UZASADNIENIE Projektowana zmiana ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. Nr 51, poz. 297, z pn. zm.

) ma na celu wprowadzenie regulacji, ktre przy poszanowaniu gwarantowanej w art. 57 Konstytucji wolnoci organizowania pokojowych zgromadze i uczestniczenia w nich, suy maj zapewnieniu wolnoci i praw innych osb oraz istotnych wartoci konstytucyjnych. Ustawa okrelajca zasady korzystania z zagwarantowanej w Konstytucji i aktach prawa midzynarodowego wolnoci zgromadze uchwalona zostaa w okresie przemian ustrojowych, ktrych wan cz stanowio ustawodawstwo tworzce ramy dla korzystania z podstawowych wolnoci i praw. Przyjte ponad 20 lat temu regulacje wymagaj dostosowania do zaistniaych nowych zjawisk spoecznych, nieznanych prawodawcy w okresie tworzenia prawa o zgromadzeniach. Istot dostosowania, przy penym poszanowaniu wolnoci organizowania pokojowych zgromadze i uczestniczenia w nich, powinno by wprowadzenie unormowa, ktre suy bd poszanowaniu wolnoci zgromadze urzeczywistnianej przez inne osoby (moliwo ochrony tej wolnoci przez organy wadzy publicznej w przypadku jej zagroenia przez kontrmanifestacj), a take ochronie zdrowia albo mienia. Ustrojodawca gwarantujc wolno organizowania pokojowych

zgromadze (art. 57 Konstytucji zdanie pierwsze) jednoznacznie dopuszcza moliwo jej ograniczenia w drodze ustawy (art. 57 zdanie drugie). Wolno zgromadze moe by ograniczona na zasadach okrelonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji, ktry stanowi, e ograniczenie takie moe zosta wprowadzone gdy jest konieczne w pastwie demokratycznym dla jego bezpieczestwa lub porzdku publicznego albo wolnoci i praw innych osb. Ratio legis rozwizania przyjtego przez ustrojodawc, to zaoenie, e cecha pokojowej manifestacji nie ma charakteru absolutnego, a realizacja wolnoci zgromadze,

nie moe niweczy innych wolnoci i praw. Tak okrelone rygory ograniczenia wolnoci zgromadze nakazuj waenie racji i wartoci przemawiajcych za ich wprowadzeniem oraz dobra, ktre podlega ograniczeniu. Nie ulega wtpliwoci, e zmiany spoeczne jakie nastpiy w ostatnich dwch dekadach zwizane z praktycznie nieograniczonymi moliwociami komunikowania si oraz wykorzystywanie zgromadze do stosowania w formie wrcz zorganizowanej przemocy nakazuj podjcie przez organy pastwa niezbdnych dziaa, w tym o charakterze prawnym. Konieczne jest przy tym waenie wartoci konstytucyjnych, tak by wprowadzane ograniczenia nie niweczyy istoty wolnoci zgromadze. Projektowana ustawa przewiduje wprowadzenie obowizku

powiadamiania organu gminy o uczestnictwie w zgromadzeniach osb, ktrych rozpoznanie z powodu ubioru, zakrycia twarzy lub zmiany wygldu nie jest moliwe (art. 1 pkt 1 lit. b projektu ustawy dodany ust. 3 w art. 3 w zwizku z art. 1 pkt 3 lit. b tiret drugie dodany pkt 3a w ust. 2 art. 7). Ratio legis projektowanej normy to z jednej strony stworzenie gwarancji dla wolnoci zgromadze realizowanej przez inne osoby (poprzez eliminacj realnych zagroe ze strony osb, ktrych nie mona zidentyfikowa), z drugiej za zapewnienie porzdku publicznego i bezpieczestwa osb trzecich oraz mienia. Jak wskazuje Europejski Trybuna Praw Czowieka, na pastwie ci obowizki pozytywne majce zapewni skuteczne korzystanie z wolnoci zgromadze, jednym z nich jest obowizek ochrony osb biorcych udzia w demonstracjach. Projektowana regulacja wie dopuszczalno uczestnictwa

w zgromadzeniach osb, ktrych nie mona zidentyfikowa, z celem zgromadzenia. W szeregu przypadkach (m.in. zgromadzenia, ktrych celem jest ochrona praw pracowniczych, wyraenie sprzeciwu wobec dziaa okrelonych osb publicznych, a take ochrona zwierzt) stosowanie rodkw

uniemoliwiajcych identyfikacj uczestnika zgromadzenia wie si z jego celem. W wietle projektu niedopuszczalne jest jedynie stosowanie przez uczestnikw zgromadzenia rodkw uniemoliwiajcych ich rozpoznanie, w przypadku gdy organizator zgromadzenia nie wskaza w zawiadomieniu informacji o tej okolicznoci. W opinii projektodawcy, przyjte rozwizanie, pozostaje w zgodzie z wymogami proporcjonalnoci ogranicze wolnoci i praw czowieka i obywatela. Nie narusza ono istoty wolnoci zgromadze chronic przy tym inne wartoci konstytucyjne. Celem tej regulacji jest uniknicie sytuacji, w ktrej w sposb sprzeczny z intencjami organizatorw zgromadzenia, uczestnicz w nim osoby, ktrych rozpoznanie nie jest moliwe. Przypomnie naley, e uchwalona przez Sejm ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy Prawo o zgromadzeniach oraz ustawy Prawo o ruchu drogowym wprowadzaa do systemu prawnego regulacj uniemoliwiajc uczestnictwo w zgromadzeniu osb, ktrych identyfikacja nie jest moliwa. Zostaa ona zakwestionowana przez Trybuna Konstytucyjny (wyrok z dnia 10 listopada 2004 r. sygn. akt Kp 1/04). Po wydaniu w 2004 r. orzeczenia przez Trybuna Konstytucyjny nie podjto dotychczas prac legislacyjnych majcych na celu wprowadzenie w prawie o zgromadzeniach regulacji stanowicych podstaw do przeciwdziaania przeksztacaniu zgromadze w manifestacje z udziaem agresywnych osb, ktrych rozpoznanie nie jest moliwe, bezporednio zagraajcych integralnoci fizycznej osb oraz mieniu mimo, e w wielu w przypadkach dochodzio do powanych narusze prawa, ktrych skutkiem byy nie tylko straty materialne ale rwnie uszczerbek na zdrowiu uczestnikw legalnych manifestacji. W celu eliminacji zagroe zwizanych z przeprowadzaniem w tym samym miejscu i czasie dwch lub wicej zgromadze proponuje si wprowadzenie regulacji dopuszczajcej ich odbycie w sytuacji, gdy moliwe

jest oddzielenie demonstracji w taki sposb, aby ich przebieg nie zagraa yciu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Projektowany przepis w szczeglnoci suy ochronie uczestnikw zgromadzenia ze strony kontrmanifestacji. W przypadku, gdy oddzielenie uczestnikw dwch lub wicej zgromadze, ktre maj si odby w tych samych miejscach nie jest moliwe organ gminy wzywa organizatora zgromadzenia zgoszonego pniej do modyfikacji czasu, miejsca lub trasy przejcia uczestnikw zgromadzenia. Rozwizanie takie suy realizacji wolnoci zgromadze przy poszanowaniu bezpieczestwa uczestnikw rnych zgromadze odbywajcych si w tym samym miejscu i czasie. W przypadku, gdy organizator zgromadzenia zgoszonego pniej, mimo wezwania ze strony organu gminy do zmodyfikowania czasu, miejsca i trasy zgromadzenia nie dokona wymaganych zmian, organ gminy zakazuje odbycia zgromadzenia (art. 1 pkt 5 lit.b projektu ustawy dodany pkt 3 w art. 8). Niezalenie od wprowadzonej przesanki zakazu przeprowadzenia zgromadzenia proponuje si nadanie nowego brzmienia art. 8 ust. 2 (art. 1 pkt 5 lit. a projektu ustawy) stanowicego podstaw rozwizania zgromadzenia. Zmiana polega na objciu tym przepisem take sytuacji, w ktrej zagroenie dla ycia lub zdrowia albo mienia w znacznych rozmiarach stanowi odbycie dwch lub wicej zgromadze w tym samym miejscu i czasie. Ze wzgldu na rol jak odgrywa przewodniczcy zgromadzenia w zakresie zapewnienia pokojowego charakteru zgromadzenia proponuje si nadanie nowego brzmienia przepisowi okrelajcemu zakres jego odpowiedzialnoci (art. 1 pkt 7 lit. b projektu ustawy nowe brzmienie ust. 3 art. 10). Zgodnie z projektem przewodniczcy obowizany jest do prowadzenia zgromadzenia w taki sposb, aby zapobiec powstaniu szkd z winy uczestnikw zgromadzenia. Projektowane rozwizanie suy realizacji zasady pokojowego

charakteru zgromadzenia poprzez zobowizanie przewodniczcego do dziaa, ktrych celem jest wyeliminowanie narusze prawa. W celu zapobieenia sytuacji, w ktrej organizator zgromadzenia nie podejmuje aktywnych dziaa na rzecz jego przeprowadzenia w sposb pokojowy, zgodny z deklarowanym celem, proponuje si wprowadzenie wymogu, w myl ktrego w przypadku, gdy organizatorem zgromadzenia jest osoba prawna lub podmiot niemajcy osobowoci prawnej przewodniczcym zgromadzenia by czonek wadzy statutowej takiej osoby lub podmiotu (art. 1 pkt 7 lit. b projektu ustawy nowe brzmienie ust. 2 art. 10). Projektowana ustawa wprowadza ponadto: - zakaz uczestniczenia w zgromadzeniach osb posiadajcych przy sobie wyroby pirotechniczne oraz materiay poarowo niebezpieczne (art. 1 pkt 1 projektu ustawy nowe brzmienie ust. 2 w art. 3). Materiay pirotechniczne zgodnie z ustaw z dnia 21 czerwca 2001 r. o materiaach wybuchowych przeznaczonych do uytku cywilnego (Dz. U. Nr 117, poz. 1007, z pn. zm.) stanowi odmian materiaw wybuchowych. Ich uywanie podczas zgromadzenia z udziaem duej liczby osb, w sytuacji gdy brak jest moliwoci przestrzegania niezbdnych wymogw bezpieczestwa, moe stanowi zagroenie zdrowia lub ycia. Takie ratio legis ma te zakaz dotyczcy materiaw poarowo niebezpiecznych, - obowizek informowania przez organ gminy Szefa Biura Ochrony Rzdu o miejscu, dacie i przewidywanej liczbie uczestnikw zgromadzenia, w przypadku gdy zgromadzenie planowane jest w pobliu obiektw podlegajcych ochronie Biura Ochrony Rzdu (art. 1 pkt 2 projektu ustawy dodany ust. 2a w art. 6). Jest to obowizek analogiczny do istniejcego, zgodnie z ktrym o zgromadzeniach organizowanych w pobliu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych, urzdw konsularnych, misji specjalnych i organizacji midzynarodowych, organ gminy informuje

waciwego komendanta Policji oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych (art. 6 ust. 2), - ze wzgldu na rol przewodniczcego jako osoby kierujcej przebiegiem zgromadzenia proponuje si dodanie przepisu nakadajcego na przewodniczcego obowizek posiadania wyrnikw okrelajcych jego funkcj przekazanych przez organ gminy (art. 1 pkt 7 lit. c projektu ustawy dodany ust. 3a w art. 10). - obowizek delegowania przez organ gminy swoich przedstawicieli na zgromadzenie, w przypadku gdy przewidywana liczba uczestnikw jest wiksza ni 500 osb lub istnieje ryzyko niebezpieczestwa naruszenia porzdku publicznego. Obowizujcy przepis stanowi jedynie o moliwoci delegowania przez organ gminy swoich przedstawicieli na zgromadzenie. Nowa regulacja umoliwi organowi gminy sprawne reagowanie na ewentualne zakcenia porzdku publicznego (art. 1 pkt 8 projektu ustawy nowe brzmienie art. 11 ust. 2), - moliwo rozwizania zgromadzenia take w przypadku niemonoci skontaktowania si z jego przewodniczcym (po spenieniu ustawowych warunkw rozwizania zgromadzenia). Zgodnie z obowizujca regulacj rozwizanie zgromadzenia moliwe jest wycznie wwczas, gdy decyzja ustna zostanie ogoszona przewodniczcemu zgromadzenia. Taki stan prawny uniemoliwia rozwizanie zgromadzenia w przypadku nieobecnoci przewodniczcego zgromadzenia, a przebieg zgromadzenia zagraa yciu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach lub gdy narusza w inny sposb przepisy prawne. Projekt przewiduje, e w takiej sytuacji rozwizanie zgromadzenia nastpuje poprzez wydanie decyzji ustnej ogoszonej publicznie uczestnikom zgromadzenia (art. 1 pkt 9 projektu ustawy nowe brzmienie art. 12 ust. 2).

Projekt ustanawia w dodawanym do ustawy rozdziale 2a przepisy karne, ktre przewiduj kary grzywny, po pierwsze z tytuu niewykonania przez przewodniczcego cicych na nim obowizkw wynikajcych z potrzeby utrzymania lub przywrcenia pokojowego przebiegu zgromadzenia, i po drugie z tytuu niewykonania przez inne osoby polece przewodniczcego podejmowanych w ramach cicych na nim obowizkw. Przedmiotem ochrony przepisw art. 13 a i 13b jest porzdek i pokj publiczny, w tym pokojowy przebieg zgromadzenia publicznego. Zgromadzenie powinno przebiega z poszanowaniem integralnoci fizycznej osb oraz mienia prywatnego i publicznego. Pojcie zgromadzenia pokojowego wyklucza stosowanie przemocy oraz przymusu przez uczestnikw zgromadzenia, zarwno wobec innych uczestnikw, jak i wobec osb trzecich oraz funkcjonariuszy publicznych. Odpowiedzialno za wykroczenie okrelone w art. 13a ogranicza si do przewodniczcego zgromadzenia, na ktrym ciy obowizek prawny: dbanie o zgodny z przepisami prawa przebieg zgromadzenia oraz zapobieganie powstaniu szkd z winy uczestnikw zgromadzenia. Jest to wykroczenie indywidualne. Odpowiedzialno sprawcy wykroczenia okrelonego w art. 13b bdzie zwizana z zachowaniem sprzecznym z daniem (art. 10 ust. 4) lub zarzdzeniem (art. 10 ust. 5) przewodniczcego. Zgodnie z przepisem kocowym ustawa wejdzie w ycie po upywie 30 dni od dnia ogoszenia. Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej i wejcie w ycie proponowanych w nim regulacji nie spowoduje skutkw dla budetu pastwa i budetw jednostek samorzdu terytorialnego.