Muzyka ogrodnika ... rozmawiaa: Ewa Nieckua 2011-07-22, ostatnia aktualizacja 2011-07-22 10:56:53.

0 W Londynie brytyjska Krlewska Orkiestra Symfoniczna zagraa dziwny koncert. Na wido wni siedziay same ro liny, blisko 100 gatunkw. Grano m.in. 40 symfoni Mozarta. Czy mu zyka rzeczywi cie dziaa na ro liny? - rozmowa z prof. Przemysawem Wojtaszkiem z Zakadu Biologii Molekularnej i Komrkowej, dziekanem Wydziau Biologii UAM w Poznaniu Ewa Nieckua: 40 symfonia Mozarta rzeczywi cie podziaaa na ro liny? Prof. Przemysaw Wojtaszek: - Pewnie podziaaa. W gruncie rzeczy pyta pani o to, czy ro liny reaguj na bod ce mechaniczne. D wik, czyli fala akustyczna, to bodziec fizyczny, mechaniczny, jakim jest te wiatr czy dotyk. Ro liny, cho pozbawione organu suchu, od bieraj muzyk. Nie wiadomo, jak to robi, a ich reakcja jest subtelna i dugotrwaa. Filharmonicy brytyjscy nie byli pierwsi. Darwin gra swojej mimozie na fagocie. Ch cia j zmusi do stulenia li ci, ale mu si to nie udao.

- Bo nie mogo mu si uda. Muzyka nie wywouje gwatownej reakcji. Dotyk, pod wpywem ktr mimoza skada li cie, to zupenie inny bodziec ni fala d wikowa. Potrcony li zwija si szybko, rwnie szybko, jak zamyka si puapka drapienej muchowki. Wydaje si, e pod wp zyki u ro liny nastpuje to, co w fizjologii elegancko nazywamy tigmomorfogenez, a pr o ciej mwic zmian sposobu wzrostu w odpowiedzi na bodziec mechaniczny.

Po Darwinie niemiecki botanik Wilhelm Pfeffer sprawdza, czy pylniki kwiatw odpowia daj na d wik. Bez skutku. W poowie ubiegego wieku Tarunraj C. Singh by bliszy celu. T rdzi, e muzyka dwukrotnie przyspiesza ruch protoplazmy w komrkach li ci.

- Fala akustyczna moe uruchamia reakcje zwizane z odpowiedzi na zranienie albo infek cj. Tak stymulacj mechaniczn bdzie atak chorobotwrczego grzyba. Niektre z grzybw wy aj tzw. apresoria - struktury suce do sforsowania ciany komrkowej chronicej komrk. rium dziaa jak mot pneumatyczny. Skada si z pojedynczej komrki, w ktrej wytwarza si sami ci nienie rzdu 80 atmosfer (w oponach samochodowych mamy ci nienie 2-2,5 atm). G rzyb przebija si przez cian komrkow jak iga. Taki punktowy nacisk rozpoczyna w komrc o liny reakcj obronn, jej efektem bdzie reorganizacja caej komrki, take zmiana kierun i szybko ci ruchu cytoplazmy. Obserwacje Singha zainteresoway Mary Measures i Pearl'a Weinbergera. Dowiedli, e d w iki o wysokiej czstotliwo ci przyspieszaj kiekowanie nasion.

- Ich wyniki s kontrowersyjne, poniewa nie opisali szczegowo warunkw swoich eksperyme ntw. Je li robili je w laboratorium, to std jeszcze duga droga do wykorzystania ich n a polu. D wik jako dziaanie mechaniczne moe przypomina to, co dzieje si wczesn wiosn zamarznity grunt rozmarza. Zmienia si sia nacisku gleby na nasiona, a to moe w obec no ci wody wywoa kiekowanie.

Nie bdzie farm przyszo ci wyposaonych w go niki? D wikiem mona by stymulowa kiekowa a dopiero po ich zniszczeniu wysiewa ro lin uprawn.

- Czyste science fiction. Na polu jest zwykle kilkadziesit gatunkw ro lin uznawanych przez czowieka za chwasty. Kady gatunek reaguje odmiennie, ma inaczej ustawione " zakresy syszalno ci". Przy ci le okre lonej czstotliwo ci d wiku mona prawdopodobnie s oddziaywa na nasiona jednego gatunku. W przypadku pola - na ro lin uprawn.

Ten pomys jednak si przyj. Na jednej z amerykaskich farm ustawiane s go niki nadajc nateniu takim samym, z jakim kumkaj aby i cykaj wierszcze. Im dalej od go nika, tym y s nisze. - To ma sens. D wik jest naturalnym elementem

rodowiska. Dlaczego miaby nie wpywa na r

zwj? W tym przypadku znaczenie ma natenie d wiku. W bardzo podobny sposb ro liny reagu wiato. Im mniejsze natenie wiata, tym sabiej rosn. Wedug botanika Anthony'ego Huxleya Bach i indyjska muzyka klasyczna su ro linom. Przy ostrym rocku kul si ze strachu i po kilku tygodniach gin.

- Trudno mi uwierzy, by przy rocku ro liny kuliy si ze strachu. Natenie tej muzyki mus aoby by tak due, e dziaaaby jak ucisk. Ani Bacha ani tradycyjnej muzyki indyjskiej ni puszcza si tak go no jak rockowej. I to jest gwna rnica. Natomiast ro liny mogy obu cigu kilku tygodni po do wiadczeniu. Ro liny nie odbieraj muzyki tak jak ludzie, czyli nie interpretuj jej w kategoriach d wikowych. Opisane do tej pory reakcje na d wik zac hodz w cigu kilkudziesiciu minut, a najprawdopodobniej godzin, a ich efekty mog by du otrwae. Koncert moe by zabjczy? - Morderstwo przesunite w czasie. A powaniej - skumulowany efekt zrnicowanej ekspres ji genw. To rock wpywa na jakie geny? - Muzyka w ogle. Naukowcy z Korei badali reakcje siewek ryu. Zidentyfikowali fragm ent DNA, ktry odpowiada za regulacj ekspresji genw w odpowiedzi na bodziec d wikowy. P od wpywem muzyki ro liny rozpoczynaj albo hamuj produkcj pewnych biaek. A czego sucha koreaski ry? - Cz ro lin Beethovena, Haydna, Mozarta, Brahmsa, Offenbacha, drugiej grupie nadawano sygna o jednolitej czstotliwo ci generowany komputerowo. Jak go no?

- Natenie d wikw wynosio 65-70 decybeli. Czyli na poziomie normalnej rozmowy. Ale tu n e o rodzaj muzyki chodzi, ale o natenie d wiku i jego czstotliwo . Wydaje mi si, e w rockowej dominuj d wiki o niskiej czstotliwo ci, natomiast w muzyce symfonicznej przew aaj wysokie czstotliwo ci. A zgodnie z tym, co opisali Koreaczycy, d wiki niskich czs wo ci hamoway ekspresj genw ryu, a wysokiej zwikszay. Syszaam o planach stworzenia kwiatw w tak wielu barwach, by pasoway do koloru cian, z ason, mebli.

- Puszczajc wodze fantazji i to odkrycie mona by wykorzysta w praktyce. Na przykad w hodowli ro lin transgenicznych, ktre zaczynaj przyjemnie pachnie przy d wikach ulubion j muzyki. Ksi Karol mwi do ro lin, by lepiej rosy.

- Ja te mwi do ro lin, ale to jest raczej nasza potrzeba psychiczna. Chocia jeeli ro l reaguj na d wiki dochodzce z otoczenia, to i nasze sowa powinny na nie wpywa jak ka ny d wik. Mam ro liny, ktre mnie lubi i takie, ktre si ze mn le czuj.

- Tu moe dochodzi do komunikacji chemicznej. Ro liny uwalniaj zwizki lotne. Czowiek ta wraz z potem i innymi wydzielinami wydziela mieszank substancji lotnych. Nie moem y wykluczy prawdopodobiestwa, e ro lina je odbiera i reaguje na nie. Tego nikt nie prb owa jeszcze bada. Czowieka i ro lin powinna dzieli chemiczna przepa .

- U ro lin obecne s substancje, ktre w organizmie czowieka funkcjonuj jako przeka niki ukadzie nerwowym. Nam si wydaje, e zwizki te musz by czym wyjtkowym, skoro wyjtko nasz ukad nerwowy. Tymczasem spora cz tych neuroprzeka nikw wystpuje u ro lin. Przes y jednak twierdzenie, e peni podobne funkcje jak w naszym organizmie. Jak to wyja ni?

- Wyja nienie kryj pocztki ewolucji. To co si zamienio w komrki, porwao ze swego otoc ia rne czsteczki. Sposoby wykorzystania tych czsteczek, w miar postpw ewolucji, uleg pecjalizacji. Teraz mamy tak odlege z punktu widzenia ewolucji grupy organizmw jak ssaki i ro liny wysze, e ze zdziwieniem stwierdzamy, jak podobnie s wyposaone biochem icznie. Jednak te same czsteczki peni zupenie inne funkcje. By moe to, co si wydziel powierzchni naszego ciaa, ro liny odbieraj jako sygna chemiczny, bo maj na powierzchn i swojej komrki odbiornik, ktry jest w stanie ten zwizek chemiczny rozpozna. Z drugi ej strony przecie czowiek ro linne substancje lotne interpretuje jako zapach - mniej lub bardziej przyjemny.