Piaget: „Rozwój ocen moralnych u dziecka.

Kłamstwo

• Tendencja do kłamstwa jest skłonnością naturalną

• Problem kłamstwa u dziecka jest problemem zetknięcia się jego egocentryzmu z
przymusem moralnym dorosłych
• Jest kilka definicji kłamstwa w zależności od wieku dziecka

• Pierwszą definicją kłamstwa jest: „kłamstwo to brzydkie słowo”. Kłamstwo jest

uznawane za coś realnego, istniejącego w rzeczywistości
o Dziecko, które określa kłamstwo jako „brzydkie słowo”, wie dobrze, że
kłamać, to znaczy nie mówić prawdy. Nie przyjmuje jednej rzeczy za drugą
(kłamstwa za brzydkie słowo) ale łączy je obie, rozszerzając zwykłe znaczenie
słowa kłamać
o Jest jedno wytłumaczenie dla którego może się tak dziać: kłamstwo jest
wykroczeniem moralnym, które popełnia się za pomocą języka. Mówienie
brzydkich słów stanowi również wykroczenie, popełniane za pośrednictwem
języka
• Drugą definicją kłamstwa (utrzymuje się ok. od 6 do10 r. ż.) jest: „kłamstwo to coś, co
jest nieprawdziwe”.
o Dziecko miesza kłamstwo z różnego rodzaju pomyłkami
o nie odróżnia aktów intencjonalnych tak wyraźnie jak my. Świadczy to, że jest
finalistą, animistą i artyficjalistą
o mieszanie omyłki i kłamstwa zanika około 8 r. ż.

• Trzecią definicją kłamstwa, która pojawia się ok. 10-11 r. ż., jest: kłamstwo to każde
stwierdzenie intencjonalnie fałszywe
o Kłamstwo jest tym poważniejsze, im bardziej jest nieprawdopodobne, i im
bardziej jego treść odbiega od rzeczywistości np. kłamstwo o psie, który był
duży jak krowa jest „szczególnie brzydkie” bo widać od razu, że jest to nie
możliwe. Małym kłamstwem będzie powiedzenie rodzicom, że się dostało
dobrą ocenę (chociaż faktycznie nie tak nie jest)
o
Sprawiedliwość retrybutywna i dystrybutywna

• znaczenie sankcji ekspiacyjnej (patrz Woodsworth) wydaje się zmniejszać z wiekiem

w miarę jak współdziałanie uzyskuje przewagę nad przymusem dorosłych
• u młodszych dzieci sankcja przeważa nad równością, u starszych jest przeciwnie np.
Historyjka: Mama miała dwie córki: jedną posłuszną, a drugą nieposłuszną. Mama
kochała bardziej tę posłuszną i dawała jej większe kawałki ciastka. Co o tym sądzisz?
Mniejsze dzieci uważały, że mama robi słuszne, a starsze, że nie
• młodsze dzieci: traktują uczynki i sankcje jako zwykłe strony równania i ten rodzaj
moralności mechanicznej – tj. materializm sprawiedliwości retrybutywnej, czyni je
nieczułymi na czysto ludzkie aspekty zagadnienia
 • starsze dzieci: rozumieją dokładniej całą historię i wiedzą, że szczególne względy,
okazywane przez matkę posłusznemu dziecku, zniechęca drugie dziecko, uczynią je
zazdrosnym, popchną do buntu itp.
• Dzieci, które przedkładają sprawiedliwość retrybutywną (dla lepszej więcej) nad
dystrybutywną, to te, które przyjmują punkt widzenia przymusu dorosłych, podczas
gdy dzieci przedkładające równość ponad sankcje to te, które dzięki stosunkom
między rówieśnikami (czy bardziej, dzięki wzajemnemu szacunkowi między
dorosłymi i dziećmi) nauczyły się lepiej rozumieć sytuacje psychologiczne i oceniać je
wedle norm moralnych nowego typu
• Zdaniem starszych dzieci mniej skłonne do recydywy jest dziecko, któremu
wyjaśniono znaczenie jego uczynków niż to, które surowo ukarane

• II historyjka: mama spacerowała z dziećmi. Mama dała wszystkim po bułeczce.

Wszyscy jedli oprócz jednego, najmłodszego dziecka, które ją upuściło.
• Są trzy możliwe odpowiedzi: nie dać bułki (sankcja), dać drugą żeby każdy miał
swoją porcję (równość), czy też dać dlatego, że chłopiec jest mały (sprawiedliwość
wyrównawcza, tj. równość uwzględniająca sytuacje jednostkowe w tym szczególnym
przypadku różnic wieku) . Procenty: dzieci w wieku 6-9 najczęściej sankcja, 10-12
równość 13-14 sprawiedliwość

Równość i autorytet

• Dla dzieci w wieku 6 czy 7 lat to co sprawiedliwe, nie różni się dla nich od tego, co
zgodne z autorytetem, a idea równości wkracza jedynie wtedy, kiedy nie ma konfliktu
z autorytetem.
• Dla najmłodszych rozkaz, nawet sprzeczny z równością, jest słuszny jako
wypływający od dorosłego: sprawiedliwość to prawo
• Bovet – dziecko przypisuje rodzicom idealną moralność, by dopiero w wieku 5-7 lat
odkryć ich możliwe braki
• Trzy etapy w rozwoju pojęcia sprawiedliwości:
o I – dziecko nie odróżnia sprawiedliwości od autorytetu: sprawiedliwe jest to co
nakazuje dorosły. Sprawiedliwość retrybutywna dominuje nad równością
o II – rozwija się egalitaryzm, uzyskując przewagę nad wszelkimi innymi
względami. Sprawiedliwość dystrybutywna w przypadku konfliktu
przeciwstawia się więc tu posłuszeństwu i sankcji.
o III – egalitaryzm ustępuje pojęciu sprawiedliwości wyrównawczej. Polega ona
na tym, by nie określać nigdy równości bez uwzględnienia szczególnej sytuacji
każdej z osób.