Zacznik do Uchway Nr LVII/256/10 Rady Gminy Osiecznica z dnia 26 padziernika 2010 r.

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIECZNICA NA LATA 2010 - 2014

Opracowanie: Agata Filipek

Lipiec 2010
Tre opracowania: 1. Wstp................................................................................................................... 2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami........ 3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce...................... 6 4. Uwarunkowania zewntrze ochrony dziedzictwa kulturowego. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. 4.1. Tezy Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami......... 13 4.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 2013 (2020).................. 15 4.3. Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004 2013...................................................................................................... 17 5. Realizacja gminnego programu opieki nad zabytkami na poziomie wojewdztwa i powiatu. 5.1. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Dolnolskiego na lata 2007 2013......................................................................................................................... 23 5.2. Strategia rozwoju i plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa dolnolskiego......................................................................................................... 25 5.3. Program opieki nad zabytkami wojewdztwa dolnolskiego.......................... 31 5.4. Gm. Osiecznica w zaoeniach powiatu bolesawieckiego............................... 33 6. Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy. 6.1 Realizacja Programu w strategicznych dokumentach gminy............................ 35 6.2 Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa kulturowego Gminy. 6.2.1. Zarys historii obszaru gminy............................................................... 42 6.2.2. Krajobraz kulturowy............................................................................ 49 4 5

6.2.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony......................................... 50 6.2.4. Gminna ewidencja zabytkw. 63 6.2.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla gminy....................................... 74 7. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Osiecznica. Analiza szans i zagroe................................................................................................................ 76 8. Zadania programowe, priorytety i kierunki dziaa programu opieki nad zabytkami dla gminy Osiecznica............................................................................................... 78 9. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami................................. 81 10. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami.................................. 82 11. Przykadowe rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami.. 85 12. Realizacja i finansowanie przez gmin Osiecznica zada z zakresu ochrony zabytkw.................................................................................................................. 94 13. Zaczniki . 13.1. Zaczniki graficzne (od 1 do 12).

1. Wstp
Dziedzictwo kulturowe stanowi istotny czynnik ycia spoecznego czowieka, okrela i wyrnia go spord innych wsplnot. Dziedzictwo naszych przodkw stanowi skarbnic wiedzy historycznej, gospodarczej, spoecznej i kultury jaka oddziaywaa na ludno zamieszkujc dany obszar, a po dzie dzisiejszy. Bogactwo i rnorodno dziedzictwa kultury moe w istotny sposb przyczyni si do rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jakoci ycia jej mieszkacw. O tym jak wana jest samowiadomo historyczna i kulturowa mieszkacw danej jednostki terytorialnej nie trzeba przekonywa. Std te wadze pastwowe, wojewdzkie czy gminne podejmuj szereg stara podtrzymujcych i propagujcych wiadomo dziedzictwa kulturowego. Jednak naley podkreli, e na dzie dzisiejszy s to dziaania niewystarczajce. Dlatego te ju na szczeblu samorzdu lokalnego wadze staraj si stworzy sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami, przy udziale wczeniej wspomnianych samorzdw, wacicieli i uytkownikw zabytkw oraz mieszkacw i wsplnot lokalnych. Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami nakada na jednostki samorzdu terytorialnego obowizek sporzdzenia programu opieki nad zabytkami (art. 87 ustawy). Program ma suy rozwojowi gminy poprzez denie do poprawy stanu zachowania zabytkw, eksponowania walorw krajobrazu kulturowego, wykorzystania zabytkw na potrzeby spoeczne, gospodarcze i edukacyjne. Inne wane cele gminnego programu opieki nad zabytkami wskazane przez ustawodawc (np. okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw eliminujcych sytuacje konfliktowe czy tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami) sprawiaj, e program ten peni wan rol spoeczn, a jego konsekwentna

realizacja winna sta si istotnym czynnikiem rozwoju gminy. Gwnym odbiorc programu jest spoeczno lokalna. Realizacja gminnego programu opieki nad zabytkami powinna przynie wymierne korzyci takie jak: zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszych pokole, popraw stanu obiektw zabytkowych, zwikszenie atrakcyjnoci przestrzeni publicznych, rozwj spoeczno-gospodarczy gminy. niniejszego programu jest dziedzictwo kulturowe gminy

Przedmiotem

Osiecznica pooonej w pnocno zachodniej czci wojewdztwa dolnolskiego, w powiecie bolesawieckim, na obszarze kompleksu lenego Puszczy Bolesawiecko Zgorzeleckiej. Jest to najwiksza gmina w wojewdztwie dolnolskim pod wzgldem zajmowanego obszaru, ktry wynosi 43762,04 ha, zalesienie stanowi okoo 63% powierzchni. Wielko obszaru kontrastuje ze sabym zaludnieniem, wynoszcym zaledwie 15,8 osb/km2. Zadaniem programu jest przedstawienie zasadniczych kierunkw dziaania i zasad, jakie stoj przed wadzami samorzdowymi na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami znajdujcymi si w granicach administracyjnych gminy Osiecznica.

2. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami.

Podstaw prawn opracowania programu jest ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami ogoszona w Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz.1568 wraz z pn. zm. Art. 85 wyej wymienionej ustawy stanowi, e w krajowym programie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami okrela si, w szczeglnoci cele i kierunki dziaa oraz zadania w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Warunki i sposb finansowania planowanych dziaa, a take harmonogram ich realizacji. Przez analogi podobny zakres powinno mie zarzdzenie w skali gminy. Art. 87 niniejszego aktu stanowi, i wjt sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. Po czym przyjmuje go rada gminy, po uzyskaniu 5

opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Z realizacji programu sporzdza si co 2 lata sprawozdanie, ktre nastpnie przedstawia si radzie gminy. Celem opracowania programu jest: 1. Wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; 2. Uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; 3. Zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; 4. Wyeksponowanie kulturowego; 5. Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; 6. Okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; 7. Podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu

3. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce

1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej uchwalona w dniu 2 kwietnia 1997 r. obja ochron zabytki jako konstytucyjny obowizek pastwa i kadego czowieka: art. 5: Rzeczpospolita Polska strzee dziedzictwa narodowego; art. 6: Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju; art. 86: Kady jest obowizany do dbaoci o stan rodowiska i ponosi odpowiedzialno za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.

2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm.). Jest gwnym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce: Art. 3 wyjania m.in. definicj zabytku, ktrym jest nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich czci lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zwizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Art. 4 tej ustawy stwierdza, e ochrona zabytkw polega, w szczeglnoci, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej dziaa majcych na celu: 1) zapewnienie i utrzymanie, 2) zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw, 3) udaremnianie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw, 4) przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic, 5) kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw, 6) uwzgldnianie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska. Art. 5 okrela co podlega ochronie i opiece bez wzgldu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome bdce, w szczeglnoci: - krajobrazami kulturowymi, - ukadami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespoami budowlanymi, - dzieami architektury i budownictwa, - dzieami budownictwa obronnego, - obiektami techniki, a zwaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakadami przemysowymi, - cmentarzami, - parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, 7 warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiajcych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie

- miejscami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji; 2) zabytki ruchome bdce, w szczeglnoci: - dzieami sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, kolekcjami stanowicymi zbiory przedmiotw zgromadzonych uporzdkowanych wedug koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje, - numizmatami oraz pamitkami historycznymi, a zwaszcza militariami, sztandarami, pieczciami, odznakami, medalami i orderami, - wytworami techniki, a zwaszcza urzdzeniami, rodkami transportu oraz maszynami i narzdziami dla wiadczcymi dawnych i o kulturze form materialnej, gospodarki, charakterystycznymi nowych

dokumentujcymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, - materiaami bibliotecznymi, o ktrych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. Nr 85, poz. 539, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 2001 r. Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984), - instrumentami muzycznymi, wytworami sztuki ludowej i rkodzieami oraz innymi obiektami etnograficznymi, - przedmiotami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne bdce, w szczeglnoci: - pozostaociami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, - cmentarzyskami, - kurhanami, - reliktami dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie mog podlega nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Art. 7 wyznacza formy ochrony zabytkw, ktrymi s: 1) wpis do rejestru zabytkw; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego;

4) ustalenia

ochrony

miejscowym

planie

zagospodarowania

przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacje inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego. Art. 16 ust. 1 okrela, i rada gminy, po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw, na podstawie uchway, moe utworzy park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Art.17 stanowi, i: 1) Na terenie parku kulturowego lub jego czci mog by ustanowione zakazy i ograniczenia dotyczce: - prowadzenia robt budowlanych oraz dziaalnoci przemysowej, rolniczej, hodowlanej, handlowej lub usugowej; - zmiany sposobu korzystania z zabytkw nieruchomych; - umieszczania tablic, napisw, ogosze reklamowych i innych znakw niezwizanych z ochron parku kulturowego, z wyjtkiem znakw drogowych i znakw zwizanych z ochron porzdku i bezpieczestwa publicznego, z zastrzeeniem art. 12 ust. 1; - skadowania lub magazynowania odpadw. 2) W razie ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomoci na skutek ustanowienia zakazw i ogranicze, o ktrych mowa w ust. 1, stosuje si odpowiednio przepisy art. 131-134 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 233, poz. 1957 oraz z 2003 r. Nr 46, poz. 392, Nr 80, poz. 717 i 721). W myl art. 18: 1) Ochron zabytkw, opiek nad zabytkami uwzgldnia si przy sporzdzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii 9

rozwoju wojewdztw, planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw, planw zagospodarowania przestrzennego morskich wd wewntrznych, morza terytorialnego i wycznej strefy ekonomicznej, analiz i studiw z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o warunkach realizacji inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego. 2) W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o ktrych mowa w ust. 1, w szczeglnoci: - uwzgldnia si krajowy program ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; - okrela si rozwizania niezbdne do zapobiegania zagroeniom dla zabytkw, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytkw do jak najlepszego stanu; - ustala si przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgldniajce opiek nad zabytkami. Zgodnie z art. 19 1) W studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgldnia si, w szczeglnoci ochron: - zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, - parkw kulturowych. 1a) W decyzji o lokalizacji inwestycji decyzji celu publicznego, decyzji o zezwoleniu na realizacj decyzjach o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacje inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego uwzgldnia si w szczeglnoci ochron: - zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenie;

10

- innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw. 2) W przypadku, gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzgldnia si w studium i planie, o ktrych mowa w ust. 1. 3) W studium i planie, o ktrych mowa w ust.1, ustala si w zalenoci od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce obszary, na ktrych obowizuj okrelone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, majce na celu ochron znajdujcych si na tym obszarze zabytkw. Art. 20 stanowi, e projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegaj uzgodnieniu z wojewdzkim konserwatorem zabytkw. W art. 21 zapisano, e ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzenia programw opieki nad zabytkami przez wojewdztwa, powiaty i gminy. Art. 22 Mwi, i: 1) Generalny Konserwator Zabytkw prowadzi krajow ewidencj zabytkw w formie zbioru kart ewidencyjnych zabytkw znajdujcych si w wojewdzkich ewidencjach zabytkw. 2) Wojewdzki konserwator zabytkw prowadzi wojewdzk ewidencj zabytkw w formie kart ewidencyjnych zabytkw znajdujcych si na terenie wojewdztwa. 3) Wczenie karty ewidencyjnej zabytku ruchomego nie wpisanego do rejestru do wojewdzkiej ewidencji zabytkw moe nastpi za zgod waciciela tego zabytku. 4) Wjt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn ewidencj zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy. 5) W gminnej ewidencji zabytkw powinny by ujte: - zabytki nieruchome wpisane do rejestru, - inne zabytki nieruchome znajdujce si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw, - inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wjta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewdzkim konserwatorem zabytkw. 11

6)

Waciwy

dyrektor

urzdu

morskiego

prowadzi

ewidencje

zabytkw

znajdujcych si na polskich obszarach morskich w formie zbioru kart ewidencyjnych. Rozdzia dziewity ustawy okrela organizacj organw ochrony zabytkw. Zgodnie z art. 89 organami ochrony zabytkw s: 1) minister waciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w imieniu ktrego zadania i kompetencje w rym zakresie wykonuje Generalny Konserwator Zabytkw, 2) wojewoda, w imieniu ktrego zadania i kompetencje w tym zakresie wykonuje wojewdzki konserwator zabytkw. 3. Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.) Wykonywanie zada w zakresie kultury i ochrony zabytkw jest ustawowym zadaniem samorzdw. W art. 7 ust. 1, pkt 9 zostay okrelone zadania wasne gminy. S nimi m.in. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy kultury, w tym ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. 4. Inne uregulowania prawne dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami zamieszczone w dziennikach ustaw: ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pn. zm.). ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z pn. zm.). ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pn. zm.). ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z pn. zm). ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z pn. zm.).

12

ustawie z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 Nr 13, poz. 123 z pn. zm.)

ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.).

5. Zasady ochrony zabytkw znajdujcych si w muzeach i w bibliotekach: Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz.U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z pn. zm.), Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm.). 6. Ochron materiaw archiwalnych reguluj przepisy: Ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z pn. zm.).

4.1.

Uwarunkowania zewntrze ochrony dziedzictwa kulturowego. i opieki nad zabytkami.

Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw

4.1. Tezy Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami.

Zadaniem gwnym polityki Pastwa w dziedzinie ochrony zabytkw jest stworzenie w najbliszych latach mechanizmw porzdkujcych t sfer, dostosowujcych j do warunkw gospodarki rynkowej, zarwno poprzez niezbdne uzupenienia i korekty legislacyjne jak i poprzez zmiany organizacyjne obejmujce konieczne rozszerzenie zakresu dziaa istniejcych instytucji, a po zmiany w strategii i organizacji ochrony. Te niezbdne, wprowadzane na drodze ewolucyjnej, zmiany powinny z jednej strony nie dopuci do utracenia dotychczasowego bezcennego dorobku Polski

13

w dziedzinie ochrony, z drugiej umoliwi funkcjonowanie i rozwj tej dziedziny w Zjednoczonej Europie. Dlatego te stworzono Opracowanie Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami, gdy jest on ustawowym obowizkiem Ministra Kultury, zgodnie z zapisem Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Program okrela cele i kierunki dziaa oraz zadania, ktre powinny by podjte w szczeglnoci przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Celem Programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad t istotn czci dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytkw w Polsce. Celem jest take stworzenie wykadni porzdkujcej sfer ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: 1. zasady primum non nocere (po pierwsze nie szkodzi), 2. zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych), 3. zasady minimalnej niezbdnej ingerencji (powstrzymywania si od dziaa niekoniecznych), 4. zasady, zgodnie z ktr usuwa naley to (i tylko to), co na orygina dziaa niszczco, 5. zasady czytelnoci i odrnialnoci ingerencji, 6. zasady odwracalnoci metod i materiaw, 7. zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie. Wymienione zasady dotycz zarwno: 1. konserwatorw pracownikw urzdw, 2. profesjonalnych konserwatorw - restauratorw dzie sztuki, 3. konserwatorw - architektw, 4. urbanistw budowlanych, 5. archeologw, 6. badaczy, 14

7. wacicieli i uytkownikw, w tym duchownych codziennych konserwatorw zabytkowych wity

Program zawiera: 1. Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami, stan zabytkw ruchomych i nieruchomych, pomniki historii i obiekty wpisane na list wiatowego dziedzictwa. 2. Stan zabytkw archeologicznych, stan zabytkw techniki, stan sub konserwatorskich, stan opieki nad zabytkami, stan uregulowa prawnych. 3. Dziaania o charakterze systemowym: powizanie ochrony zabytkw z polityk ekologiczn, ochrony przyrody, polityk przestrzenn, celn i polityk bezpieczestwa pastwa. 4. Wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego i wprowadzenie jej do polityk sektorowych. 5. System finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. 6. Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod dziaania: dokumentowanie, monitorowanie, ujednolicenie metod dziaa profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych. 7. Ksztacenie i edukacja, ksztacenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalnoci wyksztacenia, edukacja spoeczestwa, edukacja wacicieli i uytkownikw. 8. Wsppraca midzynarodowa: wsppraca z instytucjami i organizacjami, wsppraca z obszarze Europy rodkowej.

4.2. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 2013 (2020).

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 2013 jako podstawowy cel zakada zrwnowaenie rozwoju kultury w regionach. Natomiast zaoeniami szczeglnie nas interesujcymi jest to, i Pastwo, w tym Minister Kultury, powinno by partnerem dla jednostek samorzdu terytorialnego i wsplnie z nimi ksztatowa

15

kultur w regionach. Do tego celu niezbdne jest zinstytucjonalizowanie platformy wsppracy pomidzy pastwem a samorzdami, a take w wikszym stopniu wykorzystanie moliwoci tworzenia i prowadzenia wsplnych instytucji i wsplnych inwestycji w sferze kultury. Ponadto Samorzdy terytorialne powinny zyska wiksz motywacj w ksztatowaniu instytucjonalnego zaplecza dla rozwoju kultury, w tym do wypeniania zaoonych w lokalnych strategiach rozwoju celw w sferze kultury, a rola pastwa powinna sprowadza si do bada naukowych i monitorowania tej sfery oraz do skutecznego zapobiegania sytuacjom kryzysowym. Jednoczenie Minister Kultury powinien posiada odpowiednie rodki na

sprawowanie mecenatu nad dziaalnoci instytucji kultury oraz instrumenty o charakterze motywujcym, za pomoc ktrych moliwa bdzie realizacja polityki kulturalnej Pastwa w regionach. Zwikszy powinna si spoeczna partycypacja w sferze odpowiedzialnoci za kultur, m.in. poprzez uspoecznienie decyzji podejmowanych w sferze kultury w regionach. Wzrosn powinna rwnie rola organizacji pozarzdowych, poprzez rwnouprawnienie ich w dostpie do rodkw publicznych na zadania w sferze kultury. Praca na rzecz unowoczeniania procesu zarzdzania sfer kultury i usug kulturalnych jest wsplnym zadaniem Ministra Kultury i jednostek samorzdu terytorialnego. W tej sferze powinny zosta podjte szeroko zakrojone dziaania na rzecz: doskonalenia kadr zarzdzajcych, wyposaenia instytucji w odpowiedni sprzt elektroniczny i komputerowy, digitalizacji zbiorw muzealnych i zasobw bibliotek w celu uatwienia ich dostpnoci, wspierania innowacyjnych projektw kulturalnych. Rosnce znaczenie powizania kultury z rozwojem gospodarczym i dochodami regionw jest podstaw dla podjcia dziaa w ksztatowaniu zintegrowanych produktw turystycznych, wykorzystujcych elementy dziedzictwa kulturowego, aktywno instytucji kultury oraz skoncentrowane wok tych instytucji przemysy kultury.

16

Ponadto

Narodowa

Strategia

Rozwoju

Kultury

wymienia

pi

Narodowych

Programw Kultury, a s nimi: Czytelnictwo i sektor ksiki NPK Promocja czytelnictwa i rozwj sektora ksiki; Dziedzictwo kulturowe NPK Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego; Instytucje artystyczne i promocja twrczoci NPK Rozwj instytucji artystycznych; Szkolnictwo artystyczne i promocja modych twrcw NPK Wspierania debiutw i rozwoju szk artystycznych Sztuka wspczesna NPK Znaki Czasu

4.3. Narodowy Program Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego na lata 2004 2013.
Ochron dziedzictwa kulturowego naley powiza z warunkami gospodarki rynkowej i globalizacji. Std ochrona oznacza musi przede wszystkim mdre zarzdzanie zmieniajc si funkcj zabytkowych obiektw i zmieniajcym si ich potencjaem. Dziedzictwo to nie tylko suma zachowanych na danym obszarze obiektw zabytkowych z jego warstw symboliczn, zwizan z interpretacj dziedzictwa jako sacrum, lecz take jest produktem rynkowym, wanym instrumentem rozwoju regionalnego i rosncym rynkiem pracy. Nowoczesna ochrona dziedzictwa musi w istocie oznacza mdre zarzdzanie potencjaem dziedzictwa i cige poszukiwanie kompromisu pomidzy koniecznoci zachowania substancji zabytkowej, a nieuchronn zmian w jej rodowisku. Rwnoczenie niezbdne jest uwzgldnianie kwestii tosamoci, indywidualnej tradycji i rodzimoci poszczeglnych kultur da to gwarancj rwnouprawnienia zabytkw, w tym np. dziedzictwa mniejszoci narodowych i religijnych.

17

Kluczow

kwesti

dla

skutecznej wasnoci

ochrony ze

zabytkw na

jest

rwnie

zasada

ograniczonego

prawa

wzgldu

interes

spoeczny.

Podporzdkowujc interes prywatny interesowi publicznemu pastwo tworzy rwnoczenie system pomocy kompensujcy dodatkowe obowizki naoone na wacicieli zabytkw. Fundamentem skutecznej polityki pastwa w kwestii ochrony zabytkw winien by rwnie merytoryczny charakter sub konserwatorskich i ich apolityczno. Podkrelenia wymaga take znaczce poszerzenie pola ochrony dziedzictwa kulturalnego, take o niematerialne dobra kultury, jako elementu dziedzictwa narodowego. Naley dokona zmian prawno-finansowych aspektw ochrony zabytkw w Polsce. Istniejcy system ulg podatkowych powinien ulec rozszerzeniu. Konieczne jest utworzenie, na podobiestwo Funduszu Ochrony rodowiska, systemu ochrony zasobw kulturowych opartego o mechanizm Narodowego Funduszu Ochrony Zabytkw. W obecnie obowizujcej ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, zgodnie z konstytucyjnymi zasadami decentralizacji, zastosowano regu przekazywania niektrych zada ochrony dbr kultury jednostkom samorzdu terytorialnego, a w szczeglnoci gminom. Ustawowo zagwarantowany czynny udzia sub konserwatorskich w konstruowaniu opracowa planistycznych wymaga rezerwowania rodkw finansowych w celu zapewnienia moliwoci opracowywania rnorodnych specjalistycznych ekspertyz bezporednio przydatnych dla treci studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego gmin. Niezbdne jest take dokonanie zmian dotyczcych usamodzielnienia sub konserwatorskich w wojewdztwach i podporzdkowanie ich bezporednio Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Kulturowego. Doprowadzenie do takiej sytuacji powinno by 18

jednym z celw strategicznych polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw w Polsce. Wrd najwaniejszych celw strategicznych pastwa w zakresie ochrony zabytkw powinny wic dzi znale si w pierwszej kolejnoci: przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; podjcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa; poszukiwanie instrumentw wzmacniajcych efekty dziaalnoci suby konserwatorskiej; ograniczenia uznaniowoci konserwatorw poprzez naoenie na nich odpowiedzialnoci za niezgodne z prawem postpowanie. Program podkrela rwnie znaczenie turystyki, ktra w duym stopniu wyrasta z kulturowego kontekstu dziedzictwa, jest dzisiaj zwaszcza dla miast historycznych zarwno szans, jak i zagroeniem. Wyzwanie to moe sta si te nie tylko wanym mechanizmem rozwoju wielu orodkw, ale i skutecznym instrumentem ochrony. Turystyka jest dzi postrzegana przez wadze samorzdowe miast i regionw historycznych w Polsce jako jeden z istotnych czynnikw rozwoju ekonomicznego. Czsto nie dostrzegaj one ryzyka i negatywnych skutkw turystyki dla dziedzictwa. Turystyka jest w tym ukadzie elementem dynamicznym. Szybko i selektywno konsumpcji turystycznej stanowi zasadnicze zagroenie dla dziedzictwa. Procesy uniformizacji nie tylko zagraaj dziedzictwu, ale i wzmacniaj jego warto i znaczenie, rwnie w wymiarze rynkowym. Podsumowujc; gwarancj skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego miast i regionw historycznych w systemie wolnorynkowym jest umiejtne powizanie dziedzictw ze sfer gospodarcz. Ponadto nie mona dzi mwi o skutecznej ochronie zabytkowego obszaru bez skutecznych strategii w zakresie zarzdzania. Celem strategicznym programu jest:

19

Intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych. Celami czstkowymi programu s: poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw, kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne, zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych, promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczeglnoci za pomoc narzdzi spoeczestwa informacyjnego, rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, tworzenie warunkw dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej, zabezpieczenie zabytkw przed nielegalnym wywozem zagranic.

Cele programu realizowane bd w 2 priorytetach i 5 dziaaniach. Priorytet 1: Aktywne zarzdzanie zasobem stanowicym materialne dziedzictwo kulturowe. Dziaanie 1.1: Wzmocnienie orodkw dokumentacji zabytkw oraz budowa nowoczesnych rozwiza organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytkw. Celami czstkowymi Dziaania 1.1. s:

20

1. poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw 2. zrwnowaone urynkowienie zabytkw. 3. wyksztacenie zacht dla przedsibiorcw i osb fizycznych do inwestowania w zabytki. Dziaanie 1.2: Kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne. W ramach dziaania formuowane bd projekty rewaloryzacji zabytkw i ich adaptacji na cele spoeczne. Projekty te musz posiada znaczcy ekonomiczny wpyw na rozwj regionalny, w tym szczeglnie przyczynia si do wzrostu dochodw i zwiksza ilo miejsc pracy. Programy skadajce si na projekt to: 1. Program Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej Jego gwnym celem jest przygotowanie potencjalnych wnioskodawcw do opracowania kompleksowych projektw do funduszy strukturalnych. 2. Program Promesa Ministra Kultury W ktrym to beneficjenci mog ubiega si o dofinansowanie wkadu wasnego do projektw realizowanych w ramach funduszy strukturalnych i innych funduszy europejskich w ramach programu. Dziaanie 1.3 Dziaanie Zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci bdzie realizowane poprzez programowanie i wdraanie

poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych. kompleksowych programw dotyczcych markowych produktw turystyki kulturowej w Polsce w latach 2004-2013. 1. Program Narodowy Produkt Turystyczny Miasta Stoecznego Warszawy Trakt krlewski Jego celem jest umocnienie tosamoci narodowej i zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszych pokole oraz zwikszenie atrakcyjnoci Warszawy i konkurencyjnoci regionu na europejskim rynku turystyki kulturowej. 2. Program Fryderyk Chopin 2010

21

Jego zadaniem staje si stworzenie waciwych warunkw dla przywrcenia pierwszoplanowej roli w dziedzinie kultywowania i ochrony dziedzictwa Fryderyka Chopina postaci symbolizujcej w oczach spoecznoci midzynarodowej szczytowe osignicia kultury europejskiej. Priorytet 2. Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa kulturowego.

Dziaanie 2.1. Rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego Bdzie realizowane poprzez: podnoszenie wyksztacenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa, podnoszenie zabytkw. powoanie zespou naukowego zajmujcego si badaniami naukowymi w sferze wpywu zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwj spoeczno - ekonomiczny regionw, promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi poprzez aktywizacj spoecznoci wiejskich. Dziaanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym przywozem, wywozem i przewozem przez granice. Niniejsze dziaanie realizowane bdzie poprzez wdroenie Programu Absent Patrimonium - sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywoonych i zaginionych. Spodziewane dla gminy Osiecznica rezultaty tak ukierunkowanych dziaa to: 1. Realizacja zasad partnerstwa publiczno-prywatnego w sferze adaptacji zabytkw do nowych funkcji. 2. Ustanowienie skutecznych zasad interwencyjnych robt zabezpieczajcych podejmowanych w przypadku zagroenia zabytkowej substancji oraz skutecznej egzekucji zwrotu poniesionych kosztw. 3. Okrelenie zasad zagospodarowania i adaptacji zabytkw oraz nadawania im zainteresowania spoeczestwa problematyk ochrony

22

nowych funkcji w celu zwikszenia atrakcyjnoci komercyjnej zabytkw. 4. Zasilenie sfery ochrony dziedzictwa kulturowego poprzez pozyskanie dodatkowych rodkw (w tym pastwowy fundusz celowy). 5. Wykorzystanie wypracowanych zasad postpowania i metod dziaania dla utrwalenia markowego produktu turystycznego jakim jest kompleks paacowy Kliczkw. 6. Podniesienie wiadomoci spoeczestwa, co do wagi ochrony dziedzictwa kulturowego szczeglnie wrd modziey szkolnej. 7. Wzbogacenie obszarw aktywizacji spoecznej. 8. Zwikszenie dostpu do informacji o zabytkach.

5. Realizacja gminnego programu opieki nad zabytkami na poziomie wojewdztwa i powiatu. 5.1. Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Dolnolskiego na lata 20072013.
Punktem wyjcia dla stworzenia Programu Operacyjnego bya niej omwiona Strategia Rozwoju Wojewdztwa Dolnolskiego. Jego stworzenie umoliwio pozyskanie rodkw finansowych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem podstawowym analogicznie do Strategii Rozwoju jest poprawa ycia mieszkacw regionu i jego konkurencyjnoci, przy respektowaniu zasad zrwnowaonego rozwoju. Osignicie celu ma nastpi poprzez realizacj 10 priorytetw, a s nimi: 1. wzrost konkurencyjnoci dolnolskich przedsibiorcw;

23

2. rozwj spoeczestwa informacyjnego; 3. rozwj infrastruktury transportowej; 4. poprawa stanu zachowania rodowiska naturalnego oraz bezpieczestwa ekologicznego i przeciwpowodziowego; 5. regionalna struktura energetyczna przyjazna rodowisku; 6. wykorzystanie i promocja potencjau turystycznego i kulturowego; 7. rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej; 8. modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia; 9. odnowa zdegradowanych obszarw miejskich; 10. pomoc techniczna. Z punktu widzenia ochrony dziedzictwa kulturowego najistotniejszy jest priorytet 6, czyli promowanie potencjau turystycznego i kulturowego. Jego gwnym celem jest wzrost konkurencyjnoci dolnolskiej oferty turystycznej oraz wykorzystanie potencjau kultury i dziedzictwa przeszoci dla podniesienia atrakcyjnoci regionu na rynku krajowym i midzynarodowym. W ramach punktu 6.4. zaproponowano produkt Turystyka Kulturowa, ktry wspiera bd projekty, majce na celu popraw stanu nieruchomych i ruchomych obiektw wpisanych do rejestru zabytkw dotyczce: konserwacji, restauracji, renowacji, jak rwnie adaptacji i zastosowania rodkw ochrony (technicznej, przeciwwamaniowej i przeciwpoarowej). To pozwoli na zwikszenie atrakcyjnoci turystycznej Dolnego lska. Dofinansowanie z tego tytuu bd miay szanse otrzyma projekty: 1. bdce impulsem do podejmowania kolejnych przedsiwzi (np. zwizanych z adaptacj i wykorzystaniem zabytkw do penienia nowych funkcji majcych pozytywny wpyw na rozwj gospodarczy regionu), ktre przyczyni si do tworzenia nowych miejsc pracy, 2. przewidziane regionalnym, 3. umoliwiajce kulturowego, jak najszersze udostpnienie obiektw dziedzictwa do realizacji na szlakach turystycznych o znaczeniu

24

4. projekty zwizane z miejscowociami, obiektami i imprezami o znaczeniu regionalnym, zlokalizowanymi w otoczeniu szlakw, takich jak np.: szlak zabytkw wiatowego Dziedzictwa UNESCO, szlak cysterski, szlak zamkw piastowskich, szlak rzeki Odry 5. przyczyniajce si do poprawy stanu obiektw zajmowanych przez instytucje kultury polegajce na doposaeniu w sprzt niezbdny do prawidowego funkcjonowania instytucji kultury.

5.2. Strategia rozwoju i plan zagospodarowania przestrzennego Wojewdztwa Dolnolskiego.

Strategia Rozwoju Wojewdztwa Dolnolskiego do roku 2020 stwierdza, i Dolny lsk jest regionem, ktry naley do najbogatszych pod wzgldem zasobw zabytkowych w Polsce. Zachoway si tu cenne ukady urbanistyczne, zespoy i obiekty architektury wysokiej klasy oraz unikatowe przykady budownictwa regionalnego. Na Dolnym lsku znajduje si 8 tysicy obiektw, traktowanych jako zabytki ruchome, i 22 tysice jako nieruchome. S one wpisane do rejestru zabytkw i plasuj wojewdztwo na pierwszym i drugim miejscu w Polsce. Niestety, stan techniczny obiektw zabytkowych jest zy z powodu najczciej braku rodkw finansowych na odbudow, rewaloryzacj czy te konserwacj dziedzictwa kulturowego oraz niewystarczajc wspprac midzy jednostkami publicznymi a partnerami prywatnymi. Przyjta przez Sejmik Wojewdztwa Dolnolskiego Uchwa nr XLVIII/649/2005 z dnia 30.11.2005 r. Strategii rozwoju Wojewdztwa Dolnolskiego do 2020 roku" okrela gwne cele rozwoju wojewdztwa i dziaania samorzdu wojewdzkiego zmierzajce do wspierania: spoeczno-gospodarczego rozwoju regionu, wzmocnienia jego konkurencyjnoci, wzrostu spjnoci spoecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Jako mocne strony regionu wskazano bezporednio lub porednio zwizane z ochron zabytkw:

25

Wartoci kulturowe o znaczeniu europejskim (zabytki, zespoy paacowo klasztorne). Liczne zasoby zabytkowe oraz pamitki historyczne, jak: obiekty architektury i budownictwa, muzea i skanseny, stanowiska archeologiczne, miejsca pielgrzymkowe, obiekty martyrologii, imprezy kulturalne i turystyczne.

Wystpowanie najwyszej klasy miejskich zespow zabytkowych oraz zabytkw pocysterskich o znaczeniu midzynarodowym, atrakcyjnych dla turystw zagranicznych.

Relatywnie gst sie miast o interesujcej historycznie zabudowie, ktre stanowi mog dobr baz maych regionalnych centrw rozwoju. Grskie i podgrskie miejscowoci turystycznie z XIX-wiecznymi tradycjami letniskowymi pensjonatow. i charakterystyczn stylow zabudow sanatoryjno-

Jako sabe strony regionu wskazano bezporednio lub porednio zwizane z ochron zabytkw: Zy stan techniczny wielu zabytkw, gwnie rezydencjonalnych, obniajcych ich atrakcyjno turystyczn jako walorw krajoznawczych. Brak adu przestrzennego w zagospodarowaniu miejscowoci, obszarw i tras komunikacyjnych mieszkaniowych. Brak tras systemowych np. zwiedzania obiektw architektury przemysowej, drewnianej architektury przysupowej. Powszechny brak informacji turystycznej, gwnie oznakowania tras, kierunkw i obiektw do zwiedzania w duych i rednich miastach. oraz niski poziom estetyki otoczenia na terenach

Uchwa nr XLVIII / 873 / 2002 Sejm Wojewdztwa Dolnolskiego zatwierdzi Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Dolnolskiego. Jako cele strategiczne rozwoju wojewdztwa wymienia: 1. Realizacja "otwarcia na Europ" stymulowanie i umacnianie integracji Polski i UE poprzez pokonywanie barier integracyjnych.

26

2. Ksztatowanie konkurencyjnoci wojewdztwa poprzez tworzenie i rozwj systemu obszarw aktywizacji spoecznej i gospodarczej. 3. Tworzenie warunkw do poprawy jakoci ycia, podnoszenie standardu spoeczestwa dla osignicia wysokiego zaspokojenia poziomu potrzeb spoecznych. 4. Aktywna ochrona wartoci przyrodniczych i ksztatowanie rodowiska przyrodniczego prowadzce do realizacji ekorozwoju. 5. Ochrona dziedzictwa kulturowego - udostpnienie dziedzictwa kulturowego spoeczestwu i wczenie we wspczesne struktury funkcjonalno-przestrzenne. 6. Integracja spoecznoci wojewdztwa. 7. Zapewnienie warunkw dla zwikszenia obronnoci kraju, zapobiegania awariom i klskom ywioowym oraz ochrona przed ich skutkami. Celami polityki przestrzennej s: 1. Ochrona i rozwj naturalnej struktury funkcjonalno-przestrzennej wojewdztwa uwarunkowanej pooeniem geograficznym, rzeb terenu,

szat len, systemem hydrograficznym, a take historycznymi procesami dziaalnoci czowieka. 1. Zapewnienie najdogodniejszych warunkw rozwoju i wykorzystanie potencjaw obszarw o zrnicowanym charakterze. 2. Zapobieganie wystpowaniu konfliktw przestrzennych i ekologicznych. 3. Rozwizywanie konfliktw na obszarach parkw krajobrazowych na korzy rodowiska przyrodniczego w oparciu o zapisy ustawy o ochronie przyrody. 5. Wykorzystanie ekonomicznego potencjau urbanizacji i aglomeracji (przestrzenna dostpno, lokalny potencja rynkowy, zrnicowanie rynku pracy, obecno centrw naukowo-badawczych). Zaoenia planu w odniesieniu do gminu Osiecznica: w systemie osadniczym gmina spenia funkcje usugow. w systemie ochrony zasobw lenych: - przebudowa Borw Dolnolskich w kierunku wykorzystania w czci do celw gospodarczych i czci objcia ochron.

27

- kontynuacja programu zagospodarowania terenw lenych po byych poligonach Armii Radzieckiej witoszw. utworzenie Parku Krajobrazowego Doliny Kwisy, z wyczeniem czci uzgodnionych specjalnych. w Projektowanych Obszach Chronionego Krajobrazu: Bory Dolnolskie z wyczeniem uzgodnionych terenw specjalnych, drg dla wojskowych pojazdw specjalnych i tras przebiegu autostrad A-4 i A-18, - Korytarze ekologiczne: Obszar Kwisy. plan wyznaczy obszar zakwalifikowany do wczenia w sie programu NATURA 2000, w ktrym znalazy si Bory Dolnolskie. w obszarach wymagajcych dziaa przywracajcych rwnowag w rodowisku. W tym przypadku rekultywacja terenw po byych bazach wojskowych (usuwanie zanieczyszcze ropopochodnych, odbudowa lasw) tereny po poligonach- witoszw. W dziale zagospodarowania w wod i odprowadzanie ciekw, przewiduje: - budowa nowych uj wody dla niezwodocigowanych terenw wiejskich, pooonych gwnie na pograniczu polsko-czeskim w zlewniach rzek: Nysa Kodzka, Nysa uycka, Bbr i Kwisa. W zaopatrzeniu w energi elektryczna przewidziano wykonanie progw wodnych. W systemie ochrony przeciwpowodziowej, wykonanie studium zabezpieczenia przed powodzi dolin Kwisy i Nysy uyckiej. Cele polityki przestrzennej w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego: 1. Tworzenie odrbnoci. 2. Ochrona, rewaloryzacja oraz udostpnianie zasobw dziedzictwa kulturowego. 3. Wykorzystanie zasobw dziedzictwa kulturowego jako wanego elementu rozwoju gospodarczego oraz promocji wojewdztwa dolnolskiego. uwarunkowa przestrzennych sprzyjajcych utrwaleniu wielokulturowej tosamoci historycznej regionu z zachowaniem lokalnych terenw specjalnych i tras dla wojskowych pojazdw

28

Kierunki dziaa polityki przestrzennej w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego. 1. Wspieranie dziaa sucych poprawie stanu obiektw zabytkowych poprzez: kompleksow rewaloryzacj obiektw i zespow zabytkowych wczonych do stref konserwatorskich, ustanawianie nowych form ochrony poprzez tworzenie parkw i rezerwatw kulturowych, prowadzenie dziaa rewaloryzacyjnych pod ktem tworzenia atrakcyjnych ofert inwestycyjnych o charakterze kulturotwrczym, spoecznym i gospodarczym, nie kolidujcych z charakterem i pierwotn funkcj obiektw zabytkowych. 2. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja historycznych ukadw przestrzennych: opracowanie programw kompleksowej rewaloryzacji zespow staromiejskich z zachowaniem wszelkich wymogw konserwatorskich oraz programw zagospodarowania tych obszarw, zapewniajcych im jednoczenie ochron przed uciliwociami ze strony dziaalnoci gospodarczej oraz zagroeniami wynikajcymi z oddziaywania ukadw komunikacyjnych, eksponowanie i odtwarzanie w sylwetkach miejscowoci dominant architektonicznych, takich jak wiee kociow, klasztorw, zamkw, ratuszy nawizujc tym samym do dawnej tradycji charakterystycznej dla panoram lskich miast, podejmowanie dziaa rewaloryzacyjnych zespow staromiejskich wedug priorytetw wynikajcych z wartoci historyczno artystycznych oraz rewaloryzacj naley obj zespoy urbanistyczne pooone na obszarach proponowanych parkw i rezerwatw kulturowych. 3. Ochrona i zachowanie krajobrazu kulturowego o najcenniejszych walorach artystycznych i krajobrazowych wojewdztwa poprzez ustalenie proponowanych form ochrony (wg V programu resortowego MKiS Ochrona i konserwacja zabytkowego krajobrazu kulturowego):

29

Strefa A penej ochrony konserwatorskiej dla obszarw uznanych za szczeglnie wane jako materialne wiadectwo historyczne, w ktrych elementy dawnego ukadu przestrzennego zachoway si w prawie nienaruszonym stanie lub zostay tylko nieznacznie znieksztacone i stanowi harmonijn cao w krajobrazie lub jego dominant. Wymienia si tu zesp rezydencjalny Kliczkw. Strefa B czciowej ochrony konserwatorskiej - dla obszarw, w ktrych elementy dawnego ukadu przestrzennego zachoway si w stosunkowo dobrym stanie, a krajobraz zachowa swj historyczny charakter i harmoni. 4. Utworzenie parkw i rezerwatw kulturowych w celu ochrony, utrzymania i wyeksponowania unikatowych walorw krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych, historycznych i architektonicznych wojewdztwa dolnolskiego. 5. Zachowanie, ochrona i rewaloryzacja obiektw i zespow o najwyszej randze i szczeglnym znaczeniu dla kultury narodowej. 6. Ochrona, zachowanie, udostpnianie i zagospodarowanie stanowisk archeologicznych o zachowanych formach krajobrazowych w celach naukowych, dydaktycznych oraz turystycznych. 7. Ochrona, zachowanie i upamitnienie miejsc bitew historycznych oraz Pomnikw Walki i Mczestwa Narodu Polskiego. 8. Tworzenie atrakcyjnych ofert inwestycyjnych o charakterze kulturotwrczym, spoecznym i gospodarczym, ktrych funkcjonowanie powinno sprzyja utrzymaniu i wspomaganiu zasobw rodowiska kulturowego. 9. Rewaloryzacja obszarw zabudowy przemysowej oraz obiektw i urzdze technicznych. 10 Przy zagospodarowaniu pozostaych obszarw zaleca si kontynuowanie tradycji architektonicznych regionu w zakresie skali, formy, detalu, materiau nowo 30

wznoszonej zabudowy oraz wpisanie jej w historycznie uksztatowan przestrze.

5.3. Program Opieki nad zabytkami Wojewdztwa Dolnolskiego.

Gwnym celem Programu opieki nad zabytkami Wojewdztwa Dolnolskiego, opracowanego na dzie 10 sierpnia 2006 jest denie do znaczcej poprawy stanu zasobw regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Dolnego lska poprzez okrelenie warunkw organizacyjnych i finansowych w zakresie lecym w kompetencjach Urzdu Marszakowskiego. Zadania Programu: 1. Dofinansowanie prac konserwatorskich i zabezpieczanie zabytkw. Dofinansowanie prac konserwatorskich na drodze konkursu ofert na realizacj zada publicznych z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego. Wykonanie i funkcjonowanie zabezpiecze przeciwwamaniowych i przeciwpoarowych w obiektach o cennym wystroju i wyposaeniu. 2. Wspieranie rozwoju bazy i sieci muzealnej w regionie, przede wszystkim w zakresie powstania magazynw muzealnych w tym archeologicznych. 3. Dziaania szkoleniowe i promocyjne. Przeprowadzenie szkole i wydanie materiaw instruktaowych dla radnych i urzdnikw samorzdowych oraz wacicieli i uytkownikw zabytkw, zawierajcych informacj o sposobie przygotowywania programw opieki nad zabytkami oraz o zakresie i moliwociach opieki i ochrony zabytkw przez gminy i powiaty. W ramach promowania regionu, wspieranie w drodze konkursu ofert, wydawnictw i publikacji multimedialnych o zabytkach regionu, zwaszcza jako

31

elementu oferty turystycznej. Organizacja i udzia w Europejskich Dniach Dziedzictwa jako corocznej imprezy popularyzujcej zabytki. Stworzenie nagrody Marszaka Wojewdztwa dla najlepszego uytkownika zabytku. Rozwinicie programw nauczania regionalnego w szkoach stopnia podstawowego i gimnazjalnego. Wypracowanie, wsplnie z Wydziaem Nauki i Edukacji Urzdu Marszakowskiego, zaoe pozwalajcych stworzy program edukacji regionalnej o nazwie Znaki Przeszoci Znaki Czasu. 4. Parki Kulturowe. Stworzenie koncepcji sieci parkw kulturowych, jako materia inicjujcy dyskusj nad ich utworzeniem przez lokalne samorzdy. 5. Tematyczne Szlaki Turystyczne. Sieci tematycznych rowerowych

i samochodowych szlakw turystycznych uzupeniajcych obecn struktur. Gwnym celem jest dyslokacja ruchu turystycznego i pobudzenie do dziaa zwizanych z jego obsug, rwnie poprzez renowacj i udostpnianie zabytkw, maksymalnej liczby osb prawnych. 6. Pomniki historii. Gwnym celem jest wprowadzenie na list jak najwikszej liczby najcenniejszych w skali kraju zabytkw z terenu wojewdztwa dolnolskiego. Zaoenia Programu w odniesieniu do Gm. Osiecznica. Wspomniano przebudow i rozbudow w XIX w. paacu w Kliczkowie, gdzie dokonano gruntowne prace remontowo-konserwatorskie. Druga poowa wieku XIX zaowocowaa na terenie Wojewdztwa Dolnolskiego zaoeniem kilkudziesiciu parkw przez Eduarda Petzolda. Jednym z najlepiej zachowanych wymienia si park przy rezydencji w Kliczkowie. Postuluje si utworzenie parkw kulturowych, m.in. rezydencji pooonych nad Kwis (na odcinku od zamku Czocha do Kliczkowa) oraz nad Bobrem (na odcinku od Siedlcina do Bolesawca) z wczeniem zespou budowli hydrotechnicznych.

32

Jako tematyczny szlak turystyczny wymienia si Szlak II Armii Wojska Polskiego (czerwony, pieszy) Szlak poprowadzony zosta poprzez miejsca walk stoczonych na terenie Dolnego lska od stycznia do maja 1945 r. przez II Armi Wojska Polskiego oraz wojska 1 Frontu Ukraiskiego. Obejmuje zarwno miejsca walk, pobytu wojsk i sztabw, cmentarze onierzy polskich i radzieckich, jak i pomniki walki i mczestwa, tablice pamitkowe, sale historii oraz szkoy im. II Armii Wojska Polskiego. Swoim zasigiem obejmuje miejscowo Kliczkw i Parowa w gm. Osiecznica.

5.4. Gmina Osiecznica w zaoeniach powiatu bolesawieckiego.

Strategia rozwoju powiatu bolesawieckiego z dnia 11 sierpnia 2003r. zakada: zwikszenie przedsiwzi kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych, a take niektrych dziaa edukacyjnych, realizowane bdzie przez instytucje niezalene od samorzdu powiatowego i samorzdw gminnych. Samorzd generalnie zmienia swoj rol z organizatorw w promotorw najkorzystniejszych inicjatyw spoecznych. Istot celw strategicznych jest: 1. Wysoki poziom aktywnoci gospodarczej. 2. Wysoki poziom warunkw ycia mieszkacw. 3. Wysoka jako rodowiska naturalnego. Jako cele operacyjne rozwoju powiatu bolesawieckiego uznane zostay: 1. Gospodarcza aktywizacja niewykorzystywanych zasobw naturalnych. 2. Intensyfikacja rozwoju gospodarczego powiatu. 3. Stay rozwj sektora produkcji i usug. 4. Stay rozwj funkcji turystycznych powiatu. 5. Redukcja poziomu bezrobocia. 6. Likwidacja najwaniejszych rde zanieczyszczenia rodowiska. 7. Wysoki poziom wiadomoci ekologicznej spoeczestwa. 8. Osigniecie dobrego stanu technicznego drg i pozostaej infrastruktury drogowej. 9. Wzrost poziomu opieki zdrowotnej.

33

10. Podniesienie jakoci ycia osb niepenosprawnych. 11. Rozwj systemu profilaktyki patologii spoecznych. 12. Stay rozwj systemu owiaty. 13. Upowszechnienie sportu. 14. Wysoki poziom bezpieczestwa publicznego. 15. Wielowymiarowa promocja powiatu. Wieloletni Plan Inwestycyjny Powiatu Bolesawieckiego na lata 2007 2015 zakada: Budow mostw przez rzek Kwis w witoszowie, Remont i przebudow odcinkw drogi Nr 2271 D Przejsaw wze autostradowy Luboszw (obecnie nawierzchnia z pyt betonowych) o dugoci 7.50 mb Budow chodnika wzdu drogi powiatowej Nr 2297 D w Przejsawiu, dugo okoo 300mb Budow mostu przez kana rzeki Kwisy (witoszw)

W ramach prac urzdniczych Starostwo Powiatowe uchwalio Plan ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych. Plan zosta opracowany w lipcu 2005r. i jest co rocznie aktualizowany oraz zatwierdzany przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Wymienia si w nim 163 zabytki rejestrowe w tym 3 podane do szczeglnej ochrony oraz 63 przewidziane do oznakowania znakami Konwencji Haskiej. Obiekty o szczeglnym znaczeniu dla dziedzictwa narodowego to: koci p.w. Wniebowzicia NMP i w. Mikoaja oraz ratusz w Bolesawcu i zesp paacowy Kliczkw. Natomiast najwiksze skupisko zabytkw nieruchomych znajduje si w Muzeum Ceramiki w Bolesawcu, oszacowano, e jest tam okoo 4300 obiektw. Niestety na dzie dzisiejszy nie istnieje powiatowy program opieki nad zabytkami. Natomiast w przygotowaniu jest projekt programu.

34

6. Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego Gminy. 6.1. Realizacja programu w strategicznych dokumentach gminy.
I. Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Osiecznica. 1. Strategia rozwoju gminy Osiecznica. 2. Sformuowanie celw i zada. 3. Cele strategiczne. Analiza wszystkich propozycji przedstawionych podczas warsztatw strategicznych oraz raportw o stanie gminy Osiecznica przedoonych przez Urzd Gminy pozwala na sformuowanie czterech celw strategicznych odpowiadajcych gospodarczej i spoecznej paszczynie rozwoju terytorialnego. Wykorzystanie atutw oraz stopniowe wyeliminowanie sabych stron i zagroe przez gmin Osiecznica stworz realn szans jej rozwoju. W perspektywie kilku lat bdzie mona realizowa wizj rozwoju polegajc na osigniciu nastpujcych celw strategicznych: 1. Status gminy ekologicznej - okrela powinien taki sposb eksploatacji elementw rodowiska przez przedmioty gospodarcze dziaajce na terenie gminy oraz spoeczno lokaln, ktry eliminuje wtrne, nie zamierzone efekty tej eksploatacji. 2. Status Gminy turystycznej - okrela powinien sposb eksploatacji elementw rodowiska stanowicych potencja turystyczny gminy zarwno przez wadze gminy Osiecznicy, podmioty dziaajce na jej terenie oraz spoeczno lokaln, ktry pozwoli na dodatkow popraw i rozwj turystyki, jako jednej z silnych gazi gospodarczych regionu.

35

3. Ciga poprawa warunkw ycia mieszkacw - wytycza postulowane warunki okrelajce jako ycia w gminie. Jako ycia jest wypadkow oferowanych dla spoecznoci lokalnej warunkw bytowych i walorw uytkowych gminy. Warunki bytowe obejmuj caoksztat zwizkw czowieka z otoczeniem, dotycz m.in. stosunkw spoecznych, ekonomicznych, warunkw mieszkaniowych i obsugi, a take warunkw tworzonych przez walory lub niedostatki rodowiska przyrodniczego oraz ad przestrzenny i funkcjonalno zagospodarowania terenw. Walory uytkowe to warunki bytowe skorygowane przez moliwo i dostpno ich masowej konsumpcji. Dla potrzeb niniejszego opracowania dokonano nastpujcych klasyfikacji warunkw bytowych: - walory pracy, wynikajce z jej dostpnoci, z moliwoci zatrudnienia walory zgodnego z posiadanymi tzn. kwalifikacjami, wysokoci mieszka, warunki zarobkw, warunkw w miejscu zatrudnienia; mieszkaniowe, odstpczo mieszkaniowe, infrastruktura mieszkaniowa, ad przestrzenny; - walory obsugi, rozumiane jako dostpno szeroko rozumianego wachlarza usug dla ludnoci w sferze bytowej, owiaty, kultury, ochrony zdrowia, rekreacji i wypoczynku, a take usug wyspecjalizowanych jak banki, firmy konsultingowe itp. 4. Zrwnowaony rozwj gospodarczy wraz z utworzeniem dywersyfikacji dochodw gminy i jej mieszkacw, park przemysowy wraz z infrastruktur towarzyszc - cel odnosi si do funkcji produkcyjnych i usugowych gminy, okrela skal i struktur tzw. korzyci zewntrznych oferowanych przez gmin dla inwestorw lokujcych swoj dziaalno gospodarcz na jej terenie. Skal i struktur tych korzyci okrela m.in. poziom rozwoju infrastruktury oraz dostpno zasobw naturalnych np. wody i rde energii. Niebagatelne znaczenia ma rwnie struktura i skala rynkw pracy, zaopatrzenia i zbytu, a take aktywnoci spoecznej oraz wadzy lokalnej okrelajcych i realizujcych strategi rozwoju lokalnego. Sformuowane cele strategiczne tworz ramy tzw. ekorozwoju 36

Ekorozwj w gminie zakada prowadzenie wszelkiej dziaalnoci gospodarczej w harmonii z lokalnym ekosystemem. Strategia ekorozwoju oznacza wic taki przebieg nieuchronnego i podanego rozwoju gospodarki i infrastruktury, ktry nie narusza w istotny sposb i nieodwracalny lokalnego rodowiska. Struktura strategii rozwoju gminy Osiecznica musi by wewntrznie spjna i zbudowana w oparciu o elementy skadowe wzajemnie sobie podlege w hierarchii wanoci. Celom strategicznym podporzdkowane s zatem tzw. cele operacyjne, a tym ostatnim z kolei tzw. zadania strategiczne. Oznacza to, e strategia rozwoju gminy Osiecznica zawiera hierarchiczn struktur celw i wynikajcych z nich zada. Na potrzeby Gminnego Projektu Ochrony Zabytkw przedstawia si cz celw spord wszystkich zamieszczonych, czyli cele dotyczce Statusu Gminy Ekologicznej i Gminy Turystycznej. Cel strategiczny - status gminy ekologicznej. Cel operacyjny: - zagospodarowanie rzeki Kwisy oraz stworzenie alternatywnych rde ciepa z wykorzystaniem surowcw miejscowego pochodzenia (np. zrbki, trociny, drewno, soma). Spodziewane efekty celu: - poprawa jakoci rodowiska w obszarze gminy Osiecznica, - kontrolowany rozwj turystyki i rekreacji na obszarach o szczeglnych walorach rodowiskowych, - stworzenie obszarw przyjaznych czowiekowi i rodowisku, - zmniejszenie zanieczyszczenia gleb, powietrza oraz wd gruntowych, - ochrona walorw przyrodniczych gminy, - ograniczenie negatywnych skutkw wpywu wd powodziowych, - ograniczenie emisji haasu, spalin i innych zanieczyszcze, ktrych rdem jest transport publiczny i prywatny, - ograniczenie skutkw rodowiskowych katastrof drogowych, - edukacja ekologiczna spoeczestwa.

37

Cel strategiczny - gminy turystycznej Cele operacyjne: a) rewitalizacja obszaru gminy w nawizaniu do spjnej koncepcji rozwoju turystyki, b) rozwj turystyki na obszarach wiejskich c) budowa cieek rowerowych i rozbudowa ruchu sie drg i gminnych podnoszcych bezpieczestwo drogowego atrakcyjno

turystyczn regionu. Spodziewane efekty: - zwikszenie dochodw ludnoci gminy, - obnienie kosztw budetu gminy zwizany z procesem rewitalizacji jej obszaru, - podniesienie atrakcyjnoci inwestycyjnej gminy, przekadajcej si na wzrost dochodw ludnoci i budetu oraz przyrost miejsc pracy, - poprawa jakoci usug turystycznych, - zwikszenie liczby podmiotw zaliczanych do sektora maych i rednich przedsibiorstw b) spoeczne: - wzrost poziomu samoidentyfikacji ludnoci w zamieszkiwanym obszarze o wartociach kulturowych i historycznych. c) przestrzenne: - poprawa adu przestrzennego i estetyki zagospodarowania gminy na obszarze objtym programem, - zidentyfikowanie rekomendacji dla opracowania aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego, uwzgldniajcych walory turystyczne oraz historyczno-kulturowe gminy, - zachowanie w planach przestrzennego zagospodarowania waciwej proporcji pomidzy terenami chronionymi, a przeznaczonymi na funkcje produkcyjne i mieszkaniowo-usugowe. gwnie zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci hotelarskiej i gastronomicznej, a take gospodarstw agroturystycznych. a) ekonomiczne:

38

Analiza SWOT czyli sabe i mocne strony w Strategii Rozwoju Gminy Osiecznica na lata 2004-2010. Powodem prawidowego okrelenia celw strategicznych konieczne jest

przedstawienie wizji rozwoju gminy czyli rozpoznanie jej sabych i mocnych stron. W ramach prac nad strategi gminy Osiecznica sporzdzono analiz SWOT, czyli jedn z najpopularniejszych technik analizy strategicznej. W pracach nad SWOT-em wykorzystano prac najlepszych ekspertw, czyli osb najbardziej zaangaowanych i zorientowanych w yciu spoecznym gminy. Zadaniem uczestnikw byo wskazanie: - mocnych stron gminy Osiecznica, czyli zjawisk pozytywnych z punktu widzenia moliwoci ksztatowania rozwoju, na ktre bezporedni wpyw na sama gmina; - sabych stron gminy Osiecznica, czyli zjawisk negatywnych ograniczajcych moliwoci rozwoju gminy, na ktre bezporedni wpyw ma sama gmina; - szans, czyli zjawisk pozytywnych z punktu widzenia moliwoci ksztatowania rozwoju gminy, wystpowanie ktrych jest uwarunkowane czynnikami lecymi poza moliwociami bezporedniego wpywu gminy; - zagroe, czyli zjawisk negatywnych, mogcych stanowi zagroenie dla rozwoju gminy, wystpowanie ktrych jest uwarunkowane czynnikami lecymi poza moliwociami bezporedniego jej wpywu. Do najwaniejszych atutw gminy Osiecznica nale: Pooenie geograficzne (blisko dwch autostrad A4 i A 18 oraz granic z Niemcami i z Czechami). Bogactwa naturalne (due obszary lasw, rnorodno gleb oraz mineray, w tym piaski kwarcowe). Uczestnictwo gminy Osiecznica w Zwizku Gmin Kwisa. Infrastruktura drogowa (dobry stan drg, wszystkie drogi gminne s utwardzone, zmodernizowane drogi powiatowe i wojewdzkie). Walory przyrodnicze (pikne krajobrazy, zielone puca wojewdztwa dolnolskiego).

39

Stabilna sytuacja budetowa gminy (kilka rde dochodu gminy m.in. korzyci podatkowe dla gminy zwizane ze stacjonowaniem jednostki wojskowej na terenie).

Stabilna sytuacja gospodarcza (znaczcy orodek produkcji ceramicznej oraz przemysu drzewnego). Ciekawa Aktualny historia gminy Osiecznica, istniejcych zabytkw (zamek gminy w Kliczkowie). dokument planu zagospodarowania przestrzennego Osiecznica z 2003r.

Z mocnych stron gminy Osiecznica wynikaj nastpujce szanse: Rnorodno gleb (moliwo zagospodarowania ich pod rnego rodzaju uprawy). Rozwj agroturystyki oraz turystki (pikne tereny przyrodnicze i szansa utworzenia parku krajobrazowego na terenie gminy, liczne imprezy promujce lokalne produkty turystyczne: spywy kajakowe, atrakcyjne tereny owieckie, zawody jedzieckie, dobrze zagospodarowane cieki rowerowe). Rozwj gospodarki (dobra koniunktura w brany drzewnej). Pozyskanie inwestorw (np. utworzenie parku przemysowego lub inne formy pozyskania inwestorw). Lokalizacja wza autostradowego w okolicy Luboszowa (rozwj sektora MSP zwaszcza w sektorze obsugi przyjezdnych). Rozwj ekologiczny (zagospodarowanie Kwisy - alternatywne rdo energii).

Do zagroe oraz sabych stron gminy Osiecznica mona zaliczy: Monokultura gospodarcza. Uboenie spoecznoci (zwizane jest to z ograniczeniami lokalnego rynku pracy oraz wymienion powyej monokultur gospodarcz). Brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych (potrzeba przekwalifikowania zawodowego). Opnienia w budowie autostrady A 18. Sabe zaludnienie (powoduje to wysokie koszty zwizane z utrzymaniem infrastruktury komunalnej). 40

Sabe rolnictwo (grunty Vi VI klasy bonitacyjnej). Monokultura drzewna (przewaga drzewostanu iglastego). Limity zwizane z pozyskiwaniem surowca. Niski poziom zaradnoci spoecznej (groba stagnacji i braku inicjatywy przedsibiorczoci). Stan zagospodarowania substancji mieszkaniowej w witoszowie (obszary odzyskane po Wojskach Federacji Rosyjskiej). Brak sieci gazowej w gminie. Brak wystarczajco rozwinitej bazy turystycznej. Sabo niektrych rozwiza systemowych, dotyczcych gmin przede wszystkim zbyt niski udzia gmin w dochodach Pastwa, dysproporcje pomidzy iloci zada gminy, a wielkoci rodkw przekazywanych na ich realizacj.

Proceduralne gminnych.

uciliwoci

formalne

zwizane

lokalizacj

inwestycji

Brak kompleksowej inwentaryzacji geodezyjnej (podziay i ograniczenia).

Uchwaa Rady Gminy nr XII/61/2003 z dnia 21 padziernika 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Osiecznica. Celem regulacji zawartych w ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Osiecznica jest podniesienie poziomu warunkw ycia mieszkacw poprzez: 1) tworzenie warunkw dla dziaalnoci lokalizacyjnej umoliwiajcej wielofunkcyjny rozwj gminy z uwzgldnieniem moliwoci eksploatacji z surowcw mineralnych i ich przerbki, tradycji przemysowych przy przestrzeganiu zasady rozwoju zrwnowaonego, 2) ochron i wyeksponowanie wartoci rodowiska przyrodniczego i krajobrazu gminy oraz dziedzictwa historyczno-kulturowego z uwzgldnieniem rozwoju funkcji rekreacyjno-turystycznej, 3) ustalenia dotyczce poprawy adu przestrzennego, 4) ustalenia dotyczce zasad obsugi w zakresie komunikacji i infrastruktury technicznej,

41

5) minimalizacj sytuacji kolizyjnych wynikajcych z przeznaczenia terenw dla rnych funkcji. Gmina Osiecznica posiada Plan ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych, wymienia on sposoby ochrony zabytkw, ktrymi s: oznakowania zabytkowych obiektw znakiem Konwencji Haskiej, uwzgldnienie przestrzennego, techniczne zabezpieczenie waniejszych obiektw zabytkowych. ochrony zabytkw w planie zagospodarowania

6.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa kulturowego Gminy.

6.2.1.

Zarys historii obszaru gminy.

Na terenie obecnej gminy Osiecznica istniao wiele osad datowanych na okoo VIII w. Ziemie te zasiedlao sowiaskie plemi Bobrzan. We wsi Oobok znajdowaa si pogaska witynia boga zwanego Milibogiem bd Mola Pocca, Mulibog. Orodki osiedlecze na terenie dzisiejszej gminy naleay do kasztelanii bolesawieckiej, stanowicej jeden z gwnych punktw obronnych w tym rejonie. Wok poszczeglnych osad ludno budowaa system waw drewniano-ziemnych, ktrych pozostaoci w postaci cigncych si wzniesie mona zaobserwowa midzy innymi we wsi awszowa. Natomiast okres wczesno feudalny pozostawi po sobie system fortyfikacji nad rz. Kwis, widoczny w rejonie Kliczkowa i nazywane s przez miejscow ludno "Waami Chrobrego". Jak wynika z pniejszych zapiskw, way fortyfikacyjne w rejonie Kliczkowa sypane byy na rozkaz Mieszka I, a pniej zostay wzmocnione przez Bolesawa Chrobrego. Z dziewitnastowiecznych niemieckich opracowa dowiadujemy si, i w granicach dzisiejszej gminy istniay w XIII takie miejscowoci jak Oobok, Osieczw, awszowa, Kliczkw oraz Parowa. Niewtpliwie pierwsze najstarsze osady lokowane na prawie niemieckim to wsie awszowa oraz Kliczkw, gdzie w 1297r. Bolko I wznis zamek, ktry po licznych renesansowo barokowych przebudowach jest obecnie zabytkow per tego terenu. 42

Dalsza historia gminy scharakteryzowana jest w odniesieniu do poszczeglnych wsi: Wie Osiecznica dawna nazwa Wehrau (znaczy tyle co wodospad po raz pierwszy uyto j w 1393r.) bd Teufelswehr czyli Diabli Jaz (nazwa pochodzi od spitrzenia Kwisy w tym miejscu jazy, uyto jej na mapie z 1753r). Dokadne datowanie jest nieznane. Dokument lenny pochodzi z 1393r., w ktrym to Jan ze Zgorzelca, syn cesarza Karola IV przekaza Osiecznic w zastaw Nicolauswi von Rechenberg z Kliczkowa. Okoo 1690 r. wie staa si wasnoci rodu Promnitz. yczeniem nowych wacicieli bya rozbudowa dworu w Osiecznicy. Nad pracami czuwa mistrz Giulio Simonetti z Bolesawca, ktry stworzy urokliwy leny zamek na skarpie Kwisy (Zamek myliwski). Niestety zosta on zniszczony po wojnie, pozostay po nim jedynie park dworski i budynki folwarczne. Od poowy XVIII w. dobra ziemskie byy w rkach rodu zu Solms Baruth, A do czasw II wojny wiatowej. Pierwsza szkoa powstaa tutaj okoo 1813r . W 1842r. zaoono w Osiecznicy pierwsz hut szka (Andreashtte), po szeciu latach drug, nastpnie trzeci. Huty produkoway szko dte i taflowe. Drug gazi przemysu byo papiernictwo: Klitschdorfer Schlesische Pappenfabrik in Wehrau. W XIX w. zlikwidowano dziaajc od 1497r. manufaktur elaza. W Osiecznicy istnia jeszcze tartak oraz kopalnia wapnia. W Osiecznicy urodzi si Abraham Gottlob Werner twrca nauki mineralogii i geognazji (pniej zwan genealogi) w 25 wrzenia 1749r. w domu nr 21, gdzie wmurowano tablice pamitkow. Pocztkowo nauki pobiera w Bolesawcu, a nastpnie na Uniwersytecie w Lipsku. Wyda prace pt. O rnych klasach twardoci ska Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si m.in.: - budynek mieszkalny nr 12 z XVIII w. o szachulcowej architekturze, - kamienny mur - pozostao barokowego zamku wzniesionego przez Giulio Simonettiego w 1692r. oraz piwnica prowadzca do podziemi dawnego zamku. Jak rwnie stajnia, folwark i cz parku, w ktrym ronie db zwany Zamkowym, - wodospad Diabli Jaz zwizany z legend cytowan w XIX wiecznych opracowaniach opowieci lskich. - zesp ska nad Kwis: Dzbanek Kwisy, Jaskinia Biaa i Diabelska Kunia rwnie opatrzony legend. 43

- dom urodzenia Abrahama Gottlob Wernera wraz z pomnikiem, - ruiny myna i starej kunicy, Most Jeny, - gaz z wyrytym napisem z 1920r. upamitniajcy zabicie ostatniego jelenia przez ksicia Solms Batruch. , - lene folwarki Systerlowe i Bochen z XIX w. z bram wjazdow z XVIII w, oraz inne obiekty ujte w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 65, gminnego programu opieki. Wie Kliczkw Klitschdorf (znane s trzy etymologiczne propozycje tumaczenia nazwy, jedna z nich gosi, i Kliczkw pochodzi od staropolskiego klicz krzyk, w ten sposb porozumiewali si ludzie stajcy na przeciwlegych brzegach.) Pierwsze archiwalne wzmianki o osadzie Kliczkw pochodz z przeomu wiekw XIII i XIV. Najstarszym dokumentem powiadczajcym istnienie grodu jest Kronika Ksit Polskich z 1297 r., gdzie w rozdziale powiconym ksiciu Henrykowi V Wrocawskiemu wymieniony jest zamek w Kliczkowie (pierwotna nazwa Cliczchdorff) w powiecie bolesawieckim. W 1297 Bolko I wznis tu zamek. Od pocztku XIV w. do 1631 posiado jest w rkach rodu Rechenbergw, po tym czasie zamek przejmuje rodzina Schellendorf i jest w jej rkach do roku 1703. Nastpni gospodarze to rd von Promnitz, pniej od 1764 r. Solms Baruth, a do 1945 roku. W latach 1881-1883 paac zosta gruntownie przebudowany z nadaniem mu eklektycznego charakteru, przez architektw Henryka Kaysera i Karola von Grossheima. Ksie zleci wtedy synnemu planicie zieleni - Edwardowi Petzoldowi zaprojektowanie parku przy paacu. Kiedy w 1877 roku umiera Jan Krystian Henryk Herman hrabia zu Solms Teklenburg, ona jego zdecydowaa si na wniesienie w parku kaplicy mauzoleum. Kaplica ta suy ma jako miejsce pochwku dla pozostaych czonkw rodu. W 1878 r. majtek kliczkowski na mocy testamentu przeszed na wasno Fryderyka Hermana Jana Jerzego hrabiego zu Solms-Baruth, zaprzyjanionego z rodzin cesarsk. W okresie panowania rodu nastpi oywiony rozwj Kliczkowa. We wsi wybudowano m.in. szko, aptek i drogi. Powstay take m.in. huty, dwie fabryki szka. Do zakadw tych naleaa take szlifiernia i usytuowany nad rzek zakad do tuczenia prefabrykatw. Inn wan gazi przemysu w tym regionie byo papiernictwo, a take manufaktura elaza. Na przeomie XVIII i XIX w. by tu orodek hutnictwa elaza na bazie rud darniowych. Po zamachu w 1944 r. na Hitlera rodzin zu Solms-Baruth posdzono o kontakty ze spiskowcami i aresztowano, 44

a cay ich majtek skonfiskowano. W wyniku prowadzonych w okolicach Kliczkowa dziaa wojennych w 1945 r. majtek ten w zasadzie nie ucierpia. Zachowaa si w nim m.in. wielka biblioteka, posiadajca okoo 30.000 tomw, ktra zostaa wywieziona prawdopodobnie do Zwizku Radzieckiego. Po zakoczeniu dziaa wojennych kliczkowski paac by rabowany i dewastowany. Wikszo wyposaenia wntrz zostaa zrabowana przez onierzy sowieckich i szabrownikw. W pierwszych powojennych latach wczeni uytkownicy paacu - Nadlenictwo Bolesawiec i Wojsko Polskie nie wykazali naleytej dbaoci o ten obiekt. W roku 1949 poar strawi doszcztnie jego dwa skrzyda. Kolejny uytkownik Politechnika Wrocawska podja w latach osiemdziesitych XX w. pierwsz po wojnie prb ocalenia paacu. W 1990 r. paac zakupia od Skarbu Pastwa wrocawska firma budowlano konserwatorska Integer S.A. W latach 2000 2001 przeprowadzono zasadnicze prace budowlano - konserwatorskie i uruchomiono w paacu Centrum Konferencyjno - Wypoczynkowe. Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si m.in: - Koci filialny p.w. Trzech Krli z XV w wraz z otarzem z XVI w. epitafiami, ktrego postacie wczone zostay w zbiory muzealne Muzeum Narodowego we Wrocawiu oraz chrzcielnica i ambona. - kompleks paacowy Kliczkw w raz parkiem i cmentarzem koni, - XIX wieczna klasycystyczna willa, - pomnik znaczcy szlak II Armii WP, oraz inne obiekty ujte w rozdziale 6.2.3. odnoszcym si do zabytkw wpisanych do rejestru zarwno nieruchomych (str. 50) jak i ruchomych (str. 5253, 55-56) oraz w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 63 64 gminnego programu opieki. Wie awszowa Lorenzdorf (Wie Warzywna) lub te z aciskiego Laurentii Villa. Zostaa lokowana na prawie niemieckim w 1233r. w dokumencie lokacyjnym Nowogrodca. W tym okresie wie liczya cznie z osadnikami oraz chopami poddanymi okoo 300 osb. Bya to wic jedna z najwikszych zbiorowisk osadniczych na tym terenie i waciwie speniaa ona rol wioski handlowej, zamieszkiwanej przez rzemielnikw i kupcw, korzystajcych z surowcw naturalnych gwnie przemys drzewny. Wie zamieszkiwaa ludno wyznania katolickiego i protestanckiego. 45

Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si m.in.: - Koci filialny p.w. Niepokalanego Serca NMP, powstay nie miejscu starej ewangelickiej wityni datowanej na XVII w. obecny ksztat jest wynikiem odbudowy z lat 1823 1826r. - mur obronny pozostao kocioa katolickiego z XIV w. - krzy pokutny i epitafia, - kamienny monument powicony onierzom polegym w czasie I wojny wiatowej, - Bukowy Las z drzewem o obwodzie 5,5m, oraz inne obiekty ujte w rozdziale 6.2.3. odnoszcym si do zabytkw wpisanych do rejestru zarwno nieruchomych (str. 51) jak i ruchomych (str.52) oraz w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 64 gminnego programu opieki. Wie Oobok Mhlbock (nazwa ta wywodzi si od imienia pogaskiego boka, zwizana jest z legend, cho przez cz niemieckich badaczy uznana za prawdziw). Miejscowo powstaa okoo VIII w. wic bya najstarsz jednostk osiedlecz. Jej mieszkacy zajmowali si wypalaniem rudy i smoy. Wedug kronik znajdowa si tutaj zakad kowalski, dwie smolarnie oraz huta szka. W miejscowoci tej znajduj si budynki z XIX wskazane w programie w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 65. Wie Osieczw - Aschizau ( Aschieczau- Ksiega awnicza). Znaleziono tu lady osady mezolitycznej, po ktrej pozostay m.in. krzemienie oraz ceramik pochodzc z innej osady z XIII XIV w. Wie ta bez wtpienia posiadaa sowiaski rodowd. Pierwsze wzmianki o niej pochodz z 1476. Bya to osada rolnicza istniao tu rzemioso i przemys drzewny, natomiast zapiski wdrownika z 1786r. wskazuj na mnogo gatunkw ryb w Kwisie. Wie ta to typowa ulicwka. Warto zwrci uwag na pomnik onierzy pochodzcych z Osieczowa polegych w wojnie 1866 i 1870 71 (wojna francusko pruska) oraz monument upamitniajcy bohaterw I wojny wiatowej, jak rwnie dziewitnasto - wieczny kamienny drogowskaz oraz 300 - leni db noszcy nazw Napoleon. We wsi Osieczw znajduje si ponadto 17 obiektw wymienionych w gminnej ewidencji zabytkw na str. 64 programu. Parowa Tiefenfurth (Gboki Brd, nazwa rz. Czerna Wielka). Wie podzielona bya rzek na prawo i lewobrzen. Powstaa w redniowieczu i naleaa do rodu 46

Promnitz. Powstanie osady wizao si z istniejcymi tutaj lenymi zakadami smolarniami i kuniami. Parowa naleaa do gminy ewangelickiej podobnie jak wsie Powitne, Oobok i Bronowie. Na przeomie XVIII i XIX w. zabrako surowca do produkcji elaza w zwizku z czym przemys dostosowano do produkcji szka, natomiast w miejsce ostatniej kuni postawiono myn. W XVII w. powstay pierwsze zakady garncarskie, nastpnie ceramiczne, ktrych tradycja funkcjonuje po dzi dzie. Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si m. in: - Koci katolicki p.w. w. Antoniego m.in. z barokowym otarzem gwny z koca XVII w. redniowiecznym dzwonem oraz kamienn ambon i chrzcielnic, (str.51, 52) - pnoredniowieczna kapliczka, - budynek szkoy, ktry swoj funkcj owiatow spenia ju XVI w. - pomnik onierzy pochodzcych z Parowej polegych w wojnie francusko pruskiej, - wiea cinie prawdopodobnie z przeomu XIX XX w. oraz inne obiekty ujte w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 67 68 w programu ochrony zabytkw. Wie Powitne Heiligensee (wite Jezioro, nazwa zwizana jest z czczonym tutaj nieznanym z imienia pogaskim bokiem, jego figura miaa znajdowa si w miejscu, w ktrym pniej powstao jezioro). Powstanie wsi wizao si w eksploatacja drewna, zoami rudy darniowej. Nazwa wsi wymieniona zostaa ju w 1422r. W Powitne warto zwrci uwag na gaz upamitniajcy zabicie przez hrabiego zu Solms ostatniego jelenia w 1886 r. Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si 7 budynkw wymienionych w gminnej ewidencji zabytkw na str.68 programu opieki nad zabytkami. Wie Tomisaw Thommendorf (Tanne jado, choinka, nazwa osady pochodzi od imienia jej zaoyciela Thamm, to jest zdrobnienie imienia Dankmar). Podczas bada archeologicznych natrafiono na lady osady z okresu brzu i kultury uyckiej, odnajdujc m.in. lady ceramiki. Pocztki wsi sigaj IV wieku wspomina si j w dokumencie lokacyjnym z 1233r. Rozwija si tu handel, rzemioso, hodowla wow oraz lenictwo. Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si m.in.: 47

- Koci katolicki p.w. w. Franciszka z Asyu wymieniony ju w 1346r. jako nalecy do dekanatu lubaskiego, z licznymi epitafiami oraz zabytkami ruchomymi jak lichtarze czy kadzielnica (str. 53 55), - dom pastora, ktry zachowa swj XVIII wieczny wygld, - nekropolia suca zmarym do XVIII w. obecnie park z fragmentem piaskowego muru, - w lesie znajduj si pozostaoci dawnej solarki noszcej nazw Ober Pechofen, oraz inne obiekty ujte w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 69 71 w programie opieki nad zabytkami. Wie witoszw Neu Hammer ( Nowa Kunica, nazwa wizana z istnieniem przed wielu laty na tym terenie kunic przerabiajcych rud darniow). Kunia na tym terenie zostaa wymieniona w dokumentach ksistwa agaskiego w 1405r., wie natomiast powstaa w poowie XV w. rozwj miejscowoci nastpi po 1898r., gdy zaoono poligon i garnizon wojskowy. Miejscowo podzielia si na cz Doln i Grn zwizan bezporednio z garnizonem. W czasie I i II wojny wiatowej by tu obz jeniecki z onierzami radzieckimi, francuskimi oraz polskimi, w ktrym przetrzymywano jecw w nieludzkich warunkach, gdzie kadego dnia umierali z godu, wyciczenia lub zncania si nad nimi przez onierzy III Rzeszy. W 1943r. by tu poligon wiczebny oddziau SS. Obiekt wizytowany by przez okrutnego nazist Heinricha Himmlera. Po 1945r. poligon zajy wojska sowieckie i stacjonoway tu a do 1992r. Istnia tu wwczas Guag i wiezienie NKWD o zaostrzonym rygorze. Teren nie nalea do wadz administracji PRL by zamknity i niedostpny, nie widnia na mapach administracyjnych gminy, by sowieckim miasteczkiem z blokami, poczt, hotelami, basenem, hal sportowa, a nawet muzeum. Obecnie jest tu siedziba wojsk polskich. Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si m.in.: - ruiny redniowiecznej osady Dohms (liczya ponad 500 mieszkacw i 72 gospodarstw) wraz z kamiennymi supami po XVII wiecznej wityni i nagrobki oraz 300 - letnie dby i lipy, - pozostaoci epitafiw z XVIII i XIX w. - kamienny monument powicony zamordowanym onierzom polskim i sowieckim, - resztki zapory posterunku straniczego jednostki sowieckiej, - stacja kolejowa z przeomu XVIII i XIX w. z symbolem dawnej kolei, 48

- pozostaoci mostu dawnej kolei prowadzcej do centrum wsi, ktr przewoono m.in. amunicj. - ceglany komin po starej szlifierni z napisem Upa 1960-63, - budynki na ulicy Uaskiej, - cmentarz wojskowy (zawiera 72 mogiy bez adnych danych identyfikacyjnych, prawdopodobnie onierzy sowieckich, ktry zginli podczas buntu w jednostce w 1961roku), oraz inne obiekty ujte w programie w rozdziale 6.2.4. w gminnej ewidencji zabytkw na str. 69. Wie Luboszw Lipschau, miejscowo ta zostaa zniszczona podczas II wojny wiatowej i wyludnia si ze wzgldu na blisk obecno poligonu sowieckiego. Osad wspomina si w dokumencie z 1421r. Luboszw by redniej wielkoci wsi o charakterze rzemielniczo kupieckim, z kocioem ewangelickim. Wie Przejsaw Prinzdoef, dokadna data powstania miejscowoci jest nie znana, wymienia si Przejsaw w dokumentach z XVI w. Podobnie jak inne miejscowoci gminy utrzymywaa si z przetwrstwa rudy darniowej oraz rzemiosa. Wie podzielona zostaa przez rzek Kwis na cz zachodni pierwotny Przejsaw oraz wschodnia dawna Stara Wie. Na dziedzictwo kulturowe wsi skada si 17 zabytkw nieruchomych uwzgldnionych w gminnej ewidencji zabytkw na stronie 69 raz liczne zabytki archeologiczne wymienione na str. 71 gminnego programu opiek.

6.2.2. Krajobraz kulturowy.

Gmina Osiecznica jest jedn z wikszych gmin w kraju. Teren ten posiada liczne walory krajobrazowe zwizane z duym zalesieniem terenu. Znajduj si tu liczne pomniki przyrody, okazy przyrody nieoywionej oraz bardzo czyste i liczne zbiorniki wodne. Osiedlanie ludnoci na terenie dzisiejszej gminy rozpoczo si ju okoo VIII w. i miao charakter plemienny. Najstarsze wsie, powstae w XIII w to: Oobok, Osieczw, awszowa oraz Kiczkw, ktrego Osiecznica bya czci. ycie

49

spoeczne mieszkacw tych terenw zwizane byo z budow zamku przez Bolka I, wok ktrego osiedlali si rzemielnicy pracujcy na jego potrzeby. Ludno tych terenw zajmowaa si przede wszystkim rzemiosem opartym na miejscowych surowcach i kupiectwem, rolnictwem i lenictwem oraz gospodark drzewn. Dopiero wiek XVIII przynis wiksze uprzemysowienie zwizane z hutnictwem i wyrobem szka oraz przemysem ceramicznym. Wizao si to z powstaniem budynkw przemysowych m.in. tartaku czy elektrowni wodn. Wikszo wsi to typowe ulicwki, na cao osady skadao si kilka koloni, jak gdyby dzielnic nazywanych niegdy w specyficzny sposb przez miejscow ludno, wpisane w pikny krajobraz Niziny lsko uyckiej i mezoregionu Borw Dolnolskich. Punktami charakterystycznymi wsi s oczywicie kocioy lokowane w centrum zabudowy wiejskiej. Rozbudowa mieszkalna miejscowoci przypada na wiek XIX i z tego okresu zachowao si najwicej budynkw mieszkalnych i folwarkw. Warunki fizyczno geograficzne wpisuj w obszar gminy rzek Kwis, ktra wyobia zalesion paskodenn Dolin Kwisy o gbokoci 25m. oraz rz. Czarna Wielka wraz z dopywami. Kwisa dzieli dzi ukad przestrzenny miejscowoci Przejsaw na dwa zespoy zabudowy: cz zachodnia pierwotny Przejsaw oraz cz wschodnia dawna Stara Wie, ktrej zabudowa ulega zredukowaniu, cho nadal widoczny jest ukad wielodrony. Wie awszowa rwnie podzielona bya przez rzek, ale i wpywy religijne. Pierwotna zabudowa oparta bya na prawym brzegu Kwisy. W XVII protestanci zaoyli osad po drugiej stronie jeszcze przed II wojn wiatow funkcjonowaa ona jako samodzielna jednostka administracyjna. Dzi obie czci stanowi cao. Wie Tomisaw jest jedn z nielicznych w tym rejonie miejscowoci rdlenych, jest tak, jaki i inne typow ulicwk skadajc si na kilka koloni. Przykadem wsi wielodronicowej jest Parowa. Na tle ukadu przestrzennego gminy wyrnia si wie witoszw najwiksza miejscowo. W czci zachodniej w 1900 wydzielony zosta garnizon oraz poligon wojskowy, ktry peni t funkcj do dnia dzisiejszego. Stacjonoway tu wojska niemieckie, radzieckie i w tym okresie obszar ten by zamknity, mona powiedzie, i powstao samodzielne miasteczko wojskowe. Obecnie stacjonuje tu Wojsko Polskie.

50

6.2.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony

Zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytkw: miejscowo obiekt Kliczkw Koci p.w. Trzech Krli Kliczkw Zesp dworski (zamek) [Paac nr 8] Kliczkw Zesp rezydencjonalny z folwarkiem Budynek mieszkalny nr 5 (d. paacyk Kliczkw wdowy) w zespole rezydencjonalnym Budynek mieszkalny nr 7 (d. dom Kliczkw podskarbiego) w zespole rezydencjonalnym Budynek mieszkalno-gospodarczy nr 11 w zespole rezydencjonalnym Budynek mieszkalny nr 12 (d. dom robotnikw folwarcznych) w zespole rezydencjonalnym Budynek mieszkalno-gospodarczy nr 26 Kliczkw (d. dom myliwych) w zespole rezydencjonalnym Budynki folwarczne: - dom pracownikw folwarcznych Kliczkw - stajnia koni wyjazdowych z wozowni - stodoa z magazynem - budynek wagi Koci Niepokalanego Poczcia N.M.P. Koci parafialny p.w. w. Antoniego Padewskiego Koci parafialny p.w. Stygmatw w. Franciszka z Asyu wraz z dzwonnic, cmentarzem przykocielnym, murem kamiennym ogrodzeniowym z bram Budynek przy ul. Lubaskiej 12 (dawny budynek mieszkalny nr 19) A/1219/1-4 22.05.2009 660/A/05 28.11.2005 nr rejestru data wpisu A/1986/424 16.12.1958 452 3.06.1957 737/A/06 2.03.2006 662/A/05 23.11.2005

661/A/05

21.11.2005

Kliczkw

663/A/05

28.11.2005

Kliczkw

664/A/05

25.11.2005

awszowa Parowa

2003 27/A/00

23.05.1972 18.07.2000

Tomisaw

79/A/02

27.02.2002

Osiecznica

2007

23.05.1972

51

Tomisaw

plebania

2009

23.05.1972

Zabytki ruchome wpisane do rejestru zabytkw miejscowo Parowa, Koci obiekt w. nr rejestru Antoniego 7/B/00/1 7/B/00/2 7/B/00/3 7/B/00/4 7/B/00/5 7/B/00/6 7/B/00/7 7/B/00/8 p.w. w. Antoniego 19.06.2008 data wpisu 15.02.2000

p.w.

Padewskiego: 1) Otarz gwny 2) Chrzcielnica 3) Ambona 4) Prospekt organowy 5) Epitafium J.K. Besler 6) Witra Chrystus Ukrzyowany 7) awki Parowa 8) Dzwon Koci

Padewskiego: awszowa 1) Instrument muzyczny - organy B/1923 Koci p.w. Niepokalanego Serca NMP: 1) Prospekt organowy 2) Chrzcielnica awszowa 3) Balaski Koci p.w. NMP: 1) Otarz gwny 2) Epitafium 3) wiecznik 4) wiecznik 5) Dzwony 77/B/01/1 77/B/01/2 77/B/01/3 77/B/01/4 77/B/01/5 52 Niepokalanego Serca 10/B/00/1 10/B/00/2 10/B/00/3 04.05.2001 18.02.2000

Kliczkw

Koci p.w. Trzech Krli: 1) Otarz gwny 2) Tabernakulum 3) Tabernakulum wolnostojce 4) Ambona 5) Chrzcielnica 6) Prospekt organowy 7) Obraz Matka Boska 8) Obraz Chrystus Bolesny 9) Obraz Zwiastowanie 10) Obraz Ofiarowanie w wityni 11) Obraz Ucieczka z Egiptu 12) Obraz Narodzenie Chrystusa 13) Obraz Pieta 14) Obraz Tron aski 15) Obraz Bg Ojciec 16) Obraz Maria z Dziecitkiem 17) Rzeba Maria z Dziecitkiem 18) Rzeba Krl- Mdrzec 19) Rzeba Mdrzec 20) Epitafium Rechenbergw 21) Loa Kolatorska 22) Stalle 23) Lampka wieczna 24) Krata 25) Drzwi 26) Dzwon 27) Epitafium Mikoaja v. Rechenberg 28) Epitafium 29) Epitafium Kaspra v. Rechenberg 30) Epitafium 31) Epitafium 32) Krzy nagrobny H.L. Reimana 33) Supraporta z herbami 82/B/01/1 82/B/01/2 82/B/01/3 82/B/01/4 82/B/01/5 82/B/01/6 82/B/01/7 82/B/01/8 82/B/01/9 82/B/01/10 82/B/01/11 82/B/01/12 82/B/01/13 82/B/01/14 82/B/01/15 82/B/01/16 82/B/01/17 82/B/01/18 82/B/01/19 82/B/01/21 82/B/01/22 82/B/01/23 82/B/01/24 82/B/01/25 82/B/01/26 82/B/01/27 82/B/01/28 82/B/01/29 82/B/01/30 82/B/01/31 82/B/01/32 82/B/01/33 82/B/01/34

17.05.2001

53

Tomisaw

Koci p.w. Stygmatw w. Franciszka: 1) Otarz gwny 2) Nastawa otarzowa 3) Ambona 4) Chrzcielnica 5) Chrzcielnica 6) Prospekt organowy 7) Krucyfiks 8) Lichtarz 9) Lichtarz 10) Kadzielnica 11) Dzwonek 12) Dzwonki 13) dka na kadzido 14) Naczynie na wod 15) Dzwon 16) Dzwon 17) Krata 18) Epitafium Chrystiana i Heinricha Kuertz 19) Epitafium pastora Jerzego Geislera 20) Epitafium 21) Obelisk nagrobny Friderike Henriette Vogtem 22) Epitafium Jacoba I Johannesa Schultetusa 23) Epitafium pastora i poety Johanna Andreasa Rothe 24) Epitafium ony pastora Rosine z d. Pfandlerin 25) Epitafium pastora Johanna Heinricha Roehr i F. Luise z d. Frosch 26) Epitafium Friedrerick Schutz 27) Epitafium Johanna Christiana 84/B/01/25 84/B/01/26 84/B/01/27 84/B/01/24 84/B/01/23 84/B/01/22 84/B/01/21 84/B/01/18 84/B/01/19 84/B/01/20 84/B/01/1 84/B/01/2 84/B/01/3 84/B/01/4 84/B/01/5 84/B/01/6 84/B/01/7 84/B/01/8 84/B/01/9 84/B/01/10 84/B/01/11 84/B/01/12 84/B/01/13 84/B/01/14 84/B/01/15 84/B/01/16 84/B/01/17

21. 05.2001
sprostowanie z:

17.01.2002

54

28) Epitafium 29) Epitafium Marii Elisabeth Scharf 30) Epitafium Anny Margareth v. Nostizin 31) Epitafium 32) Epitafium 33) Tablica fundacyjna Kliczkw 34) Tablica z inskrypcjami Pomniki na cmentarzu koskim: 2) Pomnik nagrobny konia Elementy zespou paacowego: 1) Piec kaflowy 2) Piec kaflowy 3) Piec kaflowy 4) Piec kaflowy 5) Kominek 6) Kominek 7) Kominek 8) Obraz Putto 9) Obraz scena myliwska 10) Dekoracja malarska stropu 11) Wystrj sztukatorski sali balowej 12) Sgraffito 13) Sgraffito 14) Rzeba Lew z kartusza herbowego 15) Kartusz herbowy 16) Kartusz herbowy 17) Kartusz herbowy 18) Kartusz herbowy 19) Kartusz herbowy 20) Kartusz herbowy 21) Szafa wnkowa

84/B/01/28 84/B/01/29 84/B/01/30 84/B/01/31 84/B/01/32 84/B/01/33 84/B/01/34 04.04.2001 61/B/01/2 21.05.2001 85/B/01/1 85/B/01/2 85/B/01/3 85/B/01/4 85/B/01/5 85/B/01/6 85/B/01/7 85/B/01/8 85/B/01/9 85/B/01/10 85/B/01/11 85/B/01/12 85/B/01/13 85/B/01/14 85/B/01/15 85/B/01/16 85/B/01/17 85/B/01/18 85/B/01/19 85/B/01/20 85/B/01/21

1) Pomnik nagrobny konia wycigowego 61/B/01/1 Kliczkw

55

22) Scena teatralna 23) awa kamienna 24) Krzeso kamienne 25) Fontanna 26) Fontanna

85/B/01/22 85/B/01/23 85/B/01/24 85/B/01/25 85/B/01/26

Cmentarze wpisane do rejestru zabytkw miejscowo obiekt Kliczkw cmentarz koski Tomisaw cmentarz przykocielny, kamienny z bram nr rejestru 61/B/01/1-2 mur 79/A/02 data wpisu 4.04.2001 27.02.2002

Formy zaprojektowanej zieleni wpisane do rejestru zabytkw: miejscowo Kliczkw park paacowy obiekt nr rejestru 716/J data wpisu 13.04.1982

Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru l.p miejscowo obiekt datowanie obszar stanowisk o 14 Osieczw osada XIII-XIV AZP 76-13 3/2 644/Arch/72 nr decyzji

Karty ewidencyjne miejsc pamici :

56

(Wojewdzki Komitet Ochrony Pamici Walk i Mczestwa)

data l. p 1 2 miejscowo witoszw, dziaka nr 205 witoszw droga powiatowa nr 3 2271 Parowa dziaka nr 310/12 4 5 Przejsaw Kliczkw Dziaka nr 6 7 68/1 Kliczkw Dziaka nr 72 awszowa Dziaka nr 319 opis obiektu Pomnik- cmentarz, polegym rosyjskim onierzom podczas I wojny wiatowej Obelisk powiecony pamici 20 tys. onierzy polskim i radzieckim zamordowanym w obozie jenieckim hitlerowskiego Wermachtu w witoszowie Pomnik szlak II Armii WP, Sztab 5 Dywizji Piechoty z czci oddziaw 08.04.1945 i Sztab brak 9 Brygady Artylerii Przeciwpancernej 09.04.1985 Grb nieznanego onierza na cmentarzu w lesie Pomnik szlak II Armii WP, Sztab 5 Dywizji 9 Brygady Artylerii Przeciwpancernej 09.04.1985 Pomnik powiecony pamici polegych za wolno i niepodleg Polsk Obelisk powicony onierzom ze wsi Schndorf (lewobrzena cz awszowej) polegym w czasie I wojny wiatowej powstania

po 1918

wrzesie 1985

brak

Piechoty z czci oddziaw 08.04.1945 i Sztab brak

2006

po 1918

Zabytki kultury niematerialnej koncerty Muzyka Dawna Persona Grata Zesp Folklorystyczny Nad Kwis Kapela Rodzinna Herbutw Nasza Biesiada

Gminne dziaania chronice zasb dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. Obiekty zabytkowe chronione s przez swych wacicieli i uytkownikw oraz wadze gminne. Podstawowym dziaaniem ochronnym w stosunku do obiektw i obszarw historycznych byo wpisanie ich do rejestru zabytkw oraz uwzgldnienie odpowiednich ustale w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania

57

przestrzennego

gminy

obowizujcym

obecnie

miejscowym

planie

zagospodarowania przestrzennego gminy Osiecznica. Plan zagospodarowania przestrzennego wyrnia strefy ochrony konserwatorskiej: 1. Strefa szczeglnej ochrony konserwatorskiej A zesp paacowo-parkowy i Koci w Kliczkowie wraz z budynkami nr 11, 11a, 12 i 26 oraz w Tomisawie 3.UK.34. W strefie tej obowizuje bezwzgldny priorytet wymaga konserwatorskich nad wszelk prowadzon wspczenie dziaalnoci inwestycyjn, gospodarcz i usugow oraz konieczno opracowania planu szczegowego rewaloryzacji. Wobec powyszego pierwszestwo maj wszelkie dziaania odtworzeniowe i rewaloryzacyjne, zarwno w przypadku przyrodniczych elementw krajobrazu, jak i w stosunku do historycznej struktury technicznej, instalacji wodnych, sieci komunikacyjnych oraz zabudowy. W strefie tej naley: zachowa historyczny ukad przestrzenny (tj. rozplanowanie drg, ulic, placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych i kompozycj zieleni), jak i poszczeglne elementy tego ukadu (tj. nawierzchnie ulic, placw i chodnikw; cieki i zbiorniki wodne, instalacje wodne i inne historyczne obiekty techniczne, zabudow i ziele); konserwowa zachowane elementy ukadu przestrzennego; poszczeglne obiekty o wartociach zabytkowych poddawa restauracji i modernizacji technicznej z dostosowaniem obecnej lub projektowanej funkcji do wartoci obiektu; dy do odtworzenia zniszczonych elementw zespou; w uzasadnionych przypadkach wskazane jest zaznaczenie ladw nieistniejcych fragmentw historycznej kompozycji przestrzennej; dostosowa now zabudow do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie sytuacji, skali i bryy oraz nawiza formami wspczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej; nowa zabudowa nie moe dominowa nad zabudow historyczn;

58

usun obiekty dysharmonizujce lub pozostawi je do mierci technicznej. Analogicznie naley postpowa w stosunku do innych elementw znieksztacajcych zaoenie historyczne (np. bdnych nasadze zieleni);

podtrzyma funkcje historyczne utrwalone oraz dostosowa funkcje wspczesne do wartoci zabytkowych zespou i jego poszczeglnych obiektw, a funkcje uciliwe i degradujce eliminowa;

w przypadku inwestycji nowych preferowa te z nich, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu;

na wszelkie dziaania i zamierzenia na obszarze tej strefy naley uzyska zezwolenie Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, w odniesieniu do dziaa poniej poziomu terenu na obszarze tej strefy naley uzyska opini Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw.

Inwestor winien liczy si z koniecznoci zlecenia dodatkowych bada lub opracowa studialnych archeologicznych, dendrochronologicznych itp. w przypadku postawienia takich wymogw przez odpowiednie suby ochrony zabytkw i nadzoru budowlanego. 2. Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego, obejmuje zabytkowy zesp parkowo-paacowy w Kliczkowie. W strefie tej naley: zachowa i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego i kompozycj zieleni, przyzna pierwszestwo wszelkim dziaaniom odtworzeniowym i rewaloryzacyjnym, zarwno w przypadku przyrodniczych elementw krajobrazu jak i obiektw zabytkowych, preferowa te inwestycje, ktre stanowi uzupenienie istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji pod warunkiem, e nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu,

59

utrzyma krajobraz przyrodniczy zwizany przestrzennie z historycznym zaoeniem urbanistycznym, a w przypadku wprowadzenia nowych elementw winny one podnosi estetyczne wartoci tych elementw i podkrela ich zwizek przestrzenny z historycznym zaoeniem urbanistycznym,

wskazane jest wprowadzenie lub poszerzenie funkcji zwizanych z rekreacj pod warunkiem naleytego zabezpieczenia wartoci tych terenw przed zniszczeniem lub znieksztaceniem,

wszelkie dziaania i zamierzenia naley konsultowa z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw.

3. Strefy ochrony konserwatorskiej, oznaczone symbolem B Obejmujce obszary, w ktrych elementy dawnego ukadu przestrzennego, tzn. rozplanowanie, ksztat zewntrzny zabudowy, a take jej powizania z zieleni i krajobrazem zachoway si w stosunkowo dobrym stanie i cao stanowi warto kulturow w skali lokalnej. Strefa B wyznaczona jest na rysunku: wie Osiecznica i Kliczkw: (2.LS.29, 2.MN.30, 2.ZC.118, 2.ZP.119), wie Osieczw i Tomisaw Koci, plebania, pastorwka oraz cmentarz otoczony murem (3.UK.34, 3.ZC.104), wie Przejsaw: (4.ZP.100, 4.ZC.101), wie awszowa Koci wraz z murem oraz zabudowa przylega do zespou (5.ZC.2), wie Parowa Koci wraz z cmentarzem i otaczajcym murem; i wie Bronowiec: (6.ZC.108). W strefie tej naley: zachowa i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego, tj. rozplanowanie drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni; obiekty o wartociach zabytkowych podda restauracji i modernizacji technicznej z dostosowaniem obecnej lub projektowanej funkcji do wartoci obiektu; nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu

60

harmonijnego

wspistnienia

elementw

kompozycji

historycznej

i wspczesnej oraz nawizywa formami wspczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej. Nie moe ona dominowa nad zabudow historyczn; wszelka dziaalno inwestycyjna musi uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne; elementy dysharmonizujce, zwaszcza uniemoliwiajce ekspozycj wartociowych obiektw zabytkowych, winny by usunite lub poddane odpowiedniej przebudowie; dopuszcza si pozostawienie ich do mierci technicznej; wskazane jest zaznaczenie ladw nieistniejcych fragmentw historycznej kompozycji przestrzennej; przyzna pierwszestwo wszelkim dziaaniom odtworzeniowym i rewaloryzacyjnym, zarwno w przypadku przyrodniczych elementw krajobrazu, jak i w stosunku do historycznej struktury technicznej, instalacji wodnych, sieci komunikacyjnych oraz obiektw zabytkowych znajdujcych si w Ewidencji dbr kultury nie wpisanych do Rejestru zabytkw oraz obiektw pooonych na obszarze objtym stref; preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu; na wszelkie zamierzenia i dziaania naley uzyska opini Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 4. Ochrona zbytkw archeologicznych wymienionych niniejszym programie wymaga: przy planowaniu inwestycji zwizanych z pracami ziemnymi w rejonie wystpowania stanowisk archeologicznych i stref ochrony archeologicznej, oznaczonych na rysunku planu, naley w fazie projektowej uzgodni sposb ich prowadzenia i zasady ochrony z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. Wszystkie nowo odkryte stanowiska musz by nanoszone na map gminy i objte ochron.

61

W tracie prowadzenia prac ziemnych (nie tylko w rejonie stanowisk i stref archeologicznych, ale take na terenach upraw polowych, w lasach, przy budowie drg, uzbrojenia komunalnego, realizacji obiektw kubaturowych itd.) przypadkowe odkrycia obiektw archeologicznych naley, zgodnie z art. 22 i 24 ustawy z dnia 25 lutego 1967 r. o ochronie dbr kultury (tekst jednolity Dz. U. z 1999 r., poz. 1150) zabezpieczy, a fakt ten zgosi do Wojewdzkiego Oddziau Suby Ochrony Zabytkw.

Prace ziemne naley poprzedzi uzgodnieniami w zakresie ochrony zabytkw archeologicznych z Wojewdzkim Oddziaem Suby Ochrony Zabytkw.

Plan zagospodarowania przestrzennego dla miejscowoci witoszw wyrnia: 1. Strefy K ochrony krajobrazu kulturowego we wsi witoszw: ustala si ochron zieleni wysokiej i wprowadza wymg konserwacji, odtwarzania oraz uzupeniania ubytkw drzewostanw, zaleca si restauracj i modernizacj techniczn obiektw o wartociach kulturowych z dostosowaniem wspczesnej funkcji do historycznej wartoci obiektw, ustala si wymg dostosowania nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i wspczesnej. 2. Strefy Z ochrony zabytkowych ukadw zieleni we wsi witoszw, w obszarze ktrej: ustala si zakaz nowej zabudowy i zakaz lokalizacji napowietrznych elementw infrastruktury technicznej. utrzymanie ukadw zieleni i ukadu komunikacyjnego.

62

6.2.4. KLICZKW
1. 2. 3. 4. 5.
piktogramu.)

Gminna ewidencja zabytkw.

Mur obronny cmentarza przykocielnego, mur., 1583 Brama wjazdowa do paacu, mur.,4 w. XIX w. Brama wjazdowa, mur., XVIII w.
(cz

kompleksu paacowego Kliczkw, uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie piktogramu.) (cz kompleksu paacowego

Kliczkw, uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie piktogramu.)

Most przed paacem, mur., XVIII w.

(cz kompleksu paacowego

Kliczkw, uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie piktogramu.)

Oficyna przypaacowa nr 1, ob. bud. mieszk., mur., 1884 r. -

(cz kompleksu paacowego Kliczkw, uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie

6. 7.
piktogramu.)

Budynek mieszkalny dla suby, mur., 1 w. XVII w.-

(cz

kompleksu paacowego Kliczkw, uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie piktogramu.)

Budynek mieszkalny dla rezydentw, mur. k. XVI w., XIX w. -

(cz kompleksu paacowego Kliczkw, uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie

8. 9. 10.

Ujedalnia, mur., k. XIX w.

(cz kompleksu paacowego Kliczkw,

uwidocznionego na zaczniku graficznym w formie piktogramu.)

Park konny, ob. nadlenictwo, mur., XIX/XX w. Cmentarz koski, 3 w. XIX w.

10 a. Budynek pracownikw folwarcznych mur. I po XX w. (Zabytek rejestrowy, str. 50) 10 b. Budynki folwarczne; stajnia koni wyjazdowych z wozowni, stodoa z magazynem, budynek wagi, I po XX w - (Zabytki rejestrowe, str. 50)
11.
str. 50)

Budynek mieszkalny nr 5, mur. po. XIX w. Budynek mieszkalny nr 7, mur. 1 w. XIX w.

(Zabytek rejestrowy,

12.
str. 50)

(Zabytek rejestrowy,

13.
rejestrowy, str. 50)

Budynek mieszkalny nr 11, mur. szach. 1 w. XIX w. Oficyna gospodarcza nr 11a, mur. 1 w . XIX w. Budynek mieszkalny nr 12, mur. szach. 4 w. XIX w. Budynek mieszkalny nr 16, mur., XIX/XX w. Zabudowania gosp. nr 17a, mur./szach., 1 w. XX w. Zabudowania gosp. nr 18a, szach., 4 w. XIX w.

(Zabytek

14.
rejestrowy, str. 50)

(Zabytek

15.
rejestrowy, str. 50)

(Zabytek

16. 17. 18.

63

19. 20. 21. 22. 23. 24.

str. 50)

Budynek mieszk. nr 19, mur., 1 w. XX w. Dawna szkoa rolnicza nr 21, mur., 1832 r. Budynek mieszk. nr 22, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 23, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 24, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszkalny nr 26, szach., XVIII w. Budynek mieszk. nr 27, 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 32, mur., k. XIX w. Budynek gosp. nr 32, mur., pocz. XIX w. Budynek mieszk. nr 33, mur., XIX/XX w. (szach.) Orodek zdrowia nr 38, mur., w. XX w. Budynek mieszk. nr 41, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 45, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 47, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 48, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 49, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 50, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 52, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 51, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 53, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 54, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 56, mur., 4 w. XIX w.
(Zabytek rejestrowy,

25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40.

AWSZOWA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Zajazd-gociniec mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 13, mur., 1 po. XX w. Budynek mieszk. nr 14, mur., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 16, mur., XIX/XX w. Budynek mieszk.-gosp. nr 21, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 25, mur./szach., 4 w. XIX w. Budynek mieszk.-gosp. nr 26, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 27, mur., k. XIX w. Budynek mieszk.-gosp. nr 28, mur., 4 w. XIX w.

64

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Budynek mieszk. nr 29, mur./szach., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 31, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 32, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 43, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 44, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 45, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 56, mur., 2 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 57, mur., 4 w. XIX w. Szkoa podst. nr 72, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 77, 3 w. XIX w. Budynek mieszk., ob. orodek kultury nr 81, mur., 2 w. XIX Budynek mieszk., ob. szkoa nr 82, mur., 2 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 85, mur., XIX/XX w. Zabudowania gosp. nr 85a, mur./szach., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 88, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. dawny warsztat szewski nr 89a, mur., 1 w. Budynek mieszk. nr 91, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 92, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 93, mur., 1 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 94, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 96, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 103, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 104, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 110, mur., 4 w. XIX w. Fabryka odlewnia, mur., 4 w. XIX w. Budynek biurowy fabryki, mur., 4 w. XIX w.

w.
21. 22. 23. 24. 25.

XX w.
26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35.

OOBOK 1. 2. 3. 4. Budynek mieszk. nr 58, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 59, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 61, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 63, mur., 1 w. XX w. 65

5. 6.

Stodoa nr 72a, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 105, mur./szach., 3 w. XIX w.

OSIECZNICA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Budynek mieszk., mur., k. XIX w., JESIONOWA 9 - (dawny nr 5 a) Budynek mieszk. - gosp., mur., XIX w., JESIONOWA 7 - (dawny nr 5) Budynek mieszk., mur., 4 w. XIX w., LUBASKA 2 (dawny nr 6) Budynek mieszk., mur., XIX/XX w., LUBASKA 27 - (dawny nr 17) Stodoa nr 17a, mur., 1 w. XX w., LUBASKA 27 - (dawny nr 17 a) Budynek mieszk., mur., 3 w. XIX w., LUBASKA 31 - (dawny nr 24) Budynek mieszk., mur., 1 w. XX w., JODOWA 7 - (dawny nr 23) Szkoa, mur., k. XIX w., LUBASKA 18 - (dawny nr 25) Szkoa nr 26, mur., pocz. XX w., LUBASKA 33 - (dawny nr 26) Budynek mieszk., mur., k. XIX w., LUBASKA 59 - (dawny nr 36) Dworzec kolejowy, mur., XIX/XX w., LUBASKA 61- (dawny nr 37) Budynek mieszk., mur., XIX/XX w., LUBASKA 63 - (dawny nr 28) Biura SKR (UL. JODOWA 7/5), mur., pocz. XIX w. - (dawny nr 23) Posterunek Policji, mur., 1 w. XX w., LUBASKA 75 Budynek mieszk., mur., 4 w. XIX w., WINIOWA 1 - (dawny nr 71) Budynek mieszk., mur., 1 w. XX w., PORZECZKOWA 1 - (dawny nr Budynek mieszk., mur., 1 w. XX w., PORZECZKOWA 8 - (dawny nr Budynek mieszk., mur., k. XIX w. (szach.), WINIOWA 6 - (dawny nr budynek mieszk., mur., XIX/XX w., KLONOWA 8 - (dawny nr 86) Budynek mieszk., mur., 1910 r., LENA 2 - (dawny nr 97) Budynek mieszk. - gosp., mur., 4 w. XIX w., LIPOWA 4 - (dawny nr Budynek mieszk., mur., 4 w. XIX w., LUBASKA 21 - (dawny nr 11) Budynek gosp., mur., k. XIX w., LUBASKA 30 - (dawny nr 36a)

75)
17.

76)
18.

82)
19. 20. 21.

106)
22. 23.

OSIECZW 1. Budynek mieszk. - gosp. nr 16, mur., pocz. XX w. 66

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. PAROWA 1.

Budynek mieszk. nr 21, mur., 3 w. XIX w. Stodoa nr 21 a., mur., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 32, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 34, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 50, mur., 1803 r. Budynek mieszk. nr 57, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 61, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 61, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 63, mur., 1906 r. Budynek mieszk. nr 70, 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 76, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 78, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 79, mur., 1913 r. Budynek mieszk. nr 81, mur., 1 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 82, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 85, mur., 4 w. XIX w.

Koci poewang. ob. paraf. w. Antoniego, mur., XVIII w., przebud.

1901 r. - (Zabytek rejestrowy, str. 51) 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Plebania nr 106, mur., 1825 r. Kaplica cmentarna, mur., k. XIX w. Cmentarz, pocz. XIX w. Park podworski, 2 po. XIX w. Gociniec, ob. sklep nr 107, mur., 4 w. XIX w. Szkoa podst., mur., 4 w. XIX w. Transformator, mur., 1926 r. Wiea cinie, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 5, XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 8, 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 11, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 16, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 17, mur., XIX/XX w. 67

15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48.

Stodoa nr 17a, mur./szach., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 18, mur., k. XIX w. Zabudowa folwarku nr 21, mur., 4 w. XIX w. Oficyna, ob. chlew nr 21a, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 22, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 23, 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 26, mur., 3 w. XIX w. Obora nr 26a, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 29, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 32, mur., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 35, mur.,3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 36, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 41, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 43, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 44, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk., nr 45, mur.,/szach., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 46, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk., ob. stra po. nr 47, mur., 1 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 60, mur., 2 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 62, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 63, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 85, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 86, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 87, 4 w. XIX w. Magazyn gosp. ryb. nr 103, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 103, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 108, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 111, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 112, mur., 4 w. XIX w. Paac, ob. gosp. rybackie nr 115, mur., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 116, mur., 1 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 117, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 118, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 119, mur., 1926 r. 68

49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64.

Budynek mieszk. nr 120, mur., 1930 r. Budynek mieszk. nr 138, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 139, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 140, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 145, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 150, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 151, mur./szach., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 152, 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 154, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 162, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 163, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 168, 3 w. XIX w. Willa, ob. PGR, mur., 1878 r. Budynek fabryczny, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 13, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 31, mur., 4 w. XIX w.

POWITNE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Budynek mieszk. nr 10, 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 13, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 17, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 18, mur., 1 w. XX w. Stodoa nr 23, mur./szach., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 11, mur./szach., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 22, mur., pocz. XX w.

WITOSZW 1. Budynek mieszk. nr 3. 2. Budynek mieszk. nr. 12. PRZEJSAW 1. 2. 3. Budynek mieszk. nr 11, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 18, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 19, mur., pocz. XX w. 69

4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Budynek mieszk. nr 24, mur., 1 po. XX w. Budynek mieszk. nr 28, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 33, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 43, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 59, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 63, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 64, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 58, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 53, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 25, mur., pocz. XX w.

TOMISAW 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Koci p.w. w. Franciszka, 1937- (Zabytek rejestrowy, str. 50) Wiea kocioa, 1 po. XVI w. (integralna cz zabytku rejestrowego, str. 50) Cmentarz XVIII XIX w. Szkoa podstaw., mur., 1902 r. Budynek mieszk. nr 1, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 2, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 18, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 21, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 22, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 27, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 33, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 35, mur., 2 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 38, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 39, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 41, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 51, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 56, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 57, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 58, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. nr 59, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. i zabud. gosp. nr 61 i 61a, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 62, mur., 2 w. XIX w. 70

23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46.

Budynek mieszk. - gosp. nr 64, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 66, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 71, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 72, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 73, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 74, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 80, mur., 1 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 83, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 85, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 86, mur., k. XIX w. Budynek mieszk. nr 92, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 95, mur., pocz. XX w. Budynek mieszk. - gosp. nr 95, mur., 1910 r. Stodoa nr 95a, mur./szach., 1911 r. Budynek mieszk. nr 100, mur., XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 102, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 103, mur., 3 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 104, mur./szach., 2 w. XIX w. Budynek mieszk. nr 108, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 111, mur., 4 w. XIX w. Budynek mieszk.-gosp. nr 112, mur., 1 w. XX w., 1909 r. Budynek mieszk. nr 117, mur., 1 w. XX w. Budynek mieszk. nr 123, XIX/XX w. Budynek mieszk. nr 126, XIX/XX w.

Zabytki archeologiczne stanowi sko 1/9 2/4 (1/1) 3/14 1, 2 3/4 1, 2

l.p 1 2 3 4 5 6

miejsce Bronowiec Kliczkw Kliczkw awszowa awszowa Oobok

obiekt obozowisko cmentarzysko zamek osada osada znalezisko

datowanie neolit kultura uycka po 1297 r. epoka kamienna redniowiecze neolit

obszar AZP 74-12 AZP 75-13 AZP 74-13 AZP 73-13 AZP 73-13 AZP 75-12

71

7 Oobok 8 Oobok 9 Oobok 10 Oobok 11 12 13 14

luna osada osada osada osada osada

neolit pne redniowiecze pne redniowiecze pne redniowiecze epoka kamienia mezeolit XIII-XIV

AZP 74-12 AZP 74-12 AZP 74-12 AZP 74-12 AZP 74-12 AZP 75-13 AZP 75-13 AZP 74-12 AZP 75-13 AZP 75-13 AZP 74-13 AZP 74-12 AZP 74-12 AZP 74-12 AZP 74-13 AZP 74-13 AZP 74-13 AZP 74-13 AZP 74-13 AZP 74-13 AZP 74-13 AZP 74-13

3/8 4/7

5/6 6/5 7/4 1/7 2/8 1/1 1/5 2/6 4/15

Oobok osada Osieczw osada Osieczw osada Stanowisko w pisane do rejestru Osiecznica 15 (Parowa- na karcie ewid. osada epoka kamienna
stano. archeo.)

16 Osiecznica 17 Osiecznica 18 Osiecznica 19 Parowa 20 Parowa 21 Parowa 22 23 24 25 26 27 28 Przejsaw Przejsaw Przejsaw Przejsaw Przejsaw Przejsaw Przejsaw

osada znalezisko lune osada osada osada osada osada osada osada osada osada osada osada osada

epoka kamienna, I okres epoki brzu epoka brzu redniowiecze wczesne redniowiecze pradzieje redniowiecze, epoka kamienna pradzieje epoka brzu kultura uycka kultura uycka epoka brzu pradzieje pradzieje epoka brzu, kultura uycka epoka brzu, kultura uycka epoka brzu, kultura uycka epoka brzu, kultura

2/2 3/3 4/10, 5/11 1 2 3 4 5 6 7 8

29 Przejsaw

30 Przejsaw

osada

AZP 74-13

31 Przejsaw 32 Przejsaw 33 Przejsaw

osada osada osada

AZP 74-13

10 11 12

AZP 74-13 uycka epoka brzu, kultura AZP 74-13

72

34 Przejsaw 35 Tomisaw 36 Tomisaw 37 Tomisaw 38 Tomisaw

osada osada osada osada osada

uycka epoka brzu, kultura uycka epoka brzu, kultura uycka epoka brzu, kultura uycka epoka brzu, kultura uycka pradzieje

AZP 74-13 AZP 75-13 AZP 75-13 AZP 75-13 AZP 75-13

13 2/3 3/11 4/12

Gmina posiada 15 zabytkw nieruchomych w wikszo pooonych we wsi Kliczkw zwizane z zespoem paacowo - parkowym i budynkami przylegymi wasnoci prywatnej. Pozostae - to obiekty sakralne bdce wasnoci Kocioa i komunaln gminy. Zabytki nieruchome to 112 pozycji wpisanych do rejestru, s w wikszoci czci wyposaenia kociow, jak rwnie kompleksu paacowego Kliczkw. Prcz tego 2 cmentarze oraz zabytek archeologiczny i park paacowy jako forma zaprojektowanej zieleni wpisanych do rejestru, zachowane w stanie dobrym. Od roku 2007 gmina prowadzi take karty ewidencyjne miejsc pamici. Plan zagospodarowania przestrzennego wyznacza w/w strefy ochrony konserwatorskiej. Plan zagospodarowania przestrzennego gminy wymienia ponadto 251 zabytkw nieruchomych w zdecydowanej wikszoci budynkw mieszkalnych bd gospodarczych datowanych na XIX w. oraz 37 stanowisk archeologicznych. W gminie Osiecznica nie wystpuj sytuacje konfliktowe miedzy wadzami gminy a wacicielami prywatnymi obiektw zabytkowych, ktre zwizane byy by z uytkowaniem czy wykorzystaniem zabytkw. Kooperacja midzy wymienionymi podmiotami jest bardzo dobra, co najpeniej obrazuje przykad uytkowania kompleksu paacowego Kliczkw, ktrzy dziki otwartoci i dalekowzrocznoci urzdnikw gminy dzi jest w rkach prywatnych i prosperuje jako centrum konferencyjne przy zachowaniu wszelkich wytycznych wynikajcych z uytkowani zabytku rejestrowego, wpisanego w stref A ochrony konserwatorskiej. Ponadto Gmina Osiecznica sprzyja wacicielom zabytkw rejestrowych w pozyskiwaniu rodkw na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane po przez informowanie o sposobach posykiwania rodkw docelowych jak i sama przyznaje

73

dotacje. Przykadowo w 2007 roku przekazano 20 ty. z., a nastepnie w 2009 r. kolejne 25 tys. z. na prace konserwatorskie przy Kociele p.w. trzech Krli w Kliczkowie. Natomiast w biecym roku podpisano umow midzy Urzdem Gminy a parafi w Parowej na zakup pytek niezbdnych do wyoenia posadzki w kociele, ktre jest obiektem wpisanym do rejestru zabytkw. Natomiast w okresie obowizywania programu zaplanowane s oglnodostpne spotkania promocyjno informacyjne organizowane przez urzdnikw, ktre bd miay na celu przekazywania mieszkacom gminy informacji o obowizkach i korzyciach jakie wynikaj na przykad z posiadania zabytkw, czy uytkowania dziaek, na ktrych znajduj si stanowiska archeologiczne. Obiekty wpisane do Rejestru Zabytkw objte s rygorami prawnymi wynikajcymi z treci ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr.162 poz. 1568). Pozostae obiekty chronione s w gminnym planie zagospodarowania przestrzennego, w ktrym wyznacza si strefy ochrony konserwatorskiej i wymienia obiekty jako podlege ochronie, zgodnie z przepisami wynikajcymi z uchway Rady Gminy Osiecznica nr XII/61/2003 z dnia 21 padziernika 2003 r. oraz nr XLIV/244/2006 z dnia 14 lipca 2006 roku. Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr.162 poz. 1568) podstaw do sporzdzenia programu opieki jest gminna ewidencja zabytkw.

6.2.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla gminy.

Zaoenie paacowo parkowo - folwarczne w Kliczkowie. Jest to zaoenie jedno z najwikszych w rejonie, stanowi cenny zabytek architektury oraz atrakcj turystyczn i wizytwk gminy Osiecznica. Cay kompleks powsta w kocu XIV w., zgrupowany wok dwch nieregularnych, wewntrznych dziedzicw. Renesansowy dwr stanowi najstarsz cz zamku. W kocu XIX w. dokonano gruntownej rozbudowy i przebudowy caego zaoenia w duchu neorenesansu i nawizywania do stylistyki wczesnych zamkw francuskich. Stworzono w ten sposb jego dzisiejszy

74

ksztat, wyrniajcy go wyranie wrd wielu podobnych zaoe na Dolnym lsku. Zamek otoczony jest piknym parkiem, z ciekawymi okazami zabytkowych drzew, a w jego pobliu znajduje si jeden z nielicznych w Europie cmentarz koni z zachowanymi jeszcze dwoma nagrobkami. Koci p.w. Trzech Krli z XV wieku we wntrzu kocioa s dwa rzebione otarze w drewnie. Trzyczciowy otarz gwny przedstawia Pokon Trzech Krli, drugi boczny zaliczany jest do najcenniejszych zabytkw w tym kociele, jest to drewniane epitafium ufundowane przez rodzin Rechembergw. Koci parafialny p.w. Stygmatw w. Franciszka z Asyu w Tomisawiu, wraz z dzwonnic i cmentarzem kocielnym okolonym murem kamiennym z bram. Koci powsta w XVI w. przebudowany w 1836 z glazurowej cegy. Zabytkowe s te pyty nagrobne z XVI i XVII w. oraz budynek plebani.

Koci poewnagelicki w Parowej - obecnie koci parafialny p.w. w. Antoniego wraz z kaplic cmentarn i cmentarzem przykocielnym. Koci parafialny wyposaony jest w 13 zabytkw ruchomych m.in. otarz, ambona, drewniane empory. Otarz z XVII wieku o formie architektonicznej, dwukondygnacyjny przedstawiajcy posta w. Antoniego. Dom zabytkowy w Kliczkowie dworskie czworaki z XIX wieku o charakterystycznej zabudowie ryglowej ( budynek nr 26 ). Dom przy ul. Jodowej nr 7 w Osiecznicy budynek, w ktrym urodzi si Abraham G. Werner, geolog i mineralog, profesor Akademii Grniczej we Freibergu, twrca europejskiej systematyki ska i mineraw opartej na ich cechach zewntrznych.

75

7. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy Osiecznica. Analiza szans i zagroe.

Mocne strony gminy Osiecznica i wynikajce z nich szanse: a) dziedzictwo kulturowe: Liczne zabytki nieruchomych na terenie gminy. Dobry stan zabytkowych obiektw sakralnych. Miejsca pamici (obelisk, pomniki). Kompleks paacowo zamkowy jako markowy produkt turystyczny. Realizacja programu Kliczkowkiego Parku Kulturowego. Stara i bogata historia gminy; ciekawostki historii najnowszej zwizane z stacjonowaniem wojsk witoszowie. Dbao o tradycje kulturowe gminy folklor - istnienie zespow ludowych. Prywatne Izby Rkodziea galeria znajdujca si w Przejsawiu. Duga tradycja garncarska; 5 zakadw Ceramiki Bolesawieckiej, czyli kamionki uytkowej zdobionej metod stempelkow, znajdujce si w Parowej. Wadze gminy prowadz rozpoznanie i badania stanu dziedzictwa kulturowego i rodowiskowego, co ma doprowadzi do rozszerzenia liczby zabytkw wpisanych do rejestru. Prowadzenie ewidencji kart pamici. Moliwo pozyskiwania funduszy unijnych na rzecz poprawy stanu zachowania zabytkw. Moliwo przejcia zabytkowych obiektw i adoptowanie ich do rnych funkcji (s to wiee cinie w awszowej, Parowej i witoszowie, budynki dworcowe PKP). b) Walory turystyczne i przyrodnicze: Atrakcyjny przyrodniczo region (rozlege kompleksy Borw Dolnolskich, czyste rzeki, liczne zbiorniki wodne, mineray). Bogata oferta szlakw tematycznych (m.in. onierska cieka Dydaktyczna)

76

30 pomnikw przyrody oywionej. 4 zabytkowe aleje drzew. cieki rowerowe, konne. Tablice informacyjne na ciekach dydaktycznych. Dobra infrastruktura komunikacyjna; blisko autostrady A4 i A18 oraz drogi krajowej nr 12, pooenie przygraniczne i blisko Bolesawiec z jego dziedzictwem kulturowym i muzeum. miasta powiatowego

c) Czynniki spoeczne: Wysoki stopie edukacji spoecznej w zwizku z ochron rodowiska. Czonkowstwo w Zwizku Gmin Kwisa. Powsta on w celu poczenia si znajdujcych si w nim gmin, by lepiej i skuteczniej chroni rodowisko naturalne i zwikszy atrakcyjno turystyczn regionu. Udzia Borw Dolnolskich w programie Natura 2000. Uczestnictwo gminy w programie Euroregion Nysa. Gmina jest czonkiem Dolnolskiej Organizacji Turystycznej (DOT). Wsppraca z gminami partnerskimi: Nykobing Rorvig w Danii oraz Dogerschau Gaussie w Niemczech, m.in. na poziomie wymiany kulturowej. Rnorodno wydarze rozrywkowych o charakterze gminnym i tematyce historycznej (Majwka Rycerska, Jarmark redniowieczny, Obchody dnia w. Huberta, Integracja mieszkacw i promowanie regionu poprzez organizacj Dni Gminy Osiecznicy, Gminnych Doynek oraz Sportowego Turnieju Rodzinnego, Bieg Waami Chrobrego. Wydanie w 1999r. przewodnika historycznego Osiecznica i okolice autorstwa Mariusza Olczaka i Zdzisawa Abramowicza. Sabe strony gminy Osiecznica oraz wynikajce z nich zagroenia : Brak penej dokumentacji ewidencyjnej zabytkw (m.in. kart gminnej ewidencji zabytkw). Saba promocja walorw historycznych gminy (prcz kompleksu Kliczkw). Potrzeba uaktualnienia przewodnika historycznego po gminie, brak folderw informacyjnych i promujcych dziedzictwo kulturowe gminy. 77

Ograniczone rodki finansowe gminy, w zwizku z niskimi dotacjami z budetu pastwa na rzecz ochrony zabytkw i dbr kultury. Brak szerokiej i zrnicowanej bazy noclegowej i gastronomicznej. Zy stan zachowania zabytkowych wiey cinie oraz budynkw dworcowych PKP Brak izb pamici, skansenw. Zaniedbania w stanie zachowania zabytkw bdcych wasnoci prywatn. Niski wskanik zatrudnienia, co powodowa moe stagnacj mieszkacw gminy. Niska wiadomoci spoeczna dotyczca znaczenia i korzyci wynikajcych z opieki nad zabytkami. Wysokie bezrobocie.

8. Zadania programowe, priorytety i kierunki dziaa programu opieki nad zabytkami dla gminy Osiecznica.
Poniej wyznaczono trzy gwne zadania gminnego programu opieki nad zabytkami. W ramach tych priorytetw wyznaczono kierunki dziaa oraz w punktach konkretne zadania do zrealizowania przez gmin w ramach opieki.

Priorytet I: Dziedzictwo kulturowe jako element rozwoju spoeczno - gospodarczego gminy. Kierunki I: Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania: Opracowanie planu remontw zabytkw w kocioach w Kliczkowie, Tomisawiu i Parowej oraz nagrobkw w parku paacowym Kliczkw. Podejmowanie stara i tworzenie dokumentacji niezbdnej do pozyskiwania rodkw zewntrznych na prace konserwatorsko remontowe. Rozpoznanie moliwoci zabezpieczenia i adaptacja dziedzictwa kulturowego znajdujcego si w rkach prywatnych.

78

Pozyskanie rodkw zewntrznych i wasnych gminy na dofinansowanie instalacji zabezpieczajcych obiekty zabytkowe przed poarem i kradzie. Opracowanie planu kontroli stanu utrzymania i sposobu uytkowania obiektw zabytkowych znajdujcych si w zasobach gminy. Opracowanie kart adresowych gminnej ewidencji zabytkw. W dalszym cigu kontynuowane bdzie prowadzenie ewidencji kart pamici.

Kierunki II: Podejmowanie dziaa promocyjnych zwikszajcych atrakcyjno zabytkw na potrzeby spoeczne i turystyczne gminy. Publikowanie na stronie internetowej gminy penych informacji o zabytkach. Stworzenie map i tras umoliwiajcych zwiedzanie zabytkw - trasy rowerowe, piesze, konne, samochodowe. Opracowanie atrakcyjnej graficznie mapy zabytkw znajdujcych si na terenie gminy, ktra uatwi ich dostpnoci i stanowi bdzie element promocyjny. Iluminacja Kocioa p.w. trzech Krli w Kliczkowie. Opracowanie programu systemu informacji wizualnej tj. tworzenie jednolitych tematycznie, widocznych i atrakcyjnych graficznie tablic informacyjnych przy zabytkach w gminie, z informacjami o moliwociach ich zwiedzania. Kierunki III: Podejmowanie dziaa umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. Organizacja spotka o moliwociach tworzenia miejsc pracy zwizanych z dziedzictwem kulturowym gminy Osiecznica. Rozpoznanie moliwoci stworzenia profesjonalnej grupy operacyjnej, ktra zaja by si pracami na terenach objtych ochron. Szukanie sposobw merytorycznego wsparcia rozwoju gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych obiektach lub w ich bezporednim ssiedztwie, gdzie oferowany bdzie wypoczynek i rozrywka z regionalnymi potrawami, wdkarstwem, grzybobraniem itp., Zwyczajami miejscowych tradycjach. opartymi na

79

Priorytet II: Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego. Kierunki I: Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i rodowiska

przyrodniczego. Opracowywanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, szczeglnie obszarw o duym nasyceniu obiektami zabytkowymi oraz obszarw wskazanych ochrony do ochrony w studium uwarunkowa krajobrazowych i zagospodarowania przestrzennego gminy. Uwzgldnianie walorw widokowo w opracowaniach planistycznych. Ochrona panoram oraz przedpoli widokowych wsi o wartociach kulturowych.

Kierunek II: Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy. Rozpoznanie moliwoci i koniecznoci tworzenia wnioskw o wpis do rejestru zabytkw. Priorytet III: Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym. Organizowanie spotka zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego. Organizowanie edukacyjnych. Wydawanie i wspieranie publikacji powieconych problematyce dziedzictwa kulturowego gminy. Wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji szkolnej. Wspieranie rozwoju i tworzenie regionalnych skansenw, izb pamici, plenerowo sezonowych muzew czy wystaw rkodziea itp. i wspieranie konkursw, wystaw i innych dziaa

80

9. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami.

Dostpne instrumentarium suce realizacji niniejszego programu generalnie wynika z obowizujcych przepisw prawnych oraz opartych na nich dziaaniach umocowanych ekonomicznych. W realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami dla gminy Osiecznica wykorzystane zostan nastpujce grupy instrumentw: instrumenty prawne, instrumenty koordynacji, instrumenty finansowe, instrumenty spoeczne, instrumenty kontrolne. 1. Instrumenty prawne wynikajce z przepisw ustawowych: - programy okrelajce polityk pastwa i wojewdztwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego, - miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, - budowy parkw kulturowych, - wnioskowanie o wpis do rejestru zabytkw obiektw bdcych wasnoci gminy, wynikajce z przepisw ustawowych dokumenty wydawane przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw. b) Instrumenty finansowe: - finansowanie prac konserwatorskich i remontowych przy obiektach zabytkowych bdcych wasnoci gminy, - korzystanie z funduszy europejskich oraz dotacji, - subwencje, dofinansowania, nagrody, zachty, zbirki spoeczne, - dofinansowania dla wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych. c) Instrumenty koordynacji: - strategia rozwoju wojewdztwa, powiatu i gminy, - program rozwoju rodowiska przyrodniczego, - plany ochrony Borw Dolnolskich, - umowy, porozumienia, kontrakty, w realiach finansw publicznych i instrumentw prawno -

81

- wsppraca z orodkami naukowymi i akademickimi, - wsppraca z kocioami parafialnymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. 4. Instrumenty spoeczne poprzez dziaania: - edukacyjne i kulturowe, - promocyjne, - informacyjne, - sprawna komunikacja, - wspdziaanie z organizacjami spoecznymi, - dziaania prowadzce do tworzenia miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. 5. Instrumenty kontrolne: - aktualizacja gminnej ewidencji zabytkw, - aktualizacja bazy danych geodezji i gospodarki gruntami, infrastruktury technicznej (w tym komunikacji), stanu zagospodarowania przestrzennego gminy, stanw technicznych obiektw zabytkowych, poziomu bezrobocia, - monitoring stanu zagospodarowania przestrzennego oraz stanu zachowania dziedzictwa kulturowego.

10. Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami.

Jak wynika z ustawy o ochronie zabytkw zadaniem samorzdowych wadz lokalnych jest obowizek sporzdzania co dwa lata sprawozda z realizacji gminnych programw opieki nad zabytkami. Sprawozdanie to powinno by przedstawione radzie gminy. Ocena stanu realizacji programu powinna by przeprowadzona przez rad gminy, przy ewentualnym udziale wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Dla oceny istotne znaczenia bdzie miaa rwnie opinia mieszkacw gminy. Kryteria prowadzenia oceny realizowanych zada.

82

1. Starania zwizane z rewaloryzacj dbr dziedzictwa kulturowego gminy Osiecznica jako jeden z czynnikw rozwoju spoecznego, kulturowego i gospodarczego gminy. Gmina Osiecznica przeznaczya ze swego budetu 20% wydatkw na ochron i opiek nad zabytkami. Warto finansow zrealizowanych zaoe rewitalizacyjno rewaloryzacyjnych szacuje si od roku 2007 do 2009 na 29,5 ml. z. W tym uwzgldnia si budow cieek turystycznych i fundusze powicone na realizacje programw odnowy i rozwoju obszarw wiejskich. Od 2007 do 2009r. przyznano dotacje w wysokoci 35 ty. z. na prace przy kociele w Kliczkowie. Opracowanie planw remontw 5 zabytkw, a obecnie przeprowadzane s prace remontowo konserwatorskie tych obiektw. Wystosowane zostan odpowiednie wnioski o pozyskanie zewntrznych rodkw finansowych na remonty i zabezpieczanie obiektw przed poarem i kradzie. W ramach biecych zada oraz przy udziale rodkw zewntrznych gmina prowadzi bdzie ewidencj kart pamici oraz rozpocznie tworzenie kart adresowych gminnej ewidencji zabytkw. Gmina Osiecznica jako jeden z czonkw Zwizku Gmin Kwisy bierze aktywny udzia w rozwoju caego regionu. W zwizku z tym za priorytet postawia sobie rwnie wspprac z organizacjami pozarzdowymi. Wprowadzona zastanie na stron internetow informacje o zabytkach, a nastpnie prowadzone bd prace nad stworzeniem atrakcyjnej graficzne penej mapy zabytkw w gminie, wraz z charakterystyk zasobu i moliwociami zwiedzania. Do koca 2012 roku zostanie zoony projekt iluminacji Kocioa p.w. Trzech Krli w Kliczkowie. Powstawa bd jednolite, graficznie atrakcyjne tablice informacyjne przy zabytkach. 2. Ksztatowanie i ochrona krajobrazu kulturowego gminy Osiecznica.

83

W dalszym cigu wyznaczanie w gminnym planie zagospodarowania przestrzennego stref ochrony konserwatorskiej. Gmina Osiecznica do 2014 r. rozpozna istnienie koniecznoci skadania wnioskw o wpis do rejestru zabytkw nowych obiektw.

3. Promocja i edukacja kulturalno spoeczna oraz dokumentacja dbr dziedzictwa kulturowego gminy Osiecznica. Gmina Osiecznica w ramach promocji turystycznej obszaru stworzya tematyczne szlaki edukacyjne: Geologiczna cieka edukacyjna, Po Puszczy Zgorzeleckiej, Przyrodnicza cieka Edukacyjna, onierska cieka Dydaktyczna, cieka Edukacji Przyrodniczej Szlak Puszczaski. W tym samym celu powstao 63 km tras rowerowych: Dolina Kwisy, Bkitna, Bory Dolnolskie i Oobok Parowa. W gminie powstao rwnie 16 km szlakw pieszych. Na terenie gminy Osiecznica znajduj si 3 bazy noclegowe, w ktrych znajduje si 265 miejsc. Gmina Osiecznica w ramach stara o promocj turystyczn przeznacza fundusze na finansowanie wydawnictw folderw informacyjnych i turystycznych. Do 2009 r. powstao takich 6. Powsta Przewodnik historyczny Osiecznica i okolice autorstwa M. Olczaka i Z. Abramowicza. Organizowane spotka oglnodostpne, aby poszerza wiedz mieszkacw gminy o moliwociach i ograniczeniach zwizanych z dziedzictwem kulturowym, Organizowanie szkole dla pracownika gminy w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. Ustanowienie i przyznawanie nagrody za osignicia w dziedzinie upowszechniania i ochrony kultury materialnej i niematerialnej gminy (w tym prac magisterskich i dyplomowych, konkursw plastycznych, fotograficznych, itd.) Nagrody takie wrczane mog by podczas Dni Gminy Osiecznica. Wydanie przewodnika dotyczcego historii gminy Osiecznica.

84

Organizowanie w szkoach podstawowych i gimnazjach zaj promujcych dziedzictwo kulturowe regionu. Podczas lokalnych imprez wystawianie stoisk promujcych dziedzictwo kulturowe gminy plenerowe muzeum, izba pamici itp.

11. Przykadowe rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami.

1. Publiczne sposoby finansowania inwestycji:

program operacyjny Rozwj inicjatyw lokalnych

Celem jest wyrwnanie rnic w dostpie do kultury, pobudzenie kulturalnych inicjatyw lokalnych oraz stworzenie na poziomie lokalnym warunkw do rozwoju twrczoci. W ramach programu wspierane s wszystkie niskobudetowe zadania tj. takie w ktrych maksymalna wnioskowana dotacja z budetu Ministra Kultury wynosi 25.000 z z zakresu: upowszechnienia kultury edukacji kulturalnej promocji twrczoci ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego inwestycji oraz zakupu wyposaenia pastwowe i samorzdowe instytucje kultury jednostki samorzdu terytorialnego publiczne i niepubliczne szkoy artystyczne I i II stopnia oraz uczelnie artystyczne organizacje pozarzdowe, dla ktrych prowadzenie dziaalnoci kulturalnej jest podstawowym celem statutowym kocioy, parafie, zwizki wyznaniowe archiwa pastwowe przedsibiorcy dziaajcy w sferze kultury

Uprawnionymi wnioskodawcami mog by:

85

Fundusze Generalnego Konserwatora Zabytkw Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami reguluje tryb, zakres i rodzaj dotacji udzielanych z budetu Skarbu Pastwa, za porednictwem GKZ bd WKZ. Osoba fizyczna, jednostka samorzdu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna bdca wacicielem bd posiadaczem zabytku wpisanego do rejestr, moe ubiega si o udzielenie dotacji celowej z budetu pastwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych /Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, Dz. U.162 z dnia 17 wrzenia 2003 r., R. 7, art.73/ Projekt Ochrona rodowiska i Zrwnowaony Rozwj, ktrego operatorem jest ECORYS Polska. To jeden z trzech komponentw Funduszu dla Organizacji Pozarzdowych. Fundusz dla Organizacji Pozarzdowych (FOP) zosta ustanowiony w ramach Mechanizmw Finansowych i przeznaczony jest dla organizacji pozarzdowych na realizacj przedsiwzi o charakterze niedochodowym, przyczyniajcych si do zmniejszania rnic ekonomicznych i spoecznych w obrbie EOG, zwikszenia roli spoeczestwa obywatelskiego Polsce oraz zacieniania wsppracy pomidzy Polsk a Pastwami - Darczycami. Budet FOP stanowi 7% kwoty przeznaczonej dla Polski w ramach Mechanizmw Finansowych i wynosi 37,8 milionw euro. rodki te s dystrybuowane w ramach otwartych konkursw projektw organizowanych w latach 2007-2009. Zadaniem Operatorw jest dystrybucja rodkw dla organizacji pozarzdowych. Do nich naley opracowanie kryteriw wyboru projektw, procedur przyznawania dofinansowania, instrukcji zwizanych z raportowaniem oraz zaplanowanie i przeprowadzenie dziaa, ktre przyczyni si do prawidowego rozlokowania dotacji wrd polskich Organizacji Pozarzdowych. Fundacja Fundusz Wsppracy i ECORYS Polska stworzyy podobne zasady wdraania funduszu, jednak ze wzgldu na odmienne podejcie kadego Operatora jeszcze na poziomie pisania ofert, nie byo moliwe wypracowanie jednolitej procedury aplikowania i wdraania Funduszu dla Organizacji Pozarzdowych. Dlatego pomidzy wytycznymi w poszczeglnych komponentach wystpuj rnice. Aby uatwi beneficjentom 86

orientacj

zasadach

okrelonych

przez

Operatorw

Fundacja

"Fundusz

Wsppracy" i ECORYS Polska wsplnie uruchomili niniejsz stron internetow, ktra ma na celu dostarczenie szczegowych informacji na temat poszczeglnych komponentw. Program Infrastruktura i rodowisko. W ramach programu realizuje si due inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony rodowiska, transportu, energetyki, kultury i dziedzictwa narodowego, ochrony zdrowia oraz szkolnictwa wyszego. czna wielko rodkw finansowych zaangaowanych w realizacj Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko na lata 2007-2013 wynosi 37,6 mld euro, z czego wkad unijny to 27,9 mld euro, za wkad krajowy 9,7 mld euro. Na inwestycje z zakresu kultury zaplanowano przeznaczy 490,0 mln euro. Dodatkowo dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko przewidziane zostay rodki na pomoc techniczn (w sumie 581,3 mln euro). Na Kultur i dziedzictwo kulturowe 576,4 mln euro (w tym 490,0 mln euro z EFRR). Instytucjami odpowiedzialnymi za wdraanie poszczeglnych priorytetw Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko (Instytucjami Poredniczcymi) s: - Ministerstwo rodowiska (priorytety I-V); - Ministerstwo Infrastruktury (priorytety VI-VIII); - Ministerstwo Gospodarki (priorytety IX-X); - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (priorytet XI); - Ministerstwo Zdrowia (priorytet XII); - Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego (priorytet XIII). Finansowanie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionu. Uwzgldnienie Priorytetu 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury sucej wzmacnianiu konkurencyjnoci regionw. Celem realizacji Priorytetu 1 jest wzrost atrakcyjnoci wszystkich regionw przez oddziaywanie na obecne mocne strony regionw gwnie za pomoc inwestycji w infrastruktur. Priorytetowo bd traktowane modernizacja i rozwj infrastruktury technicznej i spoecznej wpywajcej na rozwj potencjau regionu jako caoci, w tym ze znajdujcymi si na jego obszarze najbardziej dynamicznymi centrami wzrostu. W ramach Priorytetu 1 definiuje si 6 celw czstkowych, ktrych realizacja determinuje konkurencyjno regionw. Jeden z nich to zwikszenia roli turystyki,

87

kultury i dziedzictwa kulturowego jako czynnikw rozwoju wojewdztw i kraju. Rodzaje kwalifikujcych si projektw z zakresu kultury: 2. Projekty infrastrukturalne (o minimalnej wartoci cakowitej 1 mln euro) projekty zwizane z rewitalizacj, konserwacj, renowacj,

rewaloryzacj, zachowaniem, modernizacj, adaptacj historycznych i zabytkowych obiektw wraz z ich otoczeniem , projekty obiektw projekty zwizane z rewitalizacj, wraz z konserwacj, ich otoczeniem obiektw renowacj, oraz ich rewaloryzacj, zachowaniem, modernizacj, adaptacj publicznych poprzemysowych zwizane z przystosowanie na cele kulturalne, zabezpieczeniem dziedzictwa kulturowego na wypadek zagroe (np. przed wamaniami, poarem), projekty dotyczce budowy, rozbudowy i modernizacji publicznej infrastruktury kulturalnej przyczyniajcej si do aktywnego udziau spoeczestwa w kulturze , projekty dotyczce opracowania i utworzenia systemw informacji kulturalnej, internetowej, projekty dotyczce rozwoju i modernizacji publicznej infrastruktury informacyjnej (np. centra i punkty informacji kulturalnej). Programy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2010. Wraz z wstpieniem do Unii Europejskiej nasz kraj uzyska moliwo korzystania z nowych rde finansowania dziaa kulturalnych. Dostpne w ramach struktur europejskich fundusze dla kultury aktywnie przyczyniaj si do bardziej skutecznej ochrony i promocji polskiego dziedzictwa kulturowego, wzbogacaj ofert polskich instytucji kulturalnych, jak rwnie s doskonaym obszarem wymiany dobrych praktyk pomidzy kooperujcymi podmiotami. Trwaj obecnie prace nad now wersj asystenta wnioskodawcy na rok 2010. Gdy zostan zakoczone, zostanie on uruchomiony. Program KULTURA (2007-2013). Program Kultura wspiera projekty: w tym nowoczesnej, interaktywnej sieci informacji

88

o o charakterze europejskim o non-profit o ze wszystkich dziedzin kultury - wieloelementowe (brak podziau na sektory) o projekty mikkie (tj. nieinwestycyjne, brak zakupw dbr trwaych) o realizowane z udziaem jak najwikszej iloci i jak najbardziej geograficznie rozprzestrzenionych partnerw zagranicznych. Organizacje dziaajce w dziedzinie kultury otrzymuj wsparcie na projekty wsppracy ponad granicami oraz na tworzenie i realizacj dziaa kulturalnych i artystycznych. W ramach tej czci nacisk pooony jest na pomoc w nawizywaniu wsppracy przez takie organizacje uczestniczce w programie Kultura, jak teatry, muzea, stowarzyszenia zawodowe, centra badawcze, wysze uczelnie, instytuty kultury i organy wadzy publicznej z rnych krajw. Dziki wsplnemu dziaaniu rne sektory mog rozwija prowadzon dziaalno kulturaln i artystyczn ponad granicami krajw. Program Europejska Wsppraca Terytorialna. Programy Europejskiej

Wsppracy Terytorialnej (European Territorial Cooperation) oraz Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa (European Neighbourhood and Partnership Instrument) zastpi przedsiwzicia realizowane w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III 2004-2006. Komponentom INTERREG-u III bd odpowiaday trzy typy programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej:

programy wsppracy transgranicznej zastpi INTERREG III A, programy wsppracy transnarodowej zastpi INTERREG III B, programy wsppracy midzyregionalnej (INTERREG IV C) zastpi INTERREG III

Gwne priorytety wsppracy midzyregionalnej to: * Priorytet 1 dotyczy innowacyjnoci oraz gospodarki opartej na wiedzy koncentrujc si przede wszystkim na kwestiach zwizanych z innowacyjnoci, badaniami i rozwojem technologii, przedsibiorczoci oraz MP, spoeczestwem informacyjnym, zatrudnieniem i kwalifikacjami.

89

* Priorytet 2 dotyczy rodowiska naturalnego oraz zapobiegania ryzyku, a w szczeglnoci oraz kwestii zwizanych z zagroeniami naturalnego, naturalnymi energetyk, i technologicznymi, gospodark wodn, gospodark odpadami, rnorodnoci biologiczn zachowaniem dziedzictwa zrwnowaonym transportem, dziedzictwem kulturowym i krajobrazem. * Priorytet 3 dotyczy technicznego wsparcia dla programu (pomoc techniczna). Program Fundusz Wymiany Kulturalnej. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wystpio jako Operator Funduszu Wymiany Kulturalnej w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Zakres tematyczny skadanych wnioskw powinien mieci si w podanych niej obszarach: muzyki i sztuki scenicznej, dziedzictwo kulturowe, sztuki plastyczne i wizualne, literatura i archiwa. Wnioski mog skada: jednostki samorzdu terytorialnego i ich zwizki, publiczne instytucje kultury, publiczne szkoy i uczelnie artystyczne, archiwa pastwowe, organizacje pozarzdowe ze sfery kultury, artyci, twrcy, animatorzy ze sfery kultury, kierowani przez jeden z podmiotw wymienionych w pkt. a-d. Wymagane jest posiadanie co najmniej jednego Partnera pochodzcego z Pastw - Darczycw, czyli Norwegii, Liechtensteinu, Islandii, potwierdzone listem intencyjnym (lub umow partnersk), ktry stanowi jeden z zacznikw do wniosku aplikacyjnego. Poziom dofinansowania do 90 % kosztw kwalifikowanych projektu. Wymagany wkad wasny co najmniej 10 % kosztw kwalifikowanych projekt. Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego jako rda finansowania inwestycji samorzdw. Na mocy "Umowy o rozszerzeniu EOG" z 14 padziernika 2003 r. ustanowiona zostaa pomoc finansowa krajw Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) dla najmniej zamonych pastw UE. Dofinansowanie obejmuje midzy innymi przedsiwzicia regionalne i lokalne z zakresu ochrony rodowiska, transportu publicznego, rozwoju zasobw ludzkich, opieki zdrowotnej, ochrony dziedzictwa kulturowego, odnowy miast, polityki regionalnej. Przyznana Polsce kwota w wysokoci 533,51 milionw euro bdzie wykorzystywana w latach 2004-2009.W szczeglnoci pienidze przeznaczone s dla organw administracji samorzdowej wszystkich szczebli oraz dziaajcych na ich terenie podmiotw partnerstwa 90

publiczno-prywatnego, spoecznych. Projekty

instytucji jednostek

branowych samorzdu

rodowiskowych terytorialnego mog

organizacji uzyska

dofinansowanie do 85% cakowitych kosztw kwalifikowanych przedsiwzicia. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - fundusz utworzony w 1975 na podstawie art. 160 Traktatu ustanawiajcego Wsplnot Europejsk. Zgodnie z tym przepisem, celem funduszu jest przyczynianie si do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wsplnocie poprzez niwelowanie rnic w poziomach rozwoju oraz zacofania regionw. W zakresie swoich zada fundusz wspomaga w szczeglnoci rodowisko produkcyjne i konkurencyjno przedsibiorstw, badania naukowe i rozwj technologiczny, inwestycje infrastrukturalne, ochron rodowiska, rozwj turystyki i inwestycji kulturalnych, a take rozwj spoeczestwa informacyjnego oraz wspprac przygraniczn. Beneficjentami rodkw finansowych pochodzcych z tego funduszu s przede wszystkim przedsibiorcy, instytucje otoczenia biznesu, instytucje pozarzdowe, administracja rzdowa oraz samorzdy terytorialne, instytucje i jednostki badawczo-rozwojowe. Fundusz przyczynia si do rozwoju turystyki, inwestycji kulturalnych oraz ochrony dziedzictwa kulturowego i naturalnego, pod warunkiem, e w wyniku ich realizacji tworzone s miejsca pracy. W tym zakresie rodki funduszu wspomagaj tworzenie i modernizacj lokalnej i regionalnej infrastruktury turystycznej (np. komunikacyjnej, noclegowej, gastronomicznej). Fundusz finansuje take inne projekty, przyczyniajce si do wzrostu atrakcyjnoci danego regionu dla turystw, takie jak dziaania promocyjne. Przez ochron dziedzictwa kulturowego i naturalnego naley rozumie z kolei pomoc w zakresie odnowy, modernizacji i renowacji zabytkw kultury i sztuki, jak kocioy, muzea, skanseny itp. oraz w zakresie konserwacji obiektw przyrodniczych. Program unijny Rozwoju Obszarw Wiejskich W ramach przedmiotowego programu moliwe jest finansowanie dziaa ujtych w nastpujcych priorytetach: Priorytet 3: Jako ycia na obszarach wiejskich i zrnicowanie gospodarki wiejskiej. Dziaanie 3.4. Odnowa i rozwj wsi: zadania z zakresu kultury, ktre przyczyni si do poprawy jakoci ycia 91

na obszarach wiejskich, mog by wspierane gwnie w ramach dziaania 3.4. Odnowa i rozwj wsi; wpynicie na popraw jakoci ycia na obszarach wiejskich poprzez zaspokajanie potrzeb spoecznych i kulturowych mieszkacw wsi oraz promowanie obszarw wiejskich; umoliwienie rozwoju tosamoci spoecznoci wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarw wiejskich oraz wpynicie na wzrost atrakcyjnoci turystycznej i inwestycyjnej obszarw wiejskich. Beneficjenci dziaania: gmina, instytucja kultury, dla ktrej organizatorem jest jednostka samorzdu terytorialnego, koci lub inny zwizek wyznaniowy, organizacja pozarzdowa majca status organizacji poytku publicznego. Typy projektw z zakresu kultury: budowa, przebudowa, remont lub wyposaenie obiektw penicych funkcje publiczne, spoeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe; suce promocji obszarw wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury; zakup obiektw charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynkw bdcych zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne; odnowa, eksponowanie lub konserwacja lokalnych pomnikw historycznych, kultywowanie tradycji spoecznoci lokalnej oraz tradycyjnych zawodw. budynkw bdcych zabytkami lub miejsc pamici;

Dziaanie 3.2. Tworzenie i rozwj mikroprzedsibiorstw: wzrost konkurencyjnoci gospodarczej obszarw wiejskich, rozwj przedsibiorczoci i rynku pracy, a w konsekwencji wzrost zatrudnienia na obszarach wiejskich. Beneficjenci dziaania: osoba fizyczna lub osoba prawna, lub jednostka organizacyjna nieposiadajca osobowoci prawnej, ktra prowadzi (podejmuje) dziaalno jako mikroprzedsibiorstwo zatrudniajce poniej 10 osb, majca obrt nieprzekraczajcy rwnowartoci w PLN 2 mln EUR.

92

Typy projektw z zakresu kultury: inwestycje zwizane z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsibiorstw dziaajcych w zakresie rzemiosa lub rkodziea. Priorytet 4. LEADER umoliwia aktywizacj mieszkacw obszarw wiejskich oraz osignicie celw osi 3. Celem osi czwartej jest przede wszystkim budowanie kapitau spoecznego poprzez aktywizacj mieszkacw: przyczynianie si do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich; polepszenie zarzdzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja, wskutek poredniego wczenia lokalnych grup dziaania LGD w system zarzdzania obszarem; pomocne w osigniciu celw osi bd rwnie projekty wsppracy; w osi 4 zadania z zakresu kultury bd wspierane w ramach dziaania pod nazw: Wdraanie lokalnych strategii rozwoju LSR (poprawa jakoci ycia oraz rnicowanie dziaalnoci na obszarach wiejskich, budet dziaania: 639,0 mln EUR). Gwni beneficjenci: w przypadku projektw kwalifikujcych si do udzielenia pomocy w ramach dziaa osi 3 beneficjentami s te podmioty, ktre zostay okrelone jak beneficjenci dla poszczeglnych dziaa osi 3. W odniesieniu do dziaania 3.4 s to: gmina, instytucja kultury, dla ktrej organizatorem jest jednostka samorzdu terytorialnego, koci lub inny zwizek wyznaniowy, publicznego. W przypadku maych projektw: osoby fizyczne zameldowane na obszarze dziaania LGD lub posiadajce siedzib na obszarze dziaania LGD, jeli prowadz dziaalno gospodarcz, organizacje pozarzdowe, osoby prawne, jednostki organizacyjne zwizkw wyznaniowych i kociow posiadajce siedzib na obszarze dziaania LGD lub dziaajce na obszarze LGD. Typy projektw z zakresu kultury: promocja i rozwj lokalnej aktywnoci na obszarach wiejskich, w tym promocji lokalnej twrczoci kulturalnej i artystycznej, z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego; organizacja pozarzdowa majca status organizacji poytku

93

organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych na obszarze objtym dziaalnoci Lokalnej Grupy Dziaania; renowacja, zabezpieczenie i oznakowanie przydronych kapliczek, pomnikw przyrody, odkrywek geologicznych oraz innych miejsc i budowli charakterystycznych dla danej miejscowoci;

zakup strojw, eksponatw i innego wyposaenia dla zespow artystycznych, zespow folklorystycznych oraz innych grup i zespow kultywujcych miejscowe tradycje i zwyczaje;

inwestycje suce utrzymaniu i kultywowaniu tradycyjnych zawodw i rzemiosa oraz inwestycji sucych wspieraniu twrczoci lokalnej lub ludowej;

zakup wyposaenia wietlic wiejskich i ich remont.

12. Realizacja i finansowanie przez gmin Osiecznica zada z zakresu ochrony zabytkw.
Gmina Osiecznica w kadym roku realizacji programu przeznaczy na cele zwizane z ochrona dziedzictwa rodki finansowe w wysokoci do 0,4% dochodw wasnych, co stanowi bdzie okoo 40 ty. zotych rocznie. Pozostay wkad stanowi bd rodki zewntrze m.in. pozyskane z funduszy Konserwatora Zabytkw, w ramach rodkw strukturalnych z Unii Europejskiej oraz od sponsorw. Priorytet I Dziedzictwo kulturowe jako element rozwoju spoeczno - gospodarczego gminy.
Kierunki dziaa 1. Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy 2) Prace konserwatorsko remontowe 2011 - 2012 szacowany koszt caoci Zadania 1) Tworzenie dokumentacji niezbdnej do pozyskiwania rodkw na prace remontowo konserwatorskie. Czas realizacji do 2014 Finansowanie W ramach 0,4% rocznego dochodw gminy + rodki zewntrze

94

stanu ich zachowania

nagrobkw koni i psw park paacowy Kliczkw.

inwestycji 100 ty. z

3) Prace remontowe posadzki w Kociele w Parowej. 4) Prace konserwatorskie przy otarzu w kociele w Tomisawie.

2009 - 2011

30 ty. z wkadu wasnego gminy

2012 2013

szacowany koszt caoci inwestycji 150 ty.

5) Prace konserwatorskie ambony w kociele w Kliczkowie.

2010 - 2011

10 ty. z wkadu wasnego gminy

6) Prace konserwatorskie wiey kolatorskiej w kociele w Kliczkowie.

2010 -2011

10 tys. Wkadu wasnego gminy

7) Przygotowanie wnioskw do pozyskania rodkw finansowych na remonty i zabezpieczanie obiektw przed poarem i kradzie.

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodow gminy + rodki zewntrze

8) Rozpoznanie moliwoci adaptacji zabytkowych wie cinie oraz budynkw dworcowych PKP. 9) Prowadzenie ewidencji kart pamici

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

w zalenoci od potrzeb do 2014

w ramach rodkw wasnych gminy W ramach 0,4% dochodw gminy + rodki zewntrze. W ramach 0,4% rocznego

10) Tworzenie kart adresowych gminnej ewidencji zabytkw. 11) Powoanie zespou pracownikw gminy oraz osb zainteresowanych i uprawnianych do kontroli stanu zachowania dziedzictw kulturowego. 2.Podejmowanie dziaa promocyjnych zwikszajcych atrakcyjno zabytkw na 2) Foldery reklamowe o najcenniejszych zabytkach w raz z map i moliwoci 1) Umieszczenie na stronie internetowej Gminnej Ewidencja Zabytkw.

do 2014

dochodu gminy + rodki zewntrze

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki

95

potrzeby spoeczne i turystyczne gminy

dostpu. W powizaniu z atrakcjami przyrodniczymi, ciekami rowerowymi, pieszymi, samochodowymi. Foldery zwizane z dziedzictwem niematerialnym.

zewntrze

3) Publikowanie folderw (lub innej informacji o dziedzictwie kulturowym) na stronie urzdu gminy, GOKiS oraz w prasie lokalnej i tematycznej.

w zalenoci od potrzeb

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

4) Stworzeniem atrakcyjnej graficzne penej mapy zabytkw w gminie, wraz z charakterystyk zasobu i moliwociami zwiedzania.

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

5) Projekt iluminacji Kocioa p.w. Trzech Krli w Kiczkowie.

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

6) Opracowanie i zamontowanie tablic informacyjnych przy zabytkach na terenie gminy. Wyznaczenie tras spacerowych 3.Podejmowanie dziaa umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opieka nad zabytkami 2) Rozpatrzenie moliwoci merytorycznego wparcia przez gmin rozwoju gospodarstw agroturystycznych promujcych regionaln kultur. 1) Wsppraca ze Starost Bolesawieckim w celu stworzenia grupy specjalistw konserwatorw zajmujcych si pracami przy zabytkach i ich otoczeniu.

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

do 2014

W ramach 0,4% rocznego dochodu gminy + rodki zewntrze

Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego.

96

Kierunki dziaa 1. Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i rodowiska przyrodniczego.

Zadania 1) Wyznaczanie w gminnym planie zagospodarowania przestrzennego strefy ochrony konserwatorskiej.

Czas realizacji w zalenoci od potrzeb

Finansowanie w ramach rodkw wasnych gminy

2) Uwzgldnianie ochrony walorw widokowo krajobrazowych, panoram oraz przedpoli widokowych wsi o wartociach kulturowych w opracowaniach planistycznych. w zalenoci od potrzeb w ramach rodkw wasnych gminy

2. Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy

1) Przeprowadzenie weryfikacji i konsultacji majcych na celu rozpoznanie obiektw zabytkowych w miejscowoci witoszw i innych. 2) Przeprowadzenie konsultacji odnonie moliwoci wprowadzenie strefy OW przy zmianie planu zagospodarowania przestrzennego gminy. 3) Aktualizacja i ewentualne uzupenienie Planu ochrony zabytkw Gminy Osiecznica na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych. 4) Rozpoznanie potrzeby dotyczcej skadania wnioskw o wpisanie innych zabytkw do rejestru. 5) Przeprowadzenie weryfikacji i konsultacji majcych na celu rozpoznanie moliwoci poszerzenia stref ochrony konserwatorskiej przy zmianie planu zagospodarowania przestrzennego.

do 2014

w ramach rodkw wasnych gminy

do 2014

w ramach rodkw wasnych gminy

do 2014

w ramach rodkw wasnych gminy

do 2014

W ramach 0,4% dochodw gminy + rodki zewntrze

do 2014

W ramach 0,4% dochodw gminy + rodki zewntrze

Priorytet III Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym.

97

Kierunki dziaa 1. Dziaania edukacyjne.

Zadania 1) Tworzenie turystycznych pieszych i rowerowych szlakw. 2) Szkolenie pracownika, odpowiedzialnego za ochron dziedzictwa kulturowego. 3) Zorganizowanie spotkania oglno dostpnego, majcego charakter informacyjno promujcy dziedzictwo kulturowe. (przykadowe tematy: szanse i zagroenia dla wacicieli zabytkw , porozumienia konserwatorsko budowlane, waciciel firmy budowlanej mecenasem sztuki, Wymiana okien i co dalej moliwoci dofinansowania prac remontowych przy zabytkach. 4) Ustanowienie i przyznawanie nagrody za osignicia w dziedzinie upowszechniania i ochrony kultury materialnej i niematerialnej gminy (w tym prac magisterskich i dyplomowych, konkursw plastycznych, fotograficznych, itd.) Nagrody takie wrczane mog by podczas np.:Dni gminy Osiecznica

Czas realizacji 2008 -2010

Finansowanie W ramach posiadanych rodkw

do 2014 rodki zewntrze do 2014 W ramach 0,4% dochodw gminy + rodki zewntrze

co rocznie

rodki zewntrze

5) Wydanie przewodnika dotyczcego historii gminy Osiecznica.

do 2011

W ramach rodkw promocji gminy

6) Organizowanie w placwkach owiatowych zaj promujcych dziedzictwo kulturowe regionu.

do 2011

W ramach 0,4% dochodw gminy + rodki zewntrze

7) Promowanie podczas lokalnych imprez dziedzictwa kulturowego gminy plenerowe muzeum, izba pamici itp

co rocznie podczas uroczystoci W ramach 0,4% dochodw gminy + rodki zewntrze

98