ORANERIA NAUKOWA nieformalne spotkanie modzieowe

Opieka merytoryczna: Prof. Magdalena Fikus

Wybr, tumaczenie, redakcja i opracowanie wiedzy stosowanej przez zespoy Caf Sci z Wielkiej Brytanii i Caff Scienza Junior z Woch: Jan Dbkowski, Hanna Siemaszko

2011

Publikacja skada si z: opisu koncepcji Oranerii Naukowej, praktycznego przewodnika dla zespou organizacyjnego, gotowego pakietu informacyjnego dla ekspertw oraneryjnych.

WSTP Co to jest Oraneria Naukowa? Oraneria jest spotkaniem modzieowym popularyzujcym nauk, w ktrym moe wzi udzia kada osoba ciekawa mechanizmw dziaania wiata, najbliszego otoczenia czy ostatnich wynikw bada w rnych dziedzinach nauki. Publiczno pyta i rozmawia o nich z osobami popularyzujcymi nauk w przyjemnej i nieformalnej atmosferze. Chocia Oraneri zazwyczaj organizuje modzie (z wikszym lub mniejszym wsparciem nauczycielskim czy animatorskim), lepiej unika sal lekcyjnych jako miejsca spotka. Lepsza jest kawiarnia poza szko czy kawiarenka w szkole, bibliotece lub domu kultury, gdzie modzie, zaproszone osoby i ekspert mog si nieformalnie spotka. Ruch Kawiarni Naukowych, z ktrych wywodz si Oranerie, to wieczorne spotkania w kawiarniach, restauracjach, klubo-ksigarniach, a w lecie take na wieym powietrzu, gdzie eksperci i zainteresowani spotykaj si, aby rozmawia w prosty sposb o nauce. Idea Kawiarni Naukowych wywodzi si z atmosfery XVII-wiecznych kawiarni, w ktrych niejednokrotnie toczyy si zaarte dyskusje naukowe. Wspczesne Kawiarnie Naukowe zaoono niezalenie w Lyonie w 1997 roku i w Leeds w 1998 roku. Szybko podobne inicjatywy powstay w Polsce, Danii, Japonii i USA. Obecnie stanowi one cz europejskiego programu Science in Society popularyzujcego nauk i zaangaowanie spoeczne w dyskusj o niej. Pierwsz Kawiarni Naukow w Polsce zorganizowaa prof. Magdalena Fikus i red. Magdalena Bayer wraz z wydawc Prszyski i S-ka w 1999 r. Obecnie w caym kraju dziaa kilkanacie niezalenych inicjatyw tego typu (mona je znale na stronie www.kawiarnienaukowe.pl). Publikacja ta powstaa dziki istnieniu europejskiego projektu SciCafe realizowanego przez grup organizatorw Kawiarni Naukowych, finansowanego z 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej.

W SKRCIE
ZACZYNAMY Aby zainicjowa Oraneri Naukow w kawiarni, domu kultury, bibliotece, centrum nauki czy mediatece mona wykona cztery kroki: Zebranie i zainspirowanie grupy modziey, ktra zorganizuje Oraneri. Wystarczy okoo szeciu osb, ale jeli jest ich wicej, mona podzieli ich na kilkuosobowe grupy odpowiedzialne za konkretne zadania (o nich za chwil). Spotkanie organizacyjne (mona skorzysta z opisanego dalej warsztatu) suce przedyskutowaniu i wypracowaniu elementw udanej Oranerii, podziaowi rl i obowizkw oraz wybraniu tematw i (przyblionej) daty pierwszego wydarzenia. Po znalezieniu eksperta grupa moe zabra si za przygotowanie i promocj Oranerii. Pierwsza Oraneria!

KORZYCI Przede wszystkim modzi organizatorzy Oranerii dowiedz si, gdzie szuka i jak ocenia rda wiedzy naukowej. Samodzielny wybr tematw i nakierowanie spotka na dyskusj daje publicznoci spotka szans rozmowy na tematy, ktre ich interesuj, dotycz, by moe take niepokoj (dajc szans uspokojenia czy rozwizania problemu w ostatnim przypadku). Oraneria Naukowa jest wiczeniem organizacyjno-obywatelskim, jak rwnie wstpem do poznania wspczesnych tematw naukowych i technicznych. Organizacja i udzia w Oraneriach rozwijaj umiejtnoci organizacyjne, komunikacyjne, promocyjne, projektowe i negocjacyjne. Osoby tworzce zesp staj si pewniejsze siebie w publicznych przemwieniach oraz atwiej przedstawiaj wasne zdanie (take publicznie). Zapis w CV o wsptworzeniu Oranerii Naukowej bdzie dowodem zaangaowania i posiadanych umiejtnoci dla potencjalnych pracodawcw.

REALIZACJA
TWORZENIE ZESPOU Aby Oraneria zostaa pynnie zorganizowana i bya udana, zesp powinien by zrnicowany i posiada rne zainteresowania i umiejtnoci. W zespole powinny by: osoby zainteresowane rnymi tematami: tematy, mog by zwizane z nauk, ale rwnie dotyczy polityki, socjologii, sztuki, historii, filozofii oraz wielu innych tematw. Wane jest, aby w grupie znalazy si osoby, ktre lubi nauk. Warto zebra rnorodn grup, ktra wybierze ciekawe i rnorodne tematy, stymulujce dyskusj. osoby w rnym wieku: organizujc Oraneri warto pamita, e osoby z ni zwizana kiedy opuszcz zesp. Dlatego powinien si on skada z wielu osb, aby modsi mogli kontynuowa prac, gdy starsi odejd. W ten sposb nie trzeba wymienia caej grupy jednoczenie i zawsze znajd si w niej organizatorzy z dowiadczeniem.

ROLE W ZESPOLE Koordynator

Koordynuje wykonanie caego projektu. Zna wszystkie zadania zespou oraz terminy ich wykonania, kontroluje harmonogram projektu. Dobrze, jeeli jest to osoba zorganizowana, pewna siebie, komunikatywna oraz posiadajca umiejtnoci kierownicze. Jest w kontakcie ze wszystkimi osobami z zespou, ale za wspprac z uczestnikami zewntrznymi (np. z ekspertem), odpowiadaj konkretne osoby z zespou. Kluczowym elementem s umiejtnoci kierownicze. Jeli pojawi si problemy, koordynator wie do kogo zwrci si po pomoc i co poszczeglne osoby z zespou powinny robi w danym momencie. Zachca do dziaania we waciwym kierunku, jeli kto nie wykonuje odpowiednio swojej pracy.

Administrator Dba o przepyw informacji potrzebnych do pynnego przebiegu Oranerii. Osoba zorganizowana, skuteczna i lubica si z komputerem.

 Wsppracuje ze wszystkimi czonkami zespou, w szczeglnoci z koordynatorem.

Kluczowym zadaniem tej osoby jest organizacja. Reszta zespou bdzie zwraca si do niej po informacje: kiedy jest nastpne spotkanie, gdzie si odbdzie, jak komu przekaza wiadomo itp.

Moderator Zapewnia pynny przebieg wydarzenia. Osoba pewna siebie, sprawnie nawizujca kontakty z innymi. Dobrze sucha i umie zadawa dobre pytania. Umie szybko podejmowa decyzje. Wsppracuje z osob odpowiedzialn za eksperta, aby wiedzie z kim bdzie prowadzi spotkanie, oraz z zespoem logistycznym, aby upewni si, e sala jest dobrze przygotowana. Podczas Oranerii, kluczow rol moderatora jest poredniczenie pomidzy ekspertem a publicznoci. Przygotowuje przedstawienie publicznoci eksperta (czym si zajmuje, z jakimi instytucjami wsppracuje), Powinien sprawdzi, w jaki sposb ekspert yczy sobie, eby si do niego zwraca (niektrzy wol form panie doktorze, inni po prostu pan) i ile powiedzie o jego pracy. Na przykad: Chciabym przedstawi nasz ekspertk pani dr Joann Kowalsk. Pani dr Kowalska pracuje na Uniwersytecie Warszawskim w Instytucie Biochemii. W szczeglnoci interesuje j wpyw kofeiny na diet, dlatego dzisiejsz Oraneri zatytuowalimy Czy mona wypi 'za duo kawy'? Dzikujemy za przybycie. Pilnuje dyscypliny czasowej spotkania. Dobrze uzgodni z ekspertem sposb, w jaki da si mu zna, ile czasu zostao. W trakcie Oranerii prowadzi dyskusj. Jeli robi si za gono, przywraca porzdek i upewnia si, e kady mia moliwo wypowiedzenia si. Jeli publiczno zacznie dyskutowa w podgrupach, warto przenie gosy na forum Oranerii. Zamyka dyskusj moe to zrobi poprzez podsumowanie opinii lub przedstawienie wnioskw, do ktrych doszy osoby w niej uczestniczce.

Dzikuje ekspertowi. Eksperci najczciej nie dostaj pienidzy za udzia w Oranerii, dlatego naley im odpowiednio podzikowa. Poza tym wpywa to na kocowe wraenie o Oranerii, a niewtpliwie kady chciaby, eby byo ono pozytywne!

Na przykad: Chciaabym podzikowa pani dr Joannie Kowalskiej za przybycie do naszej Oranerii. Doceniamy wysiek woony w przyjazd i mamy nadziej, e si pani podobao. Dzikujemy za wietne wprowadzenie i odpowiedzi, ktre wywoay gorc dyskusj. (Mona samemu rozpocz oklaski). Mona rwnie wystosowa do eksperta i jego instytucji pisemne podzikowanie po spotkaniu. Logistyk Zapewnia pynny przebieg Oranerii. Odpowiada za wiele rnych rzeczy od zaatwienia napojw po upewnienie si, e osoby sprztajce wiedz, e Oraneria odbywa si danego dnia, wic nagle nie przyjd sprzta. Osoba zorganizowana, praktyczna, przedsibiorcza oraz komunikatywna. Informuje reszt zespou organizacyjnego o stronie praktycznej wydarzenia, przede wszystkim przekazujc administratorowi najnowsze informacje. Niektre obowizki wymagaj zaangaowania wszystkich, wic nie powinien si obawia delegowania zada. Wsppracuje z personelem miejsca, gdzie odbywa si Oraneria od dyrekcji po ochron. Kluczowe s: rezerwacja i przygotowanie sali, zaatwienie napojw i jedzenia, upewnienie si, e ekspert ma wszystko, o co poprosi (na przykad tablic i kartki np. do narysowania czego). Osoba od promocji Promuje przygotowywane Oranerie i zachca publiczno do udziau. Korzysta z rnych metod i narzdzi promocyjnych i decyduje w kadym przypadku, ktre najlepiej si nadaj (take ze wzgldu na temat, eksperta i podan publiczno).

Osoba pomysowa, kreatywna, pozostajca w staym kontakcie z lokaln spoecznoci. Rol t moe sprawowa kilka osb posiadajcych rne umiejtnoci i obracajcych si w rnych krgach. Kto, kto ma talent plastyczny moe zrobi plakaty do rozwieszania, ulotki do rozdawania i bannery reklamowe do promocji w internecie. Kto, kto jest pewnym siebie mwc, moe zapowiada Oranerie na spotkaniach kulturalnych czy na przerwach szkolnych. Osoba, ktra nie interesuje si danym tematem (cisym lub humanistycznym), ale przekonaa j idea Oranerii, moe dociera do innych osb jak ona, ktre mog z zaoenia nie by zainteresowane udziaem, bo myl, e to co w rodzaju nudnej lekcji czy wykadu.

 Osoba promujca Oraneri ma gwnie do czynienia z publicznoci. Wspdziaa te z osob kontaktujc si z ekspertem, aby dowiedzie si jak najwicej o gociu nastpnej Oranerii i dostosowa do niego kampani promocyjn. Kluczowe s tu umiejtnoci komunikacyjne. Osoba na tym stanowisku powinna umie przekaza jasno i zachcajco informacje o Oraneriach jak najwikszej liczbie osb. Osoba odpowiedzialna za eksperta Zadaniem osoby kontaktujcej si z ekspertem jest nawizanie kontaktu z potencjalnym gociem Oranerii, przekonanie go do udziau i zapewnienie wszystkich potrzebnych informacji. Najwaniejsze to data, godzina i miejsce Oranerii, pomocne bd wskazwki jak dotrze do miejsca spotkania, gdzie si uda po przybyciu oraz z kim si skontaktowa (i jak), jeli pojawi si problem. Osoba kontaktujca si z ekspertem, opiekuje si nim w dniu Oranerii. Osoba zorganizowana, pewna siebie i niezawodna. Kontaktuje si z ekspertem (telefonicznie lub mailowo) oraz wsppracuje z zespoem Oranerii i moderatorem. Ekspert powinien mie dokadne informacje o Oranerii oraz czego si od niego wymaga. Pakiet informacyjny dla eksperta (w dalszej czci publikacji) zawiera podstawowe informacje o Oranerii, tym niemniej osoba kontaktowa musi si upewni, e ekspert wie wszystko, co jest zwizane z danym wydarzeniem. Osoba od dokumentacji Przygotowuje relacj (np. tekstow, fotograficzn, radiow, filmow) z wydarzenia. Dziki niej zostanie lad po zorganizowanej Oranerii Naukowej. Potrafi dobrze pisa dziennikarsko (lapidarnie, konkretnie, dynamicznie), sprawnie posugiwa si aparatem fotograficznym, rejestratorem dwiku czy kamer. Dobrze, gdy wsppracuje z osob promujc Oraneri, eby w spjny sposb przekazywa informacje o Oranerii. Ambitna osoba od dokumentacji moe pomc wkroczy Oranerii i instytucji j wspierajcej na wyszy poziom, przygotowujc radiow lub telewizyjn relacj na ywo z Oranerii (na przykad na stronie internetowej instytucji czy Oranerii).

WARSZTAT PRZYGOTOWUJCY ORGANIZATORW ORANERII Warsztat trwa ok. 45 minut: - Krtkie przedstawienie idei Kawiarni i Oranerii Naukowych (5 min) - Pierwsza kwestia do ustalenia, to jak ma wyglda nasza Oraneria? (5 min) Mona napisa w widoczny dla wszystkich sposb wyrazy: cicha, gona, kontrowersyjna, wnikliwa, gboka, szeroko zakrojona, spokojna, ywa, skaniajca do refleksji, aktualna, radykalna, globalna, ekskluzywna. Grupa wybiera trzy cechy, ktre uwaa za najwaniejsze (mona gosowa na poszczeglne hasa). Celem tego wiczenia jest analiza, jakie s oczekiwania poszczeglnych osb chccych zorganizowa Oraneri, a take, do kogo bdzie skierowana Oraneria. - Ustalenie podstawowych elementw cechujcych udan Oraneri (5 min) miejsce, gdzie zostanie zorganizowana (plus napoje, jedzenie), zestaw: temat, ekspert, moderator, forma spotkania, uyte narzdzia, publiczno. - Kto i jak moe organizowa udan Oraneri? (5 min) Zesp moe podzieli si na trzy grupy. Kada bierze du kartk i wypisuje rne role potrzebne wedug niej do organizacji Oranerii (jak zabraknie pomysw, mona oprze si na propozycjach z poprzedniej czci publikacji). Osoby tworzce grupy mog podzieli si rolami i zastanowi si, co kada z osb powinna zadba, eby Oraneria przebiega jak najlepiej. Potem na forum caego zespou warto porwna efekty kadej z grup i odrzucajc powtarzajce elementy, zebra peen zbir rl i zada. - Podzia rl (5 min) Dyskusja o pomysach i doprowadzenie do decyzji, kto czym bdzie si zajmowa. Warto zwrci uwag, czy kada osoba czy zesp osb ma zadanie i wie, na czym ono polega. - Organizacja (10 min) Wybrane zadania grupa ukada w harmonogram przygotowa pierwszej Oranerii. Decyduje, jak czsto bdzie si spotyka, gdzie i kiedy.

Lepiej zaplanowa duo czasu na organizacj pierwszej Oranerii. Znalezienie pierwszego eksperta moe zaj wicej czasu, ni kolejnych. Warto zacz planowanie wydarzenia przynajmniej sze tygodni przez pierwsz Oraneri. Pod koniec spotkania grupa podejmuje pierwsze decyzje, takie jak temat pierwszej Oranerii Naukowej oraz podsumowuje, kto jest odpowiedzialny za okrelone zadanie w zespole.

SPOTKANIA ZESPOU Kada kolejna Oraneria bdzie wymaga okoo trzech spotka przygotowawczych. Grupa moe spotyka si co tydzie lub w miar potrzeb.

O CZYM ROZMAWIA? Istnieje wiele moliwych tematw od bioterroryzmu po operacje plastyczne. Aby przycign publiczno, tematy powinny by aktualne, kontrowersyjne lub zaskakujce. Pomysy zesp moe czerpa z gazet, radia, telewizji lub internetu. Mog one bezporednio wynika z zagadnie programu szkolnego. Ciekawe sformuowanie tematu jest kluczowe musi dobrze wyglda na plakatach i w materiaach promocyjnych. Moliwe, e bdzie trzeba przedyskutowa temat z ekspertem, aby efekt kocowy zainteresowa potencjaln publiczno. Ponisze tematy mog cieszy si duym zainteresowaniem publicznoci. Nie obiecujemy, e uda si znale lokalnego eksperta do kadego tematu, ale mog si przyda jako baza wyboru czy inspiracji do wymylenia tematu Oranerii. - Narkotyki i sport; - Seks i ewolucja; - Czy roboty bd czu? - Nauka i religia; - Czy chopcy myl inaczej ni dziewczyny? - Czy mczyni bd rodzi dzieci? - Liczby pierwsze i tajne wiadomoci; - Czy HIV wygrywa walk? - Kosmologia i pocztki wszechwiata;

- Czy istniej wiaty rwnolege? - Czarne dziury czym s i gdzie si znajduj? - Najwikszy Wybuch! - Nauka od inspiracji do zysku; - Leki nowotworowe; - Czy statystki s naduywane w mediach? - Lata wietlne std! - Czy liczby mog bawi? - Detonacje i eksplozje; - Chemia i trucizny; - Czy ycie na Ziemi zaczo si na Ziemi? - Globalne ocieplenie: w stron topnienia czy epoki lodowcowej?

SZUKANIE EKSPERTA Znalezienie odpowiedniej osoby w znacznym stopniu zaley od tematu danej Oranerii. Miejsca, w ktrych warto szuka ciekawych ekspertw to m.in.: miejscowe uczelnie, instytucje naukowe i badawcze. Zacznij od wpisania do wyszukiwarki internetowej ich nazwy, szukanej dziedziny czy kluczowych sw i zobacz czy w wynikach znajduj si nazwiska osb pracujcych w okolicy. Mona te skorzysta z systemu wyszukiwania na stronach lokalnych uczelni i instytucji;

lokalna Kawiarnia Naukowa lub Festiwal Nauki (sprawd na stronie: www.kawiarnienaukowe.pl). Ich organizatorzy mog pomc znale miejscowych ekspertw (przed kontaktem warto przejrze program wydarze w poszukiwaniu konkretnego nazwiska zwizanego z interesujcym Oraneri tematem). Eksperci ci bd najprawdopodobniej znali formu Kawiarni Naukowej czy spotka popularyzujcych nauk. Czsto s to naukowcy z pobliskich uczelni; instytucje zajmujce si popularyzacj nauki, np. Rada Upowszechniania Nauki, serwis Nauka w Polsce Polskiej Agencji Prasowej (zawiera informacje popularnonaukowe, informuje o wybitnych naukowcach i przyznaje nagrody osobom popularyzujcym nauk), Polskie Stowarzyszenie Dziennikarzy Naukowych

Naukowi.pl, BioCentrum Edukacji Naukowej BioCEN, Centrum Nauki Kopernik i inne centra nauki czy mediateki; organizacje pozarzdowe i miejscowe firmy badawcze czy produkcyjne zajmujce si interesujcym Oraneri zagadnieniem;

INFORMOWANIE EKSPERTA Eksperci z pewnoci chtnie wezm udzia w spotkaniu z modzie, ale nie wszyscy syszeli wczeniej o idei Kawiarni Naukowych (czy Oranerii) i rozumiej specyficzny sposb ich funkcjonowania. Dobrze jest wic krtko przedstawi ekspertowi zaoenia Oranerii, aby wiedzia, czego si spodziewa. Najatwiej jest przekaza Pakiet informacyjny dla ekspertw (w dalszej czci publikacji).

MIEJSCE Jednym z celw Oranerii Naukowej jest wyprowadzenie nauki z klasy i rozmowa o niej w nieformalnej przestrzeni. Miejscem organizacji Oranerii moe by kawiarnia, kawiarenka w szkole, bibliotece, domu kultury czy inna oglnodostpna sala, gdzie publiczno moe si zrelaksowa, co zje, napi si oraz bra czynny udzia w dyskusji. Zesp bdzie najprawdopodobniej musia troch dostosowa sal. Nie ma potrzeby organizowania specjalnego sprztu (projektorw, mikrofonw). Warto poszuka dobrego miejsca w okolicznych lokalach, organizacjach czy instytucjach publicznych, mylc o ich zaletach i wadach pod ktem konkretnego tematu.

PROMOCJA Powodzenie Oranerii bdzie zalee od osb, ktre przyjd, a to z kolei zaley od skutecznej promocji. Zesp bdzie musia z wyprzedzeniem rozpowszechni informacje o Oranerii wrd potencjalnej publicznoci. Mona rozdawa ulotki, rozwiesza plakaty, umieszcza informacje na stronach internetowych Oranerii i lokalnych instytucji, w newsletterze, w serwisach spoecznociowych (koniecznie w profilu facebook.com/KawiarnieNaukowe) oraz informujc o Oranerii podczas spotka publicznych i wrd bliskich i znajomych wszdzie tam, gdzie jest potencjalnie zainteresowana publiczno. Wielko poszukiwanej sali zaley od spodziewanego zainteresowania i typu tematyki. Jednak warto rwnie zastanowi si, czy kameralny charakter Oranerii nie mg by stanowi jej zalety.

PUBLICZNO Warto realizowa polityk otwartych drzwi, zarwno dla modziey, jak i dorosych, chocia moe warto ustali minimalny wiek osb uczestniczcych. Mona rozway zaproszenie rodziny i znajomych organizatorw.

CZAS Publiczno powinna uczestniczy w Oraneriach dobrowolnie, dlatego, e interesuje j temat, chce dowiedzie si wicej, ale te podoba jej si sposb prowadzenia lub nie. Dlatego te kady powinien mie moliwo opuszczenia sali w kadym momencie. Zesp powinien wybra czas, w ktrym uda si zgromadzi najliczniejsz publiczno. Zadaniem modziey bdzie moderowanie spotkania, przywitanie publicznoci, wsppraca z ekspertem oraz czuwanie nad pynnym przebiegiem spotkania. Oraneria moe wyglda w nastpujcy sposb: 0.00 Otwarcie drzwi 0.05 Przywitanie i wstp 0.07 Wprowadzenie eksperta 0.27 Otwarta dyskusja 0.40 Koniec wydarzenia, szansa na indywidualny kontakt z ekspertem

OPIEKA NAD EKSPERTEM Eksperci bior udzia w Oranerii spoecznie, wic wane jest, aby byli pod odpowiedni opiek. Warto upewni si, e ekspert wie kiedy i gdzie ma przyjecha oraz, e ma telefon kontaktowy na wypadek problemw w dniu spotkania. Gdy przyjedzie, upewnij si, e dosta co do picia i jedzenia (w zalenoci od pory dnia filianka herbaty i kanapka mog okaza si wietnym pomysem) i wie, gdzie jest np. azienka. Pod koniec Oranerii moderator powinien koniecznie podzikowa ekspertowi za udzia w spotkaniu.

PO ORANERII Dobrym pomysem jest zorganizowanie spotkania zespou po Oranerii. Co si udao? Co si nie udao? Jak mona ulepszy spotkanie? Kiedy zorganizowa nastpn Oraneri i na jaki temat?

NIEPRZERWANE DZIAANIE Gdy kilka pierwszych Oranerii Naukowych si uda, warto zadba o podtrzymanie tworzcej si tradycji. Od samego pocztku zesp powinien pamita o dzieleniu si ide z modszymi kolegami i koleankami. Im wczeniej zaczn o tym myle, tym atwiej bdzie znale zainteresowane osoby. Sugerujemy nastpujce kroki: Podczas jednej z wiosennych Oranerii mona ogosi poszukiwanie nowych osb do zespou na kolejny cykl. Mona poinformowa, ktre ogniwa w zespole najbardziej wymagaj wsparcia, jakie peni funkcje i jakie pyn korzyci z ich wykonywania. Warto poprosi zainteresowane osoby o kontakt z jedn osob z grupy (wczeniej zesp powinien wybra tak osob). Przed wakacjami warto zachci zainteresowane osoby do przyjcia na spotkanie i rozpoczcia wsppracy z osobami, ktre peni przejmowane funkcje. Dobrze jest zadba o to, aby nowe osoby wziy aktywny udzia w organizacji ostatnich Oranerii, aby mogy dobrze przygotowa si do nastpnego cyklu.

KOGO POPROSI O POMOC W ZAOENIU CZY RAD DOT. DZIAANIA ORANERII Imi i nazwisko prof. Magdalena Fikus Jan Dbkowski Kontakt magda.fikus@gmail.com j.dabkowski@polis.org.pl Funkcja Opieka merytoryczna Koordynator

Wicej Informacji nt. Kawiarni i Oranerii Naukowych w Polsce mona znale: na stronie: www.kawiarnie-naukowe.pl i w serwisie spoecznociowym Facebook: facebook.com/KawiarnieNaukowe

CZSTO ZADAWANE PYTANIA Co zrobi, jeli - zesp nie ma pomysu na temat? Na stronie internetowej www.kawiarnie-naukowe.pl zostay zebrane linki do stron internetowych mogcych zainspirowa do wyboru tematu. Na stronie Polskiej Agencji Prasowej, w serwisie Nauka w Polsce (www.naukawpolsce.pap.pl) mona znale informacje o przeomowych badaniach, odkryciach i wydarzeniach zwizanych z nauk w Polsce i zagranic. Mona take zajrze na profil Kawiarni Naukowych w Polsce w serwisie spoecznociowym Facebook (facebook.com/KawiarnieNaukowe) i zasugerowa si jednym z tematw Kawiarni Naukowych z caej Polski. Jeli to nie wystarczy, mona skontaktowa si z organizatorami Kawiarni Naukowych w Polsce. Pomog wybra ciekawy temat zwizany z biecymi wydarzeniami lub polec inne miejsca, gdzie mona znale inspiracje. - kto nie wypenia swoich obowizkw? Kluczem do mniejszej liczby problemw jest dobra komunikacja. Warto jasno zdefiniowa obowizki w zespole do organizowania regularnych spotka, podczas ktrych bd dyskutowane postpy. W ten sposb wczeniej mona zidentyfikowa problemy, redukujc ryzyko sytuacji kryzysowych w dniu Oranerii. Kluczowe osoby w zespole, w szczeglnoci moderator, powinny mie zastpstwa na wypadek choroby lub innych niespodziewanych problemw. - ekspert nie przyjedzie? Warto sprawdzi, czy osoba kontaktujca si z ekspertem uzgodnia i potwierdzia z wyprzedzeniem wszystkie szczegy, w szczeglnoci dat i godzin Oranerii, a take, e ma numer telefonu do odpowiedniej osoby z zespou. Najlepiej, eby ekspert przyjecha chwil przed rozpoczciem Oranerii. Dobrze mie w zanadrzu plan B, jeli wydarzy si co niespodziewanego, na przykad ekspert nie bdzie mg dojecha. Dobrym pomysem jest przygotowanie dodatkowego, znanego zespoowi tematu. To najprawdopodobniej sprawi, e dyskusja bdzie krtsza ni zazwyczaj, ale z dowiadcze modzieowych Kawiarni organizowanych w innych krajach wynika, e takie spotkanie moe by rwnie dobre, gdy ekspert nie dotrze! - ekspert nie spenia oczekiwa? Najpierw trzeba si upewni, e ekspert dosta precyzyjne informacje, czego moe si spodziewa po Oranerii. Na przykad, niektrzy eksperci czuj si pewniej korzystajc ze slajdw lub innych pomocy komputerowych. Trzeba uprzedzi, dlaczego wane jest, aby spotkanie odbyo si bez ich uycia. Jeli ekspert mwi na temat, ktry rni si od tego, czego oczekiwano albo nie radzi sobie z wytumaczeniem rzeczy i opisywaniem zjawisk, pamitaj, e ekspert stanowi punkt wyjcia do dyskusji w Oranerii. Niekoniecznie, po

spotkaniu z nie najlepszym mwc, dyskusja jest take niezadowalajca. Zesp moe uruchomi rozmow zadajc pytania i komentujc wprowadzenie. Dany temat zosta wybrany gremialnie, czyli warto o nim debatowa. - przyszo niewiele osb? Maa frekwencja nie oznacza, e Oraneria nie odniosa sukcesu. Mniejsza grupa moe uczestniczy w gbszej dyskusji na dany temat i kady moe wyrazi swoj opini. Po spotkaniu mona zastanowi si, dlaczego publiczno bya mniejsza, ni zakadana. Czy mona poprawi promocj? Moe problem tkwi w wyborze tematu? Warto zapyta osoby uczestniczce w Oranerii, dlaczego przyszy i czego si spodzieway pomoe to w analizie i dostosowaniu sposobu promowania nastpnej Oranerii.

PAKIET INFORMACYJNY DLA EKSPERTA

Ruch Kawiarni Naukowych w Polsce zacz si w 1999 r., gdy powstaa Kawiarnia Naukowa Festiwalu Nauki w Warszawie. Celem Kawiarni Naukowych jest stworzenie interesujcego sposobu rozmowy o nauce, w ktrej uczestnicz eksperci oraz przedstawiciele opinii publicznej. Rozmowa toczy si w przyjaznej, nieformalnej atmosferze, nierzadko przy filiance kawy i ciastku. Kawiarnie organizowane s nie tylko w Polsce, lecz rwnie w wielu krajach na wiecie. Informacje o Kawiarniach w Polsce i na wiecie mona znale na stronie www.kawiarnie-naukowe.pl. Na idei Kawiarni Naukowych opieraj si Oranerie Naukowe, ktrych celem jest popularyzacja nauki wrd modziey. Oranerie skupiaj si na relacji pomidzy modzie a osobami popularyzujcymi nauk, poczeniu teorii z praktyk oraz abstrakcyjnych poj z aktualnymi wiatowymi problemami. W Oranerii modzie moe porozmawia na temat wspczesnej nauki i techniki z osobami popularyzujcymi nauk w nieformalnej atmosferze. Format Oranerii jest prosty. Ekspert ma za zadanie w ok. 20 minut wprowadzi modzie w temat spotkania i sprowokowa publiczno do dyskusji. Nastpnym etapem s pytania i debata. Chocia doroli animatorzy wspieraj organizacj Oranerii, wikszo obowizkw spoczywa na barkach modziey: to oni wybieraj temat, moderuj spotkanie i organizuj samo wydarzenie. Wprowadzenia celowo maj by niezbyt skomplikowane nie uywamy nowinek technologicznych ani slajdw w programie PowerPoint, skupiajc si na sowie mwionym i wykorzystaniu rekwizytw. Czy bdziesz dobrym ekspertem Oranerii Naukowej? Bdziesz, jeli masz entuzjazm do popularyzowania nauki i chcesz zaraa nim modzie. Oraneria nie jest ani spotkaniem kka naukowego ani szkoln lekcj. Jest to wydarzenie, w ktrym nacisk kadziony jest na ywy i nieformalny kontakt z nauk poza klas. Program Oranerii bdzie opracowany przez modzie przy wsparciu animatora i koordynatorw projektu. Oraneria nie jest platform przeznaczon do promocji bada oraz zainteresowa naukowych, ale moliwoci gbszego zastanowienia si nad sprawami, z ktrymi modzie chciaaby si zapozna. Jakie s korzyci z udziau ekspertw w spotkaniach Oranerii? Inspiracja modych ludzi do zainteresowania nauk w nieformalnej atmosferze; Rozwj kontaktw pomidzy miejscowymi instytucjami edukacyjnymi dla modziey (szkoami, bibliotekami, domami kultury, organizacjami pozarzdowymi), uczelniami, mediami i przemysem;

 Przy okazji promocji Oranerii (plakaty, ulotki, strony internetowe i serwisy spoecznociowe) eksperci, ich dziedziny, uczelnie, organizacje, redakcje czy firmy przez nich reprezentowane take zyskuj rozgos; Wzbudzenie zainteresowania nauk ze strony spoeczestwa. Dla eksperta moe to by ciekawa alternatywa dla codziennej pracy, a dla jego instytucji innowacyjna forma promocji. JAK PRZYGOTOWA SI DO UDZIAU W ORANERII przewodnik krok po kroku Wybierz konkretne zagadnienie Pierwsza Oraneria, w ktrej wemiesz udzia, bdzie najprawdopodobniej na temat zwizany z Twoj specjalizacj. Jeli jednak moesz rozmawia na inne tematy, powiedz o tym organizatorom. Zasugeruj interesujce zagadnienia oraz pomog wybra dobrze brzmicy i ciekawy tytu. Na spotkaniu mog by osoby w rnym wieku i bez duej wiedzy z Twojej dziedziny. We udzia w Oranerii Nie trzeba bdzie robi nic w zwizku z organizacj danego wydarzenia. Bd w kontakcie z osob odpowiedzialn za kontakt z Tob, przyjd na miejsce Oranerii w wyznaczonym czasie i inspiruj innych! Propaguj ide w rozmowach ze wsppracownikami czy ludmi z brany! Do Oranerii moe zosta zaproszony ekspert od kadej dziedziny. Zastanw si nad innymi osobami, ktre mogyby wzi w niej udzia. Moe si to przyda, gdy co Ci wypadnie i bdzie potrzebne zastpstwo. PYTANIA I WTPLIWOCI Nie musisz koniecznie zna tematw aktualnie omawianych przez modzie w szkole, ale jeli uwaasz, e pozwoli Ci to lepiej dotrze do publicznoci, moesz poprosi zesp organizacyjny o program nauczania i przejrze jego punkty zwizane z tematem. Jeli z dowiadczenia wiesz, e mwienie do publicznoci jest zupenie nie dla Ciebie, moesz wspiera Oranerie w inny sposb promujc t metod popularyzacji nauki i angaujc nowe osoby czy grupy modzieowe. Skontaktuj si z koordynatorami projektu lub najblisz instytucj naukow dla modziey. Jak najlepiej przygotowa si do Oranerii? Organizatorzy Oranerii czy projektu chtnie omwi z Tob pomysy jakie masz na przebieg spotkania, w ktrym wemiesz udzia. Warto odwiedzi Kawiarni, Herbaciarni czy

Oraneri Naukow (jeli taka jest w pobliu), aby pozna format i porozmawia z organizatorami. Jak dostosowa merytoryk wprowadzenia do wieku i wiedzy osb w niej uczestniczcych, eby nie bya za trudna dla jednych a za atwa dla innych? Wymagamy prostego, jasnego jzyka. Biorc pod uwag fakt, e nie bdzie adnego wsparcia technologicznego (adnych prezentacji w programie PowerPoint!), postaraj si stosowa wiele przykadw i porwna z ycia codziennego. Gdzie odbdzie si Oraneria? Oraneria Naukowa zwykle odbywa si poza czasem lekcyjnym i klasami. Pomieszczenie moe by kawiarni lub inn oglnodostpn sal w zalenoci od moliwoci zespou organizacyjnego i miejsca spotkania. Czy bd odpowiada za uczestniczce osoby, jeli nie bd uwaa? Jeli modzie zacznie przeszkadza czy rozmawia midzy sob, moderator spotkania pomoe w opanowaniu sytuacji. Zazwyczaj osoby uczestniczce prbuj wyrazi swoje opinie na dyskutowany temat (np. co, co powiedziano, mogo wywoa dyskusj w podgrupach). W takim przypadku czasem warto przenie dyskusj na forum caej grupy. Co mam zrobi, jeli modziey nie spodoba si mj styl opowiadania? Modzie jest bardzo szczera i moe si zdarzy, e bdzie otwarcie wyraa opini na temat Twojego wystpienia. Wysuchaj ich porad, wycignij konstruktywne wnioski i zapomnij o reszcie. Jeli wystpi taka konieczno, nastpnym razem moesz zrobi to inaczej. Co zrobi, jeli nikt nie zada pytania? Zesp organizacyjny wie, e trzeba przygotowa pytania awaryjne, jeli publiczno bdzie milcze. Moesz zada grupie otwarte pytania, zapyta si o zdanie lub zorganizowa gosowanie dot. tematu. Wprowadzajc do tematu, staraj si prowokowa do dyskusji. Ile trwa Oraneria? Oraneria najczciej trwa ok. 40 minut (ok. 20 min Twojego wprowadzenia i 10-20 min dyskusji). Jak czsto bd bra udzia w Oranerii? Zachcamy zespoy organizacyjne do zapraszania rnych ekspertw, wic jedna Oraneria moe Ci zaprosi 1-2 razy w roku. Zalee to bdzie od Twojej popularnoci. Informacje o ciekawych ekspertach rozprzestrzeniaj si z prdkoci byskawicy!

Kto pokryje koszty dojazdu? Jednym z celu projektu jest skontaktowanie lokalnych rodowisk naukowych, instytucji edukacyjnych (szk, uczelni, bibliotek, domw kultury, organizacji pozarzdowych, etc.), grup modzieowych i spoecznoci lokalnych. Z tego wzgldu dotarcie do miejsca Oranerii nie musi si wiza z dodatkowym kosztem. W innym przypadku czsto udaje si przekona przeoonych do pokrycia kosztw zwizanych z reprezentacj danej instytucji. Jeli ta moliwo nie wchodzi w gr, powiedz o tym zespoowi organizacyjnemu Oranerii albo koordynatorom projektu, ktrzy sprbuj znale inne rozwizanie. Co zrobi, jeli nie mog uczestniczy w Oranerii? Czasami eksperci musz zrezygnowa z umwionego udziau w Oranerii. Moe to atwo spowodowa zniechcenie modziey i poczucie, e zostali zawiedzeni przez eksperta. Jeli musisz zrezygnowa z udziau w Oranerii, sprbuj znale zastpstwo i od razu poinformuj zesp organizacyjny. WARTOCI ORANERII Nauka i technologia nigdy wczeniej nie byy tak wane w naszym yciu. Oraneria daje modziey niepowtarzaln okazj spotkania si z osobami pracujcymi naukowo czy ekspertami chtnymi do popularyzacji nauki oraz poznania wspczesnej problematyki naukowej i technicznej. Oraneria Naukowa jest forum dyskusyjnym o nauce, a nie jej wystaw sklepow. Zaley nam na zachcaniu obywateli do wiadomej postawy wobec rozwoju nauki. Zachcamy modzie do jak najbardziej samodzielnego organizowania Oranerii i odkrywania mechanizmw dziaania otaczajcego wiata. PODSUMOWANIE Unikaj prezentacji PowerPoint i naukowego sownictwa. Odwouj si do swojego dowiadczenia, ale niech to nie bdzie reklama Twoich bada dot. wskiego i by moe trudnego do zrozumienia zagadnienia. Uwaaj, by nie znudzi czy upi modziey, co by mogo upewni modzie, e na pewno nie chce mie wicej do czynienia z nauk. Ekspert Oranerii powinien potrafi nieformalnie rozmawia na wybrany przez modzie temat naukowy, wchodzi w dyskusj i interakcj. Daje to modziey moliwo krytycznego spojrzenia na nauk w ich codziennym yciu. Osoby potrafice inspirowa innych stan si bardziej dostpne dla publicznoci, ktra moe w ten sposb lepiej pozna dan dziedzin nauki.

W DNIU ORANERII: Publiczno: czego si spodziewa Modzie w rnym wieku, o rnych umiejtnociach i zainteresowaniach. Mog to by osoby znajce si np. z tej samej szkoy lub z podwrka. Oraneria to nie lekcja, wic modzie moe wchodzi i wychodzi, kiedy chce, mog je i pi jak w kawiarni. Oczywicie obowizuj te zasady przyzwoitoci. Przebieg Oranerii: 20-minutowe wprowadzenie, po ktrym nastpuje ok. 20 minut na pytania i interakcj z publicznoci. Wprowadzenie przez organizatora (1-2 min) Opowie o zwizkach Twojej pracy z tematem spotkania (1-2 min) Wprowadzenie do tematu (20 min) Pytania i dyskusja (20 min). PRZYGOTUJ SI Moesz zaproponowa zespoowi organizacyjnemu chwytliwy tytu spotkania. Wybierz tre wprowadzenia dopasowan do modych odbiorcw i ich ycia codziennego (niech zobacz kontekst bada i nauki jako takiej). Pomyl o tym, czego mog chcie si dowiedzie (np. tematy dyskutowane obecnie w mediach), powiedz o mitach i stereotypach dot. danej dziedziny. W jaki sposb zamierzasz sprosta kontrowersyjnym kwestiom takim jak np. uywanie zwierzt w badaniach? Czy chtnie porozmawiasz na taki temat? Jeli nie, wybierz temat, z ktrym bdziesz si czu dobrze. Moesz wczy do wprowadzenia osobiste anegdoty/historie. Dowiadczenia bardziej przycign uwag publiczno ni suche fakty i liczby. Bd sob i zachowuj si naturalnie. Nie prbuj artowa, jeli nie czujesz si na siach (lub jeli to wbrew Twojej naturze). Jeli zazwyczaj zachowujesz powag, zdobdziesz szacunek, ale publiczno moe mie problem z rozmawianiem z Tob na luzie. Jeli zaprezentujesz si jako artowni, moe pniej zadawa osobiste pytania. Twoje wprowadzenie: o czym moesz powiedzie w dwadziecia minut? Trzymaj si kilku istotnych punktw i pomysw, ktre chcesz, aby zostay w gowie modziey. atwiej zapamita informacje, jeli s usystematyzowane. Jeli publiczno bdzie chciaa wiedzie wicej, na pewno dopyta. Podaj sensown dawk informacji na dany

temat i zaprezentuj je w atwo zrozumiaym formacie, aby modzie moga zada pytania i stworzy na ich podstawie wasn opini. Sprowokuj do dyskusji. Jeli nie masz dowiadczenia w mwieniu do publicznoci, powicz mwienie przed blisk osob. Pomoe Ci to odkry dziwne nawyki (specyficzny jzyk ciaa, powtarzanie sw, wymachiwanie rkami, trzymanie rk za plecami, dzwonienie kluczami, kiwanie si itp.). Mogo to uchodzi uwadze studentw czy znajomych, ale moe sta si rdem modzieowych artw. Przygotuj krtk biografi, ktr moderator moe wykorzysta w przedstawieniu Twojej sylwetki na pocztku spotkania. Kilka zda o tym, co robisz, o czym bdziesz mwi i co, co moe przyku uwag publicznoci: co lubisz robi w wolnym czasie np. gdy nie analizuje biaek w laboratorium, lubi przeszukiwa antykwariaty w poszukiwaniu cennych ksiek. Troch informacji osobistych sprawi, e publiczno szybciej si otworzy.

Twoje osobiste cechy s tak samo wane jak kwalifikacje. Poczucie humoru oraz umiejtno zaraania publicznoci entuzjazmem i energi stanowi warto dodan eksperta Oranerii. Mog pomc unikn dekoncentracji i znudzenia publicznoci. Poza wyjtkami nie bdzie moliwoci skorzystania z programu PowerPoint czy rzutnika, zamiast tego uyj wczeniej przygotowanych zdj, rekwizytw lub innych elementw uatrakcyjniajcych wystpienie.

Reagowanie na pytania Chocia idea pyta z sali penej modziey moe troch przeraa, moe si okaza, e publiczno bdzie po prostu chciaa wyrazi swoj opini lub dowiedzie si czego o interesujcym j aspekcie tematu. Poniej znajdziesz kilka wskazwek, ktre pomog, gdy skoczysz wprowadzenie i nastpi runda pyta: Opory przed wczeniem si w dyskusj bd trway tylko chwil, wic zacznij od zadania pytania konkretnej osobie. Moesz zaobserwowa przed lub w trakcie Oranerii, czy zapyta zesp organizacyjny, kto z publicznoci jest pewny siebie, aby od niego zacz. Moderator take powinien pomc w rozkrceniu dyskusji. Przeprowad szybk ankiet: Ilu z was zgadza si, e?. Zmierz modzie z czstym, bdnym twierdzeniem rozpowszechnionym w spoeczestwie: wiele osb uwaa, e , ale tak naprawd. Zapytaj publiczno, co sdz na ten temat po Twoim wprowadzeniu. Zawsze udzielaj szczerej odpowiedzi. Nie wstyd si powiedzie, e nie wiesz zawsze moesz dowiedzie si po spotkaniu, skontaktowa si z zespoem organizacyjnym i poprosi o przekazanie informacji zainteresowanym osobom.

 Stwierdzenia takie jak to dobre pytanie albo zapytanie innych o opini pozwol zdoby troch czasu na zebranie myli przed odpowiedzeniem na trudne pytanie. Niektre pytania mona zostawi na koniec lub odpowiedzie na nie po zakoczeniu Oranerii. I wreszcie UMIECHAJ SI! Najlepszym sposobem na przeamanie lodw jest przyjazny wyraz twarzy. SPRBUJ si zrelaksowa i by pewnym siebie. ZACHCAJ i chwal modzie (dobre pytanie!). Nie wszyscy mog nie by pewni siebie, warto zach ich do goniejszego zadawania pyta. ZAINTERESUJ publiczno niech bierze czynny udzia w wytumaczeniu jakiej kwestii pokazanie, e grupa sama potrafi nieraz znale odpowied logicznie dociekajc rozwizania, moe j zachci do samodzielnego poszukiwania nastpnym razem. ZWRACAJ UWAG na elementy Twojego wprowadzenia, ktre potencjalnie mog dotkn/by niestosowne ze wzgldu na wiek, pochodzenie, ras czy przekonania modziey. PRZEMYL swj strj, aby dobrze si czu, ale te, eby nie tworzy bariery zbyt oficjalnym stylem. NIE dyskryminuj i nie faworyzuj (np. odpowiadajc na pytania tylko wybranych osb). NIE posuguj si bez duej potrzeby naukowymi tabelami czy wykresami. Czasem oczywici obrazy mog lepiej wytumaczy twierdzenia ni sowa. NIE zakadaj, e publiczno zna si na temacie, do ktrego wprowadzasz, ale NIE traktuj jej rwnie jakby pierwszy raz o nim syszaa. Moesz na pocztku wybada jak ma wiedz. NIE uywaj naukowego argonu. NIE prbuj przekona modziey do swoich opinii, po prostu przedstaw jej fakty. Oraneria Naukowa to moliwo nauki nie tylko dla modziey, lecz rwnie dla ekspertw. Pozwala osobom pracujcym naukowo i popularyzujcym nauk spotka si z modzie i przekona si na wasne oczy jak nauka moe ekscytowa mode spoeczestwo. Pom zainspirowa i uwiadomi dojrzewajcym obywatelom jak wana jest nauka i inwestycje w ni.

DLA KOGO? Dla aktywnych i ambitnych modych ludzi, dla osb je wspierajcych pracujcych w szkoach, domach kultury, bibliotekach, centrach nauki, mediatekach i innych miejscach, gdzie gromadzi si modzie, ale take dla popularyzatorw nauki osb pracujcych w instytucjach naukowych czy mediach. Dla chccych w ciekawy sposb popularyzowa nauk, czyli zjawiska nas otaczajce i najnowsze odkrycia. CO TO JEST ORANERIA NAUKOWA? Oraneria to spotkanie, ktre moe odwiedzi kada osoba ciekawa mechanizmw dziaania wiata, najbliszego otoczenia czy ostatnich wynikw bada w danej dziedzinie. Modzie pyta i rozmawia o nich z ekspertami w przyjemnej i nieformalnej atmosferze. SKD POMYS? Ruch Kawiarni Naukowych, z ktrych wywodz si Oranerie, to wieczorne spotkania w kawiarniach, restauracjach, klubo-ksigarniach, a w lecie take na wieym powietrzu, gdzie osoby popularyzujce nauk i zainteresowane nauk spotykaj si, aby rozmawia w prosty sposb o nauce. Idea Kawiarni Naukowych wywodzi si z siedemnastowiecznych kawiarni, w ktrych niejednokrotnie toczyy si zaarte dyskusje naukowe. Wspczesne Kawiarnie Naukowe zaoono niezalenie w Lyonie w 1997 roku i w Leeds w 1998 roku. Szybko podobne inicjatywy powstay w Polsce, Danii, Japonii i USA. Obecnie stanowi one cz europejskiego programu Science in Society popularyzujcego nauk i zaangaowanie spoeczne w dyskusj o niej. Pierwsz Kawiarni Naukow w Polsce zorganizowano w ramach Festiwalu Nauki Uniwersytetu Warszawskiego w 1999 r. Obecnie w caym kraju dziaa kilkanacie niezalenych inicjatyw tego typu. Publikacja powstaa dziki europejskiemu projektowi SciCafe (www.scicafe.eu), realizowanemu przez grup organizatorw Kawiarni Naukowych, a finansowanego z 7. Programu Ramowego Komisji Europejskiej. Wicej o Kawiarniach Naukowych i projekcie:

www.kawiarnie-naukowe.pl facebook.com/KawiarnieNaukowe