UCHWAA RADY GMINY MARCINOWICE NR XXVII/150/09 z dnia 3 kwietnia 2009 r.

w sprawie uchwalenia Gminnego programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice Na podstawie art. 7 ust. 1, art. 18 ust. 2 pkt 6, pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 159 ze zmianami), w zwizku z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zmianami), art. 14 ust. 6, art. 15 ust. 7 i 7a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 ze zmianami) oraz Programem usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski przyjtym przez Rad Ministrw Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r., Rada Gminy Marcinowice uchwala, co nastpuje: 1 Uchwala si Gminny program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice w brzmieniu okrelonym zacznikiem nr 1 do niniejszej uchway. 2 Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy. 3

Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Dolnolskiego. PRZEWODNICZCY RADY GMINY JANINA KUTA Zacznik nr 1 do uchway Rady Gminy Marcinowice nr XXVII/150/09 z dnia 3 kwietnia 2009 r. (poz. 1948)

1. WSTP 1.1. Wprowadzenie

Niniejszy Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice opracowano dla potrzeb Gminy Marcinowice. Celem Programu jest wybr i wskazanie optymalnej drogi postpowania w zakresie gospodarki odpadem niebezpiecznym, jakim jest azbest, wystpujcy na terenie Gminy Marcinowice. Przedstawione cele i dziaania s zgodne z obowizujcym ustawodawstwem oraz kierunkami dziaa i celami okrelonymi w programach rnych szczebli (krajowym, wojewdzkim). W niniejszym Programie, w oparciu o wyniki analiz stanu istniejcego i prognozowanych zmian, opracowano program dziaa i wytyczono cele oraz zadania strategiczne (z podaniem harmonogramw realizacji i okreleniem kosztw eksploatacyjnych systemu oraz kosztw inwestycyjnych zada). Realizacja tych dziaa, umoliwi spenienie obowizujcych i przewidywanych wymogw prawnych, uporzdkowanie i scentralizowanie gospodarki odpadem niebezpiecznym, jakim jest azbest, oraz popraw jakoci rodowiska na terenie miasta i gminy. Azbest znany jest od kilku tysicy lat. Szerokie jego zastosowanie w stosunkowo duych ilociach nastpio w okresie ostatnich 100 lat. Z uwagi na swoje niewtpliwe zalety, jak odporno na wysokie temperatury, na dziaanie mrozu, na dziaanie kwasw, elastyczno, dobre waciwoci mechaniczne i mae przewodnictwo cieplne, wykorzystywany by chtnie jako cenny surowiec rwnie w Polsce. Azbest stosowany by w produkcji okoo 3000 wyrobw przemysowych, lecz przede wszystkim (co najmniej okoo 85%) do produkcji wyrobw budowlanych, szczeglnie pyt dachowych i elewacyjnych, a take, w mniejszych ilociach, do produkcji rur, rozmaitych ksztatek do kanaw wentylacyjnych, instalacyjnych i innych. Produkcja pyt azbestowo cementowych na ziemiach polskich rozpocza si w 1907 roku i trwaa do roku 1998 roku. Materiay zawierajce azbest nale do substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla zdrowia ludzi i z tego powodu powinny podlega sukcesywnej eliminacji. Odpady zawierajce azbest nale do odpadw niebezpiecznych, a gospodarka nimi wymaga prawidowego podejcia oraz szczeglnej kontroli. Szczeglne zasady postpowania z odpadami zawierajcymi azbest reguluje szereg przepisw m.in. ustawa o zakazie stosowania azbestu, ustawa prawo ochrony rodowiska, ustawa o odpadach oraz zwizane z nimi rozporzdzenia wykonawcze. Ostatnia nowelizacja ustawy o zakazie stosowania azbestu z 22 grudnia 2004 roku praktycznie zamkna okres stosowania wyrobw zawierajcych azbest w Polsce. Do

rozwizania pozostaje natomiast bardzo wany ze wzgldu na zdrowie ludzi i stan rodowiska problem sukcesywnego usuwania zuytych wyrobw zawierajcych azbest. Grone dla zdrowia s wkna respirabilne, wystarczajco drobne, by przenikn gboko do puc. Wkna powstaj na skutek dziaania mechanicznego (np. gdy pyty azbestowe s amane lub poddane jakiejkolwiek obrbce mechanicznej lub cieraniu). Rada Ministrw Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 roku przyja Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski. Program ten obejmuje okres 30letni, tj. lata 20032032. Realizacja zada przewidzianych w tym Programie... wymaga zaangaowania administracji publicznej i rnych instytucji dziaajcych na trzech poziomach: centralnym: Rada Ministrw, minister waciwy do spraw gospodarki, Gwny Koordynator Programu ... (w strukturze ministerstwa), wojewdzkim: wojewoda, samorzd wojewdztwa, 1.2. Oglna charakterystyka Gminy Marcinowice lokalnym: samorzd powiatowy (miasta na prawach powiatu), samorzd gminny. W celu realizacji zada przewidzianych w Programie usuwania azbestu, niezbdnym jest zaangaowanie administracji publicznej wszystkich stopni oraz rnych instytucji na szczeblu krajowym, wojewdzkim i lokalnym. Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski zakada, i na poziomie lokalnym w realizacj zada Programu zaangaowane powinny by zarwno samorzd powiatowy, jak i gminny. Do kompetencji samorzdw winno nalee: nadzorowanie realizacji Programu i wykorzystania przyznanych rodkw finansowych, prowadzenie lokalnej polityki spoecznej w zakresie opat za skadowanie odpadw zawierajcych azbest, np. w stosunku do uboszych wacicieli obiektw czciowe lub cakowite zwalnianie z opat; inicjowanie i organizowanie innych form pomocy dla mieszkacw, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. Gmina Marcinowice, wychodzc naprzeciw rozwizaniu problemu likwidacji azbestu, wykonao inwentaryzacj wyrobw zawierajcych azbest zlokalizowanych na terenie gminy, a take przystpio do opracowania Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice.

Gmina wiejska Marcinowice, pooona we wschodniej czci Rwniny widnickiej Sudeckim, w dolinach rzeki Bystrzycy i potoku Czarna Woda.

na Przedgrzu

Pnocno-wschodnia granica gminy biegnie wzdu wzgrz Kieczyskich i masywu ly (718 m n.p.m.) Pooenie takie stwarza moliwo rozwijania turystyki i agroturystyki, szczeglnie w okolicy wsi Sady i Tpada, usytuowanych u samego podna ly. Gmina posiada sie drg uatwiajcych turystyczne wdrwki, zwaszcza rowerowe. Ze wzgldu na urodzajne gleby, gmina ma charakter rolniczy. Ponadto gmina posiada bogate zoa kopalin: gwnie granitu, kwarcu, kaolinu oraz wiru i pisaku. Na terenie gminy znajduj si take due zasoby wd gbinowych, czciowo wykorzystywanych przez wodocigi gminne z wasnym ujciem w Strzelcach, dostarczajce wod do wszystkich miejscowoci w gminie, a take do produkcji wd

stoowych przez lokalnych przedsibiorcw, np. 'Woda BonArt' w Chwakowie. W caej okolicy mona znale szereg ladw wczesnego osadnictwa sigajcych okresu neolitu oraz kultury uyckiej. Walory turystyczno-krajobrazowe gminy podnosz malownicze zaktki z ruinami dawnych paacw, stare kocioy, krzye pokutne, parki z pomnikami przyrody oraz inne ciekawe obiekty znajdujce si w wielu miejscowociach. Gmina Marcinowice ma obszar 95,91 km, w tym: uytki rolne: 82% uytki lene: 8% Gmina stanowi 12,91% powierzchni powiatu. Gmina Marcinowice obejmuje swym zasigiem 19 wsi pooonych na Rwninie widnickiej oraz u stp Masywu ly i wzgrz Kieczyskich: Biaa, Chwakw, Gola widnicka, Gruszw, Ktki, Klecin, Kraskw, Marcinowice, Mysakw, Sady, Stefanowice, Strzelce, Szczepanw, miaowice, Tpada, Tworzyjanw, Wirki, Wiry, Zebrzydw. Gmina zajmuje powierzchni 95,91 km i liczy 6645 mieszkacw. 1.3. Cel i zadania Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest na obszarze Gminy Marcinowice Nadrzdnym dugoterminowym celem Programu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice jest: Wyeliminowanie negatywnych skutkw zdrowotnych u mieszkacw Gminy Marcinowice powodowanych azbestem oraz likwidacja negatywnego oddziaywania azbestu na rodowisko Cel ten pozostaje w cisej relacji z celami zdefiniowanymi w krajowym Programie.... Osignicie tego celu bdzie moliwe w perspektywie dugoterminowej (okres ok. 25 lat) poprzez usunicie z terenu gminy stosowanych od wielu lat wyrobw zawierajcych azbest. Oglnym zadaniem programu jest okrelenie warunkw sukcesywnego usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Zatem w programie ujto zagadnienia: 1. Edukowania poprzez informowanie spoeczestwa Gminy Marcinowice w zakresie szkodliwoci azbestu, obowizkw dotyczcych postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest oraz o sposobach bezpiecznego ich usuwania oraz unieszkodliwiania. 2. Wsppracy z lokalnymi mediami oraz organizacjami spoecznymi. 3. Utworzenia centrum danych o lokalizacji istniejcych wyrobw zawierajcych azbest. 4. Ustalenia orodkw dyspozycyjno-kontrolnego do nadzoru realizacji programu na terenie gminy oraz dla podejmowania lub koordynacji decyzji strategicznych i finansowych oraz kontaktw z zainteresowanymi osobami prawnymi i fizycznymi. Koordynacja dziaa gminy. 5. Monitoringu zmian stanu zaewidencjonowanego azbestu, poprzez wspprac z odpowiednimi jednostkami w zakresie przeprowadzenia monitoringu zagroonych rejonw (obiektw) i ustalenia stopnia emisji pyu i wkien azbestu. 6. Przedstawienia wynikw monitoringu na mapie gminy. 7. Podejmowania w miar potrzeby odpowiednich dziaa administracyjnych w stosunku do wacicieli lub zarzdcw obiektw szczeglnie zagroonych. 8. Wsppracy z wojewod, samorzdem wojewdztwa oraz samorzdem miejskim i gminnym, w zakresie zada wynikajcych z Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski przyjtego przez Rad Ministrw Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 roku. 9. Pozyskania rodkw na realizacje likwidacji wyrobw zawierajcych azbest. 10. Wsppracy z przedsibiorstwami zajmujcymi si usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest, prowadzenia lokalnej polityki spoecznej w zakresie opat za skadowanie odpadw zawierajcych azbest, szczeglnie w stosunku do uboszych wacicieli obiektw. 11. Opracowania i wydawania odpowiednich zalece i wytycznych dla gmin, administracji osiedli mieszkaniowych i obiektw komunalnych dotyczcych sposobw bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest. 12. Nadzorowania wykorzystania pozyskanych rodkw finansowych. 1.4. Koncepcja zarzdzania Programem usuwania wyrobw zawierajcych azbest na obszarze Gminy Marcinowice Interdyscyplinarno Programu powoduje konieczno koordynacji wszystkich jednostek i instytucji przedmiotowo odpowiedzialnych za realizacj poszczeglnych zada lub porednio biorcych udzia w ich realizacji. Dlatego te zadania przewidziane w "Programie usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice bd realizowane na paszczyznach, przedstawionych na poniszym schemacie:

Rys. 1 Schemat zarzdzania Programem usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice na poziomie lokalnym. Oglnym zadaniem programu jest okrelenie warunkw sukcesywnego usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Zatem w programie ujto: wskazanie najbardziej newralgicznych miejsc ze wzgldu na najwiksz ilo wystpujcych wyrobw zawierajcych azbest oraz najwiksze zagroenie zdrowia czowieka propozycje dziaa organizacyjnych i inwestycyjnych zmierzajcych do osignicia celw Programu wraz z harmonogramem ich wdraania koszty wdraania Programu i organizacj zarzdzania Programem. Szczegowe wytyczne dotyczce dziaa zostay zawarte w Programie i w odpowiednich ustawach oraz aktach wykonawczych do tych ustaw, ktre naoyy na gminy, powiaty i wojewdztwa szereg obowizkw. Wrd nich priorytetowym i wsplnym dla wszystkich jednostek jest obowizek inwentaryzacji azbestu i wyrobw zawierajcych azbest. Inwentaryzacja jest pierwszym i podstawowym krokiem, ktry ley u podstaw wszystkich innych dziaa. Naley zda sobie spraw ze skali problemu i rozpocz dziaania jak najszybciej. Inwentaryzacja umoliwia bowiem: okrelenie iloci wyrobw zawierajcych azbest w gminie zaplanowanie dziaa i umieszczenie ich w planie gospodarki odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest, do ktrych stworzenia i realizacji zobligowane s ustawowo jednostki samorzdu terytorialnego monitorowanie realizacji planu zgodnie z trzema stopniami pilnoci usunicia azbestu, a w konsekwencji doprowadzenia do usunicia azbestu z terenu gminy. Zadania samorzdu Informowanie mieszkacw o skutkach naraenia na azbest i obowizek sukcesywnego usuwania go przez wacicieli nieruchomoci Gmina w pierwszej kolejnoci powinno skupi si na dziaaniach edukacyjno-informacyjnych skierowanych do mieszkacw. Dziaanie te powinny mie na celu skonienie wacicieli nieruchomoci do wypenienia naoonego na nich ustawowo obowizku usunicia wyrobw zawierajcych azbest. 1.5. Opis zawartoci dokumentu Programu... Zgodnie z wytycznymi dotyczcymi przygotowania zawierajcych azbest, niniejszy dokument zawiera: programu w zakresie usuwania wyrobw

Rozdzia 1 Wstp. W rozdziale ujto informacje oglne nt. obowizkw przypisanych wjtowi wynikajcych z realizacji krajowego Programu.., charakterystyk miasta, nadrzdny dugoterminowy cel i zadania programu oraz koncepcj zarzdzania programem. Rozdzia 2 Charakterystyka wyrobw zawierajcych azbest i oddziaywanie azbestu na zdrowie czowieka. W tym rozdziale przedstawiono charakterystyk azbestu i jego zastosowanie, sposoby bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest i metody ich usuwania, oddziaywanie azbestu na zdrowie ludzi oraz zasady informowania o ryzyku zwizanym z naraeniem na azbest wystpujcy w rodowisku. Rozdzia 3 Stan prawny w zakresie uytkowania i usuwania wyrobw i odpadw zawierajcych azbest. W rozdziale tym przedstawiono wybrane akty prawne dotyczce uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest oraz procedury postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest.

Rozdzia 4 Zadania jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie usuwania azbestu. W rozdziale przedstawiono koncepcj zarzdzania Programem oraz zadania w zakresie zarzdzania Programem na poszczeglnych poziomach. Rozdzia 5 Gospodarowanie wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest w Gminie Marcinowice. W rozdziale przedstawiono ilo wyrobw zawierajcych azbest wymagajcych usunicia wraz z pojemnoci potrzebnych skadowisk oraz strategi w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest i unieszkodliwiania odpadw azbestowych, tj. cele w perspektywie krtko-, rednio- i dugoterminowej wraz z harmonogramem realizacji przedsiwzi i ich kosztami oraz rdami finansowania. Rozdzia 6 Wnioski kocowe. Podsumowanie wraz z wnioskami. 2. CHARAKTERYSTYKA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST I ODDZIAYWANIE AZBESTU NA ZDROWIE CZOWIEKA 2.1. Wystpowanie i zastosowanie azbestu Azbest jest nazw handlow odnoszc si do szeciu mineraw wknistych. Pod wzgldem chemicznym s to uwodnione krzemiany magnezu, elaza, wapnia i sodu. Rozrnia si nastpujce typy azbestu: chryzotyl (wknista odmiana serpentynu, tj. uwodnionego krzemianu magnezu), amozyt (krzemian elazowo-magnezowy, krokidolit (krzemian sodowo-elazowy), antofilit (krzemian magnezowy zawierajcy elazo). Pomimo, i wystpowanie azbestu w przyrodzie jest dosy powszechne, tylko w kilku miejscach na wiecie prowadzona bya jego eksploatacja na skal przemysow. Polska nie posiada z azbestu nadajcych si do eksploatacji przemysowej. Waciwoci azbestu takie jak: dua odporno na wysokie i niskie temperatury, niewielkie przewodnictwo cieplne i odporno na dziaanie czynnikw chemicznych sprawiy, e sta si on powszechnie wykorzystywany jako cenny surowiec rwnie w Polsce. Azbest szeroko stosowany by w kilku dziedzinach gospodarki, przede wszystkim w budownictwie, ale take w energetyce, transporcie i przemyle chemicznym. Najwaniejszymi zastosowaniami azbestu s: wyroby azbestowo-cementowe produkowane z azbestw chryzotylowego i amfibolowych, takie jak: pokrycia dachowe, rury cinieniowe, pyty okadzinowe i elewacyjne zawierajce od 10 35% azbestu wyroby izolacyjne stosowane do izolacji kotw parowych, wymiennikw ciepa, zbiornikw, przewodw rurowych oraz ubra i tkanin ognioodpornych. Zawieraj one w zalenoci od przeznaczenia od 75 do 100% azbestu, gwnie chryzotylu wyroby uszczelniajce: tektury, pyty azbestowo-kauczukowe, szczeliwa plecione wyroby cierne, takie jak: okadziny cierne i tamy hamulcowe stosowane do rnego typu hamulcw wyroby tekstylne: sznury i maty wyroby hydroizolacyjne: lepiki asfaltowe, kity uszczelniajce, asfalty drogowe uszlachetnione, zaprawy gruntujce, papa dachowa, pytki podogowe, zawierajce od 20 do 40% azbestu. Wrd wyrobw azbestowych mona wydzieli dwie grupy produktw: wyroby mikkie ktrych gsto objtociowa jest mniejsza ni 1000 kg/m3, to sabo zwizane produkty azbestowe o wysokim, ponad 60% udziale azbestu w produkcie oraz niskiej zawartoci substancji wicej, do ktrych zaliczamy midzy innymi: tynki, maty, pyty azbestowe, materiay izolujce, papy, wyroby twarde ktrych gsto objtociowa jest wiksza ni 1000 kg/m3, zawierajce wysoki udzia substancji wicej, za niski (poniej 15%) udzia azbestu, do ktrych nale pyty faliste i paskie, rury wodocigowe, elementy kanalizacji. Spjno wkien azbestowych w tych wyrobach jest tak wysoka, e praktycznie nie uwalniaj si one do rodowiska (wyjtkiem jest obrbka np. cicie lub proces niszczenia mechanicznego wyrobu). Szacuje si (w skali kraju), e ok. 96% oglnej iloci wyrobw zawierajcych azbest stanowi pyty azbestowo-cementowe (faliste i paskie). Produkcja pyt azbestowo-cementowych w Polsce rozpocza si w 1907 roku w Krakowie, nastpnie w Lublinie (ok.1910 r.) i w Ogrodziecu k/Zawiercia (ok. 1920 r.). Jednak stosowanie azbestu na szerok skal na terenie Polski w budownictwie nastpio w latach 60., po uruchomieniu nastpnych 4 duych zakadw wyrobw azbestowo-cementowych. Gwnym surowcem stosowanym do produkcji by azbest chryzotylowy, ale do poowy lat osiemdziesitych do produkcji rur cinieniowych stosowany by take krokidolit oraz niewielkie iloci amozytu. Produkcja pyt azbestowo-cementowych w Polsce zostaa zakazana ustaw z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628 z 1997 r.

i Nr 156 z 1998 r.). Zgodnie z ustaw, w Polsce do 28 wrzenia 1998 r. zostaa cakowicie zakoczona produkcja pyt azbestowo-cementowych (a wczeniej innych wyrobw zawierajcych azbest). Natomiast po 28 marca 1999 r. obowizuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami zawierajcymi azbest. Wyjtek stanowi wyroby z zawartoci azbestu, ktre nie posiadaj jeszcze swoich zamiennikw ze wzgldu na ekstremalne warunki pracy. Wykaz takich wyrobw zawarty jest w rozporzdzeniach ministra waciwego do spraw gospodarki w sprawie dopuszczenia wyrobw zawierajcych azbest do produkcji lub do wprowadzania na polski obszar celny. Dotyczy to azbestu wknistego sprowadzanego do produkcji diafragmy wykorzystywanej do elektrolizy przeponowej przy produkcji chloru i wyrobw azbestowo-kauczukowych. Od 1997 r. istnieje zakaz stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 161, poz. 628). W maju 2002 r. Rada Ministrw przyja Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski. Uwzgldniajc ywotno wyrobw cementowo-azbestowych program zakada realizacj usuwania tych wyrobw z budynkw i budowli do 2032 r. Na terenie gminy nie istnieje skadowisko odpadw azbestowych. W wojewdztwie dolnolskim znajduje si skadowisko przyjmujce odpady azbestowe: Skadowisko Dolnolskiej Korporacji Ekologicznej sp. z o.o. w Oawie, ul. Polna 1 (azbest skadowany jest po przeksztaceniu w procesie zestalania pod kodem 19 03 06) Skadowisko Odpadw Przemysowych, ul. Grnicza w Wabrzychu, eksploatowane przez MO-BRUK Korzenna 214 filia ul. Grnicza w Wabrzychu. 2.2. Wpyw azbestu na organizm ludzki Chorobotwrcze dziaanie azbestu wystpuje w wyniku wdychania wkien zawieszonych w powietrzu (oznacza to, e dopki wkna nie s uwolnione do powietrza nie stanowi zagroenia dla zdrowia). Azbest moe by take obecny w wodzie, napojach i pokarmach, skd przenika do organizmu czowieka. Jednak nie ma dowodw wiadczcych o tym, e azbest dostajcy si do organizmu drog pokarmow jest szkodliwy dla zdrowia. Naturalne rda emisji wkien azbestowych w praktyce maj mniejsze znaczenie ni rda zwizane z dziaalnoci czowieka. Obecnie po zaprzestaniu produkcji wyrobw zawierajcych azbest tymi rdami s: niewaciwie skadowane odpady azbestowe, w tym tzw. dzikie wysypiska, szczeglnie w lasach i odkrytych wyrobiskach uytkowanie wyrobw azbestowych co w konsekwencji prowadzi do zanieczyszczenia powietrza pyem azbestowym w wyniku: korozji i mechanicznych uszkodze pyt azbestowo-cementowych, cierania tarcz sprzgowych i hamulcowych niewaciwe usuwanie z dachw i elewacji wyrobw zawierajcych azbest urzdzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacje zawierajce azbest. S to rda wystpujce wewntrz pomieszcze. Stosowanie wyrobw azbestowych, a w konsekwencji moliwo uwalniania wkien azbestu do rodowiska, spowodowao wzrost zainteresowania zdrowotnymi skutkami rodowiskowej ekspozycji na azbest. Wielko zagroenia zdrowia zalena jest od rodzaju azbestu, wielkoci wkien i ich stenia w powietrzu oraz czasu naraenia. Najwiksze zagroenie stanowi wkna respirabilne, tzn. wystpujce w trwaej postaci w powietrzu i mogce przedostawa si z wdychanym powietrzem do pcherzykw pucnych. Maj one rednic mniejsz od 3 m i s dusze ni 5 m, przy czym najbardziej szkodliwe s wkna o dugoci ok. 20 m. Naraenie zawodowe na py azbestu moe by przyczyn chorb ukadu oddechowego, tj.: pylicy azbestowej (azbestozy), agodnych zmian opucnowych, raka puc oraz midzyboniakw opucnej i otrzewnej (nowotworw o wysokiej zoliwoci). Doniesienia kliniczne i epidemiologiczne sugeruj, e z azbestem moe by rwnie zwizane wystpowanie innych nowotworw: krtani, odka i jelit, trzustki, jajnikw oraz choniakw. Jednak zwikszenie ryzyka w tych grupach nowotworw naley postrzega jedynie jako prawdopodobne. Midzy pierwszym naraeniem a pojawieniem si patologii (zwaszcza nowotworw) wystpuj dugie okresy. Czyli aktualnie wykrywane skutki odnosz si do warunkw pracy, jakie istniay 2040 lat temu. Analizujc szkodliwo azbestu i jego wpyw na organizm ludzki naley pamita, i azbest jest praktycznie niezniszczalny, za grony dla zdrowia ludzi jest wtedy, gdy jego elementarne wkna znajduj si we wdychanym powietrzu. Azbest zabezpieczony w sposb uniemoliwiajcy uwolnienie si wkien do powietrza nie stanowi adnego zagroenia dla zdrowia. 2.3. Informowanie o ryzyku zwizanym z naraeniem na azbest wystpujcy w rodowisku Gwnym celem informowania o ryzyku jest dostarczenie informacji o zagroeniu osobom i spoecznociom naraonym na szkodliwe dla zdrowia czynniki rodowiskowe (zgodnie z zasadami wynikajcymi z odpowiednich przepisw prawnych). Uzyskane informacje stanowi podstaw do opracowywania rnych wariantw strategii zmniejszania ryzyka, ktre brane s pod uwag przy podejmowaniu decyzji dotyczcych ich wdraania.

Proces informowania i rzetelnoci przekazywanej informacji zale zarwno od poziomu merytorycznego, moliwoci i umiejtnoci oceny oszacowania ryzyka, jak i od warunkw polityczno-spoecznych (polityka informacyjna, wolna prasa wsppracujca ze specjalistami oceniajcymi zagroenie itp.). Informowanie spoecznoci o ryzyku zwizanym z naraeniem na czynniki szkodliwe (w tym azbest) jest spraw delikatn i bardzo trudn, wymagajc angaowania opinii publicznej w proces szacowania ryzyka i informowania o nim. Istotne znaczenie odgrywa waciwe rozeznanie podstawowych zagadnie przez wszystkich zainteresowanych partnerw. Agencja Ochrony rodowiska (EPA Environmental Protection Agency) opublikowaa szereg dokumentw zawierajcych zasady informowania o ryzyku. Powszechnie stosuje si siedem podstawowych zasad: (1) Akceptuj i angauj spoeczno jako rwnorzdnego partnera (2) Starannie planuj sposb przekazywania informacji o zagroeniu, a nastpnie oceniaj wyniki komunikowania si (3) Uwanie suchaj tego, co maj ci do przekazania inni (4) Bd uczciwy, szczery i otwarty (5) Koordynuj wysiki i wsppracuj z innymi (grupami, orodkami) w procesie przekazywania informacji (6) Nawizuj wspprac ze rodkami masowego przekazu i przekazuj informacje przygotowane zgodnie z reguami rodkw masowego przekazu (7) Mw jasno i yczliwie. Informacje zamieszczane w lokalnej prasie, na ulotkach, tablicach ogosze w soectwach oraz Akcja informacyjna polega moe na: opracowaniu i rozpowszechnianiu materiaw informacyjnych np. ulotek, broszur oraz artykuw w lokalnej prasie prowadzeniu audycji w lokalnych rozgoniach organizowaniu prelekcji przy okazji odbywajcych si zebra w Urzdzie Miejskim i Gminnym. 2.4. Ograniczenie negatywnych skutkw oddziaywania azbestu Specyficzne waciwoci fizyko-chemiczne odmian azbestu takie jak wytrzymao, ognioodporno, elastyczno, ze przewodnictwo cieplne i elektryczne, spora dwikochonno, znaczna odporno na dziaania rnorodnych czynnikw chemicznych umoliwiy z jednej strony jego powszechne zastosowanie w bardzo szerokim zakresie, a z drugiej strony, za spraw tych samych waciwoci, odpady azbestowe w postaci zuytych wyrobw z rnym jego udziaem s niezwykle trudne do unieszkodliwiania. Gwne czynniki jakie wpywaj na zmniejszenie trwaoci wyrobw zawierajcych azbest, jest oddziaywanie mechaniczne oraz brak konserwacji materiau. Podstaw bezpiecznego postpowania z materiaami zawierajcymi azbest jest eliminacja lub co najmniej minimalizacja ryzyka emisji wkien azbestu do otoczenia w skutek dziaa mechanicznych i zej konserwacji materiau. Zatem dopuszczalna jest eksploatacja materiaw zawierajcych azbest w dobrym stanie technicznym, o nieuszkodzonej powierzchni, ewentualnie odpowiednio zabezpieczonej np. przez pomalowanie. W wypadku usuwania takich materiaw konieczne jest ich zwilenie wod, usuwanie, gdy jest to moliwe wyrobw w caoci, unikajc ich amania i przy zachowaniu pracy rcznej, oraz przy zabezpieczeniu odizolowaniu pola prac od otoczenia. Odpowiednie oddzielenie pola prac od otoczenia ma zapobiega ewentualnemu skaeniu azbestem. Na stanowisku pracy naley monitorowa stenia wkien azbestu w powietrzu, a po zakoczeniu prac sprawdzi na okoliczno ewentualnego wystpienia azbestu (czysto) miejsce prac i najblisze otoczenie. Naley mie wiadomo, e pojcie ste dopuszczalnych w przypadku azbestu (tak jak innych substancji rakotwrczych) jest umowne i stanowi kompromis midzy wymaganiami medycyny a moliwociami techniki. Tendencj dziaa UE jest ograniczenie NDS (najwysze dopuszczalne stenia) do moliwego minimum. 3. STAN PRAWNY W ZAKRESIE ZAWIERAJCYCH AZBEST UYTKOWANIA I USUWANIA WYROBW I ODPADW

Procedury postpowania dotyczce wyrobw i odpadw zawierajcych azbest reguluje szeroki zbir aktw prawnych. W niniejszym opracowaniu omwiono podstawowe akty prawne, regulujce zasady postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej. 3.1. Regulacje ustawowe 1. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U Nr 101, poz. 628 z 1997 r. z pn. zm.). Ustawa zakazuje wprowadzania na obszar kraju azbestu, wyrobw zawierajcych azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierajcymi azbest. Ustawa ta miaa kolejno 10 nowelizacji. Ostatnia nowelizacja zostaa wprowadzona ustaw z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 10, poz. 72 z 2005 r.). Na podstawie tej zmiany z dniem 1 stycznia 2005 r. obowizuje w Polsce podobnie jak w caej Unii Europejskiej zakaz stosowania i obrotu azbestem i wyrobami zawierajcymi azbest. 2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118 z pn. zm.) zgodnie z art. 30 ust. 7 stanowi: Waciwy organ moe naoy, w drodze decyzji,

obowizek uzyskania pozwolenia na wykonanie okrelonego obiektu lub robt budowlanych, objtych obowizkiem zgoszenia, o ktrym mowa w ust. 1, jeeli ich realizacja moe naruszy ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa: zagroenie bezpieczestwa ludzi lub mienia, pogorszenie stanu rodowiska lub dbr kultury, pogorszenie warunkw zdrowotnosanitarnych, wprowadzenie, utrwalenie bd zwikszenie ogranicze lub uciliwoci dla terenw ssiednich. 3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z pn. zm.). Ustawa ta jest podstawowym aktem prawnym w prawodawstwie polskim, regulujcym zasady ochrony rodowiska oraz warunki korzystania z jego zasobw, z uwzgldnieniem wymaga zrwnowaonego rozwoju, a szczeglnoci ustalia m.in. obowizek skadania przez wjtw, burmistrzw i prezydentw miast, a take osoby prawne stosownych informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska (w tym rwnie azbestu). 4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251). Ustawa ta wprowadzia m.in. obowizek uzyskania przez wytwrc odpadw niebezpiecznych (wykonawc prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest) zatwierdzenia przez waciwego wojewod lub starost programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest). Wytwrcy odpadw zawierajcych azbest musz zatem zalegalizowa swoj dziaalno w tym zakresie z ww. przepisami. 3.2. Akty wykonawcze 1. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 27 wrzenia 2001 r. w sprawie katalogu odpadw (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) zamieszcza rodzaje odpadw zawierajcych azbest na licie odpadw niebezpiecznych w wymienionych poniej grupach i podgrupach z odpowiednim przypisanym kodem klasyfikacyjnym: 06 07 01* odpady azbestowe z elektrolizy 06 13 04* odpady z przetwarzania azbestu 10 11 81* odpady zawierajce azbest 10 13 09* odpady zawierajce azbest z produkcji elementw cementowo azbestowych 15 01 11* opakowania z metali zawierajcych niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wcznie z pustymi pojemnikami cinieniowymi 16 01 11* okadziny hamulcowe zawierajce azbest 16 02 12* zuyte urzdzenia zawierajce wolny azbest 17 06 01* materiay izolacyjne zawierajce azbest 17 06 05* materiay konstrukcyjne zawierajce azbest. 2. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 9 padziernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkadania wojewodzie informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439 ) okrela termin oraz form skadania informacji o rodzaju, iloci i miejscach wystpowania substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla rodowiska. 3. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 padziernika 2002 r. w sprawie rodzajw odpadw, ktre mog by skadowane w sposb nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595). W sposb nieselektywny mog by skadowane odpady o nastpujcych kodach: 17 06 01* materiay izolacyjne zawierajce azbest 17 06 05* materiay konstrukcyjne zawierajce azbest Odpady te mog by skadowane wsplnie, na tym samym skadowisku odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Nie mona natomiast miesza tych odpadw i skadowa z innymi odpadami niebezpiecznymi. 4. Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833) okrela najwysze dopuszczalne stenia w rodowisku pracy pyw zawierajcych azbest: a) pyy zawierajce azbest chryzotylowy oraz pyy zawierajce azbest chryzotylowy i inne mineray wkniste oraz pyy zawierajce inne mineray wkniste, z wyjtkiem krokidolitu py cakowity 1,0 mg/m3 wkna respirabilne 0,2 mg/m3 b) pyy zawierajce krokidolit py cakowity 0,5 mg/m3 wkna respirabilne 0,2 mg/m3

5. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartoci odniesienia dla niektrych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 1, poz. 11) okrela limity stenia azbestu w powietrzu. Wartoci odniesienia dla azbestu wynosz odpowiednio: dla 1 godziny 250 wkien/m3 dla roku kalendarzowego 2350 wkien/m3. 6. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegowych wymaga dotyczcych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknicia, jakim powinny odpowiada poszczeglne typy skadowisk odpadw (Dz. U. Nr 61, poz. 549). Okrela m.in. wymagania dotyczce skadowania odpadw zawierajcych azbest. 7. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczcej bezpieczestwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126) okrela zakres rodzajw robt budowlanych, stwarzajcych zagroenie bezpieczestwa lub zdrowia ludzi. 8. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 23 padziernika 2003 r. w sprawie wymaga w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urzdze, w ktrych by lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876). Rozporzdzenie wprowadza obowizek inwentaryzacji przez waciciela lub zarzdzajcego (osob fizyczn) miejsc, gdzie by lub jest wykorzystywany azbest oraz skadania corocznie stosownych informacji do waciwego wjta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby prawne skadaj sprawozdania do wojewody. 9. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) nakada na wacicieli lub zarzdcw obiektw, urzdze budowlanych, instalacji przemysowych lub innych miejsc zawierajcych azbest obowizek okresowej kontroli stanu tych wyrobw oraz sporzdzenia oceny stanu i moliwoci uytkowania wyrobw zawierajcych azbest zgodnie z zacznikiem nr 1 do rozporzdzenia (Ocena stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest). Pierwsza kontrola powinna by przeprowadzona w terminie do 6 miesicy od dnia wejcia w ycie rozporzdzenia. Ww. podmioty przechowuj 1 egz. oceny (cznie ze stosown dokumentacj), a 2. egz. oceny przekazuj waciwemu organowi nadzoru budowlanego, w terminie 30 dni od daty sporzdzenia oceny. 10. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatw, czynnikw lub procesw technologicznych o dziaaniu rakotwrczym lub mutagennym w rodowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771). Rozporzdzenie okrela m.in. obowizki pracodawcy przy prowadzeniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substancjami (w tym z azbestem). 11. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie opat za korzystanie ze rodowiska (Dz. U. z 2005 r. Nr 260, poz. 2176). Rozporzdzenie okrela jednostkowe stawki opat za: a) gazy lub pyy wprowadzane do powietrza azbest 298,78 z/kg b) umieszczenie odpadw na skadowisku: 06 07 01* odpady azbestowe z elektrolizy 43,44 z/Mg 06 13 04* odpady z przetwarzania azbestu 43,44 z/Mg 10 13 09* odpady zawierajce azbest z produkcji elementw azbestowo cementowych 43,44 z/Mg 10 11 81* odpady zawierajce azbest 43,44 z/Mg 15 01 11* opakowania z metali zawierajce niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wcznie z pustymi pojemnikami cinieniowymi 43,44 z/Mg 16 01 11* okadziny hamulcowe zawierajce azbest 43,44 z/Mg 16 02 12* zuyte urzdzenia zawierajce wolny azbest 43,44 z/Mg 17 06 01* materiay izolacyjne zawierajce azbest 0,00 z/Mg 17 06 05* materiay konstrukcyjne zawierajce azbest 0,00 z/Mg 12. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie bada i pomiarw czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645). Rozporzdzenie okrela m.in. obowizki wykonywania bada waciwych dla prowadzenia prac z czynnikami szkodliwymi (w tym azbest). 3.3. Zasady postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest w aspekcie obowizujcego prawa Przedstawione w rozdziaach 3.1. i 3.2. przepisy okrelajce zasady bezpiecznego postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest narzuciy szereg obowizkw, zarwno na wacicieli obiektw i urzdze, gdzie zosta uyty azbest, jak i na prowadzcych wszelkiego rodzaju prace zwizane z usuwaniem bd transportem czy umieszczeniem na skadowisku wyrobw i odpadw zawierajcych

azbest. W Polsce problematyka bezpiecznego postpowania z wyrobami i odpadami zawierajcymi azbest zostaa uszeregowana w bloku tematycznym obejmujcym cznie 6 procedur. S to: Grupa I. Procedury obowizujce wacicieli i zarzdzajcych obiektami, instalacjami lub urzdzeniami zawierajcymi azbest lub wyroby zawierajce azbest. Procedura 1. Obowizki i postpowanie wacicieli oraz zarzdcw, przy uytkowaniu obiektw i terenw z wyrobami zawierajcymi azbest. Procedura 2. Obowizki i postpowanie wacicieli i zarzdcw, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z obiektw lub terenw. Grupa I. Procedury obowizujce wykonawcw prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwrcw odpadw niebezpiecznych. Procedura 3. Postpowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Procedura 4. Prace polegajce na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem obiektu (terenu) instalacji. Grupa III. Procedura obowizujca prowadzcych niebezpiecznych zawierajcych azbest. Grupa IV. Procedura obowizujca zawierajcych azbest. dziaalno w zakresie transportu odpadw

Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadw niebezpiecznych zawierajcych zbest. zarzdzajcych skadowiskami odpadw niebezpiecznych

Procedura 6. Skadowanie odpadw na skadowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest. 3.4. Obowizki wacicieli i zarzdzajcych obiektami, instalacjami i urzdzeniami zawierajcych azbest Procedura 1. Obowizki i postpowanie wacicieli oraz zarzdcw, przy uytkowaniu obiektw i terenw z wyrobami zawierajcymi azbest. Procedura 2. Obowizki i postpowanie wacicieli i zarzdcw, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z obiektw lub terenw. PROCEDURA 1. PROCEDURA1. Obowizki i postpowanie wacicieli oraz zarzdcw, przy uytkowaniu obiektw i terenw z wyrobami zawierajcymi azbest

Zakres procedury obejmuje przedstawienie zakresu obowizkw i zasad postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji lub urzdze oraz terenw, gdzie znajduje si azbest lub wyroby zawierajce azbest. Procedura dotyczy bezpiecznego ich uytkowania. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajduj si wyroby zawierajce azbest, ma obowizek sporzdzenia w 2 egzemplarzach Oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest (zacznik 1). Waciciele lub zarzdcy, ktrzy spenili ten obowizek wczeniej sporzdzaj nastpne Oceny... w terminach wynikajcych z warunkw poprzedniej Oceny... tzn.: po piciu latach, jeeli wyroby zawierajce azbest s w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone, po roku, jeeli przy poprzedniej Ocenie... ujawnione zostay drobne (do 3% powierzchni wyrobw) uszkodzenia. Wyroby, ktre posiaday lub posiadaj due i widoczne uszkodzenia powinny zosta bezzwocznie usunite. Jeden egzemplarz Oceny... waciciel lub zarzdca zobowizany jest zoy waciwemu terenowo organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego w terminie do 30 dni od dnia jej sporzdzenia. Drugi egzemplarz zachowuje przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia przemysowego oraz terenu do czasu sporzdzenia nastpnej Oceny... Waciciel lub zarzdca obowizany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobw zawierajcych azbest. Wyniki inwentaryzacji powinny suy do sporzdzenia informacji dla wjta, burmistrza lub prezydenta miasta waciwego dla miejsca znajdowania si budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z wyrobami zawierajcymi azbest. Wzory informacji wedug zacznikw: Zacznika nr 2 Informacja o wyrobach zawierajcych azbest i miejscu ich wykorzystywania. Zacznika nr 3 Informacja o wyrobach zawierajcych azbest, ktrych wykorzystywanie zostao zakoczone. Informacje przedkada si corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w iloci posiadanych wyrobw zawierajcych azbest co pozwoli na ocen zagroenia dla ludzi i rodowiska w danym rejonie. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, gdzie wystpuj wyroby zawierajce azbest, ma ponadto obowizki: oznakowania pomieszcze, gdzie znajduj si urzdzenia lub instalacje z wyrobami zawierajcymi azbest odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (za. nr 4), opracowania i wywieszenia na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postpowania i uytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierajcymi azbest, zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawierajcymi azbest. Ponadto, jeeli w budynku, budowli, instalacji lub urzdzeniu oraz na terenie znajduj si wyroby zawierajce azbest o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000 kg/m 3 (tzw. mikkie), lub jeeli wyroby

zawieraj azbest krokidolit, a take jeeli te wyroby znajduj si w zamknitych pomieszczeniach, lub istnieje uzasadniona obawa duej emisji azbestu do rodowiska waciciel lub zarzdca powinien opracowa plan kontroli jakoci powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzgldni przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. PROCEDURA 2 Zakres obowizkw obejmuje okres od podjcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, do zakoczenia tych robt i uzyskania stosownego owiadczenia wykonawcy prac. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, gdzie znajduje si azbest lub wyroby zawierajce azbest, powinien dokona identyfikacji rodzaju i iloci azbestu w wyrobach, przez uprawnione do takich prac laboratorium. Identyfikacja azbestu powinna nastpi w okresie uytkowania wyrobw, jeszcze przed rozpoczciem wykonywania prac zabezpieczenia lub usuwania takich wyrobw, o ile informacja ta nie jest podana w innych dokumentach budowy przedmiotowego obiektu. Identyfikacja azbestu jest obowizkiem waciciela lub zarzdcy, wynikajcym z tytuu wasnoci oraz odpowiedzialnoci prawnej, dotyczcej ochrony osb trzecich od szkd mogcych wynika z nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowicego wasno. Wyniki identyfikacji azbestu powinny by uwzgldniane przy: sporzdzaniu Oceny..., sporzdzaniu informacji dla wjta, burmistrza, prezydenta miasta, zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest z wykonawc tych prac wytwarzajcym odpady niebezpieczne. PROCEDURA 2. Obowizki i postpowanie wacicieli i zarzdcw, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z obiektw lub terenw

Waciciel lub zarzdca moe zleci innym odpowiednio przygotowanym osobom lub podmiotom prawnym przeprowadzenie czynnoci wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. W kadym przypadku powinno to mie miejsce przed rozpoczciem prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Waciciel lub zarzdca budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z wyrobami zawierajcymi azbest ma obowizek zgoszenia na 30 dni przed rozpoczciem prac wniosku o pozwolenie na budow (remont), wraz z okrelonymi warunkami. Wniosek powinien by sporzdzony z uwzgldnieniem przepisw wynikajcych z art. 30, ust. 7 ustawy Prawo budowlane (zacznik nr 7). Zatajenie

informacji o wystpowaniu azbestu w wyrobach, ktre bd przedmiotem prac remontowo-budowlanych, skutkuje na podstawie ustawy Prawo ochrony rodowiska odpowiedzialnoci prawn. Po dopenieniu obowizkw formalnoprawnych, waciciel lub zarzdca dokonuje wyboru wykonawcy prac wytwrcy odpadw niebezpiecznych. Zawiera umow na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny by jasno sprecyzowane obowizki stron, rwnie w zakresie zabezpieczenia przed emisj azbestu w czasie wykonywania prac. Niezalenie od obowizkw wykonawcy prac, waciciel lub zarzdca powinien poinformowa mieszkacw lub uytkownikw budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiaw zawierajcych substancje stwarzajce szczeglne zagroenie dla ludzi oraz o sposobach zabezpieczenia przed t szkodliwoci. Na kocu waciciel lub zarzdca powinien uzyska od wykonawcy prac, pisemne owiadczenie o prawidowoci wykonania robt i oczyszczenia z azbestu, a nastpnie przechowywa je przez okres co najmniej 5 lat, wraz z inna dokumentacj budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu. 3.5. Obowizki wykonawcy prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest Procedura 3. Procedura 4. PROCEDURA 3 Zakres obowizkw obejmuje caoksztat prac oraz postpowania dotyczcego przygotowania do zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Wykonawca prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest jest w rozumieniu przepisw ustawy z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektrych innych ustaw (art. 3 ust 2 pkt. 22) wytwrcy odpadw rozumie si przez to kadego, ktrego dziaalno lub bytowanie powoduje powstawanie odpadw, oraz kadego, kto przeprowadza wstpne przetwarzanie, mieszanie lub inne dziaania powodujce zmian charakteru lub skadu tych odpadw; wytwrc odpadw powstajcych w wyniku wiadczenia usug w zakresie budowy, rozbirki, remontu obiektw, czyszczenia zbiornikw lub urzdze oraz sprztania, konserwacji i napraw jest podmiot, ktry wiadczy usug, chyba e umowa o wiadczenie usugi stanowi inaczej. Z powyszej definicji wynika, e wytwrc odpadw moe by np. waciciel lub zarzdzajcy, ktry we wasnym zakresie wykonuje prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest i zleca do wykonania tylko cz robt. W takim przypadku na nim te spoczywa bd wszystkie obowizki wynikajce z przepisw i procedur postpowania z odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest. Wytwrc odpadw obowizuje postpowanie okrelone przepisami ustawy o odpadach. Podstawow czynnoci dla przedsibiorcy, ktry zamierza podj dziaalno w zakresie wytwarzania odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest, w iloci powyej 100 kg rocznie, jest opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi i zawierajcymi azbest, w ktrej naley poda czas prowadzenia dziaalnoci zwizanej z wytworzeniem odpadw oraz uzyskanie jego zatwierdzenia przez waciwego, ze wzgldu na miejsce wytwarzania odpadw niebezpiecznych, wojewod lub burmistrza. Wojewoda zatwierdza programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi dla przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, dla ktrych raport jest obligatoryjnie wymagany a wjt dla pozostaych przedsiwzi. Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi doczony do wniosku o wydanie decyzji zatwierdzajcej program powinien zawiera: wyszczeglnienie rodzajw odpadw niebezpiecznych, przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku gdy okrelenie rodzaju nie jest wystarczajce do ustalenia zagroe, jakie mog powodowa odpady niebezpieczne, waciwy organ moe wezwa wnioskodawc do podania skadu chemicznego i waciwoci odpadw okrelenie iloci odpadw niebezpiecznych poszczeglnych rodzajw przewidzianych do wytworzenia w cigu roku informacje wskazujce na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadw niebezpiecznych lub ograniczenia iloci odpadw i ich negatywnego oddziaywania na rodowisko szczegowy opis sposobw gospodarowania odpadami, z uwzgldnieniem zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadw niebezpiecznych wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadw. Wytwrca odpadw (wytwarzajcy rocznie do 0,1 Mg odpadw niebezpiecznych) na 30 dni przed rozpoczciem dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw opracowuje i skada waciwemu wojewodzie lub burmistrzowi informacj w 4 egzemplarzach (art. 24 ust 1 ustawy o odpadach), o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania. Informacja powinna zawiera: Postpowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Prace polegajce na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem obiektu (terenu) z instalacji azbestu.

 wyszczeglnienie rodzajw odpadw przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdy okrelenie rodzaju nie jest wystarczajce, do ustalenia zagroe, jakie te odpady mog powodowa, waciwy organ moe wezwa wnioskodawc do podania podstawowego skadu chemicznego i waciwoci odpadw okrelenie iloci odpadw poszczeglnych rodzajw przewidzianych do wytwarzania w cigu roku informacje wskazujce na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadw lub ograniczania iloci odpadw i ich negatywnego oddziaywania na rodowisko szczegowy opis sposobw gospodarowania odpadami z uwzgldnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadw wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadw. Do rozpoczcia dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw mona przystpi, jeeli organ waciwy do przyjcia informacji, w terminie 30 dni od dnia zoenia informacji nie wniesie sprzeciwu, w drodze decyzji. Wytwrca odpadw moe zleci wykonanie obowizku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadw. Posiadacz odpadw moe je przekazywa wycznie podmiotom, ktre uzyskay zatwierdzenie waciwego organu na prowadzenie dziaalnoci w zakresie gospodarki odpadami, chyba e dziaalno taka wymaga zezwolenia. Po dopenieniu obowizkw wynikajcych z oglnych zasad postpowania wykonawca prac uprawniony jest do przyjcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Dla prawidowego zawarcia umowy, koniecznym jest okrelenie stanu rodowiska przed przystpieniem do prac, w tym strefy przyszych prac. Pozwoli to na okrelenie stopnia naraenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidowe przygotowanie planu prac. Plan pracy powinien by sporzdzony zgodnie ze stosownymi przepisami i zawiera m.in.: okrelenie miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego czasu ich trwania okrelenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunicia, aktualn Ocen stanu... przewidywan ilo wytwarzanych odpadw do usunicia ustalenie odpowiednich sposobw usuwania wyrobw zawierajcych azbest okrelenie rodzajw i metod pracy, z uwzgldnieniem technicznych rodkw okrelenie sposobw eliminowania lub ograniczenia uwalniania si pyu azbestu do powietrza zapewnienie pracownikom niezbdnej ochrony zdrowia i bezpieczestwa pracy, charakterystyk rodkw ochronnych uytych do ochrony pracownikw i innych osb znajdujcych si w miejscu pracy. PROCEDURA 3. Postpowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest

Nastpnie powinien zosta opracowany plan bezpieczestwa i ochrony zdrowia, zwany planem bioz, obejmujcy m.in.: informacje dotyczce przewidywanych zagroe, wystpujcych podczas realizacji robt budowlanych, okrelajce skal i rodzaje zagroe oraz miejsce i czas ich wystpienia informacj o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robt budowlanych, stosownie do rodzaju zagroenia

 informacj o sposobie prowadzenia instruktau pracownikw przed przystpieniem do realizacji robt szczeglnie niebezpiecznych, w tym: a) okrelenie zasad postpowania w przypadku wystpienia zagroenia b) konieczno stosowania przez pracownikw rodkw ochrony indywidualnej zabezpieczajcych przed skutkami zagroe c) zasady bezporedniego nadzoru nad pracami szczeglnie niebezpiecznymi, przez wyznaczone w tym celu osoby okrelenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiaw, wyrobw, substancji oraz preparatw niebezpiecznych na terenie budowy wskazanie rodkw technicznych i organizacyjnych, zapobiegajcych niebezpieczestwom wynikajcym z wykonywania robt budowlanych w strefach szczeglnego zagroenia zdrowia lub w ich ssiedztwie. Pracodawca jest obowizany zapozna pracownikw lub ich przedstawicieli z planem prac, szczeglnie w zakresie bezpieczestwa i ochrony zdrowia. Wykonawca prac jest obowizany przeszkoli wszystkie osoby pozostajce w kontakcie z azbestem, pracownikw bezporednio zatrudnionych, kierujcych i nadzorujcych prace w zakresie zasad bezpieczestwa i higieny pracy przy postpowaniu z wyrobami zawierajcymi azbest i ich odpadami. Szkolenie powinno by przeprowadzone zgodnie z przepisami rozporzdzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 padziernika 2005 r. Dz. U.05.216.1824, oraz przez upowanion instytucj i potwierdzone odpowiednim wiadectwem lub zawiadczeniem. Pracodawca jest obowizany do zapewnienia pracownikom odpowiednich ubra roboczych w takiej iloci, aby zabezpieczy pracownikw przez cay czas trwania robt i oczyszczania terenu po tych robotach. Pracodawca, bdcy wytwrc odpadw niebezpiecznych, zawierajcych azbest, obowizany jest do przygotowania, prowadzenia i przechowywania rejestru pracownikw naraonych na dziaanie azbestu. Wan spraw jest przygotowanie miejsca i sposobu tymczasowego magazynowania odpadw niebezpiecznych na placu budowy, po ich demontau, a jeszcze przed transportem na skadowisko. Miejsce takie powinno by wydzielone i zabezpieczone przed dostpem osb niepowoanych oraz oznakowane znakami ostrzegawczymi o treci: Uwaga! Zagroenie azbestem!, Osobom nieupowanionym wstp wzbroniony. PROCEDURA 4 Zakres procedury obejmuje dziaania od rozpoczcia do zakoczenia prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia i terenu z pozostaoci azbestu. Na potrzeby ewidencji odpadw niebezpiecznych, wytwrca odpadw przygotowuje dokumenty, ktrymi s: karta ewidencji odpadu (zacznik nr 5) karta przekazania odpadu (zacznik nr 6). Celem zapewnienia skadowania odpadw niebezpiecznych powstaych po usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwrca odpadw powinien przed przeprowadzeniem robt zawrze porozumienie z zarzdzajcym skadowiskiem, odpowiednim dla odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest (skadowanie oddzielne lub przygotowana kwatera na innym skadowisku). Wane znaczenie dla prawidowego przygotowania robt ma skompletowanie wyposaenia technicznego, w tym narzdzi rcznych i wolnoobrotowych, narzdzi mechanicznych, urzdze wentylacyjnych oraz podstawowego sprztu przeciwpoarowego. Na tym etapie naley te zabezpieczy techniczne rodki zapobiegajce emisji azbestu w miejscu pracy oraz rodowisku, w zalenoci od okrelenia stanu rodowiska, przed przystpieniem do wykonywania prac. Jeeli usuwane s wyroby o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000 kg/m 3, lub inne, mocno uszkodzone, a take zawierajce krokidolit oraz wyroby znajdujce si w pomieszczeniach zamknitych, to niezbdne jest zawarcie umowy z laboratorium upowanionym do prowadzenia monitoringu powietrza. Due znaczenie ma rwnie przygotowanie i organizacja zaplecza budowy, w tym czci socjalnej, obejmujcej: urzdzenia sanitarno-higieniczne, z moliwoci umycia si i natrysku po pracy w kontakcie z azbestem pomieszczenia na szatnie czyste i brudne pomieszczenia dla spoywania posikw oraz regeneracji. W planie prac w zalenoci od wielkoci lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia, a rwnie terenu, gdzie prowadzone bd prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest, take wystpujcego stopnia naraenia na azbest mog zosta okrelone rwnie inne niezbdne wymagania. Na pocztku naley wykona odpowiednie zabezpieczenia obiektu, bdcego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a take terenu wok przed emisj pyu azbestu, ktra moe mie miejsce w wyniku prowadzenia prac.

Teren naley ogrodzi, zachowujc bezpieczn odlegoci od traktw komunikacyjnych dla pieszych, nie mniej ni 2 m przy zastosowaniu oson. Teren prac naley ogrodzi poprzez oznakowanie tamami ostrzegawczymi w kolorze biao-czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami Uwaga! Zagroenie azbestem!, Osobom nieupowanionym wstp wzbroniony lub Zagroenie azbestem krokidolitem. Przy pracach elewacyjnych powinny by stosowane odpowiednie kurtyny zasaniajce fasad obiektu, a do gruntu, a teren wok objty kurtyn, powinien by wyoony grub foli, dla atwego oczyszczania po kadej zmianie roboczej. Oglne zasady postpowania przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest okrelaj nastpujce wymagania: nawilanie wod wyrobw zawierajcych azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cay czas pracy demonta caych wyrobw (pyt, rur, ksztatek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie moliwe odspajanie wyrobw trwale zwizanych z podoem przy stosowaniu wycznie narzdzi rcznych lub wolnoobrotowych narzdzi mechanicznych, wyposaonych w miejscowe instalacje odcigajce powietrze prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku wystpowania ste pyu azbestu przekraczajcych dopuszczalne wartoci dla miejsca pracy po kadej zmianie roboczej usunite odpady zawierajce azbest powinny zosta szczelnie opakowane i skadowane na miejscu ich tymczasowego magazynowania, codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wok, drg wewntrznych oraz maszyn i urzdze, z wykorzystaniem podcinieniowego sprztu odkurzajcego, zaopatrzonego w filtry o duej skutecznoci cigu (99,99% lub na mokro). Niedopuszczalne jest rczne zamiatanie na sucho, jak rwnie czyszczenie pomieszcze i narzdzi pracy przy uyciu spronego powietrza. W przypadku prowadzenia prac z wyrobami azbestowo-cementowymi, ktrych gsto objtociowa wynosi mniej ni 1000 kg/m3 (tzw. mikkie), a take z innymi wyrobami, ktrych powierzchnia jest w widoczny sposb uszkodzona lub zniszczona lub jeeli prace prowadzone s na obiektach, z wyrobami zawierajcymi azbest krokidolit, lub te w pomieszczeniach zamknitych, to powinny by zastosowane szczeglne zabezpieczenia strefy prac i ochrony pracownikw oraz rodowiska, niezalenie od oglnych zasad postpowania. PROCEDURA 4. Prace polegajce na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji z azbestu.

S to m.in.: komory dekontaminacyjne (luzy) dla caych pomieszcze lub stanowice cznik izolacyjny midzy miejscem stanowicym stref prac, a miejscem na zewntrz obiektu zaostrzone rygory przestrzegania stosowania rodkw ochrony osobistej inne metody, okrelone na etapie prac przygotowawczych. W obiekcie przylegajcym do strefy prac naley zastosowa odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnienie otworw okiennych i drzwiowych, a take inne, waciwe dla stopnia naraenia rodki zabezpieczajce. Wszystkie zdemontowane wyroby zawierajce azbest powinny by szczelnie opakowane w folie z polietylenu lub polipropylenu o gruboci nie mniejszej ni 0,2 mm i zamykane w sposb uniemoliwiajcy przypadkowe otwarcie (zgrzewem cigym lub tam klejc). Niedopuszczalne jest stosowanie workw papierowych. Odpady powstae z wyrobw o gstoci objtociowej wikszej ni 1000kg/m3, a wic pyty i rury azbestowo-cementowe lub ich czci powinny by szczelnie opakowane w folie. Py azbestowy oraz odpady powstae z wyrobw o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000 kg/m3 powinny by zestalone przy uyciu cementu lub ywic syntetycznych i po zwizaniu spoiwa szczelnie zapakowane w foli. Pakowanie usunitych wyrobw zawierajcych azbest powinno odbywa si wycznie do opakowa przeznaczonych do ostatecznego skadowania i wyranie oznakowane, w sposb okrelony dla azbestu. Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny by trwae, nieulegajce zniszczeniu, pod wpywem warunkw atmosferycznych i czynnikw mechanicznych. Dla usunitych odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest oraz ich transportu na skadowisko odpadw niebezpiecznych, wypenia si: kart ewidencji odpadu (zacznik nr 5) kart przekazania odpadw (zacznik nr 6). Po zakoczeniu prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych wykonawca prac ma obowizek dokonania prawidowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostaoci azbestu. Oczyszczenie powinno nastpi przez zastosowanie urzdze filtracyjno-wentylacyjnych z wysoko-skutecznym filtrem (99,99%) lub na mokro. Wykonawca prac ma obowizek przedstawienia wacicielowi lub zarzdcy obiektu, bdcego przedmiotem prac, owiadczenia stwierdzajcego prawidowo wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. W przypadku, kiedy

przedmiotem prac byy wyroby o gstoci objtociowej mniejszej ni 1000 kg/m3 lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmoway wyroby zawierajce azbest krokidolit lub prowadzone byy w pomieszczeniach zamknitych, wykonawca prac ma obowizek przedstawienia wynikw badania powietrza, przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucj. 3.6. Zasady postpowania przy transporcie odpadw zawierajcych azbest Procedura 5. PROCEDURA 5 Zakres postpowania obejmuje dziaania poczwszy od uzyskania zezwolenia na transport odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest, poprzez pozostae czynnoci i obowizki transportujcego takie odpady a do ich przekazania na skadowisko odpadw, przeznaczone do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest. Posiadacz odpadw, ktry prowadzi dziaalno w zakresie zbierania lub transportu odpadw, jest obowizany uzyska zezwolenie na prowadzenie tej dziaalnoci. Zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci w zakresie transportu odpadw wydaje starosta, waciwy ze wzgldu na miejsce siedziby lub zamieszkania posiadacza odpadw po zasigniciu opinii waciwego wjta, burmistrza lub prezydenta miasta. Wniosek o zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci w zakresie zbierania lub transportu odpadw powinien zawiera (art. 28 ust 4 ustawa o odpadach Zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci w zakresie zbierania lub transportu odpadw wydaje si w drodze decyzji na wniosek, ktry powinien odpowiednio zawiera: 1. wyszczeglnienie rodzajw odpadw przewidzianych do zbierania lub transportu, w przypadku gdy okrelenie rodzaju jest niewystarczajce do ustalenia zagroe, jakie te odpady mog powodowa dla rodowiska, waciwy organ moe wezwa wnioskodawc do podania podstawowego skadu chemicznego i waciwoci odpadw. 2. Oznaczenie obszaru prowadzenia dziaalnoci. 3. Wskazanie miejsca i sposobu magazynowania odpadw. 4. Wskazanie sposobu i rodkw transportu odpadw. 5. Przedstawienie moliwoci technicznych i organizacyjnych pozwalajcych naleycie wykonywa dziaalno w zakresie zbierania lub transportu odpadw. 6. Przewidywany okres wykonywania dziaalnoci w zakresie zbierania lub transportu odpadw. Zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci w zakresie zbierania lub transportu odpadw jest wydawane w drodze decyzji przez waciwy organ na czas oznaczony nie duszy ni 10 lat. Transportem odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest moe zajmowa si wytwrca odpadw lub inny, uprawniony do tego podmiot prawny. W kadym przypadku konieczne jest uzyskanie od waciwego starosty zezwolenia na transport odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest. Przekazanie partii odpadw zawierajcych azbest przez wytwrc odpadw innemu posiadaczowi odpadw niebezpiecznych, np. w celu ich dalszego transportu, odbywa si z zastosowaniem karty, przekazania odpadu sporzdzonej przez wytwrc odpadw. Do obowizkw posiadacza odpadw niebezpiecznych prowadzcego dziaalno wycznie w zakresie ich transportu na skadowisko naley: posiadanie karty przekazania odpadu z potwierdzeniem przejcia odpadu posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarw (odpadw) niebezpiecznych posiadanie wiadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadw niebezpiecznych posiadanie przez kierowc zawiadczenia ADR o ukoczeniu kursu doksztacajcego dla kierowcw pojazdw przewocych towary niebezpieczne oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi utrzymanie czystoci skrzyni adunkowej pojazdu sprawdzenie stanu opakowa i ich oznakowanie liter a sprawdzenie umocowania sztuk przesyki z odpadami w pojedzie. Transport odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest naley prowadzi z zachowaniem przepisw dotyczcych transportu towarw niebezpiecznych speniajc okrelone w tych przepisach kryteria klasyfikacyjne. Odpady zawierajce azbest pochodzce z budowy, remontu i demontau obiektw budowlanych oraz odpady izolacyjne zawierajce azbest zgodnie z ADR zaliczone zostay do klasy 9 rne materiay i przedmioty niebezpieczne, z czego wynikaj okrelone wymagania przy transporcie. Posiadacz odpadw, dokonujcy ich transportu, obowizany jest do posiadania dokumentu przewozowego materiaw niebezpiecznych, ktry wedug ADR powinien zawiera: numer rozpoznawczy odpadu nadawanego do przewozu i jego pen nazw klas, do ktrej naley odpad nadawany do przewozu liczb sztuk przesyki cakowit ilo przewoonych odpadw nazwy i adresy nadawcy oraz odbiorcy przewoonych odpadw (skadowiska). Przygotowanie i transport odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest.

Do przewoenia odpadw zawierajcych azbest mog by uywane samochody ciarowe z nadwoziem skrzyniowym, bez przyczepy lub z jedn przyczep. Pojazdy przewoce odpady niebezpieczne powinny by zaopatrzone w wiadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu towarw niebezpiecznych. wiadectwo to wystawiane jest przez Dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego na podstawie badania technicznego pojazdu dokonanego przez okrgow stacj kontroli pojazdw oraz sprawdzenia dokonanego przez Transportowy Dozr Techniczny. Kierowca wyznaczony do przewozu odpadw zawierajcych azbest obowizany jest posiada poza prawem jazdy zawiadczenie ADR ukoczenia kursu doksztacajcego kierowcw pojazdw przewocych towary niebezpieczne, wydane przez podmiot posiadajcy zezwolenie marszaka wojewdztwa na prowadzenie takiej dziaalnoci.

PROCEDURA 5. Przygotowanie i transport odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest

Kady pojazd przewocy odpady zawierajce azbest powinien by oznakowany dwiema odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi bez numerw rozpoznawczych. Tablice te powinny by prostoktne, o wymiarach 30x40 cm, barwy pomaraczowej odblaskowej, dookoa otoczone czarnym nieodblaskowym paskiem o szerokoci nieprzekraczajcej 15 mm. Po wyadowaniu odpadw tablice te nie mog by widoczne na pojedzie stojcym lub poruszajcym si po drodze.

Przed kadym zaadunkiem odpadw, skrzynia adunkowa pojazdu powinna by dokadnie oczyszczona, w szczeglnoci z ostrych i twardych przedmiotw (np. gwodzi, rub) niestanowicych integralnej czci nadwozia pojazdu. Wskazane jest wyoenie podogi skrzyni adunkowej foli, w celu zabezpieczenia przed uszkodzenie opakowa. Zaadunek i rozadunek odpadw (palet, pojemnikw typu big-bag) powinny odbywa si przy wykorzystaniu dwigu lub podnonika. Transportujcy odpady powinien odmwi przyjcia przesyki odpadw, ktra nie posiada oznakowania wyrobw i odpadw zawierajcych azbest oraz w przypadku, gdy opakowanie zostao uszkodzone przy zaadunku. Sztuki przesyki z odpadami zawierajcymi azbest powinny by uoone i umocowane na pojedzie tak, aby w czasie ich przewozu nie przesuway si oraz nie byy naraone na tarcie, wstrzsy, przewracanie si i wypadnicie z pojazdu. W trakcie przewozu adunek powinien by dokadnie zabezpieczony foli lub plandek przed uszkodzeniem. Po kadym wyadunku odpadw z pojazdu naley dokadnie sprawdzi, czy na powierzchni skrzyni adunkowej nie znajduj si pozostaoci po przewoonych odpadach. W razie stwierdzenia takiej pozostaoci naley niezwocznie j usun oraz dokadnie oczyci pojazd i jego wyposaenie z zachowaniem zasad przewidzianych dla prac przy usuwaniu azbestu. Odpady niebezpieczne zawierajce azbest transportowane s na skadowisko przeznaczone do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest. Tam nastpuje ich przekazanie nastpnemu posiadaczowi odpadw zarzdzajcemu skadowiskiem i potwierdzenie tego faktu na Karcie przekazania odpadu. 3.7. Zasady skadowania odpadw zawierajcych azbest Procedura 6. PROCEDURA 6 Zakres procedury obejmuje dziaania poczwszy od przyjcia partii odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest na skadowisko, poprzez dalsze czynnoci, a do sporzdzenia rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i iloci przyjtych odpadw. Do obowizkw zarzdzajcego skadowiskiem odpadw niebezpiecznych zwierajcych azbest naley: przeszkolenie pracownikw w zakresie bezpiecznych metod postpowania z odpadami zawierajcymi azbest potwierdzenie w karcie przekazania odpadw przyjcia partii odpadw na skadowisko sporzdzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i iloci odpadw przyjtych na skadowisko skadowanie odpadw zgodnie z przepisami dotyczcymi odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest oraz zatwierdzon instrukcj eksploatacji skadowiska zapewni deponowanie odpadw w sposb niepowodujcy uszkodzenia opakowa odpadw wykorzysta racjonalnie pojemno eksploatacyjn skadowiska. PROCEDURA 6. Skadowanie odpadw na skadowiskach lub w wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest Skadowanie odpadw na skadowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest.

Odpady zawierajce azbest pochodzce z budowy, remontu i demontau obiektw budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone w katalogu odpadw kodami 17 06 01* i 17 06 05* mog by unieszkodliwiane przez skadowanie na skadowiskach lub wydzielonych kwaterach na terenie innych skadowisk, przeznaczonych do wycznego skadowania tych odpadw. Skadowiska lub kwatery buduje si w specjalnie wykonanych zagbieniach terenu ze cianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem si.

Zarzdzajcy skadowiskiem powinien uzyska pozwolenie na uytkowanie skadowiska po zatwierdzeniu instrukcji eksploatacji oraz po przeprowadzeniu kontroli przez wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska. Instrukcj eksploatacji skadowiska odpadw niebezpiecznych zatwierdza, w drodze decyzji, wojewoda. Kierownik skadowiska powinien posiada wiadectwo stwierdzajce kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami i m.in. obowizany jest do prowadzenia ewidencji iloci odpadw przyjmowanych na skadowisko. Zarzdzajcy skadowiskiem pobiera od posiadacza odpadw zawierajcych azbest opat za korzystanie ze rodowiska, ktr odprowadza na rachunek urzdu marszakowskiego, waciwego ze wzgldu na miejsce skadowania odpadw. Zarzdzajcy skadowiskiem posiadajcym wydzielone kwatery powinien zapewni selektywne skadowanie odpadw zawierajcych azbest, w izolacji od innych odpadw, a miejsce skadowania powinno by oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym skadowiska. Odpady powinny by deponowane na skadowiskach zlokalizowanych na terenach oddalonych od budynkw mieszkalnych i izolowanych pasem zieleni. Prace zwizane z deponowaniem odpadw zawierajcych azbest naley prowadzi w sposb zabezpieczajcy przed emisj pyu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelnienia opakowa odpadw. Opakowania z odpadami naley zdejmowa z pojazdu przy uyciu urzdze dwigowych i ostronie ukada w kwaterze skadowiska. Niedopuszczalne jest zrzucanie lub wysypywanie odpadw z samochodw. Warstwa zdeponowanych odpadw powinna by zabezpieczona przed uszkodzeniem opakowa przez przykrycie foli lub warstw gruntu o gruboci okoo 5 cm. Opakowania z odpadami powinny by ukadane zgodnie z technologi skadowania zatwierdzon w instrukcji eksploatacji skadowiska, uwzgldniajc racjonalne wykorzystanie pojemnoci obiektu. Niedopuszczalne jest kompaktowanie odpadw zawierajcych azbest, ani poruszanie si pojazdw mechanicznych po powierzchni skadowanych odpadw. Dla skadowisk odpadw zawierajcych azbest o kodach 17 06 01* i 17 06 05* nie stosuje si rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunkw prowadzenia monitoringu skadowisk odpadw. Po zakoczeniu skadowania odpadw zawierajcych azbest na poziomie 2 m poniej terenu otoczenia i wypenieniu gruntem do poziomu terenu, zarzdzajcy skadowiskiem powinien zoy wniosek do waciwego organu w celu uzyskania zgody na zamknicie skadowiska lub jego wydzielonej czci. Zgod na zamknicie skadowiska odpadw niebezpiecznych wydaje w drodze decyzji wojewoda po przeprowadzeniu kontroli skadowiska przez wojewdzkiego inspektora ochrony rodowiska. 4. ZADANIA JEDNOSTEK SAMORZDU TERYTORIALNEGO W ZAKRESIE USUWANIA AZBESTU 4.1. Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski Jak zaznaczono w Programie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski przyjtego przez Rad Ministrw 14 maja 2002 roku wynika, i usuwanie azbestu nie jest zadaniem atwym, bowiem na terytorium Polski znajduje si 15 mln ton wyrobw zawierajcych azbest, ktre zgodnie z zaoeniami Programu maj zosta usunite do 31 grudnia 2032 roku. Pozbycie si tak duej iloci wymaga odpowiednich przygotowa, od inwentaryzacji wyrobw przewidzianych do usunicia poczwszy do przygotowania odpowiedniej infrastruktury do ich unieszkodliwienia skoczywszy. Wobec tak powanego problemu do rozwizania w krajowym programie usuwania azbestu szczegln uwag zwrcono na gwne kierunki dziaa na poziomie krajowym, wojewdzkim i lokalnym, aby realizacja Programu staa si moliwa. POZIOM KRAJOWY Gwny Koordynator do spraw Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski 1. Gwny Koordynator do spraw Programu... bdzie powoywany i odwoywany przez Ministra Gospodarki. 2. Do zada Gwnego Koordynatora naley m.in.: przeprowadzanie uzgodnie midzyresortowych w zakresie prac przygotowawczych dla realizacji poszczeglnych zada (etapw) Programu... przygotowywanie materiaw budetowych zwizanych z realizacj Programu... coroczna aktualizacja Programu... ze wzgldu na jego otwarto i konieczno uszczegawiania wielu zada staa wsppraca z organami administracji rzdowej, samorzdu terytorialnego oraz innymi do kompetencji, ktrych naley realizacja zada w zakresie zbienym z Programem... wsppraca z mediami w tematyce azbestu, inspiracja i koordynacja dziaa ujtych w Programie... wspdziaanie z organizacjami pozarzdowymi

 wsppraca z instytucjami udostpniajcymi rodki finansowe na realizacj Programu... (Bank Ochrony rodowiska, wojewdzkie fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, itp.) wspomaganie merytoryczne ministra waciwego do spraw gospodarki w sprawach zwizanych z azbestem, ministra waciwego do spraw rodowiska w zakresie spraw zwizanych ze zrwnowaonym rozwojem, ministra waciwego do spraw zdrowia w zakresie problematyki zdrowotnej, ministra waciwego do spraw infrastruktury w zakresie problematyki okrelonej w Programie... cisa wsppraca z Ministerstwem rodowiska oraz innymi instytucjami w zakresie spraw dotyczcych krajowego programu ochrony rodowiska oraz krajowego planu gospodarki odpadami bieca analiza danych, modyfikacja Programu... oraz formuowanie nowych zada sporzdzanie i przekazywanie stosownych informacji ze stanu realizacji Programu... dla potrzeb ministra waciwego do spraw gospodarki i Rzdu cisa wsppraca z Rad Programow. Rada Programowa 1. Rada Programowa jest ciaem opiniodawczo doradczym powoanym w celu rozpatrywania kierunkw realizacji zada Programu... i jego poszczeglnych etapw. Czonkowie Rady peni bd swoje funkcje bez dodatkowego wynagrodzenia. 2. W skad Rady Programowej wchodz: 1) Gwny Koordynator jako Przewodniczcy Rady 2) po jednym przedstawicielu ministrw waciwych do spraw: gospodarki, infrastruktury, finansw, rodowiska, zdrowia, pracy, rolnictwa i rozwoju wsi, oraz spraw wewntrznych 3) przedstawiciel Urzdu Komitetu Integracji Europejskiej 4) po jednym przedstawicielu Gwnego Inspektora Pracy, Gwnego Urzdu Nadzoru Budowlanego, Gwnego Inspektora Ochrony rodowiska, Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Gwnego Inspektora Sanitarnego 5) po jednym przedstawicielu wojewodw 6) po jednym przedstawicielu samorzdu terytorialnego z kadego wojewdztwa 7) do trzech przedstawicieli organizacji pozarzdowych 8) do trzech przedstawicieli nauki. 3. Pracami Rady kieruje Prezydium Rady, w skad ktrej wchodzi Przewodniczcy oraz trzech czonkw wybieranych na pierwszym posiedzeniu Rady zwyk wikszoci gosw. 4. Do zada Rady Programowej naley: inicjowanie dziaalnoci zwizanej z realizacj zada Programu... ocenianie stanu prac oraz wyznaczanie ich zwizanych z zadaniami Programu... oraz innymi, szczeglnie majcymi na celu podwyszenie poziomu zdrowia i bezpieczestwa ludnoci oraz ochrony rodowiska. POZIOM WOJEWDZTWA 1. Na poziomie wojewdztwa za realizacj Programu... odpowiada wojewoda i zarzd wojewdztwa. 2. Do zada wojewody naley: wsppraca z samorzdem terytorialnym w zakresie zada okrelonych w Programie... opiniowanie projektw informacji (sprawozda) o realizacji Programu... na terenie wojewdztwa wsppraca z Gwnym Koordynatorem w zakresie potrzeb wynikajcych z biecej realizacji Programu... wsppraca z uczelniami i instytucjami naukowymi, organizacjami pozarzdowymi, ekspertami poszczeglnych dziedzin, niezbdnymi przy realizacji Programu... wsppraca z lokalnymi mediami w zakresie spraw objtych Programem..., a take zagroe z tego tytuu opiniowanie wnioskw jednostek samorzdu terytorialnego na realizacj zada Programu... przekazywanie otrzymanych rodkw finansowych do waciwych jednostek samorzdu terytorialnego na realizacj zatwierdzonych zada z zakresu usuwania zagroe z tytuu azbestu przekazywanie wytycznych oraz informacji zwizanych z realizacj Programu... przygotowywanie i aktualizacja wojewdzkich programw usuwania wyrobw zawierajcych azbest. 3. Do zada samorzdu wojewdztwa naley: wsppraca z samorzdem powiatowym i samorzdem gminnym przedkadanie informacji o realizacji Programu... na terenie wojewdztwa Gwnemu Koordynatorowi do spraw Programu..., wojewodzie oraz organom samorzdu terytorialnego, waciwym w zakresie wojewdzkiego planu gospodarki odpadami wsppraca z Gwnym Koordynatorem w zakresie potrzeb wynikajcych z biecej realizacji Programu...

 wsppraca z uczelniami i instytucjami naukowymi, organizacjami pozarzdowymi, ekspertami poszczeglnych dziedzin, niezbdnymi przy realizacji Programu... wsppraca z lokalnymi mediami w zakresie spraw objtych Programem..., a take zagroe z tego tytuu zbieranie wnioskw dotyczcych organizacji i finansowania stosownych przedsiwzi dotyczcych najbardziej zagroonych terenw lub obiektw publicznych uwzgldnianie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest w wojewdzkich planach gospodarki odpadami i programach ochrony rodowiska opracowanie planu sytuacyjnego rozmieszczenia na terenie wojewdztwa wyrobw zawierajcych azbest na podstawie informacji przekazywanych przez samorzd powiatowy. POZIOM LOKALNY Na poziomie lokalnym w realizacj zada Programu... zaangaowane s zarwno samorzd powiatowy, jak rwnie samorzd gminny. 4. Do zada zarzdu powiatu (miasta na prawach powiatu) naley: sporzdzanie rocznych informacji w zakresie realizacji zada Programu... na terenie powiatw oraz ich przekazywanie samorzdowi wojewdztwa inspirowanie waciwej dziaalnoci w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest wsppraca z wojewod, samorzdem wojewdztwa oraz samorzdem gminnym, w zakresie zada wynikajcych z Programu... wsppraca z lokalnymi mediami, szczeglnie dla pobudzenia odpowiednich inicjatyw spoecznych i przedstawiania opinii wsppraca z organizacjami spoecznymi wspierajcymi Program... uwzgldnianie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest w powiatowych planach gospodarki odpadami gromadzenie danych liczbowych o iloci i rozmieszczeniu wyrobw zawierajcych azbest ustalanie rejonw spodziewanego wzrostu zagroenia pyem azbestu z uwagi na koncentracj wystpowania uszkodze lub technologicznego zuycia wyrobw zawierajcych azbest. W szczeglnoci do zada samorzdu powiatowego, naley: Ustalenia orodka dyspozycyjno-kontrolnego do nadzoru realizacji programu na terenie powiatu oraz dla podejmowania, lub koordynacji decyzji strategicznych i finansowych, w tym decyzji szczegowych, w zakresie wykonawczym oraz kontaktw z zainteresowanymi osobami prawnymi i fizycznymi. Koordynacja dziaa gmin w powiecie. Opracowanie danych liczbowych o iloci i rozmieszczeniu wyrobw zawierajcych azbest na terenie powiatu i kadej gminy, w tym opracowanie zacznikw mapowych. Sukcesywne dokonywanie przegldu technicznego obiektw na terenie gmin stosownie do rozporzdzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 1998 r. Ustalenie rejonw spodziewanego wzrostu zagroenia pyem azbestu z uwagi na koncentracj wystpowania uszkodze lub technicznego zuycia wyrobw zawierajcych azbest. Wystpienie do odpowiednich jednostek o przeprowadzenie monitoringu zagroonych rejonw (obiektw) i ustalenia stopnia emisji pyu i wkien azbestu. Przedstawienie wynikw monitoringu na mapie powiatu. Podejmowanie w miar potrzeby odpowiednich dziaa administracyjnych w stosunku do wacicieli lub zarzdcw obiektw szczeglnie zagroonych. Opracowanie Programu... usuwania wyrobw zawierajcych azbest na terenie powiatu, w okresie zaoonych 30 lat, lub krtszym (w zalenoci od lokalnych moliwoci i uwarunkowa). Inicjowanie zwizkw gmin dla budowy skadowisk odpadw zawierajcych azbest wraz z wykazaniem ekonomicznych korzyci. Poszukiwanie inwestorw i podejmowanie inicjatyw lokalizacyjnych. Wsppraca z przedsibiorstwami zajmujcymi si usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest, prowadzenie lokalnej polityki spoecznej w zakresie opat za skadowanie odpadw zawierajcych azbest, szczeglnie w stosunku do uboszych wacicieli obiektw. Opracowanie i wydawanie odpowiednich zalece i wytycznych dla gmin, administracji osiedli mieszkaniowych i obiektw komunalnych dotyczcych sposobw bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest. Do zada rady powiatu naley: nadzorowanie wykorzystania przyznanych rodkw finansowych prowadzenie lokalnej polityki spoecznej w zakresie opat za skadowanie odpadw zawierajcych azbest, w stosunku do uboszych wacicieli obiektw. Czciowe lub cakowite zwalnianie z opat inicjowanie i organizowanie innych form pomocy dla mieszkacw, przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. Do zada gminy naley:

 uwzgldnianie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest w gminnych planach gospodarki odpadami wsppraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotyczcych zagroe powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem przygotowywanie wykazw obiektw zawierajcych azbest oraz rejonw wystpujcego naraenia na ekspozycj azbestu przygotowywanie rocznych sprawozda finansowych z realizacji zada Programu.... Do zada rady gminy naley: przyjmowanie rocznych sprawozda finansowych Wjta Gminy z realizacji zada Programu.... 5. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY MARCINOWICE Proces usuwania wyrobw zawierajcych azbest, zgodnie z zapisami krajowego programu, powinien by zakoczony 31 grudnia 2032 roku. Wynika to z bardzo duej iloci tych wyrobw oraz wysokoci potrzebnych rodkw finansowych. Zatem tak dugotrwae zadanie (liczc od 2008 roku ok. 25 lat), a take brak kompletnej i rzetelnej inwentaryzacji iloci wyrobw zawierajcych azbest wystpujcych w poszczeglnych gminach powiatu wymaga zdefiniowania, na poziomie powiatu, ramowej strategii w zakresie usuwania wyrobw zawierajcych azbest oraz unieszkodliwiania odpadw azbestowych. Ze wzgldu na fakt, e azbest spoyty w wodzie nie jest szkodliwy dla zdrowia czowieka, przyjto e niniejszy program nie bdzie dotyczy rur azbestowo-cementowych wystpujcych w instalacjach ziemnych. Zastpowanie tych rur wyrobami bezazbestowymi nastpowa bdzie sukcesywnie w ramach np. modernizacji sieci wodocigowej. Odpady zawierajce azbest, jako odpady niebezpieczne, wymagaj szczeglnego sposobu postpowania i dlatego powinny by objte programem likwidacji azbestu i odpadw zawierajcych azbest. Wanym aspektem w podejciu do sposobu rozwizania problemu usuwania azbestu w Gminie Marcinowice jest fakt, i stosowane w przeszoci w budownictwie i innych dziedzinach gospodarki wyroby z udziaem azbestu nie stanowi zagroenia, dopki materiay te nie s uszkodzone. Zagroeniem moe by ich niewaciwe usuwanie, bowiem w czasie obrbki mechanicznej (np. kruszenie, cicie itp.) nastpuje uwalnianie si wkien azbestowych do powietrza i zachodzi niebezpieczestwo ich wchaniania. W tym kontekcie usuwanie pokry dachowych, elewacyjnych i innych materiaw budowlanych zawierajcych azbest bdzie procesem dugotrwaym i w kadym przypadku naley ocenia celowo podejmowania ich demontau z punktu widzenia ochrony zdrowia i zagroenia ekologicznego. Proces ten powinien by przeprowadzony ze szczeglnym zachowaniem zasad bezpieczestwa i higieny pracy. Std te w niewielkim stopniu zostaa wykonana ocena stanu obiektw budowlanych z elementami zawierajcymi wyroby azbestowe, co powinno by wykonane zgodnie z przytoczonym wczeniej rozporzdzeniem. W niniejszym Programie zakada si, i odpowiednie dziaania informacyjno-edukacyjne doprowadz do zapobiegania sytuacjom, w ktrych dochodzi do usuwania wyrobw zawierajcych azbest na wasn rk przez wacicieli obiektw bez adnego zabezpieczenia i wywoenia ich na dzikie wysypiska. Z uwagi na wysoki koszt usuwania i unieszkodliwiania odpadw azbestowych istotne jest take zachcenie do prawidowego usuwania wyrobw zawierajcych azbest poprzez dofinansowanie przedsiwzi zwizanych z ich usuwaniem, podejmowanych przez osoby fizyczne, ze rodkw publicznych oraz zewntrznych rodkw pomocowych. Poniej w tabeli zestawiono konieczne do realizacji zadania zwizane z likwidacj odpadw zawierajcych azbest na terenie Gminy Marcinowice oraz zaproponowano okresy ich wykonania (harmonogram).

6. OSZACOWANIE KOSZTW USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY MARCINOWICE Pod pojciem usuwanie rozumie si w tym przypadku: demonta, transport oraz skadowanie. Te trzy etapy likwidacji wyrobw zawierajcych azbest s przedmiotem okrelenia kosztw jednostkowych dla podejmujcych dziaania zwizane z usuwaniem azbestu. Usuwanie wyrobw zawierajcych azbest jest kosztownym przedsiwziciem. Dla oszacowania prawdopodobnych kosztw przedsiwzicia, polegajcego na demontau, transporcie oraz skadowaniu wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice przyjto wedug danych z 2008 roku, koszt 1 m2 na 30 z. Koszt ten zosta uwzgldniony w Programie po przeprowadzeniu analizy rynku firm i przedsibiorstw, zajmujcych si usuwaniem, utylizacj, transportem i zabezpieczaniem wyrobw zawierajcych azbest. Koszty zabezpieczania wyrobw (malowania) s porwnywalne z ich usuwaniem. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji obiektw zlokalizowanych na terenie Gminy Marcinowice (stan na 31 wrzenia 2008 r.), okrelono ilo wyrobw zawierajcych azbest na terenie Gminy Marcinowice.

Waciciele obiektw posiadajcych wyroby azbestowe powinni rwnie wykona przegld techniczny tych wyrobw jako Ocen stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest". Wzr formularza Oceny... zawarty jest w zaczniku nr 1. Ocen wykonuje si poprzez wizualn ocen stanu technicznego wyrobw azbestowych pod wzgldem: sposobu zastosowania azbestu, rodzaju azbestu, struktury powierzchni, stanu zewntrznego wyrobu, moliwoci uszkodzenia powierzchni wyrobu w wyniku oddziaywa atmosferycznych lub mechanicznych i usytuowania wyrobu. Przewidywany cakowity koszt usunicia azbestu z terenu Gminy Marcinowice: z obiektw nalecych do osb fizycznych: wyniesie okoo 1 585 170,00 z, co przy zaoeniu okresu 24 lat (lata 20082032), daje okoo 66 048 ,75 z/rok. z obiektw nalecych do osb prawnych: wyniesie okoo 360 060,00 z, co przy zaoeniu okresu 24 lat (lata 20082032), daje okoo 15 002,5 z/rok. Zakada si, e przyjcie niniejszego Programu w zakresie pomocy mieszkacom Gminy Marcinowice w postaci dofinansowania odbioru, transportu i skadowania odpadw zawierajcych azbest spowoduje du intensywno usuwania azbestu w pierwszym okresie obowizywania Programu. Wynikiem realizacji Programu bdzie stopniowe zmniejszanie si iloci azbestu wystpujcego na terenie gminy. Finansowanie likwidacji azbestu z terenu Gminy Marcinowice bdzie oparte na rodkach pozyskanych z:

Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Powiatowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej EkoFundusz innych programw Unii Europejskiej rodkw pochodzcych od osb prawnych.

PROCEDURA 7 usuwanie azbestu przez osoby prywatne Zakres obowizkw obejmuje okres od podjcia decyzji o usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, do zakoczenia tych robt i uzyskania stosownego owiadczenia wykonawcy prac oraz zoenia wniosku o dofinansowanie z Urzdu Gminy. Waciciel budynku z wyrobami zawierajcymi azbest ma obowizek zgoszenia na 30 dni przed rozpoczciem prac, wniosku o pozwolenie na budow (remont, rozbirka), wraz z okrelonymi warunkami. Wniosek powinien by sporzdzony z uwzgldnieniem przepisw wynikajcych z art. 30, ust. 7 ustawy Prawo budowlane (zacznik nr 7). Zatajenie informacji o wystpowaniu azbestu w wyrobach, ktre bd przedmiotem prac remontowo-budowlanych, skutkuje na podstawie ustawy Prawo ochrony rodowiska odpowiedzialnoci prawn. Po dopenieniu obowizkw formalno-prawnych, waciciel dokonuje wyboru wykonawcy prac wytwrcy odpadw niebezpiecznych. Zawiera umow na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobw zawierajcych azbest oraz oczyszczenia budynku z azbestu. W umowie powinny by jasno sprecyzowane obowizki stron, rwnie w zakresie zabezpieczenia przed emisj azbestu w czasie wykonywania prac. Na kocu waciciel powinien uzyska od wykonawcy prac, pisemne owiadczenie o prawidowoci wykonania robt i oczyszczenia z azbestu, a nastpnie przechowywa je przez okres co najmniej 5 lat, wraz z inna dokumentacj budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia oraz terenu. Po zakoczeniu prac waciciel obiektu skada stosowne dokumenty, tj.: informacje o zakoczeniu prac i wniosek o uzyskanie dofinansowania z Urzdu Gminy za poniesione koszty za demonta azbestu z budynku oraz jego utylizacj. PROCEDURA 7. Obowizki i postpowanie wacicieli budynkw przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest.

W Programie tym przedstawiono przykadowe refundowanie dla osb fizycznych poniesionych kosztw demontau pokrycia, transportu oraz skadowania wyrobw azbestowych w wysokoci: 100%, co daje ok. 66 050,00 z/rok; 80%, co daje ok. 52 840,00 z/rok; 50%, co daje ok. 33 025,00 z/rok.

7. MOLIWOCI POZYSKANIA RODKW FINANSOWYCH NA DZIAANIA ZWIZANE Z USUWANIEM AZBESTU Z TERENU GMINY MARCINOWICE ORAZ SKADOWANIEM ODPADW ZAWIERAJCYCH AZBEST Program usuwania azbestu z terenu Gminy Marcinowice stanowi podstawowy instrument wspierajcy pozyskiwanie rodkw zewntrznych na dziaania zmierzajce do oczyszczania terenu z wyrobw zawierajcych azbest. Specjalne procedury konieczne do wdroenia przy pracach z azbestem i sposb jego unieszkodliwiania wymagaj znacznych rodkw finansowych. Std konieczne jest udzielanie jak najszerszego wsparcia finansowego dla wszystkich inicjatyw zwizanych z usuwaniem wyrobw i odpadw zawierajcych azbest, a take z monitoringiem zanieczyszczenia rodowiska azbestem. Gmina Marcinowice moe wspiera tyko dziaania zwizane z demontaem i utylizacj wyrobw azbestowych pochodzcych z budynkw bdcych wasnoci osb fizycznych. Niestety osoby prawne w chwili obecnej mog tylko stara si poyczki niskoprocentowe (ok. 3%) w Banku Ochrony rodowiska. rodki z budetu pastwa Planowane wydatki z budetu pastwa w skali kraju w okresie 30 lat ograniczone zostay do czterech zada: wydatki na finansowanie dziaalnoci Gwnego Koordynatora okrelone w Krajowym Programie Usuwania azbestu z terytorium Polski w wysokoci 1 mln z rocznie wydatki na dziaalno informacyjno-popularyzacyjn w mediach dotyczca bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest oraz sposobw ich usuwania, a take informacji o szkodliwoci azbestu i sposobw chronienia przed naraeniem na jego emisj cznie 27 mln z wydatki na opracowanie (lub udzia) terenowych planw ochrony przed szkodliwoci azbestu i programw usuwania wyrobw zawierajcych azbest, a take szkolenia pracownikw administracji publicznej (szczebla centralnego i wojewdzkiego) w zakresie szczegowych przepisw i procedur dotyczcych azbestu cznie 4,15 mln z wydatki na opracowanie programw zdrowotnych i utworzenie orodka oceny ryzyka cznie 4 mln z. W sumie planowane wydatki w skali kraju zamykaj si kwot 65,15 mln z, z tego w latach 2003 2006 ok. 15,75 mln z, a w latach 20012032 ok. 49 mln z. rodki z funduszy ochrony rodowiska rodki na usuwanie wyrobw zawierajcych azbest mona m.in. pozyskiwa z narodowego, wojewdzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej. rodki te powstaj z opat za korzystanie ze rodowiska, ponoszonych zgodnie z ustaw Prawo ochrony rodowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 tekst jednolity) z pniejszymi zmianami, przez prowadzcych dziaalno gospodarcz. Opaty te stanowi dochd Narodowego, Wojewdzkich, Powiatowych i Gminnych Funduszy Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. Jedn z moliwoci wydatkowania tych rodkw jest ich przeznaczenie na pokrycie kosztw realizacji przedsiwzi zwizanych z usuwaniem azbestu z terytorium kraju, w tym na budow skadowisk odpadw niebezpiecznych, zawierajcych azbest. Narodowy i Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w ramach listy przedsiwzi priorytetowych planowanych do dofinansowania przewiduje usuwanie i unieszkodliwianie azbestu. Pomoc finansowa Funduszu moe przyjmowa jedn z nastpujcych form: preferencyjnej poyczki, w tym poyczki pomostowej, dotacji, czciowego umorzenia przyznanej poyczki, dopaty do oprocentowania kredytw bankowych, kredytu w bankowych liniach kredytowych. Ponadto, Rada Nadzorcza Funduszu moe uchwali regulaminy ustalajce odmienne zasady dofinansowania wybranych przedsiwzi priorytetowych. Zaangaowanie funduszy na poziomie gminnym i powiatowym moe suy uboszym wacicielom obiektw budowlanych na prace zwizane z likwidacj azbestu. W wielu przypadkach uruchomienie programw pomocowych powoduje podjcie przez wacicieli obiektw, w ktrych wystpuj wyroby zawierajce azbest, dziaa zmierzajcych do ich usunicia.

rodki z Unii Europejskiej Inicjatywy samorzdw oraz instytucji publicznych w zakresie gospodarki odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest, mog by realizowane przy wspudziale nastpujcych rodkw: pochodzcych z Funduszu Spjnoci wykorzystanie pomocy z Funduszu Spjnoci nastpuje w oparciu o Narodowy Plan Rozwoju na lata 20072013 oraz Strategi wykorzystania Funduszu Spjnoci na lata 20072013; wspfinansowanie z Funduszu Spjnoci w obszarze ochrony rodowiska mog otrzyma m.in. inwestycje z dziedziny racjonalizacji gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi. Beneficjentami pomocy mog by jednostki samorzdu terytorialnego, tworzone przez nie zwizki gmin lub inne podmioty publiczne, pochodzcych z Funduszy Strukturalnych 8. PODSUMOWANIE Pomimo wprowadzenia zakazu stosowania azbestu w nowych budynkach i technologiach bdzie on elementem struktury wielu obiektw jako materia wbudowany jeszcze przez kilkadziesit lat. Bardzo wane jest zastosowanie si wacicieli i zarzdcw obiektw budowlanych do obowizku prowadzenia okresowych kontroli i oceny stanu technicznego wyrobw zawierajcych azbest oraz przekazywania waciwym jednostkom danych o iloci, stanie i miejscu wystpowania azbestu. Pozwoli to na uzyskanie penej wiedzy na ten temat i podejmowanie przez jednostki samorzdowe skutecznych dziaa majcych na celu pomoc wacicielom obiektw w usuwaniu i unieszkodliwianiu azbestu. Istotna jest rwnie wiadomo przedsibiorcw wykonujcych prace zwizane z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest. Wykonywanie tych prac wycznie przez wyspecjalizowane i uprawnione w tym zakresie firmy, pozwoli zminimalizowa zagroenie wynikajce z nieprawidowego ich prowadzenia. Z tego wzgldu jednym z gwnych celw niniejszego programu jest przyblienie jak najszerszym krgom spoeczestwa problematyki bezpiecznej eksploatacji i usuwania wyrobw zawierajcych azbest. W Programie... zawarto informacje dotyczce waciwoci azbestu, jak rwnie okrelono harmonogram zada do realizacji, szacujc ich koszt w rozbiciu na lata. Przedstawiono rwnie szacunkowe iloci wyrobw zawierajcych azbest na terenie Gminy Marcinowice oraz szacunkowe koszty zwizane z demontaem i ich utylizacj. Dane te wskazuj jednoznacznie na konieczno przeprowadzenia dalszej inwentaryzacji na terenie poszczeglnych gmin wyrobw zawierajcych azbest. W opracowaniu wskazano rwnie moliwoci pozyskania rodkw z rnych rde do finansowania akcji likwidacji wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Marcinowice. Przewiduje si, e w przypadku pozyskania funduszy unijnych na likwidacje azbestu w nastpnych latach gmina bdzie otrzymywa coraz wicej zgosze o miejscach wystpowania azbestu, co przyczyni si do lepszej wiedzy na temat iloci azbestu. Pozwoli to lepiej pozna potrzeby w tym zakresie, precyzyjniej planowa rodki niezbdne do wydania na ten cel oraz stopniowo wyeliminowa wyroby azbestowe, co jest celem programu. 9. STRESZCZENIE W JZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Azbest jest nazw handlow i odnosi si do szeciu mineraw wknistych z grupy serpentynw (chryzotyl) i amfiboli (krokidolit, amosyt, termolit, aktynolit i antofilit). Mineray te le przewodz ciepo i s wzgldnie odporne na dziaanie czynnikw chemicznych. Materiay zawierajce azbest nale do substancji stwarzajcych szczeglne zagroenie dla zdrowia ludzi i z tego powodu powinny podlega sukcesywnej eliminacji. Odpady zawierajce azbest nale do odpadw niebezpiecznych. Azbest z uwagi na swoje niewtpliwe zalety, jak odporno na wysokie temperatury, na dziaanie mrozu, na dziaanie kwasw, elastyczno, dobre waciwoci mechaniczne i mae przewodnictwo cieplne stosowany by przede wszystkim do produkcji wyrobw budowlanych, szczeglnie pyt dachowych i elewacyjnych, a take, w mniejszych ilociach, do produkcji rur, rozmaitych ksztatek do kanaw wentylacyjnych, instalacyjnych i innych. Bardzo wanym problemem ze wzgldu na zdrowie ludzi i stan rodowiska jest sukcesywne usuwanie zuytych wyrobw zawierajcych azbest. Grone dla zdrowia s wkna respirabilne, wystarczajco drobne, by przenikn gboko do puc. Wkna powstaj na skutek dziaania mechanicznego (np. gdy pyty azbestowe s amane lub poddane jakiejkolwiek obrbce mechanicznej lub cieraniu). Chorobotwrcze dziaanie azbestu wystpuje w wyniku wdychania wkien zawieszonych w powietrzu (oznacza to, e dopki wkna nie s uwolnione do powietrza, nie stanowi zagroenia dla zdrowia). Naraenie zawodowe na py azbestu moe by przyczyn chorb ukadu oddechowego, tj.: pylicy azbestowej (azbestozy), agodnych zmian opucnowych oraz raka puc. Szczeglne zasady postpowania z odpadami zawierajcymi azbest reguluje szereg przepisw m.in.:

 Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U Nr 101, poz. 628 z 1997 r. z pn. zm.); ostatnia nowelizacja zostaa wprowadzona ustaw z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. Nr 10, poz. 72, z 2005 r.); na podstawie tej zmiany z dniem 1 stycznia 2005 r. obowizuje w Polsce podobnie jak w caej Unii Europejskiej zakaz stosowania i obrotu azbestem i wyrobami zawierajcymi azbest; Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z pn. zm.); Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251); oraz zwizane z nimi rozporzdzenia wykonawcze. W maju 2002 r. Rada Ministrw przyja Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski". Uwzgldniajc ywotno wyrobw cementowo azbestowych program zakada realizacj usuwania tych wyrobw z budynkw i budowli do 2032 r. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji obiektw zlokalizowanych na terenie Gminy Marcinowice (stan na 30 wrzenia 2008 r.), okrelono e na terenie gminy wystpuje: ok. 31 059 m2 wyrobw azbestowych, czyli 443,69 Mg w obiektach nalecych do osb prawnych, ok. 12 002 m2 wyrobw azbestowych, czyli 171,45 Mg w obiektach nalecych do osb fizycznych, Przewidywany cakowity koszt usunicia azbestu z terenu Gminy Marcinowice z obiektw nalecych do osb fizycznych wyniesie okoo 1 585 170,00 z, co przy zaoeniu okresu 24 lat (lata 20082032), daje okoo 66 048,75 z/rok. Przewidywany cakowity koszt usunicia azbestu z terenu Gminy Marcinowice z obiektw nalecych do osb prawnych wyniesie okoo 360 060,00 z, co przy zaoeniu okresu 24 lat (lata 20082032), daje okoo 15 002,50 z/rok. Gmina Marcinowice zakada, e bdzie refundowa koszty poniesione przez osoby fizyczne przy demontau pokrycia, transportu oraz skadowania wyrobw azbestowych wtedy, gdy uda si pozyska rodki finansowe na ten cel. Gmina Marcinowice moe wspiera tyko dziaania zwizane z demontaem i utylizacj wyrobw azbestowych pochodzcych z budynkw bdcych wasnoci osb fizycznych. Osoby prawne w chwili obecnej mog stara si o poyczki niskoprocentowe (ok. 3%) w Banku Ochrony rodowiska. 10. LITERATURA 1. Informator o przepisach i procedurach dotyczcych bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej; Departament Polityki Przemysowej, Warszawa 2003 r. 2. Bezpieczna praca z azbestem, dr in. Jacek Grabowski, Katowice 2003 r. 3. Informator. Zasady postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest, Instytut Gospodarki Odpadami w Katowicach, Katowice 2002 r. 4. Zagroenie pyami azbestu J. Janeczek, A. Obmiski, Katowice 2002 r. 5. Odpady azbestowe, skadowanie, neutralizacja, zagroenia A. Obmiski, Szkoa Gospodarki Odpadami Rytro 2000 r. 6. Materiay konferencyjne: problemy azbestu w Polsce, Konferencja Naukowa, d 2004 r. 7. Akty prawne dotyczce azbestu i jego szkodliwoci. 8. Zbir przepisw i procedur dotyczcych bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest. 9. Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski, Rada Ministrw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, maj 2002 r. 10. Bystrzanowski .: Europejskie prawo ochrony rodowiska, Bielsko-Biaa 2003 r. 11. Szkoa Azbest bezpieczne postpowanie. Moliwoci finansowania bezpiecznego usuwania materiaw zawierajcych azbest, Akademia Grniczo-Hutnicza, Krakw, czerwiec 2005 r. 12. Sprawozdanie z realizacji tematu 13/DPO/ /BR/04 Program naukowy dotyczcy oceny zagroenia populacji Polski zwizany z azbestem, IMP w odzi, 2004 rok. 11. ZACZNIKI Spis zacznikw: Zacznik nr 1 Ocena stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest. Zacznik nr 2 Informacja o wyrobach zawierajcych azbest i miejscu ich wykorzystania Zacznik nr 3 Informacja o wyrobach zawierajcych azbest, ktrych wykorzystywanie zostao zakoczone

Zacznik nr 4 Wzr oznakowania dla miejsc zawierajcych azbest lub wyroby zawierajce azbest Zacznik nr 5 Wzr "Karty Ewidencji Odpadu" Zacznik nr 6 Wzr "Karty Przekazania Odpadu" Zacznik nr 7 Zgoszenie przystpienia do prac polegajcych na zabezpieczeniu / usuniciu* wyrobw zawierajcych azbest Zacznik nr 8 Nazwy wyrobw azbestowych i kody odpowiadajcych im odpadw wraz z przelicznikami

INWENTARYZACJA RODZAJ, ILO I MIEJSCE WYSTPOWANIA AZBESTU NA TERENIE GMINY MARCINOWICE OSOBY FIZYCZNE

INWENTARYZACJA RODZAJ, ILO I MIEJSCE WYSTPOWANIA AZBESTU NA TERENIE GMINY MARCINIOWICE OSOBY PRAWNE