Problematyka moralna Ludzi bezdomnych Powie Stefana eromskiego Ludzie bezdomni ujmuje problematyk spoeczn w kategoriach moralnych.

Pisarz stara si ukaza rda za, wzbudzi niepokj i zmusi odbiorc do mylenia o rzeczach, ktre dziay si obok niego, lecz do tej pory byy przemilczane przez literatur. wiat bohaterw powieci jest wiatem przepenionym zem wiatem, ktry obnaa w sposb przeraajco realistyczny ndz ycia klasy pracujcej. Autor wiernie odtwarza warunki ycia i pracy robotnikw z Warszawy, chopw z Cisw oraz grnikw z Zagbia. Jest to wiat widziany oczami wyksztaconego lekarza, ktry doskonale zdaje sobie spraw z tego, gdzie tkwi rda za. Domy tych ludzi przypominaj nory, ich praca jest ponad siy, wyniszczajca organizmy. Umieraj oni w wieku trzydziestu lat, fizycznie bdc ju starcami. Zo nie koczy si w chwili ich mierci zostaje przekazane dzieciom, ktre powielaj model biedy. Judym zna doskonale realia ycia biednych, poniewa sam wywodzi si z tej klasy. I tylko ten, ktry to przey i widzia, potrafi w peni zrozumie krzywd spoeczn. eromski wskazuje przyczyny tego za. Maj one podoe spoeczne, historyczne i egzystencjalne. Ndza ludzi w duej mierze wynika z obojtnoci klas posiadajcych. Warszawscy lekarze nie czuj potrzeby podjcia walki z chorobami ludzi ubogich, nie chc podj prby polepszenia ich warunkw bytowych. S lekarzami ludzi bogatych, a swj zawd sprowadzaj do korzyci materialnych. Zarzd zakadu leczniczego w Cisach nie widzi koniecznoci osuszenia staww, ktre powoduj malari u chopw z folwarcznych czworakw, poniewa to pocignoby za sob dodatkowe koszty. Nie zwracaj te uwagi na to, e szlam zostaje spuszczony do pobliskiej rzeczki, z ktrej chopi bior wod do picia. Zo tkwi rwnie w historii Polski kraju pod zaborami. Losy Wacawa, brata Joasi Podborskiej, umierajcego na zesaniu odzwierciedlaj losy tych, ktrzy stawili opr zaborcy i zostali pozbawieni domuojczyzny. W yciu czowieka take tkwi zo jest ono wypenione cierpieniem i zakoczone mierci, ktra jest nieuniknionym elementem ludzkiego losu. mier zabiera pani Daszkowsk, ktra pragnie y dla swoich dzieci. Samobjcz mierci koczy si ycie Korzeckiego, ktry nie potrafi pogodzi si ze zem tego wiata. Z tych przyczyn za wynika system wartoci, ktry uwidacznia si podczas rozmowy Korzeckiego z modym Kalinowiczem. System, w ktrego centrum zawsze powinien sta czowiek. Najpeniej oddaj go sowa wypowiedziane przez inyniera: Ze niewtpliwie jest tylko jedno: krzywda bliniego. Czowiek jest to rzecz wita, ktrej nikomu krzywdzi nie wolno. Wyjwszy krzywdy bliniego, wolno kademu czyni, co chce. () Granica krzywdy ley w sumieniu, w sercu ludzkim. () Mio midzy ludmi naley sia jak zote zboe, a kkol nienawici trzeba wyrywa i depta nogami. Czcij czowieka - oto nauka. () Czowiek, ktry utosami si z prawd, musi czu rado, rozkosz, wtedy nawet, gdy zosta pobity. Pisarz podkrela szczeglnie wane obowizki moralne inteligencji. Jest to klasa o wyjtkowej pozycji spoecznej, uwiadomiona, znajca zdobycze nauki, co zobowizuje j do podjcia walki z krzywd spoeczn. Joasia Podborska, przedstawicielka zuboaej szlachty, podejmuje prb zadouczynienia krzywdom, wyrzdzonym przez wasn klas. Wraliwa na ludzkie nieszczcie, chce przeznaczy swj pokj na szpitalik dla chorych na malari dzieci. Judym, wywodzcy si z nizin spoecznych, czuje obowizek spacenia dugu wobec swojej klasy. Wanie z poczucia obowizku rezygnuje z prywatnego szczcia. W centrum problematyki moralnej Ludzi bezdomnych pozostaje dochowanie wiernoci ideaom w obliczu obojtnoci i oporu rodowiska i wobec tragicznego wyboru midzy osobistym szczciem a podjciem walki z krzywd spoeczn. Takim prbom zostaje poddany gwny bohater utworu. Doktor Judym pozostaje nieugitym, cho rodowisko warszawskich lekarzy odrzucio go i wykpio projekt walki z ndznymi warunkami higienicznymi najuboszych. Rwnie zdecydowanie stara si forsowa swoje propozycje polepszenia warunkw bytowych chopw w Cisach. W chwili, kiedy widzi, e szlam ze staww zatruwa wod pitn we wsi, unosi si w gniewie i zaostrza konflikt z zarzdem zakadu leczniczego. Czyni tak, poniewa nie mg postpi inaczej. Zrywa zarczyny z Joasi, powicajc marzenia o rodzinie i szczciu u boku ukochanej kobiety, gdy jest wiadomy, e z czasem zapomniaby o swoim obowizku wobec biednych i staby si zwykym dorobkiewiczem, niewraliwym na ludzk krzywd. Powie Stefana eromskiego jest przykadem literatury moralistycznej. Uwiadamia, e kady czowiek jest osobicie odpowiedzialny za zo wiata. Nie poucza, lecz zmusza do gbszego zastanowienia si nad pojciem ludzkiej krzywdy i wyciagnicia odpowiednich wnioskw. Ludzie bezdomni interpretacja tytuu powieci Tytu powieci Stefana eromskiego mona rozpatrywa w sensie dosownym oraz metaforycznym. W znaczeniu dosownym, ekonomiczno-spoecznym, ludzie bezdomni to ludzie, ktrzy nie maj wasnego domu. Zagadnieniu temu pisarz powica wiele uwagi na kartach dziea. Bezdomnymi s nie tylko gwni bohaterowie utworu Tomasz Judym i Joanna Podborska. Bezdomno dotyczy rwnie ludzi z dalszego ta powieci, nalecy do klasy robotniczej, ktrzy yj w tragicznych warunkach mieszkaniowych. eromski podkrela ten fakt, okrelajc ich mieszkania jako nory i budy. Wielu z nich, podobnie jak Wiktor Judym, zostaje zmuszonych do tuaczki po wiecie w poszukiwaniu godziwej pracy. Znaczenie dosowne tytuu dziea jest jednoczenie oskareniem panujcego porzdku spoecznego..

Bezdomno w powieci eromskiego posiada rwnie znaczenie metaforyczne, rozpatrywane w kilku aspektach. Dom w duej mierze to symbol stabilizacji yciowej, spokoju, ciepa i relacji rodzinnych, ktre chroni czowieka przed samotnoci. To swoiste miejsce czowieka na wiecie. W Ludziach bezdomnych zarwno gwni bohaterowie, jak i wiele postaci drugoplanowych (Wiktor Judym, inynier Korzecki, M. Leszczykowski) nie maj swojego miejsca na wiecie. Tomasz Judym dziki wyksztaceniu wynis si nad poziom wasnego rodowiska i wiadomie odrzuci dom rodzinny. Joasia Podborska po mierci rodzicw musiaa opuci dom, by pomc braciom i zarabia na wasne utrzymanie. Wiktor na skutek buntu i wasnej niepokornoci zosta zmuszony do opuszczenia rodziny i Warszawy. Taki sens bezdomnoci, ktr mona okreli jako bezdomno spoeczn, zosta silnie zaakcentowany w utworze i mia rnorakie motywacje. Doktor Judym odrzuci moliwo stworzenia prawdziwego domu u boku ukochanej kobiety domu, ktrego warto ceni i za ktrym tskni. Jego decyzja miaa rdo w potrzebie powicenia si dla wyszych idei, ktre byy dla niego waniejsze od wasnego szczcia. Podborska rwnie marzya o domu, o czym wiadczyy emocje, zwizane z powrotem do miejsc, w ktrych dorastaa i poegnanie z nimi. mier rodzicw spowodowaa, e zostaa wydziedziczona i musiaa mieszka u obcych. Bezdomno spoeczna dziewczyny wynikaa niejako z twardego prawa ycia kade dziecko w pewnym momencie musi opuci dom rodzinny, by o wasnych siach szuka swojego miejsca na wiecie. W Ludziach bezdomnych mona odnale rwnie sens bezdomnoci nie wypowiedziany wprost ze wzgldu na cenzur. To bezdomno ludzi, ktrzy ze wzgldw politycznych musieli opuci ojczyzn dobrowolnie jak Wiktor Judym lub z rozkazu wadz jak brat Joanny, Wacaw, umierajcy na zesaniu. O bezdomnoci ludzi bez pastwa, szczeglnie wanej dla tych, ktrzy sami to przeyli, pisa eromski we wspomnieniach o Marianie Abramowiczu, dziaaczu ruchu podziemnego, zesanego do Wierchojaska: Gdy napisaem by opowiastk o ludziach bezdomnych tego typu, a raczej o tym antropologicznym gatunku pod tytuem Ludzie bezdomni, otrzymaem dalek, ogln drog, fotografi Mariana Abramowicza i jego rodziny z Wierchojaska na Sybirze, w futrach reniferowych czy niedwiedzich. Twarze tylko aryjskie wskazyway, e to nie s Eskimosi lub Jakuci. Na odwrocie wizerunku znalazem napis: Za Bezdomnych od bezdomnych podzikowanie i pozdrowienie. Bya to w moim yciu pisarskim najzaszczytniejsza recenzja i najwysza nagroda.. O takiej bezdomnoci mwi take Korzecki, recytujc fragment wiersza Juliusza Sowackiego:em prawie nie zna rodzinnego domu, em by jak pielgrzym, co si w drodze trudzi Przy blaskach gromu. Bezdomno zestawiona z pielgrzymowaniem w czasach, kiedy Polska trwaa w oczekiwaniu na odzyskanie niepodlegoci, miaa specjaln polsk wymow. Topos pielgrzyma zyska szczeglne znaczenie dziki utworowi Adama Mickiewicza: Ksigi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego. Oznacza pielgrzymowanie do ziemi witej wolnoci ojczyzny. Dziki takim postaciom, jak Korzecki, Leszczykowski czy te Wacaw Podborski, eromski zasygnalizowa bezdomno ludzi bez wasnego pastwa. Ostatecznie rwnie Tomasz Judym doczy do tego typu bezdomnych. Poczuwajc si do odpowiedzialnoci za istniejce dokoa niego zo spoeczne i wykazujc chci, aby z nim walczy, zrezygnowa z moliwoci zaoenia rodziny i stworzenia domu z Podborsk. Tym samym powtrzy gest mickiewiczowskiego Konrada Wallenroda, ktry odrzuci wasne szczcie domrodzin na rzecz domu-ojczyzny. O bezdomnoci, wybranej przez gwnego bohatera Ludzi bezdomnych pisa Ignacy Matuszewski: Problem bezdomnoci jakkolwiek umiejscowiony w przestrzeni i czasie, ma, prcz znaczenia lokalnego, oglnoludzkie. Bezdomnym musi by kady czowiek owadnity jak altruistyczn ide. Dlaczego? Bo najwikszym wrogiem altruizmu i powicenia jest wrodzona czowiekowi potrzeba szczcia osobistego, wasnego gniazda, domu, ktrego umiowanie dziaa z koniecznoci paraliujco na rozwj uczu antyegoistycznych. Ognisko rodzinne ponie czsto kosztem ogniw idealnych, oywiajcych w pewnym okresie pier kadej szlachetnej jednostki.. Metafor bezdomnoci mona odczyta take w sensie egzystencjalnym. Wynikaa ona z poczucia wyobcowania, samotnoci, niemonoci pogodzenia si ze zem oraz niezakorzenienia czowieka w wiecie. Taki typ bezdomnoci odczuwa inynier Korzecki, w ktrego osamotnieniu i lku przed wiatem znalazy odbicie zagadnienia charakterystyczne dla dekadentyzmu. Ostatecznie bohater odrzuci wiat, popeniajc samobjstwo. Tytu powieci Stefana eromskiego mona wic interpretowa w rnoraki sposb. Ludzie bezdomni to nie tylko ci, ktrzy nie maj wasnego domu w znaczeniu potocznym, ale take ci, ktrzy nie maj ojczyzny oraz ci, ktrzy nie potrafi odnale si w wiecie. Symbole w Ludziach bezdomnych Stefan eromski posuguje si w Ludziach bezdomnych symbolami, ktre wzbogacaj powie o sensy naddane. Symboliczny jest tytu utworu, a take niektre tytuy poszczeglnych rozdziaw. Inne symbole, wykorzystane w dziele, to:

Wenus z Milo symbol pikna, mioci, harmonii i szczcia. W powieci odzwierciedla pikno wiata ludzi bogatych, wiata, do ktrego chcia nalee Tomasz Judym.. Rybak obraz francuskiego malarza, symbolizujcy ludzkie cierpienie, ndz i krzywd spoeczn. W powieci stanowi kontrast w zestawieniu z rzeb Wenus i symbolizuje wiat ludzi biednych, klasy, z ktrej wywodzi si gwny bohater. Kwiat tuberozy symbol bezuytecznego pikna. W Ludziach bezdomnych do kwiatu tuberozy porwnany zostaje przez Judyma Karbowski lekkoduch, karciarz, czowiek z towarzystwa, ktry w rzeczywistoci poza zaspokajaniem wasnych potrzeb, nie dostrzega nic wicej. Krzyk pawia symbol nieszczcia i mierci, a take przemiany. W utworze eromskiego symbolizuje nie tylko mier pani Daszkowskiej, ale rwnie przemian wewntrzn Tomasza Judyma, ktry w zetkniciu ze wiatem grnikw, dojrzewa do podjcia ostatecznej decyzji i powicenia wasnego szczcia w imi walki z niesprawiedliwoci spoeczn. Burza symbol zaczerpnity z poezji romantycznej, oznaczajcy rewolucj. Ogie i poar symbole charakterystyczne dla czasw wspczesnych pisarzowi, symbolizujce przygotowania do rewolucji. Pielgrzym symbol zaczerpnity z twrczoci romantykw polskich, gdzie oznacza pielgrzymowanie do ziemi witej, utosamianej z wolnoci ojczyzny. Rozdarta sosna symbol wewntrznego rozdarcia gwnego bohatera, ktry musia wybiera midzy mioci i szczciem u boku ukochanej kobiety a obowizkiem spacenia dugu wobec spoeczestwa. Artyzm Ludzi bezdomnych Stylistyka Ludzi bezdomnych, podobnie jak kompozycja powieci, znacznie rni si od konwencji pozytywistycznych i przedpozytywistycznych. czy w sobie wiele cech powieci realistycznej i nowo powstajcej powieci modernistycznej, tworzc jednoczenie form cakowicie odrbn, now i niepowtarzaln. Z tradycj prozy werystycznej, zarwno realistycznej, jak i naturalistycznej, utwr eromskiego czy rzeczywisto i obiektywizm informacyjny. Opisy miejsc, zachowania ludzi, ycia i warunkw pracy bohaterw s niezwykle sumienne, rzeczowe i obiektywne. Opieraj si przede wszystkim na przekazywaniu informacji przez narratora, ktry posuguje si stylem neutralnym, niekiedy zblionym do naukowego, za pomoc krtkich, najczciej nie zmetaforyzowanych zda. Obok tej realistycznej narracji wystpuje inna oparta na dugich, wieloczonowych zdaniach. Wwczas narrator operuje epitetami metaforycznymi, rozbudowanymi porwnaniami i metaforami. Jest to technika tzw. bogatego mwienia, nastawionego w gwnej mierze na przekazywanie emocji i dozna bohaterw. Dziki tak rozbudowanym zdaniom wiat postrzegany jest gwnie zmysami, a rzeczywisto zostaa ostro skontrastowana zarwno przy odtwarzaniu rzeczy piknych, jak i brzydoty, wynaturze oraz za wiata. W odzwierciedlaniu ycia i warunkw pracy najuboszych eromski posuy si technik szczegowego i somatycznego widzenia, charakterystyczn dla naturalizmu. Wykorzysta rwnie zalecenia naturalistw, ktre nakazyway swoist naukowo opisw. Dziki temu w sposb szczegowy i drobiazgowy odtworzy wygld ulic Warszawy, sklepw, produktw w nich sprzedawanych, itd. Ze szko naturalistyczn wie powie take sam wybr przedmiotu opisu dzielnicy ndzy oraz sposb jej ukazania, wydobywajcy wszystko, co ze. Rwnie sownictwo, wykorzystane w ramach opisw, jest typowo naturalistyczne. Kreacja wiata powieci opiera si na biologicznym sposobie widzenia wiata, wystpujcym nie tylko przy przedstawieniu ludzi, ale take wiata przedmiotw martwych, ktry ukazany jest poprzez animizacj i personifikacj. Tak wic Ludzi bezdomnych z technikami naturalistycznymi wi: wybr tematyczny rodowiska ndzy, rodki stylistyczne, podkrelajce brzydot wiata biedoty oraz jego zdecydowanie ciemny koloryt. Istotnym wyrnikiem artyzmu powieci Stefana eromskiego jest liryzacja narracji. Przejawia si ona w zastosowaniu sownictwa zabarwionego emocjonalnie oraz w specjalnych tropach artystycznych, wprowadzonych do opisw. Stanisaw Adamczewski okreli t technik hipertrofi stylistyczn, polegajc na czstym stosowaniu superlatywu oraz wprowadzeniu tzw. Stylistyki bogatego mwienia. W utworze uwidacznia si to w gromadzeniu nastpujcych po sobie przymiotnikw i rzeczownikw, epitetach, porwnaniach i metaforach. Liryzacja prozy jest najbardziej wyrazista w opisach pejzay, bdcych odpowiednikiem stanw uczuciowych gwnych bohaterw, cho mona odnale j take w opisach informacyjnych. ... czytaj dalej Takie skupienie rodkw stylistycznych byo charakterystyczne dla szkoy modernistycznej, ktra zalecaa posugiwanie si silnie nacechowanym sownictwem, uywanie sw-kluczy i wyrazw, podkrelajcych nieokrelono zjawisk oraz wprowadzajcych w nastrj smutku i lku. Autor Ludzi bezdomnych zastosowa liczne figury stylistyczne, potgujce znaczenie: potrjny epitet, czste powtrzenia i wielostopniowe konstrukcje metaforyczne. Mona tu odnale rwnie modn w okresie Modej Polski synestezj, polegajc na zamiennym przenoszeniu wrae odbieranych przez jeden zmys na drugi. Nastrj tworz ponadto tzw. zawieszenia gosu, sygnalizowane w tekcie wielokropkiem. Opisy nacechowane emocjonalnie s skrajnie subiektywne zgodnie z zasad impresjonistyczno-subiektywnego odczuwania natury. Emocjonalizm i subiektywizm narracji wystpuje zarwno w naturalistycznych opisach ndzy, jak i w opisach pikna otaczajcego wiata.

Z liryk i stylem poetycko-patetycznym czy tekst utworu rwnie jego rytmika, jak wykaza Wacaw Borowy. Niektre partie powieci s silnie zrytmizowane w sposb charakterystyczny dla poezji zbudowane s z fraz o jednakowej iloci stp metrycznych i identycznym ich ukadzie. Rwnie wanym elementem artyzmu Ludzi bezdomnych s ironia i humor. Narrator powieci dystansuje si w ten sposb od nadmiaru emocji i agodzi cikie przeycia bohaterw utworu. Naley podkreli, e w ironiczny narrator towarzyszy najczciej tym bohaterom, ktrzy s najblisi autorowi, a w przypadku Tomasza Judyma jest nieustannie obecny. Opisujc sceny komiczne posuguje si stylem gawdziarskim, operujcym idiomami i tolerowanymi wulgaryzmami mowy potocznej. Ironi zabarwione s take niektre tytuy rozdziaw istotnych dla dalszych losw gwnego bohatera i idei powieci. Inn odmian ironii jest autoironia Joasi Podborskiej, ujawniajca si na kartach jej pamitnika. Do artystycznych rodkw stylizacji naley indywidualizacja jzyka bohaterw. Bohaterowie eromskiego mwi rnymi jzykami. Indywidualizacja ich wypowiedzi ma charakter spoeczny i podkrela odrbno klas, do ktrych nale. W celu podkrelenia rnic w charakterystyce postaci robotnikw, chopw bd ydw, autor wprowadzi do powieci mow potoczn. Jzyk bohaterw pobocznych zosta wzbogacony jzykiem mwionym i kolokwializmami polszczyzny z koca XIX wieku. eromski wykorzysta ponadto sownictwo rodowiskowe, charakterystyczne zwroty oraz gwar warszawsk z jej leksyk, skadni i fleksj. Do narracji wprowadzi specyficzne zwroty i wulgaryzmy, zaczerpnite z jzyka ulicy, wyraenia z gwary chopskiej oraz neologizmy jzykowe. W tekcie mona rwnie odnale liczne cytaty i stylizacje biblijne. Dziki indywidualizacji jzykowej bohaterw pisarz ukaza niejednorodno i bogactwo jzykowe wczesnego spoeczestwa polskiego. Ludzie bezdomni stanowi pod wzgldem artystycznym swoiste novum. Stefan eromski poczy w jedno naturalistyczne i modernistyczne rodki obrazowania, dokona liryzacji prozy i wzbogaci narracj, dokonujc indywidualizacji jzyka bohaterw. Ludzie bezdomni jako powie krypto-polityczna Powie Stefana eromskiego ukazaa si w czasach, kiedy obowizywaa cenzura. Na terenach polskich dziaay wwczas nielegalne partie socjalistyczne, ktre drukoway i przemycay na tzw. bibuach swoje programy i literatur instruktaow, a ich dziaacze i sympatycy skazywani byli na wizienia i zesania w gb Rosji. Pisarz, po dowiadczeniach z wydaniem wczeniejszych utworw, ktre musia drukowa poza Warszaw i pod pseudonimem Maurycy Zych, pisa w Dzienniku: Boe, usu w Warszawy cenzur. Niepodobna pisa w tych kleszczach, trzeba smay mzg nad wynalezieniem wyrazw, ktre by nic nie mwiy i ktre mwiyby wszystko. W tych okolicznociach nie moga powsta powie spoeczno-polityczna, ktrej bohater kontaktowaby si z organizacjami socjalistycznymi czy te prbowaby realizowa ich program walki z istniejcym ustrojem. eromski stworzy wic powie krypto-polityczn. Jego bohaterowie Tomasz i Wiktor Judym maj uksztatowan wiadomo, ktra nie zgadza si na krzywd spoeczn. Doktor Judym posuguje si romantyczno-rewolucyjn metaforyk, mwi o pomieniach, ktre w nim pon i o koniecznoci zmian. W utworze pojawiaj si aluzje i napomknicia, ktre wskazuj, e w wiat nielegalnych dziaaczy istnieje. Wzmianki o uczestnictwie bohaterw w ruchu politycznym i powstaniu styczniowym s formuowane jzykiem ezopowym, w sposb zaszyfrowany. Reszty musieli domyli si czytelnicy sami, wycigajc odpowiednie wnioski z szeregu niedopowiedze, metafor i zawiesze gosu. Stanisaw Posner, dziaacz socjalistyczny, bardzo ceni Ludzi bezdomnych: Bya to nasza powie. Po raz pierwszy wchodzi do literatury robotnik polski, z jego trosk, z jego blem, z jego tsknot, z jego rewolucj spoeczn. Powie eromskiego zostaa uznana przez mu wspczesnych za zwiastun burzy rewolucyjnej 1905 roku. Ludzie bezdomni jako powie spoeczna Ludzie bezdomni to powie o czasach wspczesnych pokoleniu Stefana eromskiego. Utwr ukazuje panoram wczesnego spoeczestwa, penego konfliktw i kontrastw. akcja rozgrywa si w Warszawie oraz w dwch miejscowociach na prowincji, wybranych tak, aby przybliay odbiorcom najwaniejsze wczesne problemy. Czytelnik poznaje wic ycie warszawskich robotnikw i elitarnej inteligencji, chopw z majtku w Cisach a take grnikw z Zagbia. Ta szeroka panorama ycia w kraju zostaa ponadto zestawiona z cywilizacj Parya miasta, ktre od roku 1889 byo powszechnie uznawane za centrum wczesnego wiata. Pisarz nie zapomnia rwnie o Polakach zesanych na Syberi, ktrych losy przybliy dziki listom Wacawa Podborskiego do siostry. Gwnym bohaterem Ludzi bezdomnych i swoistym przewodnikiem po wczesnych sprawach spoecznych eromski uczyni modego i niezwykle wraliwego na ludzk krzywd oraz niesprawiedliwo lekarza-inteligenta, ktry zna ycie i problemy biedoty z wasnych dowiadcze. Tomasz Judym sta si obserwatorem, ktry dostrzega najwaniejsze sprawy epoki ycie najniszych warstw: robotnikw wielkoprzemysowych i rolnych. Stefan eromski ju we wczeniejszych utworach, takich jak: Siaczka, Doktor Piotr, Promie, porusza kwestie, dotyczce ycia najbiedniejszych warstw spoeczestwa polskiego. W Ludziach bezdomnych temat ten zosta potraktowany szerzej, nie ogranicza si do dziejw jednego inteligenta,

prbujcego podj walk z otaczajc go rzeczywistoci. To przede wszystkim panorama wspczesnoci polskiej na przeomie XIX i XX wieku, wpisana w losy gwnego bohatera. Losy Tomasza Judyma zostay ukazane w kontekcie szeroko potraktowanych losw polskich. Bohater eromskiego ma charakterystyczny rodowd spoeczny. Wywodzi si z rodziny, nalecej do warszawskiej biedoty, zna jej ycie od wewntrz i jest wiadomy problemw, z ktrymi musz boryka si najbiedniejsi. Pozostali bohaterowie poszerzaj charakterystyk wiata przedstawionego. Wacaw Podborski utosamia losy zesacw w gb Rosji. Leszczykowski wprowadza do powieci zagadnienia, zwizane ze sprawami ruchw powstaczych. Wglichowski i Krzywosd poruszaj problem konfrontacji starych z modymi. Czytelnik poznaje rwnie rodowisko feudalno-kapitalistyczne dziki postaciom pani Niewadzkiej i Karbowskiego. Bohaterowie dalszego planu tworz to obyczajowe i psychologiczne dla postaci pierwszoplanowych. Dziki temu obraz wiata przedstawionego jest niezwykle bogaty i ukazuje rozmaito rodowisk spoecznych w kocu XIX wieku oraz niejednorodno ludzi. Ludzie bezdomni ukazuj wiat wewntrznie rozdarty, w ktrym wystpuj dwa, ostro ze sob skontrastowane rodowiska: ziemiastwo i buruazja oraz klasa pracujca, reprezentowana przez robotnikw z Warszawy i Cisw oraz grnikw z Zagbia. Panoramiczno spoeczestwa polskiego zostaa wzbogacona dziki wprowadzeniu epizodycznych postaci ydw, oficerw, ksiy i dzieci. eromski uzyska w ten sposb syntetyczne spojrzenie na wspczesn mu rzeczywisto i stworzy powie, ktra w zestawieniu z innymi polskimi utworami epoki stanowia swoiste novum. Do tej pory w literaturze pozytywistycznej przedstawiciele niszych klas byli wprowadzani przede wszystkim jako przedmiot humanistycznych zabiegw klas wyszych. Autor Ludzi bezdomnych wykreowa nowy typ bohatera czowieka wraliwego i zaangaowanego w sprawy spoeczne. Tomasz Judym jest zwolennikiem pozytywistycznego hasa pracy u podstaw oraz postpu cywilizacyjnego. W odrnieniu od swych poprzednikw chce jednak wej w lud, aby owieca, pomaga i wdraa zdobyte w centrach cywilizacyjnych osignicia nauki. Jest jednoczenie obserwatorem, ktry potrafi wycign odpowiednie wnioski, przekraczajce w duej mierze granice pozytywistycznego postrzegania wiata. Mody lekarz dostrzega, e przyczyny kontrastw w spoeczestwie s natury spoecznej. Potrafi doceni pikno otaczajcego go wiata i bogactwo wielowiekowego dorobku ludzkiej kultury, ktre podziwia w Paryu i Warszawie. Przez jaki czas uczestniczy nawet w yciu ludzi bogatych, ktre ocenia jednak krytycznie. Jest wiadomy, e owo prniacze ycie naley ju do minionej epoki i nabiera cech reliktu. Temu wiatu bogactwa i przepychu przeciwstawiony jest brutalny w swych opisach wiat klas pracujcych. Rzeczywisto, w jakiej przyszo y najbiedniejszym, przytacza realizmem i wiernoci opisw. Czytelnik poznaje warunki ycia i pracy ubogich robotnikw, ludzk ndz i brzydot mieszka, w ktrych yje wiksza cz spoeczestwa. wiat biedoty ukazany zosta oczami lekarza, ktry zdaje sobie spraw z tego, e takie warunki ycia s przyczyn wielu chorb, zwyrodnie i przedwczesnej mierci. ycie klas pracujcych, ukazane z faktograficzn dokadnoci, wydobywa klimat straszliwej ndzy spoecznej. eromski posuy si tu modernistyczn i naturalistyczn technik opisu, aby maksymalnie zaakcentowa bied, brzydot i brud warunkw ycia najuboszych klas. Jednoczenie z tak przedstawionego wiata wypywa oskarenie spoeczne, ktre podkrela w jakich warunkach yj ludzie, ktrzy tworz przecie materialne podstawy spoecznego dobrobytu i cywilizacji przemysowej. Pisarz dokona rwnie swoistego uwzniolenia przedstawicieli klas pracujcych, ukazujc ich jako piknych i silnych, podobnych do dzie rzebiarzy antycznych. Dziki metaforom i porwnaniom praca czowieka pokazana zostaa jako ujarzmienie si przyrody. Jest to wiat wyzysku, w ktrym jednak istniej rwnie ludzie, buntujcy si przeciwko temu i podejmujcy walk z niesprawiedliwoci. wiat klas pracujcych obnaa zo spoeczne i w zamierzeniu autora powieci mia ukaza nierozwizane do tej pory zagadnienia i problemy. Podkrela rwnie fakt, e praca robotnika jest godna i naley go ceni jako twrc nowoczesnej cywilizacji. eromski nie zapomnia rwnie o aktywnoci ruchu robotniczego, cho sprawa ta, ze wzgldu na cenzur, zostaa przedstawiona aluzyjnie w zachowaniu Wiktora Judyma, inyniera Korzeckiego oraz tajemniczego przemytnika-konspiratora Ludzi bezdomnych ze wzgldu na poruszan problematyk oraz panoramiczny sposb ukazania spoeczestwa polskiego na przeomie XIX i XX wieku mona okreli mianem powieci spoecznej. Autor w kontrastowy sposb ukaza wczesne spoeczestwo, w duej mierze skupiajc si na klasie pracujcej. wiat ludzi bogatych to wiat kultury i pikna, obojtny na krzywd spoeczn. Rzdz nim feudalne wyobraenia o wartociach lub pienidz i ideologia mieszczaska. Natomiast wiat klas pracujcych przedstawiony zosta w sposb odsaniajcy bied, wyzysk i cierpienie ludzi najuboszych.