You are on page 1of 1

?

JAK I DLACZEGO

www.swiatnauki.pl/jakidlaczego

Dlaczego drzewa nie rosn w nieskoczono?


Piotr Gruszyski, Nidzica

Odpowiada prof. dr hab. Przemysaw Wojtaszek z Zakadu Biologii Molekularnej i Komrkowej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu:

Wspczesna budowa drzew jest efektem ewolucji rozwiza konstrukcyjnych, ktre pozwoliy rolinom wyj na ld. Ich komrki musz by odpowiednio wypenione wod, by prawidowo funkcjonowa. Roliny ldowe wyksztaciy wic specjaln tkank przewodzc naczynia dostarczajc wody do wszystkich organw. Jest to nie lada wyzwanie, gdy konkurencja o wiato do fotosyntezy zmusza roliny do wzrostu coraz wyej i wyej. Wspczesne roliny ldowe przypominaj wic troch budowane przez ludzi wysokociowce. Gdzie w ich wntrzu biegn cigi kapilarnych rurek, ktre transportuj wod pobran przez korzenie z gleby. Jej przepyw nie jest jednak

wymuszany przez pompy toczce, lecz przez si ssc transpiracji wytwarzan przez parowanie wody z lici. Pozwala ona uzyska rnic cinie nawet 4 MPa (40 atm), a to umoliwia wyniesienie supa wody do wysokoci okoo 120130 m. Najwysze znane nam obecnie okazy drzew sekwoje Sequoia sempervirens s ju wysokie jak trzydziestopitrowe wieowce i nadal rosn. Rolinny transport wody jest niezwykle efektywny. Szacuje si, e sekwoja o wysokoci 45 m zuywa dziennie okoo 600 l wody. By temu sprosta, naczynia maj szczegln konstrukcj. S to martwe komrki waciwie wycznie ciany komrkowe o rednicy zwykle poniej milimetra, ale o dugoci nawet i kilku metrw. Dziki temu stawiaj przepywowi wody opr nawet milion razy mniejszy ni ywe komrki. Szybko transportu,

w zalenoci od warunkw zewntrznych, wynosi w nich od kilku centymetrw na minut do nawet do 22.5 m/min. ciany naczy s hydrofobowe i wzmocnione tak, e wytrzymuj rnice cinie do 6 MPa. Gdyby nie to, zostayby zgniecione przez ssiednie komrki. Kady system ma jednak swoje ograniczenia i to one sprawiaj, e drzewa nie mog dorasta do dowolnych rozmiarw. Woda jest transportowana w postaci kapilarnych supw utrzymywanych w cigoci siami kohezji. Grawitacja ziemska oraz tarcie w naczyniach sprawiaj, e supy te maj ograniczon wytrzymao. Gdy zostan przerwane, pojawiaj si pcherzyki powietrza, ktre zatykaj kapilary naczy. Std na czubki coraz wyszych drzew dociera coraz mniej wody, a to spowalnia ich wzrost. Komrki na samej grze s mae, mae s te licie. Przestrzenna granica wzrostu drzew jest wic w duym stopniu okrelona sprawnoci transportu wody. Mniej wiemy o granicy czasowej. Roliny s najduej yjcymi organizmami na Ziemi; wspomniane sekwoje maj obecnie okoo 2 tys. lat i nadal rosn. W przypadku rolin rozmnaajcych si wegetatywnie (np. przez kcza czy rozogi) mona mwi o osobnikach, ktrych wiek siga ponad 40 tys. lat, jak Lomatia tasmanica, czy 12 tys. lat, jak Gaylussacia brachycera. Umoliwia to odmienna ni u zwierzt organizacja procesw rozwojowych. Komrki merystematyczne (macierzyste) w korzeniach i pdach s zawsze gotowe do wzrostu. Jest to wynik przystosowania ewolucyjnego, umoliwiajcego organizmom osiadym waciwie reagowa na sezonowo zmieniajce si warunki rodon wiska w najbliszym otoczeniu. Pytania prosimy kierowa na adres redakcji: wiat Nauki, ul. Garaowa 7, 02-651 Warszawa, lub e-mailem: swiatnauki@proszynskimedia.pl

96

WIAT NAUKI

Padziernik 2007

MIROSAW GRY

You might also like