1. INYNIERIA POWIERZCHNI - WPROWADZENIE 1.1.

Pojcia podstawowe Podczas eksploatacji maszyn, urzdze, instalacji, materiay, z ktrych zostay one wytworzone ulegaj zuyciu. Proces zuycia jest spowodowany przez oddziaywanie wymusze zewntrznych - mechanicznych, cieplnych, chemicznych, elektrochemicznych, mikrobiologicznych, elektrycznych lub promieniowania. W rzeczywistoci zuycie jest najczciej wynikiem wspdziaania rnych czynnikw, z dominacj czynnika, ktrego ujawnienie pozwala zastosowa waciwe sposoby przeciwdziaania niszczeniu. Procesy zuycia przebiegaj od powierzchni ciaa staego w gb, prowadzc do zmian waciwoci i uszkodze, a zasig oddziaywania wymusze zewntrznych, stanowicych przyczyny zuycia eksploatacyjnego wyznacza tzw. eksploatacyjn warstw wierzchni. Pod tym pojciem rozumie si stref materiau zawart midzy powierzchni zewntrzn a umown powierzchni wewntrz ciaa staego, ograniczajc zasig oddziaywania wymusze zewntrznych. Pojcie to jest analogiczne do pojcia warstwy wierzchniej zawartej w polskiej normie. Warstwa wierzchnia to cz materiau, z jednej strony ograniczona rzeczywist powierzchni ciaa staego, a z drugiej materiaem rdzenia, skadajca si z kilku stref przechodzcych pynnie jedna w drug, o zrnicowanych rozmiarach, odmiennych cechach fizycznych i niekiedy chemicznych, w stosunku do cech materiau rdzenia (rys. 1.1).

Rys. 1.1. Schemat budowy metalu w przekroju od powierzchni

Najpowszechniej wystpujcymi procesami powierzchniowego niszczenia materiaw s: korozja, zuycie przez tarcie. Biorc pod uwag skutki, zuycie moe przebiega z szybkoci adekwatn do zaoonej trwaoci obiektu okrelane jako zuycie normalne, bd przebiega z nadmiern szybkoci prowadzc do przedwczesnego zuycia lub awarii obiektu. Niezalenie od skutkw, naley zawsze przeciwdziaa zuyciu majc na uwadze zwikszenie trwaoci elementw maszyn i ich niezawodno. Straty wywoane procesami zuycia s ogromne i trudne do oszacowania, poniewa dotycz strat materiaw, robocizny, energii, remontw i in. Szacuje si, e tylko roczne straty wskutek korozji s bliskie kosztom rocznej produkcji okoo 30% tworzyw metalowych. Przeciwdziaanie zuyciu rozpoczyna si w procesie projektowania konstrukcji, lub maszyny i musi by kontynuowane w procesie wytwarzania i eksploatacji. Jednym z podstawowych problemw jest dobr materiaw do danych warunkw eksploatacji zabezpieczajcy trwao w przewidywanym czasie projektowym uytkowania konstrukcji, w fazie projektowania stosowanie m.in. ksztatw geometrycznych elementw konstrukcji, minimalizujcych

podatno na niszczenie powierzchniowe, zastosowanie waciwych metod technologicznych podczas wytwarzania, ktre nie wywouj obnienia tej podatnoci oraz uwzgldnienie moliwoci i metod remontw w czasie zaoonego czasu eksploatacji. Na wszystkich tych etapach nadal cigle poszukuje si sposobw zmniejszania zuycia, przy czym due moliwoci postpu istniej w dziedzinie nowych materiaw i udoskonalanie ju stosowanych. Szczeglnie wielkie moliwoci wie si z nowymi technologiami udoskonalajcymi warstw wierzchni materiaw. Ksztatujc za pomoc odpowiedniej technologii warstw wierzchni elementw maszyn i urzdze, mona wydatnie zwikszy jej trwao. Zmiany waciwoci warstwy wierzchniej materiaw metalowych mog by wywoane przez pojedyncze lub czne oddziaywanie si mechanicznych i elektrycznych, ciepa, czynnikw chemicznych, a ich przebieg jest pynny od powierzchni w kierunku rdzenia, rys. 1.2a. Zmiany waciwoci mona dokona rwnie przez trwae naniesienie na chronion powierzchni warstwy materiau stanowicej powok, charakter zmian waciwoci jest wwczas skokowy rys. 1.2b. Przez okrelenie - powoka ochronna - przyjmuje si warstw metalu, stopu, materiau ceramicznego, tworzywa sztucznego i in. naniesion trwale na powierzchni metalu chronionego, ktry zasadniczo pozostaje w tym samym stanie w jakim by przed naoeniem powoki,. Warstwy wierzchnie i powoki ochronne przyjto umownie nazywa warstwami powierzchniowymi. Mog by one wytwarzane jako pojedyncze i wielokrotne oraz cznie np. powoki na warstwach wierzchnich, a przebieg zmian waciwoci jest zoony, rys.1.2c.

Rys. 1.2. Zmiany waciwoci warstw powierzchniowych w zalenoci od odlegoci od powierzchni; 1 zmodyfikowana warstwa wierzchnia, 2 powoka, 3 rdze, 4 powierzchnia pocztkowa przedmiotu, 5 - powierzchnia kocowa przedmiotu. a) warstwa wierzchnia, b) powoka, c) powoka na warstwie wierzchniej Podstawow funkcj warstw powierzchniowych jest odizolowanie chronionego metalu od rodowiska oraz zastosowanie pokrycia z materiau, ktry posiada wiksz odporno np. na korozj, zuycie cierne, czy wasnoci antyadhezyjne, bd nadanie lepszych wasnoci warstwie wierzchniej chronionego metalu przez wprowadzenie zmiany skadu chemicznego, a take struktury.

W wypadku ochrony metali przed korozj przy pomocy powok metalowych wystpuje jeszcze poza funkcj izolacji od rodowiska bardzo wany mechanizm ochrony ochrona elektrochemiczna. Polega ona na pokrywaniu metalu powok metalu o bardziej elektroujemnym potencjale, ktry sam ulegajc korozji tworzy bardziej szczelne produkty korozji, ktre take wypeniaj uszkodzenia powoki nie dopuszczajc do korozji chronionego podoa. Taki rodzaj powok nazywa si powokami anodowymi, przykadem ich jest powoka cynku na stali, ktrej mechanizm dziaania przedstawiono na rys. 1.3a. Jeeli za metal powoki posiada potencja elektrochemiczny wyszy ni posiada metal podoa, to ten rodzaj powoki nazywa si powok katodow, a jej ochrona sprowadza si do odizolowania chronionego podoa od rodowiska korozyjnego. Ten rodzaj zabezpieczenia wymaga cakowitej szczelnoci powoki, w przeciwnym razie podoe ulega silnej korozji werowej, jak w wypadku powoki cynowej na stali przedstawiony na rys. 1.3b.

Rys. 1.3. Mechanizm ochrony podoa stali niestopowej przez powok: a) anodow cynkow, b) katodow cynow; 1 rodowisko korozyjne, 2 podoe (stal), 3 powoka cynkowa, 4 produkty korozji cynku, 5 powoka cynowa, 6 produkty korozji cyny

Zagadnieniami konstruowania, wytwarzania, badania i stosowania warstw powierzchniowych zajmuje si inynieria powierzchni. Jest to dziedzina nauki i techniki stosunkowo nowa, wyodrbniona w latach 60-tych XX wieku. Inynieria powierzchni oferuje zarwno modyfikacje warstw wierzchnich, jak i nakadanie powok, bd kombinacje powok na zmodyfikowanych warstwach wierzchnich. Mog one by metalami, niemetalami (polimery, ceramika) bd kombinacjami metal niemetal. Wynikaj std znaczne zrnicowania waciwoci, budowy, mechanizmu niszczenia itd. Celem kocowym tych dziaa powinno by sprostanie przez konstrukcj, urzdzenie czy wyrb wymaganiom: duej funkcjonalnoci, dugiego okresu uytkowania, estetycznego wykoczenia oraz ograniczenia nakadw produkcyjnych i eksploatacyjnych. Ograniczanie wystpowania zuycia wskutek korozji, tarcia, erozji i in. procesw niszczenia ma nie tylko zapobiega stratom materiaowym, przedua czas uytkowania, ale take eliminowa powstawania elementw odpadowych. Po upywie za okresu uytkowania materia powinien nadawa si do powtrnego wykorzystania jako surowiec do przetwrstwa. Ponowne przetwarzanie materiau stanowi bowiem wany wkad w ochron rodowiska naturalnego.

1.2. Metody wytwarzania warstw powierzchniowych i ich charakterystyka Podzia metod wytwarzania warstw powierzchniowych przedstawiono schematycznie w tabl. 1.1. Wszystkie wymienione metody mog by wykorzystane do wytwarzania zarwno powok ochronnych jak i warstw wierzchnich z wyjtkiem metod mechanicznych sucych tylko do wytwarzania warstw wierzchnich. Zalenie od rodzaju materiau osadzanego na podou metalowym, powoki ochronne dzieli si na dwie gwne grupy: powoki metalowe i powoki niemetalowe. Powoki metalowe wytwarza si najczciej z: cynku, chromu, niklu, miedzi, aluminium, kadmu, cyny, stali nierdzewnej, metod: galwaniczn, zanurzeniow, natryskow, przez platerowanie. Poza wymienionymi metodami klasycznymi stosuje si te liczne nowej generacji, jak implantacja jonw, techniki laserowe. Drug gwn grup powok ochronnych stanowi powoki niemetalowe. Zalicza si do nich powoki nieorganiczne i organiczne. Do powok nieorganicznych nale pokrycia ceramiczne, emalierskie i konwersyjne, a do organicznych - powoki malarskie, z tworzyw sztucznych oraz gumowe. Wszystkie powoki ochronne powinny odpowiada nastpujcym podstawowym wymaganiom. Musz by szczelne, nieprzepuszczalne, powinny posiada dobr przyczepno do podoa i zdolno krycia powierzchni. Istotn rol dla uzyskania powok odpowiedniej jakoci odgrywa dokadne przygotowanie powierzchni pokrywanego metalu oraz przestrzeganie warunkw technologicznych procesu nanoszenia warstwy. Dla kadego rodzaju wytwarzanych warstw powierzchniowych niezbdne jest przygotowanie podoa, ktre musi uwzgldnia specyfik nakadania warstw. Przygotowanie powierzchni polega na oczyszczaniu, tj usuniciu zanieczyszcze, zgorzeliny, produktw korozji, usuniciu nierwnoci ewentualnie nadanie odpowiedniej gadkoci, oraz odtuszczanie. Bezporednio po tych zabiegach powinny by nakadane warstwy, aby nie dopuci do pokrycia si oczyszczonej powierzchni produktami korozji. Do podstawowych metod oczyszczania powierzchni metali zalicza si metody mechaniczne, chemiczne lub elektrochemiczne i cieplne. Metody mechaniczne stosuje si przy przygotowywani powierzchni do nakadania warstw powierzchniowych metodami cieplno-mechanicznymi: metalizacji natryskowej, platerowaniu i in. (tabl.1.1) cieplno-chemicznymi (z wykorzystaniem procesw dyfuzji) i chemicznymi (powoki malarskie, z tworzyw sztucznych). Metody oczyszczania mechanicznego obejmuj; oczyszczania przy pomocy narzdzi, gwnie napdzanych elektrycznie i pneumatycznie, metody strumieniowo-cierne, strumieniowo-wirnikowe. Do podstawowych operacji oczyszczanie chemicznego lub elektrochemicznego nale; odtuszczanie, trawienie, polerowanie. Celem odtuszczania jest usunicie zanieczyszcze pochodzenia organicznego, tuszczw, smarw, przez rozpuszczanie w rozpuszczalnikach organicznych (najskuteczniejsze w parach rozpuszczalnikw). Odtuszczanie w roztworach alkaliw przeprowadza si przed operacj trawienia, musi ono by zakoczone dokadnym pukaniem w zimnej i gorcej wodzie. Odtuszczanie elektrolityczne naley do najskuteczniejszych metod oczyszczania dziki oddziaywaniu wydzielajcych si gazw na elektrodach; wodoru (proces katodowy) i tlenu (proces anodowy). Najwyszy stopie czystoci podoa i gadkoci mona uzyska przez polerowanie elektrolityczne. Skuteczno oczyszczania podoa oceniana jest wedug uzyskanego stopnia czystoci, ktry obejmuje ocen wygldu oglnego powierzchni, ladw korozji, pozostaoci zgorzeliny i obecnoci innych zanieczyszcze. Przy wyborze metody przygotowania powierzchni bierze si przede wszystkim pod uwag przeznaczenie chronionego obiektu, warunki i czas eksploatacji oraz rodzaj pokrycia., a take wzgldy ekonomiczne.

1.2.1. Metody mechaniczne W metodach mechanicznych wykorzystuje si nacisk narzdzia albo energi kinetyczn narzdzia lub swobodnych czstek w celu umocnienia na zimno warstwy wierzchniej metalu, lub otrzymania powoki na zimnym metalu podoa poprzez: - nagniatanie naporowe - wywieranie staego lub zmiennego nacisku na powierzchni obrabianego przedmiotu przez narzdzie o powierzchni gadkiej w postaci krka (krkowanie), kulki(kulkowanie), rolki(rolkowanie) w celu umocnienia warstwy wierzchniej, - nagniatanie udarowe - wykorzystanie energii kinetycznej stalowych, ceramicznych lub szklanych czstek w postaci kulek lub rutu, miotanych si odrodkow lub strumieniem spronego powietrza (kulowanie) albo energii kinetycznej gadkiego narzdzia (motkowanie) uderzajcego w powierzchni obrabianego przedmiotu w celu umocnienia warstwy wierzchniej. 1.2.2. Metody cieplno-mechaniczne W metodach cieplno-mechanicznych wykorzystuje si poczone oddziaywanie ciepa i nacisku w celu otrzymania powok, rzadziej warstw wierzchnich, przez: - natryskiwanie (cieplne, pomieniowe, detonacyjne) - powlekanie przedmiotw, gwnie metalowych warstw materiaw powokowych przez pneumatyczne rozpylenie drobnych czstek materiau powokowego w pomieniu gazu, uku elektrycznym bd plazmy i nadanie im duej energii kinetycznej w celu wywarcia na pokrywan powierzchni nacisku umoliwiajcego dobr przyczepno natryskiwanej powoki do podoa. Jeeli materiaem natryskiwanym jest metal, proces nazywa si metalizacj natryskow. Odmian natryskiwania jest natapianie natryskowe - metalizacja natryskowa poczona z obrbk ciepln warstwy natryskiwanej w pomieniu gazowym lub w uku elektrycznym, - platerowanie powierzchni - pokrycie metalu podoa innym metalem lub stopem przez wytworzenie nacisku na metal pokrywajcy np. przez walcowanie, detonacj w odpowiednio podwyszonej temperaturze, - utwardzanie detonacyjne metalu przez fal uderzeniow powstajc w wyniku gwatownego odparowania metalu podoa pod dziaaniem bardzo silnie skoncentrowanego strumienia elektronw (utwardzanie elektronowe) lub fotonw (utwardzanie laserowe) przy wzrocie temperatury podoa, bd detonacji materiau wybuchowego. 1.2.3. Metody cieplne W metodach cieplnych wykorzystuje si zjawiska zwizane z oddziaywaniem ciepa na metale, w celu uzyskania: - zmiany struktury tworzyw metalowych w stanie staym (hartowanie, odpuszczanie, wyarzanie), - zmiany stanu skupienia: przeprowadzenie ze stanu staego w cieky i nastpnie ponownie w stan stay tworzywa pokrywanego (nadtapianie) lub pokrywajcego (napawanie, natapianie). Ponadto przeprowadzenie ze stanu ciekego w stan stay tworzywa powokowego (powlekanie zanurzeniowe). Hartowanie, odpuszczanie i wyarzanie przeprowadzane przez nagrzewanie warstwy wierzchniej metod indukcyjn, pomieniow, plazm, wizk lasera i in., a nastpnie chodzenie z okrelonymi szybkociami wywouje zmiany struktury tworzywa metalowego, a tym samym okrelone zmiany wasnoci mechanicznych, chemicznych i fizycznych, bez zmiany skadu chemicznego. Nadtapianie - wygadzanie powierzchni tworzywa metalowego albo wytworzenie struktury amorficznej (szka metalowego) warstwy nadtopionej rnicej si od rdzenia wasnociami

fizycznymi i chemicznymi, ale zachowujcej ten sam skad chemiczny. Nadtapianie przeprowadza si przez grzanie laserowe, elektronowe lub pomieniowe. Napawanie - pokrywanie powierzchni metalu warstw stopiwa tworzc powok o wasnociach zblionych do podoa, w wypadku stosowania jej w celu regeneracji, lub o waciwociach odmiennych od podoa, w wypadku zastosowania jej w celu podwyszenia trwaoci eksploatacyjnej. Napawanie przeprowadza si technikami spawalniczymi, gwnie ukowymi i pomieniowymi. Natapianie - nanoszenie na podoe metalowe powoki z czystego metalu lub stopu zwizkw metali, bd innych materiaw o waciwociach rnych od metalu podoa, za pomoc grzania laserowego, elektronowego lub elektroiskrowego. Natapianie zalicza si take do metod platerowania, bowiem skurcz odlewniczy wywiera nacisk na materia pokrywany, zapewniajc trwae poczenie. 1.2.4. Metody cieplno-chemiczne W metodach cieplno-chemicznych wykorzystuje si poczone oddziaywanie: - ciepa i orodka aktywnego wzgldem obrabianego tworzywa metalowego, w celu nasycenia go danym pierwiastkiem lub pierwiastkami wywoujcymi zmiany skadu chemicznego, struktury i wasnoci, - ciepa i czynnikw chemicznych (reakcji sieciowania polimerw) na tworzywa powokowe w celu ich zestalenia (utwardzenia). Nasycanie dyfuzyjne - proces nasycania warstwy wierzchniej metali pierwiastkami zawartymi w orodkach staych, ciekych lub gazowych, w celu wywoania zmian skadu chemicznego, struktury i waciwoci. Wyrnia si sposoby obrbki cieplno-chemicznej typu klasycznego (np. nawglanie, azotowanie, chromowanie) okrelane mianem niewspomaganych, oraz metody nasycania dyfuzyjnego z udziaem czynnika przyspieszajcego i aktywujcego proces dyfuzyjny, okrelany jako wspomagany. Procesy wspomagane nale do technik nowej generacji, spord ktrych nale tu metody CVD (Chemical Vapour Deposition - chemiczne osadzanie z fazy gazowej) i PACVD (Plasma Assisted Chemical Vapour Deposition). Stopowanie laserowe lub elektronowe - proces nasycania, w ktrym wystpuje mieszanie pierwiastka lub pierwiastkw stopowych z przetopionym bd nie przetopionym materiaem podoa oraz czciowo dyfuzja. Stopowanie przeprowadza si za pomoc strumienia laserowego lub wizki elektronw. Zestalanie cieplno-chemiczne -nieodwracalne przejcie polimerw termoutwardzalnych naniesionych na powierzchni metalu, ze stanu ciekego lub plastycznego w stan stay, w wyniku dziaania ciepa i reakcji chemicznych, w celu uzyskania powok malarskich. 1.2.5. Metody elektrochemiczne i chemiczne W metodach elektrochemicznych i chemicznych wykorzystuje si w celu wytworzenia powoki metalowej (osadzanie) lub niemetalowej (osadzanie lub zestalanie) na powierzchni metalu: - redukcj elektrochemiczn (powoki elektrolityczne i konwersyjne), - redukcj chemiczn (powoki chemiczne i konwersyjne), - reakcj chemiczn (powoki malarskie). Osadzanie elektrolityczne (galwaniczne) - pokrywanie metalu stanowicego katod w procesie elektrolizy, jonami metalu zawartymi w elektrolicie i ulegajcymi redukcji i formujcymi powok, podczas przepywu prdu staego przez elektrolit. Osadzanie chemiczne (bezprdowe) - wytwarzanie powok z metalu lub stopu w wyniku redukcji chemicznej w kpielach lub przez natrysk na powierzchnie metali, na ktre trudno

jest naoy powoki elektrolityczne z powodu zoonego ksztatu pokrywanych przedmiotw. Osadzanie konwersyjne - wytwarzanie na powierzchni metalu szczelnej warstwy trudno rozpuszczalnych zwizkw chemicznych utworzonych z metalu podoa i jonw z roztworu reagujcego rodowiska, w ktrym zanurzony jest pokrywany przedmiot lub ktry zosta natryskany. Podczas formowania powoki konwersyjnej warstwa podoa jest utleniona chemicznie lub elektrochemicznie, a powstajce jony metalu uczestnicz w tworzeniu powoki. Zestalanie chemiczne materiaw malarskich - utlenianie si w temperaturze otoczenia lub podwyszonej, przy zetkniciu z tlenem powietrza, albo sieciowanie, bez udziau tlenu, polimerw chemoutwardzalnych w temperaturze otoczenia, wskutek polimeryzacji, polikondensacji lub poliaddycji. 1.2.6. Metody fizyczne Metody fizyczne su do wytwarzania na powierzchniach metali lub niemetali powoki zwizanej z podoem adhezyjnie, a w mniejszym stopniu dyfuzyjnie, bd te su do wytworzenia warstwy wierzchniej, wykorzystujc rne zjawiska fizyczne, przebiegajce pod obnionym cinieniem, czsto z udziaem jonw, jak naparowanie, napylenie, rozpylanie, implantowanie jonw lub pierwiastkw metali i niemetali. Osadzanie z fazy gazowej (metody PVD - Physical Vapour Deposition - fizyczne osadzanie z fazy gazowej) metali lub jonw polega - przy wykorzystaniu grzania oporowego, ukowego, elektronowego laserowego - na doprowadzeniu osadzanego trudno topliwego metalu do stanu pary i osadzeniu go przez naparowanie, napylenie lub rozpylenie na powierzchni zimnego lub nieznacznie podgrzanego podoa samego metalu lub zwizku metalu z gazem (np. azotkw, wglikw, borkw) przy wykorzystaniu zjawisk elektrycznych; procesy wykorzystujce wyadowania jarzeniowe nazywaj si PAPVD (Plasma Assisted PVD - wspomagane plazm fizyczne osadzanie z fazy gazowej). Implantowanie jonw metali i niemetali polega na jonizacji par metalu lub gazu i przyspieszaniu jonw dodatnich za pomoc pl elektrycznych do takich prdkoci, przy ktrych energia kinetyczna jonw wystarcza do wniknicia w metal czy niemetal na gboko kilku lub wicej warstw atomowych (implantacja jonw pierwotnych) lub wybiciu jonw wtrnych z warstwy naoonej na implantowane podoe i wnikniciu tych jonw w implantowane tworzywo (implantacja jonw wtrnych). Implantacja jonw moe zachodzi rwnie w obecnoci innych zjawisk fizycznych, np. rozpylania magnetronowego - proces nazywa si wtedy mieszaniem jonowym. Zaimplantowane jony zmieniaj struktur i skad chemiczny warstwy wierzchniej implantowanego tworzywa, std implantowanie jonw okrelane jest te mianem stopowania jonowego. Wybrane normy aktualne w dniu 30.09.2005 1. PN-87/M-04250 Warstwa wierzchnia. Terminologia 2. PN-EN ISO 3882: 2004 Powoki metalowe i inne nieorganiczne. Przegld metod pomiaru gruboci 3. PN-EN ISO 1463: 2004(U) Powoki metalowe i tlenkowe. Pomiar gruboci powok. Metoda mikroskopowa 4. PN-EN ISO 4516: 2004 Powoki metalowe i inne nieorganiczne. Badanie mikrotwardoci metod Vickersa i Knoopa 5. PN-80/H-04614 Ochrona przed korozj. Okrelanie mikrotwardoci powok metalowych

Tablica 1.1 Podzia metod wytwarzania warstw powierzchniowych pod wzgldem sposobu powstawania warstw, ww- warstwa wierzchnia, p -powoka ochronna

Mechaniczne czci mm - kilka mm ww

Cieplnomechaniczne kilkadziesit m kilka mm ww, p

Cieplne czci mm - kilka mm ww, p

Cieplnochemiczne kilkadziesit m kilka mm ww, p

Chemiczne i elektrochemiczn e kilka m kilka mm ww, p

Fizyczne dziesite czci m kilkadziesit m ww, p

Nagniatanie: - naporowe: krkowanie kulkowanie rolkowanie - udarowe: motkowanie kulowanie

Natryskiwanie: - gazowe - ukowe - plazmowe Nadtapianie natryskowe Platerowanie: - naporowe (walcowanie na zimno i gorco), -detonacyjne (wybuchowe) - skurczowe itp. Utwardzanie detonacyjne: -laserowe -elektronowe

Hartowanie, odpuszczanie, wyarzanie: - indukcyjne - pomieniowe - plazmowe - laserowe - elektronowe Nadtapianie (szkliwienie lub wygadzanie): - laserowe - elektronowe Napawanie: - ukowe - pomieniowe - plazmowe Natapianie: - laserowe - elektronowe - elektroiskrowe

Nasycanie dyfuzyjne niewspomagane pierwiastkami: a) niemetalicznymi - nawglanie - azotowanie - borowanie i in. b) metalicznymi - chromowanie - aluminiowanie, - tytanowanie i in. Dyfuzyjne wspomagane jarzeniowe, CVD

Osadzanie bezporednie metalu lub niemetalu: - nanoszenie powok malarskich - nanoszenie powok z tworzyw sztucznych, gumy Osadzanie elektrolityczne metali bd stopw (galwanizacja): nanoszenie powok jedno i dwuwarstwowych w procesach: - chromowania - niklowania - cynkowania - cynowania itp. Osadzanie konwersyjne: - chromianowanie, - fosforanowanie

Osadzanie z fazy gazowej: - naparowanie - napylanie - rozpylanie Implantowanie jonw (stopowanie jonowe): - pierwotnych - wtrnych - mieszanie jonowe