You are on page 1of 8

Monika Klejnowska

Analiza ladw genetycznych jako dowd w procesie karnym cz. I

Analiza ladw genetycznych moe mie bardzo szerokie zastosowanie. Znaczcy rozwj genetyki sprawi, e kryminalistyka zacza z powodzeniem wykorzystywa metody badania DNA, ktre pozwalaj na odtworzenie przebiegu zdarzenia oraz powizanie ofiary lub podejrzanego z konkretnym przestpstwem. Wyniki bada DNA mog suy zatem realizacji celw procesu karnego, poniewa mona zaliczy je do materiau dowodowego bdcego podstaw orzeczenia o winie i karze. Skoro tak, to naley dokadniej przyjrze si procesowo-kryminalistycznym aspektom wykorzystywania ladw genetycznych. Na pocztku warto wyranie okreli, czym jest lad genetyczny. Ot DNA to substancja chemiczna zwana kwasem dezoksyrybonukleinowym, wchodzca w skad 46 chromosomw wystpujcych w jdrze komrkowym kadej komrki, z ktrej zbudowany jest organizm ludzki, a take zwierzt i rolin1. Materiaem nadajcym si do bada DNA mog wic by wosy, krew, wymazy pobrane ze luzwki policzkw, tkanki, wydzieliny (takie jak lina czy nasienie) bd wydaliny (mocz). Materia do bada moe pochodzi nie tylko od czowieka, ale take od zwierzt oraz rolin i ich fragmentw. Jest on nazywany materiaem biologicznym albo ladami biologicznymi. Dopiero zbadanie tego materiau tych ladw pod ktem zawartoci DNA prowadzi do uzyskania ladu genetycznego. ladem genetycznym bdzie zatem wynik badania materiau biologicznego (ladu biologicznego), ktrego przedmiotem jest ustalenie tzw. profilu DNA. lad genetyczny nie jest wic

tosamy z pojciem ladu biologicznego. lady biologiczne mog by bowiem przedmiotem innych bada biologicznych i fizykochemicznych, niezwizanych z ustalaniem zawartoci DNA. Na przykad badania krwi mog obejmowa ustalenie grupy krwi, zawartoci alkoholu czy narkotykw we krwi, a z kolei wos dowodowy i porwnawczy mona analizowa pod ktem ustalenia jego dugoci, ksztatu, przekroju, barwy lub cech morfologicznych. W medycynie sdowej i kryminalistyce analiza DNA znajduje zastosowanie w: 1) identyfikacji osb, zwizanej z ustaleniem ojcostwa i macierzystwa, ustaleniem pokrewiestwa do celw imigracyjnych, identyfikacj zamienionych noworodkw i zaginionych dzieci oraz z antropologi; 2) identyfikacji prbek materiau biologicznego, czyli badaniu ladw krwi, wosw, nasienia, identyfikacji spermy w wymazach, badaniu koci i zbw, paznokci, ustalaniu tosamoci preparatw mikroskopowych oraz prbek krwi alkoholowej, 3) identyfikacji zwok i szcztkw ludzkich2. Naleaoby si zastanowi nad tym, jak funkcj speniaj lady genetyczne w procesie wykrycia przestpstwa i ustalenia uczestnikw tego zdarzenia. Kodeks postpowania karnego nie posuguje si pojciem ladu genetycznego ani nie mwi wprost o badaniach DNA. Nie uywa si w nim rwnie okrelenia lad biologiczny, ale za to w art. 74 2 i 3 oraz w art. 192a k.p.k. wymienione s poszczeglne rodzaje la-

dw zaliczanych do biologicznych takie jak: krew, wosy, wydzieliny organizmu, wymaz ze luzwki policzkw. W art. 74 4 k.p.k., ktry odsya do rozporzdzenia Ministra Sprawiedliwoci, regulujcego szczegowe warunki i sposb poddawania badaniom lub dokonywania czynnoci z udziaem oskaronego oraz osoby podejrzanej, o ktrych mowa w art. 74 2 pkt 1 i 3 oraz 3, wskazuje si, i regulacja zawarta w akcie wykonawczym powinna mie na uwadze to, aby gromadzenie, utrwalanie i analiza materiau dowodowego byy dokonywane zgodnie z aktualn wiedz z zakresu kryminalistyki i medycyny sdowej. Take czynnoci, o ktrych mowa w art. 192a k.p.k., dokonuje si nie tylko w celu ograniczenia krgu osb podejrzanych, ale rwnie w celu ustalenia wartoci dowodowej utrwalonych ladw. Warto doda, e art. 192a k.p.k. umiejscowiony jest w dziale V kodeksu postpowania karnego, ktry powicony zosta dowodom. We wspomnianych przepisach mwi si zatem o analizie materiau dowodowego oraz o ustalaniu wartoci ujawnionych ladw. Za dowd genetyczny moemy uzna wyniki metod (sposobw) identyfikacji na podstawie ladw biologicznych, prowadzcych do uzyskania zgodnoci tzw. profilw DNA, czyli ladw genetycznych otrzymanych po badaniach materiau zabezpieczonego i porwnawczego. Wprawdzie w kodeksie postpowania karnego nie uywa si pojcia dowodu genetycznego, ale mona dyskutowa, czy rzeczywicie dowd z analizy DNA jest dowodem nienazwanym, czyli niewymienionym w katalogu dowodw unormowanych

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

13

przez kodeks postpowania karnego. Nie wymienia si wprost w ustawie nazwy lad genetyczny czy dowd genetyczny, ale omwione unormowanie t kategori dowodw ujmuje opisowo, wskazujc na dowodowe moliwoci badawcze prowadzce bezporednio do uzyskania profilu DNA oraz okrelajc warunki proceduralne jego uzyskania gwarantujce pewien stopie ochrony podstawowych praw jednostki. lady genetyczne mog stanowi cenne rdo informacji przydatnych organom cigania i wymiaru sprawiedliwoci od najwczeniejszego momentu zetknicia si z wiadomoci o zaistniaym czynie zabronionym. Analiza ladw genetycznych moe mie zatem miejsce ju w fazie dziaa operacyjnych, a take w procesie karnym. W trakcie dziaa operacyjnych bd w fazie in rem postpowania karnego, gdy organy cigania dysponuj jeszcze zbyt ma iloci wskazwek, by przesdza o zwizku danej osoby z przestpstwem, a czsto nawet by zawzi swoje podejrzenia do danej grupy osb, analiza ladw genetycznych moe uatwi organom cigania wyjcie z impasu i rozpoczcie poszukiwa danej osoby bd osb na szerok skal. W tym celu stosowane s dwie metody dziaania: lady genetyczne mog by porwnane z kodem DNA wszystkich reprezentantw jakiej populacji albo z danymi zawartymi w bazie informatycznej. Czsto w trakcie poszukiwa sprawcy (sprawcw) przestpstwa siga si do wykonywania tzw. grupowych testw genetycznych, przeprowadzanych na wszystkich przedstawicielach jakiej populacji, z ktrej potencjalnie przestpca moe pochodzi. Warto bliej przyjrze si temu, w jakim stopniu technika ta znajduje odzwierciedlenie w regulacji prawnej. Znowelizowany art. 15 ust. 1 ustawy o Policji3 stanowi w pkt 3a, e policjanci maj prawo do pobierania od osb wymazu ze luzwki policzkw a) w trybie i przypadkach okrelonych w przepisach kodeksu postpowania karnego,

b) w celu identyfikacji osb o nieustalonej tosamoci oraz osb usiujcych ukry swoj tosamo, jeeli ustalenie tosamoci w inny sposb nie jest moliwe, oraz w pkt 3b, e policjanci maj prawo pobierania materiau biologicznego ze zwok ludzkich o nieustalonej tosamoci. Kodeks postpowania karnego zezwala na pobieranie do bada materiau biologicznego w przepisach art. 74 i 192a. Na podstawie art. 74 k.p.k. moliwe jest pobranie materiau biologicznego nie tylko od oskaronego (podejrzanego), ale take od osoby podejrzanej, czyli takiej, przeciwko ktrej postpowanie karne jeszcze si formalnie nie toczy, poniewa nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutw ani nie postawiono zarzutu w zwizku z przystpieniem do przesuchania w charakterze podejrzanego (por. art. 71 1 k.p.k.). Z kolei art. 192a 1 k.p.k. zezwala na pobieranie materiau biologicznego w celu ograniczenia krgu osb podejrzanych lub ustalenia wartoci dowodowej ujawnionych ladw. Przy czym zauway naley, e przepis ten zosta umiejscowiony w rozdziale powiconym wiadkom. Mona zatem wnioskowa, e badania materiau biologicznego wykonywane na podstawie art. 192a k.p.k. bd podejmowane w stosunku do wiadkw-pokrzywdzonych oraz wszystkich innych wiadkw pozostajcych poza wszelkimi podejrzeniami w celu eliminacji ladw pozostawionych przez nich na miejscu przestpstwa z zebranego materiau dowodowego, ale take do wiadkw, ktrzy w pewnym etapie postpowania stali si rwnie osobami podejrzanymi. Zwrot ograniczenie krgu osb podejrzanych naley bowiem rozumie nie tylko jako upewnienie si, e krg tych osb w wyniku bada eliminacyjnych nie ulegnie poszerzeniu, ale take jako eliminacj z tego krgu tych osb podejrzanych do tej pory (a postawionych w roli wiadka), co do ktrych po dokonaniu czynnoci dowodowych podejrzenie popenienia prze-

stpstwa znika. Zauwamy, e po wszczciu procesu karnego, podobnie jak w fazie dziaa operacyjnych, te moe zaj konieczno zidentyfikowania osoby o nieznanej tosamoci. Jeli osoba taka bdzie jednoczenie osob podejrzan, to badania DNA wobec niej mona przeprowadzi na podstawie art. 74 3 k.p.k. Pojawia si jednak problem, na jakiej podstawie przeprowadzi w procesie karnym badania ladw genetycznych osb o nieustalonej tosamoci, ktre nie s dla organw cigania osobami podejrzanymi, ale przypuszcza si, e s to osoby pokrzywdzone albo wiadkowie zdarzenia. W szczeglnoci naley zastanowi si, czy tak podstaw jest art. 192a 1 k.p.k. Mowa w nim przecie o osobie, od ktrej pobierany jest materia do bada. Nie jest wykluczone, e bdzie to osoba o nieznanej nam tosamoci, wobec ktrej badania DNA wykonuje si po to, aby ustali dane osobowe. Jeli jednak zastosujemy wykadni systematyczn tego przepisu umiejscowionego w rozdziale powiconym wiadkom, to moemy wysnu wniosek, e art. 192a k.p.k. dotyczy wycznie wiadkw, a wic osb znanych ju organowi procesowemu z imienia i nazwiska, chyba e uczynimy zastrzeenie, i przepis ten dotyczy bdzie take tzw. wiadkw faktycznych, czyli jeszcze niepostawionych formalnie w roli procesowej, ale co do ktrych nie wyklucza si, e w takim charakterze mog w przyszoci wystpi, i z tego powodu prbuje si za pomoc bada DNA wyeliminowa ich z krgu osb podejrzanych oraz ustali warto dowodow zabezpieczonych ladw, co jednoczenie pozwoli w ogle na ustalenie ich tosamoci. Gdyby nie objto wiadkw faktycznych zakresem podmiotowym art. 192a k.p.k., to mona by byo przyj, e badania DNA w celu ustalenia tosamoci osb nienalecych do grona osb podejrzanych w procesie karnym wykonuje si na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3a lit. b ustawy o Policji. Przepis ten nie zakazuje prowadzenia przecie wyranie ta-

14

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

kich bada w procesie. Mowa jest tam w ogle o badaniach identyfikacyjnych i nie zastrzega si, e wycznie poza procesem takie badania s dozwolone. Jeeli przychylibymy si do stanowiska, e w punkcie 3a lit. b wskazano na inne podstawy prowadzenie bada DNA poza tymi okrelonymi w kodeksie postpowania karnego (pkt 3a lit. a), ktre mog by podejmowane zarwno w ramach czynnoci operacyjnych, jak i po wszczciu procesu karnego, wwczas badania identyfikacyjne podjte po wszczciu procesu karnego na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3a lit. b ustawy o Policji zyskiwayby rang dowodu cisego, a informacje o wynikach bada powinny by kierowane na podstawie zarzdzenia organu prowadzcego postpowanie przygotowawcze lub sdu (art. 21b ustawy o Policji). Istotnym pytaniem, na ktre trzeba odpowiedzie, jest pytanie o to, czy grupowe testy genetyczne w celu eliminacji krgu osb podejrzanych ju w fazie dziaa operacyjnych s dopuszczalne i czy maj warto dowodow. Jak ju wspomniano, ustawa o Policji pozwala na pobieranie materiau biologicznego do bada DNA w trybie okrelonym w k.p.k. oraz w celu ustalenia tosamoci osb lub zwok. Sporne moe okaza si to, czy podstawy do pobierania materiau biologicznego na potrzeby bada DNA, jakie stwarza k.p.k., pozwalaj sdzi, e tego typu czynnoci niekoniecznie musz mie charakter procesowy. Jeli w art. 74 3 i 192a 1 k.p.k. jest mowa o badaniach osb podejrzanych, to czy znaczy to, e takie badania musz si odbywa po formalnym wszczciu postpowania karnego, a przynajmniej fazy in rem? Wprawdzie czynnoci operacyjne mog by podejmowane w fazie tzw. czynnoci sprawdzajcych uregulowanych w kodeksie postpowania karnego w art. 3074, jednak wtpliwoci moe wzbudza to, czy w ramach takich czynnoci sprawdzajcych pobierany moe by materia biologiczny od wiadka, o ktrym mowa w art. 307 3 k.p.k., w celu poddania go badaniom eliminacyjnym

lub w celu ustalenia wartoci dowodowej ujawnionych ladw na podstawie art. 192a 1 k.p.k. Art. 307 2 k.p.k. wyranie bowiem zabrania przeprowadzania dowodu z opinii biegego, a w omawianej sytuacji potrzebna byaby ekspertyza genetyczna. Z drugiej strony zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 3a lit. b i 3b ustawy o Policji moliwe jest badanie materiau biologicznego w celu ustalenia tosamoci osb lub zwok, a z kolei zgodnie z art. 21a ust. 2 pkt d ustawy o Policji w bazie danych DNA gromadzi si i przetwarza midzy innymi lady (genetyczne) nieznanych sprawcw przestpstw. Badania DNA w celu ustalenia tosamoci osb bd zwok niekoniecznie musz odbywa si ju na etapie dziaa procesowych. Wspomniane przepisy ustawy o Policji mwi o identyfikacyjnym celu ustalania tosamoci. Wydaje si jednak, e badania DNA, majce na celu potwierdzenie tosamoci, zmierza bd nie tylko do ustalenia danych osoby zaginionej, ale take takiej, ktra ma zwizek z przestpstwem jako sprawca (w powoanym pkt 3a mowa jest o osobie usiujcej ukry swoj tosamo, a tak osob z reguy bdzie wanie sprawca przestpstwa) lub pokrzywdzony. Cele bada identyfikacyjnych bd zatem wywoyway daleko idce skutki. Jeli badania identyfikacyjne DNA potwierdz jednoczenie, e dana osoba ma zwizek z przestpstwem, to nie mona obok tego faktu przej obojtnie z tego tylko powodu, e przepis pozwala nam wycznie zidentyfikowa osob. Nie oznacza to, e na samym zidentyfikowaniu koczy si rola tych bada. Si rzeczy informacja o profilu DNA dostarczy nam moe wicej informacji ni tylko potwierdzi dane osobowe i tym samym suy take innym celom zmierzajcym do ustalenia sprawcy przestpstwa. Ustalenie takich danych niejednokrotnie moe mie miejsce przed wszczciem postpowania wanie po to, aby podstaw do jego wszczcia nie byy domysy, ale przynajmniej uzasadnione podejrzenie popenienia tego przestpstwa. W zwizku z tym w bazie

DNA znajd si lady genetyczne nieznanych sprawcw przestpstw, ktre mog trafi tam podczas prowadzenia dziaa operacyjno-rozpoznawczych, majcych na celu ustalenie sprawcy przestpstwa na podstawie bada DNA. Zauway naley dodatkowo to, e w niezmienionym ksztacie pozostaje nadal art. 20 ust. 2 ustawy o Policji, zgodnie z ktrym Policja moe pobiera, przetwarza i wykorzystywa dane osobowe (dane dotyczce kodu genetycznego, wycznie o niekodujcych regionach genomu art. 20 ust. 2 pkt 1 ustawy o Policji) nie tylko w celach identyfikacyjnych, lecz take wykrywczych. Wprawdzie niekiedy podkrela si, e wykrycie sprawcy, zgodnie z art. 297 1 pkt 2 k.p.k., jest celem procesowym, a nie operacyjnym, jednak czynnoci operacyjne podejmowane s midzy innymi w celu ustalenia sprawcy (por. te art. 19 ust. 1 ustawy o Policji). Ustalanie i wykrycie mog si w praktyce z atwoci pokrywa i w gruncie rzeczy mona zaryzykowa stwierdzenie, e czynnoci operacyjno-rozpoznawcze maj inny charakter prawny i inn form ni czynnoci procesowe, ale cele obydwu rodzajw czynnoci s zbiene. Jeli przyjmiemy, e badania genetyczne mona przeprowadza w ramach czynnoci operacyjnych niepodejmowanych w postpowaniu sprawdzajcym, to troch niezrozumiae wydaje si rezygnowanie z nich na etapie sprawdzania faktw. Przeprowadzenie bada genetycznych zawsze bdzie wymagao udziau eksperta. Jeli do takich bada dochodzi w ramach czynnoci operacyjnych, to nie mona tu naturalnie mwi o dowodzie formalnym, jakim jest procesowy dowd z opinii biegego. Operacyjna ekspertyza DNA moe by jednak cenn informacj pozwalajc na skuteczn weryfikacj tych wiadomoci, ktre s podstaw do stwierdzenia, czy istniej wystarczajce podstawy do wszczynania postpowania karnego czy te takich podstaw brak. Po wszczciu postpowania naleaoby uzyska ju dowd cisy i przeprowadzi badania DNA z wykorzystaniem

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

15

opinii biegego, skoro art. 307 2 k.p.k. zabrania wyranie przeprowadzania dowodu z opinii biegego, czyli dowodu cisego. Wspomniany przepis ma na celu bezporednie podkrelenie tego, e postpowanie sprawdzajce jest podejmowane przed wszczciem procesu karnego i e zasadniczo nie powinno si w nim przeprowadza dowodw cisych. Nie wyklucza to jednak wykonywania pozaprocesowych ekspertyz na potrzeby jeszcze nie organu procesowego, ale tylko organu cigania. Zakaz prowadzenia dowodw cisych w ramach czynnoci sprawdzajcych wynika moe take z tego, e zawiadomienie o popenieniu przestpstwa i jego weryfikacja nie zawsze maj miejsce przed waciwym organem dla prowadzenia procesu karnego. Wprawdzie bardzo szerokie uprawnienia do prowadzenia postpowania przygotowawczego ma Policja, ale z art. 311 2 i 3 wynika, e pewne sprawy zastrzeone s dla prokuratora, ktry w przypadkach okrelonych w art. 309 pkt 2 i 3 k.p.k. nawet nie moe powierzy prowadzenia ledztwa Policji w caoci. Badania genetyczne jednej osoby czy te jakiej grupy, zwaszcza gdy s podejmowane przed wszczciem procesu karnego, mog budzi obawy o naruszanie gwarancji prawnych i swobd obywatelskich, takich jak ochrona danych osobowych, prawo do wolnoci i nietykalnoci cielesnej. W szczeglnoci mog pojawia si wtpliwoci, czy podejmowanie takich bada jest uzasadnione w razie przeprowadzania badania wybranej grupy, w ktrej poszukuje si sprawcy przestpstwa. Pojawia si tu pytanie, czy nie dojdzie do nieuprawnionego testowania osb niewinnych. Naleaoby przyjmowa, e badania genetyczne, ktre maj pomc ustali sprawc przestpstwa i ewentualnie wyeliminowa osoby niemajce adnego zwizku z tym przestpstwem, s jednak podejmowane w celu ochrony porzdku prawnego i d do zapewnienia bezpieczestwa pastwowego, publicznego oraz zapobiegania przestpstwom, a take w celu ochrony

praw innych osb. Takie cele dopuszczayby ingerencj w prywatno osb nawet niezwizanych z przestpstwem dla celw wyowienia z ich krgu rzeczywistego sprawcy zdarzenia. Tak ingerencj uzasadnia chociaby art. 8 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci5 oraz art. 8 Konstytucji RP6. W sytuacjach gdy zachodzi potrzeba realizowania przewidzianych prawem zada dla dobra publicznego, czyli np. zwalczania i cigania przestpstw, odstpstwa od ochrony danych osobowych przewiduje take ustawa o ochronie danych osobowych. Mona do nich zaliczy informacje dotyczce kodu genetycznego czowieka7. Naleaoby uzna, e okrelone ustawowo zadania organw cigania uzasadniaj przeprowadzanie takich bada take w ramach czynnoci operacyjnych. Organy cigania, okrelajc grup osb, w stosunku do ktrej przeprowadzaj badania genetyczne w celu eliminacji, musz kierowa si racjonalnymi i przemylanymi kryteriami doboru tych osb. Nie moe by w tym wypadku mowy o dowolnoci i badaniu danych osb na olep, zupenie bez potrzeby. Te osoby s traktowane jako osoby potencjalnie podejrzane, jako osoby podejrzewane, co do ktrych chcemy przekona si, czy rzeczywicie maj zwizek z przestpstwem. W trakcie dziaa operacyjnych mamy wic do czynienia z osob podejrzan, czyli tak, o ktrej mwi take kodeks postpowania karnego. O osobie podejrzanej mona mwi ju na etapie dziaalnoci operacyjnej, a nie dopiero po wszczciu postpowania karnego w fazie in rem. Osob podejrzan jest bowiem osoba, co do ktrej brak jest elementu formalnego, czyli przedstawienia zarzutw, istnieje za to element faktyczny, jakim jest podejrzenie popenienia przestpstwa. Jednak w przypadku dziaa operacyjnych chodzi bdzie o przeprowadzanie bada DNA w celu identyfikacyjnym osoby (by moe sprawcy przestpstwa) w sytuacji, gdy ta tosamo jest w ogle nieznana albo istnieje podejrzenie, e jest faszywa. Ze sformuowa, ktrymi

posuguje si ustawa o Policji w art. 15 ust. 1 pkt 3a, wynika, e pobranie od osb wymazu ze luzwki policzkw (na podstawie ktrego wykonuje si przecie badania DNA) poza wypadkami okrelonym w k.p.k. moe nastpi wycznie w stosunku do osb o nieustalonej tosamoci lub usiujcych ukry swoj tosamo, a to znaczy, e takich bada nie mona byoby zarzdzi wobec osb o znanej i prawdziwej tosamoci, mimo e s co do nich podejrzenia o popenienie przestpstwa. Literalne brzmienie tego przepisu ustawy o Policji wskazywaoby wic, e grupowe testy eliminacyjne w celu wyowienia sprawcy (sprawcw) przestpstwa, prowadzone wrd osb o znanej tosamoci, byyby niedopuszczalne w fazie dziaa operacyjnych. W tej sytuacji mona by mie wtpliwoci, czy ustawodawca nie postpi jednak zbyt restrykcyjnie i nie zawzi w sposb nieuzasadniony podstaw tych bada, tym bardziej e, jak ju wspomniano, nawet wyniki bada genetycznych osb o nieustalonej tosamoci bd usiujcych ukry sw tosamo si rzeczy mog potem wprost przyczynia si do ustalenia udziau w przestpstwie. Doda trzeba, e zgodnie z art. 21a ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy o Policji w bazie danych DNA gromadzi si lady nieznanych sprawcw przestpstw. Ustalenie profilu DNA w takim wypadku nastpuje nie tylko w celu przekonania si o tosamoci danej osoby, ale te potwierdzenia jej zwizku z przestpstwem. Warto jednak zaznaczy, e przepis ten wyranie pozwala tylko na gromadzenie ladw genetycznych uzyskanych dziki badaniom materiau zabezpieczonego na miejscu przestpstwa, nie wskazuje natomiast jasno na moliwoci pobierania materiau do bada porwnawczych od osb. Na tle art. 15 ust. 1 pkt 3a i 3b ustawy o Policji mona zauway jeszcze jedn nieciso. Ot w przypadku osb ywych mowa jest wycznie o pobieraniu od nich do bada wymazu ze luzwki policzkw (pkt 3a). W przypadku zwok ludzkich o nieustalonej tosamoci

16

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

zezwala si na pobieranie do bada materiau biologicznego (pkt 3b). Jak wiadomo, ustalenie profilu DNA moliwe jest nie tylko na podstawie zabezpieczonego wymazu ze luzwki policzkw, ale te na podstawie materiau biologicznego wystpujcego w innej postaci (krew, wos, wydzieliny i wydaliny). Zastanawia zatem to, czy w ramach czynnoci operacyjnych (poza wypadkami wskazanymi w k.p.k.) badania DNA osb ywych mog nastpowa jedynie na podstawie wymazu ze luzwki policzkw. A moe naleaoby omawian regulacj interpretowa w ten sposb, e na podstawie wymazu ze luzwki policzkw prowadzimy badania DNA w celach identyfikacyjnych, a na podstawie innego materiau biologicznego (poniewa ustawa o Policji tego nie zabrania) moemy prowadzi takie badania w celu ustalania zwizku danej osoby z przestpstwem na podstawie oglnego upowanienia do prowadzenia czynnoci operacyjnych zawartego w art. 14 ust. 1 ustawy o Policji, czy te komentowan regulacj prawn naleaoby odczytywa jako wiadomy zamys ustawodawcy, ktry chcia ograniczy moliwoci prowadzenia bada DNA poza procesem karnym w ramach czynnoci operacyjnych? Podczas poszukiwania najwaciwszej interpretacji omawianych uregulowa naley tylko mie na uwadze fakt, e nieuprawniona jest wykadnia rozszerzajca. Suszne rwnie mog okaza si obawy naduy przy prowadzeniu bada genetycznych osb na szersz skal w fazie operacyjnej, co przemawiaoby za ich ograniczeniem w tym etapie. Chocia w niniejszych rozwaaniach wspomniano ju, e mona uzna, i dopuszczalna jest w wietle aktw prawa midzynarodowego, Konstytucji RP i ustawy o ochronie danych osobowych ingerencja w sfer zasadniczych praw czowieka. Nie wolno nam zapomina, e art. 20 ust. 1 zezwala Policji na uzyskiwanie informacji, w tym take niejawnych, ich gromadzenie, sprawdzanie oraz przetwarzanie. Ust. 2 pkt 1 wspomnianego artykuu dopuszcza

w szczeglnoci pobieranie, przetwarzanie i wykorzystywanie zarwno w celach wykrywczych, jak i identyfikacyjnych danych osobowych, w tym danych odnoszcych si do kodu genetycznego o niekodujcych regionach genomu, dotyczcych osb podejrzanych o popenienie przestpstw ciganych z oskarenia publicznego, nieletnich dopuszczajcych si czynw zabronionych przez ustaw jako przestpstwa cigane z oskarenia publicznego, osobach o nieustalonej tosamoci lub usiujcych ukry swoj tosamo oraz o osobach poszukiwanych, take bez ich wiedzy i zgody8. Omawiany przepis (ktry mwi o uzyskiwaniu i gromadzeniu czy pobieraniu informacji, przez co naley rozumie take gromadzenie i pobieranie od osoby materiau biologicznego do bada genetycznych) ma zatem szerszy zakres w porwnaniu z art. 15 ust. 1 pkt 3a lit. b ustawy o Policji, poniewa pozwala na gromadzenie i wykorzystywanie ladw genetycznych, zastrzegajc, e chodzi wycznie o niekodujce regiony genomu, poza procesem karnym w ramach czynnoci operacyjnych nie tylko w celu ustalenia tosamoci danej osoby, ale take wykrycia jej zwizku z przestpstwem. W art. 20 ust. 2 mowa jest bowiem nie tylko o osobach o nieustalonej tosamoci lub usiujcych ukry tosamo oraz o osobach poszukiwanych, ale wprost o osobach podejrzanych i nieletnich dopuszczajcych si przestpstw (trzeba przypomnie, e z osobami podejrzanymi moemy mie do czynienia bardzo czsto w ramach dziaa operacyjnych, gdy jeszcze brak jest dostatecznie uzasadnionego podejrzenia popenienia przez nie przestpstwa pozwalajcego przedstawi im zarzuty i postawi formalnie w procesowej roli podejrzanego). Wydaje si wic, e pojawia si istotna nieciso na gruncie jednej ustawy dotyczca tego samego zagadnienia, czyli zakresu prowadzenia bada genetycznych w ramach czynnoci pozaprocesowych. Kopoty w interpretacji wskazanych przepisw ustawy o Po-

licji sprawia dodatkowo fakt, e obydwa przepisy umieszczone s w jednym rozdziale, ktry odnosi si do zakresu uprawnie Policji. aden z nich nie zosta ujty w przepisach oglnych. Trudno wic logicznie uzasadni, ktry z nich jest wycznie przepisem oglnym. Podobnie trudno jednoznacznie rozwiza to, czy art. 21a21e ustawy o Policji, ktre dotycz bazy danych DNA i ktre zasadniczo s zgodne z regulacj zawart w art. 15 ust. 1 pkt 3a i 3b ustawy o Policji (mwi o gromadzeniu poza wypadkami wskazanymi w k.p.k. informacji dotyczcych osb o nieustalonej tosamoci lub usiujcych ukry swoj tosamo, zwok ludzkich o nieustalonej tosamoci i o ladach nieznanych sprawcw przestpstw), naley uzna za przepisy szczeglne wobec art. 20 ustawy o Policji. Niewykluczone, e moliwe byoby przyjcie, i art. 20 ustawy o Policji stwarza tylko oglne podstawy do prowadzenia registratur (kartotek) policyjnych (mowa jest w nim bowiem nie tylko o gromadzeniu danych dotyczcych kodu genetycznego), a art. 21a21e szczegowo normuj prowadzenie jednej z tych registratur, ktr jest baza danych DNA. Naleaoby jednak przyj, e podstawa oglna prowadzenia bazy danych DNA te powinna by na tyle wyranie okrelona, aby interpretacja dwch przepisw oglnego i szczeglnego nie prowadzia do tego, e jej wyniki s diametralnie rne, wynik jednej interpretacji pozwala na badania genetyczne majce na celu powizanie danej osoby z przestpstwem w fazie dziaa pozaprocesowych (operacyjnych), a wynik drugiej dopuszcza na tym etapie tylko badania genetyczne osb w celu ich zidentyfikowania. Pyta, na ktre trudno udzieli jednoznacznej odpowiedzi w wietle obecnej regulacji prawnej, jest zbyt wiele, eby mona byo na dusz met pozostawi omawiane przepisy ustawy o Policji bez doprecyzowania. Normuj one istotn materi i obecnie to brak klarownoci oraz przejrzystoci moe sprzyja ewentualnym naduyciom.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

17

Do zabezpieczenia ladw biologicznych w celu przeprowadzenia bada genetycznych moe doj po faktycznym wszczciu postpowania w trybie art. 308 k.p.k. W 1 tego przepisu mowa jest m.in. o dokonywaniu ogldzin, w razie potrzeby z udziaem biegego, a take o pobraniu od osoby podejrzanej krwi, wosw i wydzielin organizmu. W trakcie ogldzin miejsca zdarzenia mog wic zosta ujawnione i zabezpieczone lady biologiczne, nadajce si do bada genetycznych. Z kolei pobranie od osoby podejrzanej krwi, wosw lub wydzielin organizmu dostarczy nam biologicznego materiau porwnawczego, na podstawie ktrego ustalimy profil DNA podejrzanego po to, by nastpnie porwna go z profilem DNA ladw zabezpieczonych w trakcie ogldzin. Czynnoci dokonywane w trybie art. 308 k.p.k. maj rang dowodowych czynnoci procesowych. Analiza ladw genetycznych przeprowadzona w ramach opinii biegego9 bdzie zatem miaa rang dowodu cisego. Czynnoci procesowe w niezbdnym zakresie mog by podejmowane tylko w cigu 5 dni od dnia pierwszej czynnoci. Po ich dokonaniu naley dopeni formalnoci, czyli wyda postanowienie o wszczciu dochodzenia bd ledztwa, jeli postpowanie zamierza si kontynuowa10. W trwajcym nadal postpowaniu wykonana w trybie art. 308 1 k.p.k. ekspertyza genetyczna zachowuje rang dowodu cisego. Gdyby jednak okazao si, e brak jest podstaw do dalszego prowadzenia postpowania, to naley je umorzy, jako e wczeniej zostao niefortunnie wszczte. Opinia dotyczca bada genetycznych stanowi penowartociowy dowd i moe by wykorzystana, gdyby umorzone postpowanie zostao podjte bd wznowione na podstawie art. 327 k.p.k. Przy okazji omawiania czynnoci niecierpicych zwoki warto zwrci uwag na jeszcze jedn kwesti. Ot krtki czas, w jakim dozwolone jest podejmowanie tych czynnoci, moe nie wystarczy do ukoczenia wszystkich czynnoci zwizanych ju

z badaniami laboratoryjnymi zabezpieczonych w trybie art. 308 1 k.p.k. ladw biologicznych i wydaniem opinii genetycznej. Pojawia si wic dylemat, jak potraktowa opini wydan przez biegego po upywie 5 dni przewidzianych na podejmowanie czynnoci niecierpicych zwoki, ale w trakcie ktrej badano lady ujawnione i zabezpieczone jeszcze przed upywem tego terminu. Istota czynnoci podejmowanych na podstawie art. 308 tkwi w tym, aby ujawni, zabezpieczy i utrwali lady i dowody przestpstwa, ktre najczciej s naraone na utrat, znieksztacenie lub zniszczenie, jeli nie zostan niezwocznie zabezpieczone. Przepis art. 308 1 k.p.k. rozrnia wyranie lady oraz dowody. Sam lad okrelany jest jako zmiana w obiektywnej rzeczywistoci, jaka nastpia po zdarzeniu przestpnym. lad ujawniony i zabezpieczony na miejscu zdarzenia nie musi stanowi od razu dowodu w rozumieniu k.p.k. potwierdzajcego dan relewantn dla meritum sprawy karnej okoliczno11, jeli nie bdzie moliwe na jego podstawie natychmiast po ujawnieniu ustalenie tej okolicznoci majcej znaczenie dla rozstrzygnicia, a potrzeba bdzie w tym celu przeprowadzenia przez biegego bada laboratoryjnych. Na podstawie ujawnionych na miejscu zdarzenia ladw biologicznych mona oczywicie ustali wiele rnych istotnych dla meritum sprawy okolicznoci, np. z pooenia i ksztatu plam krwi mona wyprowadza wnioski o warunkach, w jakich lady te powstay, czyli chociaby wysokoci, z ktrej spaday na podoe, czy mechanizmu powstania obrae, faktu bronienia si ofiary, drogi ucieczki sprawcy bd miejsca przechowywania zwok. Bez przeprowadzenia ekspertyzy nie da si jednak ustali profilu DNA osoby, od ktrej ujawnione lady krwi pochodz. Zatem lady biologiczne po ich ujawnieniu nie s jeszcze dowodem genetycznym, cho mog suy jako dowd prowadzcy do potwierdzenia innych okolicznoci. Czynnoci podejmowane w trybie art. 308 1 k.p.k. pozwalaj jednak

na to, aby zabezpieczy lady, a nie wymagaj ju, by koniecznie przed upywem 5 dni ukoczy ich badanie w warunkach laboratoryjnych, prowadzce do uzyskania dowodu cisego. Wydaje si wic, e wydanie opinii genetycznej po upywie 5 dni, ale majcej za przedmiot badanie ladw biologicznych zabezpieczonych przed upywem tego terminu nie pozbawia opinii rangi dowodu cisego nawet wtedy, gdy postpowanie zostao potem umorzone. Gdyby przed umorzeniem postpowania przygotowawczego podjtego wczeniej w trybie art. 308 k.p.k. nie zdoano przeprowadzi ekspertyzy, to w pniejszym podjtym na nowo bd wznowionym w trybie art. 327 k.p.k. postpowaniu te zabezpieczone lady biologiczne mona podda badaniom w ramach opinii biegego, jeli oczywicie uda si przechowa ten materia biologiczny w stanie nadajcym si do bada. Problem natomiast moe pojawi si w razie ujawnienia i zabezpieczenia tych ladw biologicznych, na ktrych podstawie mona prowadzi badania genetyczne po upywie piciodniowego terminu, pozwalajcego na podejmowanie czynnoci niecierpicych zwoki. Na tle art. 308 k.p.k. niejasne jest, jaki charakter ma w termin. Z pewnoci nie jest to termin zawity, gdy nie jest on terminem do zoenia rodka zaskarenia, a ustawa wyranie nie nadaje mu takiego charakteru. W doktrynie spotykamy si ze stwierdzeniem, e termin ten ma charakter instrukcyjny12. Jednak z drugiej strony zauwaa si, e jego upyw czyni bezskutecznym z mocy prawa wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutw13. Za tym, e jest to termin prekluzyjny, przemawiaby kontekst uregulowania, wskazujcy na jego stanowczo i ostateczno (w art. 308 3 uywa si zwrotu najpniej w cigu 5 dni, a art. 308 5 mwi o podejmowaniu czynnoci w niezbdnym zakresie tylko w cigu 5 dni), a na to, e termin ten mona zaliczy do grupy terminw instrukcyjnych, wskazywaby fakt, i jest on krtki, kilkudniowy. Uznanie tego terminu za prekluzyjny bardziej

18

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

chroni interesy podejrzanego, poniewa utrzymywanie go przez bliej nieokrelony czas w niepewnoci, czy rzeczywicie pozostanie w stanie podejrzenia, nie sprzyja realizacji zasady uczciwego procesu. Konsekwencje dyscyplinarne okazuj si niewystarczajce dla wymuszenia przestrzegania tego terminu przez organ procesowy. Z drugiej strony wykadnia celowociowa i logiczna nakazuje uzna ten piciodniowy termin za instrukcyjny po to, eby z powodu jego przekroczenia niepotrzebnie nie traci cennego materiau dowodowego i szansy na pocignicie sprawcy do odpowiedzialnoci karnej, co zagraaoby interesom pokrzywdzonego oraz caego spoeczestwa. Przecie jeli jakie lady zabezpieczono dopiero w szstym dniu, liczc od chwili podjcia pierwszej czynnoci, to nie znaczy, e nie musiaa ju istnie wwczas groba ich utraty bd zniszczenia. Taka groba jest realna wanie chociaby w stosunku do ladw biologicznych. Moe bowiem okaza si, e jeli z materiau dowodowego wykluczone zostan lady biologiczne, poniewa zostanie przyjte, e zabezpieczono je po upywie piciodniowego terminu prekluzyjnego, o ktrym mowa w art. 308 k.p.k., to nie bdzie ju szansy ponownego zabezpieczenia w dalszym postpowaniu takich ladw na miejscu zdarzenia, gdy ulegy one bezpowrotnie zniszczeniu. Wobec braku jakichkolwiek ladw biologicznych na miejscu zdarzenia bdzie brakowao materiau, ktry byby podstaw bada profilu DNA nadajcego si do porwnania z profilem DNA, ustalonym na podstawie materiau biologicznego pobranego od osoby podejrzanej. Rygorystyczne traktowanie tego piciodniowego terminu jako prekluzyjnego moe zatem przynie wicej szkody ni poytku. Uznawanie za bezskuteczne czynnoci podjtych po jego upywie uszczupla (zasadniczo na stae) materia dowodowy. Ochrona interesu podejrzanego nie moe przecie prowadzi do udaremniania procesu karnego, a do tego nieuchronnie prowadzi pozbawianie organu procesowego istotnych dowo-

dw zabezpieczonych w trybie art. 308 k.p.k. z powodu upywu 5-dniowego terminu. Zreszt bezwzgldne traktowanie terminu wskazanego w art. 308 k.p.k. jako prekluzyjnego nie moe te prowadzi do takich kuriozalnych sytuacji, w ktrych z powodu upywu 5 dni nie mona wyda postanowienia o przedstawieniu zarzutw lub umorzy postpowania przygotowawczego. Lepszym rozwizaniem bdzie zatem nadanie temu terminowi charakteru instrukcyjnego, dyscyplinujcego organ procesowy do szybkiego i sprawnego dziaania, a w konsekwencji korzystanie ze ladw uratowanych przed bezpowrotnym zniszczeniem. T. Grzegorczyk zauwaa, e niecierpicy zwoki charakter czynnoci (mowa o nich w art. 308 k.p.k.) jako dziaa zabezpieczajcych materia dowodowy przed groc utrat lub znieksztaceniem wyklucza siganie po art. 192a k.p.k., ktry wolno stosowa dopiero w toku dalszego dochodzenia lub ledztwa14. Wspomniano ju, e czynnoci, ktre wolno podejmowa w trybie art. 308 1 k.p.k., wymienione s przykadowo, a nie wyczerpujco. Niektre czynnoci wyranie wymieniono zarwno w art. 308 1, jak i w art. 192a k.p.k. Na przykad w obydwu przepisach mwi si o pobraniu wosw. Ponadto w trybie art. 308 1 k.p.k. mona pobra wydzieliny organizmu, a z kolei w art. 192a 1 k.p.k. zezwala si na pobranie do bada liny, ktra naley do wydzielin. W art. 308 1 k.p.k. mowa jest o podejmowaniu czynnoci okrelonych w art. 74 2 pkt 1 k.p.k., ktry to przepis zezwala m.in. na pobieranie odciskw, za art. 192a 1 k.p.k. dopuszcza pobieranie odciskw daktyloskopijnych. Skoro art. 308 1 k.p.k. nie wyklucza podejmowania innych niewskazanych w nim czynnoci wobec osoby podejrzanej, to mona byoby wykona wobec takiej osoby take czynnoci niewskazane w art. 308 1 k.p.k., a wymienione w art. 192a 1 k.p.k. Naley jednak zwrci uwag na to, e w takiej sytuacji musiaby zosta osignity cel tych czynnoci, o ktrym mowa w art. 308 1 k.p.k., czyli mu-

siayby one by podejmowane nie tylko w celach eliminacyjnych lub w celu ustalenia wartoci dowodowej ujawnionych ladw, ale take w granicach koniecznych dla zabezpieczenia ladw i dowodw przed ich utrat, znieksztaceniem lub zniszczeniem.
PRZYPISY 1 Z. Czeczot, T. Tomaszewski: Kryminalistyka oglna, Wydawnictwo Comer, Toru 1999, s. 398; 2 D. Czaplicka, I. Sotyszewski: Zabezpieczanie ladw biologicznych na potrzeby bada genetycznych i bazy DNA, [w:] Procesowo-kryminalistyczne czynnoci dowodowe. Materiay pokonferencyjne, red. M. Lisiecki i M. Zajder, Wydawnictwo Wyszej Szkoy Policji, Szczytno 2003, s. 23; 3 Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji, tj. DzU z 2002, nr 7, poz. 58 ze zm. Nowela, ktra dotyczy art. 15 ust. 1, dokonana zostaa przez ustaw z 17 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o Policji oraz ustawy Kodeks postpowania karnego (DzU z 2005, nr 10, poz. 70); 4 W literaturze procesu karnego spotyka si pogld, zgodnie z ktrym w trybie art. 307 k.p.k. nie mona podejmowa czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, gdy podstaw przeprowadzenia czynnoci sprawdzajcych jest kodeks postpowania karnego, a ich celem jest spenienie zadania procesowego w postaci wykrycia faktw wskazujcych na uzasadnione podejrzenie popenienia przestpstwa lub te stwierdzenie okolicznoci uzasadniajcych odmow wszczcia ledztwa bd dochodzenia. Jednoczenie wskazuje si, e w ramach czynnoci sprawdzajcych mona podj: rozpytanie osb, obserwacj czy obejrzenie miejsca zdarzenia, oraz e czynnoci sprawdzajce mog przeplata si z czynnociami operacyjnymi. (R.A. Stefaski: Kodeks postpowania karnego. Komentarz, Tom II, pod red. Z. Gostyskiego, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 1998, s. 52; T. Nowak, Sprawdze-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

19

nie zawiadomienia o przestpstwie, Nowe Prawo 1978, nr 4, s. 606). Jak si wydaje, naley przyj jednak, e sprawdzenie faktw w trybie art. 307 k.p.k. moe bez przeszkd odbywa si w drodze czynnoci operacyjnych. Postpowanie sprawdzajce, o ktrym mwi art. 307 k.p.k., podejmowane jest przed wszczciem postpowania karnego. W art. 307 2 k.p.k. wyranie zastrzega si, e nie wolno przeprowadza takich czynnoci jak zasiganie opinii biegego oraz innych czynnoci wymagajcych spisania protokou. Mona zatem powiedzie, e zasadniczo zakazuje si prowadzenia procesowych czynnoci dowodowych. W trybie art. 307 k.p.k., zgodnie z 5 tego przepisu,

dokonuje si take sprawdzenia wasnych informacji o przestpstwie, a nie tylko uzyskanych w wyniku zoenia zawiadomienia o popenieniu czynu zabronionego. W takim wypadku tym bardziej naley przyj, e organy cigania podejmuj wanie czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, a nie procesowe. Dopki formalnie nie zostanie wszczte postpowanie karne, po prostu nie ma moliwoci, aby podj inne czynnoci ni te, o ktrych mowa w art. 14 ust. 1 ustawy o Policji, czyli operacyjno-rozpoznawcze bd administracyjno-porzdkowe, chyba e ustawa wyranie dopuszcza wykonanie czynnoci w trybie procesowym (chocia przed wszczciem procesu), jakim jest prze-

Biblioteka Naukowa CLK KGP zaprasza czytelnikw do korzystania z bogatego ksigozbioru, ostatnio uzupenionego o cenne wydawnictwa. Dostpne s m.in.:
J. Payne Encyclopedia of Forensic and Legal Medicine, t. I-IV R. Brunelle, R. Crawford Advances in the Forensic Analysis and Dating of Writing Ink T.C. Schelling Micromotives and Macrobehavior E.R. Menzel Fingerprints Detection with Lasers B. Fisher Techniques of Crime Scene Investigation J. Yinon Advances in Forensic Application of Mass Spectrometry A.M. Groyle Forensic Botany J. Almirall Analysis and interpretation of Fire Scene Evidence A. Beveridge Forensic Investigation of Explosions S. James Principles of Bloodstain Pattern Analysis W. Szeczuk Toksykologia wspczesna J. Wjcikiewicz Ekspertyza sdowa B. Hoyst (red.) Wielka encyklopedia prawa A. Mitas Biometria wybrane zagadnienia S. Zubaski AFIS. Wybrane zagadnienia J. Bryk (red.) Skuteczno procesu wykrywczo-dowodowego obowizki a uprawnienia organw cigania D. Kaszubowski Organizacja poszukiwa osb zaginionych J. Koolman Biochemia ilustrowany przewodnik E. Pasage Genetyka przewodnik ilustrowany K. agoda Vademecum interwencji policyjnych T. Borzo Kryminologiczne i kryminalistyczne aspekty przestpstwa kradziey z wamaniem do mieszka R. Wodarczyk Kryminalistyczne badania wosw ludzkich przy uyciu mikroskopu skaningowego

suchanie osoby zawiadamiajcej o przestpstwie w charakterze wiadka art. 307 3 k.p.k. (Por. K. Marsza, S. Stachowiak, K. Zgryzek: Proces karny, Wydawnictwo Volumen, Katowice 2003, s. 405; F. Prusak: Postpowanie sprawdzajce w nowym k.p.k., Problemy Praworzdnoci 1971, nr 2, s. 4041; T. Grzegorczyk: Kodeks postpowania karnego wraz z komentarzem do ustawy o wiadku koronym, Zakamycze, Krakw 2004, s. 778); 5 DzU z 1993, nr 61, poz. 284, ze zm.; 6 DzU z 1997, nr 78, poz. 483; 7 Por. art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, tj. DzU z 2002, nr 101, poz. 926; 8 Por. W. Grzeszczyk: Problematyka wykorzystania analizy DNA w postpowaniu karnym w wietle przepisw ustawy z 17 grudnia 2004 r., Prokuratura i Prawo 2005, nr 4, s. 4546; 9 Katalog czynnoci wymienionych w art. 308 1 k.p.k. nie jest wyczerpujcy. Uyto tam bowiem zwrotu a zwaszcza, co wskazuje, e wyliczenie czynnoci ma charakter przykadowy. Moliwe jest zatem przeprowadzanie dowodu z opinii biegego genetyka; 10 W art. 308 1 k.p.k. wskazuje si, e czynnoci niecierpice zwoki podejmuje si jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczciu ledztwa lub dochodzenia, co oznacza, e takie postanowienie po podjciu tych czynnoci musi zosta w kocu wydane; 11 Sama nazwa dowd ma w postpowaniu karnym charakter wieloznaczny, cho za kadym razem mieci si ona w podanym opisie. Por. T. Grzegorczyk, op.cit., s. 421; 12 R.A. Stefaski: Czynnoci procesowe w niezbdnym zakresie w nowym kodeksie postpowania karnego, Wojskowy Przegld Prawniczy 1998, nr 12, s. 54; 13 S. agodziski: Odmowa wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutw i jej prawnokarne skutki, Prokuratura i Prawo 1997, nr 4, s. 116; 14 T. Grzegorczyk: op.cit., s. 782.

20

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

You might also like