Spis treci

Autorzy ......................................................................................................... V
Wykaz skrtw . ........................................................................................... XV
Wstp (Jan Barcz) .........................................................................................
I. Uwarunkowania polityczno-prawne ...................................................
II. Punkt wyjcia postanowienia TUE i TFUE .....................................
III. Karta Praw Podstawowych w toku dyskusji nad ratyfikacj
Traktatu z Lizbony ..............................................................................
IV. Struktura i gwne problemy badawcze . ............................................
Zaczniki ............................................................................................

1
1
4
8
10
12

Cz I. Karta Praw Podstawowych.

Znaczenie dla umocnienia ochrony jednostki w UE
Rozdzia I. Wprowadzenie: granice wadzy i granice
interpretacji (Mirosaw Wyrzykowski) . ........................................................
1. Mandat parlamentarny .......................................................................
2. Typologia argumentacji uzasadniajcej negacj
postanowie Karty Praw Podstawowych i przystpienie
do Protokou Nr 7 w sprawie stosowania Karty do Polski ................
3. Prba objanienia istoty i funkcji Protokou
polsko-brytyjskiego w wietle Deklaracji Nr 62 ...............................
4. Cele przeciwnikw Karty w wietle Konstytucji RP ........................
Rozdzia II. Karta Praw Podstawowych: struktura, zakres
regulacyjny i dotychczasowe znaczenie w praktyce (Filip Jasiski) ........
5. Uwagi wstpne . .................................................................................
6. Przebieg prac nad koncepcj i treci KPP .......................................
I. Pocztki .....................................................................................
II. Pierwsze prby skatalogowania praw podstawowych . ..............
III. Efekty prac I Konwentu Europejskiego . ....................................
IV. Od Traktatu konstytucyjnego do Traktatu z Lizbony .................
7. Struktura i zakres regulacyjny KPP ...................................................
I. Adresaci KPP ..............................................................................
II. Relacja KPP z EKPCz w wietle art. 52 ust. 3 KPP . .................
III. Kategoria specyficzna: prawa nowoczesne ................................
8. Znaczenie KPP w praktyce ................................................................
I. Znaczenie legislacyjne i interpretacyjne ....................................
II. Znaczenie dyplomatyczne i instytucjonalne ................................
9. Podsumowanie ...................................................................................

25
25
28
33
36
38
38
38
38
40
41
42
44
46
48
48
49
54
56
59
VII

Spis treci
Rozdzia III. Karta Praw Podstawowych: wyznaczniki
standardw ochronnych (Cezary Mik) ........................................................
10. Wstp ...............................................................................................
11. Karta Praw Podstawowych UE z 2007 r. uwagi oglne ...............
12. Normatywne postaci praw podstawowych ......................................
I. Uwagi wprowadzajce . ............................................................
II. Prawa, wolnoci i zasady znaczenie rozrnienia .................
III. Struktura normatywna praw .....................................................
IV. Struktura normatywna zasad .....................................................
13. Prawa podstawowe z KPP a prawa podstawowe jako zasady
oglne prawa . ..................................................................................
14. Zasady korzystania z praw podstawowych i ich ochrony ...............
I. Korzystanie z praw podstawowych . ...........................................
II. Zasady ochrony praw podstawowych ........................................
15. Zobowizania wynikajce dla Polski z KPP w wietle
wyznacznikw standardw ochronnych ..........................................
Rozdzia IV. Inkorporacja Karty Praw Podstawowych do
prawa UE: status Karty w prawie UE, zakres obowizywania
i stosowania, gwne problemy interpretacyjne
z uwzgldnieniem stanowiska polskiego (Anna Wyrozumska) ...................
16. Status Karty Praw Podstawowych w prawie UE . ...........................
17. Zakres zastosowania Karty Praw Podstawowych . ..........................
18. Protok w sprawie stosowania Karty Praw
Podstawowych Unii Europejskiej w stosunku do Polski
i Zjednoczonego Krlestwa .............................................................
19. Polskie deklaracje w sprawie Karty Praw Podstawowych
i Protokou polsko-brytyjskiego ......................................................
20. Deklaracja czeska ............................................................................
21. Przyczyny zwizania Polski Protokoem w sprawie
stosowania Karty oraz niektre dalsze jego skutki ..........................
I. Kwestie moralnoci i obyczajnoci ..........................................
II. Standardy socjalne ....................................................................
III. R
 oszczenia majtkowe zwizane z drug wojn
wiatow i cezur temporaln ..................................................
22. Podsumowanie .................................................................................
Rozdzia V. Postanowienia Karty Praw Podstawowych
w wietle wicych Polsk umw midzynarodowych
i postanowie Konstytucji RP z 1997 r. (Roman Wieruszewski) . ..............
23. Wstp ...............................................................................................
24. Tytu I KPP Godno czowieka ...................................................
I. Godno czowieka ..................................................................
II. Prawo do ycia .........................................................................
III. Prawo czowieka do integralnoci . ..........................................
IV. Z
 akaz tortur i nieludzkiego lub poniajcego karania
albo traktowania .......................................................................
V. Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej ................................

VIII

61
61
62
65
65
66
68
72
73
74
74
75
77

80
80
84
88
97
99
100
100
106
109
111

113
113
114
114
115
116
117
117

Spis treci
25. Tytu II KPP Wolnoci ..................................................................
I. Prawo do wolnoci i bezpieczestwa osobistego .................
II. Poszanowanie ycia prywatnego i rodzinnego ....................
III. Ochrona danych osobowych ................................................
IV. Prawo do zawarcia maestwa i zaoenia rodziny ............
V. Wolno myli, sumienia i religii .........................................
VI. Wolno wypowiedzi i informacji ........................................
VII. Wolno zgromadzania si i stowarzyszania si ..................
VIII. Wolno sztuki i nauki .........................................................
IX. Prawo do nauki . ...................................................................
X.Wolno wyboru zawodu i prawo do podejmowania
pracy .....................................................................................
XI. Wolno prowadzenia dziaalnoci gospodarczej ................
XII. Prawo wasnoci . .................................................................
XIII. Prawo do azylu . ...................................................................
XIV.Ochrona w przypadku usunicia z terytorium
pastwa, wydalenia lub ekstradycji . ....................................
26. Tytu III KPP Rwno .................................................................
I. Rwno wobec prawa ..........................................................
II. Niedyskryminacja ..................................................................
III. Rnorodno kulturowa, religijna i jzykowa .....................
IV. Rwno kobiet i mczyzn ..................................................
V. Prawa dziecka ........................................................................
VI. Prawa osb w podeszym wieku ...........................................
VII. Integracja osb niepenosprawnych ......................................
27. Tytu IV KPP Solidarno .............................................................
I. P
 rawo pracownikw do informacji i konsultacji
w ramach przedsibiorstwa ....................................................
II. Prawo do rokowa i dziaa zbiorowych ..............................
III. Prawo dostpu do sub porednictwa pracy .........................
IV.Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy ....
V. Naleyte i sprawiedliwie warunki pracy . ..............................
VI. Zakaz pracy dzieci i ochrona modocianych w pracy ...........
VII. ycie rodzinne i zawodowe .................................................
VIII. Zabezpieczenie spoeczne i pomoc spoeczna .....................
IX. Ochrona zdrowia ..................................................................
X.Dostp do usug wiadczonych w oglnym interesie
gospodarczym ......................................................................
XI. Ochrona rodowiska ..............................................................
XII. Ochrona konsumentw ..........................................................
28. Tytu VKPP Prawa obywateli .....................................................
I. P
 rawo gosowania i kandydowania w wyborach do
Parlamentu Europejskiego .....................................................
II. Prawo gosowania i kandydowania w wyborach
lokalnych ...............................................................................
III. Prawo do dobrej administracji . .............................................
IV. Prawo dostpu do dokumentw . ...........................................

118
118
119
120
120
121
122
122
123
123
124
125
126
127
127
128
128
128
129
130
130
131
131
131
132
132
132
133
133
133
134
134
135
135
136
136
136
137
137
137
138

IX

Spis treci
V. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich ............................
VI. Prawo petycji . .......................................................................
VII. Swoboda przemieszczania si i pobytu . ...............................
VIII. Ochrona dyplomatyczna i konsularna . .................................
29. Tytu VI KPP Wymiar sprawiedliwoci .......................................
I. P
 rawo do skutecznego rodka prawnego i dostpu do
bezstronnego sdu ....................................................................
II. Domniemanie niewinnoci i prawo do obrony .......................
III.Zasady legalnoci oraz proporcjonalnoci kar
do czynw zabronionych pod grob kary...............................
IV.Zakaz ponownego sdzenia lub karania
w postpowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony
pod grob kary .......................................................................
30. Tytu VII KPP Postanowienia oglne ...........................................
I. Zakres zastosowania ................................................................
II. Zakres i wykadnia praw i zasad . ............................................
III. Poziom ochrony .......................................................................
IV. Zakaz naduywania praw .........................................................
31. Uwagi kocowe ...............................................................................
Rozdzia VI. Karta Praw Podstawowych: zrnicowany
charakter prawny postanowie Karty i ich skutki dla
jednostek, sdw oraz ustawodawcy (Adam Bodnar) ................................
32. Wstp zarys systemu ochrony praw podstawowych w UE ..........
33. Klasyfikacja postanowie materialnych KPP pod wzgldem
ich charakteru normatywnego . ........................................................
I. Uwagi oglne ...........................................................................
II. Prawa i wolnoci, ktre mog by bezporednio
stosowane .................................................................................
III. P
 rawa i wolnoci odwoujce si do prawa unijnego
lub prawa krajowego ................................................................
IV. Zasady (Unia uznaje i szanuje) . ...........................................
V. P
 ostanowienia programowe lub aspiracyjne (unijne polityki
powinny zapewnia) ...............................................................
VI. Prawa zwizane z obywatelstwem Unii ..................................
34. Znaczenie KPP dla jednostek, sdw i ustawodawcy polskiego . ...
I. Uwagi oglne............................................................................
II. Powoywanie si przez jednostk na bezporednio
stosowalne postanowienia KPP przed sdami krajowymi
i wsplnotowymi . ....................................................................
III. U
 wzgldnianie postanowie KPP w procesie
stanowienia prawa krajowego ..................................................
35. Podsumowanie .................................................................................

138
138
138
139
139
139
140
140
141
141
141
142
142
143
143

144
144
147
147
148
151
154
157
158
159
159
161
164
166

Rozdzia VII. Rola Agencji Praw Podstawowych jako podmiotu

wspierajcego stosowanie Karty Praw Podstawowych (Adam azowski)..... 167
36. Uwagi wprowadzajce ..................................................................... 167

Spis treci
37. Dyskusja nad utworzeniem Agencji Praw Podstawowych ..............
38. Rozporzdzenie 168/2007 ramy prawne dla dziaalnoci
Agencji Praw Podstawowych ..........................................................
I. Uwagi wprowadzajce .............................................................
II. Cele i mandat kompetencyjny Agencji Praw
Podstawowych .........................................................................
III. Z
 akres terytorialny dziaalnoci Agencji Praw
Podstawowych .........................................................................
IV. Z
 adania Agencji Praw Podstawowych oraz
mechanizmy ich realizacji ........................................................
39. Wieloletnie ramy prac Agencji Praw Podstawowych
na lata 20072012 ............................................................................
40. Podsumowanie .................................................................................

168
172
172
174
177
178
182
184

Cz II. Konsekwencje przystpienia UE do EKPCz

dla umocnienia ochrony jednostki w UE i dla umocnienia
europejskiego systemu ochrony praw czowieka
Wprowadzenie (Andrzej Wrbel) ................................................................. 189
Rozdzia VIII. Znaczenie postanowie EKPCz dla ochrony praw
podstawowych jako oglnych zasad prawa w UE (Cezary Mik) ..............
41. Wprowadzenie .................................................................................
42. System ochronny EKPCz charakterystyka oglna .......................
43. Ewolucja powizania praw podstawowych jako zasad
oglnych prawa z EKPCz . ..............................................................
44. Czynniki okrelajce pozycj EKPCz w odniesieniu do
praw podstawowych jako zasad oglnych prawa UE . ....................
45. Zakres, sposoby i cele wykorzystywania EKPCz w sferze
ochrony praw podstawowych jako zasad oglnych prawa UE .......
46. Zakoczenie .....................................................................................
Rozdzia IX. Relacje midzy Europejsk Konwencj Praw Czowieka
a Kart Praw Podstawowych po przystpieniu Unii Europejskiej
do Konwencji (Zdzisaw Kdzia) . ................................................................
47. Diagnoza obecnej sytuacji ...............................................................
48. Komplementarno inkorporacji KPP do prawa traktatowego
i akcesji UE do EKPCz . ..................................................................
49. Relacja midzy KPP a EKPCz co do treci .....................................
50. Relacje midzy KPP a EKPCz jako rdami prawa . .....................
I. Perspektywa prawa krajowego .................................................
II. Perspektywa prawa unijnego ....................................................
III. Perspektywa EKPCz .................................................................
51. Konsekwencje przystpienia UE jako organizacji
midzynarodowej do EKPCz . .........................................................
52. Wpyw przystpienia UE do EKPCz na ochron praw czowieka
w Europie . .......................................................................................

204
204
204
207
213
218
223

224
224
229
233
234
234
236
238
238
244

XI

Spis treci
Rozdzia X. Przystpienie UE do EKPCz. Relacje
instytucjonalno-prawne Unii Europejskiej i Rady Europy
(Hanna Machiska) .......................................................................................
53. Wstp ...............................................................................................
54. Przebieg debaty dotyczcej przystpienia WE/UE do EKPCz . ......
55. Podstawa traktatowa przystpienia UE do EKPCz .........................
56. Ku spjnoci ochrony praw czowieka w Europie ..........................
57. Instytucjonalne relacje WE/UE z Rad Europy . .............................
58. Uwagi kocowe ...............................................................................
Rozdzia XI. Przystpienie UE do EKPCz i inkorporacja Karty Praw
Podstawowych do prawa UE a umocnienie ochrony praw
podstawowych w III filarze UE (Anastazja Gajda) . ..................................
59. Ochrona praw jednostki w III filarze UE ........................................
60. Wzmocnienie ochrony praw podstawowych we
wsppracy policyjnej i sdowej w sprawach karnych na mocy
Traktatu z Lizbony . .........................................................................
61. Wpyw KPP oraz przystpienia UE do EKPCz na prawo karne
UE w wietle Traktatu z Lizbony ....................................................
62. Wnioski ............................................................................................
Rozdzia XII. Umocnienie statusu jednostek w UE po przystpieniu
UE do EKPCz. Konsekwencje dla ustawodawcy i sdw krajowych
nastpstwa praktyczne (Dagmara Kornobis-Romanowska) ....................
63. Umocnienie ochrony praw jednostek w Traktacie z Lizbony .........
64. Wykonywanie kompetencji w dziedzinie ochrony praw
podstawowych w Unii Europejskiej ................................................
65. Skuteczna ochrona praw jednostek w UE .......................................
I. Spjno uprawnie jednostek w EKPCz i w KPP . .................
II. Prawo do efektywnej ochrony sdowej . ...................................
66. Odpowiedzialno za naruszenie EKPCz w wyniku stosowania
prawa UE jako konieczny element ochrony praw podstawowych ....
67. Konkluzje . .......................................................................................

247
247
248
254
256
258
262

264
264
275
280
287

290
290
294
298
299
300
307
312

Cz III. Raporty krajowe

Rozdzia XIII. Raport krajowy Wgry (Gbor Halmai, Eszter Polgri,
Balzs D. Tth) ..............................................................................................
68. Ocena propozycji inkorporacji KPP do prawa UE ..........................
I. Konsensus polityczny . ..............................................................
II. Dyskusje eksperckie ..................................................................
69. Ocena propozycji przystpienia UE do EKPCz ..............................
70. Podstawowe problemy wynikajce z inkorporacji KPP
do prawa UE w wietle prawa krajowego .......................................
I. Wgierska klauzula europejska oraz krajowa kontrola
konstytucyjnoci prawa UE .....................................................
II. Prawa socjalne . ........................................................................
III. Nullum crimen sine lege . .........................................................

XII

319
319
319
321
323
324
324
334
336

Spis treci
IV. Podburzanie do nienawici (ang. hate speech) . ....................... 341
V. Pozytywna dyskryminacja . ...................................................... 346
Rozdzia XIV. Raport krajowy Czechy (Zdenkk Khn).........................
71. Uwagi wstpne . ...............................................................................
72. Czy KPP stanie si czci czeskiego porzdku
konstytucyjnego? .............................................................................
I. C
 zeski porzdek konstytucyjny, status umw
midzynarodowych dotyczcych praw czowieka w prawie
czeskim oraz orzecznictwo Sdu Konstytucyjnego .................
II. Europoprawka do Konstytucji i orzecznictwo Sdu
Konstytucyjnego ......................................................................
III. Status KPP w prawie czeskim . ................................................
IV. C
 zy KPP moe wywiera wpyw na czeskie krajowe prawo
konstytucyjne? . ........................................................................
73. Potencjalne sprzecznoci midzy KPP a konstytucj krajow ........
I. Aktualne stanowisko CSK w sprawie badania zgodnoci
prawa UE z Konstytucj ............................................................
II. Sprzecznoci midzy KPP a krajow Kart Praw
Podstawowych i Wolnoci . .......................................................
74. KPP w debacie naukowej ................................................................
75. KPP w dyskusji politycznej .............................................................
76. Skarga Senatu w sprawie Traktatu z Lizbony do Sdu
Konstytucyjnego ..............................................................................
77. Wnioski: KPP jako kozio ofiarny? .................................................

349
349

Rozdzia XV. Raport krajowy Sowacja (Radoslav Prochzka)..............

78. Ocena nadania Karcie mocy wicej .............................................
I. Pogldy polityczne ...................................................................
II. Dyskusja akademicka . .............................................................
III. Relacje w mediach ...................................................................
79. Ocena przystpienia do EKPCz .......................................................
I. Forum publiczne . ......................................................................
II. Forum akademickie ...................................................................
80. Spodziewane trudnoci ....................................................................
81. Podsumowanie .................................................................................

374
374
374
375
377
377
377
378
379
381

350
350
352
356
358
360
360
362
366
367
371
373

Indeks rzeczowy ........................................................................................... 383

XIII