Mateusz Klempert 19.04.2008r.

Historia Polski – Związki Polski i Litwy w XIV wieku

Związki Polski i Litwy w XIV wieku

I Początki panowania Jadwigi

Wiosną 1384 przybyła z Węgier do Polski, gdzie 16 października tego roku w Krakowie
została koronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę na króla Polski. Wobec jej
małoletności ster rządów w państwie dzierżyli możnowładcy małopolscy, pozostający w
kontakcie z jej matką Elżbietą Bośniaczką, jednakże nie powołano regenta, ponieważ, jak
pisze Jan Długosz, wszystko co mówiła lub czyniła znamionowało sędziwego wieku powagę.
Kandydaturę Wilhelma Habsburga usilnie popierał Władysław Opolczyk, który nawet
opanował 24 sierpnia 1385 zamek wawelski, przygotowując dopełnienie ceremonii
małżeństwa. Panowie krakowscy mieli jednak wobec niej zupełnie inne plany, chcąc związać
Polskę z Litwą, ofiarowali polską koronę wielkiemu księciu litewskiemu Jagielle, który miał
przyjąć chrzest wraz ze swoim państwem (unia w Krewie 14 sierpnia 1385). Kasztelan
krakowski Dobiesław Kurozwęcki przepędził austriackiego pretendenta z zamku. Jan Długosz
utrzymuje, że zrozpaczona młodziutka królowa, próbowała wówczas wyrąbać toporem bramę
wawelską, by uciec z miłością swojego życia na Śląsk( powstrzymać zdołał ją podskarbi
wielki koronny Dymitr z Goraja ), jednakże harmonijny związek, jaki stworzyła z Jagiełłą,
świadczy o innej motywacji jej postępowania niż uczucie do Habsburga. 11 stycznia 1386 w
Wołkowysku panowie polscy oznajmili Jagielle, że Jadwiga zgodziła się zostać jego żoną.
Królowa odwołała publicznie swoje sponsalia z Wilhelmem. Jagiełło przybył do Krakowa,
gdzie 15 lutego 1386 przyjął chrzest. 18 lutego Jadwiga i Jagiełło uroczyście zawarli związek
małżeński w katedrze na Wawelu. Na wiosnę 1387 stanęła na czele wyprawy rycerstwa
polskiego, której celem była rewindykacja zajętej przez Węgrów Rusi Czerwonej. 8 marca
1387 potwierdziła przywileje dla Lwowa, gwarantując mu prawo składu. Tam też 26 września
1387 złożył jej hołd lenny hospodar mołdawski Piotr I. W 1397 we Włocławku odbyła zjazd z
wielkim mistrzem krzyżackim Konradem von Jungingenem w celu wynegocjowania powrotu
do korony ziemi dobrzyńskiej. Na swoim dworze skupiła elitę intelektualną Polski (Piotr
Wysz, Mateusz z Krakowa, Hieronim z Pragi). Fundowała wiele nowych kościołów oraz
uposażała już istniejące klasztory. Opiekowała się szpitalami. W 1397 założyła bursę dla
polskich i litewskich studentów przy Uniwersytecie Karola w Pradze. W tym też roku
uzyskała zgodę papieża na utworzenie fakultetu teologii na Akademii Krakowskiej. Królowa
była kobietą wysokiego wzrostu, jasnowłosą, ponoć wielkiej urody. Od dzieciństwa
przygotowywano ją do pełnienia roli króla. Była świetnie wykształcona, znała pięć języków
obcych, miała wrodzony talent dyplomatyczny, była znakomitą negocjatorką. Jako dziecko
lubiła słodycze, stroje, klejnoty, zabawy. Ponoć wesoła, dobra dla ludzi, bardzo religijna, ale
też stanowcza i twarda dla wrogów. Wspaniale jeździła konno.

II Państwo litewskie w XIV wieku i jego podstawy gospodarczo-społeczne

Litwini należą do tej samej bałtyjskiej czy litwo-bałtyjskiej grupy językowej co Prusowie,
Jaćwięgowie, Żmudzini i Łotysze. Cała ta grupa stanowi najmłodszą po Słowianach odrośl
szczepu indoeuropejskiego. W tym czasie, kiedy Prusów i Jaćwięgów ujarzmił i wytępił
Zakon Krzyżacki, a Łotyszami zawładnął Zakon Kawalerów Mieczowych, Żmudź i Litwa
zdołały obronić swoją niezależność, co było możliwe w znacznym stopniu dzięki warunkom
naturalnym obu tych krajów. Skuteczną taktyką obrony, zręcznością i wytrwałością
odznaczali się zwłaszcza Żmudzini, na których Krzyżacy napierali ze szczególną siłą. We
wczesnym średniowieczu na obszarze Litwy i Żmudzi zaczęły się tworzyć organizacje
plemienne o demokratyczno-wojennym charakterze. Postępy w rozwoju rolnictwa i rysujący
się podział klasowy społeczeństwa pozwoliły wybić się niektórym wodzom plemiennym i

1
Mateusz Klempert 19.04.2008r.
Historia Polski – Związki Polski i Litwy w XIV wieku

utrwalić swoją władzę. Jak wszędzie, tak i tutaj aparat państwowego przymusu wytworzył się
przy pomocy drużyny. Już w drugiej połowie XII w. ujawniło się pewne współdziałanie
plemion litewskich w akcjach obronnych przed najazdami z zewnątrz, zwłaszcza z Rusi, jak
też w najazdach na sąsiadów, tj. na Łotwę, do której napływali właśnie Niemcy, na Ruś i na
Polskę. Za właściwego organizatora państwa litewskiego uchodzi Mendog (zm. 1263), który
zawarł sojusz z Krzyżakami i przy ich poparciu uzyskał od Stolicy Apostolskiej w 1253 r.
koronę królewską. Sam ochrzczony wraz ze swoim otoczeniem, nie zdołał jednak
przeprowadzić chrystianizacji Litwy. Pod koniec życia zresztą odstąpił zarówno od
chrześcijaństwa, jak też od sojuszu z Zakonem. Po zjednoczeniu Litwy etnicznej rozpoczął
Mendog długotrwałe podboje ziem ruskich, które zakończono dopiero w drugiej połowie XIV
w. Ruś znajdowała się pod jarzmem tatarskim, zatem ekspansja Litwy oznaczała usunięcie
tego jarzma. Na ogół władcy litewscy zachowywali ruskie instytucje i ruski obyczaj, a tylko
w miejsce dawnych rodzimych książąt osadzali w poszczególnych zdobytych ziemiach
najczęściej własnych lub sobie oddanych. Pogańscy Litwini prawosławia nie prześladowali,
zdobyczy kulturalnych Rusi nie niszczyli, a wręcz przeciwnie – poddawali się ich wpływom.
Już w czasach Mendoga Litwa zawładnęła znaczną częścią Rusi Czarnej z Nowogródkiem i
Grodnem i skierowała swoją ekspansję ku ziemi połockiej, opanowanej ostatecznie przez
Witenesa (zm. 1315). Poważne umocnienie budowy wewnętrznej Litwy za Trojdena (zm.
1281) i Pukuwera (zm. 1294) umożliwiło dalsze jej postępy na Rusi, przypadające na czasy
Giedymina (1316-1341). Nowe kierunki ekspansji to Podlasie, Polesie i Wołyń, a na
wschodzie ziemia Witebska. Już po śmierci Giedymina dostały się pod panowanie Litwy
rozległe obszary Rusi Kijowskiej, Siewiersko-Czernihowskiej i Podola. U schyłku XIV w.
Litwa zawładnęła ostatecznie ziemią smoleńską. W pierwszej połowie XIV w. państwo
litewskie zaczęło odgrywać rolę bardzo ważnego czynnika politycznego w Europie środkowej
i wschodniej. Wzrosły poważnie jego siła ekonomiczna i potencjał militarny, szczególnie w
okresie panowania wielkiego księcia Giedymina, jednego z najbardziej zasłużonych
organizatorów państwowości litewskiej. Jego najstarszy syn Jawnuta okazał się sukcesorem
nieudolnym, toteż rychło władzę wielkoksiążęcą przejął następny syn Olgierd (1345-1377) i
sprawował ją w zgodnym współdziałaniu z młodszym swym bratem Kiejstutem (1345-1382).
W tej sytuacji, gdy właściwą stolicą wielkoksiążęcą było Wilno, do rangi jak gdyby drugiej
stolicy doszły Kiejstutowe Troki. Rozwijając skutecznie politykę ekspansji na wschodzie,
Litwa z trudem opierała się naporowi krzyżackiemu od strony zachodniej. Przy tym było
jasne, że naturalnym dążeniem Zakonu Krzyżackiego, zjednoczonego z inflanckim Zakonem
Kawalerów Mieczowych, będzie opanowanie Żmudzi, która stanowiła pomost łączący Prusy
z Inflantami. Było też jasne, że oprócz tej niemal naturalnej potrzeby Zakonu pogańska Litwa
przedstawiała się Krzyżakom nie tyle jako przedmiot troski misyjnej, ile jako jedyny w
swoim rodzaju teren bezkarnych zagonów rycerskich, atrakcyjny dla samych Krzyżaków, jak
też dla ich licznych a zamożnych zachodnioeuropejskich gości. Po śmierci Olgierda władzę
wielkoksiążęcą objął jego syn Jagiełło i został zrazu uznany przez stryja Kiejstuta.
Rozbieżności wystąpiły na tle stosunku do Zakonu. Jagiełło bowiem zawarł z Krzyżakami w
1380 r. w Dawidyszkach tzw. pokój wieczysty, którego Kiejstut nie aprobował i zdołał nawet
pokonać Jagiełłę. Ten jednak wnet zgładził stryja (1382), ale do rozgrywek politycznych z
Jagiełłą stanął z kolei syn Kiejstuta Witold. Aby umocnić swą pozycję, przyjął chrzest z rąk
Zakonu, lecz gdy Jagiełło odnowił w 1382 r. czterdziestoletni pokój z Krzyżakami, Witold
doprowadził do jego zerwania. Wśród tych rozgrywek politycznych na zachodzie
komplikowały się również wschodnie stosunki Litwy. Bo oto sprzymierzeniec Jagiełły chan
tatarski Mamaj został w 1380 r. pokonany przez księcia moskiewskiego Dymitra Dońskiego.
Niepokoić musiała Jagiełłę nie 'tyle klęska Mamaja, ile wyrastanie w bezpośrednim
sąsiedztwie Litwy groźnego dla niej konkurenta ruskiego, wobec którego Tatarzy nie stano-
wili już skutecznej przeciwwagi. W tej sytuacji Litwa oglądać się musiała za nowym

2
Mateusz Klempert 19.04.2008r.
Historia Polski – Związki Polski i Litwy w XIV wieku

sprzymierzeńcem.

III Geneza związku Polski i Litwy – jego efekty polityczne i społeczne

Litwa zagrożona przez Zakon Krzyżacki, a równocześnie władająca na rozległych obszarach

Rusi, wydawała się panom małopolskim, którzy dzierżyli ster rządów w Polsce po śmierci
Ludwika Andegaweńskiego, sprzymierzeńcem szczególnie pożądanym. Podjęli więc wysiłki
zmierzające do trwałego związania obu państw, mając dodatkowo na uwadze możliwość
likwidacji sporu między Polską i Litwą o Ruś Włodzimierską. W styczniu 1385 r. bawiło w
Krakowie poselstwo litewskie, a w sierpniu tego roku Jagiełło wystawił w Krewię akt, w myśl
którego, po uzyskaniu wraz z ręką Jadwigi tronu w Polsce, miał połączyć Litwę z Polską. Nie
obyło się w samej Polsce bez przetargów i pertraktacji wewnętrznych, w efekcie których
Ziemowit IV zrezygnował ze swych królewskich aspiracji. W pierwszych miesiącach 1386 r.
odbyły się zatem kolejno: obiór Jagiełły na króla Polski, jego chrzest, wraz z towarzyszącymi
mu dostojnikami, ślub ochrzczonego elekta z Jadwigą i wreszcie koronacja; z kolei podjęto
chrystianizację Litwy. Nowy król przyjął imię chrzestne Władysław. Ścisły, w myśl
pierwotnego założenia, związek Litwy z Koroną, równający się niemal inkorporacji, natrafił
wnet na trudności. Nie zdawano sobie być może sprawy, że połączenie dwu bardzo różnych
organizmów polityczno-ustrojowych nie może się dokonać w sposób mechaniczny, ale
wymaga dłuższego przygotowania. Próba utrzymania licznych książąt litewskich i ruskich w
bezpośredniej zależności typu lennego od Jagiełły jako króla Polski i utworzenia rządów
namiestniczych w ojcowiźnie tegoż zderzyła się z naturalnym poczuciem litewsko-ruskiej
odrębności, z ambicjami wielkoksiążęcymi Witolda oraz brata Jagiełłowego Świdrygiełły. a
wreszcie z kontrakcją polityczną Zakonu, który dobrze pojął sens unii j i od pierwszego
momentu starał się ją rozbić. Unia odbierała mu w istocie i rację bytu, a w znacznym stopniu
również materialne i moralne poparcie j Zachodu. Już w czasie koronacyjnej wyprawy
Jagiełły do Polski został rozbudzony na Litwie, przy bezspornym udziale Zakonu, separatyzm
ruski, który zmusił Jagiełłę do natychmiastowego przeciwdziałania. Dyplomacja krzyżacka
przedstawiała Jagiełłę jako niepoprawnego schizmatyka, a ważność jego małżeństwa z
Jadwigą, które było podstawą unii, podważała przez poparcie roszczeń Wilhelma Habsburga.
Krzyżacy próbowali szachować pozycję polityczną Jagiełły przez sojusz z książętami
zachodniopomorskimi, z Luksemburgami, a także z Mazowszem. Próba polubownego roz-
wiązania nabrzmiewającego konfliktu na zjeździe Jagiełły z wielkim mistrzem w Toruniu w
1368 r. nie dała rezultatu. Poparcie udzielone przez Zakon Witoldowi w niemałym stopniu
przyczyniło się do spięcia zbrojnego Jagiełły z Witoldem w latach 1389-1392). Jagiełło
poszedł jednak na kompromis i dla zaspokojenia Witoldowych ambicji powierzył mu
namiestnictwo Litwy, Z kolei usiłowali Krzyżacy użyć przeciw Polsce Władysława
Opolczyka, osadzonego jeszcze w 1379 r. przez Ludwika Andegaweńskiego w ziemi
dobrzyńskiej i w Gniewkowie. Wplątany w konflikt z Polską, ponieważ zastawił Zakonowi
ziemię dobrzyńską, został wysłany na dwór Zygmunta Luksemburczyka w celu pertraktacji o
rozbiór Polski między Węgry, Brandenburgię i państwo zakonne. W latach 1394-1397
Jagiełło rozerwał sojusz luksembursko-krzyżacki nawiązując porozumienie z Czechami i
Węgrami; w 1395 r. wszedł w układy i przymierze z książętami zachodniopomorskimi, a już
znacznie wcześniej (1388) pozyskał sobie i związał z Koroną stosunkiem lennym Ziemowita
IV, przez nadanie mu ziemi bełskiej. Krzyżacy powrócili wtedy do najgroźniejszej polityki:
popierania tendencji separatystycznych na Litwie. Okolicznością sprzyjającą było żywe
zainteresowanie Witolda sprawami wschodnimi. Szykując się do wojny z Tatarami, zawarł na
własną rękę z Zakonem w 1398 r. pokój na Wyspie Salińskiej, w którym oddał Zakonowi
Żmudź, a nadto przyrzekł mu pomoc w budowie dwu twierdz z nader wyraźnym celem
ujarzmienia ludu żmudzkiego. Ale już w roku następnym Tatarzy zadali wojskom Witolda

3
Mateusz Klempert 19.04.2008r.
Historia Polski – Związki Polski i Litwy w XIV wieku

klęskę nad rzeką Worsklą. Zbliżył się on teraz do Jagiełły, co umożliwiło ponowne
uregulowanie w sposób polubowny stosunku Litwy do Polski. W układach z 1401 r. (tzw. unii
wileńsko-radomskiej) Witold uzyskał dożywotni status wielkiego księcia na Litwie pod
zwierzchnią władzą Władysława Jagiełły, co poręczyli bojarzy litewscy i rada koronna
Królestwa. Niemal równocześnie poparł Witold powstanie ludności żmudzkiej przeciw
Krzyżakom, co doprowadziło do wojny między Zakonem i Litwą, a z kolei do nowych prób
ze strony Zakonu – rozerwania unii przez poparcie separatystycznych Ambicji Świdrygiełły.
Wojna zakończyła się pokojem w Raciążu 1404 r., który nie był sukcesem politycznym strony
polsko-litewskiej, skoro na Żmudzi pozostawiał panowanie krzyżackie, a Polsce stwarzał
tylko możliwość wykupienia ziemi dobrzyńskiej. Przy formalnym rozluźnieniu unii w świetle
akt wileńsko-radomskich, oznaczał teraz faktycznie jej okrzepnięcie w obliczu dobrze już
uświadomionego niebezpieczeństwa krzyżackiego i w tym sensie był niechybną zapowiedzią
Grunwaldu.

IV Utrwalenie się wpływów Polski na Rusi Halicko-Włodzimierskiej i w Mołdawii

Ruś Halicko-Włodzimierska była od czasów Leszka Białego terenem ścierania się wpływów
Polski i Węgier. Doszła do tego z czasem jeszcze i Litwa, która sięgnęła po włodzimierską
część Rusi. Kazimierz Wielki opanował rozległe terytorium ruskie wraz z zachodnim
Podolem, ale roszczenia węgierskie uległy – dzięki zresztą zręcznej polityce króla – tylko za-
wieszeniu. To już jednak umożliwiło wytworzenie się trwalszych więzi ekonomicznych Rusi
z Polską, co znalazło m. in. wyraz w przesunięciu s głównego centrum handlowego Rusi z
Włodzimierza do Lwowa. Lwów zawładnął nie tylko zyskownym handlem na „szlaku
tatarskim”, ale stał się pośrednikiem w nie mniej atrakcyjnych kontaktach z mołdawskim
emporium w Suczawie. Ludwik Andegaweński powierzył zrazu rządy na Rusi Władysławowi
opolskiemu, stwarzając pozory jej odrębności zarówno w stosunku do Polski, jak i do Węgier,
co zresztą akcentowała nader często kancelaria węgierska, posługując się nieaktualną
nomenklaturą Regnum Russiae (Królestwo Rusi). Z czasem Ludwik zrezygnował z tych
pozorów i po przeniesieniu Opolczyka do ziemi dobrzyńskiej (1379) ustanowił wprost
namiestnictwo węgierskie na Rusi, choć dla uwolnienia włodzimierskiej jej części spod
władzy litewskiej nie omieszkał się posługiwać w 1377 r. rycerstwem polskim. Ostateczne
utworzenie pod panowaniem Ludwika Andegaweńskiego metropolii Kościoła rzymskiego dla
ziem ruskich (najpierw z siedzibą w Haliczu, a potem we Lwowie) akcentowało również ich
odrębność w stosunku do Polski. Przyjmował się jednak pogląd o przynależności Rusi nie
wprost do Węgier, lecz do dynastii Andegaweńskiej. Był to pogląd wygodny dla strony
polskiej, bo pozwalał żywić nadzieję, że wraz z utrwaleniem się władzy Andegawenów w
Polsce utrwali się związek Rusi z Polską. Sprawę tę rozumiało na pewno stronnictwo
prowęgierskie w Polsce, żywo zainteresowane właśnie w ekspansji polskiej na wschód.
Definitywne załatwienie sprawy Rusi na korzyść Polski uważano za jeden z najpilniejszych
problemów państwa. Nie było rzeczą przypadku, że wyprawę ruską poprowadziła Jadwiga,
sukcesorka Ludwika, ani to, że podjęto tę wyprawę na początku 1387 r., kiedy wdowa po
Ludwiku Elżbieta oraz jej córka Maria pogrążone były w trudnościach wewnętrznych Węgier.
Ruś podporządkowana została formalnie Koronie Królestwa Polskiego, ale jej część
włodzimierska oraz Podole zachodnie, poddane silniej wpływom litewskim, znalazły się w
osobistej jak gdyby dyspozycji króla. Ziemię bełską nadał on w lenno Ziemowitowi IV
(1388), na Podolu osadził na prawach księcia wasalnego Spytka z Melsztyna, wojewodę
krakowskiego, a po nim (1399) swego brata Świdrygiełłę. Hołd lenny Polsce złożył nadto
zagrożony przez Turcję hospodar Mołdawii. Jeżeli trafnie sprostowano pogląd oparty na
przekazie Długosza o wyprawie mołdawskiej Kazimierza Wielkiego, to Ludwikowi,
wspieranemu przez Polaków, należałoby przypisać inicjatywę ekspansji polskiej w tym

4
Mateusz Klempert 19.04.2008r.
Historia Polski – Związki Polski i Litwy w XIV wieku

kierunku. Pełny sukces odniósł dopiero jednak Jagiełło, czym wzbudził – w połączeniu z
utrwaleniem się zwierzchnictwa Polski nad Rusią – niemałe zaniepokojenie Węgier. Musiały
się one jednak liczyć z rosnącą potęgą polsko-litewską. W 1395 r. Władysław Jagiełło,
Jadwiga i Witold spotkali się z Zygmuntem Luksemburczykiem i jego żoną Marią w Sączu.
Wobec niebezpieczeństwa tureckiego, zagrażającego w pierwszej kolejności Węgrom, strona
węgierska pogodziła się najprawdopodobniej ze zwierzchnością Polski nad Mołdawią,
zwierzchność ta bowiem wciągała Polskę w bliższy kontakt z problemem tureckim. Po tej
linii szedł zapewne również układ polsko-węgierski z 1397 r., a na zjeździe Zygmunta
Luksemburczyka z Jagiełłą i Witoldem w Lubowli na Spiszu w 1412 r. podzielono wyraźnie
strefy wpływów na polską w Mołdawii i węgierską na Wołoszczyźnie. Traktat w Lubowli
został faktycznie zerwany w 1420 r., ale odnowiono go w trzy lata później w Kieżmarku.
Władający w tym czasie Mołdawią hospodar Aleksander Dobry (1400-1432) utrzymywał
ścisłe związki z Polską i Litwą.

V Stosunki z Zakonem do wybuchu „wielkiej wojny”

Na czoło zagadnień politycznych Polski w pierwszym dziesięcioleciu XV w. wysuwa się

konflikt polsko-krzyżacki, którego nie rozwiązał pokój raciąski 1404 r. Polska wykupiła
wprawdzie, dzięki opodatkowaniu się szlachty, ziemię dobrzyńską, ale nie wygasły tarcia
litewsko-krzyżackie w związku z pozostającą nadal w rękach Zakonu Żmudzią, a do tego zro-
dziły się nowe, mające za przedmiot gród Drezdenko. Chodziło o to, że dążąc do stworzenia
sobie pomostu, który by łączył państwo zakonne z Europą zachodnią, wzięli Krzyżacy w
zastaw od Brandenburgii w 1402 r. Nową Marchię, wrzynającą się klinem między
Wielkopolskę i Pomorze. Niezwykle ważny dla Polski pod względem strategicznym, bo
położony na wschodniej krawędzi Nowej Marchii gród Drezdenko, znajdował się w rękach
pana von Osten, potomka rodziny, która niegdyś uznała zwierzchność lenną Kazimierza
Wielkiego; z tej zapewne racji Drezdenko ciążyło wyraźnie ku Polsce. Spór zbiegł się z
objęciem godności wielkiego mistrza Zakonu przez zwolennika ostrego kursu politycznego
wobec Polski Ulryka von Jungingen (1407). Nadto, kiedy w 1409 r. na Żmudzi wybuchło
nowe powstanie, poparte raz jeszcze przez Witolda, wojna była nieunikniona. Ulryk próbował
najpierw rozerwać sojusz Polski z Litwą, a gdy zabiegi te zostały przez stronę polską
pokrzyżowane, wypowiedział Polsce wojnę i jeszcze w 1409 r. zajął ziemię dobrzyńską.
Groźnie dla Polski zaczęła się rysować sytuacja międzynarodowa. Zakon bowiem
sprzymierzył się teraz z książętami zachodniopomorskimi, zawarł z Zygmuntem
Luksemburczykiem sojusz, przewidujący zbrojne współdziałanie partnerów na wypadek
wojny z Polską, pozyskał sobie króla czeskiego Wacława Luksemburczyka i wprowadził
rozłam polityczny na Mazowszu, gdzie książę Janusz warszawski pozostał wprawdzie wierny
Polsce, ale Ziemowit V płocki sprzyjał Krzyżakom. Nie obeszło się bez nowych prób rozbicia
unii. W tym celu pozyskali sobie Krzyżacy raz jeszcze Świdrygiełłę, usiłując rozbudzić se-
paratyzm litewski, a Zygmunt Luksemburczyk kusił Witolda koroną królewską.