Co to jest efektywne nauczanie?

Efektywne nauczanie mona pozna po rezultatach pracy nauczyciela Za efektywne nauczanie przyjmuje si wzrost lub utrzymywanie si na wysokim poziomie chci, (czyli motywacji) do nauki, zarwno pod kierunkiem nauczyciela jak samodzielnej, oraz wzrost kompetencji uczniw. Wstpnym i absolutnie niezbdnym warunkiem efektywnej pracy nauczyciela jest jego pozytywny stosunek do ludzi, a do uczniw w szczeglnoci. Klucz do efektywnoci nauczania tkwi, przede wszystkim w motywacji i kompetencji nauczyciela.

Motywacja nauczyciela do pracy.

Nauczyciele pracuj w wyjtkowo niekorzystnych warunkach (liczne klasy, mae pensje, przeadowanie programu itp.). Innowacje s konieczne jednak musz by zaakceptowane przez samych nauczycieli. Byo by dobrze, gdyby nauczyciele nauczali z penym zaangaowaniem, pasj i entuzjazmem. Istnie bowiem wprost proporcjonalna zaleno miedzy poziomem motywacji nauczyciela a poziomem motywacji uczniw. Jeli motywacja nauczyciela jest niska u uczniw mona zaobserwowa niski poziom percepcji (spostrzegania), rozproszenie uwagi, niski poziom rozumienia treci szybkie zapominanie. O zmianie postaw uczniw nie moe by mowy, jeli nie akceptuj swojego nauczyciela. Brak sympatii i szacunki uczniw do nauczyciela wie si zazwyczaj cile z jego identyczn postaw w stosunku do nich. Motywacja do naprawd dobrej pracy jest funkcj, zaspokojenia potrzeb wyszego rzdu, takich jak: - Potrzeba szacunku, czyli akceptacji, uznania, sprawowania kontroli nad otoczeniem - Potrzeba samorealizacji - Potrzeba poznawcza, czyli wiedza i rozumienie rzeczywistoci

Mamy wiksz motywacj, kiedy widzimy jak wietni jestemy w tym, co robimy

Kompetencje nauczyciela

I.

Kompetencje specjalistyczne

To wiedza i umiejtnoci w zakresie nauczania przedmiotu. Trzeba j wci doskonali, czyta fachowe ksiki, doksztaca si, bra udzia w rnych szkoleniach itp. Wana jest codzienna staa wymiana dowiadcze Niekompetentny jest ten nauczyciel, ktry: - Nie wie, czego nie wie - Nie chce zapyta, kto wie - Boi si zapyta kogo, kto wie - Jest przekonany, e wszystko wie - Nie chce si rozwija

II.

Kompetencje dydaktyczne

Teoretycznie zdobywa si je podczas studiw i na rnych kurach. Jednak zbyt may nacisk kadzie si na ksztacenie umiejtnoci przygotowania do zaj, czyli: - Ksztacenie umiejtnoci waciwego rozplanowania zaj - Rozwijanie umiejtnoci logicznego konstruowania lekcji - Uczenie, jak cze lekcji powinno zajmowa wprowadzenie w temat, jak rozwinicie, jak zakoczenie i wnioski, jak podanie tematu nastpnej lekcji, i jak powtrzenie - Precyzowanie celw - Operacjonalizacja celw nauczyciela - Uwzgldnienie cyklu uczenia si - Techniki zachcania uczniw do aktywnoci (np. praca w grupach praca taka zwiksza jako pracy, zdolnoci i umiejtnoci sumuj si, rzadziej zdarzaj si bdy) - Umiejtnoci takiego rozmieszczania uczniw w klasie, eby sprzyjao to celom nauczyciela i uatwiao uczenie - Korzystanie z pomocy audiowizualnych itp. Dobranie najbardziej efektywnego postpowania z uczniami wymaga opanowania szeregu szczegowych umiejtnoci dydaktycznych. Dobre prowadzenie wykadu wymaga umiejtnoci: - Plastycznego wyjaniania, zrozumiaa tre - Jasne, wyranie przedstawianie teorii - Utrzymanie koncentracji uwagi uczniw - Stosowanie pomocy audiowizualnych Dobre prowadzenie zaj z maa grup wiczeniow wymaga umiejtnoci: - Organizowania warsztatw - Zadawanie pyta zachcajcych, otwartych itp. - Suchanie uczniw - Zachcenie do samodzielnej pracy - Radzenia sobie z uczniami o rnych zachowaniach - Reagowanie na zmczenie uczniw, znudzenie - Pomagania im w trudnociach

- Dostarczenie i przyjmowanie informacji zwrotnych Kwalifikacje dydaktyczne oparte gwnie lub tylko na wiedzy nie s kompetencjami. W nabywaniu kompetencji dydaktycznych pomaga wymiana dowiadcze, kursy. Proces uczenia si mona podzieli na 4 fazy: - Faza rozpoczcia potrzeba motywacja do uczenia si i koncentracja uwagi. Nauczyciel ma by razem z uczniem, nawizywa z nim kontakt - Faza rozpoznania okrelenie, co si wie i umie, N-la powinien akceptowa emocje ucznia, nie ocenia - Faza zrozumienia okrelenie celw uczenia si, N-la ma pomc w wyznaczaniu przez ucznia jego celw - Faza dziaania zmierza si do wyznaczonego celu, N-la inicjuje aktywno z podziaem na etapy Nauczyciel skoncentrowany na sobie nie zwraca uwagi na ucznia natomiast skupiony na uczniu pomaga mu. Nauczyciel musi wczeniej by przygotowany do etapw uczenia si. Program lekcji powinien zawiera: - Przegld dowiadcze umiejtnoci uczniw - Przygotowanie ich do opanowania nowych umiejtnoci - Sposb opanowywania nowych umiejtnoci (etapowo) - Uwzgldnienie czasu - Sprawdzenie umiejtnoci w praktyce

III.Kompetencje psychologiczne
Przez kompetencje psychologiczne nauczyciela rozumiemy umiejtnoci inspirowania, motywowania uczniw do nauki, integrowania ich w3 zesp oraz umiejtnoci menederskie. Do kompetencji psychologicznych nauczyciela zaliczamy:

- Pozytywne nastawienie do ludzi - Umiejtno unikania najczstszych przyczyn zakce w komunikowaniu si z ludmi. - Umiejtno porozumiewania si w ogle, a z uczniami w szczeglnoci - Umiejtno motywowania uczniw do nauki - Umiejtno budowania zgranych zespow z przypadkowej grupy uczniw - Elastyczno w dostosowaniu stylu kierowania uczniami do stopnia ich dojrzaoci - Umiejtno kontrolowania stresu
Kompetencje te zostan omwione szczegowo, ze wzgldu na swoj wano w procesie nauczania i uczenia si.

Pozytywne nastawienie do ludzi

To typ dziaa, w ktrych gwnie chodzi o dobro innej osoby. Wana jest: 1. Autentyczno Nie mona ba si by sob. Autentyczno to take przyznanie sobie prawa do popenienia bdw i nie zadrczanie si nimi. Autentyczno to zachowanie zdrowej proporcji miedzy myleniem negatywnym a pozytywnym. Mylenie pozytywne sprzyja dobremu samopoczuciu, sympatii. Wane jest by pokaza si bez faszu, pokaza si takimi, jakimi jestemy. 2. Ugruntowanie w sobie postawy szacunku dla innych Dobre wychowanie, kultura bycia, uprzejmo to podstawa kontaktw z uczniami. k przed nauczycielem powoduje u ucznia wycofanie si, poczucie krzywdy, nerwice itp. Szacunek do modziey to uczciwo i sprawiedliwo, dotrzymanie zobowiza, przyznanie innym prawa do bdu, tolerancja, otwarto. 3. Optymizm i pogoda ducha 4. Wiedza na temat wasnych mocnych stron 5. Chwalenie nawet najdrobniejszych osigni uczniw Chwalenie to sprawianie przyjemnoci. Im czciej chwalimy, tym lepsze s efekty pracy 6. Zmniejszenie dystansu midzy uczniami a nauczycielem

Umiejtno unikania najczstszych przyczyn zakce w komunikowaniu si.

Istnieje sze gwnych przyczyn zakce w komunikowaniu si: 1. Niepena wiadomo niektrych wasnych motyww Wane jest uwiadomi sobie motyw, jakimi kieruje si podczas lekcji. Mona zaproponowa ankiet z prob o zaznaczenie okrele, charakteryzujcych nauczyciela w danym dniu (np. nieuwany-uwany). Takie informacje pozwalaj spojrze na siebie bardziej obiektywnie 2. Nieuwzgldnienie moliwoci uczniw Nauczyciel musi bra pod uwag czy mwi szybko, niewyranie, za wolno itp. Uywanie niezrozumiaych sw moe prowadzi do nie przyswojenia partii materiau. Brak nieformalnej atmosfery powoduje szybk dekoncentracje uwagi. Nudzenie si uczniw jest objawem ze nie bierze si pod uwag ich moliwoci. Nuda szkodzi zdrowiu 3. Sprzeczno jzyka ciaa ze sowami Sprzeczno miedzy tymi rodzajami przekazu wywouje wtpliwoci, co do wiarygodnoci mwcy. Warto zwrci uwag na postaw ucznia, mwi to bardzo wiele o jego zastawieniu do nauczyciela. Wane jest mwienie o swoich emocjach, zyskuje si w tedy wiksza sympatie i szacunek 4. Przedwczesna interpretacja motyww Odgadywanie, o co chodzi uczniom, czego chc, na czym im zaley. Nauczyciel przypisuje uczniowi najczciej ten motyw, ktrego si obawia. 5. Filtr percepcyjny Widzimy to, co chcemy widzie - lepota umysowa. Niektre informacje w ogle nie dochodz do naszej wiadomoci. Bagatelizujemy napywajce informacje lub znieksztacamy je tak, aby potwierdzay nasz uprzedni pogld. Zmiana przekona jest trudna. Zjawisko uprzedzenia si do uczniw jest wszdzie. Wyrozumiao owocuje nasz wiksz efektywno uczenia si i nauczania 6. Komunikacja jednostronna Ignorancja faktu, e komunikowanie jest procesem dwustronnym. Porozumienie si wymaga dialogu i upewnienia si, e si jest rozumianym. Jeeli czego ucze nie rozumie trzeba mu to wyjani innymi sowami.

Umiejtno prawidowego komunikowania si:

Warto opanowa umiejtnoci potrzebne do: 2. Aktywnego suchania wymaga przestrzegania kilku prostych umiejtnoci: a. Koncentracja uwagi, na tym, co kto ma do powiedzenia b. Kontakt wzrokowy c. Lekkie pochylenie ciaa w stron osoby mwicej d. Uywanie zachcajcych zwrotw e. Otwarto na punkt widzenia ucznia f. Powcigliwo w wyraaniu wasnego zdania g. Empatia emocjonalne zrozumienie h. Parafrazowanie powtarzanie wasnymi sowami sensu usyszanej wypowiedzi i. Zadawanie pyta Aktywnie suchajc trzeba zwrci szczegln uwag na: - Okazywanie mwcy szacunku, akceptacji i ciepa - Nie udzielania dobrych rad - Powstrzymywanie si od moralizowania i osdzania - Zgodno jzyka ciaa ze sowami 3. Przemawiania Stopniowe przyblianie si do sytuacji, wywoujcej lk: zadawanie pyta innym mwc, zabiera gos w dyskusji, przy duszych referatach mie tekst i konspekt, wicz przed lustrem, zaangauj rodzin do wysuchania ci Dzieciom naley powiedzie, ze si nie czujesz jeszcze pewnie w roli nauczyciela i oczekujesz ich wyrozumiaoci i pomocy. Dziki temu napicie zniknie, zyskasz sympati i szacunek. Naley pamita, aby: - Koncentrowa si na wykadzie - Struktura wypowiedzi bya jasna - Uywa zrozumiaego jzyka - Stosowa rodki wizualne - Modulowa gos - Patrze na ludzi - Pilnowa czasu 4. Rozmawiania trzeba zadba o waciw atmosfer W rozmowie trzeba pamita, aby: - By miym - Zwrci uwag na jzyk ciaa ucznia - Poda tropem myli ucznia - Nie wcina si - Nie pozowa na osob bez wad - Nie przerywa, nie zrzd - Mw w pierwszej osobie - Chwal wszystko, co da si pochwali Inne bardzo wane umiejtnoci przydajce si w czasie rozmowy to: 1. Asertywno to umiejtno zachowania si zdecydowanego, ale bez agresji, spokojnego i agodnego, ale bez lku. Jeeli nauczyciel szanuje ucznia tak samo jak siebie, to znaczy, e przyznaje m takie same prawa jak sobie. Jednak kady ma prawo nie by asertywny. Techniki stosowania asertywnoci a. Technika zdartej pyty powtarzanie tego samego tekstu

b. Technika asertywna zwana zason z mgy dopuszczenie moliwoci, e w stawianych zarzutach jest cz prawdy c. Technika czterech asertywnych krokw (nazwanie problemu, szczere mwienie o wasnych emocjach, propozycja, pokazanie skutkw) d. Danie sobie czasu na ustosunkowanie si do zarzutw Asertywno nauczyciela to take otwarte wyraanie pozytywnych uczu w stosunku do ucznia. Krytyk mog wyraa tylko ci nauczyciele, ktrzy czsto i duo chwal uczniw. Jeeli ucze skrytykuje ciebie, naucz go wasnym przykadem jak naley to przyjmowa Warto podda si treningowi asertywnoci. 2. Elastyczno w dostosowaniu wasnego stylu spoecznego do stylu spoecznego ucznia Styl spoeczny to zestawienie asertywnoci i spontanicznoci. Wyrniamy 4 style: a) Styl ekspresyjny - wysoka asertywno i spontaniczno (czowiek szybko podejmuje decyzje, popdliwy, wszystko atwo si udaje) b) Styl analityczny niska asertywno i spontaniczno (nie komunikatywni nudziarze) c) Styl przywdczy wysoka asertywno i niska spontaniczno (surowi, zimni, nieprzystpni) d) Styl uprzejmy niska asertywno i wysoka spontaniczno (ulego, brak wasnego zdania, uprzejmi) Wane jest okrelenie wasnego stylu i stylu ucznia. Dla nauczyciela optymalny styl to styl elastyczny. Nauczyciel musi dostosowa si do stylu ucznia. 3. Rozwizywanie konfliktw i negocjowanie Wane jest skuteczne rozwizanie konfliktw. Prawidowoci w konflikcie: - U osb, midzy ktrymi istnieje konflikt dochodzi do znieksztacenia obrazu wasnej osoby i innych - Bdc w konflikcie mamy skonno do mylenia uproszczonego - Konflikt sprzyja wytwarzaniu negatywnego obrazu wroga Wane jest by stworzy atmosfer bezpieczestwa i zaufania, w ktrej ucze ma prawo mwi o konfliktach, bez uwag i ocen. Wyrniamy 5 stylw rozwizywania konfliktw 1) Walka (rywalizacja)- jest krtkowzroczn strategi, pocigajc za sob wysoki koszt energetyczny i emocjonalny. Pogarszaj si stosunki midzy ludmi 2) Podporzdkowanie- jest to raczej omijanie konfliktu, czowiek ulega, podporzdkowuje si innym. Stawia nas to najczciej na pozycji przegranej. 3) Unikanie jest to przesunicie sprawy w czasie, unikanie otwartej konfrontacji 4) Kompromis osiganie istotnych celw, z rezygnacj z tych najmniej istotnych. 5) Wsppraca traktuje si innych jak partnerw nie wrogw. Wszyscy wygrywaj Negocjacje oparte na wsppracy polegaj na: - Respektowaniu ustalonych wsplnych zasad postpowania - Koncentracja uwagi na tym, co nas czy - Wsplnym opracowaniu zestawu moliwoci rozwiza itp.

Umiejtno motywowania uczniw

Motywacja uczniw jest najwaniejszym czynnikiem skutecznego nauczania.

Na motywowanie mona spojrze jeszcze inaczej przez zastosowanie wszystkich dziaa nauczyciela, ktre mona nazwa pomoc i wsparciem ucznia oraz przez zestawienie stawianych uczniowi wyzwa. Due wyzwanie Doskonae efekty uczenia si, wzrost pewnoci siebie, rozwj Mnstwo bdw, brak rozwoju, pewnoci siebie

Dua pomoc Mia atmosfera, lenistwo

Maa pomoc Brak efektw uczenia si, zahamowany rozwj Mae wyzwanie

Jedn z technik aktywizujcych, silnie motywujcych jest DYSKUSJA. Zasady dyskusji: Zasada I kompetencja przygotowanie do dyskusji, argumenty Zasada II dobra wola wysuchanie wszystkich Zasada III tolerancja szacunek do cudzych przekona, prawo do gosu, brak uprzedze Zasada IV dobre wychowanie uprzejmie zwracanie si, nie przerywanie zdania W motywacji wana jest funkcja ocen szkolnych, ktra ma rwnie funkcje demotywujc. Wane by ucze akceptowa kryteria oceniania

Budowanie zgranych zespow

Zgrany zesp to inaczej team lub grupa wspomagajca si. Cel teamu: - Uatwia wspprac - Umoliwia wspomaganie osb sabszych - Wyzwala aktywno u wszystkich - Zwielokrotnia pozytywny wpyw grupy na uczniw - Zwiksza efektywno uczenia si i nauczania

Rnice midzy grup a teamem. Grupa

1. Czonkowie sdz, e s razem wyczeni dla celw formalnych 2. Pracuj indywidualnie i czsto przeciwko sobie 3. Koncentruj si na wasnych celach 4. Mwi si, co maj robi. 5. Krluje podejrzliwo 6. Pytania rzadko s zadawane 7. Sabsi pozostaj na uboczu 8. Rzadko podejmuje si decyzje dotyczcych ycia szkolnego i nauki 9. Nie potrafi sama rozwizywa konfliktw 10. Efekty uczenia s nisze

Team
1. Cele s wsplne i wane 2. Wsppracuj i wspomagaj si 3. Koordynuj cele osobiste z celami zespou 4. Zesp daje propozycje teamw i metod pracy 5. Klimat zaufania 6. Zachca si do nich 7. Zachca si do pracy, otrzymuj wsparcie 8. Zawsze 9. Konflikty rozwizywane s na bieco 10. Efekty s wysokie, rozwj umiejtnoci spoecznych

Rnice w postpowaniu liderw grupy i teamu Lider grupy

1. Wywieraj presje w celu zmuszenia do podjcia zada 2. Wykonuj polecenia nauczyciela 3. Narzucaj swoje zdanie 4. Nie uczestnicz w rozwizywaniu problemw 5. Dyskusje z klas s start czasu 6. Filtruj informacje przekazywane 7. Nie doceniaj indywidualnych osigni

Lider teamu
1. Negocjuj z czonkami udzia w ronych pracach 2. Przedstawiaj swoje zdanie 3. Pertraktuj i stymuluj 4. W peni aktywni 5. Dyskusje s koniecznym i stymulujcym mylenie warunkiem 6. Dziel si z zespoem wszystkimi informacjami 7. Dodatkowo wyranie informuj o tym cay zesp

Elastyczno w dostosowaniu stylu kierowania uczniami do stopnia ich dojrzaoci.

Dojrzao ucznia zaley od: - Motywacji (chci) do efektywnego mylenia i dziaania - Kompetencji (wiem i umiem) Wyrniamy 4 typy dojrzaoci uczniw: Dojrzao typu I wysokiej motywacji towarzyszy dua kompetencja Dojrzao typu II wysokiej motywacji towarzyszy maa kompetencja Dojrzao typu III - niskiej motywacji towarzyszy dua kompetencja Dojrzao typu IV - niskiej motywacji towarzyszy maa kompetencja Do kadego typu nauczania warto stosowa inny styl kierowania (liberalny, demokratyczny, klubowy lub autokrytyczny). Dojrzao I typu wystarczy nie przeszkadza, trzeba tylko zorganizowa waciwe warunki do nauki (styl liberalny). Nadmierna ingerencja nauczyciela moe tylko zdekoncentrowa i rozdrani, obniajc wyniki. Dojrzao II typu najwaniejsze jest harmonijne wspdziaanie z uczniem (styl demokratyczny). Niczego si nie narzuca, doz zmusza si, a zakres wymaga jest jasny dla obu stron. Kontrola ograniczona jest do minimum. Szczegowo powiadamia si o rezultatach, stawia coraz trudniejsze zadania. Gdy kompetencje zwikszaj si naley elastycznie dostosowa si do zmienionej sytuacji i zmieni styl na liberalny. Dojrzao III typu nie ma powody wspdziaa, naley zrobi co, co zachci do pracy (styl klubowy). Nauczyciel jest suchaczem i doradc, tworzy mi atmosfer. Samo wygadanie si moe wpyn na wzrost motywacji. Dojrzao IV typu ucze jest niedojrzay (styl autokrytyczny). Zadania jasno okrelane i pocztkowo niezbyt trudne. Jasne kryteria oceny, termin wykonania, sposb zaliczenia. W tym stylu nie dyskutuje si polece, tylko si je wydaje. Najwaniejsze przy kierowaniu modzie jest waciwe diagnozowanie stylu dojrzaoci, dobranie odpowiedniego stylu kierowania i elastycznoci. Grzechy nauczyciela jako osoby kierujcej uczniami: 1. Tytuomania 2. Koncentracja uwagi na przepisach 3. Przekadanie wasnych ambicji nad dobro uczniw 4. Brak jasnoci celu 5. Unikanie odpowiedzialnoci za rozwj uczniw 6. Udowadnianie uczniom, ze s niewiele warci 7. Nadopiekuczo 8. Brak mylenia perspektywicznego 9. Brak pogody ducha, radoci ycia, swobody

Umiejtno kontrolowania stresu

Nauczyciel nie radzcy sobie ze stresem nie potrafi pomc uczniom Stres to stan napicia spowodowany trudn sytuacj, z ktra nie potrafimy sobie poradzi. Efektem s stany frustracji, konflikty motywacyjne i spoeczne, itp. Usuwanie przyczyn wymaga ich rozpoznania. Sposoby: 1. Zapisz na kartce, ktre czynniki powoduj twj stres, obok nich napisz, na co masz wpyw 2. Przewicz na sucho rne strategie postpowania 3. Zacznij dziaa asertywnie 4. Zadbaj o zdrowie i dobre samopoczucie 5. Rb to, co lubisz 6. Uwanie sucha innych 7. Zorganizuj lepiej wasny czas 8. Myl pozytywnie 9. Zacznij by sob itp. Mona te radzi sobie ze stresem usuwajc objawy: 1. Zacznij czciej si mia 2. Bierz kpiele orzewiajce i uspokajajce 3. Zmcz si praca fizyczna lub sportem 4. Poczytaj cos, poszukaj rozrywek 5. Wyjedz na par dni 6. Stosuj masarze 7. Stosuj wizualizacj 8. Suchaj muzyki itp.