Warszawa 20 marca 2007 r.

KANCELARIA SENATU
BIURO INFORMACJI I DOKUMENTACJI

Prawa i zadania funkcjonariuszy Stray Granicznej w wietle nowelizacji ustawy

Ochrona granicy pastwowej to podstawowa funkcja pastwa, majca zapewni bezpieczestwo zewntrzne kraju. Za ochron granicy pastwowej na ldzie i morzu oraz za kontrole ruchu granicznego odpowiada minister spraw wewntrznych i administracji. Zadanie ochrony naszych granic, morskich i ldowych, oraz kontroli ruchu granicznego powierzone zostao Stray Granicznej, ktra otrzymaa uprawnienia ustawowe 12 padziernika 1990 roku1, a swoje funkcjonowanie rozpocza 16 maja 1991 roku. W okresie midzywojennym, od 1924 roku na stray naszych granic sta Korpus Ochrony Pogranicza, a od 1928 roku Stra Graniczna zorganizowana na wzr wojskowy. Po wojnie, w 1945 roku powoano do ycia Wojska Ochrony Pogranicza, ktre istniay do koca 1991 roku, czyli do czasu powoania obecnej Stray Granicznej. Stra Graniczna Rzeczypospolitej Polskiej to umundurowana i uzbrojona formacja, ktra powoana jest do szeroko rozumianej ochrony granic pastwowych, majca istotny wpyw na zapewnienie porzdku publicznego, szczeglnie w strefie nadgranicznej i przej

Ustawa z dnia 12 padziernika 1990 r. o Stray Granicznej, Dz.U. z 2005 r., nr 234, poz. 1997 z p. zmian.

granicznych. Liczy okoo 16 tysicy funkcjonariuszy oraz 4 tys. pracownikw cywilnych. Jest finansowana z budetu pastwa. Dodatkowe rodki, w wysokoci 20% wpyww uzyskanych przez Skarb Pastwa z tytuu przepadku rzeczy pochodzcych z ujawnionych przez Stra Graniczn przestpstw s przeznaczane na usprawnienie funkcjonowania Stray oraz na nagrody dla funkcjonariuszy, ktrzy przyczynili si do ujawnienia tych przestpstw2. Ze wzgldu na ochron zewntrznych granic Stra graniczna jest rwnie dofinansowywana przez Uni Europejsk, ktra przede wszystkim przeznacza swoje fundusze na budow nowych i rozbudow ju istniejcych przej granicznych oraz na nowoczesny sprzt pomocny w pracy funkcjonariuszy. Na czele Stray Granicznej stoi podlegy ministrowi waciwemu do spraw wewntrznych powoywany i odwoywany przez prezesa Rady Ministrw na wniosek tego ministra komendant gwny Stray Granicznej. Jest on centralnym organem administracji pastwowej w sprawach ochrony granicy pastwowej i kontroli ruchu granicznego. Zadania wykonuje przy pomocy podlegego mu urzdu Komendy Gwnej Stray Granicznej. W skad Stray Granicznej wchodz oddziay3 Stray Granicznej, placwki i pododdziay odwodowe (szczeblem porednim struktury organizacyjnej w Morskim Oddziale Stray Granicznej s dywizjony). Komendanci oddziaw, placwek wykonuj swoje zadania przy pomocy podlegych im urzdw komend oddziaw, placwek i dywizjonw. Ponadto Stra Graniczna posiada dwa orodki szkoleniowe: Centralny Orodek Szkolenia w Koszalinie i Centrum Szkolenia w Ktrzynie, a take Orodek Tresury Psw Subowych w Lubaniu. Stra Graniczna posiada szerokie uprawnienia nadane jej na podstawie aktw prawnych: 1) ustawy o Stray Granicznej, 2) ustawy o ochronie granicy pastwowej4 z dnia 12 padziernika 1990 r., 3) ustawy o wjedzie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjedzie z tego terytorium obywateli pastw czonkowskich Unii Europejskiej i czonkw ich rodzin5 z dnia 14 lipca 2006 r., 4) ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej6 z dnia 21 marca 1991 r., 5) ustawy Prawo lotnicze7 z dnia 3 lipca 2002 r., 6) ustawy o cudzoziemcach8 z dnia 13 czerwca 2003 r.,

2 3

Art. 11a ustawy o stray Granicznej..., op. cit. W skad Stray Granicznej wchodzi 12 oddziaw: nadwilaski, lski, warmisko-mazurski, podlaski, nadbuaski, karpacki, sudecki, uycki, lubuski, morski, lski, pomorski i bieszczadzki. 4 Dz.U.05.226.1944 z p. zmian. 5 Dz.U.06.144.1043 z p. zmian. 6 Dz.U.03.153.1502 z p. zmian. 7 Dz.U.06.100.696 z p. zmian. 8 Dz.U.06.234.1694.

7) ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej9 z dnia 13 czerwca 2003 r., 8) ustawy o stanie wyjtkowym10 z dnia 21 czerwca 2002 r., 9) ustawy o powszechnym obowizku obrony Rzeczypospolitej Polskiej11 z dnia 21 listopada 1967 r., 10) ustawy o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowdcy Si Zbrojnych i zasadach jego podlegoci konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej12 z dnia 29 sierpnia 2002 r., 11) ustawy o stanie klski ywioowej13 z dnia 18 kwietnia 2002 r. Funkcjonariusze Stray Granicznej, wykonujc swoje zadania maj prawo do: dokonywania kontroli granicznej, kontroli osobistej, a take przegldania zawartoci bagay, sprawdzania adunkw w portach i na dworcach oraz rodkach komunikacji lotniczej, drogowej, kolejowej i wodnej. Ma to na celu wykluczenie moliwoci popenienia przestpstw i wykrocze, zwaszcza skierowanych przeciwko nienaruszalnoci granicy pastwowej lub bezpieczestwu w midzynarodowej komunikacji. Artyku 11 ust. 1 pkt 2b daje funkcjonariuszom prawo ochrony pasaerw na pokadach samolotw, cznie z uyciem rodkw przymusu bezporedniego i broni. Ma to miejsce w przypadku zagroenia zdrowia lub ycia osb znajdujcych si w samolocie. Stra Graniczna ma rwnie prawo do legitymowania lub ustalania w inny sposb tosamoci osoby, zatrzymywania osb w trybie i w przypadkach okrelonych w przepisach Kodeksu postpowania karnego i innych ustaw oraz doprowadzania ich do waciwego organu Stray Granicznej. Moe rwnie przeszukiwa osoby, rzeczy, pomieszczenia i pojazdy, obserwowa i rejestrowa zdarzenia na drogach oraz w innych miejscach publicznych, zatrzymywa pojazdy i wykonywa inne czynnoci z zakresu kontroli ruchu drogowego na co pozwala tej formacji ustawa Prawo o ruchu drogowym14. Stra Graniczna ma prawo do zatrzymywania i cofania z granicy pastwowej szkodliwych materiaw jdrowych i promieniotwrczych, rodkw chemicznych i biologicznych oraz odpadw. W trakcie wykonywania swoich obowizkw funkcjonariusze Stray Granicznej mog da udzielenia niezbdnej pomocy, a instytucje (instytucje pastwowe, organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego oraz jednostki gospodarcze prowadzce dziaalno w zakresie uytecznoci publicznej) musz tej pomocy udzieli. W nagych wypadkach funkcjonariusze Stray maj prawo zwraca si do kadej osoby o udzielenie doranej

Dz.U.06.234.1695. Dz.U.02.113.985 z p. zmian. 11 Dz.U.04.241.2416 z p. zmian. 12 Dz.U.02.156.1301 z p. zmian. 13 Dz.U.02.62.558 z p. zmian. 14 Ustawa Prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r., Dz.U.05.108.908 z p. zmian.
10

pomocy. Stra Graniczna moe korzysta z pomocy osb, ktre nie s funkcjonariuszami. Dane osb pomagajcych przy wykonywaniu czynnoci operacyjno-rozpoznawczych nie mog by ujawniane. Za t pomoc moe by przyznane wynagrodzenie. Koszty czynnoci operacyjnorozpoznawczych oraz wynagradzania wyej wymienionych osb pokrywane s ze specjalnie tworzonego funduszu operacyjnego. Stra Graniczna w stosunku do osb podejrzanych o popenienie przestpstw i osb o nieustalonej tosamoci lub usiujcych ukry sw tosamo moe pobiera i wykorzystywa odciski linii papilarnych, zdjcia, dane osobowe, dane o stanie zdrowia. Posiada rwnie uprawnienia do korzystania z informacji uzyskanych w wyniku wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, dotyczcych osb i przetwarza je bez wiedzy i zgody osb, ktrych dane dotycz. Na podstawie ustawy o cudzoziemcach Stra Graniczna ma prawo wydawania cudzoziemcom wiz i innych zezwole na przekraczanie granicy pastwowej. Wydaje je komendant placwki Stray Granicznej w przypadku, kiedy zaistniej wyjtkowe i pilne przyczyny, w szczeglnoci humanitarne, zawodowe lub wany interes Rzeczypospolitej Polskiej, wymagajce wjazdu i pobytu na jej terytorium15 oraz e z powodw niezalenych i nieprzewidywalnych cudzoziemiec nie mg uzyska wizy u konsula.

Funkcjonariusze Stray Granicznej maj prawo odmowy cudzoziemcowi wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z powodu: 1) braku dokumentu podry lub wizy albo nieuiszczenie opaty z tym zwizanej, 2) braku rodkw finansowych do pokrycia kosztw wjazdu, przejazdu, pobytu na nim i wyjazdu z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub braku dokumentw, ktre pozwol rodki finansowe posiada (np. karty debetowe, kredytowe),

S to przyczyny wymienione w art. 26 ustawy o cudzoziemcach np.: odwiedziny, udzia w imprezach sportowych, prowadzenie dziaalnoci kulturalnej lub udzia w konferencjach midzynarodowych, wykonywanie zada subowych przez przedstawicieli organu pastwa obcego oraz organizacji midzynarodowej, pobyt maoletniego urodzonego w RP.

15

3) braku zezwolenia na wjazd do innego pastwa lub na powrt do kraju pochodzenia, jeeli takie zezwolenie jest wymagane, 4) kiedy cudzoziemiec figuruje w bazie danych jako osoba niepodana, 5) w razie stwierdzenia, e cel wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest inny ni deklarowany, 6) kiedy istnieje uzasadnione podejrzenie, e wjazd lub pobyt cudzoziemca spowoduje zagroenie dla: zdrowia publicznego, obronnoci lub bezpieczestwa pastwa, ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego, interesu Polski, 7) kiedy nie upyn rok, od dnia wydania decyzji odmownej o wjedzie do naszego kraju, a cudzoziemiec nie przedstawi nowych okolicznoci w sprawie. Zadania Stray Granicznej s enumeratywnie wymienione w art. 1 ust. 2 ustawy o Stray Granicznej. Priorytetem jest ochrona granicy pastwowej oraz organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego. Formacja Stray Granicznej jest odpowiedzialna za wydawanie zezwole na przekraczanie granicy pastwowej, w tym wiz, jak rwnie za rozpoznawanie i wykrywanie przestpstw i wykrocze oraz ciganie ich sprawcw, w szczeglnoci: przestpstw i wykrocze dotyczcych przekraczania granicy pastwowej zgodnie z przepisami i w wyznaczonym miejscu; dotyczcych wiarygodnoci dokumentw wymaganych przy przekraczaniu granicy; przestpstw skarbowych i wykrocze skarbowych16; przestpstw i wykrocze zwizanych z przemytem towarw, wyrobw ze znakami skarbowymi akcyzy, broni, amunicji, materiaw wybuchowych, dbr kultury i narkotykw. Do zada Stray Granicznej naley rwnie zapewnienie bezpieczestwa w komunikacji midzynarodowej i porzdku publicznego na przejciu granicznym i w strefie nadgranicznej oraz na pokadach samolotw w ruchu pasaerskim. W ramach powierzonych prawem zada Stra Graniczna gromadzi i przetwarza informacje z zakresu ochrony granicy pastwowej i kontroli ruchu granicznego oraz udostpnia je waciwym organom pastwowym. Zadaniem Stray jest rwnie osadzanie i utrzymywanie znakw granicznych na ldzie oraz sporzdzanie, aktualizacja i przechowywanie granicznej dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, a take ochrona nienaruszalnoci tych znakw i urzdze sucych do ochrony granicy pastwowej. Inne zadania to: nadzr nad eksploatacj polskich obszarw morskich i przestrzeganiem przez statki obowizujcych przepisw, ochrona granicy pastwowej w przestrzeni powietrznej Polski. Ochrona ta odbywa si poprzez prowadzenie obserwacji statkw powietrznych i obiektw latajcych pokonujcych granic pastwow na maych wysokociach oraz informowanie o tych przelotach jednostki Si Powietrznych.

16

Art. 134 1 pkt 1 Kodeksu karnego skarbowego.

Stra Graniczna ma za zadanie zapobiega transportowaniu bez zezwolenia przez granic pastwow odpadw, szkodliwych substancji chemicznych oraz materiaw jdrowych i promieniotwrczych, a take zanieczyszczaniu wd granicznych. Ma rwnie przeciwdziaa przemytowi rodkw odurzajcych i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiaw wybuchowych. Formacja Stray Granicznej ma obowizek prowadzenia postpowa w sprawach rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestpstw popenionych przez funkcjonariuszy i pracownikw Stray Granicznej w zwizku z wykonywaniem obowizkw subowych. W czasie stanu wyjtkowego Stra Graniczna ma prawo zoy wniosek do waciwego wojewody o wszczcie postpowania o odosobnienie osoby penoletniej, w stosunku do ktrej zachodzi uzasadnione podejrzenie, e bdc na wolnoci bdzie prowadzia dziaalno, ktra zagraa pastwu, bezpieczestwu obywateli i porzdkowi publicznemu, albo gdy odosobnienie jest konieczne aby zapobiec popenienia czynu karalnego lub uniemoliwi ucieczk po jego popenieniu. Ponadto ustawa o stanie klski ywioowej zobowizuje Stra Granicz do udziau w zapobieganiu skutkom klsk ywioowych lub ich usuwaniu. Po wejciu Polski do Unii Europejskiej oddziay Stray Granicznej na wschodzie (warmisko-mazurski, podlaski, nadbuaski i bieszczadzki) sprawuj ochron zewntrznej granicy Unii Europejskiej. W zwizku z tym, to one bd miay najbardziej rozbudowywan struktur organizacyjn w najbliszym czasie. Pozostae oddziay utrzymuj swoj infrastruktur, jednak istnieje prawdopodobiestwo, e po przystpieniu Polski do ukadu z Schengen (po zniesieniu kontroli na tych granicach) zostan powanie zredukowane17.

Planowane przystpienie Polski do ukadu z Schengen i zniesienie kontroli na zachodnim i poudniowym odcinku granicy spowodoway zrewidowanie zada Stray Granicznej. Stra Graniczna, tak jak pozostae suby mundurowe, przechodzi proces koniecznej

B. Winiewski, Z. Pitek, Wspczesny wymiar funkcjonowania Stray Granicznej, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2006 r.

17

restrukturyzacji i reorganizacji dostosowujc struktur do nowych potrzeb. Ma to odzwierciedlenie w nowych zapisach ustawy, ktre zwikszaj moliwoci wykorzystania tej formacji do ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego oraz wprowadzaj dodatkowe narzdzia prawne do walki z korupcj i terroryzmem. Nowelizacja pociga za sob zmiany w innych ustawach: o uprawnieniach do ulgowych przejazdw rodkami publicznego transportu zbiorowego; Kodeks wykrocze; o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencji Wywiadu, Suby Kontrwywiadu Wojskowego, Suby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Biura Ochrony Rzdu, Pastwowej Stray Poarnej i Suby Wiziennej oraz ich rodzin; o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpiecze Spoecznych; Prawo lotnicze; o przeciwdziaaniu narkomanii. Nowelizacja ustawy o Stray Granicznej spowoduje rozszerzenie dziaa zapewniajcych bezpieczestwo w komunikacji (ochrona przed przestpczoci szlakw komunikacyjnych o szczeglnym znaczeniu midzynarodowym w zwizku z planowanym przystpieniem Polski do ukadu z Schengen i zniesieniem kontroli na zachodniej i poudniowej granicy pastwa). Drogi oraz dworce autobusowe i kolejowe bd kontrolowa specjalnie utworzone mobilne jednostki Stray Granicznej. Bdzie te moliwo objcia funkcjonariuszy Stray mobilizacj w czasie wojny lub ogoszenia mobilizacji. Tak jak w ustawie policyjnej, wprowadzone zostay podstawy prawne do otrzymywania przez Stra Graniczn rodkw przekazywanych w drodze darowizny m.in. przez samorzd terytorialny, banki, instytucje ubezpieczeniowe, ktre bd przeznaczane na inwestycje, modernizacje, remonty i zakup niezbdnych towarw i usug. rodki przeznaczone na przedmiotowe cele rozdysponowywane bd z nowo utworzonego Funduszu Wsparcia Stray Granicznej, ktry jest pastwowym funduszem celowym. Ma on wspiera finansowo dziaania suby Stray Granicznej tak samo, jak w przypadku wsparcia dziaa Policji. Dysponowanie funduszem powierza si przeoonym, kierownikom jednostek, wedug cile okrelonych procedur. W przypadku zwalczania najpowaniejszych przestpstw okrelonych w art. 9e ust. 1 ustawy o Stray Granicznej funkcjonariusze uzyskaj dostp za zgod sdu do informacji i danych ubezpieczeniowych i bankowych. Nowelizacja w tym zakresie jest wzorowana na przepisach dotyczcych Policji i Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Najwicej zmian dotyczy suby funkcjonariuszy. Wyduono okres, po ktrym nastpuje zwolnienie funkcjonariusza, ktry sam zgosi na pimie rezygnacj ze suby, w przypadku wszczcia wobec funkcjonariusza postpowania dyscyplinarnego. Zwolnienie ze suby nastpi w terminie do szeciu a nie jak dotd do trzech miesicy. Zdaniem ustawodawcy umoliwi to bardziej dokadn i wszechstronn analiz konkretnego przypadku i rozwaenie moliwoci prawomocnego rozstrzygnicia sprawy dyscyplinarnej przed rozwizaniem stosunku subowego. Wprowadzenie takiego rozwizania jest reakcj na wiele

przypadkw unikania odpowiedzialnoci dyscyplinarnej przez funkcjonariuszy, ktrzy brali zwolnienia lekarskie do czasu przedawnienia karalnoci. Zwolnienie lekarskie byo dla funkcjonariuszy sposobem na powrt do pracy bez poniesienia jakichkolwiek konsekwencji swojego postpowania. Takim zmianom przeciwny jest Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy Funkcjonariuszy Stray Granicznej, ktry uwaa, e jest to rozwizanie dyskryminujce, a faktyczny okres absencji chorobowej zostanie przeduony18. Nowela proponuje zawieszenie postpowania dyscyplinarnego, ktre wstrzymuje bieg przedawnienia karalnoci dyscyplinarnej oraz wprowadza w przypadku choroby obwinionego i innych uczestnikw postpowania dyscyplinarnego wymg przedstawiania zwolnienia lekarskiego19 wystawianego tylko przez lekarza uprawnionego do wystawiania zawiadcze lekarskich. Oznacza to, e zwolnienie lekarskie bdzie mg wystawi tylko biegy sdowy. Dla czonkw rodziny funkcjonariusza w przypadku jego mierci pozostajcej w zwizku ze sub bdzie moliwo przyznania pomocy finansowej, jednorazowej lub okresowej. Do czonkw rodziny zaliczani s: maonek, dzieci wasne lub maonka funkcjonariusza, w tym przysposobione i przyjte na wychowanie do rodziny zastpczej, do ukoczenia przez nie 25 roku ycia, pozostajce na utrzymaniu funkcjonariusza, oraz rodzice funkcjonariusza i jego maonka, w tym macocha i ojczym, oraz osoby przysposabiajce, pozostajce na wycznym utrzymaniu funkcjonariusza i niezdolne do pracy, o ile osoby te w chwili mierci speniay warunki do otrzymania renty rodzinnej. Nowym obowizkiem dla funkcjonariuszy jest obowizek informowania o podjciu zatrudnienia lub innych czynnoci zarobkowych w firmach detektywistycznych lub ochrony osb i mienia. Due zastrzeenia ze strony zwizkw zawodowych budzi wprowadzenie do ustawy20 zapisu o corocznym obowizku skadania owiadcze o stanie majtkowym21. Do tej pory obowizek skadania owiadcze powstawa tylko przy nawizaniu lub rozwizaniu stosunku subowego lub stosunku pracy oraz na danie komendanta. Zwizki zawodowe uwaaj, e obecnie obowizujcy zapis regulujcy analizowan materi jest zupenie wystarczajcy, gdy daje dostateczne instrumentarium egzekwowania informacji o stanie majtkowym podlegych funkcjonariuszy i pracownikw. Owiadczenie majtkowe obejmuje rwnie maesk wspwasno majtkow. Przechowywane jest przez okres 10 lat. W celu przeciwdziaania korupcji zaostrzone zostay unormowania dotyczce funkcjonariuszy, ktrzy nie bd przestrzega prawa. Nastpi zwolnienie ze suby i utrata

18 19

Apel do Marszaka Sejmu RP, posanek i posw na Sejm RP, pismo NSZZ FSG z dnia 09.10.2006 r. Najwyej 14 dni w cigu caego postpowania dyscyplinarnego. 20 Do tej pory regulacja ta zawarta bya w rozporzdzeniu ministra spraw wewntrznych i administracji z dnia 20 grudnia 2001 r. w sprawie owiadcze o stanie majtkowym funkcjonariuszy i pracownikw Stray Granicznej, ich maonkw i osb pozostajcych we wsplnym gospodarstwie domowym, (Dz.U. z 2002 r., Nr 2, poz. 24). 21 W obecnym brzmieniu ustawy owiadczenia skadane s w wypadku nawizywania i rozwizywania stosunku pracy lub na danie Komendanta Gwnego Stray Granicznej.

prawa do mieszkania, bd pomocy finansowej na takie mieszkanie, w przypadku skazania funkcjonariusza prawomocnym wyrokiem sdu za przestpstwo umylne lub przestpstwo skarbowe umylne, cigane z oskarenia publicznego, popenione w zwizku z wykonywaniem czynnoci subowych i w celu osignicia korzyci majtkowej lub osobistej, albo za przestpstwo okrelone w art. 258 kodeksu karnego lub wobec ktrego orzeczono prawomocnie rodek karny pozbawienia praw publicznych za przestpstwo lub przestpstwo skarbowe. Co do takiej formy zapisu art. 98 oraz art. 99a pkt 13 s wtpliwoci i ze strony posw, i zwizkw zawodowych. Zdaniem niektrych posw obowizkiem pastwa jest prowadzenie polityki sprzyjajcej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, a nie eksmisje na bruk. Przeciwnicy tych zapisw podnosz rwnie fakt, e zwizki zawodowe sub mundurowych po wprowadzeniu identycznego zapisu w ustawie o Policji w 2006 roku, zaskaryy je do Trybunau Konstytucyjnego. Projektodawcy nowelizacji ustawy uwaaj, e pozbawienie prawa do lokalu nie odbywa si automatycznie i jest pod kontrol prawn i sdow. Stoj na stanowisku, e funkcjonariusz Stray Granicznej ma strzec adu, porzdku publicznego, chroni zdrowie i ycie ludzkie. Musi by osob o nieposzlakowanej opinii, a od momentu popenienia przestpstwa, czyli wykorzystania stanowiska subowego dla osignicia korzyci osobistych materialnych, naley go potraktowa z ca surowoci prawa. Takie rozwizanie ma przeciwdziaa korupcji. Nastpi te odebranie prawa do emerytury mundurowej funkcjonariuszom oraz emerytom i rencistom w przypadku skazania funkcjonariusza prawomocnym wyrokiem sdu za przestpstwo umylne lub przestpstwo skarbowe umylne, cigane z oskarenia publicznego, popenione w zwizku z wykonywaniem czynnoci subowych i w celu osignicia korzyci majtkowej lub osobistej, albo za przestpstwo okrelone w art. 258 kodeksu karnego lub funkcjonariuszowi wobec ktrego orzeczono prawomocnie rodek karny pozbawienia praw publicznych za przestpstwo lub przestpstwo skarbowe. Odebranie tych przywilejw to punkt zapalny. Przeciwko takim zapisom protestowa zarwno Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy Funkcjonariuszy Stray Granicznej, jak i Federacja Zwizkw Zawodowych Sub Mundurowych, uwaajc, e stoi to w sprzecznoci z zasad pastwa prawnego zasad ochrony praw susznie nabytych oraz zasad humanitaryzmu i ludzkiego traktowania, wynikajc z praw czowieka i prawa karnego. Stoj na stanowisku, i proponowana prba zmian wykracza poza powszechnie obowizujce normy prawa ustanowionego i doprowadzi do skarenia w trybie indywidualnym oraz dochodzenia swoich roszcze przed instytucjami prawa krajowego i europejskiego. Zgodnie z zapisem, jeli funkcjonariusz zostanie pozbawiony uwiadczenia emerytalnego wskutek popenienia przestpstwa, bdzie podlega zaopatrzeniu emerytalnemu na oglnych zasadach w Zakadzie Ubezpiecze Spoecznych.

Przeniesienie do Stray Granicznej funkcjonariusza innej suby22 bdzie moliwe bez koniecznoci wczeniejszego zwolnienia si z niej i przeprowadzania wszystkich procedur z tym zwizanych. Zachowana bdzie cigo subowa. Przeniesienie bdzie dokonywane na prob funkcjonariusza. Funkcjonariuszowi zawieszonemu w czynnociach subowych23 zostanie zmniejszona wysoko wypacanego uposaenia oraz zostan ograniczone inne wiadczenia, a w przypadku uniewinnienia funkcjonariusza nastpi wypata zawieszonych nalenoci wraz z odsetkami. Do suby w Stray Granicznej bd przyjmowani tylko kandydaci nie przekraczajcy wieku 35 lat, niekarani za przestpstwo lub przestpstwo skarbowe, ktrzy daj rkojmi zachowania tajemnicy (dot. ochrony informacji niejawnych). W uzasadnionych przypadkach kandydat niespeniajcy tego wymogu moe by przyjty do suby za zgod komendanta gwnego. Wymg 35 lat nie dotyczy osb ju posiadajcych stopie policyjny lub wojskowy. Nowelizacja ustawy daje moliwo sprawdzania przydatnoci i predyspozycji funkcjonariuszy do suby poprzez badanie sprawnoci fizycznej, intelektualnej, psychicznej i osobowociowej. Komendantowi gwnemu zostanie przyznana nowa kompetencja kierowanie funkcjonariuszy do penienia suby w systemie skoszarowanym24. Zgodnie z now polityk personaln wprowadzona zostanie obligatoryjna podstawa zwolnienia ze suby w zwizku z osigniciem okrelonego wieku25. Szeregowi, podoficerowie i chory 55 lat, do stopnia pukownika 58 lat, w stopniu generaa brygady i generaa dywizji 60 lat. Do wynagrodzenia zasadniczego dodano dodatek za wysug lat i dodatek funkcyjny jest to nowy dodatek z tytuu zajmowanego stanowiska kierowniczego lub samodzielnego. W wypadku przewinie dyscyplinarnych i popenienia mniejszych wykrocze nastpi zmiana postpowania. W tych sytuacjach przeoony moe nie wszczyna postpowania dyscyplinarnego, wszczte umorzy lub przeprowadzi rozmow dyscyplinujc26 sporzdzon na pimie, ktra przechowywana jest przez rok w aktach osobowych. Funkcjonariusze Stray Granicznej zostali uprawnieni do 100% ulgi przy przejazdach rodkami publicznego transportu zbiorowego w czasie wykonywania czynnoci subowych, zwizanych z ochron szlakw komunikacyjnych. Ustawa Prawo lotnicze przyznaa funkcjonariuszom, ktrzy wykonuj wart ochronn na pokadach samolotw, prawo do

Policja, Biuro Ochrony Rzdu, Pastwowa Stra Poarna, Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego, Agencja Wywiadu, Suba Wywiadu Wojskowego, Suba Kontrwywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne. 23 Stanowisko rzdu: Nie znajduje uzasadnienia identyczne traktowanie funkcjonariuszy penicych sub oraz funkcjonariuszy zawieszonych w czynnociach w zakresie okrelenia wysokoci przysugujcych im nalenoci pieninych i innych wiadcze lub praw do nich. 24 Pozwoli to na sprawne osignicie gotowoci do wykonywania zada w sytuacjach, gdy przedsiwzite dziaania bd niewystarczajce. 25 Te regulacje obowizuj te onierzy zawodowych i funkcjonariuszy Biura Ochrony Rzdu. 26 Takie rozwizanie funkcjonuje rwnie w ustawie o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r., Dz.U.02.7.58 z p. zmian.

22

bezpatnego przelotu i przewozu bagau, posiku i noclegu. Koszty z tym zwizane pokrywa przewonik. Wprowadzone zmiany bd finansowane z budetu pastwa, budetu samorzdu oraz ze rodkw finansowych przewonikw lotniczych. Koszt wprowadzenia mobilnych jednostek Stray Granicznej wyniesie rocznie 28 124 tys. z. Skutki wejcia w ycie przepisw dotyczcych przecitnego uposaenia szacuje si na 9 mln z. Wynika one bd z koniecznoci zapewnienia dodatkowych rodkw finansowych na nagrody uznaniowe i zapomogi dla funkcjonariuszy Stray Granicznej w zwizku z wyczeniem tych kwot z systemu ksztatowania rodkw na uposaenia przy zachowaniu dotychczasowych relacji rodkw planowanych na nagrody i zapomogi funkcjonariuszy do funduszu pac. Pomoc finansowa dla czonkw rodziny funkcjonariusza w razie jego mierci bdzie kosztowa rocznie do 70 tys. z. Zapewnienie przez Stra Graniczn wart ochronnych na pokadach samolotw pocignie za sob wydatki w wysokoci ok. 18 mln z. Niemoliwe jest natomiast precyzyjne okrelenie kosztw wejcia w ycie zmian dotyczcych uprawnie emerytalnych. Wynosi one bd nie mniej ni 38 tys. na osob (odprowadzenie do FUS skadek od uposaenia funkcjonariusza, ktry utraci prawo do emerytury policyjnej).

Opracowanie: Jagoda Tracz-Dral Gwny specjalista w Biurze Informacji i Dokumentacji Kancelarii Senatu

Terenowe jednostki organizacyjne Stray Granicznej* (oddziay, placwki Stray Granicznej itp.) - wg stanu na dzie 31 grudnia 2006 roku

Oddzia SG jednostka organizacyjna Warmisko - Mazurski

Dugo odcinka

Placwki SG 31.12.2005 r. 31.12.2006 r. 10 placwek

198,77 km

10 placwek

Podlaski

351,21 km

17 placwek

17 placwek

Nadbuaski

467,57 km

17 placwek

17 placwek

Bieszczadzki

238,92 km

13 placwek

13 placwek

Karpacki

541,06 km

15 placwek

14 placwek

lski

358,04 km

14 placwek

11 placwek

Sudecki

233,22 km

10 placwek

9 placwek

uycki

283,82 km

9 placwek

7 placwek

Lubuski

199,04 km

5 placwek

5 placwek

Pomorski

158,60 km

8 placwek

9 placwek

Morski

481,27 km

13 placwek

13 placwek

Nadwilaski

5 placwek

5 placwek

RAZEM

3 511,52 km

136 placwek 272 przejcia

130 placwek 281 przej

Osobowy ruch graniczny w 2006 roku - liczba przekrocze granicy

ruch paszportowy
odcinek granicy RAZEM Rosja Biaoru Ukraina morska lotnicza
razem granica zewntrzna UE

may ruch graniczny

% -3,6% 2006 r. 2005 r. % 0 ######## 0 ######## 0 ######## 51 2 885 -98,2%

pozostay (obsuga rodkw

transportu, inny) 2006 r. 14 107 127 489 75 780 879 829 830 280 2005 r. 14 225 125 093 71 068 870 263 % -0,8% +1,9% +6,6% +1,1% 2006 r. 3 746 443 9 901 170 19 497 223 2 547 284 13 977 734 49 669 854 5 285 778 18 699 470 44 660 930

ogem
2005 r. 3 887 181 % -3,6%

2006 r. 3 732 336 9 773 681 19 421 443 1 667 404 13 147 454 47 742 318 5 279 336 18 607 009 43 642 681 100 734 527

2005 r. 3 872 956

216 005 871 205 883 049 +4,92% 1 038 218 2 576 777 -59,71% 2 214 445 2 066 706 +7,15% 219 258 534 210 526 532 +4,15%

8 791 087 +11,2% 17 753 768 1 712 588 +9,4% -2,6%

8 916 180 +11,0% 17 824 836 2 585 736 +9,4% -1,5%

9 517 978 +38,1% 41 648 377 +14,6% 4 530 482 +16,5% 15 570 269 +19,5% 47 002 495 97 131 426 -7,1% +3,7% 51 0 35 034

0 ######## 2 885

724 704 +14,6% +6,8% +6,0% +6,0% +4,7%

10 242 682 +36,5% 43 456 615 +14,3% 4 536 559 +16,5% 15 672 999 +19,3% 48 141 018 98 719 341 -7,2% +2,3% +1,5%
+9,0% +1,1%

-98,2% 1 927 485 1 805 353 6 442 57 427 75 016 148 075 286 960
1 221 140 993 305

Litwa Sowacja Czechy Niemcy

razem granica wewntrzna UE Polacy Cudzoziemcy

0 ######## 48 562 -27,9% -11,6% -95,9% -59,7%

-13,1% -76,0%

6 077 54 168 71 637

943 233 1 066 886 59 900 1 458 444

129 471 +14,4% 100 942 502 261 353

1 150 814 915 892

168 263 553 164 234 672

87 474 607 128 531 264 80 082 700 125 800 349

+2,5% 1 038 167 2 573 892

+9,2% +2,2% 580 693 457 525 668 111 1 908 666

+9,8% 169 588 680 167 069 917

+6,1% +8,5% 89 276 440 129 982 094 81 901 625 128 624 907

Ruch graniczny rodkw transportu drogowego w 2006 roku

odcinek granicy Razem Rosja Biaoru Ukraina morska razem granica Litwa Sowacja Czechy Niemcy razem granica

udzia % w caoci ruchu

Ogem
2006 r. 2005 r. 72 956 662 67 990 632 1 437 888 1 613 264 4 794 584 4 144 217 6 154 354 5 984 916 485 403 447 617 12 872 229 12 190 014 2 601 307 2 136 256 5 000 237 4 072 218 13 163 158 13 133 891 39 319 731 36 458 253 60 084 433 55 800 618 % +7,30% -10,9% +15,7% +2,8% +8,4% +5,6% +21,8% +22,8% +0,2% +7,8% +7,7%

samochody osobowe
2006 r. 2005 r. 61 607 622 58 453 304 1 235 181 1 393 350 4 166 851 3 551 303 5 468 664 5 441 838 234 218 223 223 11 104 914 10 609 714 1 074 100 943 400 4 401 836 3 548 533 10 915 403 11 356 872 34 111 369 31 994 785 50 502 708 47 843 590 % +5,40% -11,4% +17,3% +0,5% +4,9% +4,7% +13,9% +24,0% -3,9% +6,6% +5,6%

autobusy
2006 r. % 2005 r. 556 857 +0,47% 554 228 42 735 44 413 30 984 33 866 83 200 81 537 3 695 4 179 160 614 163 995 33 233 34 707 65 156 62 231 107 839 109 575 190 015 183 720 396 243 390 233 -3,8% -8,5% +2,0% -11,6% -2,1% -4,2% +4,7% -1,6% +3,4% +1,5%

samochody ciarowe
2006 r. 2005 r. 10 792 183 8 983 100 159 972 175 501 596 749 559 048 602 490 461 541 247 490 220 215 1 606 701 1 416 305 1 493 974 1 158 149 533 245 461 454 2 139 916 1 667 444 5 018 347 4 279 748 9 185 482 7 566 795 % +20,14% -8,8% +6,7% +30,5% +12,4% +13,4% +29,0% +15,6% +28,3% +17,3% +21,4%

1,97% 2,37% 6,57% 6,10% 8,44% 8,80% 0,67% 0,66% 17,64% 17,93% 3,57% 3,14% 6,85% 5,99% 18,04% 19,32% 53,89% 53,62% 82,36% 82,07%

Ujawnione samodzielnie przez Stra Graniczn osoby, ktre dokonay lub usioway dokona przekroczenia granicy pastwowej wbrew przepisom (pgpwp) w 2006 roku na odcinkach granicy: z Rosj z Biaorusi z Ukrain na morskiej na lotniczej
razem na zewntrznej granicy UE

2006 r. 4 000 39 95 1 082 89 159

2005 r. 4 526 39 114 931 76 224

% -11,62% +0,0% -16,7% +16,2% +17,1% -29,0%

ogem obywatele RP cudzoziemcy ogem z RP ogem do RP poza przejciami granicznymi, w tym: z RP do RP w przejciach granicznych, w tym: z RP do RP

2006 r. 4 000 869 3 131 1 836 2 164 1 838

2005 r. 4 526 928 3 598 2 350 2 176 2 019

% -11,62% -6,4% -13,0% -21,9% -0,6% -9,0%

1 464 51 319 795 1 228 2 393 143

1 384 40 232 887 1 848 3 007 135

+5,8% +27,5% +37,5% -10,4% -33,5% -20,4% +5,9%

419 1 419 2 162 1 417 745

578 1 441 2 507 1 772 735

-27,5% -1,5% -13,8% -20,0% +1,4%

z Litw ze Sowacj z Czechami z Niemcami

razem na wewntrznej granicy UE

Kraj

Ujawnione samodzielnie przez Stra Graniczn osoby, ktre dokonay lub usioway dokona pgpwp (bez przekazanych) - wg obywatelstw - podsumowanie na granicy wewntrznej UE 2 3 0 16 0 0 3 9 19 13 28 1 238 1 2 0 8 1 12 23 12 1 na granicy zewntrznej UE

Sowacja

Biaoru

Ukraina

lotnicza

Niemcy

Czechy

morska

Litwa

Rosja

obywatelstwo

RAZEM

ALBANIA ALGIERIA ANGOLA ARMENIA AUSTRALIA AZERBEJDAN BANGLADESZ BEZPASTWOWIEC BIAORU BUGARIA CHINY CHORWACJA CZECHY DANIA EGIPT ETIOPIA FRANCJA GHANA GRUZJA INDIE IRAK IRAN

4 4 1 48 1 1 5 9 69 22 69 1 240 1 5 1 8 5 66 31 19 1

0 0 0 7 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0

0 0 0 3 0 0 0 0 41 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0

0 0 1 14 0 0 0 0 1 0 23 0 1 0 0 0 0 0 52 2 1 0

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

2 1 0 5 1 0 0 0 7 0 1 0 1 0 3 1 0 3 2 0 0 0

2 1 1 29 1 0 0 0 50 0 24 0 2 0 3 1 0 4 54 4 1 0

0 0 0 3 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 0 1 9 0 0 15 0 0 0 5 0 2 17 0 0

2 0 0 0 0 0 0 2 1 3 2 1 222 0 0 0 0 0 5 2 0 0

0 3 0 13 0 0 3 4 17 1 26 0 1 1 2 0 3 1 5 4 12 1

Kraj 0 0 0 3 0 1 2 0 0 9 17 0 0 0 0 0 0 0 0 4 6 0

na granicy wewntrznej UE 0 2 0 1 3 0 0 21 5 1 2 121 0 7 131 78 1 16 3 693 253 14 2 1

na granicy zewntrznej UE

Sowacja

Biaoru

Ukraina

lotnicza

Niemcy

Czechy

morska

Litwa

Rosja

obywatelstwo

RAZEM

JAMAJKA KAMERUN KENIA KOLUMBIA KONGO LIBAN LIBERIA LITWA OTWA MACEDONIA MAROKO MODOWA MONGOLIA NIDERLANDY NIEMCY NIEUSTALONE NIGERIA PAKISTAN PALESTYNA POLSKA ROSJA RUMUNIA SERBIA I CZARNOGRA SIERRA LEONE

1 5 1 1 4 2 1 24 5 2 2 342 3 7 137 107 4 56 5 869 329 15 3 1

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 18 10 0 0 0

0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 9 2 0 0 0 1 0 0 24 7 0 0 0

0 0 1 0 0 2 0 3 0 0 0 198 0 0 1 7 0 32 1 47 42 0 1 0

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 65 10 0 0 0

1 3 0 0 0 0 1 0 0 1 0 9 0 0 0 22 0 0 0 17 6 1 0 0

1 3 1 0 1 2 1 3 0 1 0 216 2 0 6 29 2 32 1 171 75 1 1 0

0 0 0 0 0 0 0 8 3 0 0 0 0 0 0 7 0 3 0 20 0 0 0 0

0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 40 0 0 0 3 0 1 0 137 78 2 0 0

0 0 0 0 0 0 0 5 1 0 0 8 0 6 84 2 1 0 0 332 30 4 0 0

0 2 0 1 3 0 0 7 1 1 2 73 0 1 47 66 0 12 3 204 145 8 2 1

Kraj 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 1 0 0 0 1 8 1 5 1 0 0 0

na granicy wewntrznej UE 1 0 0 0 3 0 1 8 9 560 0 54 3 2 393

na granicy zewntrznej UE

Sowacja

Biaoru

Ukraina

lotnicza

Niemcy

Czechy

morska

Litwa

Rosja

obywatelstwo

RAZEM

SOMALIA SRI LANKA SUAZI SYRIA SZWECJA TADYKISTAN TOGO TUNEZJA TURCJA UKRAINA UZBEKISTAN WIETNAM WOCHY RAZEM

3 1 1 1 3 3 1 8 10 1 224 1 190 3 4 000

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 39

0 0 0 0 0 2 0 0 0 4 0 0 0 95

0 0 0 0 0 1 0 0 1 563 0 85 0 1 082

0 1 0 0 0 0 0 0 0 7 0 0 0 89

2 0 1 0 0 0 0 0 0 62 0 1 0 159

2 1 1 0 0 3 0 0 1 636 1 86 0 1 464

0 0 0 0 3 0 0 0 0 1 0 0 0 51

0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0 1 0 319

0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 8 1 8 64 490 0 0 11 42 3 0 795 1 228

0 0 0 1 0 0 0 0 0 28 0 50 0 143

Kraj

Przekazani (readmisja, wydaleni i inne) i przyjci w 2006 roku

Pzekazani z RP Odcinek granicy

ogem Rosja Biaoru Ukraina morska lotnicza razem granica zewntrzna UE Litwa Sowacja Czechy Niemcy razem granica wewntrzna UE cudzoziemcy 2006 r. 3 581 29 303 2 751 10 253 3 346 28 76 108 23 235 2005 r. 5 328 13 515 3 278 40 1 051 4 897 36 57 297 41 431 ogem 2006 r. 1 857 3 10 22 48 866 949 1 10 115 782 908 2005 r. 2 558 7 9 11 75 1 120 1 222 1 82 268 985 1 336

Przyjci do RP
obywatele RP 2006 r. 1 186 3 7 18 48 845 921 1 3 25 236 265 2005 r. 1 630 7 9 10 71 1 115 1 212 1 70 137 210 418 cudzoziemcy 2006 r. 671 0 3 4 0 21 28 0 7 90 546 643 2005 r. 928 0 0 1 4 5 10 0 12 131 775 918

Ujawnione przez Stra Graniczn towary pochodzce z przemytu w 2006 roku - wg rodzajw przedmiotu (warto - dane szacunkowe) wyszczeglnienie 2006 r. narkotyki w tym: razem amfetamina 17,3311kg amfetamina 0 tabl. haszysz 2,6109kg heroina 75,7679kg kokaina 4,6042kg marihuana 52,7638kg ecstasy 16 133 tabl. opium 0,0000kg LSD 0,0000kg LSD 4 tabl. bro i amunicja bro razem 49 w tym: bro palna 34 bro gazowa 11 inna 4 bro inna razem 66 w tym: granaty 66 rczne miotacze gaz 0 amunicja razem 1 755 w tym: amunicja ostra 1 557 amunicja gazowa 92 inna 106 ilo 2005 r. 34,7756kg 56 tabl. 0,7738kg 0,0215kg 4,0713kg 25,5021kg 4 655 tabl. 0,0000kg 0,0000kg 69 tabl. 8 860 z 70 30 16 24 5 5 0 10 827 10 486 67 274 50 638 z warto 2006 r. 21 816 754 z 2005 r. 2 923 902 z

Ujawnione przez Stra Graniczn towary pochodzce z przemytu w 2006 roku - wg rodzajw przedmiotu (warto - dane szacunkowe) Rodzaj wyszczeglnienie 2006 r. dobra kultury w tym: razem ikony numizmaty przedmioty zabytkowe razem samochody motocykle papierosy alkohol waluta obca inne towary 1 004 24 628 352 768 760 8
0

ilo 2005 r. 2 889 68 1 913 908 830 819 11

0

warto 2006 r. 133 000 z 0 z 0 z 0 z 27 861 960 z 27 845 960 z 16 000 z 32 751 481 z 2 092 158 z 6 418 515 z 24 375 095 z 2005 r. 139 097 z 0 z 0 z 0 z 42 111 950 z 42 065 250 z 46 700 z 32 891 620 z 13 464 654 z 2 957 762 z 18 172 608 z

pojazdy mechaniczne w tym: towary handlowe w tym:

0 0 0

0 0 0

* rdo: Zarzd Graniczny KGSG