?

88

JAK I DLACZEGO?

Dlaczego istniej akurat dwie pcie?

EWA PATUSISKA Z WARSZAWY

Odpowiada dr Mikoaj Golachowski z Zakadu Biologii Antarktyki Polskiej Akademii Nauk:

Wszystkie cechy organizmw su waciwie przekazywaniu genw nastpnym pokoleniom. Wikszo gatunkw osiga to poprzez czenie haploidalnych komrek pciowych formujcych zygot, czyli rozmnaanie pciowe. Czy jednak nie lepiej rozmnaa si bezpciowo i nie mie problemw zwizanych z seksem, na przykad z szukaniem partnera, a ponadto wydawa wicej potomstwa? W populacji pciowej samica musi wyda na wiat co najmniej dwoje potomstwa, by liczebno nie spada, w bezpciowej jedna crka zapewni ten sam efekt. Partenogenetyczne mszyce brzoskwiniowe mog w cigu dwu-, trzytygodniowego ycia urodzi do 100 nimf, ktre przychodz na wiat ju ciarne! Dlaczego wic wikszo istot marnuje czas na rozmnaanie pciowe? Odpowied

tkwi w korzystnym zjawisku rekombinacji genw, do ktrej dochodzi podczas powstawania i czenia gamet. Dwoisto pci jest uzasadniona. Przy anizogamii, czyli czeniu gamet rnej wielkoci, moliwe s dwie strategie. Osobniki albo oszczdzaj na materiaach zapasowych i wytwarzaj mae gamety, poszukujce partnerw (plemniki), albo produkuj gamety wiksze i mniej ruchliwe (komrki jajowe), atwiejsze do znalezienia i zapewniajce zygocie lepszy start. Ten podstawowy dymorfizm pci znajduje odzwierciedlenie w strategiach rozrodczych samcw i samic. Nie jest jednak prawd, by wystpoway jedynie dwie pcie. Liczba wariacji zdaje si nieskoczona. Obok organizmw, ktre przynajmniej czasowo rezygnuj z rozmnaania pciowego, mamy i takie, ktre zalenie od fazy ycia pe zmieniaj. Tak jest u wielu ryb (np. bazenkw), ktre zaczynaj jako samce, a nastpnie zmieniaj si w samice, gdy wiksza masa pozwala na wytwarzane wikszej liczby jaj. Gatunkom, u ktrych o sukcesie rozrodczym decyduje konkurencja, opaca si najpierw by samic, a z wiekiem zmienia si w silnego samca. Istniej te gatunki, u ktrych cechy mskie i eskie wystpuj rwnoczenie. Najczciej jednak i one poszukuj partnera. Sytuacja jest bardziej skomplikowana u gatunkw izogamicznych, produkujcych gamety jednakowej wielkoci. Nie bdc ograniczone dwiema skrajnymi strategiami, wytwarzaj one znacznie wicej ni dwa rodzaje gamet (nie uywa si wtedy okrele eskie i mskie, lecz mwi o typach pciowych) tak jest u czci luzowcw, u ktrych podstawowych pci bywa nawet 13, a liczba rnorodnych wariantw pochodnych siga 500. Dwupciowo, cho dominujca, nie jest cech wszystkich organizmw. Przykad luzowcw wiadczy, e stanowi ona najlepszy kompromis midzy potrzeb generowania rnorodnoci potomstwa a trudnociami ze znalezieniem partnerw. Nawet bowiem jeli pci jest wicej ni dwie, to do tanga trzeba dwojga, a gamety rnych typw cz si w pary i jedynym ograniczen niem jest to, by kada bya inna. Pytania prosimy kierowa na adres redakcji: wiat Nauki, ul. Garaowa 7, 02-651 Warszawa lub e-mailem: swiatnauki@proszynskimedia.pl
MIROSAW GRY

WIAT NAUKI MARZEC 2007