Untitled

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014
Gmina ubniany
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY

NA LATA 2011-2014
ubniany, 2010 1
Spis treci:
1. Wstp 2. Podstawa prawna opracowania Programu 3. System prawny ochrony zabytkw w Polsce 3.1. Gwne uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami 3.2. Organizacja organw ochrony zabytkw 3.3. Pozostae uwarunkowania prawne dotyczce ochrony i opieki nad zabytkami 4. Spjno Programu z krajowymi, wojewdzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi 4.1. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu krajowym 4.2. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu wojewdzkim 4.3. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu powiatowym i midzygminnym 5. Spjno Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi i programami 6. Charakterystyka zasobw i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy ubniany 6.1. Historia miejscowoci oraz najwaniejszych znajdujcych si w nich zabytkw 6.2. Zabytki objte prawnymi formami ochrony 6.2.1. Wpisy do rejestru zabytkw nieruchomych 6.2.2 Wpisy do rejestru zabytkw ruchomych 6.2.3. Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego 6.2.4. Stanowiska archeologiczne 6.3. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw (GEZ) 7. Analiza szans i zagroe dla rodowiska kulturowego gminy ubniany 8. Zaoenia programowe 8.1. Priorytety Programu Opieki nad Zabytkami Gminy ubniany 8.2. Dugofalowe kierunki dziaa 8.3. Propozycje dziaa konserwatorskich przy zabytkach na lata 2011-2014 9. Narzdzia suce realizacji Programu 10. rda finansowania Programu 2
11. Realizacja i finansowanie przez Gmin zada z zakresu ochrony zabytkw
Zaczniki
Zacznik nr 1 Wykaz zabytkowych stanowisk archeologicznych z terenu gminy ubniany znajdujcych si w ewidencji Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Opolu Zacznik nr 2 Gminna Ewidencja Zabytkw
1. Wstp
Materialne
dziedzictwo
gminy
ubniany
wraz
bogatymi
zasobami
przyrodniczymi tworzy harmonijny obraz krajobrazu kulturowego, dlatego wane jest opracowanie systemowej metody jego ochrony. Lokalne zabytki s cennym elementem kultury, wiadkami ycia ludnoci wiejskiej, ktra przez wieki ksztatowaa przyjazne sobie otoczenie. Zabytki gminy ubniany w niezaprzeczalny sposb buduj wiadomo i tosamo regionaln mieszkacw. Celem niniejszego Programu Opieki nad Zabytkami jest aktywne i skuteczne zarzdzanie zasobami dziedzictwa kulturowego gminy poprzez wyznaczenie
podstawowych kierunkw dziaa i budowanie spjnej polityki ochrony zabytkw w perspektywie wieloletniej. Oczekiwanymi rezultatami bd poprawa stanu zachowania zabytkw, wyeksponowanie walorw krajobrazu kulturowego oraz wykorzystanie zabytkw na potrzeby turystyczne, spoeczne i gospodarcze. Program dziki podejmowaniu planowych dziaa na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami ma suy szeroko pojtemu rozwojowi i promocji gminy, rwnie w zakresie planowania przestrzennego, turystyki czy ochrony rodowiska. Gwnymi adresatami Programu jest spoeczno lokalna, bezporednio zainteresowana polepszeniem stanu zachowania materialnego dziedzictwa kulturowego. Dotyczy to przede wszystkim obecnych oraz przyszych wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych, animatorw ycia kulturalnego, lokalnych wsplnot,
jak rwnie wadz samorzdowych gminy, posiadajcych rzeczywiste instrumenty ochrony zabytkw.
2. Podstawa prawna opracowania Programu
Podstaw prawn opracowania Programu Opieki nad Zabytkami Gminy ubniany stanowi zapisy art. 87 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm., ostatnio nowelizowana 18 marca 2010 r. (Dz.U. z 2010 r. Nr 75, poz. 474) mwice, e Wjt Gminy sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami, ktry po uzyskaniu opinii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w formie uchway przyjmuje Rada Gminy. Nastpnie Program ogaszany jest w wojewdzkim dzienniku urzdowym. Z realizacji programu Wjt Gminy sporzdza co 2 lata sprawozdanie, ktre przedstawia Radzie Gminy.
Szczegowe cele opracowania wymienione s w art. 87, ust. 2. cytowanej Ustawy: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych,
wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej, zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego, podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami, okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. Ustalenia gminnego program opieki nad zabytkami uwzgldnienia si nastpnie w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (art. 19 ust. 2). 5
3. System prawny ochrony zabytkw w Polsce
3.1. Gwne uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Z 1997, Nr 78, poz. 483 z pn. zm.) Ustawa zasadnicza stanowi fundament systemu ochrony dziedzictwa
kulturowego w Polsce: Rzeczpospolita Polska [] strzee dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju (art. 5), [] stwarza warunki upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art. 6. ust. 1), oraz e kady jest obowizany do dbaoci o stan rodowiska i ponosi odpowiedzialno za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialnoci okrela ustawa (art. 86).
Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, Ustawa stanowi podstaw prawn ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, okrela polityk zarzdzania zabytkami oraz wyznacza gwne zadnia pastwa oraz obywateli (wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych). Szczegowe zapisy okrelaj przedmiot, zakres i formy ochrony zabytkw oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytkach, a take organizacj organw ochrony zabytkw. Wprowadza pojcia ochrony i opieki. Ochrona zabytkw (art. 4) polega w szczeglnoci na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dziaa majcych na celu : zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiajcych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw; udaremnienie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw; przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic; 6
kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw; uwzgldnienie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska. Natomiast opieka nad zabytkami (art. 5) sprawowana przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci, na zapewnieniu warunkw: naukowego badania i dokumentowania zabytku; prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych zabytku; zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci; Opiece i ochronie podlegaj, bez wzgldu na stan zachowania (art. 6): zabytki nieruchome krajobrazy kulturowe, ukady urbanistyczne
i ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa, dziea budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji, zabytki ruchome dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, kolekcje stanowice zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych, numizmaty oraz pamitki historyczne, wytwory techniki, materiay biblioteczne, wytwory sztuki ludowej, rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne, przedmioty upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji, zabytki archeologiczne pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie ustawodawczej mog podlega rwnie nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.
Ustawa wskazuje formy ochrony zabytkw (art. 7), do ktrych nale: wpis do rejestru zabytkw (prowadzonego przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Do rejestru wpisuje si zabytek na podstawie decyzji wydanej przez WKZ
z urzdu bd na wniosek waciciela zabytku lub uytkownika wieczystego gruntu, na ktrym znajduje si zabytek nieruchomy); uznanie za pomnik historii (przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek ministra waciwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego); utworzenie parku kulturowego (przez Rad Gminy na podstawie uchway); ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego.
Zapisy dotyczce samorzdu gminnego
Ochrona zabytkw znajdujcych si na terenie gminy naley do jednych z obowizkw i kompetencji samorzdu lokalnego. Zadania stojce przed organami administracji publicznej (m.in. zarzdami gmin), precyzuje wymieniony ju art. 4. Ustawy. Realizacji tych zada, obok sporzdzenia gminnego programu opieki nad zabytkami (art. 87), ma suy m.in.: prowadzenie gminnej ewidencji zabytkw (art. 22, ust. 4 i 5): Wjt prowadzi gminn ewidencj zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy. W gminnej ewidencji zabytkw powinny by ujte: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujce si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wjta w porozumieniu
z wojewdzkim konserwatorem zabytkw Ewidencja zabytkw stanowi podstaw do sporzdzenia gminnego programu opieki nad zabytkami. utworzenie przez Rad Gminy, po zasigniciu opinii WKZ, parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej (art. 16). Park kulturowy przekraczajcy granice gminy moe by utworzony i zarzdzany na podstawie zgodnych uchwa Rad Gmin (zwizku gmin), na terenie ktrych ten park ma by utworzony 8
uwzgldnianie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami si przy sporzdzaniu i aktualizacji strategii rozwoju gmin, studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego (art. 18). udzielanie przez organ stanowicy gminy dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru, na zasadach okrelonych w podjtej przez ten organ uchwale (art. 81). powierzenie przez Wojewod, na wniosek WKZ, w drodze porozumienia, prowadzenia niektrych spraw z zakresu swojej waciwoci, w tym wydawanie decyzji administracyjnych gminom, a take zwizkom gmin, pooonym na terenie wojewdztwa (art. 96).
3.2. Organizacja organw ochrony zabytkw
Organami ochrony zabytkw s (art. 89): minister waciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu ktrego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytkw oraz wojewoda, w imieniu ktrego zadania i kompetencje, w tym zakresie, wykonuje Wojewdzki Konserwator Zabytkw, ktry kieruje wojewdzkim urzdem ochrony zabytkw. Wojewdzkiego konserwatora zabytkw powouje i odwouje wojewoda, za zgod Generalnego Konserwatora Zabytkw (art. 91). Do zada wykonywanych przez WKZ naley w szczeglnoci: 1) realizacja zada wynikajcych z krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; 2) sporzdzanie, w ramach przyznanych rodkw budetowych, planw finansowania ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; 3) prowadzenie rejestru i wojewdzkiej ewidencji zabytkw oraz gromadzenie dokumentacji w tym zakresie; 4) wydawanie, zgodnie z waciwoci, decyzji, postanowie i zawiadcze w sprawach okrelonych w ustawie oraz w przepisach odrbnych; 9
5) sprawowanie nadzoru nad prawidowoci prowadzonych bada konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych i innych dziaa przy zabytkach oraz bada archeologicznych; 6) organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; 7) opracowywanie wojewdzkich planw ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz koordynacja dziaa przy realizacji tych planw; 8) upowszechnianie wiedzy o zabytkach; 9) wsppraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytkw.
3.3. Pozostae uwarunkowania prawne dotyczce ochrony i opieki nad zabytkami
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.) Ustawa reguluje szczegowy zakres zada zwizanych z ochron zabytkw na poziomie lokalnym. Do zada wasnych gminy naley wykonywanie zada w zakresie m.in. kultury, ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami a take adu przestrzennego, gospodarki nieruchomociami, ochrony rodowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej. Warto zwrci uwag, e zakres dotyczcy szeroko pojtej ochrony zabytkw, mieci w sobie zarwno zapisy cile mwice o ochronie zabytkw, jak rwnie pozostae, dotyczce ochrony rodowiska, przyrody, turystyki, zieleni gminnej i zadrzewie a take promocji gminy. Takie caociowe, wielostronne podejcie pozwala skuteczniej chroni oraz lepiej wykorzystywa zasoby zabytkowe gminy co pozytywnie wpywa na pozostae dziedziny dziaalnoci.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62 poz. 627 z pn. zm.) W Ustawie zapisano, i prognoza oddziaywania na rodowisko, sporzdzana przy okazji opracowywania polityk, strategii, planw lub programw powinna okrela, analizowa i ocenia przewidywane znaczce oddziaywania, [...] na rodowisko, a w szczeglnoci na [] zabytki, jak rwnie w przypadku odstpienia od 10
przeprowadzenia postpowania w sprawie oceny oddziaywania na rodowisko, Ustawa nakada obowizek sprawdzenia, czy decyzja o odstpieniu uwzgldnia: [] cechy obszaru objtego oddziaywaniem na rodowisko, w szczeglnoci obszaru
o szczeglnych waciwociach naturalnych lub posiadajcych znaczenie dla dziedzictwa kulturowego wraliwe na oddziaywania, istniejce przekroczenia standardw jakoci rodowiska lub intensywne wykorzystywanie terenu. Niezwykle wane s przepisy dotyczce planowanych przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko i wymagajcych sporzdzenia raportu o oddziaywaniu przedsiwzicia na rodowisko. Dla ochrony dziedzictwa kulturowego przepis ten jest istotny w kontekcie budowy wie telefonii komrkowej oraz stosunkowo nowej inicjatywy, jak jest budowa farm wiatrowych i ich oddziaywanie na krajobraz kulturowy, a wic przestrze historycznie uksztatowan w wyniku dziaalnoci czowieka, zawierajc wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze.
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 717 z pn. zm.). Ustawa precyzuje co powinno by uwzgldniane podczas sporzdzania studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, a take ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego. W interesujcym nas obszarze w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzgldniania si wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej (art. 1), W studium uwzgldnia naley uwarunkowania wynikajce ze: [] stanu rodowiska, w tym stanu rolniczej i lenej przestrzeni produkcyjnej, wielkoci i jakoci zasobw wodnych oraz wymogw ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, stanu dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej (art. 10). Studium oraz plany zagospodarowania przestrzennego winny okrela []
obszary oraz zasady ochrony rodowiska i jego zasobw, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk, obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej.
11
Istotne jest naoenie na wjtw obowizkw zarwno zawiadomienia m.in. wojewdzkiego konserwatora zabytkw o przystpieniu do sporzdzania studiw, planw zagospodarowania przestrzennego i wystpowania o opinie i wnioski, jak rwnie opiniowania (studia) lub uzgadniania.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 1994 r. nr 89 poz. 414.) Ustawa traktuje zabytki w sposb szczeglny, podkrelajc, i obiekt budowlany naley projektowa i budowa, zapewniajc: ochron obiektw wpisanych do rejestru zabytkw oraz obiektw objtych ochron konserwatorsk. Wymienione s rodzaje czynnoci w procesie budowlanym, rwnie w kontekcie obiektw wpisanych do rejestru zabytkw, znajdujcych si na obszarze wpisanym do rejestru zabytkw, obiektw i obszarw objtych ochron konserwatorsk na podstawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a take ujtych w gminnej ewidencji zabytkw. Budynki podlegajce takiej ochronie prawnej nie wymagaj wiadectwa charakterystyki energetycznej. W przypadku obiektw wpisanych do rejestru zabytkw wymagane jest uzyskanie pozwolenia na na remont tych obiektw lub ich rozbirk (ale w tym wypadku dopiero po skreleniu obiektu z rejestru zabytkw przez Generalnego Konserwatora Zabytkw). Podobnie jest w przypadku chci zainstalowania na takim obiekcie tablic i urzdze reklamowych. Ustawa nakazuje wprost wymg uzyskania pozwolenia WKZ przed wydaniem pozwolenia na budow.
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (Dz. U. Nr 115 poz. 741) Jednym z wymienionych celw publicznych jest opieka nad nieruchomociami stanowicymi zabytki w rozumieniu przepisw o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Kolejne zapisy precyzuj, jakie dziaania wymagaj pozwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. S to sprzeda, zamiana, darowizna lub oddanie w uytkowanie wieczyste nieruchomoci wpisanych do rejestru zabytkw, stanowicych wasno Skarbu Pastwa (tu wyjtkiem s nieruchomoci bdce we wadaniu Agencji Nieruchomoci Rolnych) lub jednostki samorzdu terytorialnego oraz wnoszenie tych nieruchomoci jako wkadw niepieninych do spek, podzia nieruchomoci wpisanej do rejestru zabytkw. 12
Ponadto dopuszczono moliwo naoenia na nabywc nieruchomoci gruntowej, oddawanej w uytkowanie wieczyste, obowizku (zapisanego w umowie) odbudowy lub remontu pooonych na niej zabytkowych obiektw budowlanych. Taki sam obowizek mona naoy w decyzji o ustanowieniu trwaego zarzdu. Wane dla waciciela zabytku i zarzdcy nieruchomoci bdcej w trwaym zarzdzie s zapisy mwice o obnice o 50% ceny nieruchomoci lub jej czci wpisanej do rejestru zabytkw, chocia dopuszczono tu take moliwo podwyszenia lub obnienia tej bonifikaty oraz o obnice o 50% opat z tytuu trwaego zarzdu, ktra to bonifikata rwnie moe by podwyszona lub obniona. Gminie przysuguje prawo pierwokupu w przypadku sprzeday nieruchomoci wpisanej do rejestru zabytkw lub prawa uytkowania wieczystego takiej nieruchomoci.
Ustawa o z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92 poz. 880) Ustawa okrelenie tereny zieleni definiuje si jako tereny wraz
z infrastruktur techniczn i budynkami funkcjonalnie z nimi zwizanymi, pokryte rolinnoci, znajdujce si w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, penice funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osonowe, a w szczeglnoci parki, zielece, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a take ziele towarzyszc ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, skadowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowymi przemysowym Zezwolenie na usunicie drzew lub krzeww z terenu nieruchomoci wpisanej do rejestru zabytkw wydaje WKZ; dotyczy to rwnie drzew owocowych. Ustawodawca posuy si rwnie pojciem wartoci historycznych, kulturowych, ktre s jednym z czynnikw wanych przy tworzeniu parkw krajobrazowych, zespow przyrodniczo-krajobrazowych, ustanawianiu pomnikw przyrody i innych czynnociach.
Ustawa z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (Dz. U. z 1991 r. Nr 114, poz. 493 z pn. zm.) W Ustawie zapisano e prowadzenie dziaalnoci kulturalnej jest zadaniem wasnym jednostek samorzdu terytorialnego o charakterze obowizkowym, natomiast pastwo, jako mecenas, wspiera t dziaalno, a minister waciwy do spraw kultury 13
i ochrony dziedzictwa narodowego moe wspomc finansowo realizacj planowanych na dany rok zada. Sprawowanie opieki nad zabytkami jest jednym z podstawowych zada instytucji kultury, szczeglnie tych wyspecjalizowanych w opiece nad zabytkami (ktrych celem statutowym jest sprawowanie opieki nad zabytkami). Zatem szeroko pojta opieka nad zabytkami niekoniecznie musi oznacza bezporednie czynnoci przy zabytku, ale rwnie gromadzenie wiedzy o zabytkach, jej udostpnianie poprzez np. organizacj wystaw, edukacj spoeczestwa dotyczc ochrony zabytkw, uwiadomienie istnienia odziedziczonych po dawnych
mieszkacach dbr kultury, uwraliwienie na wyjtkowy charakter tego dziedzictwa.
14
4. Spjno Programu z krajowymi, wojewdzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi.
W celu sprawnej i penej realizacji Programu Opieki nad Zabytkami Gminy ubniany, musi on uwzgldnia wczeniejsze zapisy dokumentw strategicznych szczebla krajowego, wojewdzkiego i powiatowego, o ile nie s sprzeczne z lokalnym interesem ochrony dziedzictwa kulturowego gminy ubniany.
4.1.
Uwarunkowania
ochrony
dziedzictwa
kulturowego
na szczeblu
krajowym
Strategia Rozwoju Kraju 2007 2015 (dokument opracowany przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego w 2006 r.) W Strategii, wieloletnim dokumencie strategicznym rozwoju spoecznogospodarczego kraju, zwrcono uwag na walory rodowiska naturalnego, potencja kulturowy oraz korzystne pooenie na kontynencie Polski. W rozbudowie infrastruktury turystycznej niezbdne jest wsparcie inicjatyw lokalnych przez wadze publiczne. Pooenie nacisku na rozwj turystyki zgodne jest take z Wizj Polski do roku 2015. Zasada zrwnowaonego rozwoju oraz pielgnowanie i zachowanie dziedzictwa kulturowego pozwol rwnie na osignicie gwnego celu Strategii, jakim jest podniesienie poziomu i jakoci ycia mieszkacw Polski. Wrd priorytetw Strategii wanych dla dziedzictwa kulturowego znajdujemy: wzrost konkurencyjnoci
i innowacyjnoci gospodarki, popraw stanu infrastruktury technicznej i spoecznej (kultura, sport i turystyka), rozwj obszarw wiejskich (rozwj agroturystyki), rozwj regionalny i podniesienie spjnoci terytorialnej.
Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 i Uzupenienie NSRK na lata 2004-2020 (dokumenty przyjte przez Rad Ministrw) Tworzy ramy dla mecenatu pastwa w sferze kultury, a przede wszystkim dla nowoczenie pojmowanej polityki kulturowej pastwa, funkcjonujcej w warunkach rynkowych, a take dla wsplnoty Polski z Uni Europejsk. Gwnym celem Strategii
15
jest dziaanie na rzecz zrwnowaonego rozwoju kulturowego regionw w Polsce. Do priorytetw zaliczamy: aktywne zarzdzanie zasobem stanowicym materialne dziedzictwo kulturowe celem poprawy stanu zachowania zabytkw, ich adaptacj i rewitalizacj oraz zwikszenie dostpnoci do mieszkacw, turystw i inwestorw, edukacj i administracj na rzecz ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dokumentem sucym wdroeniu Strategii w sferze materialnej spucizny kulturowej Polski jest Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego, w ktrym wytyczone zostay strategiczne cele polityki pastwa w sferze ochrony zabytkw: przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony
i opieki nad zabytkami, podjcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, poszukiwania instrumentw wzmacniajcych efekty dziaalnoci suby
konserwatorskiej, ograniczenia uznaniowoci konserwatorw poprzez naoenie na nich
odpowiedzialnoci za niezgodne z prawem postpowania, intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym
szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (aktualizacja Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, oprac. przez Rzdowe Centrum Studiw Strategicznych, przyjtej w dniu 17.11.2000 r. przez Sejm RP (M.P. Nr 26, poz. 432)). Dokument okrela uwarunkowania, cele i kierunki zrwnowaonego rozwoju kraju oraz dziaania niezbdne do jego osignicia, a w szczeglnoci: [] wymagania z zakresu ochrony rodowiska i zabytkw, z uwzgldnieniem obszarw podlegajcych ochronie. W Koncepcji zaznaczono, i gwnym celem przestrzennego zagospodarowania Polski jest osignicie trwaego, wysokiego tempa wzrostu polskiej gospodarki, przy zapewnieniu poprawy stanu rodowiska przyrodniczego i
umoliwieniu obecnym i przyszym mieszkacom kraju rwnoprawnego dostpu do zasobw przyrody i dbr kultury.
16
Przedstawiono zasady wynikajce z zaoe zrwnowaonego rozwoju, wrd ktrych najwaniejsze dla szeroko pojtego dziedzictwa kulturowego s: przestrze, ze wzgldu na jej wysok warto przyrodnicz i kulturow, winna by
uytkowana bardzo oszczdnie, uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe terenu powinny stanowi podstaw
do ksztatowania funkcji rozwojowych struktur przestrzennych, zajmowanie wartociowej z punktu widzenia ochrony rodowiska przyrodniczego
i kulturowego przestrzeni winno odbywa si jedynie w szczeglnie uzasadnionych przypadkach. Dotyczy to przede wszystkim rozwoju infrastruktury transportowej i rozbudowy miast. Aktualnie trwaj prace nad now Koncepcj Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033.
Krajowy program opracowywania)
ochrony zabytkw
opieki
nad
zabytkami (w trakcie
Program okreli cele i kierunki dziaa oraz zadania, ktre powinny by podjte w szczeglnoci przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Jego ramy wyznaczaj tezy opracowane przez zesp powoany przez Ministra Kultury. Wrd nich na szczegln uwag zasuguj zapisy odnoszce si odpowiednio do dziaa o charakterze systemowym, dokumentowania, monitorowania i standaryzacji metod dziaania oraz ksztacenia i edukacji. Cz zawartych tam celw i kierunkw dziaa powinna by uwzgldniona w lokalnych programach opieki nad zabytkami, co dotyczy w szczeglnoci: 1. integracji ochrony dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego, krajobrazu oraz stosownych zasad zagospodarowania przestrzennego, 2. promocji wartoci materialnych oraz wartoci niematerialnych dziedzictwa kulturowego, zwaszcza zabytkw w warunkach gospodarki rynkowej, 3. wzmocnienia roli dziedzictwa, zwaszcza zabytkw, w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci, 4. ustalenia czytelnych kryteriw priorytetw oraz usprawnienie systemu rozdziau rodkw, 5. zorganizowania w skali kraju systemu i sub (rwnie na poziomie j.s.t.) dla monitorowania stanu dziedzictwa kulturowego, 17
6. ksztacenia spoeczestwa w duchu poszanowania dla autentyzmu oraz wartoci materialnych i niematerialnych wsplnego, wielokulturowego dziedzictwa, 7. budowanie klimatu spoecznego zrozumienia i akceptacji dla idei ochrony i dawnoci zabytkw odczytywanych jako rdo tosamoci, wiedzy i dumy z przeszoci, tradycji, wiedzy o sposobie ycia i pracy przodkw, poprzez m.in.: edukacj na wszystkich poziomach szk, rwnie wrd kadr nauczycielskich i kadr samorzdowych. W zaoeniach Program ma rwnie uporzdkowanie dziaa w sferze ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1. zasada primum non nocere 2. zasada maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych), 3. zasada minimalnej, niezbdnej ingerencji (powstrzymywania si od dziaa niekoniecznych) 4. zasada, zgodnie z ktr usuwa naley to (i tylko to) co na orygina dziaa niszczco, 5. zasada czytelnoci i odrnialnoci ingerencji, 6. zasada odwracalnoci metod i materiaw, 7. zasada wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie.
4.2. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu wojewdzkim
Strategia
Rozwoju
Wojewdztwa
Opolskiego
na
lata
2000-2015
(uchwaa
nr XXXIX/350/2005 Sejmiku Wojewdztwa Opolskiego z 11 padziernika 2005 r.). W celu prawidowego rozwoju regionu przyjto nastpujce zasady: 1. dbaoci o instytucje kultury na terenie wojewdztwa opolskiego oraz konieczno stworzenia systemu ochrony dbr kultury, 2. ochrony dziedzictwa kulturowego, wielu obiektw zabytkowych przed zniszczeniem i dewaluacj jako obowizek spoecznoci regionu i powinno wobec przyszych pokole, 3. w sferze kultury przyjto zasad kreowania dobrego wizerunku regionu,
18
4. kultura jako czynnik integracji spoecznej, musi znale miejsce w planach rozwojowych, 5. tworzenie warunkw trwaego zrwnowaonego rozwoju poprzez rewitalizacj i ochron rodowiska.
Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Opolskiego 2007-2013 (uchwaa Zarzdu Wojewdztwa Opolskiego nr 57/2006 z dnia 20 grudnia 2006 r.) Gwnym celem RPO jest zwikszenie konkurencyjnoci oraz zapewnienie spjnoci spoecznej, gospodarczej i przestrzennej dla podniesienia atrakcyjnoci wojewdztwa opolskiego, jako miejsca do inwestowania, pracy i zamieszkania. Z zakresu ochrony zabytkw i dziedzictwa kulturowego przyjto nastpujce cele: infrastruktura spoeczna i szkolnictwo wysze z rozwiniciem na rozwj kultury
oraz ochrony dziedzictwa kulturowego (Dziaanie 5.3), aktywizacja obszarw miejskich i zdegradowanych rewitalizacja obszarw
miejskich oraz zagospodarowanych terenw zdegradowanych (Dziaanie 6.1 oraz 6.2).
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Opolskiego (uchwaa Sejmiku Wojewdztwa Opolskiego nr XLVIII/505/2010 z dnia 28 wrzenia 2010 r.) W Planie przyjto, e celem polityki przestrzennej jest ochrona dbr kultury materialnej i niematerialnej a ksztatowanie rodowiska kulturowego powinno generowa rozwj innych dziedzin ycia regionu (np. turystyki i rekreacji, osadnictwa, lenictwa, rolnictwa). Obiekty kultury materialnej winny by wykorzystane
i uytkowane z zapewnieniem opieki konserwatorskiej, rewaloryzacji i nadania im odpowiednich funkcji uytkowych. Dokument powouje si przy tym na gwne cele i priorytety ochrony dziedzictwa kulturowego zawarte w Programie Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Opolskiego na lata 2007-2010 (uchwaa nr XIV/158/2007 SWO z dnia 20.12.2007 r.). Za gwne zasady zagospodarowania przestrzennego w zakresie dziedzictwa kulturowego uznano: 1) zachowanie adu przestrzennego na terenach zabudowy historycznej 2) obejmowanie prawn ochron dziedzictwa kulturowego poprzez opracowywanie m.p.z.p. z okreleniem stref ochrony konserwatorskiej
19
3) nadawanie mocy prawnej Gminnym Ewidencjom Zabytkw poprzez umieszczanie ich w m.p.z.p. 4) kompleksow ochron obszarw i obiektw zabytkowych, 5) wykorzystanie obiektw i obszarw zabytkowych do penienia okrelonych funkcji, zgodnych bd nie kolidujcych z ich zabytkowym charakterem, 6) oszczdne ksztatowanie krajobrazu kulturowego, a take przeciwdziaanie rozpraszaniu historycznie uksztatowanej zabudowy, 7) harmonizowanie zabytkowych ukadw urbanistycznych w powizaniu z rozwojem osadnictwa i komunikacji, 8) zachowanie mieszkalno-usugowego charakteru centrw miast, 9) eksponowanie regionalnych cech rodowiska kulturowego wojewdztwa opolskiego, 10) inicjowanie nowych form ochrony dziedzictwa kulturowego poprzez tworzenie pomnikw historii i parkw kulturowych w symbiozie z przyrod i wymogami rozwoju spoeczno-gospodarczego. Gwne kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego: 1) ochrona zabytkowego krajobrazu kulturowego 2) ochrona historycznych ukadw przestrzennych, 3) ochrona obiektw i miejsc dziedzictwa kulturowego, w tym dbr kultury wspczesnej, 4) ochrona dziedzictwa archeologicznego, 5) ochrona materialnych i niematerialnych przejaww tradycji kultury ludowej, 6) ochrona miejsc pamici narodowej i wiadectw przeszoci historycznej, 7) wykorzystanie elementw dziedzictwa kulturowego dla rozwoju regionu. Plan podaje przykady jedynie najcenniejszych zabytkw wojewdztwa opolskiego, ktre naley obj szczegln ochron. Niestety brak jest terenw zabytkowych z gminy ubniany, z wyjtkiem Stobrawskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego rozporzdzeniem Wojewody Opolskiego w dniu 02.11.1999 r., ktrego cz ley na terenie gminy.
20
Program Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Opolskiego na lata 2007-2010 (uchwaa Nr XIV/158/2007 Sejmiku Wojewdztwa Opolskiego z dnia 20 grudnia 2007 r.) Dokument o charakterze strategicznym dla zarzdzania zasobami dbr kultury w wojewdztwie opolskim. Zakada trzy gwne cele strategiczne z przyjciem priorytetw: Cel strategiczny nr I Utrzymanie i zarzdzanie zasobem regionalnego dziedzictwa. Priorytet 1: Realizacja zada wasnych samorzdu woj. w wietle ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Priorytet 2: Rewaloryzacja miast. Priorytet 3: Poprawa stanu zachowania krajobrazu i dziedzictwa regionalnego oraz odnowa wsi. Priorytet 4: Ochrona dziedzictwa archeologicznego. Priorytet 5: Rozwj muzealnictwa i wystawiennictwa. Priorytet 6: Rozwj instytucji opieki nad zabytkami. Cel strategiczny nr II Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego. Priorytet 1: Uznanie dziedzictwa kulturowego za bogactwo stymulujce rozwj gospodarczy. Priorytet 2: Wstrzymanie procesu degradacji zaoe parkowo-paacowych. Priorytet 3: Wspieranie inicjatyw majcych na celu podniesienie rangi obiektw i zespow zabytkowych. Priorytet 4: Wspieranie dziaa istniejcych szlakw oraz inicjatyw na rzecz tworzenia nowych, obejmujcych charakterystyczne dla wojewdztwa, cenne zespoy i obiekty zabytkowe. Cel strategiczny nr III Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego i rozwj tosamoci regionalnej. Priorytet 1: Podniesienie poziomu edukacji spoeczestwa dot. regionalnego dziedzictwa kulturowego Priorytet 2: Powoanie nowych instytucji do spraw dziedzictwa i wsppracy z ju istniejcymi. Priorytet 3: Wsppraca midzy regionami. W Programie brak jest przykadw dziedzictwa kulturowego z gminy ubniany (z wyjtkiem wspomnianego ju Stobrawskiego Parku Krajobrazowego). Obecnie
21
trwaj prace przy opracowywaniu Programu Opieki nad Zabytkami Wojewdztwa Opolskiego na lata 2011-2014, ktry bdzie aktualizacj poprzedniego.
Strategia rozwoju turystyki w wojewdztwie opolskim na lata 2007-2013 (dokument nie przyjty stosownymi uchwaami) Dokument podaje perspektywy oraz cele strategiczne rozwoju turystyki w regionie m.in. powizane z szeroko pojtym dziedzictwem kulturowym: Cel strategiczny: Rozwj produktu markowego turystyka miejska i kulturowa. Cele kierunkowe majce znaczenia dla ochrony i zarzdzania zabytkami: udostpnienie w wikszym zakresie obiektw archeologicznych
i paleontologicznych dla celw turystycznych; rewaloryzacja, restauracja i udostpnienie turystom zabytkowych ukadw urbanistycznych; rozwj turystyki zwizanej z atrakcjami historycznymi; rozwj turystyki przemysowej (industrialnej); rozwinicie oferty kulturalnej, rozrywkowej i widowiskowo-sportowej; wzbogacenie oferty turystyki pielgrzymkowej.
Cel strategiczny: Rozwj produktu markowego turystyka na terenach wiejskich. Cele kierunkowe majce znaczenia dla ochrony i zarzdzania zabytkami: rozwj agroturystyki gmin ubniany zaliczono do gwnych obszarw predestynowanych do rozwoju agroturystyki; peniejszy rozwj ekoturystyki.
4.3.
Uwarunkowania ochrony
dziedzictwa
kulturowego
na szczeblu
powiatowym i midzygminnym.
Program Rozwoju Wsplnoty Opolskiej (uchwaa Rady Powiatu Opolskiego nr XVIII/158/2001 z dnia 19.04.2001 r.) W Programie zostaa okrelona misja: Wsplnota Opolska obszarem zgodnego wspistnienia czowieka, rodowiska i techniki, zamieszkaym przez ludzi wiadomych swoich tradycji, z dynamiczn gospodark, atrakcyjnymi miejscami wypoczynku, wieloma instytucjami kulturalnymi oraz z silnie rozwinitym orodkiem naukowobadawczym i akademickim w Opolu. 22
Priorytetami Programu s: 1. Ochrona rodowiska naturalnego. 2. Tworzenie warunkw dla rozwoju przemysu wysokich technologii. 3. Rozwj przemysu turystycznego. 4. Kultywowanie tradycji i tworzenie nowych wartoci kulturowych. W zakresie szeroko pojtej ochrony i promocji dziedzictwa kulturowego wyznaczono cel gwny: F. Ochrona i wykorzystanie zespow przyrodniczokrajobrazowych w celach turystyczno-rekreacyjnych i naukowych. W ramach tego celu wyszczeglniono cele operacyjne: F 1. Rozpoznanie walorw przyrodniczych obszaru Wsplnoty F 2. Zagospodarowanie kompleksw przyrodniczo-krajobrazowych oraz jezior ,staww i zbiornikw wodnych dla potrzeb turystycznych, rekreacyjnych i naukowych F 3. Wykorzystanie infrastruktury kolejowej do celw turystycznych F 4. Rozwj bazy turystycznej i agroturystycznej F 5. Uwiadomienie spoecznoci lokalnej moliwoci wynikajcych z wykorzystania walorw turystyczno-rekreacyjnych regionu F 6. Dbao o porzdek, ad oraz estetyk miejscowoci i posesji F 7. Tworzenie miejsc pracy w obsudze ruchu turystycznego F 8. Promocja walorw przyrodniczych i turystyczno-rekreacyjnych regionu Dla Gminy ubniany szczeglne znaczenie maj nastpujce zadania-idee projektw: F 1.1. Przeprowadzenie audytu walorw przyrodniczych i turystycznych Wsplnoty Opolskiej F 1.2. Opracowanie strategii turystycznej dla Wsplnoty Opolskiej F 1.3. Weryfikacja istniejcych obiektw zabytkowych objtych ochron konserwatorsk F 2.1. Opracowanie koncepcji wykorzystania walorw turystyczno-rekreacyjnych oraz naukowych Stobrawskiego Parku Krajobrazowego i innych kompleksw lenych F 3.1. Wykorzystanie dla celw turystycznych poczenia kolejowego Opole Jeowa Namysw F 4.1. Opracowanie tras turystycznych dla obszarw Wsplnoty (odrbnie dla turystyki pieszej, rowerowej i samochodowej)
23
F 4.5. Uruchomienie zielonej sieci noclegowej na terenie Wsplnoty (stanice harcerskie, pola namiotowe, baza agroturystyczna, itp.) F 5.1 Organizacja konkursw promujcych turystyk i agroturystyk F 7.1. Opracowanie programu wspierajcego rozwj turystyki agroturystyki F 7.2. Stworzenie orodka doradczego (biznesplany, usugi marketingowe) dla potrzeb rozwoju turystyki i agroturystyki F 8.1. Opracowanie przewodnika turystycznego po regionie F 8.2. Utworzenie sieci punktw informacji turystycznej
Program wsppracy Powiatu Opolskiego z organizacjami pozarzdowymi oraz podmiotami prowadzcymi dziaalnoci poytku publicznego na rok 2011 Ustalono zadania priorytetowe z zakresu zada publicznych o charakterze
ponadgminnym, ktre mog by wspierane lub zlecane do realizacji przez Powiat. W dziedzinie kultury i sztuki wyszczeglniono zakres: wspieranie imprez o charakterze powiatowym majcych istotne znaczenie dla kultury i tradycji Powiatu, wspieranie akcji promujcej dziedzictwo kulturowe Powiatu, upowszechnianie i promocja twrczoci kulturalnej mieszkacw Powiatu w kraju i za granic, edukacja kulturalna i propagowanie sztuki wrd dzieci, modziey i dorosych zamieszkaej na terenie Powiatu, propagowanie kultury mniejszoci narodowych zamieszkaych na terenie Powiatu, rozwijanie zainteresowa kultur Powiatu. Program Opieki nad Zabytkami Powiatu Opolskiego planowane jest przygotowanie Programu na lata 2011-2015.
Lokalna Strategia Rozwoju Stowarzyszenia LGD Stobrawski Zielony Szlak Stowarzyszenie Lokalna Grupa Dziaania Stobrawski Zielony Szlak jest stowarzyszeniem obejmujcym swoim zasigiem gminy Domaszowice, Lubsza, ubniany (11 wsi soeckich), Murw, Namysw, Pokj, Popielw i wierczw. Powoano j do ycia w celu przystpienia do opracowania i realizacji Lokalnej
24
Strategii Rozwoju w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich na lata 20072013, dostosowujc si do nowych wymogw. LGD wyznaczyo sobie misj do spenienia ktr jest: Wykorzystujc i eksponujc dziedzictwo wielokulturowe i zasoby przyrodnicze obszaru oraz aktywno mieszkacw koordynujemy dziaania partnerw i dymy do stworzenia gocinnej i atrakcyjnej oazy Europy. LSR okrela cele oglne i szczegowe oraz wskazuje planowane przedsiwzicia suce osigniciu poszczeglnych celw szczegowych, w ramach ktrych bd realizowane operacje. W zasadzie wszystkie planowane przedsiwzicia mog dotyczy ochrony i zachowania szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego, w szczeglnoci zabytkw: I. Stobrawski Zielony Szlak turystyka i rekreacja dla ciekawych i aktywnych II. Pokj gwiazda na zielonym szlaku III. Stobrawskie centrum edukacji przyrodniczej IV. Lasy i stawy wykorzystanie lokalnych zasobw V. Innowacyjny Stobrawski Zielony Szlak VI. Popielw promotorem przedsibiorczoci VII. Nowoczesne i funkcjonalne usugi spoeczno-kulturalne VIII. Edukacja szans na przyszo IX. Zdrowy styl ycia dostpny dla kadego Szczegy dotyczce przedsiwzi dostpne s na stronie internetowej Stowarzyszenia: http://www.stobrawskiszlak.pl/
Program Ochrony rodowiska dla powiatu opolskiego na lata 2008-2011 z perspektyw do roku 2015 (uchwaa nr XXIII/156/09 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 25 czerwca 2009 r.) Program wyznacza kierunki ochrony rodowiska w powiecie opolskim. W zakresie ochrony i rozwoju systemu obszarw chronionych oraz ochrony krajobrazu kulturowego w powiecie opolskim najwaniejszymi celami s: objcie ochron prawn nowych obszarw, cennych przyrodniczo o znaczeniu regionalnym i midzynarodowym oraz korytarzy ekologicznych stanowicych powizanie z najwaniejszymi strukturami przyrodniczymi na terenie powiatu;
25
- ujmowanie w planach zagospodarowania przestrzennego koniecznoci ochrony cennych siedlisk przyrodniczych na terenie powiatu i krajobrazu kulturowego; - przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej poszczeglnych obiektw na terenie powiatu, wskazanie obszarw i siedlisk najbardziej predysponowanych do ochrony prawnej; - utrzymanie tradycyjnego, urozmaiconego krajobrazu lub przywrcenie rnorodnego uytkowania gruntw na terenach o intensywnej gospodarce rolnej; - rozwj rolnictwa ekologicznego, tworzenie ekologicznych gospodarstw, wspieranie agroturystyki; - ochrona i rewaloryzacja krajobrazu kulturowego, w szczeglnoci na wyznaczonych obszarach rezerwatw i parkw kulturowych; - ochrona walorw kulturowych, parkw kulturowych, zabytkowych zaoe zieleni, midzy innymi jako rewaloryzacja parkw, w tym podworskich i przypaacowych, pielgnacja zaoe zieleni, ksztatowanie zieleni zabytkowej. W zakresie ochrony przyrody gwnymi priorytetami ekologicznymi dla powiatu s: Priorytet I Ksztatowanie zrwnowaonego, ekologicznego modelu powiatu
opolskiego, z poszanowaniem istniejcych walorw przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych; Priorytet II Ksztatowanie funkcji rekreacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym na bazie istniejcych zasobw przyrodniczych (przy zachowaniu rwnowagi ekologicznej w obszarach przyrodniczo cennych); Priorytet III Ochrona wartoci kulturowych, w szczeglnoci zabytkowych zaoe. Wrd dziaa proekologicznych w powiecie, wanych dla rozwoju i promocji poszczeglnych gmin, wymienia si utworzenie szeregu tras turystycznych
i rowerowych, ktre biegn przez tereny atrakcyjne przyrodniczo, czsto w pobliu historycznych kociow, kapliczek, zabytkowych zaoe zieleni, pomnikw przyrody, rezerwatw czy innych form ochrony przyrody. Przykadem takiej trasy turystycznej jest Szlak lskich kapliczek Opole Jeowa (ok. 21 km).
26
5. Spjno Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi i programami.
Z punktu widzenia gminy najwaniejsze s zapisy prawa miejscowego. Ochrona zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy znalaza swoje miejsce w dokumentach o charakterze strategicznym dla gminy oraz opracowaniach wyznaczajcych kierunki polityki przestrzennej gminy: studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planw
zagospodarowania przestrzennego gmin, programw i dokumentw dotyczcych ochrony przyrody.
Strategia Rozwoju Gminy ubniany Dokument o charakterze strategicznym, w ktrym wizja rozwoju gminy obejmuje 10 celw strategicznych: 1. Kanalizacja ciekw komunalnych. 2. Rozbudowa gimnazjum. 3. Stworzenie bazy turystycznej, wypoczynkowej i rekreacyjnej. 4. Restrukturyzacja rolnictwa i rewitalizacji wsi. 5. Tworzenie warunkw do rozwoju zakadw, bazy usugowo wytwrczej. 6. Poprawa stanu drg i ich modernizacja. 7. Ochrona rodowiska. 8. Remonty obiektw komunalnych. 9. Gazyfikacja gminy. 10. Wspieranie dziaalnoci kulturowej.
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy ubniany na lata 2005-2006 i 2007-2013 (uchwaa Nr XXIII/140/05 Rady Gminy ubniany z dnia 26 wrzenia 2005 r.) Obok katalogu obiektw zabytkowych wpisanych do rejestru i objtych gminn ewidencj zabytkw Plan identyfikuje gwne problemy zwizane z ochron zabytkw: Stan zabudowa wpisanych do rejestru zabytkw, za wyjtkiem kociow nie jest zadowalajcy. Koszty renowacji oraz ograniczenia formalno-prawne powoduj, e restauracja zabytkw jest jednym z najmniej priorytetowych zada samorzdowych. Ze wzgldu na konieczno podejmowania przedsiwzi majcych duo wikszy wpyw na rozwj gospodarczy Gminy, zgodny z kierunkami nakrelonymi w Strategii 27
Rozwoju Gminy ubniany decyzja finansowania zada priorytetowych wydaje si suszna. Obecna sytuacja zwizana z wejciem Polski do Unii Europejskiej spowoduje z pewnoci moliwo wykorzystania funduszy strukturalnych rwnie w tej dziedzinie, co wpynie na podwyszenie walorw turystycznych gminy. Zasadniczym celem rozwoju gminy jest zapewni wysok jako ycia mieszkacw gminy z zachowaniem rolniczo-mieszkaniowej funkcji gminy, utrzymanie funkcji usugowej wsi ubniany z siedzib samorzdu terytorialnego oraz utrzymanie rangi w sieci osadniczej przy wykorzystaniu pozytywnych uwarunkowa lokalnych i regionalnych. Na osignicie celu gwnego skada si bd cele skadowe, do ktrych nale: bezpieczestwo ekologiczne, bezpieczestwo spoeczno-ekonomiczne, wysoka jako warunkw mieszkaniowych oraz ad przestrzenny. Wrd zada i projektw do realizacji w najbliszych latach wymieniono zagospodarowanie obiektu zabytkowej remizy straackiej w Brynicy, remont zabytkowej kapliczki i pomnika w Kpie, zagospodarowanie obiektu zabytkowej remizy straackiej, jako lokalu na zebrania soeckie w Kobylnie, utworzenie monitoringu zabytkowego kocioa w Kolanowicach i podjcie dziaa majcych na celu jego renowacj, zagospodarowanie obiektu zabytkowej remizy straackiej w Kolanowicach na klub kajakowy, zagospodarowanie obiektu zabytkowej remizy straackiej w Masowie. Aktualizacja Programu Ochrony rodowiska dla Gminy ubniany (uchwaa nr XXXI/169/10 Rady Gminy ubniany z dnia 1 marca 2010 roku) Program obok krtkiej analizy zasobw zabytkowych, objtych formami ochrony podkrela atrakcyjno urokliwych kapliczek dzwonnic znajdujce si niemal w kadej wsi, (m.in. XVIII - wiecznej kapliczki zw. "Studzionk" znajdujca si w lesie k/Dbrwki ubniaskiej) czy te drewniany zabytkowy koci pw. w. Barbary w Kolanowicach. Ponadto jako wany skadnik ekologicznego systemu obszarw chronionych gminy wymieniona jest ziele urzdzona, w tym parki, zielece oraz ziele towarzyszca zabudowie mieszkaniowej, usugowej i przemysowej. Obszar Gminy 28
ubniany, praktycznie w caoci ley w obrbie zabytkowego krajobrazu kulturowego o predyspozycjach parkw kulturowych wyrnionych przez Opolskiego
Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, wymagajcych ochrony i rewaloryzacji: - Krajobraz reliktw Puszczy Odrzaskiej, - Dolina Odry (niewielki fragment w czci poudniowej gminy). Do celw krtkookresowych (do 2011 roku) w dziedzinie ochrony przyrody nale: - objcie ochron prawn obiektw kwalifikujcych si do tej ochrony, - utrzymanie wysokiego standardu ochrony obszarw o wysokich walorach przyrodniczych, - popularyzacja wiedzy o walorach przyrodniczych gminy. Do celw redniookresowych (do roku 2015) w zakresie ochrony przyrody nale: - pielgnacja i konserwacja istniejcych na terenie gminy obiektw i form ochrony przyrody, w tym zabytkowych zaoe zieleni, - wdraanie zieleni urzdzonej w obiektach rekreacyjno-wypoczynkowych (istniejcych i projektowanych) oraz zieleni izolacyjno-osonowej wzdu cigw komunikacyjnych. - tworzenie cieek przyrodniczo- dydaktycznych w obrbie obszarw przyrodniczo cennych i krajobrazowo atrakcyjnych.
Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy ubniany (uchwaa Nr XI/54/99 Rady Gminy ubniany z dnia 09.12.1999 r.) Studium jest dokumentem okrelajcym polityk przestrzenn gminy oraz planowany sposb zagospodarowania caego obszaru gminy i stanowi podstaw do opracowania przez wjta miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Studium zawiera rys historyczny gminy ze zwiza charakterystyk wartoci historycznych, kulturowych, przestrzennych i krajobrazowych poszczeglnych
miejscowoci. Doczono te wypis zabytkowych obiektw architektury i budownictwa (gminna ewidencja zabytkw) oraz stanowisk archeologicznych. Gwnym celem rozwoju gminy jest zapewni wysok jako ycia mieszkacw z zachowaniem rolniczo-mieszkaniowej funkcji gminy (). Celami skadowymi s m.in. wysoka jako warunkw mieszkaniowych oraz ad przestrzenny (osignity m.in. poprzez ochron wartoci kulturowych, rwnie w korelacji z ochron rodowiska przyrodniczego). W kontekcie ochrony dziedzictwa kulturowego budz wtpliwoci proponowane dziaania zmierzajce do realizacji 29
pierwszego celu skadowego. Modernizacj lub adaptacj do innych celw przestarzaej substancji mieszkaniowej i wymian zdekapitalizowanej substancji mieszkaniowej na nowoczesn naleaoby przeprowadza po wnikliwym rozpoznaniu problemu, z wywaon ocen pozytywnych i negatywnych konsekwencji dla spoeczestwa i krajobrazu kulturowego. Dla obszarw objtych ochron rodowiska kulturowego Studium okrela polityk w ujciu oglnym: konserwacj i rewaloryzacj obiektw i terenw zabytkowych adaptacj obiektw i terenw o potencjalnych wartociach kulturowych modernizacj obiektw nie majcych cech zabytkowych a dysharmonizujcych obszar o wartociach kulturowych realizacj nowych obiektw wkomponowanych harmonijnie w istniejc, historycznie uksztatowan struktur zabudowy. W Studium zaproponowano obj stref ochrony krajobrazu kulturowego wsie: Masw, Kpa (ul. Opolska), natomiast stref ochrony ekspozycji wsie: Jeowa oraz ubniany. W dokumencie podano rwnie oglne zasady ksztatowania zabudowy oraz krajobrazu.
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy ubniany. Jako akty prawa miejscowego stanowi podstaw planowania przestrzennego oraz ustalania warunkw zabudowy i zagospodarowania terenu w gminie. Maj one wice i nadrzdne znaczenie dla gospodarki nieruchomociami. Ustalenia dotyczce ochrony dziedzictwa kulturowego i krajobrazu w m.p.z.p. powinny sprzyja ochronie otoczenia zabytkw przed zbyt intensywn dziaalnoci gospodarcz oraz umoliwi uniknicie inwestycji, ktre mogyby zuboy krajobraz kulturowy. W gminie ubniany wikszo obiektw zabytkowych (wpisanych do rejestru lub objtych gminn ewidencj zabytkw) oraz stanowisk archeologicznych posiada dodatkow form ochrony jak s ustalenia ochrony w m.p.z.p.: uchwaa Nr VII/35/95 Rady Gminy ubniany z dnia 23 czerwca 1995 r.
w sprawie zmiany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy ubniany (uchwaa w sprawie zmiany uchway nr XXVII/96/84 Gminnej Rady Narodowej w ubnianach z dnia 27 lutego 1984) w uchwale zamieszczono wykaz
30
zabytkw ruchomych oraz nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw oraz stanowisk archeologicznych; uchway zmieniajce m.p.z.p.: uchwaa nr VIII/42/99 z 21.09.1999,
nr VIII/43/99 z 21.09.1999, nr XII/61/99 z 30.12.1999, nr XII/62/99 z 30.12.1999, nr XVIII/88/2000 z 4.12.2000, nr XVIII/89/2000 z 4.12.2000, nr XXIII/110/2001 z 20.08.2001, nr XXIII/111/2001 z 20.08.2001, nr XXIV/116/2001 z 22.10.2001, nr VIII/44/2003 z 6.10.2003, nr VIII/45/2003 z 6.10.2003, nr VIII/46/2003 z 6.10.2003, nr VIII/47/2003 z 6.10.2003, nr XXVII/164/2006 z 24.04.2006, nr XXVIII/178/2006 z 26.06.2006, nr XXIX/184/2006 z 24.07.2006, nr VI/33/2007 z 18.06.2007.
31
6. Charakterystyka zasobw i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy ubniany
6.1. Historia miejscowoci oraz najwaniejszych znajdujcych si w nich zabytkw
Biadacz Wie znajduje si okoo 9 km na pnocny wschd od Opola, przy pnocnym brzegu Maej Panwi. Od poudnia poprzez kamienny mostek ssiaduje z Luboszycami. Biadacz pierwszy raz wzmiankowany by prawdopodobnie w 1279 roku, w 1356 roku pod nazw Widecz. W roku 1784 liczca 143 mieszkacw wie bya wasnoci klasztoru w Czarnowsach, wraz ze znajdujcym si w niej folwarkiem. W 1861 roku we wsi mieszkao 286 osb, w 1890 471, w 1900 603, w 1925 696, 1945 740. Obecnie zamieszkuje j ok. 680 osb.
Biadacz w 1938 r. Wie jeszcze do niedawna miaa czytelny ukad ulicwki, obecnie nieco zatarty przez now zabudow. W jej poudniowej czci, u zbiegu ulic Szerokiej i Polnej znajduje si murowana, trjkondygnacyjna kapliczka dzwonnica, pochodzca z pierwszej po. XIX w. Mniejsze kapliczki znajduj si przy ul. Lenej i Polnej, krzye przed szko przy ul. Szerokiej; przy opuszczonym gospodarstwie przy ul. Rzecznej, malowniczo pooony midzy drzewami; w lesie przed Masowem krzy tzw. kokotek 32
W pobliu rozwidlenia ul. Szerokiej i Kolanowskiej usytuowany jest niewielki cmentarz, na ktrym znajduje si krzy-pomnik upamitniajcy mieszkacw wsi, ktrzy zginli podczas wojen. Oprcz obiektw o funkcjach kultowych zabytkowe wartoci posiadaj nieliczne zagrody o zachowanym ukadzie budynkw oraz, zachowane w wikszej iloci, usytuowane szczytowo do gwnej drogi pojedyncze
budynki mieszkalne. Biadacz, widok ul. Polnej Biadacz, ul. Polna, kaplica
Wikszo szczytw opracowana jest w prosty sposb gadk, tynkowan powierzchni urozmaica symetryczny ukad otworw okiennych oraz gzyms lub opaska biegnce pod okapem i tworzce kt ostry przy krawdzi dachu. Bardziej dekoracyjne s szczyty domw przy ul. Szerokiej 2 (kompozycja dwch okien w profilowanych opaskach, wnki na figurk i daty 1909 zwieczonych ukiem penym); Szerokiej 15 (ceglane fryzy biegnce przez elewacj). Przy ul. Szerokiej 17 zachowa si tradycyjny ukad zabudowy poduny dom mieszkalny z czci gospodarcz na tyach,
naprzeciw niego mniejszy dom wycuny oraz zamykajca dziak od strony pl stodoa. Biadacz ul. Kolanowska 1 Biadacz, ul. Rzeczna 33
Brynica Wie pooona w pnocnej czci gminy, 18 km od Opola. Jest najstarsz osad w gminie, wzmiankowan w 1289 roku, w roczniku klasztoru w Czarnowsach. W 1333 r. wie zostaa sprzedana braciom Cira, w latach pniejszych dziesicin pobierali dziekan z Opola i ponownie klasztor w Czarnowsach. W drugiej poowie XVIII w. we wsi znajdoway si dwa folwarki, szkoa, koci i huta szka, w 1864 roku tylko folwark i gospodarstwa. Do wsi nalea niewielki przysiek Surowina, w ktrym znajdowaa si leniczwka. Przez pnocn cz wsi przepywa rzeczka Brynica. W planie wsi szcztkowo zachowany ukad owalnicowy, bdcy reliktem redniowiecznego osadnictwa (na odcinku od okolic kocioa do pomnika ofiar wojny). Pozostaa zabudowa gromadzi si wzdu widowato rozgazionych drg, w ukadzie ulicwkowym.
Brynica w 1938 r.
Pod koniec XVII w. wybudowano w miejscu wczeniejszej kaplicy drewniany koci pw. w. Szczepana. Z powodu zego stanu technicznego i niedostatku miejsca w latach 1901-1904 wzniesiono obecny, neogotycki koci, zachowujc cz wyposaenia z poprzedniej wityni. Znajdujca si naprzeciwko, kalenicowo usytuowana plebania powstaa w 1818 roku.
34
We wsi znajduj si liczne kaplice, kapliczki i krzye, w wikszoci zadbane i otoczone trosk. Nie s to obiekty kubaturowe, w wikszoci dwukondygnacyjne. Dodatkowo w czci cian szczytowych domw znajduj si wnki, a w nich figurki witych lub krzye.
Nazwa 1
Adres
Kaplica w. Jana Nepomucena (z barwnej, przy kociele nietynkowanej cegy)
2 3 4 5 6
Kaplica w. Rocha (neogotycka, nietynkowana) Kaplica MB na Podlesiu (1860) Kaplica MB Kaplica MB na grobli (przy tartaku)
ul. Powstacw l. 38 ul. 1 Maja 16 ul. Powstacw l. ul. Myska 5
Kaplica MB(z czerwonej cegy, w grnej czci ul. Kwiatowa 1 (Grbek) dzwon)
Kaplica
ukrzyowania
(przemienne
pasy ul. Opolska 4
czerwonej cegy i tynkowanej powierzchni) 8 Kaplica MB otwory ) 9 Kaplica w. Jana Chrzciciela (otwarta wnka z ul. Opolska 35 (Surowina) figur, zwieczona schodkowym szczytem) 10 11 Kaplica Serca Pana Jezusa Grota MB ul. Prosta 9 ul. Prosta (z czerwonej cegy, ostroukowe ul. Opolska 39 (Surowina)
Kaplice w Brynicy, tabela oprac. na podstawie inf. ze strony www parafii
Przy ul. Klasztornej 3a znajduje si silnie zmodernizowany obiekt zwany starym klasztorem, przed nim usytuowany jest drewniany pawilon z ozdobnymi snycerskimi elementami. Poza wsi, przy ul. Myskiej 5 mieci si tartak wodny. Cz produkcyjna zostaa wyburzona, pozosta okazay budynek biurowy z 1923 r., omurowany kana 35
doprowadzajcy wod oraz cz urzdze znanej firmy Eisengiesseren & Maschinenfabrik fr Mhlenbau A. Wetzig z Wittenbergu (okrg Halle).
ul. Powstacw lskich 56
ul. ks. Klimasa 11
Zabudowa mieszkaniowa wsi jest znacznie przebudowana. Najciekawsze budynki znajduj si m.in. przy ul. Opolskiej 4 (z dobudowan now czci, w starej dekoracyjny szczyt z tynkowanymi pycinami), Opolskiej 24 (wyjtkowo dekoracyjny dom wycuny w neogotyckiej stylistyce,z zachowan stolark i detalem), Powstacw lskich 52 (nietynkowany, szczyt z gzymsami i fryzem schodkowym przy linii dachu), Powstacw lskich 56 (dawny sklep o przebudowanej elewacji, zachowane ceglane elementy dekoracyjne wok okien). Oprcz tego osobn grup stanowi budynki opuszczone, ktre z tego powodu nie ulegy modernizacji w ostatnich latach i zachoway zarwno detal architektoniczny, jak i pierwotny ukad otworw. W przypadku jakichkolwiek dziaa przy tych obiektach naley zachowa detal moliwy do wtrnego wykorzystania. Ukad budynkw w zagrodzie zachowa si m.in. przy ul. Polnej 12 (w ruinie), ks. Klimasa 10. Jedynym w gminie przykadem budownictwa mieszkaniowego drewnianego jest dom wycuny przy ul. ks. Klimasa 11, z czci mieszkaln w konstrukcji zrbowej i murowan czci gospodarcz. Przebudowane zostay zagrody nr 34 i 36, pierwotnie z bramami czcymi budynki i dekoracyjnymi szczytami, obecnie pozbawione wszelkich ozdb oraz bram.
36
ul. Powstacw lskich 47, szkoa
ul. Powstacw lskich, pomnik
Obiektami wartymi uwagi s te szkoa przy ul. Powstacw lskich 47 (typowy przykad budynku szkolnego z pocztku XX w.), niewielka remiza przy ul. Powstacw lskich, pomnik ofiar wojny przy tej samej ulicy. S to wszystko budynki tworzce odrbny charakter wsi, zasugujce na szczegln trosk jako elementy pozytywnie wpywajce na wspln przestrze i wiadczce o dugiej, bogatej historii osady.
Dbrwka ubniaska Wie pooona pomidzy Jeow a ubnianami, 16 km na pnocny wschd od Opola. Pierwsza wzmianka o Dbrwce pochodzi z 1588 r., jednak prawdopodobnie istniaa ona ju wczeniej. W 1830 r. we wsi byo 36 gospodarstw oraz jeden myn. Trzy lata pniej miejscowo nawiedzia zaraza. Midzy 1830 a 1864 r. Dbrwka zostaa przyczona do ubnian, od 1945 r. znw tworzy osobn wie. W 1946 r. wie liczya 740 mieszkacw, w 1960 r. 749, zamieszkujcych 170 budynkw. Obecnie ok. 580 mieszkacw. Zabudowa wsi cignie si wzdu gwnej ulicy. Przy ul. Oleskiej 53 znajduje si kapliczka dzwonnica z 1872 r., wybudowana w miejscu pochwku ofiar zarazy. Kolejna kapliczka (przed 1880) znajduje na posesji przy ul. Lenej 20, jest murowana z czerwonej cegy z dekoracyjnymi wzorami z cegy biaej glazurowanej. W lesie na pnoc od wsi, w pobliu rda znajduje si otoczona specjalnym kultem kaplica Studzionka, ktrej historia siga XVIII w. W centrum wsi, przy ul. Oleskiej 32 znajduje si nieuytkowany myn murowany z cegy budynek z przylegajc od strony ulicy tynkowan czci
37
mieszkaln. W czasie gdy Dbrwka przyczona bya do ubnian, przy ul. Szkolnej 1 wzniesiono now szko, ob. przedszkole. Budynek, obecnie mocno przebudowany, nosi cechy stylu neogotyckiego, ktrego jedynymi pozostaociami jest ostroukowy portal wejciowy i nietynkowane mury z czerwonej cegy. Zachowaa si niewielka ilo zabudowy mieszkaniowej, posiadajcej wartoci zabytkowe, s to m.in. dom przy ul. Oleskiej 67 (usytuowany szczytowo, z 1863 r., z wnkami, ozdobnymi pycinami i ornamentami w szczycie). Dom ten naley wyrni ze wzgldu na wykonane w ostatnim czasie ocieplenie: w cianie szczytowej pozostawiono nieocieplon powierzchni, w ktrej znajduje si wyeksponowana dekoracja szczytu. Jest to przejaw troski tym cenniejszy, e rzadko praktykowany wrd wacicieli budynkw o podobnym charakterze.
ul. Oleska 67
ul. Oleska 22
Ponadto ul. Oleska 71 (z otworami w profilowanych opaskach i ozdobnym snycerskim wykoczeniem krawdzi dachu), ul. Oleska 22 (scena z drogi krzyowej wmurowana w cian szczytow), budynki z nietynkowanej cegy przy ul. Oleskiej 17 i 31. Ciekawy ukad budynkw zachowa si przy ul. Oleskiej 38, czcy zabudowania gospodarcze z mieszkalnym oraz budynkiem sklepu i gospody. Przy ul. Oleskiej 30 oraz Oleskiej 67 znajduj si lamusy spichlerze, (wpisane do rejestru zabytkw nieruchomych) drewniane, pokryte warstw gliny, pochodzce z przeomu XVIII i XIX w. Przy ul. Lenej 21 usytuowana jest dobrze zachowana stodoa wzniesiona czciowo w konstrukcji szkieletowej. Niezachowane s przykady drewnianego budownictwa mieszkalnego i stod. We wsi znajduje si stosunkowo mao budynkw wspczesnych, odstajcych od historycznych form i kubatur. Cz gospodarstw jest opuszczona. 38
Dbrwka ubniaska w 1938 r.
Grabie Osada zaoona w ramach kolonizacji fryderycjaskiej w 1773 roku, jako tzw. rzdwka kolonizacyjna. Pooona przy szosie Opole Kluczbork, 20 km w kierunku pnocno wschodnim od Opola. W 1784 r. Grabie liczyo 20 zagrd i 103 mieszkacw, w 1890 r. 261 mieszkacw, w 1925 r. 274, obecnie okoo 154 mieszkacw. Wie jest typow ulicwk, z zabudow w przewaajcej czci budowan z nietynkowanej, czerwonej cegy.
Najcenniejszymi obiektami we wsi s neogotycki koci ewangelicki z 1924 r., o smukej, strzelistej sylwecie i wietnie zachowanym wyposaeniem; a take cmentarz ewangelicki z kamiennymi nagrobkami z koca XIX i pocztku XX w. oraz
ogrodzeniem. Niszczejcy, nieuytkowany koci zosta w 2009 r. przekazany parafii w. Bartomieja w Jeowej, w 2010 r. wpisany do rejestru zabytkw nieruchomych. 39
Uzyskane dotacje pozwoliy na podjcie prac remontowych, m.in. przy wymianie pokrycia dachowego. Cmentarz jest czciowo uporzdkowany. Obiekty te powinny by otoczone szczegln trosk.
Cmentarz ewangelicki
ul. Wiejska 7, stodoa
Najwikszym atutem skromnej zabudowy mieszkaniowej wsi jest jej regularne, uporzdkowane rozplanowanie z przestrzennymi wntrzami zagrd. Budynki w wikszoci usytuowane s kalenicowo do drogi i pozbawione elementw dekoracyjnych ponad proste ceglane gzymsy przecinajce elewacje (oprcz Wiejskiej 24 drewniany ganek, pytkie boniowanie tynku). Przy Wiejskiej 7 znajduje si dobrze zachowane gospodarstwo z budynkami gospodarczymi i zamykajc dziak stodo.
Jeowa Wie wzmiankowana ok. 1300 r. jako Ylowa, w 1399 r. Gilowa. W opisie wsi z 1784 r. wymieniane s w niej koci katolicki, szkoa, myn wodny oraz 607 mieszkacw. W 1861 r. wie liczya 1138 mieszkacw, obecnie ok. 2000. Ukad wsi mocno rozczonkowany, z reliktem pierwotnego owalnicowego zaoenia w rejonie dzisiejszej ul. Wolnoci, w ktrej poudniowej czci znajduje si koci parafialny pw. w. Bartomieja, pierwotnie otoczony ulic, zredukowan obecnie do wskiego przejcia. Koci powstawa etapami na miejscu drewnianego: prezbiterium wybudowano w w 1751, korpus w latach 1842-44, wierz w 1910, w 1912 zakrysti. Prezbiterium w skromnej barokowej stylistyce, wiea klasycystyczna. Naprzeciw kocioa znajduje si zmodernizowana, okazaa neogotycka plebania. We wsi znajduje si stosunkowo niewiele kaplic (ul. Dworcowa ob. nr 5, Dworcowa 42, przy kociele).
40
Jeowa w 1938 r.
Po poudniowej stronie przecinajcej wie ul. Opolskiej znajduje si cmentarz parafialny z neogotyck kaplic i drewnian bram. Na tworzcej w swej rodkowej czci wyduony plac ul. Wolnoci znajduje si remiza, w pnocnej czci znajdoway si niewielkie stawy. Zabudowa wok ul. Wolnoci w wikszoci usytuowana jest szczytowo, z mniejszym budynkiem mieszkalnym po drugiej stronie wskiej, wyduonej dziaki, ze stodoami na jej przeciwlegym kocu. W szczytach znajduj si nisze na figury. W pozostaych siedliskach zabudowa jest mniej regularna, usytuowana szczytowo lub kalenicowo, dua ilo obiektw jest murowana z nietynkowanej cegy. Przy ul. Dworcowej znajduje si bogaty, jedyny na terenie gminy zesp budynkw zwizany z infrastruktur kolejow, oddanej do uytku 1 sierpnia 1889 r. W jego skad wchodz dworzec, wiea wodna, magazyny, transformator, budynki dla pracownikw kolei, nastawnia. Cz z nich jest nieuytkowana. W pnocnej czci wsi, przy ul. Nadlenej 16, znajduje si dawny budynek nadlenictwa, obecnie bdcy wasnoci prywatn. Obiekt jest wzorowo odrestaurowany i znajduje si w bardzo dobrym stanie technicznym. Przy tej samej ulicy pod numerem 28 znajduje si nieczynna, zabytkowa cegielnia z lat 1935-36,o tradycjach sigajcych przeomu XIX i XX w. i z zachowanym kompletem sprawnych maszyn.
41
Dworzec w Jeowej
Wiea wodna
Po terenie wsi rozsiane s sklepy, czsto znajdujce si w tych samych budynkach od pocztku ubiegego wieku. Najciekawszymi przykadami budownictwa mieszkalnego s domy przy ul. Wolnoci 22 (z reszt zabudowy dziaki), Wolnoci 27 (a take dom wycuny, stodoa i murowane ogrodzenie), ul. Wolnoci 37 (z 1896 r., oraz brama i mniejszy budynek mieszkalny), dom wycuny przy ul. Wolnoci 39 (oraz brama czca go z raco przebudowanym gwnym domem), ul. Wolnoci 44,
ul. Nadlena 45 (z 1911 r.) ul. Wolnoci 44 ul. Nadlena 16
Oglnie wie zachowaa w duej mierze swj ukad przestrzenny i cz historycznej zabudowy, cz nowych budynkw wzniesiona jest z uwzgldnieniem skali i ukadu ssiednich zabudowa, tylko niektre s niedostosowane do charakteru zabudowy wiejskiej.
42
Kpa Pooona najbliej Opola miejscowo w gminie, pooona w widach rzeki Swornicy i Imielnicy. Wzmiankowana w 1459 r., prawdopodobnie istniaa ju wczeniej. W roku 1618 znajdowa si w niej myn, w 1861 wie zamieszkiwao 361 osb. Obecnie ok. 849.
Kpa w 1938 r.
Obecnie wie ma charakter wielodronej ulicwki, z najcenniejszymi budynkami znajdujcymi si wzdu ul. Opolskiej. Przy ul. Opolskiej 8 znajduje si kapliczka w stylistyce neogotyckiej, przy ul. Opolskiej 9 kaplica-dzwonnica z ok. 1800 r, murowana, o trzech oddzielonych gzymsami kondygnacjach, nakryta daszkiem z pokrgymi szczycikami. Na skrzyowaniu ul. Luboszyckiej i Sowackiego mieci si murowana, trjkondygnacyjna kaplica z rzeb Chrystusa Frasobliwego. W centrum wsi znajduje si pomnik polegych mieszkacw wsi. Przy wjedzie do wsi od strony Opola, tu za kamiennym mostkiem, znajdowaa si okazaa gospoda (Opolska 28). Wrd szczytowej zabudowy ul. Opolskiej wyrniaj si budynki z nr 2, 4, 7 i 7a, 8, 10, 12, 14, 16, budynki gospodarcze przy ul. Opolskiej 20 i 22, domy przy ul. Polnej 1-1a, 3, 7, 9; ul. Wrbliska 1. 43
ul. Opolska 14-16
ul. Opolska 8
Ze wzgldu na jednorodno ukadu i zabudowy, ochronie powinna podlega caa zabudowa ul. Opolskiej. Zagroeniem dla substancji zabytkowej jest postpujca urbanizacja wsi.
Kobylno Wie wzmiankowana w 1300 r. jako Koblino. Okoo 1500 r. zakupiona od Pawa Kobylynskyego przez ksicia Jana, ponownie sprzedana w 1527 r. Mikoaja Kositskyemu. W 1687 r. Kobylno naleao do do waciciela Dombrowki, w 1729 r. kupiony od Adama Henryka Skronskiego z Budzowa przez Karola Fryderyka Blachy de Lub. Koci w pw. w. Mateusza powsta z fundacji hrabiny von Gaschin w 1798 r. W 1830 r. wie zamieszkiwao 240 osb, znajdowao si w nim 31 domw, folwark, myn wodny i bielarnia. W 1890 r. Kobylno liczyo 286 mieszkacw, w 1925 r. 321, obecnie ok. 213. Wie o ukadzie wielodronej ulicwki, o zabudowie skupionej wzdu ul. Wiejskiej i prostopadych do niej Polnej i Turawskiej. W architekturze wsi dominuje sylweta kocioa, wyrniajca si w poudniowej panoramie wsi, ssiadujcy z nim dawny budynek szkoy oraz najokazalsze na terenie gminy zaoenie folwarczne. Ze wzgldu na nisk urodzajno okolicznych gleb, gospodarstwo nastawione byo na hodowl koni.
44
Kobylno w 1938 r.
Zabudowania skupione s wok prostoktnego podwrza, ktrego zachodni bok zajmuje czworak z niewielk remiz (ob. gara), poudniowy, wzdu ul. Wiejskiej stajnia, stodoa z czciami mieszkalno -biurowymi. Przy czci wschodniej znajdowa si sad i niewielki ogrd, przy boku pnocnym domy i mniejsze budynki gospodarcze. W stajni zachowane s obszerne sklepienia aglaste wsparte na supach oraz cz wyposaenia. Na pnoc od folwarku znajdowa si myn. Stan zespou jest
zrnicowany, w wikszoci wymaga przeprowadzenia prac remontowych. ul. Wiejska, czworaki i remiza ul. Wiejska, dawna szkoa
45
W ssiedztwie kocioa znajduje si neogotycki budynek szkoy, mieszczcy obecnie Dom Myliwski. Zabudowa wsi w przewaajcej iloci usytuowana jest kalenicowo, z du czci budynkw wzniesionych z nietynkowanej cegy szczeglnie przy ul. Turawskiej, gdzie znajduj si wzniesione na pocztku wieku niewielkie gospodarstwa pracownikw folwarcznych. Na niektrych z nich znajduj si elementy dekoracyjne wykonane z glazurowanej cegy (np. nr 16).
ul. Turawska 16
ul. Wiejska 11
Pozostaa zabudowa nie przedstawia wybitnych walorw zabytkowych, jednak walorem wsi jest jednolito i kameralno zabudowy, malownicze usytuowanie wsi i poszczeglnych gospodarstw. W przypadku wprowadzania nowych budynkw w ukad przestrzenny wsi, zachowa naley skal zabudowy.
Kolanowice Wie pooona nad Ma Panwi, o nieokrelonych pocztkach i
przypuszczalnie redniowiecznym rodowodzie. W 1784 r. we wsi znajdoway si m.in. szkoa i myn. Na pocztku XIX w. z Opola przeniesiono drewniany koci, w poudniowej czci wsi i powicony w 1812 r. W 1861
znajdujcy si do dzi
r. ludno wsi wynosia 269 osb, w 1890 r. 327, obecnie ok. 511 mieszkacw. Najcenniejszym obiektem we wsi jest drewniany koci pw. w. Barbary. Najokazalsza kapliczka znajduje si przy skrzyowaniu ul. Szkolnej i Piaskowej, oprcz tego mniejsze znajduj si na prywatnych posesjach (np. Powstacw lskich 26), rzadziej w szczytach domw (Powstacw lskich 8). Przy drogach biegncych przez miejscowo znajduje si pi krzyy.
46
Kolanowice w 1938 r.
Wikszo budynkw dawniej penicych wane spoeczne funkcje, utracio je. Dawna szkoa (ul. Szkolna 6) jest obecnie domem wielorodzinnym, myn wodny (ul. Myska), jeszcze w latach szedziesitych posiadajcy pene wyposaenie, obecnie znajduje si w ruinie; remiza straacka wzniesiona ok. 1933 r. (przy budynku Powstacw lskich 15) nie jest uytkowana, budynek przy ul. Powstacw lskich 31, mieszczcy sklep i piekarni, obecnie peni jedynie funkcje mieszkalne.
ul. Powstacw lskich 29
ul. Szkolna 6
47
Spord budynkw mieszkalnych wyrniaj si m.in. usytuowany bokiem do ul. Luboszyckiej dom przy ul. Powstacw 5 (1873 r.), gospodarstwo przy ul. Powstacw lskich 8 (z kapliczk w szczycie budynku mieszkalnego), dom z przylegajcymi budynkami gospodarczymi przy ul. Powstacw lskich 11 (1898 r.), ul. Powstacw 29 (z ceglanymi opaskami wok okien i wnki w szczycie oraz domem wycunym). Popularnym elementem dekoracyjnym we wsi s ceramiczne plakiety z figuralnymi przedstawieniami, wmurowywane w szczyty (np. Powstacw lskich 20). Take w Kolanowicach znajduje si znaczna ilo opuszczonych zagrd, z zachowan stolark, elementami wyposaenia itp., moliwymi do wtrnego
wykorzystania. Fragment alei przy wjedzie do wsi Rg ul. Piaskowej i Szkolnej, kapliczka
Ochronie powinny podlega, oprcz budynkw wpisanych do rejestru, take najbardziej dekoracyjne budynki oraz rozwizania typowe, jak schemat kompozycji szczytw a take przewaajcy, szczytowy ukad budynkw. Sam ukad przestrzenny wsi, mocno przeksztacony, nie przedstawia sob wartoci uzasadniajcych objcia go ochron konserwatorsk.
Luboszyce Wie pooona 5 km na pnocny wschd od Opola, na poudniowym brzegu Maej Panwi. Wzmiankowana w 1295 r. Kolejne informacje dotycz transakcji
48
handlowych dotyczcych wsi i danych statystycznych. W 1784 r. osada liczya 223 mieszkacw, w 1855 385, w 1925 761, obecnie ok. 998 osb.
Luboszyce w 1938 r.
Ukad przestrzenny wsi jest wynikiem osadnictwa redniowiecznego (rodkowa cz, ul. Opolska i Krzywa) oraz osadnictwa fryderycjaskiego z pierwszej poowy
XVIII w. (wzdu drg wylotowych do ssiednich miejscowoci). ul. Piaskowa 9, 11 ul. Opolska 14, 16
Znajdujcy si w centralnej czci wsi koci pw. w. Antoniego wzniesiony zosta w latach 1918-20 i naley do grupy elbetowych kociow opolskich powstaych w pierwszym trzydziestoleciu XX w. Nawizuje on do stylistyki neoromaskiej, jednak 49
przy zastosowaniu modernistycznych nowinek technologicznych. Wewntrz kocioa znajduj si unikalne w skali wojewdztwa otarze mozaikowe gwny i dwa boczne, wykonane przez bdc mozaikowym potentatem firm Augusta Wagnera z Berlina. Naprzeciw kocioa, przy ul. Kocielnej 4, znajduje si plebania. Kaplice znajduj si m.in. na cmentarzu parafialnym (dwukondygnacyjna, kryta daszkiem namiotowym), na rozdrou ul. Opolskiej i Rolnej (o trzech oddzielonych gzymsem kondygnacjach, kryta daszkiem z zaokrglonym naczkiem), przy ul. Rolnej 23 (pomidzy przsami ogrodzenia), niewielkie kapliczki znajduj si take w czci szczytw.
ul. Kocielna 4, plebania
ul. Opolska, kapliczka
Przy ul. Rolnej 2 znajduje si okazay budynek dawnej gospody, obecnie przebudowany, jednak z zachowan klasycystyczn stolark drzwiow oraz nadal penicy wan funkcj organizujc przestrze niewielkiego placu przy rozstaju drg do Biadacza i Kolanowic. Przy ul. Rolnej 4 w dawnym budynku szkolnym, mieci si Zgromadzenie zakonne Sistr Franciszkanek MNP, prowadzcych przedszkole. Nowa szkoa o modernistycznej formie (ul. Szkolna 4) zostaa wybudowana w 1929 r. We wsi zachowao si niewiele historycznej zabudowy, zgrupowanej gwnie wzdu ul. Opolskiej i Piaskowej. Ochron powinny zosta obiekty zachowane w wikszej grupie, tworzce widoczne w pierzei ulicy ukady szczytw, np. Opolska 25 i 27, Opolska 14 i 16, ul. Piaskowa 9 i 11, ul. Rolna 31 i 33; zachowane ukady budynkw w zagrodzie np przy ul. Rolnej zagrody nr 3, 6 a take pojedyncze budynki o wyrniajcym si detalu architektonicznym, np. budynki przy ul. Rolnej 11 (lauba, ozdobny szczyt), ul. Rolnej 15 (szczyt), ul. Piaskowej 11 (kompozycja szczytu), ul. Piaskowej 15. 50
ubniany Wie pooona ok. 14 km od Opola, wzmiankowana w 1260 r. Pierwszy koci w ubnianach wzniesiono w 1682, obecny pochodzi z 1870 r., od 1889 r. jest kocioem parafialnym. W 1900 r. wie zamieszkiwao 2283 osb, obecnie ok. 1580.
ubniany w 1938 r.
Obecny ukad przestrzenny wsi w zasadniczej czci powsta w dwch etapach pierwszy doprowadzi do powstania owalnicy z wrzecionowatym nawsiem i kocioem w centrum osiedla. Nastpnie, w ramach kolonizacji fryderycjaskiej, powstaa pnocna cz wsi, majca charakter ulicwki.
Koci parafialny
ul. Opolska, kapliczka
51
Ukad pozostaej zabudowy wsi jest wyjtkowo rozproszony wzdu bocznych uliczek, wzdu ktrych powstawaa willowa zabudowa o miejskim charakterze. Tak samo przy ul. Opolskiej na odcinku midzy ul. Powstacw lskich a Dworcow wzniesiono zabudow nieprzystajc do tradycyjnej zabudowy. Spord zachowanej zabudowy wartoci zabytkowe przedstawia gwnie koci parafialny pw. NMP i w. Apostow Piotra i Pawa, wybudowany w 1872 r. na niewielkim wzniesieniu, otoczony murem. Naprzeciw kocioa znajduje si plebania z 1881 r. (ul. Opolska 56). Przy zbiegu ul. Opolskiej i Brynickiej znajduje si wymurowana w pierwszej poowie XIX w. kaplica dzwonnica, o trzech oddzielonych gzymsami kondygnacjach, zwieczona dachem z omioboczn iglic. Ponadto mniejsze kapliczki znajduj si przy ul. Opolskiej 21 oraz w cianach szczytowych niektrych budynkw.
Widok ul. Opolskiej
ul. Opolska 23, spichlerz
W pobliu kocioa, przy obecnej ul. Opolskiej 84, znajdowaa si piekarnia, natomiast przy ul. Opolskiej 74 mieci si dom towarowy. Szkoa (ul. Opolska 51), znacznie rozbudowana, pierwotnie miaa modernistyczny, nowoczesny ksztat. Interesujcym budynkiem jest usytuowany przy ul. Opolskiej 61 dawny przytuek w. Pawa, wzniesiony w latach 1931-32. Wartoci zabytkowe posiada gwnie zabudowa ul. Opolskiej na odcinku od kaplicy-dzwonnicy w kierunku Dbrwki (m.in. ul. Opolska 13, 23, 32, 36, 42, 44) oraz pojedyncze gospodarstwa przy ul. Lenej (6, 12 opuszczone). Wyjtkowym przykadem budownictwa uytkowego s murowane, kilkukondygnacyjne lamusy-spichlerze, usytuowane przy ul. Opolskiej 23 i 25. 52
Masw Masw powsta w caoci w ramach kolonizacji fryderycjaskiej 20 maja 1773 r.,jako ulicwka z zabudow usytuowan w wikszoci szczytowo wzgldem drogi. W 1783 r. osad zamieszkiwao 75 osb, w 1819 145, w 1925 365, obecnie ok. 310 osb.
Masw w 1938 r.
W Masowie brak budynkw uytecznoci publicznej i sakralnych (za wyjtkiem kapliczki przy ul. Opolskiej w pobliu ul. Kolanowskiej, kapliczki przy ul. Opolskiej 53). Wiele budynkw zachowao dekoracyjny detal architektoniczny. Lauby znajduj si m.in. przy ul. Opolskiej 1a, 40, 58, 65; szczeglnie dekoracyjne elewacje posiadaj budynki przy ul. Opolskiej 53 (z kapliczk w szczycie), 58, 64. Pozostae budynki maj raczej proste elewacje, czsto tynkowane, z pojedynczym ceglanym gzymsem i wnk w cianie szczytowej, skromnymi opaskami wok okien.
53
ul. Opolska 63
ul. Opolska 58
Na szczegln uwag zasuguje budynek przy ul. Opolskiej 63, wyremontowany z wyjtkow dbaoci o szczegy. Jest on dowodem na to, e moliwe jest takie adaptowanie wiejskiego domu do wspczesnych potrzeb, ktre pozwala na zachowanie i wyeksponowanie wszystkich jego zabytkowych walorw. We wsi chroniony powinien by zarwno ukad przestrzenny, jak i charakter zabudowy.
54
6.2. Zabytki objte prawnymi formami ochrony
6.2.1. Wpisy do rejestru zabytkw nieruchomych
Na terenie gminy ubniany znajduje si 8 zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw (stan na 30.09.2010 r.). Z wyjtkiem dwch drewnianych spichlerzy z Dbrwki ubniaskiej wszystkie obiekty posiadaj charakter sakralny.
Gmina ubniany
Miejscowo Brynica Brynica Dbrwka ubniaska Dbrwka ubniaska Grabie Jeowa Kobylno Kolanowice
Obiekt koci parafialny pw. w. Szczepana, 1903 kaplica, XIX w. lamus, ul. Oleska 30, XVIII/XIX w. lamus, ul. Oleska 67, XVIII/XIX w. koci ewangelicki, ob. rzym.kat. fil. pw. w. Bartomieja, 1920 koci parafialny pw. w. Bartomieja, 1751, 1842 koci fil. pw. w. Mateusza, 1798 koci fil. pw. w. Barbary, 1678, 1812
Nr rejestru 642/59 z 13.11.1959 643/59 z 13.11.1959 1793/66 z 14.10.1966 1794/66 z 14.10.1966 117/2010 z 6.05.2010 632/59 z 13.10.1959 1128/66 z 09.02.1966 759/64 z 01.04.1964
Koci parafialny pw. w. Szczepana w Brynicy Zbudowany na miejscu wczeniejszego, drewnianego kocioa ok. 1904 r. Neogotycki, z prostoktn wie, zwieczon wysokim, czworobocznym dachem, dostawion do pnocnej elewacji. Nad elewacj zachodni wznosi si wysoki, trjktny szczyt, ktrego linie w mniejszej skali powtrzone s w portalu wejciowym. W portalu dwoje drzwi z ozdobnymi okuciami, otwory okienne okienne zamknite ukiem, zgrupowane po trzy w ostroukowej blendzie. Prezbiterium zamknite
wielobocznie, z licznymi przybudwkami od strony pnocnej. Przy kociele usytuowany cmentarz, cao otoczona ogrodzeniem. Przed kocioem ceglana 55
kapliczka.
Wyposaenie
kocioa
czciowo
barokowe,
pochodzce
zapewne
z wczeniejszego kocioa. Brynica, koci parafialny Brynica, kapliczka przy kociele
Kaplica w Brynicy obiekt niezidentyfikowany Dbrwka ubiaska - lamus przy ul. Oleskiej 30, z przeomu XVIII i XIX w. Drewniany, w konstrukcji zrbowej, obrzucony glin. Kryty dachem czterospadowym.
Dbrwka ubiaska - lamus przy ul. Oleskiej 67, z przeomu XVIII i XIX w. Wybudowany w konstrukcji zrbowej pokryt glin, dwukondygnacyjny, kryty
dachem dwuspadowym. Dbrwka ubniaska, Opolska 30 Opolska 67 56
Grabie, koci poewangelicki Powicony w 1924 r., od 1925 parafialny. Sporadycznie uytkowany, w 2009 r. przekazany parafii katolickiej w Jeowej. Budynek neogotycki, ze strzelist wie kryt omiobocznym dachem. Prezbiterium i korpus ujte wskimi szkarpami, przy wiey dobudwka z klatk schodow. Otwory okienne i drzwiowe zamknite ukiem. Najwiksz warto kocioa stanowi zachowane wyposaenie (barwne posadzki, drewniane yrandole, eliwny piec, malowana empora itp.). Obecnie (grudzie 2010) przy kociele prowadzone s prace remontowe. Przed kocioem ogrodzenie z eliwnym
potem. Grabie, koci ewangelicki Jeowa, koci parafialny
Jeowa, koci parafialny pw. w. Bartomieja Budynek wzniesiony etapami na miejscu wczeniejszego kocioa: 1751 barokowe prezbiterium, 1842-44 klasycystyczny korpus (wg projektu inspektowa budowlanego Krgera z Opola). Wie nadbudowano w 1910 r., w 1912 r. dobudowano zakrysti. Koci orientowany, pierwotnie otoczony drog, obecnie zredukowana do wskiego pieszego przejcia. Jednoprzsowe prezbiterium zamknite ciana prost, kryte sklepieniem kolebkowo krzyowym. Nawa trjprzsowa, kryta stropem, od zachodu dostawiona czterokondygnacyjna wiea kryta hemem z 1910 r. Ambona barokowa, z przeomu XVII i XVIII w. Chr podparty supami, zdobiony kartuszem i rzebami.
57
Kobylno, koci fil. pw. w. Mateusza Koci wzniesiony z fundacji Gaschinw, konsekrowany w 1800 r., o barokowo klasycystycznej stylistyce. Jednoprzsowe prezbiterium zamknite jest cian prost i kryte sklepieniem aglastym. Korpus dwuprzsowy, z wie nadbudowan po stronie wschodniej. ciany elewacji rozczonkowane paskimi, szerokimi lizenami, otwory okienne zamknite ukiem. Chr muzyczny wsparty na dwch filarach o przekroju trapezu, podpierajcych arkady rodkow o uku odcinkowym i boczne o uku koszowym. Stolarka drzwiowa masywna, drewniana, czciowo z zachowanymi zamkami skrzynkowymi.
Kobylno, koci filialny
Kolanowice, koci filialny
Kolanowice, koci fil. pw. w. Barbary, Drewniany koci w konstrukcji zrbowej wzniesiono w 1678 r. w Opolu, w ssiedztwie Bramy Bytomskiej. W 1811 r. koci sekularyzowano, rozebrano i sprzedano do Kolanowic, gdzie zosta po zoeniu powicony w 1812 r. Prezbiterium zamknite trjbocznie, z przylegajc niewielk, murowan zakrysti, nakryte pozornym sklepieniem kolebkowym. Nad naw strop belkowy. Chr wsparty na dwch supach. Koci otoczony drewnianymi sobotami,wspartymi na supach z zastrzaami, ponad nimi ciany oszalowane gontem. Nad naw znajduje si szecioboczna sygnaturka. Wyposaenie wntrza barokowe. 58
6.2.2. Wpisy do rejestru zabytkw ruchomych
Na terenie gminy ubniany znajduj si 3 zespoy zabytkw ruchomych (wyposaenia kociow) oraz 4 obiekty objte indywidualn ochron (w tym jeden prawdopodobnie nie zachowany) w postaci wpisu do rejestru zabytkw (stan na 30.09.2010 r.).
Gmina ubniany
Miejscowo Brynica Brynica Jeowa Kpa Kolanowice Kolanowice Luboszyce
Obiekt wyposaenie z kocioa par. pw. w. Szczepana prospekt organowy wraz z instrumentem z kocioa par. pw. w. Szczepana zesp zabytkw ruchomych w kociele par. pw. w. Bartomieja paskorzeba w domu przy ul. Opolskiej 23 wyposaenie kocioa fil. pw. w. Barbary rzeba Matki Boej z Dziecitkiem przy ul. Wiejskiej 63 rzeba Wniebowzicie NMP w kociele par. pw. w. Antoniego Padewskiego
Nr rejestru
Ks.B.t.III-561/72 z 28.02.1972 Ks.B.t.II-128/08 z 08.04.2008 Ks.B.t.IV-641/116/76 z 07.06.1976 Ks.B.t.I-10/55 z 25.09.1955 Ks.B.t.IV-674/141/77 z 08.03.1977 Ks.B.t.IV-690/77 z 15.09.1977 Ks.B.t.V-722/81 z 02.01.1981
Ponadto w wojewdzkiej ewidencji zabytkw zlokalizowanych na terenie gminy ubniany ujte s dwa zabytkowe obiekty ruchome:
krzy w kapliczce we wnce nad wejciem do kapliczki-dzwonnicy przy ul. Szerokiej 2 w Biadaczu
kapliczka przy skrzyowaniu ul. Sowackiego i Luboszyckiej w Kpie
Gmina ubniany nie jest zbyt zasobna w szczeglnie cenne zabytki ruchome wpisane do rejestru. Do najbardziej wartociowych mona zaliczy wyposaenie drewnianego kocioa pw. w. Barbary w Kolanowicach. Wntrze wityni wypenia osiemnastowieczna dekoracja malarska skomponowana z motyww wici rolinnej, 59
fryzu festonowego i amanego ornamentu regencyjnego, szczeglnie udana na belkach stropowych kocioa. Parapet chru i empory zdobiony ciekawym cyklem malarskim (z ok. 1700 r.) ukazujcym sceny z ycia w. Barbary, patronki kocioa Kolanowicach. Ponadto wyposaenie wityni uzupenia barokowy otarz gwny z ok. 1680 r. z czterema rzebami witych, dwa otarze boczne (z 2 po. XVII w. i ok. 1700 r.) a take ambona (k. XVII), prospekt organowy (1 po. XVIII w.), konfesjona oraz dwie awy kolatorskie z XVIII w. Stosunkowo bogate wntrze tworzy jednolit stylistycznie
i harmonijn kompozycj. Wntrze kocioa w Luboszycach
Ciekawe wyposaenie posiada wybudowany w 1904 r. koci pw. w. Szczepana w Brynicy, zapewne przeniesione z poprzedniej, drewnianej wityni (XV/XVI w.). Skadaj si na nie prawie w caoci sprzty z XVIII w.: otarz gwny z obrazem Mczestwa w. Szczepana, owalnym Trjcy witej i rzebami witych, dwa otarze boczne, jeden z obrazem maej w. Rodziny i Ucieczki do Egiptu, drugi z obrazem w. Jana z Patmos. Interesujcym przykadem pnobarokowej snycerki (ok. 1700 r.) jest bogato dekorowana ambona z rzebami Ewangelistw i Chrystusa Salvatora na baldachimie oraz stojca po drugiej stronie prezbiterium chrzcielnica 60
z nastaw z rzeb w. Jana Chrzciciela (antyambona). Oba elementy tworz komplet nie tylko stylistyczny, ale przede wszystkim ideowy, na ktry skada si spjny program ikonograficzny. Podobne rozwizania na terenie lska Opolskiego spotykamy jeszcze m.in. w Gogwku (1776-1781), Strzeleczkach (XVIII w.) i Ujedzie (1826). Natomiast indywidualnym wpisem objty jest prospekt organowy wraz z instrumentem sprowadzony do Brynicy ze widnicy. Natomiast wyposaenie kocioa pw. w. Bartomiej w Jeowej posiada ju mniej jednolity charakter. Spord cenniejszych sprztw wymieni mona barokow ambon z XVII/XVIII w., pniejsz chrzcielnic z rzebiarsk grup Chrztu w Jordanie (po. XVIII w.), dwa konfesjonay, dekoracyjny, malowany strop oraz liczne rzeby. Interesujce jest malowido cienne poprzedzajce prezbiterium (zapewne z 2 po. XIX w.) przedstawiajce rozbudowan scen Ukrzyowania na tle panoramicznego pejzau.
Pozostae zabytki ruchome
Spord zabytkw ruchomych nie objtych ochron prawn na szczegln uwag zasuguje wyposaenie kocioa pw. w. Antoniego w Luboszycach, a przede wszystkim monumentalnych rozmiarw mozaika na gwnej i bocznych cianach prezbiterium przedstawiajca m.in. patrona kocioa w. Antoniego oraz w. Urbana i w. Pawa, wykonana w latach 1943 1944. Autorem projektu by miejscowy proboszcz Alojzy Sowa, a wykonawc znana firma Werksttten fr Mosaik und Glasmalerei z Berlina. Wobec braku profesjonalnych instytucji muzealnych w Gminie na uwag zasuguj dziaania miejscowej spoecznoci, w tym lokalnych animatorw kultury. Wartymi odnotowania inicjatywami paramuzealnymi s powstajce najczciej przy szkoach izby regionalne zbierajce i gromadzce lokalne pamitki, zabytki techniki, dawne sprzty gospodarstwa domowego. Pomimo nie najwyszych wartoci historycznych i artystycznych, maj one wielkie znaczenie dla spoecznoci gminy, w procesie poznawania historii i dziedzictwa kulturowego dawnych mieszkacw: Izba Regionalna w Biadaczu przy Publicznym Gimnazjum szkolne Muzeum Etnograficzne, powstajce stopniowo od 1987 r. z inicjatywy Danuty Zalewskiej. 61 August Wagner, Vereinigte
W zbiorach muzeum znajdziemy sprzty domowe, stroje, zdjcia, rodzinne pamitki, narzdzia rolnicze i rzemielnicze, sprzt przeciwpoarowy, a take pen aranacj wntrza lskiej kuchni, szkolnej klasy oraz izby lskiej (drewniane ko, koyska, szafa, chusty, gramofon, koowrotki. Izba Regionalna w ubnianach przy Szkole Podstawowej powstaa w 2000 roku. W izbie zaaranowano wntrze chaty, z podziaem na cz kuchenn, dawne sprzty gospodarstwa domowego, stroje, przedwojenne zdjcia i ksiki. Izba regionalna w Luboszycach przy Szkole Podstawowej powstaa w 2000 r. W zbiorach znajdziemy przedmioty gospodarstwa domowego, wyposaenie lskiej izby lekcyjnej, porcelan, drewniane eczko dziecice, wite obrazy, krzy, szaf, lampki nocne i skrzynia, maszyn do szycia oraz stroje kobiece, awki szkolne.
6.2.3. Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego
Cay
obszar
gminy
ubniany
posiada
opracowane
miejscowe
plany
zagospodarowania przestrzennego. Uchwaa nr VII/35/95 Rady Gminy ubniany z 23 czerwca 1995 r. zmieniajca dotychczasowy m.p.z.p. gminy ubniany z 1984 r., zamieszcza wykaz zabytkw ruchomych oraz nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw oraz stanowisk archeologicznych. Uchwaa ta, jak i pniejsze uchway zmieniajce m.p.z.p. zawieraj jedynie oglne zasady ochrony konserwatorskiej oraz okrelaj zasady zabudowy dziaek (np. dopuszczaln wysoko zabudowy). Nakazuj m.in. w przypadku nowego budownictwa architektur dostosowywa wygldem i skal do otoczenia, ukad kalenicy dostosowywa do zabudowy ssiednich dziaek, wskazane s nawizania do form regionalnych. W dokumentach tych brak jest szczegowych zapisw konserwatorskich dotyczcych samych obiektw i ich bezporednich otocze, wpisanych do rejestru bd widniejcych w gminnej ewidencji zabytkw. Nie wyznaczono te adnych strefy ochrony konserwatorskiej (A, B, W, OW, K). Brak takich zapisw nie zwalnia jednak wacicieli zabytkw z ubiegania si o pozwolenia Opolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw na wszelkie inwestycje, prace budowlane i konserwatorskie (przebudowy, remonty, adaptacje) w przypadku obiektw wpisanych do rejestru oraz z uzgadnianiem dziaa inwestycyjnych przy pozostaych obiektach 62
ujtych w gminnej ewidencji zabytkw z uwzgldnieniem istniejcych ju zwizkw przestrzennych i planistycznych. 6.2.4. Stanowiska archeologiczne
Na terenie gminy ubniany zlokalizowanych jest 115 stanowisk archeologicznych znajdujcych si w ewidencji Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Opolu, z czego do rejestru zabytkw archeologicznych wpisane s tylko 2 stanowiska. Wszystkie te obszary podlegaj ochronie konserwatorskiej i prawnej zgodnie z Ustaw zabytkw i opiece nad zabytkami. Wszystkie roboty ziemne (takie jak budowy, roboty instalacyjne, gazocigi, wodocigi, kanalizacje, kable energetyczne i telefoniczne, rowy melioracyjne, tworzenie nowych wybierzysk kruszywa i wysypisk mieci) w obrbie stanowisk archeologicznych i ich ssiedztwie, musz by uzgadniane z Opolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw i prowadzone (wraz z ich dokumentacj) na koszt inwestora, pod nadzorem specjalisty. Naruszenie stanowiska archeologicznego jest moliwe tylko po wczeniejszym przebadaniu tego na koszt inwestora, po uprzednim uzyskaniu pozwolenia OWKZ. o kadorazowym znalezisku archeologicznym naley informowa OWKZ. Co wane, o ochronie
Zestawienie stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytkw wojewdztwa opolskiego (stan na 2008 r.)
Gmina ubniany
Miejscowo Nr stan. Brynica Jeowa 3 37
Typ stanowiska / chronologia grodzisko redniowiecze (XIV-XV w.) osada pna epoka brzu, okres halsztacki
Nr rejestru A 504/78 A 613/84
Wykaz zabytkowych stanowisk archeologicznych zamieszony jest w Zaczniku nr 1 do Programu.
6.3. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw (GEZ)
63
Gmina ubniany posiada opracowan Gminn Ewidencje Zabytkw, w ktrej obecnie (grudzie 2010 r.) znajduje si 187 obiektw. GEZ stanowi podstaw do sporzdzanie niniejszego Programu oraz do ustalania zapisw formy ochrony zabytkw w studiach uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Nie jest to dokument zamknity i powinien podlega okresowej aktualizacji, polegajcej m.in. na uzupenianiu jej o kolejne budynki oraz na wykreleniu z ewidencji obiektw nieistniejcych oraz gruntownie przebudowanych (zmiana bryy budynku, ukadu i wielkoci otworw okiennych, skucie wystroju elewacji itp). Do 2010 r. Gminna Ewidencja Zabytkw traktowana bya wycznie jako materia informacyjno-dokumentacyjny a ujcie zabytku nieruchomego w Ewidencji nie stanowio jeszcze formy jego ochrony. Po nowelizacji ustawy o ochronie zabytkw zmieni si jej charakter prawny. Wojewdzcy Konserwatorzy Zabytkw mieli przekaza w terminie 6 miesicy od dnia wejcia w ycie ustawy samorzdom gminnym i starocie wykaz zawierajcy zestawienie zabytkw wpisanych do rejestru, ujtych w wojewdzkiej ewidencji zabytkw oraz zabytkw nieruchomych wyznaczonych przez WKZ do ujcia w wojewdzkiej ewidencji zabytkw. W odniesieniu do wskazanych wyej zabytkw do czasu zoenia gminnej ewidencji zabytkw, decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzje o warunkach zabudowy wydaje si po uzgodnieniu z WKZ. Natomiast decyzje o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej, decyzje o ustaleniu lokalizacji kolejowej oraz decyzje o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska publicznego wydaje si po uzyskaniu opinii WKZ. Zmiany w gminnej ewidencji zabytkw nie powoduj niewanoci ustale studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami. Przy obiektach ujtych w ewidencji zabytkw oraz posiadajcych zapisy w m.p.z.p. ochronie podlega forma architektoniczna obiektu (gabaryty wysokociowe, forma dachu i rodzaj pokrycia, kompozycja i wystrj elewacji, forma stolarki okiennej i drzwiowej). Wykaz zabytkw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw (stan na grudzie 2010 r.) zamieszony jest w Zaczniku nr 2 do Programu.
64
7. Analiza szans i zagroe dla rodowiska kulturowego gminy ubniany
W celu okrelenia priorytetw Programu Opieki nad Zabytkami oraz moliwoci w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego gminy ubniany opracowano analiz SWOT.
Mocne strony:
jednorodno zasobw zabytkowych zachowany w znacznym stopniu historyczny ukad wsi oraz tradycyjny ukad
zagrody stosunkowo wysokie wartoci dziedzictwa kulturowego wsi liczne nagrody
i wyrnienia w konkursie Pikna Wie Opolska: I m. dla wsi Jeowa w 2007 r. oraz dla wsi Brynica w 2009 r. (kategoria Najpikniejsza wie"), wyrnienie dla Jeowej w 2008 r. (Wie przyszoci") oraz dla Pastwa R. i K. Dendera z Brynicy w 2010 r. (Najpikniejsza zagroda") wrd lokalnej spoecznoci, silne poczucie tosamoci kulturowej, wysoka
wiadomo historii lska, jego wielokulturowoci, zwizanych z tym tradycjami i obrzdami dbao mieszkacw o wygld swoich miejscowoci bardzo dobre warunki sprzyjajce rozwojowi agroturystyki i ekoturystyki due kompleksy lene o walorach turystycznych niski poziom zanieczyszczenia rodowiska wysokie walory rodowiska przyrodniczego biegncy przez Gmin szlak drewnianych kociow oraz lskich kapliczek pooenie w Stobrawskim Parku Krajobrazowym najwikszym parku
krajobrazowym na Opolszczynie oraz Obszarze Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrarwsko-Turawskie dziaalno twrcw ludowych i artystw
65
pooenie w bliskiej odlegoci od miasta Opola i dobre z nim powizanie
komunikacyjne
Sabe strony:
niead przestrzenny i architektoniczny miejscowoci niekontrolowane rozlewanie si miejscowoci, rozproszenie osadnictwa znikoma ilo zabytkw o wybitnych wartociach historycznych i artystycznych
zabytki o znaczeniu lokalnym znaczna utrata tkanki zabytkowej degradacja charakterystycznej, zabytkowej zabudowy wiejskiej, zabytkw
techniki degradacja linii kolejowej Jeowa Namysw niewykorzystanie potencjau agroturystycznego Gminy sabo rozwinita infrastruktura turystyczna brak oznakowania atrakcji turystycznych saba promocja regionu i informacja turystyczna migracja zarobkowa modszych pokole i zwizane z tym zatracanie wizi z
regionem maa wiadomo posiadanych wartoci krajobrazu wiejskiego zwizanych
z architektur okresowe powodzie i podtopienia. saba sie pocze lokalnych
Szanse dla ochrony zabytkw:
uwzgldnienie zagadnie z zakresu ochrony zabytkw w programach
rozwojowych gminy powizanie w wikszym stopniu ochrony dziedzictwa z turystyk uwzgldnienie zagadnie z zakresu ochrony zabytkw w planowaniu
przestrzennym
66
wykorzystanie posiadanych walorw przyrodniczych i zasobw zabytkowych
dla rozwoju turystyki, w tym agroturystyki maksymalne korzystanie z wszelkich programw pomocowych, w ramach
ktrych pozyskane zostan rodki na remont obiektw zabytkowych Gminy oraz rozwj turystyki opracowanie produktu turystycznego Gminy zainteresowanie lokaln ofert turystyczn i lokalnymi produktami zwikszanie wiadomoci poprzez wydawane informatorw, folderw,
publikacji oznakowanie tras turystycznych pod ktem zabytkw i atrakcji turystycznych polityka sprzyjajca rozwojowi obszarw wiejskich
Zagroenia dla ochrony zabytkw:
postpujca modernizacja wsi, prowadzona bez poszanowania zabytkowej substancji urbanizacja gminy szybka degradacja zabytkw zwizanych z infrastruktur kolejow dua ilo opuszczonych i niezamieszkaych obiektw zabytkowych
i gospodarstw odchodzenie od miejscowej tradycji w budownictwie przy budynkach nowopowstaych lub modernizowanych brak profesjonalnej i cigej informacji o zabytkach oraz dostatecznego oznakowania zabytkw odpyw ludnoci, szczeglnie modziey negatywne nastawienie czci wacicieli i uytkownikw do ochrony zabytkw, postrzeganej nie jako szansa zachowania wsplnego dziedzictwa, a rdo represji i ogranicze
67
8. Zaoenia programowe
8.1. Priorytety Programu Opieki nad Zabytkami Gminy ubniany
Nadrzdnym celem polityki gminnej w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami jest zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, jego ochrona przed degradacj oraz efektywne zarzdzanie zabytkami poprzez dziaania dce do poprawy ich stanu technicznego, ich odbudowy, adaptacji i rewitalizacji. Osignicie tego celu pozwoli w peni wykorzysta potencja zwizany z posiadanym lokalnym dziedzictwem kulturowym.
W perspektywie wieloletniej cel nadrzdny mona zrealizowa poprzez priorytety: planowe, konsekwentne i kompetentne realizowanie zada samorzdowych w zakresie ochrony zabytkw, wykorzystanie walorw zabytkowych, kulturowych i przyrodniczych jako czynnika wpywajcego na rozwj i promocj gminy, zachowanie wiejskiej zabudowy jako elementu wyrniajcego obszar gminy, integracj ochrony dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego i krajobrazu w strategii rozwoju gminy oraz dokumentach planistycznych, podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno przestrzeni gminy oraz zabytkw dla potrzeb edukacyjnych, spoecznych i turystycznych, wspieranie projektw porednio zwizanych z opiek nad zabytkami i zagospodarowaniem obiektw zabytkowych.
8.2. Dugofalowe kierunki dziaa
prowadzenie i aktualizacja gminnej ewidencji zabytkw wraz z kartami zabytkw wsplnie z wojewdzkim konserwatorem zabytkw,
przy opracowywaniu i aktualizacjach miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego bardziej szczegowe traktowanie zapisw dotyczcych ochrony konserwatorskiej, 68
szkolenie pracownikw Urzdu Gminy odpowiedzialnych za ochron zabytkw, ew. zatrudnienie osoby odpowiedzialnej w Gminie za ochron dziedzictwa kulturowego, w zakresie obowizkw ktrej byby monitoring realizacji Programu, dotacje do remontw zabytkw, z poszukiwanie Opolskim rodkw
zewntrznych,
bezporednia
wsppraca
Wojewdzkim
Konserwatorem Zabytkw, cilejsza wsppraca z OWKZ oraz innymi jednostkami samorzdu terytorialnego w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, zarezerwowanie rodkw w budecie gminnym przeznaczonych na
wspfinansowania prac konserwatorskich i remontw zabytkw opracowanie projektu uchway ustalajcej zasady i tryb udzielania dotacji celowych, promowanie waciwych dziaa konserwatorskich podjtych przy obiektach bdcych wasnoci prywatn (m.in. w dawnym nadlenictwie w Jeowej czy domu w Masowie) poprzez konkursy, nagrody itp. pokazywanie udanych realizacji, informowanie o moliwociach pozyskania rodkw finansowych, dziaania promocyjne, edukacyjne, kulturalne i wydawnicze zwikszajce wiadomo wrd mieszkacw i goci gminy, m.in. wydanie albumu ze starymi pocztwkami i archiwalnymi fotografiami miejscowoci, opracowanie przewodnika Gminy ubniany po zabytkach (poczonego z atrakcjami turystycznymi, szlakami, tradycjami i legendami lokalnymi itp.), udzia Gminy w Europejskich Dniach Dziedzictwa (wrzesie),
aktywna wsppraca z regionalnymi mediami w celu promocji zabytkw i upowszechnienia dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami, edukacja mieszkacw, poczwszy od poziomu szkoy podstawowej, polegajca na pokazywaniu dziejw Gminy i poszczeglnych wsi na przykadzie zachowanych zabytkw, w tym zabytkowej zieleni,
poprowadzenie
szlakw
rowerowych
przy
odpowiednio
oznakowanych
obiektach wsi niekoniecznie zabytkowych, ale istotnych ze wzgldu na histori lub ukad wsi,
wyrnienie obiektw charakterystycznych dla miejscowoci, na ktrych mona oprze promocj dziedzictwa,
zachcanie mieszkacw do prowadzenia dziaalnoci agroturystycznej. 69
8.4. Propozycje dziaa konserwatorskich przy zabytkach na lata 2011-2014
dbao o zachowanie linii zabudowy, niezalenie od ochrony pojedynczych, najcenniejszych budynkw wane jest utrzymanie ukadu przestrzennego wsi, a wic np. utrzymanie skali zabudowy, ukadu budynkw, wyeksponowanie istotniejszych budynkw uytecznoci publicznej (szkoy, remizy, gospody, itp.) i charakterystycznych dla miejscowoci (dworzec, tartak, myn, wiea cinie), jako elementw wyrniajcych wie spord innych osad i nadajcych jej niepowtarzalny charakter,
zachowanie najcenniejszych kompozycji i dekoracji cian szczytowych. Nie naley pochopnie niszczy ukadu otworw w cianie szczytowej.
Wprowadzajc szpecce zmiany waciciel odpowiada take za pogorszenie wizerunku caej wsi,
zachowanie detalu architektonicznego przy remontach elewacji budynkw, a przy rozbirkach wtrne wykorzystanie detalu,
ujednolicenie ogrodze, zachowanie ostronoci przy modernizacji centrum Brynicy jednym z zagroe jest postpujca urbanizacja wsi, realizacja projektu
nieuwzgldniajcego specyfiki wsi moe zatrze jej indywidualny charakter,

znalezienie nowych funkcji dla istniejcych budynkw, opracowanie gminnego programu umoliwiajcego zasiedlenie opuszczonych i niezamieszkanych gospodarstw, np. poprzez utworzenie mechanizmu
pozwalajcego przekazywa takie budynki w dugoletni dzieraw w zamian za przeprowadzenie remontu, podejmowanie przez Gmin stara majcych na celu uporzdkowanie sytuacji prawnej opuszczonych obiektw.
Ponadto proponuje si rozpocz prace nad wpisaniem do rejestru zabytkw nastpujcych obiektw: dom przy ul. ks. Klimasa 11 w Brynicy dom przy ul. Opolskiej 24 w Brynicy cmentarz w Grabiach zesp stacji kolejowej w Jeowej 70
dawne nadlenictwo przy ul. Nadlenej 16 w Jeowej zesp folwarczny w Kobylnie koci pw. w. Antoniego w Luboszycach wraz z wyposaeniem koci pw. . Piotra i Pawa w ubnianach spichlerz przy ul. Opolskiej 23 w ubnianach spichlerz przy ul. Opolskiej 25 w ubnianach
71
9. Narzdzia suce realizacji Programu
W celu efektywnej realizacji Programu zadania w nim okrelone powinny by wykonywane w oparciu o nastpujce instrumenty: instrumenty prawne wynikajce z przepisw ustawowych, np. uchwalenie zasad
i trybu udzielania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i budowlane przy zabytkach, zmiany miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, tworzenie parkw kulturowych, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytkw obiektw bdcych wasnoci gminy, wykonywanie decyzji administracyjnych np. wojewdzkiego konserwatora zabytkw. instrumenty finansowe korzystanie z programw finansowanych z funduszy
europejskich oraz dotacje, subwencje, dofinansowania, nagrody, zachty finansowe lub ulgi podatkowe dla wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych, instrumenty koordynacji realizacje projektw i programw dotyczcych ochrony
dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewdzkich, powiatowych i gminnych strategiach, planach rozwoju lokalnego itp., wsppraca z orodkami naukowymi i akademickimi, wsppraca z organizacjami pozarzdowymi, kocioami i zwizkami wyznaniowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami, instrumenty spoeczne dziaania edukacyjne, promocyjne, wspdziaanie
z organizacjami spoecznymi, dziaania prowadzce do tworzenia miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami, kultur, turystyk. instrumenty kontrolne aktualizacja gminnej ewidencji zabytkw, monitoring stanu
zachowania dziedzictwa kulturowego oraz monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego, sporzdzanie co dwa lata sprawozdania z realizacji Programu oraz aktualizacja Programu zwizana z ustawowym czteroletnim okresem obowizywania, a przede wszystkim zwizana z nowymi wymogami formalnymi dotyczcymi Programu, dostosowania go do nowych zapisw prawnych oraz moliwoci finansowania gwnie
72
z funduszy europejskich (od 2014 r. obowizywa bd nowe zasady finansowania). Zmiany Programu powinny by zatwierdzane uchwaami Rady Gminy. 10. rda finansowania Programu
Jednym z najwaniejszych elementw Programu s rda finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego, a w szczeglnoci rewitalizacji, konserwacji, restauracji, prac budowlanych przy zabytkach, a take opracowywania dokumentacji. rodki z wikszoci rde przeznaczane s wycznie na obiekty wpisane do rejestru zabytkw, beneficjentami za najczciej s kocioy i zwizki wyznaniowe, organizacje pozarzdowe, jednostki samorzdu terytorialnego, rzadziej wsplnoty mieszkaniowe czy osoby prywatne. Natomiast waciciele zabytkw nie wpisanych do rejestru mog skorzysta z dotacji np. na remonty czy prace konserwatorskie w ramach funduszy lub programw zwizanych z obecn funkcj budynkw i miejsc, realizujc projekty bezporednio nie zwizane z ochron zabytkw. Dotyczy to gwnie placwek owiatowych (szkoy, przedszkola, biblioteki) lub zwizanych z turystyk i ulokowanych w obiektach zabytkowych. rodki przeznaczone na ochron zabytkw pochodzi mog z budetw jednostek samorzdw terytorialnych, budetu pastwa lub funduszy europejskich. W ostatnich latach zauwaa si pozytywn tendencj uaktywniania nowych rde oraz do zwikszania kwot na dotacje wrd ju funkcjonujcych. Dotacje przeznaczane mog by na prace wymienione w art. 77 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, na szczegowych zasadach i w trybie ustalonym przez podmioty dotujce (oczywicie w ramach obowizujcego prawa). Waciciele lub uytkownicy obiektw zabytkowych pooonych na terenie gminy ubniany mog ubiega o dofinansowanie z nastpujcych rde:
rodki Powiatu Opolskiego Zasady i tryb udzielania dotacji okrela uchwaa Nr XXVII/191/09 Rady Powiatu Opolskiego z dnia 21 grudnia 2009 r. Wniosek naley zoy do dnia 30 marca roku, w ktrym dotacja ma by udzielona. Po tym terminie wnioski s rozpatrywane w miar posiadanych rodkw.
73
Z budetu Powiatu w 2010 roku przeznaczono rodki finansowe w kwocie 95 000 z. Jednym z beneficjentw bya Parafia pw. w. Bartomieja Ap. w Jeowej, ktra otrzymaa dotacj celow (50 000 z) na zachowanie od dewastacji i zniszczenia pokrycia dachowego w kociele filialnym w Grabiu.
rodki Wojewdztwa Opolskiego Samorzd Wojewdztwa Opolskiego udziela dotacji celowych na prace konserwatorskie i budowlane w drodze konkursu. Zasady i tryb udzielania dotacji okrela uchwaa nr XXXII/345/2009 Sejmiku Wojewdztwa Opolskiego z dnia 26 maja 2009 r. (zmieniona uchwa Nr XL/398/2009 Sejmiku Wojewdztwa Opolskiego z dnia 17 grudnia 2009 r.). Wniosek naley zoy w terminie wyznaczonym przez Zarzd Wojewdztwa Opolskiego (I kwarta) w ramach corocznie ogaszanego konkursu. W ostatnich dwch latach z budetu Wojewdztwa przeznaczano co roku kwot ok. 2 mln z. Z terenu gminy ubniany do tej pory beneficjentami bya jedynie Parafia pw. w. Szczepana w Brynicy (w 2008: konserwacja i restauracja otarza bocznego pw. w. Jana Ew. 10 000 z; w 2009: konserwacja i restauracja otarza bocznego pw. witej Rodziny 10 000 z,) oraz Parafia pw. w. Bartomieja Ap. w Jeowej (w 2009: osuszanie murw kocioa filialnego pw. w. Mateusza w Kobylnie metod iniekcji 20 000 z).
rodki Opolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw Zasady udzielania dotacji okrela Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami oraz Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw. Wniosek naley zoy do 28 lutego roku, w ktrym ma by udzielona dotacja na dofinansowanie prac, ktre zostan przeprowadzone lub do 30 czerwca roku, w ktrym dotacja ma by udzielona na dofinansowanie prac przeprowadzonych w okresie 3 lat poprzedzajcych rok zoenia wniosku. Zostaa ponadto opracowana Instrukcja w sprawie przyjmowania
i rozpatrywania wnioskw oraz udzielania i rozliczania dotacji celowej udzielanej przez OWKZ na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane () www.wuozopole.neostrada.pl/dotacje/instrukcja_dotacje.pdf. 74
W 2008 r. dotacj ze rodkw OWKZ otrzymaa Parafia pw. w. Szczepana w Brynicy na konserwacj i restauracj otarza bocznego pw. w. Jana Ew. 20 000 z. rodki Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu Wnioski o dofinansowanie zada ze rodkw Funduszu mona skada w dowolnym terminie. Rada Nadzorcza w uchwale nr Nr 45/2007 z dnia 12.10.2007 r. okrelia kryteria wyboru przedsiwzi finansowanych ze rodkw Funduszu. Jednym z kryterium selekcji wedug ktrego jest Ochrona przyrody oraz krajobrazu i lenictwo zachowanie cennych elementw przyrody oraz krajobrazu przez przywracanie walorw zabytkowym zaoeniom parkowym, paacowo-ogrodowym i ogrodom. Realizowane bd przede wszystkim zadania suce osiganiu celw strategicznych i operacyjnych w zakresie ochrony i ksztatowania rodowiska, wynikajcych z Planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa opolskiego.
rodki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Programem Ministra dofinansowujcym ochron zabytkw jest Dziedzictwo kulturowe Priorytet 1 Ochrona zabytkw. W ostatnim roku wnioski naleao zoy w nastpujcych terminach: do 30 listopada 2009 r. wycznie dla wnioskw o dofinansowanie prac planowanych, do 31 marca 2010 roku dla wnioskw o dofinansowanie prac planowanych oraz wnioskw o refundacj. W roku 2010 Minister przyzna dotacje na czn kwot ponad 44 mln (I nabr 35,9 mln z, II nabr 8,3 mln z). Szczegowe zasady okrela Regulamin dostpny na stronie: www.mkidn.gov.pl/media/po2010/dokumenty/dziedzictwo_kulturowe_p1regulamin_2010.pdf Ponadto funkcjonuje Program Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ktrego celem jest zwikszenie efektywnoci wykorzystania rodkw europejskich na rzecz rozwoju kultury. Program polega na dofinansowaniu przez Ministra wkadu krajowego do wybranych projektw kulturalnych, realizowanych ze rodkw europejskich.
rodki Funduszu Kocielnego Fundusz, bdcy w dyspozycji Ministerstwa Spraw Wewntrznych
i Administracji (Departament Wyzna Religijnych oraz Mniejszoci Narodowych 75
i Etnicznych) powsta w oparciu o art. 9 ust. 1 Ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o przejciu przez Pastwo dbr martwej rki, porczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kocielnego i 1 Rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 23 sierpnia 1990 r. w sprawie rozszerzenia celw Funduszu Kocielnego (Dz. U. Nr 61, poz. 354). Dotacje z Funduszu Kocielnego s udzielane wycznie na remonty i konserwacj zabytkowych obiektw o charakterze sakralnym i to tylko na wykonywanie podstawowych prac zabezpieczajcych sam obiekt (w szczeglnoci remonty dachw, stropw, cian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolacj, remonty i wymian zuytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwamaniowej i przeciwpoarowej itp.). Z Funduszu nie finansuje si remontw i konserwacji obiektw towarzyszcych (takich jak np.: dzwonnice wolnostojce, krzye), ruchomego wyposaenia obiektw sakralnych oraz otoczenia wityni, a take staych elementw wystroju wntrz (takich jak np.: polichromie, freski, witrae i posadzki).
rodki Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarw Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich Program Leader Dziaania w ramach Osi IV zakadaj moliwo wspierania dziedzictwa
kulturowego wsi opolskiej poprzez realizowanie Lokalnych Strategii Rozwoju i sukcesywnie podpisywane przez Zarzd z Lokalnymi Grupami Dziaania. rodki na ochron i promocj zabytkw w gminie ubniany mona pozyskiwa poprzez Stowarzyszenie Stobrawski Zielony Szlak, ktre opracowao i realizuje Lokaln Strategi Rozwoju. Zapisano w niej cele oglne i szczegowe oraz wskazano planowane przedsiwzicia. W roku 2010 zakoczono dwa nabory wnioskw w ramach dziaania Odnowa i rozwj wsi oraz "Mae projekty". W latach 2011-2013 planuje si ogoszenie naborw na Mae projekty w kadym II kwartale roku (cznie 3 nabory) oraz w latach 2011-2012 w kadym IV kwartale w ramach Odnowy i rozwoju wsi (cznie 2 nabory). Wojewdztwa Opolskiego umw
rodki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Opolskiego 76
Obecnie zakoczyy si nabory w ramach Dziaania 5.3, Dziaania 6.1, Dziaania 6.2, ktre to w latach 2007-2013 gwnie dotyczyy finansowania ochrony dziedzictwa kulturowego. Niemniej z dotacji najprawdopodobniej bdzie mona skorzysta w latach 2014-2020 w ramach nowego RPO, nad ktrym prace niedugo si rozpoczn. rodki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Wsppracy Transgranicznej Republika Czeska
Rzeczpospolita Polska 2007-2013 Gwnym celem Programu jest wsppraca transgraniczna i rozwj czeskopolskiego pogranicza. W ramach Programu realizowany jest tzw. cigy nabr wnioskw. Oznacza to, e Partnerzy wiodcy mog skada wnioski projektowe w przecigu caego okresu realizacji Programu. W stosunku do programu Interreg IIIA Czechy Polska m.in. zwikszono dostpne rodki do 219,46 mln EUR, zwikszono maksymaln wysoko dofinansowania do 85 %, ustalono minimaln wysoko dofinansowania z EFRR wysz ni 30 000 EUR. Szczegowe informacje znajduj si na stronie: www.cz-pl.eu/pl. Fundacja Wspomagania Wsi Zaoycielem jest JE ks. Kardyna Jzef Glemp. Fundacja powoana zostaa dla wspierania inicjatyw gospodarczych i spoecznych mieszkacw wsi i maych miast oraz inicjatyw zwizanych z popraw stanu infrastruktury obszarw wiejskich i kultur. Co rok ogaszana jest edycja konkursu Kultura Bliska. Chronimy nasze dziedzictwo kulturowe. S te inne konkursy, w ramach ktrych mog znale si elementu ochrony dziedzictwa kulturowego. O dotacj mog si ubiega nie tylko organizacje pozarzdowe, ale take ochotnicze strae poarne, koa gospody wiejskich, grupy nieformalne, prowadzce dziaalno na wsiach. Szczegowe informacje znajduj si na stronie fundacji: www.fww.org.pl Fundacja Bankowa im. L. Kronenberga Fundacja udziela wsparcia w ramach zada dotyczcych edukacji i rozwoju lokalnego. W zakresie edukacji i rozwoju lokalnego finansuje m.in. inicjatywy dotyczce dziedzictwa kulturowego i tradycji oraz twrczoci artystycznej dzieci i modziey. O dofinansowanie mog ubiega si fundacje, stowarzyszenia, szkoy,
77
domy kultury, biblioteki oraz jednostki samorzdu terytorialnego dziaajce na rzecz dobra publicznego. Szczegowe informacje znajduj si na stronie fundacji: www.citibank.com/poland/kronenberg/polish/index.htm Fundacja Wsppracy Polsko-Niemieckiej Jedn z dziedzin, bdcych w krgu zainteresowania Fundacji jest ochrona i zachowanie wsplnego dziedzictwa kulturowego. O dotacje mog ubiega podmioty posiadajce osobowo prawn. W 2010 r. wnioski naleao zoy w dniach 1-2 wrzenia oraz 2-3 listopada. Szczegowe informacje znajduj si na stronie fundacji: www.fwpn.org.pl rodki prywatne Sektor prywatny jest istotnym, ale mao wykorzystanym rdem wspomagania zada publicznych sfery ochrony i opieki nad zabytkami, co jest uwarunkowane odpowiednimi rozwizaniami prawnymi. Do zwikszenia udziau rodkw prywatnych w tym zakresie mog przyczyni si dziaania pastwa realizowane za pomoc tzw. partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) i pomocy publicznej (na podstawie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym). Istot PPP jest wspdziaanie w uzgadnianiu wsplnych celw i w skutecznej ich realizacji. Wspieranie dziaa przedsibiorcw na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami przez udzielenie pomocy ze rodkw publicznych jest dopuszczalna w Unii Europejskiej, lecz podlega zasadniczym ograniczeniom. Pomoc publiczna to okrelone zasady wsparcia podmiotu gospodarczego przez pastwo, wadze samorzdowe lub np. organizacje, ktre oferuj pomoc na podstawie zlece pochodzcych od organw pastwowych w jakiejkolwiek formie (np. dotacji, rozoenia spaty podatku na raty, zwolnienia z zalegoci podatkowych, udzielenia preferencyjnej poyczki lub kredytu).
78
11. Realizacja i finansowanie przez Gmin zada z zakresu ochrony zabytkw
Z uwagi na to, e Gmina ubniany nie posiada obiektw wpisanych do rejestru, nie przeznaczaa te rodkw finansowych na remonty i prace konserwatorskie we wasnych obiektach zabytkowych. Kilka budynkw nalecych do gminy jest objtych ewidencj zabytkw (np. szkoa w Brynicy, Dbrwce ubniaskiej). Stan zachowania tych obiektw jest dobry szkoy i przedszkola zostay gruntownie wyremontowane. Samorzd gminny rwnie do tej pory nie przyznawaa adnych rodkw dla wacicieli zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw. Postuluje si aby w przyszych latach w gminnym budecie uwzgldni finansowe wsparcie przy zadaniach z zakresu opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego (prace konserwatorskie i budowlane przy zabytkach), ktre w miar moliwoci finansowych utrzymywaoby si w kadym roku na staym poziomie (np. procentowym udziale w corocznie uchwalanym budecie). Pocztkowo wsparcie takie w formie dotacji celowej mogo by dotyczy tylko najpilniejszych potrzeb konserwatorskich lub remontw zwizanych z nieszczliwymi wypadkami, takimi jak ostatnio poar dachu kocioa w Jeowej w grudniu 2010 r. Rada Gminy moe ustali zasady i tryb udzielania takich dotacji w formie uchway, opierajc si na zapisach ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (rozdzia 7, art. 71-83). W kompetencji Rady Gminy jest natomiast ustalenie szczegowych zasad, najkorzystniejszych z perspektywy lokalnej spoecznoci oraz samorzdu (art. 81 ust. 1). Kolejnym rozwizaniem polepszajcym stan zachowania lokalnych zabytkw byoby wystpowanie Gminy w roli partnera przy projektach unijnych lub ministerialnych, w ktrych beneficjenci (waciciele zabytkw) czsto nie s w stanie zapewni wkadu wasnego. Takie dziaania z pewnoci podniosoby poziom ycia mieszkacw oraz atrakcyjno turystyczn gminy ubniany. Zadania Programu Opieki nad Zabytkami mog te by realizowane przez instytucje kultury podlege Gminie lub funkcjonujce na jej terenie (np. izby regionalne, domy kultury, biblioteki) w ramach dziaalnoci biecej. Ponadto (w zakresie ustawy o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie) gminy mog wspiera dziaalno kulturaln zwizan z ochrona zabytkw i tradycji prowadzon przez organizacje pozarzdowe (m.in. stowarzyszenia, parafie).
79
Opracowanie, fotografie: Ewa Kalbarczyk-Klak
80
Zacznik nr 1
Wykaz zabytkowych stanowisk archeologicznych z terenu gminy ubniany znajdujcych si w ewidencji Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Opolu (stan na padziernik 2002 r.)
Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.
Nr Miejscowo stan . Biadacz 1 Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica 2
Typ stanowiska punkt osadniczy punkt osadniczy
Chronologia mezolit neolit, XIII-XIV w. nieokrelona redniowiecze pradzieje kultura przeworska (okres wpyww rzymskich faza C) nieokrelona
3 cmentarzysko kurhanowe 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 punkt osadniczy * punkt osadniczy punkt osadniczy lad osadnictwa
lad osadnictwa kultura ceramiki sznurowej (neolit) grodzisko pne redniowiecze (nr rejestru A 504/78) (XIV-XV w.) kultura pucharw lejkowatych lad osadnictwa * (neolit) punkt osadniczy * nieokrelona lad osadnictwa lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * punkt osadniczy * lad osadnictwa * osada produkcyjna punkt osadniczy neolit epoka kamienia kultura pucharw lejkowatych (neolit) epoka kamienia kultura pucharw lejkowatych (neolit) neolit epoka kamienia wczesna epoka elaza epoka kamienia kultura przeworska? (okres wpyww rzymskich) redniowiecze
81
23. 24. 25. 26.
Brynica Brynica Brynica Brynica Dbrwka ubniaska Dbrwka ubniaska Grabie Grabie Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa
17 18 19 20
punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy osada produkcyjna, punkt osadniczy punkt osadniczy lad osadnictwa lad osadnictwa, punkt osadniczy lad osadnictwa * osada, punkt osadniczy lad osadnictwa osada, punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy nieokrelony nieokrelony punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy lad osadnictwa, punkt osadniczy lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa *
redniowiecze redniowiecze XIV w. kultura przeworska (okres wpyww rzymskich faza C), XIV-XV w. redniowiecze mezolit, neolit epoka kamienia, redniowiecze okres wpyww rzymskich neolit, pne redniowiecze, pradzieje okres wpyww rzymskich, nieokrelona neolit, kultura uycka neolit neolit, kultura uycka nieokrelona nieokrelona kultura uycka, redniowiecze pne redniowiecze pne redniowiecze kultura uycka, redniowiecze pne redniowiecze XI-XII w., XIII-XIV w. neolit neolit neolit neolit neolit neolit neolit neolit 82
27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51.
1 2 1 2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67.
Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa
22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37
lad osadnictwa * punkt osadniczy * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * nieokrelony nieokrelony lad osadnictwa * punkt osadniczy punkt osadniczy lad osadnictwa punkt osadniczy obozowisko, punkt osadniczy punkt osadniczy punkt osadniczy osada, punkt osadniczy (nr rejestru A 613/84) lad osadnictwa, punkt osadniczy punkt osadniczy * punkt osadniczy, cmentarzysko punkt osadniczy * punkt osadniczy
neolit redniowiecze neolit Neolit kultura uycka nieokrelona Nieokrelona epoka kamienia?, pne redniowiecze, pradzieje XIV-XV w. XIV-XV w. neolit, kultura uycka?, XIV-XV w. kultura uycka, redniowiecze epoka kamienia, kultura uycka mezolit ?, XIV-XV w. redniowiecze kultura pucharw lejkowatych (neolit), kultura uycka (epoka brzu / okres halsztacki), XIV-XV w. epoka kamienia, XIV-XV w. epoka brzu, wczesne redniowiecze modsza epoka kamienia, kultura przeworska (III-IV w.) neolit
68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.
Jeowa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa
38 1 2 3 4 5 6
75. 76. 77. 78.
Kpa Kpa Kpa Kpa
7 8 9 10
pradzieje, pne redniowiecze pradzieje, kultura uycka, punkt osadniczy pne redniowiecze kultura uycka (pny okres osada, punkt osadniczy wpyww rzymskich), redniowiecze kultura uycka (okres halsztacki), punkt osadniczy wczesne redniowiecze, redniowiecze punkt osadniczy pne redniowiecze punkt osadniczy punkt osadniczy pne redniowiecze kultura przeworska 83
79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106.
Kpa Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kolanowice Kolanowice Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce ubniany
14 1 2 3 4 5 6 7 8 9 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1
osada ? * cmentarzysko, lad osadnictwa lad osadnictwa * lad osadnictwa osada punkt osadniczy lad osadnictwa punkt osadniczy lad osadnictwa lad osadnictwa punkt osadniczy punkt osadniczy, osada punkt osadniczy punkt osadniczy * lad osadnictwa, punkt osadniczy lad osadnictwa * punkt osadniczy * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa * osada * punkt osadniczy grodzisko? punkt osadniczy osada osada produkcyjna, punkt osadniczy
(okres wpyww rzymskich), pne redniowiecze XIII w. ? kultura uycka lub pomorska (okres halsztacki), III w. mezolit, neolit XIV-XV w. redniowiecze XIV-XV w. neolit, XIV-XV w. XIV-XV w. XIV-XV w. XIV-XV w. nieokrelona neolit, XIV-XV w., pradzieje pradzieje kultura uycka (epoka brzu), okres wpyww rzymskich neolit, XV-XVI w. neolit nieokrelona nieokrelona neolit neolit neolit neolit pny okres wpyww rzymskich kultura uycka (V okres epoka brzu), kultura przeworska? (okres wpyww rzymskich) wczesne redniowiecze? neolit, XVI-XVIII w. XV-XVI w. kultura przeworska (okres wpyww rzymskich), XIVXV w. 84
107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115.
ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany
2 3 4 5 6 7 8 9 10
punkt osadniczy punkt osadniczy osada, punkt osadniczy lad osadnictwa punkt osadniczy * punkt osadniczy * lad osadnictwa * lad osadnictwa * lad osadnictwa *
pradzieje, XIV-XV w. redniowiecze kultura przeworska, pradzieje, XIV-XV w. epoka kamienia wczesne redniowiecze kultura uycka (okres halsztacki) neolit neolit lub okres halsztacki (kultura uycka lub pomorska) neolit
* stanowiska archeologiczne oznaczone gwiazdk (*) odkryte w okresie przedwojennym, o bliej nieokrelonym pooeniu (w wykazie WKZ zaznaczone jako bez lokalizacji) cznie 44 stanowiska (38,3 %).
85
Zacznik nr 2
Gminna Ewidencja Zabytkw (stan na grudzie 2010 r.)
Lp 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.
Miejscowo Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Biadacz Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica-Grbek Brynica-Grbek Brynica-Grbek Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica-Surowina Brynica-Surowina
Obiekt
Ulica
Nr 1 2 1 15 19 22
Dom z czci gospodarcz Kolanowska Dom z czci gospodarcz Rzeczna Dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Szeroka Szeroka
Dom z czci gospodarcz Szeroka Dom z czci gospodarcz Szeroka Kapliczka - dzwonnica Polna (rg Szerokiej) Szeroka, Polna
Ukad przestrzenny oraz szczytowy ukad zabudowy wsi mieszkalny Dom 1 Maja Kapliczka Przykocielny cmentarz parafialny Kaplica w. Jana Nepomucena Altana Koci parafialny pw. w. Szczepana Dom mieszkalny Tzw. dom wycuny Kapliczka - dzwonnica Kapliczka Matki Boej Budynek biurowy tartaku Ogrodzenie cmentarza z bramkami Dom mieszkalny Kaplica Ukrzyowania Tzw. dom wycuny Kapliczka w. Jana Chrzciciela 1 Maja
9 16
Powstacw lskich (przy kociele) Klasztorna Powstacw lskich ks. Klimasa ks. Klimasa Kwiatowa Myska Myska Powstacw lskich Opolska Opolska Opolska Opolska 3
10 11 1a 5 5
4 4 24 35
86
25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51.
Brynica-Surowina Brynica-Surowina Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica Brynica
Kaplica - dzwonnica Matki Opolska Boej Dom mieszkalny z czci Opolska gospodarcz Kapliczka w. Rocha Powstacw lskich Szkoa Powstacw lskich Plebania Powstacw lskich Dom mieszkalny z czci Powstacw handlow lskich Dom mieszkalny, dawny Powstacw sklep lskich Pomnik polegych podczas Powstacw wojen mieszkacw wsi lskich Dawna remiza Powstacw lskich Zesp domw Powstacw mieszkalnych lskich Kapliczka Prosta Ukad ruralistyczny centrum wsi Sklep
39 45 38 47 50 52 56
34,36, 38 7-7a
Dbrwka ubniaska Dawna szkoa Dbrwka ubniaska Kaplica Dbrwka ubniaska Stodoa Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dbrwka ubniaska Lamus Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dbrwka ubniaska Myn z czci mieszkaln Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny Dbrwka ubniaska Kaplica - dzwonnica Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dbrwka ubniaska Lamus Dbrwka ubniaska Dom mieszkalny z czci gospodarcz
Powstacw lskich Szkolna Lena Lena Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska Oleska
18 1 20 21 17 22 29 30 31 32 53 53 67 67 71
87
52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81.
Dbrwka ubniaska Kapliczka "Studzionka" Grabie Grabie Grabie Grabie Grabie Grabie Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Jeowa Cmentarz ewangelicki z ogrodzeniem Koci ewangelicki Dom mieszkalny Stodoa I Stodoa II Lauba przy frontowej elewacji Brama cmentarna Cegielnia Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Stodoa Kapliczka Kaplica cmentarna Kapliczka Koci parafialny pw. w. Bartomieja Nadlenictwo Budynek mieszkalny Wiea wodna w zespole stacji kolejowej Dworzec w zespole stacji kolejowej Dom mieszkalny Gospodarstwo Dom mieszkalny z czci gospodarcz Gospodarstwo Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci handlow Tzw. dom wycuny z bram wjazdow Dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Wolnoci Nadlena Nadlena Dworcowa Dworcowa Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci Wolnoci 9 22 25 27 37 38 39 44 14 21 88 16 45 Wiejska Wiejska Wiejska Wiejska Wiejska Wiejska Opolska Nadlena Dworcowa Dworcowa Dworcowa Dworcowa Opolska 28 1 5 6 7 7 7 24
82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111.
Jeowa Jeowa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kpa Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno Kobylno
Dom mieszkalny Ukad ruralistyczny wsi Dom mieszkalny kapliczka Dom mieszkalny Budynek gospodarczy Boczny dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Boczny dom mieszkalny Zajazd Dom mieszkalny Dom Kapliczka Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny Kapliczka Kapliczka Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Pomnik mieszkacw wsi ofiar wojen Dom mieszkalny Czworaki w zespole folwarku Stodoa z czci mieszkaln Koci filialny pw. w. Mateusza Stajnie w zespole folwarku Gospodarstwo Dom mieszkalny Dawna szkoa
Wolnoci okolice ul. Wolnoci Luboszycka Luboszycka, przy Sowackiego Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Polna Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Polna Polna Polna Luboszycka Wrbliska Wiejska Wiejska Wiejska Wiejska Turawska Turawska Wiejska
48 22
16 16 18 20 22 28 1, 1a 12 14 7 7a 8 9 8 3 7 9
1 27 19
5 16
89
112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 200 121. 135 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135.
Kobylno Kobylno Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Kolanowice Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce
Dom mieszkalny w zespole Wiejska folwarcznym Czworaki w zespole Wiejska folwarcznym oraz dawn remiz Szkoa Szkolna Koci filialny pw. w. Barbary Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z zabudowaniami gospodarczymi z czci Dom mieszkalny gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Boczny dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z zabudowaniami gospodarczymi Kapliczka Cmentarz katolicki Cmentarna kaplica dzwonnica Koci parafialny pw. w. Antoniego Plebania Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Gospoda Dom mieszkalny Szkolna Powstacw lskich Powstacw lskich Powstacw lskich Powstacw lskich Powstacw lskich Powstacw lskich Powstacw lskich Rg ul. Szkolnej i Piaskowej Opolska Opolska Kocielna Kocielna Opolska Opolska Piaskowa Piaskowa Piaskowa Piaskowa Piaskowa Piaskowa Rolna Rolna
23 17 6
5 8 28 29 29 31 11
4 14 16 1 9 11 15 18 51 2 3 90
136. 137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 162. 163.
Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce Luboszyce ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany
Szkoa Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarcz Kapliczka Domy mieszkalne Cmentarz Kaplica cmentarna Dom mieszkalny z czci uytkow Koci parafialny pw. w. Piotra i Pawa Dom mieszkalny Dom mieszkalny Budynki gospodarcze Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci gospodarczym Kapliczka Dom mieszkalny z czci gospodarcz Spichlerz Spichlerz Dom mieszkalny z czci gospodarczy Dom mieszkalny z czci uytkow Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny z czci uytkow Dom mieszkalny z czci gospodarcz Plebania Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dawny przytuek Budynek mieszkalnouytkowy
Rolna Rolna Rolna Rolna Rolna Rolna Opolska Opolska Kolanowska Opolska Kocielna Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska
4 6 11 15 23 31, 33
27
22 13 14 15 21 21 23 23 25 26 32 36 42 44 56 58 61 74 91
164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. 80 181. 182. 183.
ubniany ubniany ubniany ubniany ubniany Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw Masw
Piekarnia ze sklepem Kaplica - dzwonnica Budynek mieszkalny z czci gospodarcz Szkoa
Opolska Opolska/Brynicka Polna Opolska
84
6 51
Ukad przestrzenny i szczytowy ukad zabudowy Boczny dom mieszkalny Opolska Dom mieszkalny Kunia Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny Dom mieszkalny Kapliczka Dom mieszkalny Dom mieszkalny Dom mieszkalny z czci gospodarcz Dom mieszkalny Kapliczka Stodoa Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska Opolska
1a 13
17 20 29 40 53 53 63 58 64 65 17
92

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

11. Realizacja i finansowanie przez Gmin zada z zakresu ochrony zabytkw

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

2. Podstawa prawna opracowania Programu

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

3. System prawny ochrony zabytkw w Polsce

3.1. Gwne uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

Zapisy dotyczce samorzdu gminnego

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

3.2. Organizacja organw ochrony zabytkw

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

3.3. Pozostae uwarunkowania prawne dotyczce ochrony i opieki nad zabytkami

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

mieszkacach dbr kultury, uwraliwienie na wyjtkowy charakter tego dziedzictwa.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

4. Spjno Programu z krajowymi, wojewdzkimi i powiatowymi dokumentami strategicznymi.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

konserwatorskiej, ograniczenia uznaniowoci konserwatorw poprzez naoenie na nich

szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

Krajowy program opracowywania)

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

4.2. Uwarunkowania ochrony dziedzictwa kulturowego na szczeblu wojewdzkim

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

miejskich oraz zagospodarowanych terenw zdegradowanych (Dziaanie 6.1 oraz 6.2).

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

5. Spjno Programu z lokalnymi dokumentami strategicznymi i programami.

zagospodarowania przestrzennego gmin, programw i dokumentw dotyczcych ochrony przyrody.

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

6. Charakterystyka zasobw i analiza stanu zachowania dziedzictwa kulturowego gminy ubniany

6.1. Historia miejscowoci oraz najwaniejszych znajdujcych si w nich zabytkw

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

Kaplica w. Jana Nepomucena (z barwnej, przy kociele nietynkowanej cegy)

ul. Powstacw l. 38 ul. 1 Maja 16 ul. Powstacw l. ul. Myska 5

pasy ul. Opolska 4

Kaplice w Brynicy, tabela oprac. na podstawie inf. ze strony www parafii

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

ul. Powstacw lskich 56

ul. ks. Klimasa 11

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY UBNIANY NA LATA 2011-2014

ul. Powstacw lskich 47, szkoa

ul. Powstacw lskich, pomnik