JAROSAW SZAREK

BISKUP Z OBNAON SZPAD

(KS. KARDYNA ADAM STEFAN SAPIEHA)

WSTP Nad budzcym si ze snu Krakowem rozleg si spiowy dwik dzwonu Zygmunta. Jego gos oznajmia miastu aobn wied. Ksi metropolita kardyna Adam Stefan Sapieha nie yje! Przed arcybiskupim paacem zaczy gromadzid si rzesze wiernych. Jeszcze nie wszyscy uwierzyli, e ich arcypasterz zakooczy sw ziemsk drog. By ranek 23 lipca 1951 roku. Napisaem nekrolog i zaniosem do redakcji Dziennika Polskiego, ale odmwiono jego druku. Nigdzie nie moga si ukazad wiadomod o terminie pogrzebu, mimo to przybyo prawie dwiecie tysicy osb. Ludzie byli przygnbieni, zmar ich opiekun, obrooca. Teraz zostawali sami wobec obcego komunizmu mwi ksidz infuat, profesor Bolesaw Przybyszewski, wczesny kanclerz krakowskiej Kurii Metropolitalnej. OSTATNI HOD Byem wtedy na urlopie, z grup ksiy, nad morzem. Na wiadomod o mierci ksicia metropolity natychmiast wrcilimy. Uroczystoci pogrzebowe, w rodku stalinowskiej nocy, stay si manifestacj przywizania spoeczeostwa do Kocioa i hodem zoonym wielkiemu zmaremu. Pamitam wzruszajce sowa Prymasa Stefana Wyszyoskiego mwicego nad trumn o sapieyoskim ziarnie wspomina biskup krakowski, Albin Maysiak. Kondukt kroczy ulicami pokrytymi dywanem kwiatw. Ludzie szli w zupenym milczeniu i przejmujcej ciszy. Tej atmosfery nie byo, trzydzieci lat pniej, na pogrzebie Prymasa Wyszyoskiego. Tumy rwnie wielkie, ale ju rozmowy, gwar dodawa ks. prof. Przybyszewski. Gdy trumn wniesiono na Wzgrze Wawelskie zabrzmia dzwon Zygmunta. Przed sam katedr trbacz zagra hejna mariacki. Ksi kardyna Adam Stefan Sapieha spocz u stp konfesji w. Stanisawa, kooczc sw 84-letni, ziemsk drog. Tak egnano czowieka o niepodwaalnym autorytecie. Jego pozycja w spoeczeostwie wywoywaa bezsilnod wrogw. W arcybiskupim paacu nawet gestapo nie odwayo si przeprowadzid rewizji, UB zrobio to dopiero po mierci ksicia kardynaa. By on arystokrat nie tylko z urodzenia, ale take z ducha i charakteru. Czowiekiem niezwykle arliwej modlitwy, wielkiej serdecznoci, dobroci, skromnoci. Nigdy nie przeszed obojtnie wobec ludzkiej krzywdy i biedy. Stanowczy i nieugity w swych pogldach. czy godnod z prostot. Kochany przez lud. Ksico-ludzki. Chrzecijaoski humanista. Pomimo rodowiska, z ktrego wyszed, swej bkitnej krwi, tak charakterystycznej w wyrazie twarzy, w rysach
2

 by w caym zachowaniu si wolny od ostentacji, od pozy, prosty w czynach i w caym zachowaniu wrd szablonu i form tak zapamita go Prymas Wyszyoski, ktry zawsze zwraca si do krakowskiego biskupa ojcze. SYN CZERWONEGO KSICIA Ksi Adam Stefan Sapieha dobre imi odziedziczy ju po swych przodkach. Dziadkowi Leonowi, kawalerowi orderu Virtuti Militari, uczestnikowi powstania listopadowego, carskie wadze skonfiskoway majtek. Rodzina przeniosa si do Galicji i osiada w Krasiczynie. Patriotyczne tradycje podtrzymywa ojciec kardynaa, Adam Stanisaw. Za udzia w powstaniu styczniowym trafi do austriackiego wizienia. Jego niepodlegociowe sympatie prowadziy niekiedy do wsppracy z radykalnymi ugrupowaniami. Zyska wic miano czerwonego ksicia. Wkrtce zosta wpywowym politykiem galicyjskim o doskonaych znajomociach w rzymskiej kurii. Jan Matejko uwieczni twarz ksicia Adama Stanisawa na obrazie Bitwa pod Grunwaldem, portretujc go jako wielkiego ksicia litewskiego, Witolda. Z Jadwig z Sanguszkw mia siedmioro dzieci Adam Stefan by najmodszym. Zgodnie z tradycj, narodziny pitego ju syna Sapiehw upamitni kolejny db zasadzony w krasiczyoskim parku. Rodzice pragnli widzied syna w stanie duchownym, dlatego posadzili db Adam tu obok baszty Boskiej, aby Pan Bg szczeglnie opiekowa si chopcem. Okazae drzewo ronie do dzisiaj. Mody ksi otrzyma staranne wyksztacenie prawnicze, teologiczne i dyplomatyczne studiujc w uniwersytetach Wiednia, Krakowa, Innsbrucku, Rzymu. wicenia kapaoskie przyj w 1893 roku z rk krakowskiego biskupa Jana Puzyny. POBYT W RZYMIE Podczas rzymskich studiw nawiza wiele cennych kontaktw, pozna watykaoskie zwyczaje. Ju wtedy zyska opini ordownika i nieoficjalnego reprezentanta spraw polskich. Dyplomacja paostw zaborczych prowadzia aktywn polityk wobec Kurii Rzymskiej, przedstawiajc patriotyczne denia narodu w faszywym wietle. W takiej sytuacji zrodzi si pomys, aby w najbliszym otoczeniu Piusa X umiecid Polaka. Misja ta przypada ksidzu Adamowi Stefanowi. W 1906 roku obj stanowisko cameriere segreto partecipante, jednego z czterech duchownych zawsze towarzyszcych papieowi. Znalaz si wic w najbliszej, papieskiej rodzinie. Na biurko Piusa X trafiay rzeczowe memoriay, co zaowocowao niekiedy konkretnymi decyzjami uwzgldniajcymi ju polskie interesy.

TANTO TANTO BUONO Zakooczeniem tego okresu bya nominacja biskupia i objcie diecezji krakowskiej w 1911 roku. Bdziecie mied biskupa tanto tanto buono! (bardzo, bardzo, dobrego!) powiedzia wtedy papie. W swe godo biskup Sapieha wpisa Crux mihi foederis arcus (Krzy mi ukiem przymierza). W Watykanie ksi Sapieha pracowa zawsze do pna w nocy i lubi rano duej pozostad w ku. Pewnego razu Pius X zapyta go, o ktrej wstaje, bo sam czyni to o pitej. Trzy minuty po pitej odpowiedzia ksi. Prosz zatem rozpoczynad sub o dowolnej porze, gdyby si za zdarzyo, e nie byoby ani Was, ani adiutanta, to sam otworz sobie drzwi stwierdzi Pius X. Gdy jeden z kardynaw zobaczy ks. Sapieh schodzcego w sandaach do papieskich pokoi zwrci mu uwag: Nie wypada penid suby w sandaach. Odpowied bya natychmiastowa: Jeli papie nosi pantofle, ja mog nosid sanday. NASZE KSITKO Ju podczas studiw w rzymskiej akademii, co niedziel, odwiedza ubogich owczarzy mieszkajcych w najbiedniejszych przedmieciach. Kiedy przez 30 godzin czuwa w ndznym szaasie u boku umierajcego pasterza. T wraliwod na ludzk krzywd zachowa przez cae ycie. W Jazowcu, swej pierwszej parafii, nie opuci wiernych podczas epidemii cholery, ale skutecznie zorganizowa i kierowa akcj pomocy. Wdziczni parafianie nazwali go wtedy naszym ksitkiem. Obejmujc krakowskie biskupstwo, od razu przystpi do organizowania parafialnych komitetw pomocy ubogim. Wybuch I wojny wiatowej powikszy obszary ndzy. Biskup Sapieha natychmiast rozwin akcj charytatywn powoujc Krakowski Biskupi Komitet Pomocy dla Dotknitych Klsk Wojny, potocznie zwany Ksico-Biskupim Komitetem (KBK). Boonarodzeniow odezw ksicia Sapiehy, informujc o powstaniu Komitetu, przedrukowaa prasa w wielu krajach Europy i Ameryki. Dary zaczy napywad z caego wiata. Efekty sapieyoskiej akcji byy imponujce, a zaangaowanie si tysicy Polakw w dzieo miosierdzia niewymierne. KBK organizowa szpitale, kolumny sanitarne, doywianie ludnoci, pomoc wysiedlonym, sierotom, jeocom. Akcja szczepieo ochronnych przybraa masowy charakter, tylko przeciwko ospie zaszczepiono 2 miliony osb. Przyznan w 1915 roku nagrod Fundacji im. Jerzmanowskich Sapieha w caoci przeznaczy na potrzeby komitetu. KBK peni wtedy faktycznie rol ministerstwa opieki spoecznej. Ksie uczyni sub miosierdziu dzieem swego ycia podkrela ks. infuat Przybyszewski.
4

Wiele powstaych wtedy instytucji dziaao nadal po wojnie. Wobec nowych wyzwao ksi biskup inicjowa komitety: pomocy biednym, bezrobotnym, godnym, dotknitych klsk godu, mrozw Wspiera tworzcy si Caritas. Podczas spacerw Plantami czsto wstpowa do jadodajni dla ubogich i zasiada do posiku razem z nimi. Podchodzi do ebrzcych na ulicy, pyta o potrzeby, czsto obdarowywa drobn sum. Na stae przylgno do niego okrelenie Wielki Jamunik. W swej rodzinie nie by wyjtkiem, jego brat Pawe zosta pierwszym prezesem Polskiego Czerwonego Krzya. WAWELSKIE TE DEUM Podczas I wojny wiatowej ksi biskup nie angaowa si politycznie. W wielu kwestiach jego pogldy pokryway si z goszonymi przez endecj. Wizanie go jednak z t formacj wydaje si nieusprawiedliwione. Niechtnie patrzy na proaustriacki Naczelny Komitet Narodowy (NKN) i podlegych mu legionistw Pisudskiego. Mia kiedy powiedzied: chcecie budowad socjalistyczn i ydowsk Polsk ja do tego rki nie przyo. Krytykowa biskupa Wadysawa Bandurskiego, bdcego faktycznie legionowym kapelanem. Na ksicia Sapieh skary si Ignacy Daszyoski. W pierwszych tygodniach swego zaoenia mia NKN nadzwyczaj niespokojne ycie *+ wreszcie swary wewntrzne w spoeczeostwie przy gorliwym poparciu ksicia biskupa krakowskiego Sapiehy, to wszystko zatruwao ycie wedle znanych wzorw endeckiej akcji pisa krakowski socjalista. Ksi krytycznie ocenia akt 5 listopada w 1916 roku i budow, w oparciu o Niemcy i Austro-Wgry, kadubowego paostwa polskiego. Odmwi uroczystego naboeostwa z tej okazji, odprawi jedynie msz w katedrze wawelskiej. Wtedy te po raz pierwszy doszo do dod niefortunnego spotkania z przyszym marszakiem. Pisudski zaj miejsce przeznaczone dla dziekana kapituy, co spowodowao konsternacj zebranych. Dopiero kapelan Sapiehy zwrci mu delikatnie uwag. Komendant wsta i przesiad si nie zachowujc urazy. Dziad i ojciec ksicia Adama Stefana zbrojnie walczyli o niepodleg Polsk. On jej doczeka. 11 listopada 1918 roku odprawi uroczyste naboeostwo. W wawelskiej katedrze zabrzmiao podniose Te Deum. Z biskupim bogosawieostwem wyruszay na odsiecz Lwowa onierskie oddziay. Rok pniej mwi: chwila obecna dana nam przez Boga po to, aby w niej budowad gmach Ojczyzny naszej. Zmarnowad nam tej chwili nie wolno, jestemy za ni przed Bogiem odpowiedzialni. Wyrzec si nam trzeba siebie, a ofiar z osobistych interesw kad podwaliny pod paostwowod polsk.
5

BISKUP ZE SZPAD Aktywnie zaangaowa si w spraw udziau duchowieostwa w plebiscycie na lsku. Dekret biskupa wrocawskiego wyranie dyskryminowa polskich kapanw, czemu nie przeciwstawi si plebiscytowy komisarz kocielny, byy nuncjusz w Warszawie, Achille Ratti. Akcja m.in. ksicia biskupa spowodowaa jego dymisj. Sapieha publicznie wyraa sw krytyczn opini o wczesnym nuncjuszu, a pniejszym papieu Piusie XI. Ten znw usysza o polskim biskupie w zwizku z pracami nad konkordatem z 1925 roku. Ksi uwaa, e jego zawarcie jest ustpstwem Kocioa wobec paostwa. Wystarcz regulacje konstytucyjne, a pewne kwestie mona rozstrzygnd uchwalajc odrbne ustawy. W swym stanowisku pozosta osamotniony, a nawet jeeli byli biskupi zgadzajcy si z nim jak zwykle nic ju na konferencji nie mwili pisa z wyrzutem. Nie popar go take papie. Sapieha nie rezygnowa. Krytykowa popiech w dyskusji nad dokumentem, prawne niecisoci. W czasie rokowao o konkordat chcieli przyjechad do papiea arcybiskup Teodorowicz i biskup Sapieha. Grabski zagrozi wyjazdem, wobec czego Watykan zakaza im przyjechad pisa wczesny marszaek sejmu Maciej Rataj. Pius XI chcia szybkiego zawarcia konkordatu i popiera wysiki rzdowego negocjatora, Stanisawa Grabskiego. Rwnie samotn batali stoczy krakowski biskup o ksztat podziau terytorialnego Kocioa w Polsce. Nie chcia utworzenia metropolii w Krakowie, nie przekona jednak biskupw, a wkrtce sam zosta metropolit krakowskim. Niektrzy w tej niepokornoci ksicia dopatruj si faktu, e na kardynalski kapelusz musia czekad a do 1946 roku. Pius XI zapamita go jako tego niezwykego biskupa zawsze chccego siedzied na koniu z obnaon szpad, a konno Sapieha jedzi dobrze. Zdarzyo mu si w ten sposb wizytowad niejedn odleg, wiejsk parafi. OJCIEC DIECEZJI Tego obowizku nie zaniedba nigdy, nawet w czasie choroby. Sodko i zaszczytnie jest biskupowi umrzed podczas wizytacji artobliwie trawestowa sowa wyryte na grobowcu hetmana Stanisawa okiewskiego. Po obiedzie, zawsze na chwil, odpoczywa. Nigdy si nie kad, ale siada w swym fotelu i pali jedyne cygaro. Niekiedy czyta. Lubi dziea w. Katarzyny ze Sieny. O 15.00 czeka samochd i wtedy wyjeda na krtki spacer do Lasku Wolskiego. Czsto jednak wanie wtedy, bez zapowiedzi, odwiedza parafie wspomina infuat Przybyszewski.

Zawsze chcia byd blisko swych ksiy. Poznawa kadego seminarzyst, dba o wyksztacenie swych podopiecznych. Osobicie spotkaem si z ksiciem metropolit zaledwie przez pid minut, ale byo to ogromne przeycie. Mia niezwyky dar czenia prostoty, serdecznoci. Potrafi wytworzyd ojcowsk atmosfer. Wychowa cae pokolenia kapanw, ktrych potrafi w szczeglny sposb przywizad do siebie. Wyrazem tego byy lata powojenne. Inspirowany przez komunistw ruch ksiy-patriotw prawie tutaj nie zaistnia podkrela biskup Albin Maysiak. Lista dziaao duszpasterskich ksicia Sapiehy wydaje si nie kooczyd. Powoywa nowe parafie, budowa kocioy, sprowadza zakony, erygowa nowe. Wspiera instytucje naukowe i pras katolick. Zaangaowany by w tworzenie struktur Akcji Katolickiej przywizujc due znacznie do jej dziaalnoci. LEWICY DIALOG Z KSICIEM W 1922 roku zosta senatorem z ramienia Chrzecijaoskiego Zwizku Jednoci Narodowej. Szukajcie za wszelk cen porozumienia z ludem wiejskim wzywa. Wielokrotnie wystpowa w obronie strajkujcych wocian. W odrnieniu, od biskupa tarnowskiego Wagi, szuka porozumienia z wsi. Przyjmowa nawet lewicujcych Wiciowcw. Sam mwi, e tylko wrd ludu naprawd czuje si biskupem mwi ks. prof. Przybyszewski. PPS i komunici z ksiciem rozmawiad ju nie chcieli. Sowa zastpiy kamienie. Po straceniu zabjcy Narutowicza, Eligiusza Niewiadomskiego, w jednym z kociow odprawiono msz za dusz zamachowca. W odpowiedzi czonkowie PPS wybili szyby w paacu biskupim. Kilka miesicy pniej na ulicach Krakowa polaa si krew. W zwizku z trudn sytuacj gospodarcz socjalici zorganizowali manifestacj. Jej uczestnicy rozbroili oddzia policji, rozpoczto grabie sklepw. Przybyych onierzy 8 puku uanw powitay strzay, padli zabici. Zgino 31 osb. Wydarzenia te miay byd pocztkiem bolszewickiego powstania. Biskup Sapieha poprowadzi pogrzeb polegych uanw, jednoczenie zakaza katolickiego pochwku manifestantom. Nawet po tych smutnych wypadkach wielu nie mogo zrozumied, e pogrzeb katolicki nie moe byd prowadzony pod czerwonym sztandarem, bo sztandar ten jest godem wzajemnej walki, pieo zemsty i nienawici nie moe czyd z modlitw o wieczny w Bogu spoczynek wyjania sw decyzj. Ataki rodowisk lewicowych, na czele ze Zwizkiem Nauczycielstwa Polskiego, wywoywaa dziaalnod owiatowa Sapiehy, przewodniczcego Komisji

Szkolnej Episkopatu. Wychowanie religijne dla Boga jest najskuteczniejszym wychowaniem dla narodu i paostwa uwaa. Opini krgw lewicowej inteligencji wyrazi ju po wojnie w londyoskich Wiadomociach Wacaw A. Zbyszewski. Nie odznacza si wybitnym umysem, reprezentowa ca tradycj polskiego katolicyzmu, antyintelektualnego i opierajcego si na wierze maluczkich. SAPIEHA DO BEREZY Latem 1937 roku biskup Krakowa trafi na czowki niemal wszystkich gazet. Po mierci marszaka Pisudskiego, jego krysztaowa trumna spocza w wawelskiej krypcie w. Leonarda. Msz aobn odprawi ksi Sapieha. Wkrtce z caej Polski zaczy przyjedad zorganizowane grupy, aby oddad hod zmaremu. Tysice osb przechodzio przez wilgotn i nie przewiewn krypt. Czd modziey nie potrafia uszanowad narodowej wityni. Pozostawiaa po sobie mieci, butelki po wdce i niedopaki, niektrzy zaatwiali nawet potrzeby fizjologiczne. W spraw zaangaoway si najwysze wadze, prezydent, nuncjusz. Ostatecznie, latem 1937 roku, ksi biskup przenis trumn pod Wie Srebrnych Dzwonw, posiadajc wejcie spoza katedry. Wiele rodowisk odebrao to jako zniewag. Premier Felicjan Sawoj-Skadkowski poda si do dymisji, prezydent zwoa nadzwyczajn narad. Sapieha zwariowa skomentowa minister Jzef Beck. Wacaw Sieroszewski, prezes Polskiej Akademii Literatury da aresztowania biskupa, inni chcieli pozbawid go stanowiska, wygnad z kraju. Do Kocioa! Modlid si a nie politykowad krzycza socjalistyczny Naprzd. Precz z dyktatur kleru w Rzeczpospolitej!, Zmienid konkordat wzyway rzdowe i lewicowe gazety zagrzewajce do walki z krakowskim feudaem. Ulicami Warszawy i Krakowa przeszy demonstracje. Sapieha do Berezy pisano na transparentach. Tum spali kuk feudaa, a w jego paacu wybito szyby. Z czasem emocje opady, a marszaek do dzisiaj spoczywa pod Wie Srebrnych Dzwonw. rodowisko pisudczykowskie zorganizowao potn kampani, przeciwko ksiciu metropolicie, wspieran przez czd prasy. Og spoeczeostwa nie przyczy si do niej. Pojawiy si te liczne gosy solidaryzujce si z biskupem. Echa zbliajcej si wojny zakooczyy t spraw mwi dr Antoni Franaszek. Metropolita pozosta niechtny sanacyjnym rzdom. Podczas jednego z wyjazdw do Watykanu powiedzia na dworcu: Pamitajcie dad mi znad do Rzymu, gdyby na moje miejsce zamierzano przysad jakiego majora.
8

SKRAWEK WOLNEJ POLSKI Od pierwszych dni niemieckiej okupacji ksi Sapieha zaangaowa si w pomoc spoeczeostwu. Po wyjedzie (dezercji ze stanowiska) prymasa Augusta Hlonda, to on stan na czele polskiego Kocioa w kraju. Przyczyni si do zwolnienia krakowskich profesorw wysanych do obozw koncentracyjnych. Wielokrotnie interweniowa w sprawach aresztowanych, domaga si zwikszenia racji ywnociowych, protestowa przeciwko terrorowi okupanta. Pisa listy, memoriay, angaowa zagraniczne rodowiska, zabiega o pomoc dla wysanych na roboty do Niemiec. Synne stao si odrzucenie, w dniu urodzin Hitlera, zaproszenia gubernatora Hansa Franka. Niemcy nie mieli zudzeo, co do roli Sapiehy. Frank nazwa go gow idei niepodlegoci narodowej. Opowiadano jak ksi metropolita przyj gubernatora podajc na st suchy chleb i marmolad z brukwi. W rzeczywistoci Frank nigdy nie przestpi progw paacu przy ulicy Franciszkaoskiej, bdcego wtedy miejscem szczeglnie arliwej modlitwy ksicia. Paac przy ulicy Franciszkaoskiej by skrawkiem wolnej Polski. Pewnego razu przyszo gestapo i zadao listy ochrzczonych ydw. Odpowiedziaem, e ma j ksi Sapieha. Tu kooczya si ich wadza. Wstali i wyszli. Za sowa jakie wypowiada ksi szo si do Owicimia, on mwi je wprost hitlerowskim dostojnikom podkrela ks. prof. Przybyszewski. Po wyjedzie (ucieczce z Polski) Prymasa Hlonda to Sapieha sta na czele polskiego Kocioa, organizujc i przewodniczc zwoywanym z jego inicjatywy konferencjom Episkopatu. Stale kontaktowa si z przedstawicielami Polskiego Paostwa Podziemnego. Pod duchowym przewodnictwem i wsparciem Sapiehy dziaaa Rada Gwna Opiekuocza, jedyna polska organizacja dobroczynna uznana przez okupanta. W czasach okupacji ksi by dla nas jedynym oparciem. Do paacu arcybiskupiego zawsze mona byo pjd po pomoc. Gdy kogo dotkno najgorsze tam szuka nadziei. Ta wiadomod pozwalaa przetrwad beznadziejny czas, dodawaa otuchy, wspieraa w dziaaniu podkrela prof. Roman Ciesielski, w latach wojny onierz Armii Krajowej O sytuacji w Polsce ksi szczegowo informowa papiea. Niemcy nie odkryli, w jaki sposb do Watykanu docieraa jego korespondencja. Dziwili si, skd kuria rzymska ma tak dokadne wiadomoci. Ksi metropolita nie umia dobrze kaligrafowad, pisa bardzo niewyranie, dlatego listy do Piusa XII przepisywaem osobicie. W papieskiej korespondencji
9

nie uywano maszyny do pisania. Nastpnie jechalimy na dworzec w Paszowie i ks. Julian Groblicki, pniejszy biskup, przekazywa bardzo dyskretnie kopert, wracajcym z frontu wschodniego, woskim maltaoczykom, ktrzy zawozili je do Watykanu opowiada ks. prof. Przybyszewski, od 1942 roku notariusz kurii. W FASZYWYM WIETLE W okres rzdw komunistycznych ksi metropolita wkracza dysponujc ogromnym autorytetem. Z now wadz rozmawia, spotyka si, niektrzy odczytali to jako wsparcie dla niej. Metropolita Sapieha, wytrzymujc dugoletni nacisk okupacji niemieckiej z godnoci, udziela zupenego poparcia Rzdowi Tymczasowemu, biorc udzia w bankiecie w salach Feniks. Na sal wprowadza go pod rk rosyjski genera Jurkin przy dwikach hymnu generalskiego pisano w raporcie Biura Informacji i Propagandy Okrgu Krakw AK. To nieprawda. Opisywane wydarzenie nigdy nie miao miejsca. Byd moe powstao na podstawie plotki kolportowanej przez UB. Kady dzieo spdzaem wtedy z ksiciem i wiem, e nie uczestniczy w adnym bankiecie. Informacj t pisa kto, kto nie zna kardynaa. On wprowadzany pod rk przez Sowietw! Nigdy nie pozwoliby na takie traktowanie. Jego stosunek do komunizmu by zdecydowanie negatywny, czego nie zmieni rozmowy z przedstawicielami PPR podkrela ks. infuat Przybyszewski. CIOS W CARITAS W marcu 1945 roku Sapieha podpisa pierwszy memoria do Bolesawa Bieruta domagajcy si zaprzestania represji wobec onierzy AK. Wtedy te zaoy Tygodnik Powszechny. Wkrtce powstay kolejne listy. W coraz ostrzejszym tonie napomina, da przestrzegania deklarowanych praw. Kontaktowa si z przedstawicielami antykomunistycznej opozycji, w kraju i zagranic. Rozmawia ze Stanisawem Mikoajczykiem i gen. Wadysawem Andersem. W sierpniu 1948 roku spotka si z byym amerykaoskim ambasadorem w Moskwie, Averellem Harrimanem. Przedstawi mu sytuacj w Polsce, oczekiwania wobec paostw demokratycznych. Zapytany o wasne perspektywy odpowiedzia: no c, komunici bd najprawdopodobniej unikad, w kadym razie jeszcze przez jaki czas, bezporednich atakw na mnie. W spoeczeostwie bd rnymi sposobami podrywad zaufanie do mnie. *+ Komunici wiedz, e
10

nie mog kupid ani mnie, ani adnego biskupa, wic kady chwyt jest przydatny do podrywania zaufania i siania podejrzeo. Byd moe sowa te tumacz tred raportu krakowskiego BIP-u. Po 1945 roku Sapieha odbudowywa Caritas. Sam nadzorowa rozdzia darw, sprawdza potrzeby. Czsto zagraniczna pomoc nadchodzia po prostu na adres: Archibishop Sapieha, Cracow, Poland. W styczniu 1950 roku polscy komunici odebrali organizacj Kocioowi. Bagno Caritasu trzeba wyczycid gosiy wielkie, prasowe tytuy. Kardyna by wtedy na leczeniu w Rabce. Pojechaem go zawiadomid. Bardzo przey t informacj. Natychmiast zacz pisad protest do Bieruta wspomina wczesny kanclerz kurii, ks. Przybyszewski. W prasie pojawiy si obrzydliwe informacje o naduyciach, trwonieniu funduszy. Ksi kardyna przygotowa dokument stwierdzajcy, e gdy znajdzie si w rkach UB, wszystkie jego owiadczenia nie bd wolne i nie naley ich przyjmowad, jako jego. Wkrtce ciko zachorowa. Byy to jego ostatnie miesice. SKAZANY PO MIERCI Wadza dopiero po mierci kardynaa uderzya w krakowsk kuri, biorc odwet za lata bezsilnoci. W paacu arcybiskupim UB przeprowadzio pierwsz rewizj. W styczniu 1953 roku odby si tzw. proces kurii krakowskiej. Trzech oskaronych skazano na mierd, kilku na dugoletnie wizienie. Faktycznie by to pomiertny proces ksicia Sapiehy. Jake straszliwie naduy zaufania wiernych ks. kardyna Sapieha *+ profanujc koci w Krakowie. Jego wizyty miay charakter wywiadowczy, kontaktowa si z amerykaoskimi imperialistami, twrcami nowego Wehrmachtu w czasie, gdy o stosunku ksicia metropolity do dawnych hitlerowcw rosy w Krakowie nowe legendy atakowa Dziennik Polski. Ksi nie potrzebowa legendy, jego broniy czyny i ludzka o nich pamid, a tej komunistom nie udao si odebrad. Na rok przed wyborem na Stolic Piotrow, kardyna Karol Wojtya, ktry zawsze wspomina t postad, napisa: Wielkod Kardynaa uwydatniaa si nade wszystko w czasach trudnych, w sytuacjach kraocowych. Mia wtedy dusz miosiernego Samarytanina, a rwnoczenie odziedziczon po caych pokoleniach wiadomod, e Bg mu powierzy honor Polakw
11

POSTSCRIPTUM rdo: Pierwodruk: Jarosaw Szarek, Biskup z obnaon szpad, Gazeta Polska, 18 VIII 1999. Artyku tene ukaza si w ksice Operacja: zniszczyd Koci (Krakw 2007) w serii Orodka Myli Politycznej i Instytutu Pamici narodowej Z archiww bezpieki. Nieznane karty PRL pod redakcj Filipa Musiaa i Jarosawa Szarka. Autor artykuu; Jarosaw Szarek urodzony 1963 roku z zawodu historyk, pracuje w Instytucie Pamici Narodowej Oddzia w Krakowie. Jest autorem ksiek: Czarne Juwenalia. Ludzie Studenckiego Komitetu Solidarnoci. Jest take wspautorem kilkunastu ksiek, midzy innymi: Czy kto przebije ten mur? Sprawa Stanisawa Pyjasa; Komunizm w Polsce; Ofiara Sprawiedliwych. Rodzina Ulmw oddali ycie za ratowanie ydw; Polska. Historia 1943-2003; Stan wojenny w Maopolsce w relacjach wiadkw; Stan wojenny w Maopolsce. Relacje i dokumenty.

MODLITWA O MJ BOE, WIERZ W CIEBIE, UWIELBIAM CI, MAM NADZIEJ W TOBIE I KOCHAM CI. PROSZ CI O PRZEBACZENIE DLA TYCH, KTRZY W CIEBIE NIE WIERZ, NIE UWIELBIAJ CIEBIE, NIE MAJ W TOBIE NADZIEI I NIE KOCHAJ CI. O PRZENAJWITSZA TRJCO, OJCZE, SYNU I DUCHU WITY, W NAJGBSZEJ POKORZE UWIELBIAM CI I OFIARUJ CI PRZENAJDROSZE CIAO, KREW, DUSZ I BSTWO JEZUSA CHRYSTUSA, OBECNE NA WSZYSTKICH OTARZACH WIATA, JAKO WYNAGRODZENIE ZA ZNIEWAGI, WITOKRADZTWA I OBOJTNOCI, JAKIMI ON SAM JEST OBRAANY. PRZEZ NIESKOOCZONE ZASUGI JEGO NAJWITSZEGO SERCA I PRZEZ NIEPOKALANE SERCE MARYI BAGAM CI O NAWRCENIE BIEDNYCH GRZESZNIKW. AMEN.
Tej modlitwy uczy fatimskie dzieci anio - na kilka tygodni przed ukazaniem si i objawieniem Tajemnicy Fatimskiej Najwitszej Maryi, tym trojgu dzieciom, Fatimskim. Ta modlitwa jest na og nieznana, a jeeli ju to modlitwa o rodowodzie Niebiaoskim, bo przynis j z Niebios wspomniany anio podobnie jest z modlitwami, ktrych rodowd te siga Niebios, a mianowicie "Ojcze Nasz" i "Zdrowa Maryjo" -wikszod modlcych si nie pamita tego faktu.

12