Fizjologiczne podstawy ruchów

dowolnych

Jakub Szewczyk
Instytut Psychologii UJ
organizacja systemu ruchowego
SYSTEMY ZSTĘPUJĄCE
Górne neurony motoryczne

Kora motoryczna JĄDRA PODSTAWY

(planowanie, inicjacja i kierowanie ruchami dowolnymi)

Ośrodki pnia mózgu

(podstawowe ruchy i kontrola postawy ciała) MÓŻDŻEK

Lokalne obwody neuronów Motoneurony

niskopoziomowa integracja motoryczna niskopoziomowe neurony ruchowe

Obwody rdzenia kręgowego i pnia mózgu

Wejście sensoryczne Mięśnie szkieletowe

organizacja systemu ruchowego
 organizacja rdzenia

• jednostka motoryczna

• organizacja somatotopowa
rdzenia kręgowego
 stopniowanie siły mięśni

• 3 typy jednostek motorycznych

– wolne (S)
– szybko męczliwe (FF)
– szybkie, wytrzymałe (FR)
 stopniowanie siły mięśni

• rekrutacja kolejnych grup jednostek

motorycznych
 stopniowanie siły mięśni

• kodowanie siły częstotliwością wyładowań

 organizacja połączeń z rdzeniem
• różne schematy połączeń
wewnątrz-rdzeniowych dla
motoneuronów mięśni osiowych
i lateralnych
 wejścia do rdzenia – pień mózgu

wzgórki czworacze górne

• połączenia do przyśrodkowych
motoneuronów szyjnych (unerwienie
szyi)
• odpowiedzialne za orientacyjne ruchy
głowy
 wejścia do rdzenia – pień mózgu

jądro czerwienne

• połączenia do motoneuronów na
wysokości szyi
• aksony włączają się w drogę
korowo-rdzeniową
• unerwiają motoneurony boczne,
kontrolujące przyśrodkowe
mięśnie ramion
• funkcje przejęte raczej przez
korę
 wejścia do rdzenia – pień mózgu
jądro przedsionkowe

• dostaje informacje z VIII nerwu

czaszkowego – narząd równowagi w uchu
środkowym
• wyprowadza połączenia do środkowych
motoneuronów, przyśrodkowych mięśni
kończyn
• a także do jąder czaszkowych III, IV, VI –
kontrola fiksacji wzroku
• rola w utrzymywaniu równowagi
 wejścia do rdzenia – pień mózgu

twór siatkowaty

• część tworu siatkowatego projektuje do

rdzenia,
• kontrola ruchów posturalnych
• kompensacja ruchów wolicjonalnych
• przykłady eksperyment na kotach i na
rezusach
 drogi korowe

przebieg drogi korowo-rdzeniowej

– torebka wewnętrzna
– droga korowo-rdzeniowa i korowo-
opuszkowa
– konary
– kolaterale to jądra czerwiennego i tworu
siatkowatego;
– w moście rozproszone
– skrzyżowanie piramid i piramidy
– boczna i brzuszna droga rdzeniowa
 funkcjonalna organizacja kory ruchowej

• obserwacje Jacksona o padaczkach

• badania Penfielda i Sherringtona
Homunkulus ruchowy
 Eksperymenty nad mikrostymulacją

• Organizacja kory ruchowej

– Neurony odpowiedzialne za mięśnie czy ruchy?

• Reprezentacje odrębnych ruchów nachodzą na

siebie
• Korelacja z siłą ruchu
• Ale też z kierunkiem
 Organizacja kory ruchowej

• Badania Georgeopoulusa
 Rejestracja aktywności neuronów u
aktywnych zwierząt
• Badania Evartsa
– Potwierdzenie wcześniejszych badań
– Zmiana aktywności neuronów na jakiś czas przed
zmianą ruchu
 kora premotoryczna

• ponad 30% aksonów w drogach korowo-

rdzeniowych i opuszkowych
• podział
– SMA
– przedruchowa
 SMA

• Reakcje zsynchronizowane z wystąpieniem

ruchów,
• Pojawia się przy ruchach bardziej
skomplikowanych,
• Ważne przy warunkowaniu ruchowym – neurony
„odpalają” już przy bodźcu warunkowym,
• Reprezentacja intencji i selekcji bodźca,
• Koordynacja ruchów obustronnych.
 Kora przedruchowa

• Inicjowanie ruchów na podstawie wewnętrznych

bodźców,
• Udział w planowaniu ruchu,
• Dobór strategii ruchu, sekwencji rozkazów
ruchowych.
 syndromy górnego / dolnego neuronu

• Syndrom górnego neuronu:

– Słabość,
– Spastyczność,
– Zwiększony tonus mięsni,
– Hiperaktywność odruchów,
– Odruch Babińskiego,
– Utrata ruchów precyzyjnych.
 syndromy górnego / dolnego neuronu

• Syndrom dolnego neuronu:

– Słabość lub paraliż,
– Osłabienie odruchów,
– Odruchy hipoaktywne,
– Obniżony tonus mięśni,
– Atrofia mięśni.
 co to są ruchy dowolne
RUCHY DOWOLNE
• wykonywane w sposób zamierzony, zaplanowany i
celowy
• mogą zostać zapoczątkowane przez bodziec czuciowy,
emocjonalny lub poznawczy (wolicjonalny?)
• przebieg sekwencji ruchu może być dowolnie
modyfikowany
• to samo zadanie ruchowe może być wykonane różnymi
sposobami
• są wyuczone, mogą być trenowane
• przebiegają przy udziale świadomości, ograniczanym w
miarę automatyzacji ruchu
• sterowane głównie przez ośrodki korowe, przy
współudziale móżdżku i jąder podstawy
 badania Libeta

• zadanie: badani patrząc na zegarek mieli w dowolnie

wybranym momencie zgiąć nadgarstek, po czym określić
moment odczucia woli wykonania ruchu (W - awareness
of intention)
• dokładny moment rozpoczęcia ruchu kończyny
określano za pomocą pomiaru elektrycznej aktywności
mięśni
• pomiar EEG: aktywność kory motorycznej – ok. 1 s.
przed wykonaniem ruchu można zaobserwować
początek narastania pobudzenia, tzw. potencjał
gotowości (RP – readiness potential)
 Badania Libeta

PYTANIE: W poprzedza RP czy RP poprzedza W ?

WYNIKI:
początek narastania RP – 1000 – 500 ms przed rozpoczęciem ruchu
średni czas W – 206 ms przed rozpoczęciem ruchu