SZKODNIKI WIELOŻERNE

Meloidogyne hapla – guzak północny

• Typ: Nemathelminthes
• Gromada: Nematoda
• Rząd: Tylenchida
• Rodzina: Heteroderidae

✔ dymorfizm płciowy – samica gruszkowata, ciało barwy białej, później żółtej, długość
ciała 0,8 – 1,9 mm szerokość 0,4 – 0,5 mm, samiec nitkowaty 1 -1,3 mm
✔ wnikają do korzenia, wywołując powstawanie guzów/wyrośli na korzeniach,
SAMICE GUZAKÓW NIE TWORZĄ CYST(!), ilość jaj – do kilkuset
✔ stadium L2 (larwa inwazyjna) L3 – różnicowanie na samca i samice,
✔ samce opuszczają korzenie, znajdują samice, po zapłodnieniu giną
✔ 2 pokolenia w roku
✔ zimuje L2 (ale takie które opuściły chorion = otoczki jajowe)
✔ USZKODZENIA: zaburzenie gospodarki wodnej i dystrybucji soli mineralnych,
hypertofia = przerost komórek
✔ SZKODLIWE: larwa i postać dorosła
✔ ZAPOBIEGANIE: higiena pracy, odpowiednie rośliny wrogie (zboża i cebulowe),
stosowanie płodozmianu, wydzieliny korzeniowe

Gryllotalpa gryllotalpa – turkuć podjadek

• Rząd: Orthoptera
• Rodzina: Gryllotalpidae

✔ barwa brunatna, 35 – 50 mm, hemimetabola, aparat gębowy gryzący

✔ postacie dorosłe i imago zimują w glebie na głębokości ok. 25 – 30 cm, jaja składane
gniazdkowo na 10 – 20 cm,
✔ 1 pokolenie w ciągu roku (życie imago 6 – 10 miesięcy)
✔ USZKODZENIA: podgryzanie (prze- i wygryzanie) korzeni i bulw roślin, drążenie
podziemnych korytarzy – podrywanie młodych roślin, które więdną i zasychają
✔ SZKODLIWE: larwa i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: wyłapywanie do pułapek, insektycydy doglebowe w momencie
zauważenia uszkodzeń
 Agriotes lineatus – osiewnik rolowiec

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Elateridae

✔ larwa drutowiec, silnie rozrośnięte przedplecze, 10 – 15 mm

✔ postacie dorosłe VIII – IX, po zapłodnieniu jaja są składane między grudki ziemi
✔ ZIMUJĄ: larwy w glebie, tam żerują, od 2 do 4 lat, rozwój 1 pokolenia trwa niej
więcej 3 – 5 lat
✔ USZKODZENIA: podgryzanie korzeni, bulw, kłączy, rozłogów,
✔ SZKODLIWE: larwy
✔ ZAPOBIEGANIE: niszczenie mechaniczne, zaprawianie materiału siewnego i
sadzonkarskiego, bądź stosować preparaty granulowane łącznie z siewem

Melolontha melolontha

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Melolonthinae

✔ ciało masywne, 20 -30 mm, etc

✔ larwy zimują w glebie, imago w komorze poczwarkowej, na częściach podziemnych
larwy żerują 3 – 4 lata,
✔ USZKODZENIA: zgryzanie korzeni i rozłogów, dziurawią bulwy roślin
✔ SZKODLIWE: larwy (pędraki)
✔ ZAPOBIEGANIE: orka zimowa – niszczenie stadiów zimujących, wyłapywanie larw
jesienią – zakopywanie gotowanych warzyw, które po kilku dniach niszczy się z
pędrakami, chemicznie – zaprawiane nasiona lub wysiew z preparatami
granulowanymi, ew. oprysk roślin w przypadku masowego pojawu

Amphimallon solsitiale – guniak czerwczyk

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Melolonthinae

✔ mniejszy owłosiony, jaśniejszy od M. melolontha, 14 – 18 mm, słomkowożółte do

brunatnożółtej barwy, koniec odwłoka równomiernie zakończony
✔ rozwój podobny do chrabąszczy ale krótszy: 2 – 3 letni, imago VI - VIII
✔ USZKODZENIA: jak u chrabąszczy
✔ SZKODLIWE: wyłącznie pędraki (larwy)
✔ ZAPOBIEGANIE: jak u chrabąszczy
 Phylloperta horticola – ogrodnica niszczylistka

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Rutelidae

✔ ok 9 – 11mm,
✔ USZKODZENIA: jak u chrabąszcza majowego
✔ SZKODLIWE: pędraki, imago odżywiają się liśćmi i częściami generatywnymi
różnych roślin (różowych, baldaszkowych, zbożowych)
✔ ZAPOBIEGANIE: jak u chrabąszczy

Bibio marci – leń marcowy

Bibio hortulanus – leń ogodowy

• Rząd: Diptera
• Rodzina: Bibionidae

✔ larwy apodialne, wyodrębniona puszka głowowa, zimują w glebie, poczwarka około

10 dni, jaja składane do gleby
✔ B. marci – samiec i samica jednej barwy – czarnej długość 11 – 13 mm, reszta
biologii, wylot III, szkodliwości i zwalczania jak u B.h.
✔ B. hortulanus – samica żółtobrunatna, samiec czarny, 10 -13 mm, wylot IV - V
✔ USZKODZENIA: larwy zjadają kiełkujące nasiona, zgryzają korzenie, bulwy
✔ SZKODLIWE: tylko larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: osuszanie gleb (owad wyst. na glebach raczej wilgotnych),
zabiegi chemiczne jak w przypadku komarnic

Lygus rugulipennis – zmiennik lucernowiec

• Rząd: Hemiptera
• Rodzina: Myridae

✔ barwa żółtawozielonkawobrunatna, zimowanie: ściółka i miedza, zadrzewienia,

zerowanie w III, po 1 miesięcy – na inną roślinę, którą zasiedlają,
✔ jaja składane do tkanek roślinnych – pojaw po około 20 dniach, poł. VII – imago,
✔ 2 pokolenia w roku
✔ USZKODZENIA: bezpośrednie i pośrednie, odbarwienia tkanek, chlorozy, nekrozy,
deformacje, więdnięcie i opadanie pąków
✔ SZKODLIWE: larwa i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: oprysk preparatami chemicznymi w okresie pojawienia się
pierwszych uszkodzeń
 Agrostis segetum – rolnica zbożówka
Agrostis exclamationis – rolnica czopówka
Xestia c-nigrum – rolnica panewka

• Rząd: Lepidoptera
• Rodzina: Noctuidae

✔ A. segetum: 40 – 50 mm, w ciągu roku 2 pokolenia, plamka nerkowata

✔ X. c-nigrum: 35 – 40 mm, 2 pokolenia w roku, „c-plamka”
✔ zimują wyrośnięte gąsienice w glebie, w 2 poł. V wylot imago,
✔ jaja składane na liściach roślin zielnych – 2 pierwsze stadia na roślinie, następnie
schodzą do gleby, gdzie odbywają dalszą część rozwojową, larwa polipodialna,
✔ USZKODZENIA: gąsienice pierwszych stadiów – gołożery blaszek liściowych,
starsze gąsienice żerują na korzeniach, często przegryzają korzeń główny, wgryzają
się do korzeni spichrzowych i bulw zjadając przyziemne części roślin,
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: orka jesienna głęboka (niszczenie stadiów zimujących +
wyciąganie ich na powierzchnie – żer dla ptaków;), niszczenie chwastów na polach –
ograniczenie żywicieli alternatywnych

Mamestra brassicae – piętnówka kapustnica

Melanchra pisi – piętnówka grochówka
Melanchra persicariae – piętnówka rdestówka

• Rząd: Lepidoptera
• Rodzina: Hadeninae

✔ rozpiętość skrzydeł 35 – 60 mm, gąsienice wyraźnie dwubarwne

✔ jaja składane na częściach nadziemnych na dolnej stronie liści, zimuje poczwarka w
glebie, wylot imago w 2 poł. V i na początku VI, 2 pokolenia w roku
✔ USZKODZENIA: wygryzanie piętna w częściach nadziemnych, zjadanie liści i
pędów, przy masowych pojawach – powstawanie gołożerów; M. brassicae: szkodnik
kapustnych - początkowo dziury w liściach, potem gołożer, w późniejszym okresie
wgryzają się do wnętrza główek, gdzie żerują w chodnikach, zanieczyszczając
wnętrze rośliny odchodami
✔ SZKODLIWE:
✔ ZAPOBIEGANIE: oprysk preparatami chemicznymi + ew. preparaty bakteryjne,
jesienna głęboka orka – niszczenie zimujących poczwarek, niszczenie chwastów –
żywiciele alternatywni dla gąsienic + pokarm dla imago
 Autographa gamma – błyszczka jarzynówka

• Rząd: Lepidoptera
• Rodzina: Noctuidae

✔ motyl średnich rozmiarów, 35 -45 mm, skrzydła brunatne, plamka w kształcie litery
gamma, gąsienice zielone do zielonożółtych, pierwsze pokolenie nadlatuje z południa
Europy (dane o zimowaniu gąsienic w Polsce nie są potwierdzone), jaja składane na
różnych częściach roślin, uprawnych i chwastów, żerowanie na częściach
nadziemnych, wylot imago IV – V,
✔ USZKODZENIA: objadanie liści – powstawanie gołożerów
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: głęboka orka niszcząca zimujące gąsienice, niszczeni żywicieli
alternatywnych – chwastów, w przypadku masowego pojawu – preparatami
chemicznymi lub bakteryjnymi

Aphis fabae – mszyca burakowa

• Rząd: Hemiptera
• Rodzina: Apphididae

✔ rozwój mszyc – skrypt strona 128 – 132, bezskrzydłe 2,2 mm dł., matowoczarne z
brązowym odcieniem, uskrzydlone – czarnozieloneczarnozielone, błyszczące,
✔ gatunek dwudomny – żywiciel pierwotny (zimowy) drzewa lub krzewy (trzmielina,
kalina, jaśminowiec) na częściach nadziemnych zimują jaja – na wiosnę wylęg –
bezskrzydłe założycielki rodu, rozmnażają się dzieworodnie prze 2 – 3 pokolenia, w
ostatnich pokoleniach pojawiają się formy uskrzydlone – migrantki, przelot na
żywiciela wtórnego (letniego – burak, bób, bobik, mak, ziemniaki). kolonie na
wierzchołkowych częściach rośliny, dalej powrót na żywiciela pierwotnego –
uskrzydlone samice rodzą larwy z których rodzą się samice pokolenia obupłciowego
(amfigoniczne) i w okresie dorastania samce z żywicieli letnich przylatują, kopulują
– następuje składanie jaj
✔ do 10 pokoleń w ciągu roku, zimują jaja
✔ USZKODZENIA: wysysanie soku, zaburzenie procesów metabolicznych,
deformacja liści, zniekształcenia, wyrośla, zmiana barwy tkanki roślinnej +
pokrywanie spadzią – środowisko do życia dla grzybów (sadzaki) + wektor wielu
chorób,
✔ SZKODLIWE: larwy oraz imago
✔ ZAPOBIEGANIE: zwalczanie chemiczne w okresie naloty form uskrzydlonych
 Myzus persicae – mszyca brzoskwiniowa

• Rząd: Hemiptera
• Rodzina: Aphididae

✔ bezskrzydłe dzieworódki – kolor bezbarwny:) żółtozielone, żółte lub różowe o

długości 2 – 3mm, f. uskrzydlone maja głowę, tułów czarne, odwłok
oliwkowozielony z dużą plamką i ciemniejszymi syfonami, syfony lekko rozdęte
✔ 2 żywicieli: zimowy = brzoskwinia, letni = burak, ziemniaki, tytoń, motylkowate
✔ możliwość rozwoju anholocyklicznego (cały czas dzieworodnie – np. pod osłonami)
✔ zimuje w stadium jaja składanego na brzoskwini, w okresie pękania pąków wylęgają
się założycielki rodu, 1 – 2 pokolenia, dalej osobniki uskrzydlone przelatują na
żywicieli letnich, gdzie rozwija się nawet kilkanaście pokoleń
✔ USZKODZENIA: kędzierzawienie roślin, liści, przenoszenie ponad 100 chorób
wirusowych, w tym wirusy pyry = ziemniaka,
✔ SZKODLIWE: larwy i imago
✔ ZAPOBIEGANIE:

Tetranychus urticae – przędziorek chmielowiec

• Gromada: Arachnida
• Rząd: Acarida = Acarina
• Rodzina: Tetranychidae

✔ lubią ciepło i sucho :) 20st C, wilgotność ok 70%, samice żyją dłużej, płodność =
1 – 2 jaja dziennie, min temp. rozwoju 7 – 12st C, max32 – 38st C, pojaw od VI do
końca IX, lata suche i ciepłe => masowe pojawy,
✔ samica owalna, grzbietowo wypukła, barwy żółtozielonej, samiec smuklejszy
gruszkowaty o zwężonym tylnym końcu
✔ zimują zapłodnione samice w różnych kryjówkach, w czasie zimy ginie 15 – 50 %
samic na skutek żerowania innych stawonogów, wiosną wychodzą z ukrycia,
przechodzą na rośliny żywicielskie, po wstępnym żerowaniu rozpoczynają składanie
jaj na dolnej stronie blaszki liściowej pokrywając je delikatną pajęczynką, rozwój
embrionalny 2 - 22 dni – zależy od temp, całego pokolenia 20 -60 dni,
✔ w uprawach polowych zwykle od 4 - 5 pokoleń, (do 17 pokoleń w roku)
✔ larwy 3 pary(!) odnóży, osobnik dorosły 4 pary.
✔ USZKODZENIA: nakłuwanie chelicerami i wysysanie soków, prędkość 20
kom/min. (jedna samica), przebarwienia, chlorozy, brunatnienie, przedwczesne
opadanie liści,
✔ SZKODLIWE: larwy oraz postacie dorosłe
✔ ZAPOBIEGANIE: akarycydy (śr. chem. na roztocza) lub (pod osłonami) drapieżne
roztocza
 Porcellio scaber – stonóg piwniczny

• Typ: Arhropoda
• Podtyp: Crustacea
• Rząd: Isopoda
• Rodzina: Porcellionidae

✔ pancerz wysycony WĘGLANEM WAPNIA,1 pokolenie w roku

✔ zimują postacie dorosłe w glebie i różnych kryjówkach, wiosną samica składa jaja do
pakiecika na przednich kończynach, wylęgające sie larwy są noszone przez samicę,
starsze – indywidualny tryb życia, zasiedlają wilgotne środowiska.
✔ dł. ciała 11 -16 mm, szerokość 6 -7,5 mm,
✔ USZKODZENIA: kiełkujące nasiona i młode rośliny, jednak ich głównym
pokarmem są rozkładające substancje roślinne,
✔ SZKODLIWE: postać dorosła i larwa
✔ ZAPOBIEGANIE:

Blaniulus guttulatus – krocionóg krwawoplamy

• Typ: Arhropoda
• Podtyp: Myriapoda
• Gromada: Diplopoda
• Rząd: Ophistospermophora
• Rodzina: Blaniulidae

✔ ciało podzielone na 37 – 57 segmentów, samice 67 – 103 pary odnóży, samce 59 – 87

par, barwa ciała biała do białożółtej, po bokach 40 brodawek wydzielających
czerwono-pomarańczowy płyn, aparat gębowy gryzący, oczu brak, dł. 9 -16 mm
✔ zimują osobniki dorosłe i larwy w glebie , w różnych kryjówkach, składanie jaj
rozpoczyna się w maju i trwa niemal przez całe lato,w ciągu roku 1 pokolenie,
dorosłe osobniki mogą żyć nawet do 3 lat, unikają silnego nasłonecznienia
✔ USZKODZENIA: wgryzają się w korzeń rośliny, występuje także na owocach
truskawki, bulwach ziemniaka, w korzeniach buraka, ogórkach, pospolity szkodnik
pod osłonami roślin ozdobnych
✔ SZKODLIWE:
✔ ZAPOBIEGANIE:
 Deroceras agreste– pomrowik polny

• Typ: Mollusca
• Gromada: Gastropoda
• Rząd: Stylommatophora
• Rodzina: Limacidae

✔ dł. ciała 4 – 6 cm, barwa jasnobrązowa, pokryty białym, mlecznym śluzem

✔ zimują jaja, rzadko osobniki dorosłe, wiosną lęgną się młode, żerują 2 – 3 mies., po
kopulacji jaja składane po 20 – 30 sztuk w miejscach ocienionych i wilgotnych,
✔ 1 pokolenie w ciągu roku
✔ USZKODZENIA: podłużne otwory w liściach (wygryzanie blaszek liściowych i
owoców różnych roślin) miejsca żerowania pokryte są błyszczącym śluzem
✔ SZKODLIWE:
✔ ZAPOBIEGANIE: zbyt wilgotne pola osuszać, wykaszanie traw i chwastów na
polach w pobliżu upraw, wyłapywanie za pomocą przynęt, w latach masowego
pojawu można opylać pola kainitem, wapnem lub preparatami chemicznymi
(moluskocydami)

Apodemus agriarius – mysz polna

Microtus arvalis – nornik polny
Clethrionymus glareolus – nornica ruda

• Typ: Chordata
• Podtyp: Vertebrata
• Gromada: Mammalia
• Rodzina: Muridae (myszowate)
• Rodzina: Arvicolidae (nornikowate)

✔ mysz: długość ciała ok 10 cm, ogona 7 cm, na polach, łąkach, wyrębach, sadach
✔ norniki: 9 – 20 cm (n. polny 10 cm / 3cm = ogon) ciało krępe, pyszczek tępy i krótki,
uszy krótkie i przylegające oraz ogon krótszy od połowy ciała
✔ nornica: 10 cm / 4cm, lasy, parki, sady, gniazda buduje w starych pniach
✔ USZKODZENIA: mysz: zgryza zboża na polu, w stogach i magazynach oraz zielone
części roślin uprawnych, w zimie ogryza korę drzew w szkółkach drzew owocowych
i ozdobnych;
✔ USZKODZENIA: nornik: zjada zboża, części zielone roślin, przede wszystkim
motylkowate, wygryza podziemne części roślin (marchwi, pietruszki)
✔ USZKODZENIA: nornica: zjada zielone części roślin i nasiona, zimą ogryza kore
drzew w szkółkach i w młodych sadach, sąsiadującymi z lasami
✔ SZKODLIWE: osobnik dorosły
✔ ZAPOBIEGANIE: wczesny zbiór zbóż, bezpośrednia podorywka po zbiorze,
głęboka orka jesienna, szybki omłot, likwidowanie ugorów i nieużytków, ustawienie
tyczek na otwartych powierzchniach – zwiększenie skuteczności ptaków
 SZKODNIKI ROŚLIN MOTYLKOWATYCH

Kakothrips robustus – wciorniastek grochowiec

• Rząd: Thysanoptera
• Rodzina: Thripidae

✔ samica 1,6 – 1,8 mm, samiec ok 1 mm dł., 2 pary skrzydeł opatrzone szeroka frędzlą
(zasadnicza powierzchnia nośna), larwy żółte, imago czarno – brunatne, aparat
kłująco – ssący, nimfa praktycznie nie pobiera pokarmu, jest nieruchliwa i bardzo
słabo sie przemieszcza
✔ zimują larwy oraz nimfy w glebie do głębokości 40 cm, od końca IV imago do
połowy VII, przemieszczają się one na motylkowate, gdzie żerują i składają jaja do
różnych części roślin żywicielskich, wylęgające się larwy żerują około 4 tyg., po
czym schodzą do gleby, gdzie przechodzą dalszy rozwój, następnie zimują - ciągu
roku 1 pokolenie, występowanie. na grochu i bobie
✔ USZKODZENIA: nakłuwanie i wysysanie soków, przebarwienia, żółknięcia,
zasychanie części lub całych roślin, uszkodzone strąki są zdeformowane i mają
skorkowaciałą powierzchnie
✔ SZKODLIWE: larwy i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: zabiegi agrotechniczne – głęboka orka, wysiewać odmiany
szybko rosnące i szybko zakwitające, w przypadku masowego pojawu – oprysk
roślin preparatami chemicznymi krótko przed kwitnieniem albo w początkowym
okresie zakwitania roślin

Acyrthosiphon pisum – mszyca grochowianka

• Rząd: Hemiptera
• Rodzina: Aphididae

✔ bezskrzydłe dzieworódki 3,5 – 5,5 mm, trawiastozielone, długie czułki oraz nogi,
obecne syfony, około 10 pokoleń w roku
✔ zimują jaja na wieloletnich motylkowatych, głównie lucernie i wyce, stąd
rozprzestrzeniają się wiosną na groch, duże kolonie spotyka się na młodych pędach
roślin, kwiatach, liściach, strąkach
✔ USZKODZENIA: wysysanie soku,przebarwienia, deformacje, spadek plonu, etc
+ grzyby sadzakowe i czernidłakowe – na spadzi mszyc
✔ SZKODLIWE: larwa i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: wczesny wysiew grochu, izolacje grochu od koniczyny łąkowej i
wyki piaskowej, przy silnym pojawie zwalczać chemicznie w okresie tworzenia
pierwszych kolonii
 Bruchus pisorum – strąkowiec grochowy
Bruchus rufimanus – strąkowiec bobowy
Acanthoscelides obtectus – strąkowiec fasolowy

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Bruchidae

✔ Bp: długość 4 – 5 mm, pokrywy czarne, pokryte szarymi lub rudawymi włoskami,
pygidium u nasady plamkę jasnych włosków ułożonych w kształcie lilijki, zimują
postacie dorosłe w ziemi lub wewnątrz nasion, wylot następuj w okresie kwitnienia
grochu, samice składają jaja na młodych strąkach
✔ Br: 4 – 5 mm, pokrywy czarne z białymi nieregularnie rozmieszczonymi plamami,
widoczna część odwłoka (pygidium) ubarwiona jednolicie – szaro, zimują postacie
dorosłe na polach lub magazynach, po krótkim żerowaniu samica składa jaja na
młodych strąkach bobu i bobiku,
✔ Ao: 2 – 4 mm, pokrywy brunatnoszare, pokryte złotawymi łuseczkami, z wyraźnie
ciemniejszymi cętkami, w warunkach magazynowych 8 pokoleń w roku, w 1
nasieniu kilka larw
✔ USZKODZENIA: larwy wgryzają się do nasion, żerują pojedynczo (BP + BF), kilka
lub kilkanaście (Ao)
✔ SZKODLIWE: larwa i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: rośliny przeznaczone na nasiona wcześnie zbierać i młócić, po
zbiorze glebę głęboko przeorać lub przekopać – zniszczenie zimujących imago,
zwalczanie chemiczne przed kwitnieniem i w okresie powstawania pierwszego piętra
kwiatostanu
 Sitona lineatus – oprzędzik pręgowany
Sitona griseus – oprzędzik szary
Sitona crinitus – oprzędzik wielożerny
• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Curculionidae

✔ SL: czarny, 4 – 5 mm,

✔ zimują imago, na wiosnę się uaktywniają – żer uzupełniający na motylkowatych,
żer zatokowy, jaja składane do gleby, w glebie zapoczwarczenie
✔ USZKODZENIA: osłabienie roślin, larwy żerują na korzeniach (na brodawkach
korzeniowych) wyjadając ich zawartość – upośledzenie wiązania azotu, rośliny
słabiej się rozwijają, gorzej kwitną, wiążą mniej strąków
✔ SZKODLIWE: imago i larwy
✔ ZAPOBIEGANIE: wczesny wysiew roślin zasilanych nawozami zmniejsza
niebezpieczeństwo zniszczenia ich przez chrząszcze, zaprawianie nasion zabezpiecza
korzenie we wczesnej fazie ich rozwoju przed larwami, postacie dorosłe zwalcza się
chemicznie wiosną w początkowym okresie ich żerowania

Cydia nigricana – pachówka strąkóweczka

• Rząd: Lepidoptera
• Rodzina: Torticidae

✔ kilkanaście mm, ciemnobrunatna barwa, jaja składane zwykle na działkach kielicha

lub młodych strąkach, wyrośnięta larwa opuszcza strąk i schodzi do gleby gdzie
zimuje, w strąku zwykle 1 lawa czasem 2 – wtedy jedna maleńka a druga już
opuszcza strąk <= skłonności kanibalistyczne, 1 pokolenie w roku
✔ zimują wyrośnięte gąsienice, V – przepoczwarczenie, pod koniec V latają już imago
✔ USZKODZENIA: larwy wgryzają się do strąka i tam żerują, nasiona zgryzane z
zewnątrz, zanieczyszczając wnętrze strąka odchodami
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: głęboka orka – niszczenie zimujących gąsienic, plantacje grochu
należy zakładać możliwie daleko od pól na których uprawiano go w roku
poprzednim, należy siać możliwie jak najwcześniej, przy przekroczeniu progu 1
złoża na 10 roślin – w momencie wylęgu larw preparaty chemiczne
 Contarinia pisi – Paciornica grochowianka

• Rząd: Diptera
• Rodzina: Cecidomyiidae

✔ około 2 mm, barwy żółtej, z brunatnymi paskami na stronie grzbietowej, niemal

czarne czułki, larwa biaława lub żółtawa ok 3mm, 2 pokolenia w roku
✔ jaja składane do pąków kwiatowych i wierzchołków pędów
✔ zimują larwy w glebie w delikatnym oprzędzie (skrypt => kokonie), wiosną
przepoczwarczenie, V – VI wylot imago, korelacja z fazą rozwojową grochu – w
momencie formowania się pąków kwiatowych, wyrośnięte larwy opuszczają kwiaty
✔ USZKODZENIA: grubienie dna kwiatowego, skracanie międzywęźli, nabrzmiewają
i usychają, strąki powstałe z uszkodzonych kwiatów są drobne i skręcone,
wewnętrzna powierzchnia strąków i nasiona są wygryzione
✔ SZKODLIWE: larwy
✔ ZAPOBIEGANIE: wcześniejszy siew (przyspieszenie kwitnienia) siew odmian
wczesnych o krótkim okresie wegetacji, izolacja przestrzenna od zeszłorocznych
upraw grochu , zwalczanie chemiczne w czasie lotu muchówek, przed złożeniem jaj,
w okresie zawiązywania pąków kwiatowych
 SZKODNIKI ROŚLIN KRZYŻOWYCH (cz. 1)

Brevicoryne brassicae – mszyca kapuścianka

• Rząd: Hemiptera
• Rodzina: Aphidoidea

✔ bezskrzydłe dzieworódki, o dł. 2 – 3,3 mm, żółtozielone, zielone lub oliwkowe

✔ silnie pokryte nalotem woskowym – sprawiają wrażenie barwy szarej
✔ gat. jednodomny, jaja zimują na rzepaku wiosną, wylęg larw daje pokolenie
założycielek rodu (+os. uskrzydlone) masowy lot w VI, w ciągu roku do 9 pokoleń
✔ USZKODZENIA: wysysanie soku, skutki: deformacja liści, przebarwienia, słabszy
wzrost, większa podatność na choroby, spadek plonu – kapusta ma nie zawiązane
główki
✔ SZKODLIWE: larwa i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: zwalczanie chemicznie po stwierdzeniu 6 mszyc na roślinach, z
chwilą tworzenia pierwszych kolonii, niszczenie resztek pożniwnych po zbiorach
r. krzyżowych, unikanie sąsiedztw rzepaka ozimego w pobliżu plantacji
kapustowatych

Eurydema oleraceum – warzywnica kapustna

Eurydema ornatum – warzywnica ozdobna

• Rząd: Hemiptera
• Podrząd: Heteroptera
• Rodzina: Pentatomidae

✔ EOL: 6 – 8 mm, owalnie wydłużony, ciemnozielony lub niebieskawy, metalicznie

błyszczący, na górnej stronie ciała plamki: żółtawe u samca, czerwonawe u samicy,
larwa jet czarno – biała,
✔ EOR: 10 – 11 mm, barwa ciemnoczerwona, z czarnym deseniem różnych plamek,
błyszczące
✔ (EOR + EOL): zimuje owad dorosły w ściółce lub pod korą drzew, w V owady
gromadzą się na chwastach i w VI przelatują na rośliny krzyżowe, na których żerują,
samice składają beczułkowate jaja w złożach w dolnej stronie liści i na ogonkach
liściowych, wylęgające się po kilku dniach larwy żerują gromadnie później
pojedynczo na roślinach, w ciągu roku 1 pokolenie
✔ USZKODZENIA: nakłuwanie i wysysanie soku z liści – jasne nekrotyczne plamki,
wypadanie tkanek w tych miejscach,uszkodzone liście zasychają
✔ SZKODLIWE: larwa i imago
✔ ZAPOBIEGANIE: oprysk roślin w momencie pojawienia się szkodnika
 Pieris brassicae – bielinek kapustnik
Pieris rapae – bielinek rzepnik

• Rząd: Lepidoptera
• Rodzina: Pieridae

✔ PB: rozpiętość skrzydeł 40 – 60 mm, ubarwienie skrzydeł białe, na przednich

skrzydłach kącie wierzchołkowym duża czarna plama sięgająca do połowy brzegu
zewnętrznego, u samic dodatkowo 2 małe czarne plamki, gąsienice są zielone z
czarnymi plamami tworzącymi smugi, złoża jaj po kilkanaście sztuk, początkowo
żerują gromadnie potem się rozchodzą przez przepoczwarczeniem
✔ PR: larwy całe zielone, plama nie sięga do połowy – maleńka, jaja składane
pojedynczo, larwy żerują pojedynczo
✔ 2 – 3 pokolenia w roku, zimuje poczwarka przyklejona do gałęzi, patyków, murów,
płotów, etc, poczwarko pokryta, jasna z ciemnymi plamkami, na wiosnę wylatuje
motyl, jaja są składane na liściach roślin kapustnych, imago latają IV - XI
✔ USZKODZENIA: wygryzanie + zanieczyszczanie swoimi odchodami, gołożer
blaszek liściowych
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: w okresie masowych pojawów gąsienic – zwalczanie chemiczne
lub biologiczne (preparaty bakteryjne)

Plutella xylostella – tantniś krzyżowiaczek

• Rząd: Lepidoptera
• Rodzina: Plutellidae

✔ rozpiętość skrzydeł 15 – 18 mm, skrzydła 1 pary – stosunkowo długie, wąskie,

brązowe, z biała falistą smugą wzdłuż brzegu tylnego, tylne szare z długą
sztrzępiną, gąsienice są zielone z czarną głową, bardzo ruchliwe
✔ zimują poczwarki w luźnych kokonach, na chwastach i w szczelinach drzew,
pojawiające się na wiosnę motyle składają jaja na dolnej stronie liścia roślin
krzyżowych uprawnych i chwastach, w ciągu roku rozwijają sie 2 – 3 pokolenia
✔ USZKODZENIA: wylęgłe gąsienice początkowo minują liście, a później żerują na
ich dolnej stronie wyjadając małe otworki – żer okienkowy silnie porażone rośliny
zamierają
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: głęboka orka jesienna – niszczenie stadiów zimujących, usuwanie
chwastów z rodziny krzyżowych – eliminacja żywicieli zastępczych, po
przekroczeniu na początku wegetacji 1 gąsienicy na 50 roślin – oprysk preparatami
chemicznymi
 Ceutorhynchus assimilis – chowacz podobnik

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Curculionidae

✔ szaroczarny, 3 – 4 mm, grupa łuszczynowe, długi ryjek, widoczne czułki

✔ larwa apodialna z wykształconą puszką głowową, zimują postacie dorosłe, na wiosnę
się uaktywniają (żer uzupełniający, głównie na rzepaku), jaja są składane do wnętrza
łuszczyny, larwa żeruje wewnątrz, zgryzając nasiona od zewnątrz, 1 pokolenie w
roku
✔ USZKODZENIA: p. pow. + żółknięcie łuszczynek, spadek ilości i jakości plonu,
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: niszczenie chwastów krzyżowych, zwalczanie chemiczne –
stosowanie preparatu bezpośrednio na roślinę

Ceutorhynchus quadridens – chowacz czterozębny

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Curculionidae

✔ zimuje imago, na wiosnę się uaktywnia, jaja składane do ogonków liściowych lub
łodyg (!), larwy żerują w miejscu złożenia jaj (pźniej do łodyg),
✔ USZKODZENIA: wyjadane zawartości łodyg, wyginanie i łamliwość łodyg,
jednostronne pękanie pędów
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: próg szkodliwości wynosi 2 chrząszcze na 25 roślin,
zwalczanie preparatami chemicznymi, patrz pow.

Ceutorhynchus napi – chowacz brukwiaczek

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Curculionidae

✔ biologia identyczna jak u C. quadridens,

✔ USZKODZENIA: często jednostronne pękanie pędów, staśmienie pędów, wyleganie
roślin, utrudniony wzrost i przewodzenie soli mineralnych
✔ SZKODLIWE: larwa
✔ ZAPOBIEGANIE: jak u Ca
 Ceutorhynchus pleurostigma – chowacz galasówek

• Rząd: Coleoptera
• Rodzina: Curculionidae

✔ jaja składane na szyjce korzeniowej rzepaku i kapustnych,

✔ USZKODZENIA: żerowanie larw prowadzi do powstania wyrośli = galasów,
hypertrofia komórek, osłabienie pędu, gorsze przewodzenia wody i soli mineralnych,
w miejscu uszkodzeń często wchodzą grzyby
✔ SZKODLIWE: larwa – rasa letnia, (może żerować imago – rasa wiosenna)
✔ ZAPOBIEGANIE: