Str.

PAUza Akademicka Nr 139/140, 27 padziernika 3 listopada 2011

Z kanadyjskiego punktu widzenia

Czy znaczenie nauki polskiej w wiecie maleje?

Niedawno otrzymaem e-mail z Council of Canadian Academies z grzeczn prob o udzia w ankiecie dotyczcej pozycji nauki kanadyjskiej na tle wiatowym w uprawianej dziedzinie nauki. Rne anonimowe ankiety najczciej ignoruj, ale poniewa tym razem list by starannie podpisany, adres w Ottawie wyglda wiarygodnie, a ankieta miaa by krtka, zdecydowaem si wzi w niej udzia. Po wybraniu specjalnoci fizyka matematyczna odpowiedziaem na kilka pyta na temat kanadyjskich osigni w tej dziedzinie, po czym byem proszony o wybr piciu krajw, w ktrych rozwj tej dziedziny nauki ma znaczenie globalne. Ceni wysoko osignicia polskich matematykw i fizykw teoretykw, zaczem si wic zastanawia, czy obiektywnie rzecz biorc byoby moliwe, aby rzetelnie zakwalifikowa Polsk do pierwszej pitki w tej dziedzinie na wiecie1, jednoczenie patrzc na menu rozwijajce si na ekranie. Pojawia si duga lista 40 moliwoci, z wszystkimi krajami wielkimi w wiecie nauki, ale take z Egiptem, Islandi, Meksykiem, Now Zelandi, Poudniow Afryk i Turcj, lecz ku memu zaskoczeniu i irytacji, w zestawie polecanych opcji napis Poland nie pojawi si. Nerwowo przewijaem myszk ekran i upewniwszy si, e nasz kraj nie zosta w ogle przewidziany przez autorw ankiety, w przypywie emocji chciaem natychmiast przerwa jej wypenianie. Po krtkiej szamotaninie znalazem jednak na dole ekranu wypisane maym drukiem pole Other: Please specify, co tylko nieznacznie poprawio moje samopoczucie. Po chwili postanowiem jednak ankiet ukoczy
Pozycja Polski w wiecie pod wzgldem liczby cytowa prac z okresu stycze 2001 czerwiec 2011. Dane za Essential Science Indicators, ISI Web of Knowledge, w/g oryginalnego podziau dyscyplin.
Dyscyplina Nauki Mathematics Physics Space Science Chemistry Engineering Biology & Biochemistry Computer Science Clinical Medicine Agricultural Science Geosciences Economics & Business Social Sciences Miejsce Polski w wiecie 14 15 16 17 22 24 26 26 30 33 41 42 Liczba prac 6 186 24 029 2 898 29 110 13 787 9 209 3 116 17 331 2 585 3 627 523 1 179 Liczba cytowa 15 525 177 787 44 128 203 527 44 178 77 711 8 317 183 056 13 675 16 230 1 096 2 334 rednia liczba cytowa pracy 2,5 7,4 15,2 7,0 3,2 8,4 2,7 10,6 5,3 4,5 2,1 2,0

i spokojnie zastanowi si, dlaczego kanadyjskim ekspertom od organizacji bada naukowych Polska nie kojarzy si z naukow potg. Osignicia uczonych polskich w dziedzinie nauk cisych znane s od dawna, a podczas dwudziestolecia midzywojennego, w najlepszych czasach Stefana Banacha, polska szkoa matematyczna stanowia potg wiatow. Niestety w wyniku II wojny wiatowej utracilimy pozycj lidera w tej dyscyplinie i nie odzyskali jej po dzi dzie. Tak pokazuje zamieszczona tabela, polska matematyka zajmuje obecnie 14 miejsce na wiecie2 pod wzgldem cakowitej liczby cytowa artykuw matematycznych, pisanych przez uczonych danego kraju. Jeeli cytowana praca bya wsplnym dzieem autorw z kilku krajw, to kademu krajowi przyznawano po jednym punkcie. A wiec, jeli polski stypendysta napisa prac za granic i obok aktualnego miejsca pracy poda te afiliacj polsk (a tak zawsze naley czyni!), to kade pniejsze odwoanie do tej pracy w literaturze zwikszao warto wskanika naszego kraju. Inne dziedziny nauki polskiej zajmuj dalsze miejsca w tej klasyfikacji. O ile polska fizyka, astronomia i chemia trzymaj si jeszcze w drugiej dziesitce krajw wiata, to pozycje poza pierwsz dwudziestk, jakie zajmuje Polska w innych dziedzinach nauki, z pewnoci nie odpowiadaj naszej tradycji i aspiracjom. Biorc pod uwag sumarycznie wszystkie dyscypliny, Polska zajmuje 25 miejsce pod wzgldem liczby cytowa, ktre wszystkie prace napisane przez autorw danego kraju uzyskay cznie w latach 20002011. Do wszelkich indeksw bibliometrycznych naley podchodzi bardzo ostronie, ale wydaje si e 25 miejsce odzwierciedla aktualne znaczenie polskiej nauki w wiecie. Dodajmy ponadto, e w wielu innych klasyfikacjach nasza pozycja jest jeszcze sabsza: przykadowo w kategorii wzgldnej liczby cytowa Polska, z wynikiem 6,6 cytowania na opublikowan prac, zajmuje 94 (!!) miejsce w wiecie, za Wietnamem, Gwadelup, Wenezuel i Mongoli. W tych krajach pisze si znacznie mniej prac ni u nas, ale te mniej takich, ktrych pniej nikt nie cytuje Porwnanie zmian wartoci wskanikw bibliometrycznych sugeruje, e wzgldne znaczenie nauki polskiej w wiecie nie ronie, a wrcz spada. W rnych klasyfikacjach jestemy stopniowo wyprzedzani zarwno przez kraje mniejsze pod wzgldem ludnoci (Szwecja, Izrael, Dania, Tajwan, Finlandia), jak i wiksze (Korea Poudniowa, Indie, Brazylia). Czy przeprowadzane obecnie reformy organizacji nauki polskiej oraz utworzenie Narodowego Centrum Nauki wystarcz, aby odwrci ten niekorzystny trend? KAROL YCZKOWSKI
1 padziernika 2011

1 Do pierwszej pitki niestety nie, ale do pierwszej dziesitki ju moe tak, a do pierwszej dwudziestki z ca pewnoci!

2 Za USA, Chinami, Francj, Niemcami, Angli, Wochami, Kanad, Hiszpani, Japoni, Australi, Rosj, Izraelem i Holandi.