Skarga pauliaska

Skarga pauliaska (take roszczenia pauliaskie, z ac. actio Pauliana) - rodzaj powdztwa, ktrego treci jest danie uznania danej czynnoci prawnej za bezskuteczn w stosunku dowierzyciela, ktrego sytuacja pogorszya si wskutek tej czynnoci. Instytucja ta wywodzi si z prawa rzymskiego. Jej rozwj by zwizany z przesuwaniem odpowiedzialnoci dunika z osobistej na majtkow. W polskim prawie skarg pauliask przewidyway m.in. uchwaa wielkopolska z 1400, konstytucja sejmowa z 1506, Zwd Goryskiego z 1540 i Statuty Litewskie.

Charakter skargi (art. 527-534 kc)[edytuj]

W polskim prawie cywilnym skarga pauliaska funkcjonuje w oparciu o art. 527-534 k.c. Art. 527 stanowi, e: Gdy wskutek czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskaa korzy majtkow, kady z wierzycieli moe da uznania tej czynnoci za bezskuteczn w stosunku do niego, jeeli dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziaa lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie. A wic do skorzystania przez wierzycieli ze skargi pauliaskiej konieczne jest spenienie trzech podstawowych warunkw:

pokrzywdzenie wierzycieli, jeeli wskutek czynnoci prawnej dunika osoba trzecia uzyskaa korzy majtkow, dziaanie dunika z zamiarem i wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza lub moliwo - przy zachowaniu naleytej starannoci - dowiedzenia si o tym przez osob trzeci

Przedmiotem uznania za bezskuteczne mog by tylko czynnoci prawne. Moe nim by take zaniechanie dokonania czynnoci prawnej powodujcej zwikszenie majtku dunika lub zapobiegajcej jego zmniejszeniu. Zaskareniu podlega tylko czynno prawna, ktra ju zostaa dokonana. Za jej pomoc nie mona zapobiec dokonaniu przez dunika czynnoci prawnej krzywdzcej przyszych wierzycieli.

Przesanki dopuszczalnoci powdztwa pauliaskiego[edytuj]

roszczenie wierzyciela musi by zaskaralne przed sdem. niewypacalno musi by spowodowana wycznie przez czynno prawn dunika. dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli, osoba trzecia o tym wiedziaa lub przy zachowaniu naleytej starannoci moga si dowiedzie.

Czynno prawna dunika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeeli wskutek tej czynnoci dunik sta si:

niewypacalny albo niewypacalny w wyszym stopniu, ni by przed dokonaniem czynnoci.

Jeeli wskutek czynnoci prawnej dokonanej przez dunika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskaa korzy majtkow bezpatnie, wierzyciel moe da uznania czynnoci za bezskuteczn, chociaby osoba ta nie wiedziaa i nawet przy zachowaniu naleytej starannoci nie moga si dowiedzie, e dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli. Osoba trzecia moe si zwolni od zadouczynienia roszczeniu wierzyciela jeeli:

wskae mu wystarczajce do zaspokojenia mienie dunika zaspokoi wierzyciela nie dopuszczajc tym samym do egzekucji z przedmiotu uzyskanego od dunika na podstawie czynnoci uznanej za wzgldnie bezskuteczn

Domniemania prawne[edytuj]
Jeeli wskutek czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli:

uzyskaa korzy majtkow osoba bdca w bliskim z nim stosunku - domniemywa si, e osoba ta wiedziaa, i dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli,

korzy majtkow uzyska przedsibiorca pozostajcy z dunikiem w staych stosunkach gospodarczych domniemywa si, e byo mu wiadome, i dunik dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli.

Jeeli w chwili darowizny dunik by niewypacalny albo sta si niewypacalny wskutek jej dokonania, domniemywa si, i dziaa ze wiadomoci pokrzywdzenia wierzycieli.

Pozycja procesowa stron[edytuj]

Zgodnie z art. 6 KC ciar dowodu spoczywa na tym kto z faktu wywodzi skutki prawne, tak wic to wierzyciel jest zobowizany udowodni, e wystpiy przesanki uzasadniajce uznanie czynnoci za bezskuteczn w stosunku do niego. Aby mu to jednak uatwi, ustawa wprowadza szereg domniema faktycznych i tak na przykad przyjmuje si, e gdy dunik dokona czynnoci z osob najblisz lub z przedsibiorc pozostajcym z nim w staych kontaktach gospodarczych, to podmioty te wiedziay o fakcie jego dziaania ze szkod dla wierzyciela.

Skutki orzeczenia[edytuj]
W wyniku uznania przez sd danej czynnoci za bezskuteczn wzgldem wierzyciela, uzyskuje on prawo do egzekucji z przedmiotw majtkowych osoby trzeciej, ktre na skutek czynnoci uznanej za bezskuteczn wyszy z majtku dunika albo do niego nie weszy. Nie budzi to wtpliwoci gdy przedmioty owe s indywidualnie oznaczone, natomiast w przypadku ich oznaczenia gatunkowego lub gdy egzekucja dotyczy pienidzy przyjmuje si w drodze wykadni funkcjonalnej, e wierzycielowi przysuguje prawo do prowadzenia egzekucji z caego majtku osoby trzeciej, z ktrym owe korzyci si stopiy. Ochrona wierzyciela, ktr zapewnia skarga pauliaska, sprowadza si do uznania czynnoci prawnej dokonanej przez dunika z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczn w stosunku do wierzyciela, ktry czynno zaskary. Oznacza to, e zaskarona czynno zachowuje wano, ale jest ona bezskuteczna tylko w stosunku do wierzyciela, ktry czynno t zaskary, natomiast w stosunku do innych osb, a w szczeglnoci midzy dunikiem a osob trzeci, ktra uzyskaa korzy majtkow, oraz w stosunku do innych wierzycieli czynno pozostaje nadal skuteczna (tzw. bezskuteczno wzgldna). Bezskutecznoci moe by objta czynno prawna dunika tylko do maksymalnych rozmiarw wierzytelnoci przysugujcej wierzycielowi, ktry czynno zaskary. Orzeczenie zapade w sprawie o uznanie czynnoci prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczn ma charakter konstytutywny.

Instytucja skargi pauliaskiej a Ius ad rem (art. 59 k.c.)[edytuj]

Osobny artyku: ius ad rem. Instytucj podobn do skargi pauliaskiej jest tzw. "prawo do rzeczy" (ac. Ius ad rem), ktre zostao uregulowane przez art. 59 k.c. Art. ten stanowi, i: W razie zawarcia umowy, ktrej wykonanie czyni cakowicie lub czciowo niemoliwym zadouczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta moe da uznania umowy za bezskuteczn w stosunku do niej, jeeli strony o jej roszczeniu wiedziay albo jeeli umowa bya nieodpatna. Uznania umowy za bezskuteczn nie mona da po upywie roku od jej zawarcia. Art. 59 mwi o bezskutecznoci umowy w stosunku do osoby trzeciej, przy czym bezskuteczno ta dziaa przeciwko wszystkim stronom umowy, wobec czego powdztwo o uznanie umowy za bezskuteczn powinno by kierowane przeciwko nim. Natomiast roszczenie o uznanie za bezskuteczn czynnoci prawnej dunika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli (skarga pauliaska) przewidziane przez art. 527 powinno by dochodzone tylko przeciwko osobie, ktra wskutek tej czynnoci odniosa korzy majtkow. Kolejn cech odrniajc akcj pauliask od ius ad rems terminy przewidziane do dochodzenia uznania czynnoci prawnej za bezskuteczn. W przypadku ius ad rem obowizuje termin jednego roku od zawarcia umowy, natomiast do dochodzenia ochrony w razie niewypacalnoci dunika (skarga pauliaska) przewidziany jest termin piciu lat od daty czynnoci dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. Oprcz tego ius ad rem odnosi si do tylko do umw a akcja pauliaska do czynnoci prawnych, ta druga instytucja obejmuje wic szerszy zakres przedmiotowy.