzejrzyciej wyraa si w irimi-nage (rzut z wejciem). W przeciwiestwie do bardziej skomplikowanych technik, w irimi-nage najlepiej wida pionowe ruchy w fazie pocztkowej i ruchy boczne przy zakoczeniu. Irimi-nage jest technik, w ktrej nage (ten, kto prowadzi technik) wchodzi w tzw. kt martwy (shika-ku) swego partnera i przejmuje kontrol nad jego. losem, prowadzc go i rzucajc zgodnie z zasad rotacji sferycznej. Prowadzcy wciga przeciwnika w swj wasny ruch tak, e obydwa ciaa staj si jakby jednym, nastpnie niszczy jego rwnowag i rzuca nim, stale utrzymujc w krgu kontroli.

Panowanie nad umysem, doskonalenie techniki

Najwysze mistrzostwo: urzeczywistnienie istoty aikido W okresie przed II-g wojn wiatow przyby do Japonii pewien synny niemiecki naukowiec zwizany z badaniami w przemyle zbrojeniowym. Wracajc do Niemiec, zabra ze sob kilka japoskich mieczy i odda je do analiz w instytucie specjalizujcym si w pracach badawczorozwojowych nad stal najwyszej jakoci. Naukowiec ten by mionikiem japoskich mieczy, ywi do nich najwyszy szacunek i wiedzia o ich wyszoci w porwnaniu z mieczami europejskimi. Absolutna prostota japoskiego miecza zwodniczo ukrywa jego liczne wysokie zalety: nadzwyczajn, staranno, z jak wykonano kady szczeg ostrza i rkojeci, wraenie ostroci i czystoci cicia, odczucie domi mikkoci, z jak miecz w naturalny sposb wytumia wstrzs przy uderzeniu oraz rzadko uszkodze hartowanego ostrza, przy czym caoci nadano elastyczno dziki rdzeniowi z bardziej mikkiej stali. Naukowiec by wiadom tych zalet, jednak co nie dawao mu spokoju: atmosfera mistycyzmu, jaka otaczaa tradycyjn metod wykuwania stalowej klingi. Patnerz bowiem, ubrany cay w biel symbolizujc oczyszczenie, wykonuje swoj prac przed otarzem Shinto. Wydawao mu si to rzecz bardzo, bardzo prymitywn; mia take niskie mniemanie o nabonej obawie, z jak Japoczycy wyraali szacunek wobec miecza. Chcia przenikn tajemnic i rozwika sekrety; jednak pomimo swych jak najgorliwszych stara nigdy nie uzyska zezwolenia na obserwacj patnerza przy pracy. Dlatego te zdecydowa si na zlecenie naukowej analizy materiaw i metody wykonania. Majc w rku dane zebrane w laboratorium sdzi, e bdzie w stanie zrekonstruowa miecz stosujc najbardziej zaawansowane metody techniczne dostpne w owym czasie. Jako Niemiec majcy absolutne zaufanie do skutecznoci metod naukowych, zapewne musia by przekonany, e moliwe jest sporzdzenie doskonaej repliki japoskiego miecza i wyobraa sobie, e bdzie w stanie zdemaskowa starowieckie i ezoteryczne metody patnerza. Rezultatem bya zupena klska. Zgromadzenie danych naukowych nie stanowio oczywicie problemu, lecz gdy w naukowiec rzeczywicie sprbowa wykucia miecza, w wyniku otrzyma po prostu jeszcze jeden pospolity wyrb. Posugiwanie si naukowym know-how, nawet poparte wielokrotnymi dowiadczeniami i wprowadzaniem modyfikacji do sposobu wytworzenia, przynioso mu w kocu rozczarowanie. Wreszcie zmuszony by zrezygnowa ze swych usiowa i uzna wyszo starowieckich i ezoterycznych metod japoskiego patnerstwa. Epizod ten nasuwa myl, e chocia tradycyjne japoskie rzemioso mona podda analizie wedug wspczesnych naukowych metod, zawsze pozostanie jaki pierwiastek lub skadnik, ktry umyka konwencjonalnym badaniom czy analizom. Wiele osigni tradycyjnej techniki zawdzicza si jakoci intuicyjnie znanej jako dziaanie kan, a to mona osign tylko przez skumulowanie lat wicze. Aeby kan - intuicja moga skutecznie dziaa, rzemielnik musi odczuwa napicie twrcze pochodzce z silnej koncentracji na wykonywanej pracy. To otwiera drog do tego, by w ten proces moga si wczy wysza sia, zwana po japosku kami. Powodzenie pracy w znacznej mierze zaley od osignicia stanu napenienia bosk wiadomoci, czyli kami. Japoski rzemielnik, wykonujc jeden miecz, polega na kan zarwno przy dobieraniu odpowiednich materiaw, jak i precyzyjnym czeniu ich w sposb przekazywany w jego rodzinie. Nie popadnie si w przesad jeli si powie, e cay proces opalania paleniska, kucia i chodzenia zaley od nieuchwytnego dziaania kan. Jeeli mylimy o japoskim mieczu jako o ostrzu i rkojeci, to ostrze skada si z ostrej krawdzi, czubka, tylnej krawdzi oraz tzw. shinogi (wyoblania pyncego wzdu miecza midzy ostrzem a jego krawdzi tyln). Kada z tych czci podczas walki mieczem spenia nieco odmienn funkcj i stosownie do tego - kada jest wykonana z innego materiau i odmienn metod. Wszystkie te subtelne rnice ksztatuj si pod wpywem intuicji kan zrodzonej z intensywnej koncentracji i z prawie religijnego powicenia si temu kunsztowi. Wanie dlatego patnerz posiada otarzyk bdcy miejscem czci dla kami w jego warsztacie, nosi ceremonialne biae szaty i wykonuje rytuay oczyszczenia, jako integraln cz procesu wykonywania miecza. W tej powanej, uroczystej atmosferze moe wyciszy swj umys a nastpnie podj swoje dzieo. Dla patnerza jego praca jest wit sztuk, gdy, jeli tak nie bdzie, kami moe wpa w rozdranienie i zburzy jego intuicj kan. Nie tylko czci skadowe, lecz take japoski miecz jako cao, rodz si z intuicji i boskiej mocy, przy czym, by moe, obydwie znajduj si poza moliwociami analizy naukowej i z tego powodu s tajemne. To, e niemiecki naukowiec, powodowany mistycznym piknem japoskiego miecza, podj prb naukowej analizy, byo samo w sobie sprzecznoci i z samej tylko natury rzeczy wyniko, e jego eksperyment musia si nie uda. Podobnie i my mamy trudnoci, gdy prbujemy objani najgbsz istot aikido, kiedy pyta nas nowicjusz lub laik. Sowa gmatwaj proste, ustne wyjanienia. Najgbsza istota to indywidualne,

intuicyjne dowiadczenie ludzi, ktrzy majc szczcie mog doj do przeycia go po latach treningu i poszukiwa. Bdc splotem zoonych czynnikw, jest ona czci mdroci zawartej w klasycznych japoskich osigniciach w dziedzinie sztuki. Jej natura jest taka, e dopki czowiek dokada stara, podajc drog wicze i majc za cel osignicie jej, spenienie nadejdzie prdzej czy pniej. Ten rodzaj zaufania, wraz z wgldem nen, odblokuje serce aikido i doprowadzi najgbsz jego istot do urzeczywistnienia. Bdc wysoce indywidualn, chocia powszechnie osigaln, istota ta bdzie si urzeczywistnia w rny sposb, zalenie od danej osoby i poziomu jej osigni. Wanie to jest powodem, e nie mona sformuowa uoglniajcej wypowiedzi na ten temat, nie tworzc pewnych nieporozumie. Niemniej jest jasne, e najgbsza istota jest najwyszym spenieniem, jakie osign Zaoyciel podczas lat niezmordowanego treningu i poszukiwa. Signijmy zatem do niektrych wypowiedzi, ktre ujawni Jego rozumienie tej istoty. Naley je starannie rozway, gdy - zalenie od zaawansowania w treningu - dla kadego osobicie mog one jednak by sugestiami przydatnymi w drodze ku najwyszemu spenieniu. Podjem wiczenie mojego ciaa przez Budo, a kiedy urzeczywistniem jego najwysz istot, zdobyem jeszcze wysz prawd. Kiedy urzeczywistniem dusz wszech-rzeczywistoci, zobaczyem jasno, e ludzie musz jednoczy ciao i umys oraz KI, ktre je czy, oraz e czowiek musi harmonizowa swe dziaanie z dziaaniem wszystkich rzeczy we Wszechwiecie. Dziki subtelnemu dziaaniu KI umys i ciao zostaj zharmonizowane i harmonizuje si te zwizek midzy pojedynczym czowiekiem a Wszechwiatem. Jeli subtelnego dziaania KI nie zuytkuje si odpowiednio, umys i ciao czowieka stan si niezdrowe, wiat stanie si chaotyczny, a cay Wszechwiat popadnie w niead. Aikido jest drog prawdy. wiczenie si w aikido jest wiczeniem si w prawdzie. Dziki powiceniu, treningowi i przenikliwoci narodzi si boski czyn. Jedynie przez postpowanie wedug nastpujcych trzech rodzajw wiczeni niewzruszona prawda, twarda jak diament, stanie si czci umysu i ciaa: 1. wiczenie si w harmonizowaniu umysu z dziaaniem wszystkich rzeczy we Wszechwiecie. 2. wiczenie si w harmonizowaniu ciaa z dziaaniem wszystkich rzeczy we Wszechwiecie. 3. wiczenie si w ksztatowaniu KI, ktra czy umys i ciao, tak aby harmonizowao z dziaaniem wszystkich rzeczy we Wszechwiecie. Prawdziwym adeptem aikido jest ten, kto praktykuje i urzeczywistnia wszystkie te sprawy rwnoczenie nie tylko teoretycznie, ale rzeczywicie - w dojo i w kadym momencie codziennego ycia. Mistrz Ueshiba naucza wci na nowo: Kada technika sztuki walki musi by w zgodzie z prawd Wszechwiata. Jeli nie jest, taka sztuka walki odizoluje si i sprzeciwi miociotwreczej sztuce walki take-musu (dosownie walkotwrczej). Aikido jest take-musu w caym tego sowa znaczeniu. Walka (take) oznacza tu heroiczny okrzyk bojowy, rezonans caego ciaa, si aum, ktra rezonuje we Wszechwiecie. Rezonans ciaa pochodzi od jednoci umysu i ciaa, ktra jest w harmonii z rezonansem Wszechwiata. Wsplny oddwik i wzajemna zamiana tworz KI w ai-ki. Istota aikido jest wzajemne echo rezonansu ciaa z rezonansem Wszechwiata. Z tego pojawia si ciepo, wiato i sia zjednoczone w duchu cakowicie spenionym. ywotno oddawania echa przez ciao i rezonansu przez Wszechwiat rozwija subtelne dziaanie KI i powoduje narodziny take-musu ai-ki, sztuki walki, ktra jest mioci i mioci, ktra nie jest niczym innym ni sztuk walki. Na pytanie, jak si osiga jedno KI Wszechwiata z osobistym KI, ich harmonijne dziaanie i wzajemne reakcj jednej na drug, odpowied brzmi: przez intensywny trening i praktyk. To tworzy harmoni i mio, istot aikido. One obydwie s w duszy aikido. Zaoyciel uwaa, e to jest najgbsz istot i najwysz prawd. Dla przecitnego adepta, takie filozoficzne ujcie sprawy moe si wydawa poza wszelkim zrozumieniem. Wwczas moe on szuka bardziej praktycznego przykadu tej istoty jako przejawu rzeczywistych ruchw i technik. I rzeczywicie Zaoyciel nie lubi nauczania sowami i wyej ceni, jeli kady urzeczywistnia j poprzez trening i praktyk, jak to wyrazi w swym poemacie: Ai-ki nie mona wyczerpa Sowem pisanym czy mwionym Nie bawic si w prne rozmowy, Zrozum poprzez praktyk. Jest to identyczne ze stwierdzeniem, e niemoliwe jest poznanie sekretu japoskich mieczy przez analiz metalurgiczn. Mona go osobicie pozna tylko przez rzeczywiste dowiadczenie. Wszystkie sprawy zwizane z ludzkim sercem i duchem maj tak wanie natur.

Kiedy Mistrz Ueshiba rzeczywicie objania istot i prawd aikido uywajc bardziej przystpnych okrele, czyni to zwykle poprzez poezj lub zdarzajce si od czasu do czasu wykady dla uczniw. Ich liczba bynajmniej nie jest maa, ale poniewa kady z nich odzwierciedla zaledwie jeden z aspektw Jego filozofii, atwo mona je mylnie zinterpretowa; z tego powodu powinno je si traktowa ostronie. Niemniej dla poytku tych, ktrzy ewentualnie mogliby by zainteresowani prbkami Jego poematw i wykadw, podajemy kilka z nich poniej. Pouczajce mog si okaza nastpujce spord Jego poematw: Atakujc dugim mieczem Wrg sdzi, e jestem przed nim. Ach - za nim. Ja ju tam stoj. Choby by okrony Przez tuzin wrogw gotowych do ataku Walcz z myl e to tylko jeden wrg. Kiedy wchodzisz w gszcz wczni A one ciebie otocz, Pamitaj, e to twj umys Jest dla ciebie ochronn tarcz. Praw rk Wskazujc yang, Lew rk wskazujc yin; Prowad przeciwnika. Kiedy przybdzie wrg Biegnc, by ci ugodzi, Zejd na bok, uniknij go, Atakuj natychmiast i tnij. Czemu wzrok wbijasz W koyszcy si miecz? To uchwyt rki ujawnia Ktrdy zechce ci. Te poematy, napisane we wczesnym okresie Jego drogi yciowej, kiedy to Zaoyciel by u szczytu swych si, wyraaj najgbsz istot aikido na polu walki na mier i ycie. W pniejszych latach unika On uywania sowa wrg, niemniej gwny sens sztuki, jak naley uprawia w dojo, jest jasny. Zawarte w tych poematach zwize uwagi odnoszce si do istoty aikido, powinny by oczywiste dla adeptw praktykujcych regularnie. Robi si tu odniesienia do wchodzenia w technik, rotacji sferycznej, rki-miecza, ciosu prostego i konfrontacji jednej osoby z wieloma przeciwnikami. Podstawow spraw jest tu postawa umysu. Zacytujmy kilka fragmentw z wykadw zakatowanych przy rnych okazjach przez uczniw Zaoyciela. Nie patrzcie prosto w oczy przeciwnika, bo zaabsorbuj wasz umys. Nie patrzcie tylko na miecz przeciwnika, bo ten miecz odbierze wam wasze KI. Nie patrzcie wycznie na swego przeciwnika, poniewa jego KI zacznie was kontrolowa. Trening sztuk walki to wiczenie w sobie energii magnetycznej; ktra ma chon tego drugiego takim, jakim jest. Wanie dlatego wszystko, co musz zrobi, to po prostu sta tutaj. Nie dawajcie si wcign w techniczne dyskusje o uderzeniu szybciej od przeciwnika. Postpowanie w taki sposb jest dowodem, e jestecie a nadto wiadomi obecnoci tego drugiego. W aikido jest przeciwnik, ale w rzeczywistoci przeciwnik nie istnieje. Poniewa ten drugi jest jednoci z samym sob, to jeli kto poruszy si tak, jak chce, to ten drugi take si poruszy zgodnie z jego wol. W ten sposb, jeli kto poruszy si tak, jak chce, ten drugi w naturalny sposb zrobi odpowiedni ruch. Kady powinien by zdolny do przytrzymania jednym palcem drugiej osoby. Ludzka sia jest ograniczona do krgu, w rodku ktrego znajduje si dana osoba. Sia nie moe wyj poza ten krg. Bez wzgldu na to, jak silny jest dany czowiek, za kadym razem, gdy zostanie wycignity poza ten krg, jest bezsilny. Jeli kto sprbuje przytrzyma drug osob poza swoim wasnym krgiem siy, wwczas, poniewa jest ona bezsilna, moe by przytrzymana nawet maym palcem. Jeli kto umie porusza si wewntrz wasnego krgu siy i zmusi drugiego do wyjcia z jego krgu siy, to wwczas sprawa jest ju przesdzona. Prawdziwe oddychanie oznacza oddychanie jednogone z Wszechwiatem. Wwczas czowiek pozyskuje si natury. Obracajc si po spirali w prawo on wstpuje. Obracajc si po spirali w lewo zstpuje. Dy po spirali i obraca si swobodnie w niebie i na ziemi. Zasadnicz spraw jest cakowite

v spenienie zasady oddechu po spirali. Te uwagi, wypowiedziane przez Zaoyciela, zawieraj istot aikido. atwo o nich mwi, lecz s niezmiernie trudne do wykonania w praktyce. A nigdy nie moemy zapomina o tym, e sam Zaoyciel doszed do filozoficznej interpretacji dopiero po latach rygorystycznej praktyki i dyscypliny. Jakkolwiek trudno jest zademonstrowa najgbsz istot aikido w praktyce moemy sprbowa tego poprzez zwrcenie naszej uwagi na podstawow technik, shiho-nage, czyli rzut w czterech kierunkach. Pene i przekonujce omwienie go na zadrukowanej stronicy moe si okaza niemoliwe, ale naszym celem jest tu zrozumienie zasady lecej u podstaw tej techniki, ktra swymi korzeniami nierozerwalnie zwizana jest z pewnymi ruchami w sztuce szermierki. Adepci aikido oczywicie wiedz, e wiele innych podstawowych technik ma cise powizania z uywaniem miecza. Stosowanie zasad szermierki Droga aiki i Droga miecza s ze sob cile zwizane w swych podstawowych zasadach, ruchach i metodach. Z pozoru obydwie z nich wydaj si zasadniczo odmienne, gdy aikido jest sztuk walki pustymi rkami, podczas gdy w sztuce szermierki wykorzystuje si bro. Jeli jednak przyjrze si im bliej, zauway si wiele rzeczy wsplnych. (Ta uwaga odnosi si raczej do kenjutsu, szermierki bojowej, a nie do kendo, ktre jest wsp6czesnym sportem. Podobiestwo do aikido mona stwierdzi nie tyle w kendo, co w jego poprzednika). Powszechnie uwaa si, e aikido jest bliej spokrewnione z judo ni z szermierk. Jest to zrozumiae, poniewa jedno i drugie naley do sztuk walki goymi rkami, a jeli kto zna cho troch przeszo Zaoyciela, zda sobie spraw z zasadniczej, formujcej roli, jak odegrao jujutsu w rozwoju aikido. Zaoyciel, szkolony w szkole Daito jujutsu, wczy niektre spord jej metod do aikido, a takie techniki jak dwignie na nadgarstki, uderzenia, rzuty i trzymania wymodelowano wedug klasycznego jujutsu czy jego wspczesnej formy -judo. Jednak podobiestwa s przymione przez rnice. W aikido na przykad nie ma odpowiednika dla chwytu za rkaw lub konierz przeciwnika, jak to si widzi w judo. Poniewa w aikido nie ma technik ofensywnych, nie ma te bezporedniego mocowania si, ani wspzawodnictwa. Nie ma take takich samych technik walki w parterze, za pomoc ktrych obezwadniano przeciwnika dwigniami i utrzymaniami za szyj. Wrd wielu podobiestw midzy aikido a szermierk s pewne sprawy podstawowe: postawa stojca, odlego czy odstp midzy dwoma ludmi, umiejscowienie spojrzenia, praca stp - jak rwnie techniki pochodne, z ktrych wszystkie cechuje uderzajca analogiczno, jeli nie wrcz identyczno. Podczas, gdy w judo nosi si luny ubir wiczebny ze wzgldu na techniki chwytania, to zarwno w aikido jak w szermierce standardowym ubiorem jest hakama: dugi, podobny do spdnicy, ceremonialny strj Japoczykw, ktry sprzyja swobodzie ruchw dwch ludzi stojcych naprzeciw siebie. (W kendo rwnie stosuje si hakama, lecz razem z rozmaitym sprztem ochronnym. W aikido pocztkujcy na og nie nosz hakama.) Z drugiej strony, szczegowe porwnanie aikido i szermierki ujawni niewielkie rnice. Przykadem jest tu pozycja ma-ai; czyli utrzymywanie dystansu. W sztuce miecza prawidowy odstp midzy dwoma ludmi jest wyznaczony przez zasig czubkw dwch mieczy uoonych naprzeciw siebie: powinny one nieznacznie zachodzi na siebie w taki sposb, by zrobienie jednego kroku w przd umoliwiao zadanie miertelnego ciosu. przeciwnikowi. W aikido, kiedy dwch ludzi stoi naprzeciw siebie w postawie hanmi, rce; bdce odpowiednikiem krawdzi tncej miecza, nie dotykaj si nawzajem, a odstp ustala si tak, by dawa maksymaln skuteczno wykonywania technik wchodzenia (irimi). Ponadto przy uywaniu miecza, niezalenie od tego, jak wysoko czy nisko go si trzyma, podstawowa zasada zachowania dystansu jest taka sama. W aikido bdzie si ona rnicowa zalenie od techniki - czy obydwaj partnerzy siedz, jeden z nich stoi a drugi siedzi, czy obydwaj stoj, czy jeden wystpuje przeciw wielu, albo jeden przeciwko osobie uzbrojonej. Pod tymi wzgldami nie moemy wyznaczy dokadnej rwnowanoci midzy aikido a szermierk, jednak; jak ju wspomniano wczeniej, podstawowe zasady, ruchy i metody obydwu sztuk maj wiele wsplnego. Podobiestwa te nie wynikaj z przypadku, gdy Mistrz Ueshiba w oczywisty sposb, od samego pocztku, mia zamiar wykorzysta zalety tkwice w sztuce szermierczej i powica wiele czasu i energii, by wcieli je do aikido. Od swych najwczeniejszych lat Zaoyciel bardzo interesowa si szermierk. W samej rzeczy, zanim zosta pochonity treningami Daito jujutsu, powici si opanowaniu szermierki. Nawet po zaoeniu aikido jako samodzielnej formy Budo uwielbia wiczenia mieczem i drewnianym mieczem bokuto. Swego czasu zaoono sekcj kendo w Kobukan Dojo i w latach midzy 1936 a 1940 wielu czoowych adeptw szkoy Yoshinkan, midzy nimi Nakakura Kiyoshi, Haga Jun'ichi, Nakajima Gorozo i inni, uczszczao do naszego dojo. W latach mojej modoci Zaoyciel namwi mnie do nauczenia si sztuki miecza w stylu Kashima Shinto, co take ujawnia Jego gbokie przywizanie i

wysoki szacunek do tej sztuki. W aktywnym prbowaniu, by wczy pewne zasady szermierki do aikido, by moe usiowa on utworzy teoretyczne podstawy aikido, ktre wwczas znajdowao si w okresie pocztkowym. W aikido nie uywa si broni i zasadniczo jest to sztuka walki goymi rkoma, jednak rka nie jest tylko przedueniem ciaa. Zwana rk-mieczem (te-gatana), staje si broni do zadawania ciosw, przeksztaca si w miecz. A kiedy rki uywa si tak jak miecza, ruch jej w naturalny sposb naladuje ruch rki szermierza. Jest to przykad ruchu aikido stanowicy konkretny przejaw zasady szermierki. Klasycznym przykadem takiego przejaw jest shiho-nage. Zasada tej techniki jest wzorowana na podstawowym sposobie uycia miecza. Stojc z lew lub praw nog jako osi, trzyma si miecz tak, by mona byo ci w czterech, omiu lub szesnastu kierunkach. Podczas stosowania podstawowych technik aikido - wchodzenia i rotacji sferycznej - uywa si rki-miecza do rzucania ludzi w czterech, omiu lub szesnastu kierunkach. Ta technika ma nieskoczon liczb odmian zalen od sytuacji i potrzeb. Kiedy atak polega na ciosie nadchodzcym z prawej lub lewej strony przeciwnika, odpowiedzi jest skontrowanie go za pomoc shiho-nage. Jeeli atak polega na chwycie za obydwa nadgarstki od tyu, wykonuje si shihonage z tej pozycji. Take jeli napastnik chwyta za bark czowieka w pozycji siedzcej, obrona odbywa si za pomoc shiho-nage. Niezalenie od sytuacji shiho-nage zasadniczo wykonuje si wedug tego samego schematu. W pierwszej fazie nastpuje naruszenie rwnowagi przeciwnika przez wejcie i obrt sferyczny. W drugiej - przeciwnik zostaje wcignity w krg ruchu wykonujcego technik. W fazie ostatniej prawa lub lewa rka (czasem obydwie rce) zostaje uyta jako rka-miecz: uniesiona ponad gow i cignita szybko w d, aby rzuci przeciwnika. Kady ruch w shiho-nage jest podyktowany wiadomoci posuenia si rk jak mieczem. To take oznacza, e rk przeciwnika rwnie uwaa si za ostrze miecza. Chocia adna ze stron nie jest uzbrojona, akcja jest tak ywa, jakby naprawd uywano nagich ostrzy. Naturalnie, shiho-nage wymaga skoncentrowania KI, co daje jej si i skuteczno, a przepyw KI pochodzcej z siy oddechu jest w peni wyraony poprzez rk - ostrze tnce - ktra powoduje, e rzut jest nagy i mocny. Jeli KI nie przepywa, przeciwnika nie bdzie atwo rzuci. Shiho-nage uwaa si za alf i omeg technik aikido, a jej doskonae opanowanie jest oznak mistrzostwa w tej sztuce. Jest to spowodowane faktem, e shiho-nage najprzejrzyciej urzeczywistnia zasad szermierki. Test to wybitny przykad odsaniajcy cisy zwizek midzy aikido a szermierk. Chocia Aikido jest zasadniczo sztuk, w ktrej si nie stosuje broni, a trening z reguy polega na wiczeniu dwch osb stojcych naprzeciw siebie z otwartymi rkami, to spotyka si w nim take zastosowania podstawowych technik z uyciem miecza, noa, kija czy paki. W tym przypadku obserwuje si odwrcenie uycia rki jako miecza: broni uywa si i manipuluje ni nie jako przedmiotem, lecz jako przedueniem. ciaa. To, co napisano dotychczas, powinno wystarczy do ukazania cisego zwizku midzy aikido a szermierk. Niemniej to nie wystarczy do zrozumienia, dlaczego Zaoyciel wczy sztuk miecza w rozwj aikido. Oprcz tego powinnimy w peni doceni geniusz Zaoyciela ujawniony w formuowaniu aikido opartego na klasycznym jujutsu i na zasadach szermierki, sztuk o pozornie odmiennej naturze. Jego oryginalno nie polega jedynie na poczeniu ich obydwu, ale opracowaniu nowej formy Budo, ktra z obydwu wydobya to, co najlepsze. arliwe pragnienie Zaoyciela, by utworzy aikido, miao za cel zachowanie najbardziej wartociowego dziedzictwa ywego Budo we wspczesnym wiecie. Dla osignicia tego celu przekroczy On rnice zewntrzne, by pochwyci istot kadej ze sztuk walki i wprowadzi w ycie w nowej postaci. Si motywujc byo Jego usilne poszukiwanie duchowe, by odkry w Budo filozofi dajc i afirmujc ycie. Wynikiem byo przeksztacenie duszy Budo w dusz aikido, Drogi harmonii i mioci.

Sia naturalnego ycia

Rado praktyki Od samego pocztku aikido wolao nie ogranicza wiczcych zbyt wieloma reguami i przepisami. Uwaano, e nie s potrzebne, poniewa adepci przychodzili do dojo z wasnej woli i wikszo z nich poprzez treningi aikido poszukiwaa jakiego celu. Mona byo od nich oczekiwa waciwego sposobu zachowania si. Ta zasadnicza postawa dawaa asumpt zasadzie, by nigdy nie odmawia wejcia komu, kto chcia przyj i nigdy nie goni za tymi, ktrzy odeszli. Ci, ktrzy przyszli z wasnego wyboru, bd naturalnie chcieli przestrzega etykiety dojo. Ci, ktrzy odeszli, nie bd odczuwa potrzeby jego regu i przepisw. Zamiast niepotrzebnie krpowa adeptw, stosowano si do tendencji, by pozwoli wypadkom rozwija si naturaln kolej rzeczy. Jednym z powodw kadzenia akcentu na to, co naturalne, by fakt, e gdy Zaoyciela po raz pierwszy usilnie nakaniano do otwarcia dojo aikido, pierwsi adepci byli ludmi dojrzaymi, dowiadczonymi i obdarzonymi zdrowym rozsdkiem; byli uznanymi, czoowymi postaciami w swych specjalnociach. Poniewa byli ludmi o silnym poczuciu odpowiedzialnoci i dobrych obyczajach, okazao si, e nie ma powodu, by wprowadza ich w przepisy zachowania si w dojo. Zaoyciel nie akceptowa ludzi pierwszych z brzegu. Przeprowadza wywiad z kad osob indywidualnie i bardzo wielu odrzuca. adne czynniki zewntrzne nie mogy wpyn na to, kogo wybiera jako adepta. Gdy komu pozwolono wej do dojo, stawa wobec rygorystycznego programu treningowego. W pewnym sensie, chocia adepci nie byli ograniczani reguami i przepisami, narzucano im o wiele wikszy ciar, ktry jednak podejmowali chtnie, gdy podczas praktykowania aikido niezbdna jest cisa dyscyplina. Po niedugim czasie, kiedy liczba adeptw znacznie wzrosa, zaczto si domaga ustalenia przepisw dojo. Przy pewnej okazji, kiedy starsi adepci poszli do Zaoyciela, aby zasign Jego rady, i wyrazili tak prob, On si umiechn i powiedzia: Jak czasy si zmieniaj! Potem szybko napisa sze nastpujcych wskazwek i wrczy je adeptom. Stay si one znane pod nazw Przypomnienia w praktyce aikido. 1. Aikido decyduje o . yciu i mierci za jednym ciosem, wic wiczcy musz starannie przestrzega nauk instruktora, a nie konkurowa ze sob, by sprawdzi, kto jest najsilniejszy. 2. Aikido jest metod walki, ktra uczy jak mona sobie poradzi z kilkoma przeciwnikami. Adepci musz si wiczy w czujnoci nie tylko wobec tego, co si dzieje przed nimi, lecz take po bokach i z tyu. 3. Trening naley zawsze prowadzi w przyjemnej i radosnej atmosferze. 4. Instruktor naucza jedynie jednego, niewielkiego aspektu tej sztuki. Kady wiczcy musi poprzez nieustann praktyk i trening - sam odkry jej wszechstronne zastosowania. 5. W codziennej praktyce najpierw zaczynaj od ruchw ciaa, a nastpnie przechod do bardziej intensywnej praktyki. Nigdy nie wymuszaj niczego w nienaturalny lub nieuzasadniony sposb. Jeeli przestrzega si tej zasady, nawet ludzie w starszym wieku nie doznaj krzywdy i bd mogli trenowa w przyjemnej i radosnej atmosferze. 6. Celem aikido jest wiczenie umysu i ciaa i wyksztacenie szczerych i zdecydowanych ludzi. Poniewa wszystkie jego techniki ma przekazywa bezporednio jedna osoba drugiej, nie naley ich ujawnia innym lekkomylnie, gdy to mogoby prowadzi do ich uycia przez ludzi niegodnych. Poniewa te uwagi pisano okoo roku 1935, niektre zwroty jzykowe mog si wydawa prawie archaiczne, ale podstawowe wskazania zachoway sw warto. Po podsumowaniu mona je poda tak: 1. Prawdziwego aikido nie opanuje si nigdy, jeli si nie postpuje cile wedug poucze instruktora. 2. Aikido jako sztuk walki doskonali si poprzez bycie czujnym wobec wszystkiego, co si dzieje wok nas i wystrzeganie si odsonicia wraliwych miejsce ciaa (suki). 3. Praktyka staje si radosna i przyjemna, jeli trenuje si tylko tyle, by nie dokucza nam bl. 4. Nie zadowalajcie si tym, czego nauczono was w dojo. Trzeba stale rozwaa, wyprbowywa i rozwija to czegocie si nauczyli. 5. Podczas praktyki nigdy nie naley niczego wymusza w nienaturalny lub w nieuzasadniony sposb. Adept powinien podejmowa trening odpowiedni do swego ciaa, kondycji fizycznej i wieku. 6. Celem aikido jest rozwj prawdziwie ludzkiej osobowoci. Nie powinno si go uywa do okazywania ego. Te wskazania maj centralne znaczenie dla praktyki aikido i w Hombu Dojo do dnia dzisiejszego dba si o ich przestrzeganie. Wielu ludzi szczeglnie chtnie akceptuje punkt trzeci: Trening naley

zawsze prowadzi w przyjemnej i radosnej atmosferze. Powszechnym stereotypem przedstawiciela sztuk walki jest nieokrzesany typ w stylu macho, o napuszonym stylu chodzenia. Demonstrowanie arogancji jest jednak dowodem niewiadomoci prawdziwego Budo i jest - w gruncie rzeczy - dziecinn prb ukrycia braku zaufania do siebie: Ci, ktrzy posiadaj prawdziw wiedz o Budo; maj agodny, odprony sposb bycia, sprawiajc nawet wraenie delikatnych i agodnych. Ci, ktrzy pokadaj zaufanie w Budo, nigdy si nie rozpychaj, ani si nie chwal, a ich zachowanie zawsze jest przyjemne i radosne. Na zewntrz okazuj agodno; ich wielka sia jest wewntrz. W codziennym yciu s bezpretensjonalni i skromni, a ich dziaania s naturalne, nigdy nie wymuszone. Ukazuj si wiatu takimi, jakimi s, przeywajc swe ycie naturalnie i spontanicznie. Taki jest obraz prawdziwego adepta sztuk walki. Kiedy tacy ludzie zbior si, by wiczy aikido, atmosfera rzeczywicie jest naturalnie przyjemna i radosna. Straciem ju rachunek liczby praktykujcych aikido, z ktrymi w cigu tych lat miaem styczno na co dzie. Przez same Hombu Dojo przewino si prawie 100 000 ludzi, a gdybym uwzgldni tych, ktrych uczyem w oddziaach Dojo i w innych orodkach, to oglna ich liczba wynosiaby kilkaset tysicy. Przedmiotem dumy moe by fakt, e olbrzymia wikszo praktykuje aikido z wielk powag i powiceniem. Kiedy jednak dochodzi do pytania, ilu z nich naprawd ma przyjemne i radosne dowiadczenia z treningw, nie bybym w stanie powiedzie, e ta liczba jest rwnie dua. Wielu wiczy aikido uywajc nadmiernej siy, inni z nieubagan zawzitoci, a jeszcze innym brak pewnoci i praktykuj bez zaangaowania. Jest radoci widzie praktykujcych, ktrzy naprawd lubi swj trening. Wielu trenuje od piciu, dziesiciu lat lub duej, podajc swym wasnym krokiem i czynic aikido czci swojego dnia codziennego. Pojawiaj si w dojo, trenuj nie robic zamieszania, rzucajc i poddajc si rzutom, spokojnie wykonuj polecenia i wychodz po zakoczeniu zaj. Wydaj si nie zainteresowani zdobywaniem stopni i zachowuj si jak ludzie, ktrzy dobrze spdzaj czas. Tacy ludzie s najlepszymi aikidokami. wiczcy regularnie, ktrzy uczszczaj na nasze oglne treningi lub na letnie czy zimowe sesje treningw intensywnych, znajduj gbok rado w aikido. Poranny trening oglny w Hombu Dojo zaczyna si o 6.30. W okresie od pnej jesieni przez ca zim na dworze jest jeszcze ciemno, a w rodku zimy temperatura spada poniej zera. Mimo to od stu do prawie dwustu adeptw regularnie uczszcza na poranne zajcia. Niewielu z nich mieszka w pobliu dojo. Znaczna wikszo dojeda codziennie pocigiem przez ponad godzin lub samochodem przez 30-40 minut. Niektrzy pochodz z ssiednich prefektur i spdzaj ponad dwie godziny w podry. Niektrzy modsi czonkowie grupy uywaj skuterw lub motocykli, podczas gdy inni przybywaj do dojo po godzinnym lub dwugodzinnym joggingu. Nastpnie wszyscy wicz aikido przez godzin, po czym udaj si do szkoy lub do pracy. Jest kilku wiczcych - niektrzy z nich to menaderowie lub waciciele firm - ktrzy robi to ju od duszego czasu i ktrzy powiadaj, e nie al im opuci partii golfa, ale bardzo nie lubi opuszczania wicze aikido. Wrd wiczcych regularnie s tacy, ktrzy nie opucili ani jednego dnia treningu. Spora grupa adeptw regularnych bierze udzia we wszystkich letnich i zimowych specjalnych sesjach treningowych. wicz codziennie w upale i wilgoci szczytu lata, pocc si obficie, lecz trenujc wytrwale, albo stawiaj si kadego dnia w rodku zimy, kiedy potrzebna jest duga rozgrzewka, by po prostu mc si porusza po lodowato zimnych matach. Tym ludziom si wydaje, e im gorcej lub zimniej, tym lepiej. Kilka lat temu napisaem do naszego biuletynu aikido artyku, z ktrego kilka stosownych fragmentw brzmi tak: Tego lata upa by straszliwy. Czy wanie to jest powodem, e mamy 20-procentowy przyrost frekwencji na naszej letniej sesji treningowej? Wydaje si, e w Hombu Dojo jest wielu silnych, odpornych adeptw. Przypominam sobie, e, podczas zimowej sesji treningowej, kiedy to wielki nieg unieruchomi transport publiczny, niektrzy ludzie wstawali o 3.00 nad ranem i szli do dojo piechot: Liczba adeptw obecnych bya prawie taka sama, jak w czasie zwyczajnej sesji. Midzy nimi byli niektrzy, co na normalne zajcia chodzili nieregularnie, ale na specjalne zajcia zimowe uczszczali co dzie. Niektrzy naprawd lubi trenowa w upale, pocc si obficie, a inni wicz nawet jeszcze energiczniej w chodzie zimy. Zdrowy rozsdek dyktowaby co przeciwnego: na og ludzie woleliby dni o przyjemnej pogodzie od upalnych, a wysze temperatury od pogody zmieniajcej wod w ld. Ludzie, ktrzy wol wystawia si na upa i mrz, powiadaj mi, e to najbardziej bezporedni sposb odczucia natury. Ludziom nie zwizanym ze spraw moe si to wydawa dziwne, lecz ja jestem w stanie naprawd doceni ich pragnienie bycia bliej natury i odczuwanie jej bezporednio. Japoskie sowo okrelajce praktyk lub trening brzmi keiko, co dosownie oznacza zastanawia si, sign do przeszoci. Sowo to pojawia si w ksidze Kojiki, a wedug pewnych opinii jego pochodzenie bierze si z biografii Kuanying w chiskiej Ksidze schyku dynastii Han. Pierwotne

znaczenie sowa ujmuje w sobie religijne wartoci treningu polegajce na szacunku dla tego, co w starych tradycjach najlepsze i mistrzowskim opanowaniu go przez starann refleksj i odtworzenie. To, e keiko jest gwnym aspektem japoskich sztuk, wcznie z ceremoni herbaty i ukadaniem kwiatw, jest dowodem szacunku, jaki maj Japoczycy wobec tego, co najlepsze w pradawnych tradycjach. Trening w rodku lata i zimy jest czci tego wielkiego dziedzictwa. Podchodzc do tej sprawy w sposb racjonalny, znalelibymy argumenty przeciwko praktykowaniu w skrajnym upale lub zimnie, ale jeli tak postpimy, nie bdziemy robi niczego i zapomnimy o keiko. Mwic o racjonalnym sposobie ycia, jednym z produktw wspczesnej cywilizacji jest aparatura klimatyzacyjna. W Tokio w tym roku zanotowano najwysz sprzeda aparatury klimatyzacyjnej w, historii, ale skumulowane ciepo z tysicy i tysicy silnikw aparatw klimatyzacyjnych, jak si powiada, podnioso temperatur powietrza o kilka stopni, powodujc e dla wikszoci mieszkacw noce s wilgotne i uciliwe. Natomiast raptowna zmiana temperatury podczas przechodzenia z palcego upau na zewntrz, do chodu w klimatyzowanych pomieszczeniach, spowodowaa choroby u niektrych ludzi. Nieszczciem nowoczesnego czowieka jest to, e prbujc racjonalnie rozwizywa problemy, tworzy wiele nowych - take wymagajcych rozwizania. Wszyscy potrzebujemy y racjonalnie, lecz dla czowieka spraw rwnie wan jest jego potrzeba stania si jednym z natur oraz pozwolenia umysowi i ciau na to, by je oczycia i odywia. Prawdziwe znaczenie treningw wczesnym rankiem i specjalnej praktyki w lecie i w zimie polega, by moe, na tym, e daj one ludziom okazj do wejcia w kontakt z samymi sob i natur. Praktykowanie sztuk walki, ktre zawieraj to, co najlepsze w tradycji Budo, moe by jedn z drg, ktr wszyscy ludzie powrc do natury i odnajd swoje korzenie. Odzyskanie naszych naturalnych jani i ciaa jest koniecznoci o podstawowym znaczeniu. yjemy wrd zmiennych pr roku, w upale i mrozie, podczas dni pogodnych i dni deszczowych. Prawdziwie odczu natur to take - by samymi sob w sposb naturalny, zna rado i gniew, szczcie i smutek. Kiedy sprzeciwiamy si naturze lub j ignorujemy, stwierdzamy, e nie jestemy zdolni do prawdziwego odczucia caej gamy ludzkich emocji. Jest to czci procesu depersonalizacji i dehumanizacji, ktry dotyka nas wszystkich. Musimy powrci do natury, akceptujc j tak, jaka do nas przychodzi i odzyska nasze naturalne janie i ciaa. Najbardziej satysfakcjonujcym aspektem aikido jest to, e istnieje wielu pocztkujcych, ktrzy zdaj sobie spraw z tego problemu i dokadaj wszelkich stara, by odzyska swoj naturaln ja i prawdziwie ludzk natur poprzez trening: Cel ten znajdowa si - i znajduje - w centrum praktyki aikido od samego pocztku tej sztuki. Natura absolutna: Wsplnota Yin i Yang Mistrz Ueshiba stale dawa swym adeptom, zwaszcza tym, ktrym nadmierne przywizanie do formy krpowao ich ruchy, nastpujc rad: W aikido nie ma form ani wzorcw. Naturalne ruchy s ruchami aikido. Jego gbia jest przepastna i jest ono niewyczerpane. Znaczenie tego stwierdzenia, czsto wypowiadanego przez Zaoyciela Jego osobistym, ezoterycznym stylem, moe nie zawsze by dla wszystkich jasne. Dla pocztkujcych adeptw, przejtych opanowywaniem rozmaitych form i technik, Jego opinia podwaa wszystko, czego ich si naucza. Jeli aikido nie ma form ani wzorcw, jaki sens ma uczenie si rnych technik? Co ma si na myli, mwic o naturalnych ruchach? Czy ja mog si rusza, jak tylko zechc? Pierwsz spraw, na ktr naley zwrci uwag, jest to, e stwierdzenie Zaoyciela nie jest przeznaczone dla pocztkujcych, lecz dla zaawansowanych. Jest to rada skierowana pod adresem tych, ktrzy osignli ju pewien poziom sprawnoci technicznej, lecz wci jeszcze s tak przywizani do form, e brak im naturalnoci, pynnoci ruchw, ktra jest najdoskonalszym wyrazem aikido. W sensie przytoczonym, Jego sowa maj zachci zaawansowanych adeptw do bardziej wytonej pracy, a do osignicia celu aikido. Klasyczne japoskie przysowie powiada: Wchod przez form, a wychod odchodzc od formy. Czy w sztukach piknych, czy w Budo, naley wiczy i doskonali form, ale po doskonaym jej opanowaniu naley si od niej uwolni. Nic dziwnego, e tych, ktrzy maj przed sob jeszcze dug drog do opanowania formy, sowa Zaoyciela wprowadzaj w dezorientacj. Cakowite docenienie tego stwierdzenia musi pozosta zastrzeone dla tych, ktrzy przez wiele lat z oddaniem trenowali i praktykowali aikido, ktrzy mistrzowsko opanowali zasady i ruchy, i ktrzy wiele myli powicili filozofii Budo. Wymaga to zarwno teoretycznej, jak i praktycznej wiedzy o podstawowych doktrynach aikido, wczajc w to jedno KI Wszechwiata i KI indywidualnego, zasad wchodzenia i rotacji sferycznej ze zjednoczonym KI-umysem-ciaem oraz wyraaniem zasady szermierki poprzez ciao. Znaczeniem najtrudniejszym moe do uchwycenia s ruchy naturalne . Jest to wyraenie tak pospolicie spotykane i wielu ludzi ma pewne, jakkolwiek niezbyt precyzyjne pojcie o tym, co ono

oznacza. Lecz powanie, ilu znamy ludzi, ktrzy yj rzeczywicie naturalnie? Im wicej mylimy o konotacji terminu naturalny, tym trudniej przychodzi go wyjani. Jak adept aikido powinien zrozumie znaczenie sw naturalne ruchy i ich zwizek z ruchami w jego sztuce? Co jest kluczem do rozszyfrowania jego znaczenia i od czego moemy zacz? Zaczynajc od konkluzji, powiem, e jestem przekonany, i oznacza to dokadne i bezporednie uchwycenie (wewntrz nas samych) dziaania natury, ktre przenika Wszechwiat i ma wpyw na nasze ciaa i nasze ycie. Cokolwiek bymy myleli, decydujce znaczenie ma wejcie w bezporedni kontakt z przemianami w zjawiskach naturalnych i otwarte ich przyjmowanie - atmosfery, pogody i rodowiska. Czynic to musimy obnay nasze zmysy i ciaa na natur i wspdziaa z ni, nie zmuszajc jej do speniania naszych oczekiwa, ani nie odrzucajc selektywnie poszczeglnych jej aspektw, ani te nie wykorzystujc jej do swych wasnych celw. Musimy postrzega naturalne zjawiska takimi, jakimi s i osiga wgld w prawdziw natur rzeczywistoci. Konkretny tego przykad mona znale w uczestnictwie adeptw w sesjach intensywnych treningw letnich i zimowych. Oni stale akceptuj gorco i zimno takimi, jakimi s, cieszc si upaem gorcych dni i lodowatym zimnem innych dni. Kiedy ludzie dowiadczaj swoimi ciaami zjawisk gorca i zimna, ucz si, jak na nie reagowa i poznaj, jak dobrze s w stanie dziaa w niewygodnych, niesprzyjajcych warunkach. Ta intymna zayo z natur i z wasnym ciaem jest pierwszym krokiem do opanowania drg natury. Jest faktem oglnie znanym, e pogoda ma wpyw na nasz stan psychiczny. W jasny, soneczny dzie nasze umysy s klarowne; a ciaa lekkie. Nasz nastrj to jedna z odmian spokojnej pogody ducha. W chmurne, deszczowe dni nasz duch ma skonno do przygnbienia, a ciao - do ospaoci. W atmosferze panuje smutek. W pochmurne dni nasze umysy i ciaa s niespokojne, a kiedy wieje wiatr, agodna bryza przynosi nam dobre samopoczucie, podczas .gdy tajfun powoduje niepokj. Nawet na poziomie takich zwyczajnych zdarze dostrzegamy zatem cise powizanie miedzy przyrod a jednostkami ludzkimi. Kiedy dochodzi do gwatownych zmian pr roku, ma to wpyw nie tylko na temperatur i wilgotno. Cykl yciowy rolinnoci i zwierzt rwnie ulega drastycznym przemianom. Roliny pczkuj, kwiaty kwitn, licie rosn, owoce dojrzewaj, potem wszystko w nieunikniony sposb widnie i obumiera. Takie przemiany maj subtelny wpyw na ludzki umys i ciao. Znamy jako niezaprzeczalny fakt, e zmiany przypyww i odpyww rzdz yciem fauny i flory morskiej, a take wywieraj podwiadomy wpyw na sposb odczuwania i czyny jednostek ludzkich. Erupcje wulkanw i trzsienia ziemi wywieraj gbokie przemiany w yciu ziemi, ktre z kolei prdzej czy pniej wpywaj na nasze ycie. Wszystkie sprawy ycia s rozleg sieci wzajemnych zwizkw i wzajemnych zalenoci. Kiedy w peni rozeznamy, jak zjawiska naturalne i ich zmiany wpywaj na istoty ludzkie; dowiemy si rwnie; e s one w pewien sposb powizane z nasz wasn realizacj sensu ycia. A w miar jak dochodzimy do rozumienia i doceniania ludzkiego ycia, zbliamy si do ycia wraz z przyrod i Wszechwiatem. W ten sposb, nie tracc naszej indywidualnoci ani samowiadomoci, stajemy si jednym z dziaaniami natury. Kiedy to si dokona, naturalne ruchy pojawi si spontanicznie, zgodnie z ruchem Wszechwiata. To buduje nasze zrozumienie tego, co naturalne. W aikido objawia si to w formie Budo opartego na aktywnej realizacji KI. Wanie w tym mieci si tre stwierdzenia Naturalne ruchy s ruchami aikido. Najwaniejszym rdem naturalnych ruchw jest sia oddechu. Kiedy sia oddechu przepywa spontanicznie, ruchy osoby wiczcej podwiadomie staj si naturalne. Przeciwnie, jeli sia oddechu nie jest emitowana swobodnie i przepyw ustanie, ruchy stan si niezrczne i nienaturalne. Oddech w procesie siy oddechu obejmuje normalne oddychanie, ale zawiera wicej ni zwyke wdychanie i wydychanie, albowiem zawiera dziaanie KI. Normalne oddychanie jest - z filozoficznego punktu widzenia - funkcj ukadu oddechowego, majcego swj orodek w pucach i sercu, a obejmujcego take nos, usta i pory w skrze. Ukad oddechowy czowieka jest najbardziej konkretnym przejawem tego, co nazywamy yciem, a ycie samo w sobie jest nieodczne od dziaania Wszechwiata. Jest ono zatem bardzo cile powizane z cyklicznymi przemianami w przyrodzie: noc i dniem, czterema porami roku, przypywem i odpywem i z innymi zjawiskami. Sia oddechu jest gboko zwizana z waciw moc si naturalnych i wyraa si poprzez KI Wszechwiata. Najbardziej elementarnymi i konkretnymi przejawami siy oddechu w ruchu przyrody jest, jak ju poprzednio wspomniano, wchodzenie i rotacja sferyczna. Midzy wieloma naturalnymi ruchami w aikido jest technika nadgarstkowa znana jako kote-geashi. W tej technice nadgarstek ulega powolnemu zginaniu w kierunku, w ktrym zgina si w naturalny sposb, a wic odbywa si to inaczej ni w dwigniach nadgarstkowych, w judo i jujutsu, gdzie nadgarstek zostaje zginany w przeciwnym kierunku. Wymuszone zginanie, jako nienaturalne, powoduje ryzyko spowodowania kontuzji. W aikido nigdy nie usiuje si robi ruchw, ktre wykraczaj poza to, co naturalne, a w ten sposb unika si niepotrzebnych i bezsensownych kontuzji.

Wikszo technik aikido zawiera elementy znane jako ruchy omote i ura (dosownie, odpowiednio, przd i ty). Jakkolwiek istniej rnice w odniesieniu do techniki, podstawow zasad np. przy kontrowaniu ataku z przodu polega albo na wejciu wprost w przestrze zajmowan przez przeciwnika, albo na obrocie wok osi i wejciu w martwy obszar z tyu przeciwnika. Pierwszy wariant to ruch omote, a drugi - ura. Te dwa ruchy defensywne spotykane w klasycznym Budo, s oparte na staroytnej zasadzie yin i yang; w aikido rwnie wykorzystuje si t zasad w wielu spord jego technik. Aeby zilustrowa zastosowanie yin i yang w sztukach walki, wemy po jednym przykadzie z jujutsu i szermierki. Pierwszy jest definicj tych poj zgodnie z tekstem szkoy jujutsu Kito: Kito oznacza unoszenie si i opadanie. Unoszenie si jest form yang. Opadanie jest form yin. Wygrywa si przez uciekanie si do yang, a take przez uciekanie si do yin. Jest to wyjanione w komentarzu, znanym jako Detesho chushaku, nastpujco: Kiedy wrg okazuje yin, wygrywaj przez yang. Kiedy wrg okazuje yang, wygrywaj przez yin. Techniki nauczane w szkole Kito ograniczaj si do uycia yin i yang. Chocia do kontrowania ruchw wroga stosuje si niezliczone inne sposoby, w trakcie walki rozpraszaj one uwag. Przez ograniczenie si do technik yin i yang, zapewnia si zwycistwo. Zgodnie z tym objanieniem strategia nie jest niczym innym jak zdolnoci do swobody uywania yin i yang, ataku i obrony - zalenie od sposobu, w jaki porusza si wrg: przeciwdziaajc jego yin twoim yang, a jego yang twoim yin. W przypadka staroytnej szermierki zasad yin i yang stosowano do postawy przyjmowanej przy trzymaniu miecza, co stwierdzono w tekcie znanym jako Itto-ryu kikigaki W szkole Naganuma Jikishinkage nauczaj postawy trzymania miecza wysoko, co jest form yang wewntrz yang. W szkole Itto nauczamy postawy trzymania miecza nisko, opartej na formie yin. Kiedy yang wewntrz yang zostanie uyte, opada do yin. Kiedy si uyje naszego yin wewntrz yin, staje si ono yang i dziaa dobrze. W szkole Munen przyjmuj rodek midzy yin a yang, nauczajc postawy trzymania miecza przed sob, wycelowanego w kierunku oczu przeciwnika, ale potem skrcajc donie lekko w prawo. Rne szkoy Budo interpretuj yin i yang w rozmaity sposb, lecz wszystkie te interpretacje wywodz si z gwnych filozoficznych koncepcji klasycznych i mylicieli chiskich. Jako podsumowanie moemy tu zacytowa fragment z Ksigi Przemian: W staroytnych czasach wici mdrcy uoyli Ksig Przemian w celu podania za zasadami przyrody i ycia. Oni ustanowili Tao Niebios i nazwali je yin i yang. Oni ustanowili Tao Ziemi i nazwali je Ustpliwym i Twardym. Oni ustanowili Tao Czowieka i nazwali je Uomnoci Ludzkiej Natury i Prawoci. czc te trzy siy ze sob, podwoili je. Z tego powodu znak w Ksidze Przemian zawsze jest zoony z szeciu linii. Krtko mwic, Wszechwiat skada si z trzech mocy - Nieba, Ziemi i Czowieka - a one ujawniaj si jako Tao, ktre porusza ycie poprzez wzgldnoci yin i yang, ustpliwego i twardego, uomnoci natury ludzkiej i prawoci. Oznacza ta, e jeli w peni pojmiemy dziaanie tych wzgldnoci i bdziemy y zgodnie z nimi, staniemy si zjednoczeni z Tao. Urzeczywistnienie yin i yang w naszych dziaaniach oznacza bycie jednoci z Tao. Zasada yin i yang posiada doniose znaczenie sama w sobie, ale w ostatecznym wymiarze to wanie przez praktyk i realizacj zasada ta daje nam mono osignicia absolutnej rzeczywistoci Tao. W aikido yin i yang wykorzystuje si w sposb konkretny w ruchach omote i ura, ale fundamentaln spraw jest to, e poprzez praktyk czowiek osiga Drog, a dziki temu najistotniejsz prawd. Poniewa to stanowi jedno z Tao Nieba, te ruchy aikido nie s niczym innym, jak tylko ruchami naturalnymi.

Dziedziczenie aspiracji Zaoyciela

Krtki rys historyczny Aikido - pod t nazw jako oficjaln - istnieje od lutego 1942 roku. Przedtem sztuka ta bya znana pod rnymi nazwami, chocia jej tre pozostawaa niezmienna. Szczegow histori aikido mona znale w biografii Zaoyciela; ktr napisaem w jzyku japoskim (Aikido kaiso, Ueshiba Morihei den. Tokio: Kodansha, 1977). To, co zamieszczono poniej, stanowi krtk histori ledzc t nazw, wedug sekwencji jej zmian. Ojciec Mistrza Ueshiba, Yoroku, by do bogatym wacicielem ziemskim, ktry by take zaangaowany w dziaalno handlow w rybowstwie i w obrocie drewnem. Szanowany przez ludzi ze swej spoecznoci, dziaa w radzie wiejskiej i radzie miejskiej miejscowoci Nishinotani i Tanabe w prefekturze Wakayama. Mody Ueshiba darzy swego ojca szacunkiem, a ojciec, widzc u swego syna wielkie predyspozycje, zapewni mu najpeniejsze wsparcie materialne i moralne, by by w stanie dy do spenienia swych ambicji poza ograniczeniami wiata w miejscu urodzenia. Syn jednake uwaa, e nie zdoa speni oczekiwa ojca i w roku 1901, w wieku, lat osiemnastu wyjecha do Tokio, gdzie terminowa krtko w wiecie biznesu. W nastpnym roku zaoy Sklep Usehiba, rozprowadzajc i sprzedajc materiay szkolne i pimienne, lecz rozchorowa si i jego may sklepik splajtowa. Niedugo potem wstpi on do Cesarskiej Armii Japoskiej i walczy w wojnie rosyjsko-japoskiej (1904-1905). Zosta sierantem; sub zakoczy z honorowym wyrnieniem. Nastpnie w roku 1912, majc 29 lat, zwerbowa czonkw 54 gospodarstw (grupa obejmujca ponad 80 osb) ze swego rodzinnego miasta i zaoy pioniersk osad w Shirataki na wyspie Hokkaido. Prefektura ta bya wwczas obszarem od niedawna otwartym do zagospodarowania i chtnie przyjmowaa osadnikw, ktrzy by chcieli uprawia t ziemi. Bdc przez 7 lat naczelnikiem tej nowej kolonii, uprawia On ziemi, dziaa w radzie miejskiej i przyczynia si do rozwoju regionu Shirataki. Chocia wykazywa pewien talent przywdczy, wci czu, e nie speni wielkich nadziei, jakie w Nim pokada Jego ojciec. mier Jego ojca w styczniu 1920 roku, spowodowana chorob, bya dla niego ogromnym wstrzsem. Porzucajc cay swj dorobek na Hokkaido wrci do domu, lecz cierpia na gbokie zaamanie psychiczne. Poszuka wic rady u Deguchi Onisaburo, charyzmatycznego przywdcy religijnego sekty Omoto wywodzcej si z Shinto. Pod patronatem tego wielkiego nauczyciela Zaoyciel mieszka w siedzibie Zarzdu Omoto w Ayabe, prefektura Kioto, praktykowa rytuay medytacji i oczyszczenia Shinto i przyczynia si do umocnienia tej nowej religii. Tych osiem lat w Ayabe (dopki nie przeprowadzi si do Tokio w 19Z7 roku) byy okresem ksztatujcym w rozwoju duchowym Zaoyciela. Podczas tych lat studiowa filozofi Shinto i opanowa koncepcj Koto-dama (dosownie sow-o-duch). Po mierci ojca i podczas pobytu Zaoyciela w Ayabe, powicenie si Budo stao si Jego jedyn pasj, przede wszystkim dziki zachcie ze strony Deguchi. Przed tym okresem wiczy i mistrzowsko opanowa kilka sztuk walki, w tym szermierk w Szkole Shinkage, jujutsu w szkoach Kito i Daito oraz inne. Najznaczniejszym spord Jego dokona byo uzyskanie przeze najwyszego certyfikatu Szkoy Daito z rk Mistrza Takeda Sokaku, ktrego przypadkiem spotka na Hokkaido w roku 1915, kiedy mia 32 lata. To byo to jujutsu, ktre otwaro oczy Zaoyciela na gbokie znaczenie sztuk walki; zasady Szkoy Daito rni si od zasad aikido, lecz wiele technik jest wsplnych. Powodem, dla ktrego Deguchi zachca do skoncentrowania si na sztukach walki byo to, e zna on bogat i rnorodn przeszo Zaoyciela w Budo i przewidywa, e ta cieka bdzie t jedyn, najlepiej odpowiadajc Jego temperamentowi, zdolnociom i aspiracjom. Doradzi Zaoycielowi, by wydzieli cz swojej rezydencji w Ayabe i przeksztaci j w dojo. Biorc t rad powanie do serca, Zaoyciel otworzy skromne Ueshiba Juku o powierzchni 18 tatami. Ueshiba Juku pierwotnie byo przeznaczone dla modych ludzi z sekty Omoto, jednak w miar jak nazwisko Ueshiba Morihei Mistrza Budo z Ayabe stawao si szeroko znane, ~do dojo zaczli si przycza przybysze z, zewntrz, z ktrych najznaczniejszymi byli modzi oficerowie marynarki wojennej z pobliskiego portu w Maizuru. Jego sawa rozprzestrzeniaa si i zaczli przyjeda adepci z Tokio i innych odlegych czci Japonii. Mniej wicej od 1920 roku Mistrz Ueshiba powanie myla o utworzeniu swojej wasnej, niezalenej formy Budo, a w 1922 roku proklamowa On Aiki-bujutsu jako now form sztuki walki. Jak sugeruje termin bujutsu, zachowuje ona zasady i techniki starszych sztuk walki, ktre nieco si rni od dzisiejszego aikido. Jego oryginalno przejawia si w zastosowaniu aiki jako okrelenia szczeglnego typu. W rnych przekazach na temat Budo, istniej rozproszone odniesienia do koncepcji dopasowania (ay KI do przeciwnika podczas walki, ale tym razem po raz pierwszy uyto tego elementu, jako samego w sobie. Mona rwnie znale wzmiank o aiki jutsu, ale pojcie to miao konotacj psychologiczn, i nie stanowio zasadniczego skadnika jakiej sztuki walki. W

opublikowanych ostatnio ksikach czyni si kilka odniesie do wczesnej nowoytnej formy kiaijutsu popularnej wrd prostych ludzi, by to jednak system psychologiczny, ktry nie mia nic wsplnego z Budo jako takim. O ile wybr nowego okrelenia aiki mg mie co wsplnego z wpywem szk Kito i Daito, ktre obydwie s oparte na zasadzie yin i yang oraz uyciu KI, to gwnym rdem by wasny trening Mistrza Ueshiba w dziedzinie Budo, Jego dowiadczenie yciowe i urzeczywistnienie KI osignite podczas pobytu w Ayabe. Najwaniejszy wpyw miao mistrzowskie opanowanie koto-dama, o czym stale si wspomina w wykadach, pismach i pouczeniach w pniejszych latach Jego ycia. Wydaje si, e nazwy aiki-bujutsu nie zaakceptowano od razu. Zamiast tego ludzie okrelali nowe Budo jako Ueshiba-ryu albo Ueshiba-ryu Aiki-bujutsu. Sawa Mistrza Ueshiba wci rozprzestrzeniaa si po caym kraju. Punkt zwrotny nastpi w latach 1924-25, kiedy (o czym ju wspominano poprzednio) uda si na wypraw do Mongolii Wewntrznej, a wkrtce po powrocie, wyzwany na pojedynek przez modego oficera marynarki w Ayabe, dozna sumi-kiri, jasnoci umysu i ciaa, ktra spenia zjednoczenie KI Wszechwiata i KI osoby. Mia wtedy czterdzieci kilka lat, a ten fakt by zainicjowaniem Jego sztuki walki. Moemy zatem powiedzie, e okres 1924-25 oznacza pocztek duchowego rozwoju aikido, gdy poczwszy od tego punktu Mistrz Ueshiba stale opowiada si za tym, e prawdziwe Budo jest drog wielkiej harmonii i wielkiej mioci wobec wszystkich istot i e kady ruch jest dziaaniem jednoci KI-umysu-ciaa. W jesieni 1925 roku, po wielokrotnych yczeniach Jego patrona i mecenasa, admiraa Takeshita Isamu, Zaoyciel uda si do Tokio, by da pokaz przed dostojnym gronem widzw, wrd ktrych znajdowa si byy premier, ksi Yamamoto Gonnohyoe. Ksi Yamamoto by pod gbokim wraeniem tego, co zademonstrowa Zaoyciel i poleci Mu przeprowadzenie specjalnego 21dniowego seminarium w Ustronnytn Paacu Aoyama dla wysokiej rangi ekspertw judo i kendo przy Urzdzie Dworu Cesarskiego. Wiosn roku 1926 ponownie zosta zaproszony przez admiraa Takeshita do Tokio i da lekcje aiki-bujutsu czonkom Urzdu Dworu Cesarskiego, oficerom armii i marynarki wojennej oraz czoowym postaciom z krgw polityki i biznesu. W roku 1927 pod wpywem nalega admiraa Takeshita i Deguchi Onisaburo opuci Ayabe na zawsze i przeprowadzi si do Tokio. Podczas nastpnych trzech lat zaoy 4n wiele dojo w dystrykcie Shiba w Tokio i prowadzi instruktae aiki-bujutsu dla wielu ludzi, midzy innymi dla wysokiej klasy ekspertw innych sztuk walki. Pojawiy si oznaki uznania Budo Zaoyciela za co wicej ni sztuki walki tradycyjnego typu, a niektrzy ludzie zaczli uywa terminu aikido do jej okrelenia. W padzierniku 1930 roku Kano Jigoro, zaoyciel Judo Kodokan, ujrza wspania sztuk Mistrza Ueshiba, obwoa j idealnym Budo i nawet przysa do Niego niektrych swoich najlepszych adeptw. Pomimo usiowa, by wybiera tylko najlepszych, liczba adeptw nadal rosa i Zaoyciel stan wobec potrzeby wikszego dojo. W roku 1930 zaoy nowe dojo w Wakamatsu-cho (Tokio), pocztkowo wynajmujc, a pniej wykupujc posiado od rodziny Ogasawara. Nowy orodek treningw, zwany Kobukan Dojo, by gotowy w kwietniu 1931 roku. Jak wspomniano poprzednio, Gwne Dojo Aikido zajmuje obecnie ten sam teren. W roku 1936 Zaoyciel zdecydowa, e nadszed czas na dokonanie wyranego rozrnienia midzy dotychczasowymi sztukami walki a Jego wasn sztuk, ze wzgldu na filozoficzne i duchowe akcenty, jakie w tej sztuce zawar. Bdc przekonanym, e tre Jego nowej sztuki rni 5i od starej tradycji sztuk walki, porzuci nazw bujutsu i przemianowa sw sztuk na Aiki-budo. Ten niezbdny i nieunikniony krok pooy fundament pod przyszo Jego szkoy. Jako Zaoyciel nowego systemu sztuki walki bardzo silnie odczuwa swoj odpowiedzialno, zmuszajc Go do odsunicia swoich osobistych poszukiwa na drugi plan i rozwinicia drogi dla wszystkich, ktrzy by si ni zainteresowali. W roku 1939 przedoy oficjaln prob o uznanie Jego organizacji za fundacj z osobowoci prawn, noszc nazw Kobukai. Zatwierdzenie tej proby w nastpnym .roku spowodowao, e aikido stao si towarzystwem oficjalnie zarejestrowanym, wyznaczao to pocztek Zotego Wieku aikido. Liczba czonkw rosa, a nazwisko Mistrza Ueshiba stao si znane szerzej ni kiedykolwiek. Wybuch wojny na Pacyfiku w grudniu 1941 roku i coraz mocniejszy zwrot ku militaryzmowi w spoeczestwie japoskim nie byy w stanie powstrzyma rozwoju aikido. Wskutek powoania wikszoci modych ludzi do si zbrojnych liczba adeptw aikido zostaa powanie uszczuplona. Jednym z posuni rzdu, majcych na celu prb zmobilizowania kraju do wysiku wojennego, by rozkaz ,zjednoczenia rozmaitych grup sztuk walki w jedn organizacj bdc pod jego kontrol. W roku 1942 rne tradycje judo, kendo i innych sztuk walki poczono w Zwizek Cnt onierskich Wielkiej Japonii. Jakkolwiek Zaoyciel nie dawa wyrazu swym obiekcjom wobec tej dyrektywy rzdu, stanowczo byo widoczne, e jest nieszczliwy wobec faktu, i sztuka Budo, ktr rozwin jako tak odmienn od innych form, miaa by zmuszona do stania si czci wanie takiej organizacji. Ostro sprzeciwiajc

si jej poczeniu z innymi grupami jako po prostu jeszcze jednej formy walki, doszed do przekonania, e nazwa Kobukan Aiki-budo sugerowaa, i jest to tylko wywodzca si z Kobu-kan filia czy styl jakiej bardziej rozgazionej sztuki walki. Zdecydowa si ogosi now nazw: AIKIDO, by oznaczy sw sztuk jako unikaln i wyrniajc si form Budo, a nastpnie wstpi do zwizku pod t now nazw. W lutym 1942 roku aikido zostao oficjalnie uznane za nazw szkoy utworzonej przez Zaoyciela. Od narodzin Ueshiba Juku w Ayabe upyno 22 lata. witynia Aiki w Iwama Aeby w peni uzna znaczenie proklamowania nazwy aikido i zrozumie niektre powody lece u podstaw tej decyzji, wraz ze zmianami w koncepcji Zaoyciela wcznie, musimy. zwrci nasz uwag ku zaoeniu wityni Aiki w Iwama, lecym w prefekturze Ibaraki, na pnocny wschd od Tokio. To miejsce, otaczane szacunkiem przez wszystkich adeptw aikido, ma szczeglna znaczenie dla nowego pocztku, ktry nastpi po II wojnie wiatowej. Pomys zaoenia centrum duchowego dla aikido przyszed Zaoycielowi na myl okoo 1935 roku. Zrodzi si on z gboko odczuwanej potrzeby kontynuowania poszukiwa prawdy o Wszechwiecie poprzez Budo; Mistrz pragn mie specjalne miejsce do tego celu. Zaoywszy trway fundament dla aikido w Tokio, Jego pragnienie, by rozpowszechnia prawdziwe Budo w wiecie zostao spenione i cieszy si z sukcesw, ktre osiga. Rwnoczenie czu si rozczarowany jedynie tym (a waciwie jak si wydawao - odczuwa al), e sawa przyniosa Mu zburzenie spokoju ycia i brak czasu. Zaoyciel wykazywa zupen obojtno wobec zwykych celw ludzkiego podania - pozycji spoecznej, zaszczytw i poklasku, bogactwa i materialnego komfortu. Jego jedynym przedmiotem zainteresowania byo wiczenie ducha poprzez dyscyplin Budo. Okoo roku 1935, wykorzystujc swe niewielkie oszczdnoci, Zaoyciel zacz wykupywa zalesiony teren w okolicy wsi Iwama. Gospodarowanie mia we krwi, co byo widoczne, gdy przedsiwzi kolonizowanie Shirataki na Hokkaido, wic planowa uprawianie ziemi i podjcie na nowo poszukiwa duchowego Budo. Jednak pragnienie powrotu do pracy na roli nie mogo si speni atwo, gdy jako synnego eksperta sztuk walki, cigle zapraszano Go w rne miejsca, a napity plan dziaalnoci nie pozostawia Mu czasu na podanie za Jego prawdziwym pragnieniem. Podjta w czasie wojny prba zorganizowania wszystkich form sztuk walki pod rzdami jednej biurokracji, podsuna mu okazj jedyn w swoim rodzaju. Bieg wydarze popycha do wszystkiego z wyjtkiem normalnej dziaalnoci w aikido; Mistrz nie by ju potrzebny do kierowania jego rozwojem, a w miar jak chmury wojny staway si coraz ciemniejsze, malaa liczba adeptw i coraz mniej byo zaprosze na pokazy aikido. Niewtpliwie czu, e by to dla Niego idealny czas do podjcia decyzji co do swej przyszoci. Rozkaz wstpienia do Zwizku Cnt onierskich Wielkiej Japonii w ramach wkadu w wysiek wojenny by ostatni kropl. Tak wic stao si, e Zaoyciel proklamowa utworzenie aikido i ostatecznie podj decyzj o wycofaniu si do Iwama, gdzie mg poda swoj wasn ciek. Zaoyciel by patriot w prawdziwym znaczeniu tego sowa wierzcym, e czowiek powinien by gotw powici swe ycie dla kraju. Wola nie protestowa przeciwko wojennej polityce pastwa. Niemniej nie zgadza si z posuniciem jednoczcym wszystkie formy Budo pod zarzdem pastwowym; dla Niego ta dyrektywa niewiele miaa wsplnego z mioci ojczyzny. Mao tego, nowa organizacja daa coraz wicej roboty papierkowej oraz obecnoci na spotkaniach, a i jedno, i drugie sprzeciwiao si Jego pragnieniu dalszych poszukiwa Budo. Wykazujc kompletny brak zainteresowania, zwykle mawia: Nie znam si na papierkowej robocie. Dla mnie istnieje tylko praktyka aikido. I mwic tak wysya jednego ze swych Uchideshi, Hirai Minoru, by reprezentowa aikido na spotkaniach. Ba wwczas byem jeszcze uczniem szkoy redniej w Waseda, ale wyznaczy mnie gwnym instruktorem w dojo w Tokio i poprosi, by jego najlepsi uczniowie, tacy jak Osawa Kisaburo, obecny gwny instruktor, pomagali mi w pracy. Potem wraz z moj matk, Hatsu, wyjecha z Tokio do Iwama. Byo to zrobione w sposb typowy dla Zaoyciela, ktry nie traci czasu przy wcielaniu w czyn wszystkiego, cokolwiek postanowi. Iwama ley niedaleko Mito, centrum wiedzy i nauk humanistycznych w okresie Tokugawa, ale w tym czasie zamieszkaego przez niewielu mieszkacw. Gospodarstw byo niewiele i porozrzucanych z rzadka, a cay ten obszar by gsto zalesiony: 9096 jego powierzchni pokryway sosny, drzewa owocowe i gaje innych drzew. Zaoyciel wykarczowa okoo 20 000 tsubo (6,62 ha) posiadoci, ktr naby w cigu tych lat i rozpocz uprawianie ziemi, speniajc swe dugo pielgnowane marzenie o tym, by poczy gospodarowanie ze sztuk walki. Niewielki adoptowany budynek gospodarczy, w ktrym mieszka, mieci tylko dwa mae pokoiki i jedno pomieszczenie z klepiskiem zamiast podogi. Odwiedzajcy t chatk byli zaskoczeni jej ubogim stanem, lecz Zaoyciel by we wspaniaym nastroju. Osiadajc w Iwama Zaoyciel mia na myli trzy plany prowadzce do spenienia Jego ideau

prawidowego Budo. Pierwszym byo zaoenie wityni Aiki, ktra by symbolizowaa Drog ai-ki i ducha aikido. Drugim - zbudowanie na wolnym powietrzu dojo przeniknitego KI natury - w ktrym mona by naucza idealnego Budo take-musu. Trzecim - spenienie Jego ulubionego marzenia o zjednoczeniu rolnictwa ze sztuk walki. Prbowa powiza trening Budo (take), ktry harmonizuje z si chronic ycie (musu) z prac na gospodarstwie, dziki ktrej ziemia rodzi ywno podtrzymujc ycie. wityni Aiki zaplanowano z myl o uczczeniu 43 bstw, ktre chroni i daj rozrodcz moc aikido i o utworzeniu witego orodka dla wszystkich praktykujcych aikido, ktrzy zo lub wspierania wszystkich istot w ich Drodze. Tych 43 bstw to bogowie sztuk wojennych, krlowie smokw . i inkarnacje honorowane w tradycyjnej wiedzy japoskiej. Zaoyciel mocno wierzy, e Jego dziaalno w Budo pochodzia nie od Niego samego, lecz od bogw, ktrzy chronili Go i uksztatowali Jego zdolnoci. Bya to Jego najwitsza wiara, ale - co waniejsze - ukazuje to Jego pokor i dyscyplin wewntrzn: dziki powierzeniu siebie pewniej wyszej mocy, nigdy nie popada w wynioso z powodu swych osigni. To pokora, ten zarodek Jego szczeroci i powicenia dla treningu jest czym, co wszyscy praktykujcy aikido musz wzi sobie gboko do serca. Plan wityni Aiki jest oparty na zasadach koto-dama. Rozmieszczenie sanktuarium wewntrznego, sali rytuaw, ;bramy wejciowej, itd. jest zgodne z trzema zasadami trjkta, koa i kwadratu:. Te trzy znaki s symbolami do wicze oddechowych w nauce koto-dama. Wedug sw Zaoyciela, Kiedy trjkt, koo i kwadrat stan si jednoci, porusza si ona w ruchu sferycznym wraz z przepywem KI i pojawia si aikido sumi-kiri. To, e wityni Aiki, odzwierciedlajc skomplikowan filozofi, mona byo ukoczy mimo trudnoci lat koca II wojny wiatowej, byo spowodowane wysikami gwnego cieli o nazwisku Matsumoto, ktry mieszka w Iwama, a take niezmordowanym wsparciem, wiadczonym przez niezliczonych adeptw od samego pocztku aikido. Ukoczenie gwnego sanktuarium wityni Aiki w 1943 roku byo wydarzeniem, ktre przyprawio Zaoyciela o zy radoci. Marzenie caego Jego ycia spenio si, powsta te fundament pod przyszo aikido. witynia ta jest teraz Mekk dla wszystkich adeptw prawdziwie oddanych tej sztuce. Gwne uroczystoci, obchodzone w wityni Aiki 29 kwietnia kadego roku, gromadz entuzjastw aikido nie tylko z Tokio, ale i z caego kraju, a take z zagranicy. Jest to witeczne wydarzenie zawierajce w sobie to, co najlepsze w aikido. Czuj si cakowicie oczyszczony za kadym razem, gdy w tej wityni odprawiam praktyki religijne i daj pokaz. Budowa dojo na wolnym powietrzu (druga cz planu Zaoyciela) miaa miejsce w jednym z naronikw Jego gospodarstwa. Jednak wraz z rosncym napywem adeptw wynika potrzeba zbudowania maego, krytego dojo wielkoci 30 tsubo. Ukoczono je w 1945 roku bezporednio po zakoczeniu II wojny wiatowej. Odbiegao to od pierwotnego zamiaru poczenia rolnictwa i sztuki walki, jednak przynioso aikido nieoczekiwane korzyci. Podczas trzech lat po zakoczeniu wojny Hombu Dojo w Wakamatsucho byo zmuszone przerwa dziaalno z wielu rnych powodw, wliczajc w to zakaz uprawiania wszelkich sztuk walki naoony przez Alianckie Siy Okupacyjne. Wszystkie czynnoci centralnego dojo zostay wwczas przeniesione do Iwama tak, e w czasach, gdy oglny klimat i nastawienie wobec sztuk walki byo bardzo negatywne, aikido byo w stanie przetrwa z uwagi na swe dojo w Iwama. Dzi nazywa si ono Ibaraki Dojo i jest powicone pamici Zaoyciela. Zaoyciel dugo pielgnowa w mylach marzenie o utworzeniu centrum Aiki. To, e marzenie stao si faktem (jakkolwiek z niewielkimi zmianami) w samym rodku trudnych lat wojny i chaotycznych lat powojennych, byo prawie cudem. Musiao by wielk nagrod dla Zaoyciela to, e mg uciec od zgieku ycia w Tokio i cakowicie si powici spenieniu ideau prawdziwego Budo. Droga powrotu aikido do normalnoci zacza si w lutym 1948 roku od oficjalnego zatwierdzenia Aikikai jako nowej osoby prawnej. Aikido po raz pierwszy obejrzano publicznie w domu towarowym Takashimaya w Tokio we wrzeniu 1956 roku; a pierwszy publiczny pokaz aikido sponsorowany przez Aikikai zorganizowano w maju 1960 roku w hali Yamano w Tokio. Szczytowy moment odrodzenia po wojnie nadszed wraz z ukoczeniem nowego Hombu Dojo w styczniu 1969 roku. Widzc powodzenie, jakie osigno aikido, nie mog si powstrzyma od refleksji nad decyzjami podjtymi przez Zaoyciela podczas lat wojny i bezporednio potem. Gdyby Mistrz Ueshiba zamiast wycofa si do Iwama, dopuci do pochonicia Kobukan Aiki-budo w trakcie poczenia sztuk walki podczas wojny, historia aikido mogaby si na tym zakoczy. Zarwno nazwisko Mistrza Ueshiba, jak i nazwa aikido oraz ich krtki, cho chwalebny epizod w dziejach Budo lat przedwojennych zanotowano by petitem w ksikach o historii i z czasem stayby si tylko na wp zapomnianymi legendami w annaach sztuk walki. Reputacja aikido i jego dzisiejszy sukces s spowodowane decyzj Zaoyciela, by w Iwama, w

zaciszu na tyach, powici si duchowym poszukiwaniom najgbszej treci sztuk walki. Mistrz Ueshiba ukaza nam na wasnym przykadzie, e powodzenia aikido nie mierzy si liczb naladowcw, lecz gbi i intensywnoci osobistego denia do prawdy po przez trening i praktyk. Jestem przekonany, e wanie to jest gwnym powodem, i aikido jest dzi tym, czym jest. Powiedzenie Zen Zwaaj na swoje kroki przestrzega nas, bymy zawsze zwracali uwag na to, czy nasze stopy s na pewnym gruncie. Jako praktykujcy aikido musimy zawsze zwaa na swoje kroki nawet wtedy, gdy razem idziemy w przd, powodowani wysokim idealizmem i pasj szukania prawdy. Nie ma nic bardziej podanego ni rozwj i ekspansja, ale jeli nasz wzrok bdzie si kierowa jedynie ku powierzchni wydarze i stracimy z oczu istotn tre Drogi Aikido, wwczas - po prostu tak jak wirujcy bk-zabawka, ktry traci rozpd, rwnowag i prdzej czy pniej si przewraca - nasza Droga utraci sw ywotno, porozdziera si i w kocu zniknie. Kada myl o latach, ktre Zaoyciel spdzi w Iwama zastanawiajc si nad sob, przypomina mi znw o moim najwaniejszym zadaniu.

Aikido zapuszcza korzenie w wiecie

Umidzynarodowienie a tradycja W 1980 roku odby si w Paryu Trzeci Kongres Midzynarodowej Federacji Aikido. Delegaci z caego wiata omawiali i jednogonie poparli umidzynarodowienie aikido, centrum ktrego byoby Hombu Dojo w Tokio. Trzeba przyzna, e atmosfera podczas tego czterodniowego kongresu bya naadowana entuzjazmem dla tego ambitnego przedsiwzicia. Najbardziej zachcajce byo ponowne potwierdzenie ze strony delegatw, e aikido zawiera w sobie to, co najlepsze w duchowej kulturze Japonii. Nie tylko potwierdzili oni wyjtkowo aikido, lecz rwnie uznali, e jego podstawy filozoficzne s gboko zakorzenione w tradycji japoskiej. W istocie wikszo wyraaa pogld, e ich zainteresowanie aikido byo bezporednio zwizane z faktem, e odzwierciedla ono najcenniejsze idee japoskiej kultury. Wspominam o tym, poniewa od pewnego czasu interesuj si drogami, jakimi tradycyjne japoskie sztuki walki rozwijaj si poza swoj ojczyzn. Po przeszczepieniu do innego kraju niektre ze sztuk walki zdaj si traci wyrniajce je tradycyjne korzenie i sprowadzaj si jedynie do spraw fizycznych umiejtnoci. W kocu centrum tej sztuki przemieszcza si do krajw, ktre szkol zawodnikw fizycznie silnych i doskonale przygotowanych technicznie: Nie mog si zgodzi z tym, e jest to nieunikniony skadnik umidzynarodowienia. O ile chodzi o aikido, to jego tre uformowana jest przez wyjtkowo filozofii japoskiej i moim przekonaniem jest, e kto, kto si z tym nie zgadza, nie moe by uwaany za praktyka aikido. Znaczenie umidzynarodowienia nie polega na tym, e jedyna w swoich, rodzaju tradycja staje si wasnoci wielu narodw, lecz e praktycy aikido w kadym kraju powinni dostosowywa si i jednoczy z t tradycj. Przez cay czas trwania kongresu wyraaem swoje zaniepokojenie t spraw wobec delegatw z rnych krajw i przypuszczam, e wikszo zaakceptowaa i popara mj pogld. Jest to prawdopodobnie spowodowane tym, e aikido jest przede wszystkim drog duchow, ktra zdecydowanie odcina si od wszelkiej formy wspzawodnictwa czy turnieju, w ktrej decyduje si, kto jest zwycizc, a kto pokonanym i wszystko zaley od wygrywania. System turniejowy stanowi rdo problemw powstajcych wraz z umidzynarodowieniem japoskich sztuk walki. Chocia turnieje speniy okrelon rol w rozpowszechnianiu sztuk walki na caym wiecie, to rwnie tumi one jedyn w swoim rodzaju warto Budo (jako. przeciwiestwa bujutsu), ktrego nadrzdnym celem jest usprawnienie ducha. Kiedy sia determinuje wszystko, japoskie sposoby walki trac swoj prawdziw tre i jest naturalne, e na rodek sceny wychodzi sprawno fizyczna. Kiedy co takiego si stanie, Japonia cofnie sw deklaracj, e tak sztuk walki opracowaa jako wyjtkow, w ktrej przedmiotem zainteresowania jest nie przemoc i brutalno, lecz pokj i mio. Ponownie podnosz t spraw, poniewa nie chc widzie, jak aikido powtarza bdy innych sztuk walki, ktre si rozpowszechniy po caym wiecie. Jestem, oczywicie w najwyszym stopniu wdziczny za bezinteresowne wysiki i wyrzeczenia ze strony instruktorw, ktrzy rozsiali ziarno tej sztuki w wielu krajach wiata. Rozpowszechnianie aikido rozpoczo si w latach 50-tych we Francji, take na Hawajach, w Nowym Jorku i innych czciach Stanw Zjednoczonych i trwao nadal w latach 60-tych obejmujc Angli, Wochy, Brazyli, Argentyn, Australi i kraje Azji PoudniowoWschodniej. Z radoci przyjmowaem wieci o tych postpach, ale nie mogem odpowiedzie natychmiast na tak liczne zaproszenia z licznych centrw aikido przede wszystkim z uwagi na spraw wspomnian powyej. Po starannym rozwaeniu tej sprawy, doszedem do wniosku, e moemy kontynuowa nasze dziaania, jeli najpierw wyjanimy dwie gwne sprawy zwizane z aikido: tre aikido jest oparta na unikalnej japoskiej filozofii, ktra afirmuje poszukiwania duchowe jako naczeln zasad Budo, a tradycja zapocztkowana przez Mistrza Ueshiba jest jedyn prawdziw form aikido. Dopki jestemy w stanie zaakceptowa i potwierdzi te dwie zasady, moemy unikn bdw, jakie dostrzegamy w rozprzestrzenianiu innych sztuk walki. I dopki bdziemy przestrzega zasady odrzucenia przez aikido wszelkich turniejw opartych na konkurencji, dopty nie utracimy niepodzielnoci prawdziwego Budo. Te sprawy wyranie byy w centrum uwagi, gdy rozwaalimy moliwo sformowania Midzynarodowej Federacji Aikido w Madrycie w listopadzie 1975 roku. Pierwsza konwencja generalna Midzynarodowej Federacji Aikido odbya si w Tokio w padzierniku nastpnego roku i tak jak w 1981 roku - Federacja skadaa si z 40 krajw czonkowskich i obejmowaa ponad 100 000 pocztkujcych, z czego 20 000 w samej Francji. Trzeci Kongres Midzynarodowej Federacji Aikido w I980 roku by wydarzeniem o prawdziwie doniosym znaczeniu, sygnalizujcym wit nowej ery wiatowego aikido. Dla mnie osobicie, jako Doshu, to wydarzenie byo bardzo zachcajce ze wzgldu na poparcie, z jakim si spotkaem

przedstawiajc moje troski i pomysy co do przyszego rozwoju midzynarodowego aikido. Przegldajc gazety po powrocie do Japonii, przeczytaem szybko nastpujcy artyku w Nihon Keizai Shimbun (30 wrzenia 1980 r.). W pewnej jego czci napisano: Pczkujce coraz bujniej zainteresowanie japoskimi sztukami walki jest prawdziwie zadziwiajce. Z pocztku byo to tylko judo, ale dzi wszdzie mamy dojo aikido i karate, a w nich kady, od prostych ludzi do intelektualistw, z upodobaniem bierze udzia w sesjach treningowych. Przez pi dni, liczc od dzi (30 IX - 4 X), bdzie trwa w Paryu Kongres Midzynarodowej Federacji Aikido. Zebrali si delegaci z 40 krajw Europy, Ameryki Pnocnej i Poudniowej, Azji Poudniowo-Wschodniej, itd., a publiczny pokaz w trzecim dniu przycignie (wg oczekiwa) 5 000 widzw. Dlaczego japoskie Budo jest tak popularne? W przypadku aikido nie jest to sport walki w celu sprawdzenia kto wygra, i kady - w rednim wieku, w starszym wieku, kobiety, dzieci - moe w peni w nim uczestniczy, co czyni je atrakcyjnym dla tych, ktrzy chc ze wzgldw zdrowotnych uprawia jakiekolwiek wiczenia. Jednak waniejsze jest jego przyciganie ku uprawianiu, doskonaleniu etykiety i odpowiedniego zachowania - aspektw niespotykanych w sportach Zachodu - oraz ku orientalnej mistyce odnajdywanej w waza, ktre bez reszty angauj ciao i umys czowieka. Sekretem japoskiego sukcesu gospodarczego, niezalenie od tego, czy chodzi o elektronik, czy o samochody, jest to, e celem jest opanowanie podstawowej techniki, a po kompletnym jej przetrawieniu - wyjcie z czym zupenie nowym. Tym, co wspomaga ten wysiek, jest duch harmonii i wsppracy, czyli ai-ki. Mamy nadziej, e ta istota sprawy udzieli si ludziom z Zachodu przybyym na konferencj Midzynarodowej Federacji Aikido. Japoczycy musz jednak pamita, e pycha wiedzie do upadku. Pomylaem, e ten dziennikarz by bardzo spostrzegawczy w swych uwagach na temat zainteresowania Zachodu wobec aikido. Ja sam od dugiego czasu uwaam, e najwaniejszym czynnikiem przycigajcym by i jest nacisk na etykiet i odpowiednie zachowanie, przy czym odnosz wraenie, e wikszo praktykujcych aikido waciwie pojmuje miejsce etykiety i odpowiedniego zachowania oraz to, co si okrela jako orientaln mistyk. Nie kady oczywicie osign ten poziom. Istniej przecie rnice przeszoci kulturalnej, a oglne zrozumienie dla takich spraw - jako e odnosz si one do treci aikido - moe by gbsze u rozwanych adeptw japoskich. Mimo to mog bez adnej obawy stwierdzi, e i midzy ludmi Zachodu s tacy, ktrzy wykazuj wiksz arliwo w swych poszukiwaniach pierwiastka duchowego w Budo, ni to ujawnia przecitny Japoczyk praktykujcy aikido. Wrd praktykujcych Francuzw jest wielu, ktrzy s gboko pogreni w uprawianiu Zen i spogldaj na aikido jako na dynamiczn form Zen. W Anglii studenci i absolwenci Oxfordu, Cambridge i innych szk wyszych okazuj wielk sympati dla ideaw aikido przejawiajcych si w jego wiatopogldzie i zintegrowaniu umysu-ciaa. Wielu adeptw, ktrych spotkaem w Stanach Zjednoczonych, poszukuje w treningu aikido klucza do odnalezienia wasnej tosamoci, a w Niemczech niektrzy widz w aikido najgbsz tre japoskiego ducha i wierz, e moe si ono przyczyni do przeamania impasu, przed ktrym stoi zachodnia cywilizacja. Ostatnio w Azji Poudniowo-Wschodniej da si zaobserwowa nagy przypyw zainteresowania aikido. Jednym z powodw, jak si wydaje, jest wiara, e silny duch, jaki si kultywuje w Budo, mg by przyczyni si do rozkwitu gospodarczego Japonii - zjawiska obserwowanego zarwno z podziwem jak i z zazdroci. Przedstawiam jedynie abstrakcyjne dywagacje o moich wraeniach co do powodw, dlaczego ludzie w rnych krajach interesuj si aikido; nie s one wynikiem jakichkolwiek obiektywnych bada. Prawd mwic, musz jeszcze dokadnie zrozumie powody tego zainteresowania. Mimo to, dziki rozmowom z cudzoziemcami zarwno w Hombu Dojo jak i podczas moich podry za granic, moje wraenia mog zawiera nieco prawdy. Wydaje mi si, e wielu z tych, ktrzy weszli w bramy aikido, nie uczynio tego wprost, lecz okrn drog. Innymi sowy, wielu jest pod wraeniem japoskiej duchowoci, charakteryzujcej si harmoni i wspprac, i zwraca si ku aikido, ktre zdaje si najlepiej to symbolizowa. A kiedy zaczn trenowa, dowiaduj si o jednoci umysu z wasnym ciaem, przyrod i Wszechwiatem i zostaj doywotnimi adeptami. Takie podejcie do aikido sprzyja wysoce intelektualnemu zrozumieniu wartoci jego istotnych treci. Moe jest to spowodowane faktem, e wrd ludzi Zachodu aikido ma skonno do przycigania wyksztaconych, mylcych ludzi, a poniewa s oni inteligentni, pojmuj aikido zarwno w jego osobliwoci - najwyszej ekspresji duchowoci japoskiej i w jego uniwersalnoci - w piknie i racjonalnoci ruchw aikido. Przyszo aikido jest zapewniona tak dugo jak dugo wszyscy praktykujcy, zarwno japoscy i zagraniczni, bd dokada stara, by trenowa w sposb zdyscyplinowany i by walczy o doskonalenie swej kultury duchowej. Kiedy obydwa te cele zostan osignite, wwczas moemy woy swj udzia w uczynienie tego wiata miejscem, gdzie bdzie si yo lepiej nam i naszym dzieciom. Gdy w kocu to jest celem prawdziwego Budo.

Most do pokoju i harmonii W czasie, gdy odczuwalimy gbok trosk o prawidowo promocji aikido w wiecie, Mistrz Ueshiba w nastpujcych sowach dzieli si z nami swym pogldem na jego midzynarodowy rozwj: To bdzie cudowne. Aikido jest mostem do pokoju i harmonii dla caej ludzkoci. Pierwszy znak sowa okrelajcego sztuk walki, bu, oznacza zatrzyma bro zniszczenia . Jeli jego prawdziwe znaczenie zrozumiej ludzie na caym wiecie, nic nie mogoby uczyni mnie szczliwszym. Stwrca tego Wszechwiata, ktry jest domem dla nas wszystkich, jest take stworzycielem aikido. Dusz japoskiego Budo jest po prostu harmonia i mio. Jest rzecz cakiem naturaln, e kady by je przyj z serdecznoci. Niektre z ulubionych poematw Zaoyciela odzwierciedlaj t sam myl: Ai-ki, korze Potgi mioci, Sprawia, e mio ronie Na zawsze. Wielki Wszechwiat Sam jest Drog ai-ki wiatem dla niezliczonych ludzi ktre otwiera wiat. To pikna forma nieba i ziemi Jest jednym domostwem Stworzonym przez opiekuczego ducha. Zaoyciel zosta zaproszony, by by obecny na uroczystoci otwarcia nowego centralnego dojo aikido na Hawajach dnia 28 lutego 1961 roku. Mia wtedy ju 78 lat, lecz wsiad do samolotu w bardzo dobrym nastroju. Podczas poegnalnego przyjcia wygosi krtkie przemwienie, ktrego tre brzmiaa: Powodem mojego wyjazdu na Hawaje jest budowa Srebrnego Mostu zrozumienia. Buduj Zoty Most w granicach Japonii, ale rwnie zapragnem budowa mosty w krajach zamorskich i poprzez aikido kultywowa wzajemne zrozumienie midzy Wschodem a Zachodem. Chc budowa mosty wszdzie i czy wszystkich ludzi poprzez harmoni i mio. Wierz, e to jest zadaniem aikido. Lecz ja sam wci jeszcze jestem w trakcie treningu, wic nie chc jedynie budowa mostw, ale sign gbiej w serce prawdziwego Budo. Prawdziwa sztuka walki, ktr nazywam take-musu ai-ki, obejmuje wszystkie istnienia mioci i pracuje dla pokoju caego rodzaju ludzkiego. Mimo e to owiadczenie byo tak krtkie, Zaoyciel wyrazi wszystko, ku czemu musz aspirowa wszyscy adepci aikido: praca dla dobrobytu caej ludzkoci, krzewienie mioci i pokoju a rwnoczenie wnikanie coraz gbiej i gbiej w trening oraz praktyk, majc jako cel spenienie prawdziwej esencji Wszechwiata. Bior t zacht serio, zwaszcza w czasach, gdy si okazuje, e aikido rozkwita na caym wiecie. Pragn stale dokada stara w treningu, dzie po dniu, a przez to ukazywa prawdziw warto aikido. To, e aikido cieszy si solidn reputacj i zaskarbio sobie podziw ludzi jako idealna forma Budo, jest wynikiem de Zaoyciela oraz pionierw, ktrzy pooyli fundament dziki swemu powiceniu dla treningw. Aikido przetrwao zmienne koleje najnowszej historii dlatego, e kado nacisk na osiganie jego duchowych celw przez zdyscyplinowan praktyk. Lecz miejsce, w ktrym si znajdujemy, ten moment w historii jest zaledwie jednym etapem w procesie ewolucji, a my musimy zatroszczy si o cigo jego trwania w niepewnej przyszoci. Moemy to czyni dopty, dopki pielgnujemy ducha aikido, sztuki mioci i harmonii, ktra jest rwnie dusz rzeczywistoci Wszechwiata.