Problem GMO oraz zapoznanie

z zagrożeniami chemicznymi w
paszach

Prowadzący
Prof. dr hab. Andrzej Rutkowski
 Genetically Modified
Organism – GMO – organizmy
modyfikowane genetycznie

• GMO - organizmy, których struktura genomu została

zmieniona przez usunięcie jednego lub więcej
genomów albo zmianę jednego lub więcej genów, a
także w drodze hodowli organizmów hybrydowych
realizowanej z wykorzystaniem techniki inżynierii
genetycznej (definicja wg ustawy o ochronie i
kształtowaniu środowiska).
• Żywność GM" to artykuły spożywcze zarówno
zawierające genetycznie zmodyfikowany materiał
(kwasy nukleinowe lub białka) jak również
wyprodukowane za pomocą genetycznie
zmodyfikowanych organizmów. Pierwszymi
komercyjnie uprawianymi GMO były "długowieczne"
pomidory (wprowadzone na rynek w 1994 r.).
 Podstawowe typy ingerencji w
materiał genetyczny

wprowadzenie genu
kodującego pożądaną cechę unieczynnienie genu
kodującego
niepożądaną cechę
 Organizmy moż
można modyfikować
modyfikować przy
pomocy:
• technik rekombinacji DNA, z użyciem wektorów, w tym
tworzenia materiału genetycznego, poprzez włączenie do
wirusa, plazmidu lub każdego innego wektora cząstek
DNA wytworzonych poza organizmie biorcy, w którym
w warunkach naturalnych nie występują, ale w którym
są zdolne do ciągłego powielania,
• technik stosujących bezpośrednie włączenie materiału
dziedzicznego przygotowanego poza organizmem
• metod nie występujących w przyrodzie dla połączenia
materiału genetycznego co najmniej dwóch różnych
komórek, gdzie w wyniku zastosowanej procedury
powstaje nowa komórka zdolna do przekazywania
swego materiału genetycznego odmiennego od materiału
wyjściowego komórkom potomnym
 Pod względem typu transformacji
stosowanego w uprawianych
odmianach GMO wyraźnie dominują:

•cecha odporności na herbicyd

- 71% upraw GMO,
• jednoczesna odporność
na herbicyd i owady -
7% upraw GMO. (dane z
1999 r.)

odporność na owady błonkoskrzydłe z tzw.

genem Bt (Bacillus thuringensis)
- 22 % upraw GMO (soja i kukurydza),
Prace nad GMO oraz uwalnianie tych organizmów do
środowiska jest najbardziej powszechne w USA. Tam
też jest największy areał upraw GMO - 29 mln ha.
Wg prawa amerykańskiego produkt GMO jest
dopuszczany na rynek lub do zamkniętego
stosowania przez Agencję ds. Żywności.

Jednocześnie światowa powierzchnia upraw takich

roślin wynosi obecnie ponad 45 mln hektarów. W
Unii Europejskiej takich upraw nie prowadzi się na
większą skalę. W Polsce rośliny transgeniczne są
wytwarzane wyłącznie w instytutach naukowych.
Według szacunkowych danych około 60% wszystkich
przetworzonych produktów znajdujących się na rynku
Unii Europejskiej, a także Polski może zawierać
materiał zmodyfikowany genetycznie.

• Soja, izolaty i koncentraty białka sojowego

• Mąka i skrobia kukurydziana
• Enzymy
• Olej kukurydziany
• Ziemniaki - z genem powodującym toksyczność dla
szkodników (stonka ziemniaczana).
• Burak cukrowy - z genem odporności na glifosat
(substancja aktywna herbicydów)
 Korzyści wynikające z modyfikacji genetycznej
stosowanej w rolnictwie i produkcji żywności:
• poprawa odporności roślin na szkodniki i choroby,
zwłaszcza wirusowe, co umożliwi redukcję ilości środków
• przystosowanie roślin do ekstremalnych warunków
(zasolenie gleby, susza, mrozy);
• wzrost wydajności produkcji rolniczej - konieczność
zwiększenia produkcji żywności celem zaspokojenia
wzrastającego spożycia ciągle rosnącej populacji ludzi;
• modyfikacja parametrów wartości odżywczej: zmiana
zawartości: węglowodanów, witamin, tłuszczu, poprawa
składu kwasów tłuszczowych;
 Wiele badań daje dowody na to, że
spożywanie roślin transgenicznych jest
bardziej bezpieczne od spożywania
żywności wielokrotnie opryskiwanej
preparatami chemicznymi.
 Potencjalne zagrożenia jakie
wynikają z uprawy modyfikowanch
genetycznie rośliny

• POWSTANIE NOWYCH SZKODNIKÓW

• ZWIĘKSZENIE ODDZIAŁYWANIA SZKODNIKÓW JUŻ

ISTNIEJĄCYCH
• WYRZĄDZENIE SZKODY GATUNKOM
INNYM NIŻ ZAMIERZONO

• ZAKŁÓCENIE NATURALNYCH SYSTEMÓW I

PROCESÓW

• ZNISZCZENIE BIORÓŻNORODNOŚCI PRZEZ

ZAJĘCIE MIEJSCA GATUNKÓW
RODZIMYCH
 Obrót, stosowanie oraz
wytwarzanie GMO normuje

ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1829/2003

PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

z dnia 22 września 2003 r.

w sprawie genetycznie zmodyfikowanej

żywności i pasz
 Prawne aspekty stosowania GMO w
Polsce
• Pierwszy akt prawny to ustawa o ochronie i
kształtowaniu środowiska z 1980r – jednak dopiero
nowelizacja w 1997r nakładała obowiązek
uzyskania zezwolenia na uwolnienie do środowiska
lub handel GMO
• 2001. 21. 06. – ustawa o organizmach genetycznie
modyfikowanych
• 21.05.2003. Ustawa o zmianie ustawy o
organizmach genetycznie modyfikowanych oraz
ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i
żywienia – obecnie obowiązująca
• Ustawa o GMO wprowadza obowiązek
znakowania produktów GMO !!!!

• Oznakowanie powinno być zgodne z

warunkami zawartymi w ustawie
W Polsce do obrotu dopuszczone są:

• nasiona soi zmodyfikowanej genetycznie

• preparaty białek sojowych oraz preparaty z
kukurydzy (otrzymane z roślin
zmodyfikowanych genetycznie)
• preparaty enzymatyczne otrzymywane z
drobnoustrojów zmodyfikowanych
genetycznie
 substancje niepożądane
substancje lub produkty, które mogą
niekorzystnie wpływać na zdrowie i cechy
użytkowe zwierząt lub obniżać jakość
środków spożywczych pochodzenia
zwierzęcego
 Arsen
• Uznawany za niezbędny dla kurcząt, świń i kóz
(kwas arsalinowy – stymulator wzrostu)
• W dużych dawkach ma właściwości teratogenne i
kancerogenne
• Jest antagonistą fosforu i siarki
• Podwyższony poziom powoduje zwiększone
wydalanie selenu w żółci oraz większe
zapotrzebowanie na jod
 Arsen
•komponenty paszowe do 2 mg/kg
• wyjątkiem są:
•Susze z traw i lucerny oraz suszone wysłodki
buraczane, do 4 mg/kg
•węglanu wapnia do 15 mg /kg
•mieszanki paszowe uzupełniające do 4 mg/kg
 Ołów

• Przy niedoborze występuje depresja wzrostu

obniżenia absorpcji Fe, osłabienie hemopoezy
oraz spadek ilości hemoglobiny

• Przy nadmiarze występuje depresja wzrostu,

wzrost śmiertelności zwierząt młodych,
pogorszenie płodności, anemia, spadek
aktywności enzymów oraz uszkodzenie nerek
 Ołów
Kumuluje się trwale w kościach oraz zębach
• Komponenty paszowe do 10 mg/kg
wyjątki
– zielonek do 40 mg/kg
– fosforanów do 15 mg/kg
– węglanu wapnia do 20 mg/kg
– drożdży do 5 mg/kg
– Mieszanki paszowe pełnoporcjowe do 5 mg/kg
– Mieszanki paszowe uzupełniające do 10 mg/kg
 Fluor
• Niedobory powodują deformację kości oraz
zaburzenia wzrostu
• Problem toksyczności fluoru dotyczy głównie
przeżuwaczy (pasze okopowe, zielone bogatsze we
fluor)
• Nadmiar powoduje deformację zębów, uszkodzenia
szkliwa, zgrubienia oraz deformacje kości.
• Resorbowany do nerek oraz tarczycy
 Fluor

• Komponenty paszowe do150 mg/kg.

Z wyjątkiem:
– węglanu wapnia do 350 mg/kg
– tlenku magnezu do 600 mg/kg
• Mieszanki paszowe pełnoporcjowe do 150 mg/kg
Z wyjątkiem:
– mieszanek paszowych pełnoporcjowych dla bydła, owiec
i kóz:
– w okresie laktacji do 30 mg/kg
– pozostałe do 50 mg/kg
 Rtęć

• Resorbowana w jelicie cienkim

• Przy 200 mg Hg/L krwi wyraźne objawy
intoksykacji
• Zatrucia objawiają się; zmianami skórnymi
oraz zaburzeniami w koordynacji ruchu
 Rtęć
• Komponenty paszowe do 0,1 mg/kg
Z wyjątkiem
– pasz uzyskiwanych w procesie przetwarzania ryb lub
innych organizmów morskich do 0,5 mg/kg

• Mieszanki paszowe pełnoporcjowe do 0,1 mg/kg

Z wyjątkiem:
– mieszanek paszowych pełnoporcjowych dla psów i
kotów do 0,4 mg/kg
 Azotyny
(wyrażone jako NaNO2)
– Rośliny mogą magazynować azot w formie
azotynów
– Azotyny po wniknięciu do krwi powodują
przejście hemoglobiny w methemoglobinę.
Methemoglobina jest trwałym połączeniem
hemoglobiny z tlenem.
– Gdy silne zatrucie organizmu azotynami –
zwierzę ginie w skutek niedotlenienia
– Zawartość azotynów w roślinach jest bardzo
zróżnicowana
 Azotyny
– Mączka rybna do 60 mg/kg
– Mieszanki paszowe pełnoporcjowe do 15
mg/kg
 Kadm
• Niedobór powoduje depresję wzrost oraz
pogorszenie zdolności rozrodczych
• Jest antagonistą Cu i Zn.
• Nadmiar powoduje zaburzenia wchłaniania Zn i Cu,
wzrost ciśnienia krwi
• Potomstwo matek pobierających nadmiar kadmu
wykazuje zaburzenia we wchłanianiu miedzi
• Kumulowany w nerkach
 Kadm
• Materiały paszowe pochodzenia roślinnego do 1
mg/kg
• Materiały paszowe pochodzenia zwierzęcego do
2 mg/kg
• Fosforany do 10 kg/mg
• Mieszanki paszowe pełnoporcjowe dla bydła, owiec
i kóz do 1 mg/kg
 DDT

• Wszystkie pasze do 0,05 mg/kg

• z wyjątkiem tłuszczów do 0,5 mg/kg
• nierozpuszczalne w wodzie, rozp. W tłuszczach i
rozpuszczalnikach organicznych
trwałe chemicznie , kumulują się w żywych
organizmach i środowisku
Są obecne w produktach spożywczych takich jak
zboża, warzywa,mleko, jaja, mięso
 DDT
• Uszkadza centralny układ nerwowy
• Zaburza procesy płciowe
• Łożysko tylko częściowo chroni płód przed wchłanianiem
tych związków
• W zatruciu ostrym narządem krytycznym jest mózg.
• neurotoksyczne - oddziaływają bezpośrednio na ośrodkowy
i obwodowy układ nerwowy szczególnie na błony
najdłuższych wypustek komórek nerwowych –aksonów ,
powodując zaburzenia w transporcie jonów i co jest z tym
związane -w przewodzeniu bodźców.
• Zaburzenia w metabolizmie neurohormonów
w różnych częściach mózgu
• Upośledzają procesy odpornościowe
(immunotoksyczne)
• Ogniskowa martwica komórek wątroby
Niemiarowość pracy serca
• Rakotwórcze ( w badaniach na gryzoniach
stwierdzono powstawanie nowotworów
wątroby)
DDT
 Dioksyny (suma polichlorowanych
dibenzeno-para-dioksyn (PCDD) i
polichlorowanych)

• Wszystkie materiały paszowe pochodzenia

roślinnego, włącznie z olejami roślinnymi i
produktami ubocznymi do 0,75 ng WHO-
PCDD/F-TEQ/kg
 Dioksyny
• Pod pojęciem dioksyn, potocznie rozumie się
dwie klasy związków

polichlorowane Polichlorowane
dibenzodioksyny, dibenzofurany,
w skrócie PCDD, PCDF
Najniebezpieczniejsza z dioksyn
Dziękuję za uwagę