ORGANIZACJA RUCHÓW DOWOLNYCH

- MÓŻDŻEK I JĄDRA PODSTAWY

Magdalena Senderecka
Zakład Psychofizjologii
Instytut Psychologii UJ
ORGANIZACJA SYSTEMU RUCHOWEGO
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE

Móżdżek
- jest częścią tyłomózgowia
- stanowi 10% całkowitej objętości mózgowia
- zawiera ponad połowę wszystkich komórek
występujących w mózgu (ok. 1011 neuronów)
MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE
MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE

Płaty, jądra i konary móżdżku

- płat przedni, tylny, kłaczkowo-grudkowy (kora)
- jądro wierzchu, wstawkowe (złożone z jądra
czopowatego i kulkowatego), zębate
- konar górny, środkowy, dolny
MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE
MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE
MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE
MÓŻDŻEK – UJĘCIE STRUKTURALNE
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE

Móżdżek
- koordynuje ruchy, zwłaszcza wielostawowe
- umożliwia korekcję błędnych ruchów
- umożliwia nabywanie nowych umiejętności ruchowych
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE

Część
1. przedsionkowo-móżdżkowa
2. rdzeniowo-móżdżkowa
(przyśrodkowa i pośrednia)
3. korowo-móżdżkowa
(mózgowiowo-móżdżkowa)
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
1. Część przedsionkowo-móżdżkowa

Struktura Wejścia Wyjścia

móżdżku

Płat 1. z narządu do jąder

grudkowo- równowagi przedsionkowych
kłaczkowaty (błędnika
przedsionkowego)
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
2A. Część rdzeniowo-móżdżkowa - przyśrodkowa

Struktura Jądro Wejścia Wyjścia

móżdżku głębokie

Robak Jądro 1. z narządu do przyśrodkowego

wierzchu równowagi systemu zstępującego
2. proprioceptorów rdzenia
3. skórnych (m. in. do jąder
receptorów przedsionkowych,
czuciowych tworu siatkowatego)
4. wzrokowe
5. słuchowe
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
2B. Część rdzeniowo-móżdżkowa - pośrednia

Struktura Jądro Wejścia Wyjścia

móżdżku głębokie

Części Jądro 1. z proprio- do bocznego systemu

pośrednie wstawkowe ceptorów zstępującego rdzenia
(przy- 2. skórnych (poprzez
robakowe) receptorów wielkokomórkową
półkul czuciowych część jądra
3. nerwu czerwiennego
trójdzielnego i jądra brzuszno-
(V) boczne wzgórza)
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
3. Część korowo-móżdżkowa

Struktura Jądro Wejścia Wyjścia

móżdżku głębokie

Części Jądro Z czołowej, do kory ruchowej

boczne zębate ciemieniowej i przedruchowej
półkul i potylicznej (poprzez
kory mózgu drobnokomórkową
poprzez drogę część jądra
korowo- czerwiennego
mostowo-
móżdżkową i jądra brzuszno-
(inf. czuciowe boczne wzgórza)
i ruchowe)
MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
1. Część przedsionkowo-móżdżkowa

Spełniane Konsekwencje
funkcje uszkodzenia

- utrzymanie - ataksja (kołyszący się i chwiejny chód)

równowagi
- przekrzywianie głowy w stronę uszkodzenia
- ruchy oczu
- oczopląs
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
2A. Część rdzeniowo-móżdżkowa - przyśrodkowa

Spełniane Konsekwencje
funkcje uszkodzenia

- wykonanie - niezdolność do zachowania równowagi

ruchu w czasie stania i chodzenia
- korygowanie - przewracanie się na tę stronę, w której
ruchu zlokalizowane jest uszkodzenie
w odpowiedzi - dyzartria (mowa skandowana)
na sygnały - zaburzenie zdolności porównywania długości
czuciowe następujących po sobie dźwięków
- kontrola - zaburzenie zdolności oceny szybkości
ruchów twarzy poruszających się bodźców wzrokowych
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
2B. Część rdzeniowo-móżdżkowa - pośrednia

Spełniane Konsekwencje
funkcje uszkodzenia

Wykonanie - nieznaczne zaburzenia stania i chodzenia

ruchu - drżenie zamiarowe –
drżenie kończyn (tremor) o dużej amplitudzie
i częstotliwości 3-5 Hz, występujące przy sięganiu
po przedmiot (ruch docelowy)
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
2B. Część rdzeniowo-móżdżkowa - pośrednia
 MÓŻDŻEK – UJĘCIE FUNKCJONALNE
3. Część korowo-móżdżkowa

Spełniane Konsekwencje
funkcje uszkodzenia

Planowanie, - opóźnienia w inicjowaniu i kończeniu ruchów

inicjacja - dysmetria (zazwyczaj hipermetria) ruchów
i - zaburzenia czasowej koordynacji ruchów
koordynacja wielostawowych, zwłaszcza w skomplikowanych
czasowa ruchach manipulacyjnych
- dysdiadochokineza – zaburzenie wykonania
ruchów naprzemiennych
 MÓŻDŻEK JAKO KOMPARATOR
- kompensuje błąd w ruchach przez porównanie
zaplanowanego ruchu z jego aktualnym wykonaniem

Kora mózgowa

Kora móżdżku Informacje z ciała

Neurony pośredniczące

Wzgórze
 MÓŻDŻEK – ORGANIZACJA SOMATOTOPOWA

- w części pośredniej przedniego i tylnego płata

móżdżku znajdują się somatotopowo zorganizowane
reprezentacje ciała
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)

Pięć podkorowych jąder, leżących pod półkulami

1. Jądro ogoniaste (caudate nucleus)

2. Skorupa (łupina) (putamen)
3. Gałka blada (część boczna i przyśrodkowa) (globus
pallidus)
4. Jądro niskowzgórzowe (subthalamic nucleus)
5. Istota czarna (część siatkowata i zbita) (substantia
nigra)

Jądro ogoniaste + skorupa = prążkowie (striatum)

JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- pętla zwrotna korowo-podstawno-wzgórzowo-korowa

Początek pętli:
- okolice ruchowe
- okolice czuciowe
- okolice asocjacyjne
Koniec pętli:
- okolica przed-
ruchowa
- dodatkowa
okolica ruchowa
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- UJĘCIE FUNKCJONALNE

Jądra podstawne
- wytwarzanie sekwencji ruchowych w czasie
wykonywania ruchów dowolnych
- kontrola wcześniej zaprogramowanych sekwencji
- wygaszanie zbędnych sekwencji
JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- DROGA BEZPOŚREDNIA I POŚREDNIA
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- KONSEKWENCJE USZKODZEŃ

Zespoły hipertoniczno-hipokinetyczne
- wzmożone napięcie mięśniowe, ubóstwo ruchowe

Zespoły hipotoniczno-hiperkinetyczne
- obniżone napięcie mięśniowe, ruchy mimowolne
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- KONSEKWENCJE USZKODZEŃ

CHOROBA PARKINSONA
- zespół hipertoniczno-hipokinetyczny
Objawy
- drżenie mięśniowe (spoczynkowe)
- sztywność (wzmożone napięcie mięśniowe)
- trudność inicjowania ruchu
- akinezja (ubóstwo ruchowe)
- bradykinezja (spowolnienie wykonywania ruchów)
- zaburzenie odruchów postawy
- powłóczysty chód
- postępujące otępienie poznawcze
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- KONSEKWENCJE USZKODZEŃ

CHOROBA PARKINSONA
Obraz neuropatologiczny
- zanik komórek dopaminergicznych w istocie czarnej
- zmniejszenie zawartości dopaminy w prążkowiu,
a w konsekwencji w całym mózgu

Leczenie
- L-DOPA – środek zwiększający syntezę dopaminy
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- KONSEKWENCJE USZKODZEŃ

PLĄSAWICA HUNTINGTONA
- zespół hipotoniczno-hiperkinetyczny
- choroba podlegająca dziedziczeniu,
związana z chromosomem 4
Objawy
- mimowolne ruchy rąk i nóg, szybkie i obszerne
- grymasy twarzy
- zaburzenia nastroju (depresja)
- zmiany osobowości, podejrzliwość, impulsywność,
ekscentryczne zachowanie
- zaburzenia pamięci i uwagi
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- KONSEKWENCJE USZKODZEŃ

PLĄSAWICA HUNTINGTONA

Obraz neuropatologiczny
- Zanik komórek cholinergicznych i neuronów typu
GABA w prążkowiu
- obniżenie poziomu substancji, niezbędnych do
syntezy acetylocholiny i GABA w prążkowiu
- w konsekwencji względna przewaga systemu
dopaminergicznego
 JĄDRA PODSTAWNE MÓZGU (BASAL GANGLIA)
- KONSEKWENCJE USZKODZEŃ

Inne zespoły hipotoniczno-hiperkinetyczne

ATETOZA
- powolne, skręcające, sinusoidalne ruchy rąk i nóg
- spastyczność
- prawdopodobnie spowodowana uszkodzeniem
skorupy i gałki bladej
BALIZM
- obszerne, zarzucające i wyrzutowe ruchy, najczęściej
wywołane skurczem mięśni odsiebnych
- prawdopodobnie spowodowany uszkodzeniem jądra
niskowzgórzowego