Mikoajewska Mahabharata

Ksiga III Vana Parva

Mahabharata
Barbara Mikoajewska
Ksiga III, Vana Parva
(w dwudziestu dwch opowieciach)

opowiada

Napisane na podstawie Mahbharta, 3. The Book of the Forest, w angielskim tumaczeniu z sanskrytu J.A.B. van Buitenen, The University of Chicago Press.

The Lintons Video Press New Haven, CT, USA 2007, 2012

Copyright 2007-12 by Barbara Mikolajewska. All rights reserved. Technical and editorial advisor: F. E. J. Linton. e-mail inquiries: tlvpress @ yahoo.com. Printed in the United States of America.

History: Episode 17 first posted on the Internet in late 2004. Subsequent episodes, updates and corrections added at irregular intervals. URL at first: http://home.att.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ ; now: http://tlvp.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ . First printed edition reflects status of Internet edition as of February, 2007. Current updated printing amends several earlier typographical infelicities. Look for further episodes, updates and corrections sporadically in the future. Typography and page layout accomplished using Microsoft Word 2000. Published in the United States in 2007 by The Lintons Video Press New Haven, CT USA

ISBN-10: 1-929865-35-X ISBN-13: 978-1-929865-35-2

Spis treci
strona 7 Ksiga III (Vana Parva) Synopsis 9 Opowie 17: Poszukiwanie spokoju umysu 13 Opowie 18: Wyjanienie nieobecnoci Kryszny podczas gry w koci 29 Opowie 19: Powstrzymywanie gniewu i gotowo do ofiar w imi wiernoci Prawu 39 Opowie 20: Bogowie oddaj umartwiajcemu si Ardunie swoj bro i czyni z niego wojownika we wasnej sprawie 53 Opowie 21: Krl Prawa poznaje tajemnic gry w koci zbrojc si do walki z Kali 69 Opowie 22: Krl Prawa wyrusza na pielgrzymk do witych brodw 105 Opowie 23: O sile duchowej mdrca Agastji 113 Opowie 24: O ofiarach, otarzach i miejscach ofiarnych 127 Opowie 25: Bezkarny wystpek Bhimy 147 Opowie 26: Arduna opowiada o swej walce z wrogami bogw 173 Opowie 27: Krl Prawa dziki swej prawoci ratuje Bhim z ucisku godnego wa boa 183 Opowie 28: O obrotach Koa Czasu 193 Opowie 29: O tym, jak bramin Utanka otrzyma od boga Wisznu dar jogi 213 Opowie 30: O dharmie (Prawie), jodze i poznawaniu wasnej duszy 219 Opowie 31: Tajemnica znikania i odradzania si ognia 239 Opowie 32: Chaos narodzin boga wojny i chorb, Skandy, ktry stajc si dowdc armii bogw umacnia wadz Indry i pokonuje demony 247 Opowie 33: Durjodhana dowiaduje si, e jest bstwem, ktre ma prowadzi demony asury do zwycistwa 265 Opowie 34: Draupadi ponownie pada ofiar dzy 291 Opowie 35: O tym jak Rama uwalnia wiaty od terroru rakszasy Rawany 301 Opowie 36: O potdze oddanej swemu mowi ony 331 Opowie 37: O prawoci Karny i jego ofierze 345 Opowie 38: Krl Prawa zadowala boga Prawa sw agodnoci 357

Dodatki
Sowniczek Mahabharaty (ksiga III) Indeks imion

367 369 387

Ksiga III
Vana Parva
(w dwudziestu dwch opowieciach)

Ksiga III

Synopsis

Synopsis
W ksidze trzeciej Mahabharaty Pandawowie prbuj sprosta konsekwencjom podstpnej gry w koci, do ktrej sprowokowali ich Kaurawowie. Okradzieni ze swego krlestwa i wygnani na trzynacie lat podejmuj rne praktyki duchowe, prbujc opanowa swj suszny skdind gniew i okreli dla siebie waciw lini postpowania. Dowiadczaj konfliktu midzy naciskiem na natychmiastowy odwet, do ktrego popycha ich przynaleno do kasty wojownikw, a powstrzymywaniem si od odwetu, aby nie ama obietnicy danej Kaurawom przez Krla Prawa, e w przypadku przegranej udadz si na wygnanie. Pod kierunkiem Krla Prawa, ktrego umys potrafi poda jedynie ciek najwyszego dobra, Pandawowie ujarzmiaj coraz bardziej swj gniew i potrzeb natychmiastowego impulsywnego odwetu, gdy to wanie niekoczcy si acuch odwetu doprowadzi do upadku Krla Prawa podczas gry w koci. Cho opniaj odwet, wiedz, e we waciwym czasie jest on nieunikniony, gdy upokorzenie i zncanie si nad ich on Draupadi musi by ukarane. Chc jednake zrealizowa sw zemst w formie wymierzenia sprawiedliwoci bez schodzenia ze cieki Prawa, ktra jest ciek dobra prowadzc do wyzwolenia duszy i utrzymania istnienia wszechwiata. Odwet za ponienie ich ony w Gmachu Gry, cho odroczony jest nieunikniony, gdy pado zbyt wiele przysig, a take jej wasny gniew potrafi uciszy jedynie krew jej przeladowcw. Realizacj zemsty obiecuje jej sam Kryszna, ktry w odpowiedzi na jej gniewne sowa wyjania, e nie byo go w Hastinapurze podczas doprowadzajcej do ich upadku gry w koci i nie mg udzieli im pomocy, gdy cierpia konsekwencje w gruncie rzeczy nieudanej ofiary koronacyjnej Krla Prawa i musia walczy z tymi, ktrzy szukali na nim zemsty za zabicie krla Sziupali. Krl Prawa wiadomy nieuchronnoci wojny domowej za rad bramina Wjasy wysya Ardunod ktrego umiejtnoci posugiwania si broni zaley ich przysza wygranaw Himalaje do wiata Indry z zadaniem zdobycia boskiej broni, gdy tylko w ten sposb zdoa on pokona tych czonkw swej rodziny, ktrzy ze wzgldu na sw lojalno wobec Hastinapury bd zmuszeni do walki po stronie Durjodhany, a ktrzy dziki swej prawoci i swym dotychczasowym zasugom s w posiadaniu boskiej bronijak ich dziadek Bhiszma i ich nauczyciele bramini Drona i Krypa. Posuszny rozkazowi swego najstarszego brata Arduna poddaje si surowym umartwieniom i podejmuje walk z Najwyszym Bogiem iw i w ten sposb dostaje si za ycia do nieba Indry, gdzie zdobywa bosk bro i bdc czczony i wychwalany przez bogw jako inkarnacja staroytnego proroka Nary, staje si gwnym wojownikiem i obroc bogw zdolnym, jako

10

Mikoajewska

Mahabharata

zwyky miertelnik, do pokonania demonw asurw, ktre dziki darom Brahmy stay si dla niemiertelnych nie do pokonania. Gdy Krl Prawa boleje nad swym losem, jeden z braminw opowiada mu o krlu Niszadw Nali, ktry podobnie jak on zosta pokonany przez swego brata podczas gry w koci, bo zosta optany przez zazdrosne o jego pikn on bstwo o imieniu Kali, ktre obecnie narodzio si w Durjodhanie, a koci do gry zostay optane przez towarzyszce mu bstwo Dwapar, ktre obecnie narodzio si w akunim. Nala odzyska swe krlestwo dziki wiernoci i powiceniu swej ony Damajanti oraz dziki temu, e w poprzez odebranie mu jego piknego ciaa i przeksztacenie go w koniuszego Bahuk o zdeformowanym ciele umoliwi mu poznanie tajemnicy gry w koci, dziki czemu mg pokona Kali i uwolni si od optania. Po zakoczeniu swego opowiadania bramin obdarowuje Judhiszthir tajemnic gry w koci, przez co uniemoliwia Durjodhanie-Kali pokonanie go w przyszoci przez ducha impulsywnego niekoczcego si odgrywania-rewanu symbolizowanego przez gr w koci. Przysza walka Krla Prawa i jego braci z Durjodhan stanie si walk o Prawo (dharm) i najwysze dobro toczon pod kierunkiem Najwyszego Boga Kryszny. Pandawowie tsknic za swym bratem Ardun i pragnc si z nim ponownie poczy, ruszaj z pielgrzymk w Himalaje, odwiedzajc po drodze rne wite miejsca i suchajc opowieci o wielkich wyczynach bogw, mdrcw i o synnych rytuaach ofiarnych prowadzonych w zamierzchych czasach przez wielkich krlw, czerpic z nich odwag i si do przetrwania w swej obecnej sytuacji bez mnoenia za. Wreszcie docieraj do potnych gr, gdzie kontynuuj swe praktyki duchowe, gdy gry te s miejscem zamieszkiwania bogw i mona je zdoby jedynie dziki praktykom duchowym. Pandawowie bdc miertelnikami i wojownikami, dziki swym praktykom duchowym pragn uwolni swe dusze od wpyww materii, ktrym cigle podlegaj. Czasami jednak uleganie wpywom materii (tzw. przedmiotw zmysowych) bdce ich saboci, jest rwnoczenie rodkiem w realizowaniu ich wasnych celw, ktre s zgodne z celami bogw. I tak np. podczas ich wdrwki przez Himalaje Draupadi ulega pokusie posiadania kwiatw nalecych do boga bogactwa i krla demonw rakszasw i jakszw Kubery i skania Bhim do udania si w miejsca zakazane dla stopy ludzkiej i zerwania dla niej tych kwiatw. Realizujc yczenie Draupadi, Bhima zabija wiele demonw, naraajc si na gniew boga bogactwa, ktry jednak w zadziwiajcy sposb wyrzeka si zemsty, gdy uczynek Bhimy jest od dawna przez niego oczekiwany, bdc niczym innym jak konsekwencj kltwy wielkiego mdrca Agastji. Co wicej, ten oczywisty wystpek Bhimy umoliwia Pandawom bezpieczne przebywanie przez jaki czas w niebezpiecznym wiecie Kubery i

Ksiga III

Synopsis

11

podziwianie jego bogactwa. Fizyczna moc i nieopanowanie Bhimy jak i jego uleganie dzy i gniewowi maj jednak sw przeciwwag w opanowaniu i samo-kontroli Judhiszthiry, co zostao pokazane w opowieci 27, gdy Krl Prawa dziki swej prawoci ratuje swego brata od poarcia go przez wa boa, ktry sam jest w szponach materii i cierpi z powodu koniecznoci popeniania swych zych uczynkw i marzy o wyzwoleniu swej duszy poprzez rozmow o sprawach duchowych. Pokonujc Himalaje, Pandawowie docieraj w kocu do miejsca, gdzie cz si ponownie ze swym bratem Ardun, ktry zstpuje z nieba Indry na ziemi wyposaony w bosk bro, ktrej jednak wolno mu uy tylko wwczas, gdy wyczerpi si wszystkie inne sposoby walki, gdy samo uycie tej broni jest zem i naley bardzo uwaa, aby zamiast wikszego za przynioso dobro. Po powrocie Arduna opowiada Pandawom o tym, jak walczy z asurami w obronie bogw, budujc w nich nadziej, e pokonaj Kauraww. Po upywie jedenastu lat wygnania Pandawowie opuszczaj Himalaje i wracaj do Lasu Kamjaka, aby przygotowa si duchowo do trzynastego roku wygnania, ktry powinni spdzi wrd ludzi, ukrywajc jednak sw tosamo. O ich powrocie dowiaduje si Durjodhana i chcc ich upokorzy oraz zakpi sobie z nich poprzez ukazanie im swego bogactwa kontrastujcego z ich yciem w warunkach skrajnej ascezy, udaje si w ich poblie pod pretekstem liczenia stada krw. Jednake swym haaliwym i penym pychy zachowaniem prowokuje do ataku przeciw sobie krla boskich muzykw gandharww i jego armi i zostaje przez nich pokonany i wzity do niewoli, z ktrej uwalniaj go Pandawowie. Durjodhana upokorzony wyzwoleniem go przez braci-wrogw chce si zagodzi na mier, lecz wkrtce zmienia swj zamiar pod wpywem rozmowy z demonami asurami, ktre informuj go, e nie jest on zwykym czowiekiem, lecz bstwem, ktre otrzymali oni w darze od boga iwy i e jego zadaniem jest doprowadzenie do ich zwycistwa w walce z bogami. W ksidze trzeciej Mahabharaty konflikt Pandaww z Kaurawami staje si coraz bardziej paralelny z konfliktem bogw i demonw asurw i cay wszechwiat coraz bardziej si wok Pandaww i Kauraww polaryzuje. Pandawowie kontroluj sw dz i gniew, patronujc rytuaom i uparcie kroczc ciek Prawa i cho cigle podlegaj wpywowi materii, ktra zaburza im umys, prbuj uwolni swe dusze od jej wpyww, bdc obrocami porzdku bogw i ich wojownikami, podczas gdy Durjodhana, ktrego umys coraz bardziej niszczy dza i gniew, sw zawici zaraa innych i coraz bardziej wizi w materii ich dusze, czynic ich podatnymi na optanie przez demony asury, ktre cigle uprawiaj religi, lecz uywaj jej jako rodka do zdobycia wadzy nad caym wiatem i jego

12

Mikoajewska

Mahabharata

konsumpcji, a nie jako rodka do ycia w Prawdzie i wedug Prawa, jak tego chc bogowie. Cho losy przyszej bitwy s z gry przesdzone i wygrana naley do Pandaww, gdy maj oni po swej stronie Najwyszego Boga Kryszn, to jednak aby osign ten rezultat bd musieli dokona szeregu przeraliwych czynw. Arduna jest mieczem Pandaww i jego zadaniem bdzie zabicie demonw asurw, ktre dziki Durjodhanie ukryj si w ciaach ich bliskich krewnych. Zwycistwo Pandaww, ktre jest zwycistwem bogw i Prawa, bdzie miedzy innymi zalee od jego umiejtnoci zabicia Karny, ktry od dawna rywalizuje z nim o tytu najlepszego ucznika i zaprzysig mu mier. Karna jest nielubnym synem Kunti, ktrego otrzymaa ona od boga soca i ktrego si wyrzeka i bratem Pandaww, ktrzy jednak (podobnie jak sam Karna) nie s wiadomi tego pokrewiestwa. Karna urodzi si w zotej zbroi i kolczykach, ktrymi obdarowa go jego ojciec i ktre chroni jego ycia i dopki je posiada, jest dla Arduny nie do pokonania. Wiedzc o tym, ojciec Arduny Indra wykorzystuje prawo Karny, ktry woli ofiarowa mu swe ycie ni zama przysig i pozbawia go chronicej go zbroi i kolczykw. Tymczasem dobiega koca dwunasty rok wygnania Pandaww, ktry spdzili w dungli, majc za sw towarzyszk pozbawion wszelkiego grzechu i oddan im on Draupadi, ktra dzieli z nimi ich obecny styl ycia. Los zdaje si by dla niej szczeglnie nieaskawy. Ju raz staa si ofiar dzy Kauraww, gdy pokonali jej mw w oszukaczej grze w koci i teraz ponownie staje si przedmiotem dzy powinowatego Kauraww, krla Dajadrathy, ktr usiuje j porwa podczas nieobecnoci Pandaww, lekcewac ich si. Cho Pandawowie udaremniaj mu uprowadzenie swej ony i odpowiednio go karz, Judhiszthira boleje nad cierpieniem Draupadi i zym losem, ktry jej przynieli. Mdrzec Markandeja stara si jednak uciszy jego bl, opowiadajc mu i wychwalajc przed nim potg oddanych swym mom onjak Sita i Sawitriktre dziki swej prawoci uwalniaj swych mw od zego losu i przynosz szczcie swej rodzinie i caemu wiatu. Trzecia ksiga Mahabharaty koczy si pochwa oddanej swemu mowi ony, ktra swym oddaniem przynosi swemu mowi i rodzinie szczcie; pochwa Karny, ktry niewiadomy swego pokrewiestwa z Pandawami i stojcy po przeciwnej ni oni stronie oddaje Indrze kolczyki i zbroj chronic jego ycia, gdy nie chce zama przysigi i chce sw prawdomwnoci zdoby chwa; oraz pochwa Krla Prawa przez boga Prawa Dharm za jego agodno i wyzbycie si woli natychmiastowego impulsywnego rewanu i nie zapominanie o tym, e najwysz wartoci i Najwyszym Prawem jest unikanie niepotrzebnej przemocy i okruciestwa.

Ksiga III

Opowie 17

13

Opowie 17 Poszukiwanie spokoju umysu

1. Mieszkacy Hastinapury podaj za Pandawami w obawie, e Durjodhana zarazi ich swym zem i e wszyscy zgin, lecz Krl Prawa prosi ich o pozostanie i opiek nad tymi, ktrzy czyni dobro; 2. Krl Prawa martwi si o to, jak w swej obecnej sytuacji, gdy nic nie posiada, bdzie mg wypeni swe krlewskie obowizki wobec towarzyszcych mu braminw; 3. Bramin aunaka wyjania Krlowi Prawa, e jego obecnym obowizkiem jest wiczenie jogi, aby zdoby zrozumienie i bogosawiony stan zaspokojenia, ktre pomagaj w oderwaniu si od zrodzonej z wasnego ciaa mioci powodujcej mentalne cierpienie; 4. Bramin Dhaumja informuje Krla Prawa, e uprawiajc jog i czczc Soce, uzyska od Soca dar jada i bdzie mg wypeni swj obowizek wobec braminw; 5. Pandawowie zamieszkuj w Lesie Kamjaka, gdzie Bhima na rozkaz Krla Prawa zabija blokujcego im drog demona rakszas o imieniu Kirmira; 6. Krl Dhritarasztra martwi si o przyszo swego krlestwa, lecz szarpany przez konflikt midzy dz krlestwa dla swego syna i wasn prawoci, nie akceptuje rady Widury, aby wrci na ciek Prawa; 7. Durjodhana niepokoi si o wpywy Widury na umys krla Dhritarasztry, lecz akuni uspakaja go, e wydarzenia wymkny si spod kontroli Widury i krla Dhritarasztry; 8. Bramin Wjasa niepokoi si o przyszo Bharatw, lecz mimo jego perswazji Durjodhana nie chce zawrze pokoju z Pandawami i zostaje przeklty przez bramina Maitrej.

Bramin aunaka rzek do Judhiszthiry: O krlu, korzenie mentalnego blu tkwi w mioci, gdy mio przywizuje czowieka do siebie i niszczy go. Z mioci wypywa smutek i lk oraz motywujca namitno, ktra znajduje dla siebie przedmiot. Zarwno namitno jak i jej przedmiot szkodz dobremu samopoczuciu, lecz namitno jest gorsza. Nawet niewielki grzech namitnoci potrafi zniszczy prawego czowieka tak jak iskierka ognia potrafi spali cae drzewo. Nie mona oczyci si z grzechw wycznie przez odcicie si od nich. Naley przyjrze si im z bliska, wiczc si w beznamitnoci i nie przywizywaniu si do przedmiotw, ktre si posiada. Dziki zrozumieniu naley zawrci z drogi zrodzon z wasnego ciaa mio, odej od swych zwolennikw, przyjaci i porzuci nagromadzone dobra. Mio nie przylega do ludzi, ktrzy zdobyli zrozumienie, poznali odpowiednie pisma i rozwinli swe dusze tak jak woda nie przylega do lici lotosu. (Mahbharta, 3(29) The Forest Teachings, 2.25-30)

14

Mikoajewska

Mahabharata

1. Mieszkacy Hastinapury podaj za Pandawami w obawie, e Durjodhana zarazi ich swym zem i e wszyscy zgin, lecz Krl Prawa prosi ich o pozostanie i opiek nad tymi, ktrzy czyni dobro Pandawowie pokonani przez synw krla Dhritarasztry w grze w koci i zmuszeni do opuszczenia swego krlestwa i spdzenia dwunastu lat na wygnaniu w lesie udali si wraz ze sw on Draupadi w kierunku pnocnym. Cho ubrani w skry jelenia mieli ze sob sw bro i jechali na swych rydwanach. Za nimi podao czternastu wiernych sucych ze swymi onami na swych wozach, oraz tumy mieszkacw Hastinapury, ktrzy gono pomstowali nie tylko na krla Dhritarasztr, ale take na Bhiszm, Widur, Dron i Kryp, nie czynic midzy nimi adnej rnicy. Wyraali midzy sob obawy, e wkrtce wadz przejmie Durjodhana z akunim i Karn, co w ich oczach czynio niepewn nie tylko przyszo dynastii, ale take ich wasn. Nie wierzyli bowiem, aby w krlestwie rzdzonym przez dynasti zapominajc o moralnoci i Prawie moliwe byo szczcie. Byli przekonani, e caa ziemia ucierpi, gdy krlem zostanie Durjodhana, ktry nie tylko nie dba o moralno i o swych krewnych, ale jeszcze ponadto by zachanny, arogancki i okrutny. Chcieli y pod rzdami Pandaww, ktrzy cieszyli si wrd nich dobr saw, byli litociwi, umieli panowa nad swymi zmysami i w swym postpowaniu kierowali si Prawem. Rzekli do Judhiszthiry: O Krlu Prawa, nie pozwl nam tu zosta, gdy w krlestwie rzdzonym przez zego krla wszyscy zginiemy. Nasze wasne cnoty i wystpki zale od bliskoci dobra lub za. Tak jak perfumy roznosz wo kwiatw na wszystko, czego dotkn tak i cnota rodzi si z bliskoci cnoty. Rozprzestrzenianie si szalestwa zaczyna si od kontaktu z gupcem, a kontakt z dobrem jest rdem dobra. Ci, ktrzy szukaj pokoju powinni towarzyszy tym, ktrzy zdobyli wiedz, osignli wiek dojrzay, s uczciwi, skromni i dobrzy. Naley troszczy si o rozwj tych, ktrzy s czyci od urodzenia i ktrych dziaanie i wiedza s czyste. czenie si z nimi jest dla nas waniejsze od znajomoci witych pism, gdy nawet gdy zaniedbamy wykonania rytw, moemy zebra potrzebne nam do zbawienia zasugi, podajc za tymi, ktrzy s dobrzy i maj chwalebne nawyki. Sprzyjajc rozwojowi niegodziwcw, zbierzemy jedynie zo. Prawi ludzie ulegaj zepsuciu przez samo patrzenie i rozmawianie z niegodziwcem. Czowiek staje si lepszy, gdy przebywa z najlepszymi. Pozwlcie wic nam przebywa w

Ksiga III

Opowie 17

15

waszym pobliu, gdy wy razem i kady z was z osobna jestecie dla nas najlepszym przykadem. Charakteryzujecie si cechami, ktre s rezultatem susznego dziaania w wiecie i ktre zostay opisane w Wedach i s aprobowane przez ludzi wyksztaconych. Pozwlcie nam na stawanie si lepszymi dziki przebywaniu z wami. Judhiszthira rzek: O mieszkacy Hastinapury, to wasza mio i wspczucie dla nas kae wam mwi o naszych wielkich zaletach, ktrych nie posiadamy. Nie ulegajcie ich podszeptom, gdy to jedynie pogorszy sprawy. Ludzie o wielkich zaletach jak Bhiszma, nasza matka Kunti, Widura i wszyscy inni nasi przyjaciele pozostaj w Hastinapurze. Jeli naprawd macie na uwadze nasze dobro, musicie ich chroni, gdy s udrczeni przez smutek i bl. Nie podajcie za nami, lecz wrcie do Hastinapury, gdzie oni pozostaj i gdzie my take wrcimy. Powierzam wam opiek nad nimi. Ku nim skierujcie sw mio i przywizanie, gdy myl i troska o nich najbardziej ley nam na sercu. Przez swe przywizanie do nich sprawicie nam ogromn rado i dochowacie wiernoci. Wysuchawszy sw Judhiszthiry, mieszkacy rzekli: O Krlu Prawa, niech tak si stanie. I mylc o wielkiej prawoci Pandaww, zawrcili z drogi, aby uda si z powrotem do Hastinapury. 2. Krl Prawa martwi si o to, jak w swej obecnej sytuacji, gdy nic nie posiada, bdzie mg wypenia swe krlewskie obowizki wobec towarzyszcych mu braminw Po poegnaniu si z mieszkacami miasta Pandawowie ruszyli dalej na swych rydwanach w kierunku pnocnym, aby zatrzyma si dopiero nad brzegami Gangesu w okolicy wielkiego drzewa banianowego zwanego Pramana, gdzie po rytualnym oczyszczeniu si w wodach witej rzeki postanowili spdzi noc. Towarzyszya im spora grupa braminw nioscych ze sob swj ogie ofiarny otoczonych przez gromadk swych uczniw i krewnych. Judhiszthira widzc, e s oni gotowi towarzyszy im podczas caej wdrwki, rzek: O bramini, prosz was, zawrcie do miasta. Zostalimy ograbieni z naszego krlestwa i majtku i zmuszeni, aby uda si na wygnanie do dungli, ktra jest pena drapienikw i jadowitych wy. Idc za nami dowiadczycie ndzy, a ndza bramina drczy nawet bogw. Bramini nie chcieli si jednak na to zgodzi. Rzekli: O krlu, nie odrzucaj nas, gdy jestemy ci oddani, a nawet bogowie maj lito dla tych, co

16

Mikoajewska

Mahabharata

pozostaj im wierni, szczeglnie dla braminw, ktrzy podaj ciek Prawa, czynic dobro. Judhiszthira rzek: O bramini, ja sam jestem wam oddany, lecz drczy mnie myl o ndzy, ktrej doznacie, towarzyszc mi. Jestemy pokonani przez smutek wyniky z cierpienia spowodowanego zniewaeniem naszej ony Draupadi i ograbieniem nas z krlestwa. Bramini odpowiedzieli: O krlu, nie kopocz si swym krlewskim obowizkiem karmienia nas, gdy las sam dostarczy nam poywienia. Przebywajc z tob dziki naszym medytacjom i modlitwie przyniesiemy ci szczliwy los i umilimy ci czas, opowiadajc rne przypowieci. Judhiszthira rzek: O bramini, wasze towarzystwo powinno przynie mi wielk rado, jednake z powodu tarapatw, w ktre popadem, nie potrafi odczuwa nic poza wstydem. Odejdcie, gdy patrzenie na was szukajcych dla siebie samych poywienia bdzie zawstydza mnie jeszcze bardziej. Niech zaraza zniszczy synw Dhritarasztry! Bramini nie chcieli jednak odej, gotowi dzieli z Pandawami wszelkie trudy ich wdrwki. 3. Bramin aunaka wyjania Krlowi Prawa e jego obecnym obowizkiem jest wiczenie jogi, aby zdoby zrozumienie i bogosawiony stan zaspokojenia, ktre pomagaj w oderwaniu si od zrodzonej z wasnego ciaa mioci powodujcej mentalne cierpienie Widzc udrczenie Krla Prawa, mdry bramin o imieniu aunaka, ktry dziki swym religijnym praktykom cieszy si Jani, rzek do niego: O krlu, czowiek taki jak ty, nawet gdy stoi nad przepaci, nie powinien podawa si smutkowi i lkowi lub podejmowa dziaa sprzecznych z wiedz, ktre mogyby by niszczce dla caego wiata. W tobie bowiem rezyduje zrozumienie, ktre przeciwstawia si wszystkiemu, co nie zostao uwicone lub zostao zdobyte inaczej ni drog Objawienia i Tradycji, a zrozumienie jest tym, co gasi udrczenie umysu tak jak woda gasi ogie i przynosi ulg udrczeniu ciaa. Korzenie mentalnego blu tkwi w mioci, gdy mio przywizuje czowieka do siebie i niszczy go. Z mioci wypywa smutek i lk oraz motywujca namitno, ktra znajduje dla siebie przedmiot. Zarwno namitno jak i jej przedmiot szkodz dobremu samopoczuciu, lecz namitno jest gorsza. Nawet niewielki grzech namitnoci potrafi zniszczy prawego czowieka tak jak iskierka ognia potrafi spali cae drzewo. Nie mona oczyci si z grzechw wycznie przez odcicie si od nich.

Ksiga III

Opowie 17

17

Naley przyjrze si im z bliska, wiczc si w beznamitnoci i nie przywizywaniu si do przedmiotw, ktre si posiada. Dziki zrozumieniu naley zawrci z drogi zrodzon z wasnego ciaa mio, odej od swych zwolennikw, przyjaci i porzuci nagromadzone dobra. Mio nie przylega do ludzi, ktrzy zdobyli zrozumienie, poznali odpowiednie pisma i rozwinli swe dusze tak jak woda nie przylega do lici lotosu. Czowieka poruszanego przez namitno wlecze jego dza. Rodzi si w nim aknienie, z ktrego wypywa Nienasycone Pragnienie, ktre jest najwikszym zem brzemiennym w bezprawie, rodzcym zo i doprowadzajcym czowieka do obdu. Saby duch nie potrafi si go wyrzec i to niesabnce pragnienie jest jak choroba, ktra pozbawi go si. Tylko ten, kto si go pozbdzie osignie bogo. Gdy ju raz powstanie, nie majc granic, zniszczy czowieka, gdy tak jak drzewo uyte do rozniecania ognia sponie w nienasyconym ogniu powstaym w jego wntrzu tak zniszczeniu ulegnie czowiek, ktry pozwoli spon swej duszy od powstaego w niej nienasycenia. Bogacz boi si powodzi, ognia, zodziei i krewnych tak jak yjcy boi si mierci i dlatego dla niektrych posiadanie majtku jest prawdziw katastrof. Czowiek nie osignie prawdziwej wielkoci, jeeli nie potrafi odczy si od przycigajcego go blasku majtku. Zwikszanie majtku zwiksza szalestwa umysu, wzmacnia jego ubstwo, pych, lk i niepokj. Mdrzec zna cierpienia duszy bogacza. Zna trud zdobywania, utrzymywania i podwajania majtku. Wie, e cho tak atwo majtek straci, dla jego zdobycia ludzie potrafi zabi. Majtku trudno si wyrzec, ale rwnie trudno go utrzyma. Czy czowiek nie powinien wic by wobec jego posiadania obojtny? Nienasyceni s niemdrzy. Prawdziwie mdrzy s ci, ktrzy zawsze pozostaj nasyceni. Nienasyconego Pragnienia nie mona bowiem nigdy nasyci, cho ostateczn szczliwoci jest nasycenie. Dlatego mdry jedyne trwae bogactwo wiata widzi w pozostawaniu nasyconym i nie zazdroci modym urody, bogatym majtku, kochajcym obecnoci ukochanego, a panu jego paskoci, gdy ich posiadanie jest krtkotrwae. O krlu, zapomnij o swym majtku. Kt moe znie cierpienie, ktre on przynosi. Kady, kto go posiada zadrcza si. Dlatego Ludzie Prawa wychwalaj tego, kto pozostaje wobec majtku obojtny, gdy lepiej brudu nie dotyka, ni si z niego oczyszcza! Jeeli chcesz kroczy ciek Prawa wyrzeknij si aknienia majtku! Krl Prawa rzek: O braminie, nie pragn majtku z zachannoci i dla wasnej przyjemnoci, lecz aby speni swj

18

Mikoajewska

Mahabharata

obowizek i dostarczy utrzymania braminom. W mojej obecnej fazie ycia, jako gowa rodziny nie mog wycofa si z dostarczania utrzymania i ochrony swoim zwolennikom, gdy tego wymaga ode mnie moje Prawo. Gowa rodziny ma obowizek ywi tych, ktrzy jak bramini nie przygotowuj jedzenia dla samych siebie. W mym domu nigdy nie powinno zabrakn miejsca do spania, wody i sw powitalnych dla gocia. Choremu naley si oe, strudzonemu miejsce do spoczynku, spragnionemu woda, a godnemu posiek. Stojcy u bramy czowiek czy zwierz spali gospodarza, ktry nie powita go z szacunkiem. Prawo nie pozwala mi przygotowywa posiku jedynie dla samego siebie lub zabija zwierz domowe i je je samemu bez ofiarowania go najpierw we waciwy sposb, ktrym jest rzucenie jedzenia na ziemi dla ptakw i psw i tych, co zjadaj psy, traktujc to jako obowizkow ofiar skadan rankiem i wieczorem. Wolno mi je jedynie resztki ze zoonej ofiary, gdy przypomina mi to o mym obowizku wobec tych, ktrzy ode mnie zale. Powinienem take dzieli si eliksirem, gdy przypomina mi to o koniecznoci skadania ofiary. Czy nie mam racji, braminie? aunaka odpowiedzia: O krlu, masz racj, cho wiat stan na gowie i jest peen niegodziwcw. Niegodziwcy czerpi rado z tego, co przeraa takich jak ty, ktrzy czyni dobro. Zastawiaj oni bogato stoy miotani przez chaos i namitno i poruszani przez przedmioty swych zmysw. Nawet czowiek, ktry si broni, w kocu ulega swym drapienym zmysom, gdy zakotwicz si one w przedmiotach, wycierajc z umysu wszystkie dotychczasowe intencje. W czowieku budzi si pragnienie i jego dziaania skierowuj si ku tym przedmiotom zmysw. Rozpala si w nim ogie nienasycenia, w ktry wpada jak ma dca ku wiatu. W kocu ogupiay przez niemono nasycenia si zabaw i obarstwem tonie w gbi szalestwa. Nie wiedzc, kim jest, jest jak koo, ktrym porusza ignorancja, karma i Nienasycone Pragnienie. Mdrzec nigdy nie szuka radoci w przedmiotach zmysw, lecz w Prawie i wyrzeczeniach. Nigdy nie praktykuje Prawa z motyww egoistycznych jak mio czy nienawi, lecz mylc o tym, e stajce przed nim zadania powinny by wykonane. Uczy si tego poprzez skadanie ofiar, studiowanie Wed, wiczenie si w obdarowywaniu, ascezie, prawdomwnoci, wyrozumiaoci, samo-kontroli, wyzbywaniu si zachannoci. Pierwsze cztery drogi uczenia si Prawa zostay nam przekazane przez naszych przodkw. Cztery pozostae s praktykowane pod cis kontrol przez nielicznych. Czowiek o czystej duszy powinien poda

Ksiga III

Opowie 17

19

jedn z tych drg, kierujc si konsekwentnie waciw intencj, waciwym opanowaniem zmysw, waciwymi i dokadnymi przysigami, waciw sub na rzecz starszych, waciwym podziaem jada, waciwym uczeniem si i przekazem wiedzy, waciwym wyrzeczeniem si rytw, waciwym zawieszeniem myli. Bdzie on wwczas poda drog bogw, gdy bogowie zdobyli sw wadz dziki temu, e wyzbyli si zarwno mioci jak i nienawici i stali si jogami. O krlu, twoim obecnym zadaniem jest odzyskanie twrczego spokoju dziki ascezie i stanie si jogiem. Ci, ktrym wykonanie tego zadania si uda, potrafi zaspokoi kade yczenie wasnej duszy i s zdolni do odczuwania stanu penego nasycenia. 4. Bramin Dhaumja informuje Krla Prawa, e uprawiajc jog i czczc Soce, uzyska od Soca dar jada i bdzie mg wypeni swj obowizek wobec braminw Przed podjciem dalszych dziaa Krl Prawa wraz ze swymi brami uda si do swego domowego kapana Dhaumji, aby poprosi go o wskazanie kierunku i najlepszej drogi dziaania. Zapyta: O braminie, wyjanij mi prosz, c powinienem obecnie uczyni, aby wypeni mj wity krlewski obowizek wobec tych uczonych braminw, ktrzy podaj za nami. Bdc udrczony przez moje wasne problemy, nie potrafi ani ich opuci, ani dostarczy im rodkw do ycia. Dhaumja zamyli si przez chwil, chcc udzieli Judhiszthirze rady zgodnej ze ciek Prawa, po czym rzek: O krlu, gdy ywe stworzenia zostay stworzone po raz pierwszy i cierpiay straszny gd, Soce przepenione wspczuciem przejo na siebie rol ich ojca. Poruszajc si w kierunku pnocnym wchono w siebie siy ywotne gorca i poruszajc si ku poudniu zapodnio Ziemi. Gdy Soce stao si polami, Ksiyc zebra gorco z nieba i poczy si z Wod, stwarzajc zioa. Nastpnie Soce weszo w Ziemi i wypyno z niej dziki arowi Ksiyca, rodzc si ponownie w formie zi o szeciu kwiatach, ktre s zioami ofiarnymi i ze skadanej ofiary z tych zi, ktre byy Socem, narodzio si jado utrzymujce przy yciu tych, ktrzy zamieszkuj Ziemi. Jado utrzymujce przy yciu wszystkie ywe stworzenia zostao zrobione ze Soca, ktre jest ojcem wszystkich stworze. Udaj si wic do Soca z prob o pomoc. Krlowie o wielkiej czystoci ratowali swj lud, praktykujc surow ascez, jog i koncentracj, proszc Soce o pomoc. Uczy wic to samo, aby

20

Mikoajewska

Mahabharata

mc wykona swj wity obowizek wobec braminw i poda dalej ciek swego Prawa. Krl Prawa podda si wic surowej ascezie, doskonali swe zmysy i oddawa Socu cze, ofiarujc mu kwiaty, skadajc ofiar nie wymagajc porednictwa ognia oraz recytujc jego sto osiem dobro wrcych imion, ktre przekaza mu Dhaumja, uczc go w ten sposb, jak zwraca si do Soca, Dawcy wiata miowanego przez bogw i ojcw, ktremu oddaj honory rwnie demony asurowie i owcy nocy i ktre jest jak ogie i szczere zoto. Oczyszczajc si w wodach Gangesu sta si jogiem praktykujcym kontrol oddechu. Zadowolone z niego Soce ukazao si przed nim w swej ognistej formie i rzeko: O krlu, dam ci to, o co prosisz, dostarczajc ci ywnoci przez dwanacie lat twego wygnania. W twej kuchni zapasy owocw, korzonkw i warzyw bd niewyczerpane. Po otrzymaniu tego daru Judhiszthira pokoni si do stp swemu domowemu kapanowi, uciska swych braci i uda si do kuchni, gdzie czekaa na niego Draupadi i gdzie sam zaj si przygotowaniem posiku. Gdy zgodnie z obietnic Soca ugotowane dary lasu mnoyy si w nieskoczono, Judhiszthira nakarmi nimi braminw, swych braci i gdy ju si nasycili, sam zacz spoywa to, co po nich pozostao. Z kolei Draupadi, troszczc si o to, by Judhiszthira si nasyci, jada ostatnia. Gdy nadszed waciwy dzie i gdy ukad gwiazd i faza ksiyca byy szczliwe, Pandawowie otoczeni przez tumy braminw i prowadzeni przez swego domowego kapana, mylc o tych, ktrym naley si ofiara, ruszyli w kierunku Lasu Kamjaka. 5. Pandawowie zamieszkuj w Lesie Kamjaka, gdzie Bhima na rozkaz Krla Prawa zabija blokujcego im drog demona rakszas o imieniu Kirmira Pandawowie wdrowali przez trzy dni i noce, a trzeciej nocy o pnocy dotarli do Lasu Kamjaka. By to ten moment nocy, w ktrym po lesie grasuj straszliwe demony rakszasowie, ywice si ludzkim misem. Gdy weszli do lasu natrafili natychmiast na blokujcego im drog przeraliwego demona rakszas o ognistych oczach i sterczcych pomiennych wosach, ktry uywajc swej magii, zgrzyta gronie swoimi omioma kami i wydawa z siebie przeraliwy ryk. Przeraone jego rykiem ptaki i zwierzta rozbiegay si w panice we wszystkich kierunkach. Wirujce uda demona wytwarzay wicher szarpicy drzewami i wznoszcy kurz a do nieba.

Ksiga III

Opowie 17

21

Ten potny rakszasa, nierozpoznany przez Pandaww, dziaa na ich pi zmysw jak nadcigajca fala przeraliwego smutku. Gdy Draupadi o lotosowych oczach zbliya si do niego, zadraa caa, zamykajc oczy. Z wosami zmierzwionymi i zabrudzonymi przez donie Duhasany bya jak wezbrana rzeka midzy picioma grami. I gdy pada zemdlona, piciu Pandaww pochwycio j, bdc jak pi zmysw, ktre przywizane do swego obiektu, chwytaj w popiechu sw przyjemno. Kapan Pandaww Dhaumja rozpoznawszy demona Kirmir w jego przeraliwej formie, prbowa go skutecznie odstraszy przy pomocy waciwie uytych magicznych formuek sucych zabijaniu demonw. I gdy udao mu si zniszczy magi demona, ukaza si przed nimi muskularny obrzydliwiec z oczami rozwartymi wciekoci, wygldajc jak sam Czas Zniszczenia. Widzc go w tej postaci, Krl Prawa zapyta go o to, kim jest i czego sobie od nich yczy. Rakszasa odpowiedzia: O marny czowieku, nazywam si Kirmira i jestem demonem, bratem demona Baki. Mieszkam w tym lesie, ywic si ludmi, ktrych pokonuj w bitwie. Kim jestecie i dlaczego przyszlicie tutaj z wasnej woli, aby posuy mi za posiek? Stacie ze mn do walki, abym mg was czym prdzej zje! Judhiszthira odpowiedzia: O demonie, jestemy picioma synami krla Pandu, o ktrych by moe syszae. Straciem moje krlestwo i postanowiem zamieszka razem z moimi brami w tym strasznym lesie, ktry jak twierdzisz naley do ciebie. Demon Kirmira rzek: O dobry losie, niech bogom bd dziki za to, e spenili wreszcie moje najwiksze marzenie. Ju od dawna na prno przemierzam ca ziemie w poszukiwaniu Bhimy, ktry w bramiskim przebraniu zabi mojego brata Bak. Zabi te mego przyjaciela demona Hidimb i porwa jego siostr. I ten od dawna poszukiwany przeze mnie gupiec przeszed dobrowolnie wprost do gstego lasu, w ktrym mieszkam i to w godzinie, w ktrej grasuj po lesie i osigam najwiksz moc! Dzi wreszcie zrealizuj m zemst, ktr tak dugo nosiem w mym sercu i nasyc dnego zemsty Bak jego krwi. Dzi spac wreszcie mj dug wobec mego brata i zdobd wieczny spokj. O Judhiszthira, rozszarpi i zjem twego brata na twych oczach! Krl Prawa rzek z gniewem: O demonie, zapewniam ci, e nie uda ci zrealizowa twego podego planu. Jeszcze nie ucichy sowa jego brata, gdy Bhima wyrwa z korzeniami drzewo i oberwa ze licie, podczas gdy Arduna spojrza na swj uk Gandiw, zdolny do przeciwstawienia si samemu piorunowi Indry, lecz Bhima powstrzyma go, chcc samemu pokona demona. Bhima zaatakowa najpierw Kirmir

22

Mikoajewska

Mahabharata

wyrwanym drzewem, potem sw potn maczug i zacinit pici, ktr uderzy go w twarz, na co demon, ktry zdawa si pozostawa obojtny i pewny swego zwycistwa, rozzoci si i rzuci w jego kierunku ponc pochodni, ktr jednak Bhima z lekkoci kopn sw lew stop z powrotem w kierunku rakszasy. W kocu obaj zaczli rzuca w siebie wyrwanymi drzewami, pustoszc wok las. Nastpnie rakszasa podnis z atwoci ogromn ska, od ktrej uderzenia Bhima si zachwia. Wreszcie zwarli si ze sob, cignc si nawzajem jak dwa walczce byki. Bhima wzburzony pamici doznanych zniewag i wiadomy obserwujcych go oczu Draupadi urs w si. Gdy rakszasa ciska go kurczowo, zrzuci go z siebie i zapawszy go w talii potrzsn nim tak potnie, e demon zacz traci oddech. Czujc, e demon sabnie, ujarzmi go tak jak ujarzmia si rzemieniami ofiarnego bawoa. Wydajc z siebie potny ryk, zawirowa odrtwiaym i miotajcym si w konwulsjach demonem wiele razy i widzc, e coraz bardziej sabnie rzuci nim o ziemi. Przycisnwszy kolanem jego biodra, chwyci go goymi domi za gardo jakby by zwierzciem ofiarnym i gdy poczu, e ciao demona staje si bezwadne, rzek: O niegodziwcze, ju nie bdziesz duej opakiwa mierci Hidimby i Baki, gdy za chwil sam znajdziesz si w wiecie boga mierci Jamy. Wypowiedziawszy te sowa z oczami rozszerzonymi gniewem, wypuci z rk drgajce jeszcze martwe ciao demona, pozbawiwszy je ubra, ozdb i umysu. Zabiwszy demona Kirmir, Bhima oczyci las ze strasznego ludoercy i uczyni z niego bezpieczne miejsce zamieszkiwania dla swych braci i ich ony Draupadi. 6. Krl Dhritarasztra martwi si o przyszo swego krlestwa, lecz szarpany przez konflikt midzy dz krlestwa dla swego syna i wasn prawoci, nie akceptuje rady Widury, aby wrci na ciek Prawa Tymczasem przygnbiony krl Dhritarasztra zawezwa Widur i rzek: O Widura, ty znasz sekrety zarwno Najwyszego jak i trudno uchwytnego dla ludzkiego umysu Prawa, powiedz mi wic, jakie postpowanie jest w obecnej sytuacji dobre dla mego krlestwa i dla mnie? Jakie jest moje zadanie? Widura odpowiedzia: O krlu, wr na ciek swej krlewskiej powinnoci i chro synw swego brata Pandu tak jak chronisz swych wasnych synw. W twym Gmachu Gry Prawo zostao sprofanowane i zanieczyszczone przez ajdakw, ktrzy ci

Ksiga III

Opowie 17

23

zwiedli. Nie jest jednak jeszcze za pno, aby oczyci twego syna ze za, ktre rozprzestrzenia si na cay wiat i osadzi ten wiat na fundamencie dobra. Oddaj Pandawom ich majtek, gdy krl powinien zadowala si tym, co sam posiada i nie powinien zazdroci innemu jego majtku. Potp akuniego i sprbuj wynagrodzi Pandawom ich upokorzenie. Jeeli tego nie uczynisz, twoi synowie wkrtce zgin z rk Bhimy i Arduny. Ju ci nie raz mwiem, e dla wasnego dobra powiniene pozby si Durjodhany i jeeli po raz kolejny mnie nie posuchasz, z ca pewnoci to odpokutujesz. Ujarzmij swych synw i oddaj wadz synom twego brata Pandu. Pozwl Judhiszthirze, aby rzdzi ziemi beznamitnie i zgodnie z Prawem, gdy wwczas wszyscy krlowie podporzdkuj si tobie, jakby byli zwykymi obywatelami. Niech twj syn Durjodhana oraz akuni i Karna mu si podporzdkuj i niech na oczach wszystkich zebranych ponownie w twym Gmachu Gry poprosz Bhim i Draupadi o wybaczenie. Uczy tak jak ci radz, gdy jest to twj najwitszy obowizek. Sowa Widury niezadowoliy jednak krla Dhritarasztry, ktrego umys chwia si midzy dz oddania krlestwa wasnemu synowi i wasn prawoci, do ktrej apelowa Widura i rzek: O Widura, nie mog zaakceptowa twej rady, gdy to nie prawo przez ciebie przemawia, lecz stronniczo i nie chc ju duej sucha twych doradczych sw, ktre faworyzuj Pandaww. Cho Pandawowie s te moimi synami, Durjodhana jest mym synem z mej krwi i koci i nie moesz da ode mnie wyrzeczenia si go. Id sobie gdzie chcesz z mojego krlestwa, bo jeste dla mnie jak za ona! Rzekszy te sowa, powsta z tronu i oddali si do swych prywatnych pokoi. Widura bolenie westchn, gdy trudno mu byo uwierzy, e wszystko to wydarza si naprawd i nie widzc sensu pozostawania na dworze krla Dhritarasztry wbrew jego woli, postanowi wyruszy do Lasu Kamjaka, gdzie przebywali Pandawowie. Gdy Krl Prawa siedzc w zaciszu lenym w otoczeniu swej ony Draupadi, swych braci i braminw, dostrzeg zbliajcego si Widur, troch si zaniepokoi, obawiajc si, e Widura przybywa z rozkazu krla Dhritarasztry, aby go ponownie skoni do gry w koci. Rzek do swego brata Bhimy: O Bhima, czyby Widura przybywa do nas z nowym posannictwem? Czyby akuni chcia wygra od nas to, co nam pozostao, czyli nasz bro? Wyzwany nie mog odmwi, lecz jeli stracimy uk Arduny Gandiw, stracimy rwnie szans odzyskania naszego krlestwa.

24

Mikoajewska

Mahabharata

Krl Prawa powita Widur zgodnie z wymogami krlewskiej etykiety i gdy zapyta go o przyczyn jego wizyty, Widura rzek: O Krlu Prawa, gdy krl Dhritarasztra zwrci si do mnie z pytaniem o rad, jakie dziaanie jest obecnie najlepsze dla jego rodu i dla jego synw, udzieliem mu rady, by wrci na ciek Prawa. Lecz on mnie nie sucha, gdy moja rada nie bya mu w smak. Nie mona ju go skoni do wyboru dobra i poniewa w ten sposb ruina Bharatw staa si pewna, nie zazna on ju nigdy spokoju. Odrzuci nie tylko moje rady, ale i mnie samego. Przybyem wic do ciebie, aby suy ci moj rad. Uzbrj si w cierpliwo i czekaj z odwetem, a nadejdzie waciwy moment, gdy jeeli czowiek bolenie zgnbiony przez swych rywali potrafi czeka, doskonalc dostpne mu rodki poprzez skadanie ofiary, stanie si panem samego siebie i bez uycia przemocy stanie si wadc ziemi. Dziel si tym, co posiadasz ze swymi pomocnikami, wwczas nie opuszcz ci oni w cierpieniu i z ich pomoc zdobdziesz cay wiat. Zawsze dziel si ywnoci ze swymi towarzyszami i nie wywyszaj si. Krl Prawa rzek: O Widura, niech tak si stanie! Tymczasem nie mogcy znale spokoju krl Dhritarasztra poaowa, e skoni swego brata Widur do opuszczenia krlewskiego paacu. Cho nie chcia posucha jego rady, by do niego przywizany sw bratersk mioci i czu si niedobrze bez jego obecnoci. Pewnego dnia, gdy uda si do swego Gmachu Zgromadze, zosta pokonany przez tak wielk za nim tsknot, e na oczach zebranych krlw pad bez zmysw na ziemi. Gdy odzyska zmysy, podnis si z podogi i rzek do swego wonicy Sandaji: O Sandaja, mj brat i przyjaciel Widura jest jak inkarnacja samego boga Prawa Dharmy. Po tym wybuchu mojego niedobrego gniewu jego nieobecno amie mi serce i nie mog o nim zapomnie. Udaj si, prosz, na jego poszukiwania i jeeli znajdziesz go jeszcze ywym, przyprowad go z powrotem do mego paacu. Mj ukochany brat o bezgranicznym duchu nigdy nie wyrzek i nie uczyni niczego, co byoby niezgodne z Prawd. Dlaczego wic ten mdry czowiek miaby cierpie skutki mego niesusznego gniewu? Ten mdrzec nie powinien w adnym wypadku wyrzec si ycia. O Sandaja, odnajd go i sprowad tutaj. Sandaja wyruszy w kierunku Lasu Kamjaka, aby wkrtce dotrze do miejsca gdzie przebywali Pandawowie. Po odpowiednich powitaniach wyjani Judhiszthirze, e przyby tu na polecenie krla Dhritarasztry, aby przyprowadzi Widur z powrotem do Hastinapury, gdy krl Dhritarasztra pogry si po

Ksiga III

Opowie 17

25

jego odejciu w gbokim smutku i nie moe przesta o nim myle. Widura majc zgod Judhiszthiry, ruszy z powrotem do Hastinapury, radujc swym powrotem krla Dhritarasztr, ktry rzek: O znawco Prawa, dzikuj dobremu losowi za to, e nie wymazae mnie ze swej pamici i wrcie. Spdziem wiele bezsennych nocy, mylc o tobie. I wziwszy Widur w swe silne ramiona, kontynuowa: O Widura, wybacz mi to, co powiedziaem w gniewie. Widura odpowiedzia: O krlu, ju ci dawno wybaczyem, gdy ty jeste naszym najwyszym nauczycielem. Wrciem na twe wezwanie natychmiast, wycznie po to, aby ci zobaczy. Twoi synowie s mi tak samo drodzy jak synowie twego bratu Pandu, lecz ludzie oddani Prawu bez zastanawiania si spiesz z pomoc ciemionym i mj duch cign mnie do Pandaww, gdy to ich dotkno nieszczcie. I dwaj bracia, Widura i Dhritarasztra, zjednoczywszy si ponownie pogryli si w stanie ekstatycznej szczliwoci. 7. Durjodhana niepokoi si o wpywy Widury na umys krla Dhritarasztry, lecz akuni uspakaja go, e wydarzenia wymkny si spod kontroli Widury i krla Dhritarasztry Gdy Durjodhana usysza, e Widura wrci do Hastinapury na danie jego ojca, wybuchn gniewem. Tonc coraz bardziej w ciemnociach w wyniku swego szalestwa rzek do akuniego, Karny i swego brata Duhasany: O przyjaciele, doradcie mi, co mam zrobi, aby ten poplecznik Pandaww Widura nie wpyn na zmian decyzji mego ojca i eby mj ojciec pod jego wpywem nie rozkaza Pandawom, aby wrcili z lasu do swego krlestwa. Ich powrt mnie zniszczy i bd musia si zabi, gdy nie znios tego, e znowu stali si bogaci. akuni rzek: O Durjodhana, rozumujesz jak dziecko. Pandawowie zaakceptowali stawk w grze, zobowizali si do odejcia w wypadku swej przegranej i odeszli. Nie obawiaj si, e wrc przed upywem umwionego terminu, gdy oni nigdy nie ami danego sowa. Nawet gdyby twj ojciec zmieni sw decyzj, nie zaakceptuj jego proby o powrt. Nawet gdybym si myli co do siy ich prawoci i zamaliby swe sowo, znaleliby si na z gry przegranych pozycjach, gdy wwczas musieliby ponownie stan z nami do gry w koci. Siedmy wic cicho i czekajmy na moment odpowiedni do tego, aby zgodnie z twym yczeniem cakowicie ich zniszczy. Duhasana i Karna natychmiast przyklasnli sowom akuniego, lecz Durjodhana nie wydawa si zadowolony. Gdy Karna to dostrzeg, rzek do Duhasany i

26

Mikoajewska

Mahabharata

akuniego: O przyjaciele, posuchajcie, co naprawd myl. Jeeli chcemy sprawi Durjodhanie przyjemno, nie powinnimy bezczynnie czeka. Uzbrjmy si, wsidmy do naszych rydwanw, ruszmy do lasu i zabijmy Pandaww, zanim otrzsn si ze swej poraki i nabior ponownie si. Myl ta bardzo si im wszystkim spodobaa i dosiadszy natychmiast swych rydwanw, ruszyli gniewnie w kierunku Lasu Kamjaka z myl, aby zabi Pandaww. Zobaczy ich jednak przy pomocy swej boskiej wizji bramin Wjasa i pospieszy, aby ich zatrzyma. 8. Bramin Wjasa niepokoi si o przyszo Bharatw, lecz mimo jego perswazji Durjodhana nie chce zawrze pokoju z Pandawami i zostaje przeklty przez bramina Maitrej Bramin Wjasa udaremniwszy Durjodhanie realizacj jego podego zamiaru, uda si z wizyt do Hastinapury i rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, nie podoba mi si to, e Pandawowie musieli uda si do lasu na wygnanie, bo zostali pokonani dziki oszustwom stronnikw Durjodhany. W cigu trzynastu lat ich tuaczki naronie w nich potny gniew z powodu pozbawienia ich krlestwa w ten pody sposb i nie mogc zapomnie o swej ndzy, skieruj nagromadzon przez te lata trucizn swego gniewu przeciw twoim niegodziwym synom. Twj syn Durjodhana musi zaprzesta swej nieustajcej agresji przeciw nim i zaniecha prb pozbawienia ich ycia za cen zdobycia krlestwa. Wojna domowa z krewnymi jest surowo zakazana. Nie dopuszczaj do tej haby! Rozka swemu synowi, aby sam, bez swych nikczemnych poplecznikw, uda si do lasu i y tam razem z Pandawami i by moe wwczas w rezultacie tej bliskoci ich pokocha. Trzeba podj dziaanie, zanim sprawy wymkn si nam cakowicie z rk! Krl Dhritarasztra odpowiedzia: O braminie, mnie te nie podoba si to, co si stao. Nie podoba si to take Bhiszmie, Dronie, Widurze i mej onie Gandhari. To los zmusi mnie do uczynienia tego, co uczyniem. Wynikno to z szalestwa. I cho przyznaj ci racj, nie potrafi wyrzec si mego syna Durjodhany o niewielkim rozumie, gdy go kocham. Wjasa rzek: O krlu, cho dla mnie nie ma rnicy midzy twymi synami i synami Pandu i kocham ich tak samo, to jednak moje wspczucie jest po stronie tych, ktrzy s gnbieni. I gdy patrz na Pandaww, widz jak bardzo s nieszczliwi. Krl Dhritarasztra odpowiedzia: O braminie, zgadzam si z kadym twoim sowem. Oddaj mi wic przysug i sam sprbuj przekona

Ksiga III

Opowie 17

27

Durjodhan, aby zaniecha swych zych czynw prowadzcych wyranie do zagady caego naszego rodu. Bramin Wjasa rzek: O krlu, niech sprbuje go w tej sprawie przekona bramin Maitreja, ktry dotychczas towarzyszy Pandawom w ich wdrwce po lesie i ktry wanie nadchodzi, aby zoy ci wizyt. Bramin ten z atwoci popada w gniew i jeeli twj syn nie dostosujcie si do jego rad, przeklnie go. Powiedziawszy te sowa, bramin Wjasa oddali si, aby odda si ponownie swym religijnym praktykom. Zgodnie z jego zapowiedzi do paacu Dhritarasztry przyby wkrtce bramin Maitreja, ktrego krl powita zgodnie z krlewsk etykiet ze wszystkimi nalenymi mu honorami i nastpnie zapyta go o zdrowie Pandaww i ich zamiary. Bramin Maitreja rzek: O krlu, pielgrzymujc do rnych miejsc witych, dotarem do Lasu Kamjaka, gdzie spotkaem Judhiszthir siedzcego w otoczeniu licznych pustelnikw, ktrzy chcieli zobaczy na wasne oczy tego ma o wielkim duchu ubranego jedynie w skr jelenia i yjcego skromnie w dungli. Od nich usyszaem o bezmylnoci twego syna i niegodziwoci, ktra wydarzya si w twym Gmachu Gry podczas gry w koci. Zawsze darzyem ci szczeglnym uczuciem i przybyem tu do ciebie, bo niepokoj si o przyszo twego rodu. Nie wolno ci dopuci do walki midzy swymi synami. Bdc krlem, sam jeden jeste samym centrum karania i preferowania. Jak wic moesz nie dostrzega tego przeraliwego za, ktre si w twym paacu rodzi. To, co wydarzyo si w twym Gmachu Gry w niczym nie przypomina normalnego zachowania ludzi. Wyglda bardziej jak zachowanie dasjusw, zych i obrzydliwych stworze przypominajcych jedynie swym wygldem ludzi, ktre zncaj si nad swymi niewinnymi ofiarami. Nastpnie bramin Maitreja zwrci si wprost do Durjodhany, mwic do niego agodnym gosem: O Durjodhana o szerokich ramionach, wysuchaj mych sw, gdy wypowiadam je, majc na uwadze twe dobro. Nie dranij Pandaww, obraajc ich. Czy to, co przynosi dobro nie tylko tobie, lecz take Pandawom, twej dynastii, twemu ludowi i caemu wiatu. Pandawowie s mnymi wojownikami o sile setek soni, twardymi jak diament, dumnymi ze swej mskoci. S przywizani do Prawdy i zabijaj wszystkich tych, ktrzy s wrogami bogw jak i demony, ktre blokuj drog ludziom o wielkim duchu, takim jak oni, gdy pokonani przez wroga krocz przez las ciemn noc. Bhima zabija rakszasw jak zwierzta ofiarne lub jak tygrys, ktry zabija sw zdobycz. Pandawowie maj take potnych sprzymierzecw i prowokujc

28

Mikoajewska

Mahabharata

wojn nie potrafisz ich pokona. Jeeli nie chcesz zgin, zawrzyj z nimi pokj, zanim sprawy zajd za daleko. Gdy bramin Maitreja wypowiada te sowa, Durjodhana udawa, e nie sucha. Uderza si po udzie potnym jak trba sonia i umiechajc si do siebie, zabawia si w piasku sw stop, rysujc rne wzory. Nie rzek ani sowa, siedzc z gow lekko przechylon. Widzc to, bramin Maitreja zapon strasznym gniewem i dotknwszy wody, ktr zawsze ze sob nosi, wypowiedzia straszn kltw: O Durjodhana, za to, e ignorujesz mnie i nie suchasz mej rady, wkrtce zbierzesz niwo swego zuchwalstwa. Twj wystpek przyniesie w konsekwencji wielk wojn, podczas ktrej Bhima przy pomocy swej maczugi rozbije ci uda. Gdy przeraony kltw krl Dhritarasztra zacz prosi bramina, aby j wycofa, bramin Maitreja odpowiedzia: O krlu, nie mog zaprzeczy prawdzie moich sw, lecz jeeli twj syn Durjodhana zawrze pokj z Pandawami, moja kltwa nie zrealizuje si.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(29) The Forest Teachings, 3(30) The Slaying of Kirmira.

Ksiga III

Opowie 18

29

Opowie 18 Wyjanienie nieobecnoci Kryszny podczas gry w koci

1. Arduna wychwala Kryszn jako sprawc i prardo wszechwiata, aby uciszy jego gniew przeciw Kaurawom, a Kryszna owiadcza, e nie ma midzy nim a Ardun rnicy; 2. Draupadi informuje Kryszn, e jej gniew pozostanie nieuciszony, skoro nikt z jej obrocw jej nie broni, gdy bya maltretowana w Gmachu Gry i Kryszna obiecuje uciszy jej gniew mierci jej przeladowcw; 3. Kryszna wyjania, e nie mg by obecny podczas gry w koci, aby j udaremni, gdy zosta zmuszony do prowadzenia wojny, ktra wynika w konsekwencji zabicia krla Sziupali; 4. Bramin Markandeja wychwala Judhiszthir za to, e wyrzek si komfortu ycia, aby unikn praktykowania bezprawia, podczas gdy bramin Baka Dalbhja wychwala go za to, e sw si wojownika uzupeniana wiedz otrzyman od braminw.

Szloch przerwa mow Draupadi i zalewajc si zami, zakrya twarz swymi delikatnymi domi. Szybko jednak otara zy i wzdychajc bolenie, rzeka z gniewem: O Kryszna, skoro tak bezlitonie pozostawie mnie bez pomocy, gdy zalewaa mnie ta plaga posplstwa, czuj si tak jakbym nie miaa ani ciebie, ani mych mw, synw, braci, ojcw i przyjaci i mojej urazy nic nie ukoi! (Mahbharta, 3(31) The Mountain Man, 13.110-115) 1. Arduna wychwala Kryszn jako sprawc i prardo wszechwiata, aby uciszy jego gniew przeciw Kaurawom, a Kryszna owiadcza, e nie ma midzy nimi rnicy Wielu krlw dowiedziawszy si o losie Pandaww, potpio gorco czyn Kauraww i dajc si prowadzi Krysznie, pospieszyo do Lasu Kamjaka, aby zaoferowa im sw pomoc. Gdy wszyscy zasiedli wok Krla Prawa, Kryszna, znany wszystkim jako protektor Pandaww, rzek z oburzeniem: O Judhiszthira, po tym, co si wydarzyo, odwet jest nieunikniony i ju wkrtce ziemia bdzie pia krew Durjodhany, Karny, akuniego i Duhasany, gdy ci, ktrzy witaj gocia oszustwem, zasuguj wedug Wiecznego Prawa na mier. Arduna widzc gniew Kryszny i obawiajc si, e spali nim wszystkie ywe istnienia, prbowa go uspokoi, wliczajc wszystkie bohaterskie czyny, ktrych Kryszna dokona w swych poprzednich wcieleniach, aby utrzyma istnienie caego wszechwiata.

30

Mikoajewska

Mahabharata

Arduna recytowa: O Kryszna, to ty przez tysice lat bye mdrcem i pustelnikiem wdrujcym po grach, ktry kad si na spoczynek tam, gdzie zastaa go noc. To ty przez dziesi tysicleci i dziesi stuleci ywie si wycznie wod. To ty przez setki lat stae na jednej nodze ze wzniesionymi ramionami, ywic si jedynie wiatrem. To ty zerwawszy swe grne szaty, wychudzony, zwizany jedynie przez swe yy, stae w wodach rzeki Saraswati przez dwanacie lat. To ty od niepamitnych czasw syniesz ze swej surowej ascezy. O Koniu Ofiarny, to ty zniszczye Pieko-na-ziemi, gdy zrodzio si ono po raz pierwszy i ruszye wolny biorc ze sob drogocenne kolczyki. To ty jeste przewodnikiem dla wszystkich ywych istot, ich pocztkiem i kocem. To ty jeste skarbnic umartwie i wiecznym skadaniem ofiary. To ty zoye setki ofiar i rozdae bogate dary. O zwycizco znany we wszystkich trzech wiatach, to ty po dokonaniu opisanych przeze mnie czynw zabie w wielkiej bitwie wszystkie zgromadzone tam demony asury i nastpnie po oddaniu Indrze swej wasnej uniwersalnej suwerennoci zacze si pojawia midzy ludmi w swej miertelnej postaci jako inkarnacja boga Wisznu. O Czowieku, Najwysza Osobo, najpierw bye Narajanem, a nastpnie stae si bogiem Wisznu, Brahm, Ksiycem, Socem, Dharm, Prawem, Zapadniajcym wiat, Jam, Ogniem, Wiatrem, Ziemi i Czterema Kierunkami. To ty jeste wiecznym Nauczycielem i Stwrc wszystkiego, co porusza si lub stoi. O Kryszna, od czasu, gdy narodzie si jako syn Aditi i brat Indry, jeste czczony na ziemi jako Wisznu, ktry przekroczy niebo, powietrze i ziemi trzema krokami. O duszo ywych istnie, to ty wznisszy si a do przestrzeni nieba i siedzc na sonecznym tronie, zamiewasz wszystkie ciaa niebieskie swoim blaskiem. To ty na koniec kadego eonu kasujesz wszystkie ywe istoty i po zamkniciu caego wiata wewntrz swej wasnej jani, pozostajesz wieczny. O najwspanialszy bogu, to ty urodzie si obecnie na ziemi w rodzie Jadaww i uwolnie ziemi od wielu demonw. Na swym rydwanie o sonecznym blasku wydajcym dwik podobny do monsunu porwae sw on Rukmini, a dla swego rodu zbudowae Dwarak, ktr zatopisz w oceanie. Nie ma w tobie gniewu, zawici, faszu, okruciestwa, czy nieuczciwoci. Prorocy majcy ciebie w swych sercach w tobie poszukuj bezpieczestwa.

Ksiga III

Opowie 18

31

Gdy Arduna, ktry by sam jani Kryszny, zakoczy sw recytacj, uspokojony Kryszna rzek do niego: O Arduna, ty naleysz do mnie, a ja i moi ludzie nale do ciebie. Kto nienawidzi ciebie, nienawidzi mnie; kto poda za tob, poda za mn. Ty jeste Nar a ja jestem Narajanem. Jestemy dwoma staroytnymi prorokami, ktrzy zstpili do tego wiata ze swojego wiata. Nie jeste rny ode mnie i ja nie jestem rny od ciebie, nie ma midzy nami adnej rnicy. 2. Draupadi informuje Kryszn, e jej gniew pozostanie nieuciszony, skoro nikt z jej obrocw jej nie broni, gdy bya maltretowana w Gmachu Gry i Kryszna obiecuje uciszy jej gniew mierci jej przeladowcw Syszc t podnios wymian zda midzy Kryszn i Ardun, Draupadi podesza do Kryszny i z trudem powstrzymujc zy, rzeka: O Kryszna, to o tobie mdrcy powiadaj, e stworzye wszystkie ywe istoty po raz pierwszy i e jeste prardem wszechwiata. Mwi, e jeste nie do pokonania i e w skadaniu ofiary jeste zarwno skadan ofiar jak i skadajcym ofiar. Mdrcy powiadaj, e jeste Najwysz Osob i Prawd i e jako skadanie ofiary narodzie si z Prawdy. Jeste wiecznym wadc witych mdrcw i bogw. Twoja gowa wypenia niebo, stopy ziemi, a te wiaty pochodz z twego brzucha. Ty jeste wiecznym Czowiekiem. Wrd prorokw jeste najwikszym z tych, co wypalaj wiedz w gorcu umartwie, co odrodzili sw dusz dziki umartwieniom i ktrzy doskonal si w widzeniu duszy. Dla uczonych w witych pismach krlw, ktrzy nigdy nie uciekaj przed bitw, idc ciek Prawa, jeste celem, do ktrego d. Na tobie jak na fundamencie opieraj si stranicy wiata, wiaty, asceza, dziesi kierunkw, nieboskon, ksiyc i soce, miertelno miertelnych i niemiertelno niemiertelnych i wszystkie podejmowane w trzech wiatach dziaania. I oto ja stoj tu przed tob, aby z mioci do ciebie, wypowiedzie mj al, bo czy nie jeste panem wszystkich stworze bez wzgldu na to, czy przybierasz sw ludzk lub bosk form? O Kryszna, jak moliwe mogo by to, aby kobieta taka jak ja, ktra ma ciebie za swego przyjaciela, jest on Pandaww i siostr potnego wojownika Dhrisztadjumny, moga by w tak okrutny sposb maltretowana i upokarzana na oczach swych ojcw, mw, braci, nauczycieli i krlw zebranych w Gmachu Gry? Jak moliwe mogo by zredukowanie mnie si na oczach mych

32

Mikoajewska

Mahabharata

obrocw do roli niewolnicy jak i to, e moi niezdolni do pokonania w bitwie i waleczni mowie patrzyli bezsilnie na to, jak zncano si nade mn, ich wspania i uwielbian on? Jak moliwe mogo by to, aby zostali w ten sposb pokonani przez ndznych Kauraww? Zarwno pozbawienie ich majtku jak i zacignicie mnie do Gmachu Gry w jednej sukni w czasie, gdy powinnam by w izolacji, byo bezprawiem. Dlaczego wic oni, ktrzy s jak lwy, nie bronili mnie, gdy byam maltretowana przez tych, ktrzy im nie dorwnuj si. Czy nie jest witym obowizkiem ma, bez wzgldu na to jak jest saby, aby broni swej ony? Niech zaraza zniszczy si Bhimy, umiejtnoci ucznicze Arduny, jeeli Durjodhana i jego towarzysze nie zapac za to mierci. Ju od dawna moi mowie s leni przez tych niemoralnych, sabych i podstpnych przeladowcw. O Kryszna, jak moliwe mogo by to, e ja urodzona z ofiarnego ognia we wspaniaej dynastii, ukochana ona Pandaww i synowa wielkiego krla Pandu, mogam by wleczona si za wosy przed oblicze zgromadzonych w Gmachu Gry krlw, podczas gdy moich piciu mw, ktrzy s picioma kopiami Indry, bezsilnie na to patrzyo? Szloch przerwa mow Draupadi i zalewajc si zami, zakrya twarz swymi delikatnymi domi. Szybko jednak otara zy i wzdychajc bolenie, rzeka z gniewem: O Kryszna, skoro tak bezlitonie pozostawie mnie bez pomocy, gdy zalewaa mnie ta plaga posplstwa, czuj si jakbym nie miaa ani ciebie, ani mych mw, synw, braci, ojcw i przyjaci i mojej urazy nic nie ukoi! Kryszna odpowiedzia: O rozgniewana kobieto, ju niedugo kobiety tych, ktrzy ci rozgniewali gorzko zapacz, widzc ich ciaa przebite strzaami Arduny i tonce we krwi. Uczyni wszystko, co Pandawowie pozwol mi uczyni. Nie pograj si w smutku! Twoja uraza znajdzie ukojenie. Obiecuj ci, e jeszcze bdziesz krlow krlw. Prdzej zaamie si nieboskon, wyschnie morze, rozpkn si Himalaje i rozpadnie si ziemia ni moje sowa si nie urzeczywistni! 3. Kryszna wyjania, e nie mg by obecny podczas gry w koci, aby j udaremni, gdy zosta zmuszony do prowadzenia wojny, ktra wynika w konsekwencji zabicia krla Sziupali Kryszna kontynuowa, zwracajc si do Judhiszthiry: O Krlu Prawa, z ca pewnoci uniknby katastrofy, ktr przynosi gra

Ksiga III

Opowie 18

33

w koci, gdybym by w tym czasie w Dwarace. Przybybym wwczas do Hastinapury, nawet gdyby mnie nie zaproszono. Nie dopucibym do tej gry, wyjaniajc, dlaczego jest ona zem. Wskazujc na oszustwa, dziki ktrym Durjodhana ju poprzednio pozbawi was tronu, przekonabym krla Dhritarasztr, e nie powinien dopuci do gry w koci midzy swymi synami. Wyjanibym mu, e grajc w koci czowiek traci to, czym jeszcze si nie nasyci i e w zwizku z tym gra ta nie ma koca. Gra w koci jest jedn z czterech plag majcych swe rdo w dzy, ktre powoduj, e czowiek wszystko traci, nie zyskujc nic. Trzema pozostaymi s kobiety, polowanie i pijastwo. Wszystkie te plagi, a gra w koci w szczeglnoci, powoduj, e w cigu jednego dnia traci si wszystko, zanim zdy si uczyni z tego rdo wasnej przyjemnoci, ku ktrej si rzekomo zmierza i jedyn rzecz, ktra pozostaje, jest obraza i zniewaga. Gdyby moje wyjanienia nie przekonay krla Dhritarasztry, uybym siy. Wskazabym, e niektrzy obecni w Gmachu Gry udaj jedynie przyjaci i zniszczybym hazardzistw. To moj nieobecno w Dwarace naley wini za to, e spotkao was to nieszczcie wynike z waszej gry w koci. Jak wrciem i dowiedziaem si o wszystkim, natychmiast udaem si tutaj na spotkanie z wami. Wszyscy jestemy bardzo zasmuceni, widzc was w swym obecnym pooeniu. Judhiszthira rzek: O Kryszna, powiedz nam, co skonio ci do opuszczenia Dwaraki? Kryszna odpowiedzia: O Judhiszthira, nie byo mnie w Dwarace, gdy udaem si na poszukiwania latajcego miasta krla alwy, aby je zniszczy w rewanu za to, e krl ten napad na Dwarak w czasie, gdy byem u was w Indraprasthcie, mszczc si za to, e zabiem podczas twej ofiary koronacyjnej jego brata krla Sziupal, ktry sprzeciwi si wyrnieniu mnie przez ciebie jako honorowego gocia. Podczas mej nieobecnoci zabi on wielu bohaterskich rycerzy mego rodu, ktrzy bronili Dwaraki i zniszczy wiele parkw. Przysig, e mnie zabije, wyzywajc mnie do walki i krzyczc, e zniszczy m dum, ktra skonia mnie do rzekomo bezprawnego zabicia Sziupali. Gdy po powrocie do Dwaraki dowiedziaem si o zachowaniu tego niegodziwca, postanowiem odnale jego latajce miasto, aby je zniszczy, a jego zabi. Zgodnie z mym oczekiwaniem odnalazem je spoczywajce na wodach oceanu i dmc w m zrodzon z oceanu konch, wyzwaem alw do walki stoczyem wielk bitw z nim i jego ludmi, ktrzy byli inkarnacjami wrogw bogw, danaww.

34

Mikoajewska

Mahabharata

alwa dostrzeg, e si zbliam i ze swym upiornym umiechem prowokowa mnie do walki. Gdy nie udao mi si dosign go przy pomocy mych strza i gdy ten dajtja alwa i tum dowodzonych przez niego danaww opowiedzia tysicami strza, opanowaa mnie wcieko. Widzc, e nie mog go pokona w zwyky sposb, wypuszczaem moje strzay, nucc wite mantry, lecz on, prbujc pozbawi mnie celu, wznis si ze swym miastem w powietrze. Dopingowany przez gone krzyki i oklaski przy pomocy mych strza pooyem trupem setki danaww, ktrzy z upiornym wrzaskiem spadali do przepastnego oceanu. Widzc pogrom swego wojska, alwa zacz ze mn walczy przy pomocy swych czarodziejskich mocy, rzucajc we mnie bez przerwy pociskami, wczniami, toporkami, oderwanymi wierzchokami gr. Niszczyem je wszystkie przy pomocy mej wasnej magicznej mocy. W rezultacie naszej walki noc walczya z dniem, niepogoda z pogod, zimny urok z gorcym urokiem. Na niebie ukazaa si setka soc, setka ksiycw i setki gwiazd. Dzie i noc, pnoc i poudnie wiroway, nie potrafic zatrzyma si na duej. I gdy chaos i pomieszanie zdawao si dosiga szczytu, nacignem mj uk, wypuszczajc strza zrozumienia, ktra rozbia w puch wszystkie jego strzay. I gdy ukazao si wiato, bitwa rozgorzaa od nowa. alwa ponownie wznis si w przestrze. Zebra setk potnych maczug i mieczy i cisn nimi we mnie, lecz ja przecinaem je wp przy pomocy mej wczni. Wwczas zasypa setk strza mj rydwan i mego wonic, ktry zacz sabn, tracc krew od pokrywajcych cae jego ciao strza. Ledwo udao mi si go odratowa, gdy goniec przyby z Dwaraki z wieci, e alwa znienacka zaatakowa Dwarak i zabi mojego ojca Wasudew. Wie ta cakowicie mnie sparaliowaa. Nie potrafiem zadecydowa, co powinienem zrobi. Zostawiem mego ojca pod opiek mego brata Balaramy i potnych wojownikw. Doszedem wic do wniosku, e skoro mj ojciec nie yje, mj brat i inni wojownicy z Dwaraki musz by rwnie martwi. Pogrywszy si w tych smutnych mylach straciem pewno i gdy zaatakowaem niepewnie alw, wydao mi si, e widz mojego ojca spadajcego do oceanu z jego zawieszonego w powietrzu latajcego miasta o nazwie Saubha. Z gowy spad mu jego turban, ubranie mia w nieadzie, wosy zmierzwione, gdy tak lecia w d jak swego czasu krl Jajati, ktry spada z nieba na ziemi, gdy wyczerpay si jego zasugi. uk wypad mi z rki i tonc w zagubieniu padem bez zmysw na mj rydwan. Widzc

Ksiga III

Opowie 18

35

mnie w takim stanie caa moja armia pogrya si w lamecie. Leaem jak martwy, majc przed oczami obraz mego spadajcego w d ojca, uderzanego przez demony lancami i wczniami o trzech ostrzach. Widok ten przyprawia mnie o zawrt gowy, lecz w momencie, gdy odzyskaem rozum, zrozumiaem, e padem ofiar magii demona. Zrozumiawszy to, zerwaem si na rwne nogi i wypuciem z mego uku setki strza, ktre byy jak trujce we, kierujc je przeciw wrogowi i zabijajc wielu z nich zgromadzonych w latajcym miecie. Lecz nagle krl alwa uy znowu swej magii, czynic swe latajce miasto niewidocznym, cho cigle sycha byo gosy wrzeszczcych danaww. Kierujc si dwikiem wypuciem byszczce jak soce strzay, zabijajc setki z nich. Wwczas poruszajce si swobodnie w przestrzeni latajce miasto Saubha ukazao si znowu przed mymi oczami, olepiajc mnie. Danawowie przybrawszy posta mapy, ktra zakacza proces destrukcji wiata, obrzucili mnie deszczem kamieni. Z wszystkich stron bombardoway mnie spadajce na mnie skay i wkrtce wraz z mym wojskiem zaczem przypomina gniazdo terminw, gdy zostalimy cakowicie zasypani przez ten nieprzerwany deszcz rzucanych na nas ska i kamieni. Moi ludzie przestraszeni zaczli rozbiega si we wszystkich kierunkach. Cay wszechwiat, nieboskon, ziemia i przestrze jczay w udrczeniu, widzc jak znikam pod tym deszczem gazw. Moi przyjaciele stracili odwag i pogryli si w lamencie, przepenieni smutkiem. Nasi wrogowie z kolei nie posiadali si z radoci. Lecz ja uchwyciem wwczas moj ukochan bro, ktra tnie skay, gruchoczc ni pokrywajc mnie gr kamieni. Moi rodacy widzc, e ukazuj si ponownie jak poranne soce, odzyskali ducha. Mj wonica skadajc pobonie donie, rzek do mnie: O Kryszna, zapomnij o wszelkiej delikatnoci i o wszelkich przyjaznych uczuciach i zabij z ca sw galanteri krla alw. Nie pozwl mu y, zabij swego wroga, ktry wszcz z tob wojn i zniszczy Dwarak. Nie tra czasu. Nie mona z nim wygra agodnoci, nie mona go uzna za przyjaciela. Syszc te sowa mojego wonicy i wiedzc, e s suszne, skupiem m myl na mierci krla alwy i zniszczeniu jego latajcego miasta. Poprosiwszy mego wonic, by zatrzyma na chwil mj rydwan, przywoaem mj dysk, bro, przed ktr nic nie potrafi si obroni, ktra obraca w popi krlw i demony, bdc jak sam Czas Koca lub sam bg mierci Jama. Wypowiedziawszy odpowiednie zaklcie, z ca si mych ramion

36

Mikoajewska

Mahabharata

rzuciem w kierunku latajcego miasta krla alwy mym dyskiem Sudaran, ktry przybra ksztat otoczonego aureol soca koca eonu. Dysk dotar do przygasego obecnie latajcego miasta i przeci je na p, powodujc, e spado do oceanu. Gdy dysk powrci do mej doni, rzuciem go w kierunku zamierzajcego si na mnie sw maczug krla alwy i dysk przeci go na p. Widzc mier swego wodza, pozostajcy przy yciu danawowie rozproszyli si po niebie, uciekajc przed mymi strzaami. Zadem wwczas w m konch, cieszc tym serca moich przyjaci. Kryszna zakoczy swe opowiadanie mwic: O Krlu Prawa, to wojna z danawami bdca konsekwencj zabicia przeze mnie krla Sziupali podczas twej ofiary koronacyjnej bya przyczyn tego, e nie byo mnie w Dwarace w czasie, gdy Kaurawowie wyzwali was i pokonali w tej nieszczsnej grze w koci. 4. Bramin Markandeja wychwala Judhiszthir za to, e wyrzek si komfortu ycia, aby unikn praktykowania bezprawia, podczas gdy bramin Baka Dalbhja wychwala go za to, e sw si wojownika uzupeniana wiedz otrzyman od braminw Po upywie pewnego czasu Kryszna oraz inni wojownicy i krewni Pandaww, ktrzy przybyli na spotkanie z mieszkajcymi w Lesie Kamjaka Pandawami, udali si z powrotem do swych krlestw wzywani przez swe obowizki. Kryszna zabra do swego rydwanu sw siostr i on Arduny Subhadr i ich nieletniego syna Abhimanju. Z kolei brat Draupadi Dhrisztadjumna zabra ze sob piciu synw Draupadi. Judhiszthira rzek wwczas do swych braci: O bracia, poszukajmy miejsca, ktre jest pene ownej zwierzyny, kwiatw i owocw i ktre jest odwiedzane przez cnotliwych wieniakw, gdy przez nastpne dwanacie lat musimy zorganizowa sobie ycie w dzikim lesie. Pandawowie dosiedli wic swych rydwanw i udali si gbiej w las w kierunku jeziora Dwaitawana. Towarzyszyy im setki ascetw yjcych cile wedug swych przysig oraz liczni bramini, z ktrych niektrzy nieli ze sob swj ogie, inni oddawali si studiowaniu Wed, jeszcze inni recytowali modlitwy. Gdy przybyli na miejsce powitay ich tumy mieszkajcych nad jeziorem mdrcw i pustelnikw, a kapan Pandaww Dhaumja wykona odpowiednie ryty ofiarne ku czci bogw i przodkw oraz ryt oferowania pierwszego owocu.

Ksiga III

Opowie 18

37

Wkrtce w tym zacisznym miejscu Pandaww odwiedzi staroytny mdrzec Markandeja. Gdy spojrza na Draupadi i Judhiszthir i jego braci, przypomnia sobie o Ramie i umiechn si. Widzc jego umiech, Judhiszthira zapyta: O asceto, dlaczego tak si umiechasz, jakby by rozbawiony, wprowadzajc tym towarzyszcych mi braminw w zakopotanie? Markandeja odpowiedzia: O krlu, nie jestem ani rozbawiony, ani pokonany przez wasn prno. Widzc twj dzisiejszy smutek przypomniaem sobie o poszukujcym Prawdy Ramie, synu krla Daarathy, ktry wraz z swym bratem Lakszman i on Sit, uda si tak jak ty na wygnanie do lasu, aby nie zadawa kamu sowom swego ojca. Dostrzegem go raz na szczycie gry Rjamuka, jak wdrowa, trzymajc w doni swj uk. On, cho rwny w swym majestacie Indrze i nie do pokonania w bitwie, dobrowolnie zrezygnowa z komfortu paacu, aby nie praktykowa bezprawia. Take Siedmiu Staroytnych Mdrcw honorowao t staroytn regu ustanowion przez Zapadniajcego wiat i wyrzekali si komfortu, aby nie dopuci do praktykowania bezprawia. Podobnie ty, ktry przewyszasz wszystkie istoty w swym praktykowaniu Prawdy i Prawa, zabyniesz sw chwa i splendorem jak dostarczajce wiata soce. Prowadzc dalej swe ubogie i trudne ycie w lesie, odzyskasz sw utracon fortun. Po wypowiedzeniu tych sw, mdrzec Markandeja poegna si i ruszy dalej sw drog w kierunku pnocnym. W lesie nad jeziorem Dwaitawana, gdzie zamieszkali Pandawowie, ze wszystkich stron dochodziy dwiki recytowanych mantr, hymnw, melodyjnej prozy recytowanej przez towarzyszcych Pandawom braminw, czynic las podobny do wiata dziadka wszechwiata Brahmy. I tak w boskim unisonem dwiki bramiskiej modlitwy czyy si z dwikami napinanej przez Pandaww podczas polowania ciciwy, dodajc do ich szlachetnej wojowniczoci bramiskiego blasku. Pewnego dnia bramin Baka Dalbhja rzek do Judhiszthiry: O krlu, pod twoj ochron zgromadzili si tutaj w tym witym miejscu bramini z wielkich bramiskich rodw. Nigdy nie zapominasz o braminach i niech bdzie ci za to chwaa! Bramini w poczeniu z magnatami uwzniolaj si nawzajem i razem potrafi zniszczy wroga tak jak ogie razem z wiatrem potrafi spali drzewo. Jeeli chcesz zdoby ten lub nastpny wiat, nie pozbywaj si braminw. Ziemia ze swym bogactwem nie potrafi na dugo znie magnata, ktry nie sprzymierzy si z braminem, lecz

38

Mikoajewska

Mahabharata

pokoni si temu, ktry sucha rad rozwanego bramina. Magnateria sabnie bez braminw. Bramini posiadaj nieporwnywaln wiedz, podczas gdy magnaci nieporwnywaln si. Aby zdoby to, czego nie maj i utrzyma to, co posiadaj, magnaci powinni szuka rady braminw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(31) The Mountain Man, 13.1-14.15, 24.1-27.20, 3(31.a) The Razing of Saubha.

Ksiga III

Opowie 19

39

Opowie 19 Powstrzymywanie gniewu i gotowo do ofiar w imi wiernoci Prawu

1. Draupadi pyta Krla Prawa, dlaczego, bdc krlem, powstrzymuje swj suszny gniew przeciw tym, ktrzy dziki oszustwu pozbawili go majtku; 2. Krl Prawa wyjania, e prawdziwy autorytet ma nie ten krl, ktry unosi si gniewem, lecz ten, ktry, znajc niszczce dla istnienia wiata skutki gniewu, kontroluje swj gniew, koncentrujc si na wykonaniu wasnego zadania; 3. Draupadi buntuje si przeciw Zapadniajcemu wiat, ktry uszczliwi amicych Prawo niegodziwcw i unieszczliwi sprawiedliwych; 4. Krl Prawa wyjania, e ten, kto jest wierny Prawu nie kieruje si w swym dziaaniu wasn korzyci, lecz realizacj powinnoci i obron autorytetu Prawa jako rda standardw pozwalajcych na zdobycie wyszych wiatw i uwolnienie czowieka od bycia ofiar wasnej dzy i gniewu; 5. Draupadi, widzc zadanie Krla Prawa w natychmiastowym odwecie, dowodzi, e Zapadniajcy wiat oczekuje od ludzi ducha dziaania a nie godzenia si z losem; 6. Bhima namawia Krla Prawa do walki o odzyskanie majtku zgodnie z adem wojownika i porzucenia wiernoci Prawu, ktre przynosi cierpienie; 7. Krl Prawa wyjania, e wierno Prawu jest dla niego waniejsza od majtku i bez wzgldu na konsekwencje musi pozosta wierny swemu sowu i wyrzec si na trzynacie lat motywowanego uraz odwetu.

Draupadi rzeka do Krla Prawa: O Judhiszthira, kapryny bogosawiony Pan bawi si ywymi istotami tak jak dziecko bawi si zabawk i nie postpuje z nimi jak ojciec lub matka, lecz zdaje si by motywowany gniewem jak kada inna istota. Gdy widz, jak szlachetni, moralni i skromni ludzie s nkani, podczas gdy niegodziwcy s szczliwi, miesza mi si w gowie. Widzc tw ndz i bogactwo Durjodhany, nie potrafi powstrzyma si od potpiania Zapadniajcego wiat za to, e dopuci do czego tak skandalicznego. (Mahbharta, 3(31) The Mountain Man, 31.30-40) 1. Draupadi pyta Krla Prawa, dlaczego, bdc krlem, powstrzymuje swj suszny gniew przeciw tym, ktrzy dziki oszustwu pozbawili go majtku Pewnego wieczora, gdy Pandawowie siedzieli pogreni w smutku i alu w lesie, ktry by obecnie ich domem, Draupadi rzeka do Judhiszthiry: O krlu, gdzie si podzia twj suszny gniew przeciw tym, ktrzy sprowadzili na ciebie i na nas cae to nieszczcie? Siedzimy tutaj ograbieni i nieszczliwi, podczas gdy ten nieuczciwy syn krla Dhritarasztry Durjodhana czerpie rado z naszego nieszczcia. Nie widziaam alu w jego oczach, gdy wykorzystujc tw prawo, oszuka ci motywowany sw dz i

40

Mikoajewska

Mahabharata

zmusi nas wszystkich, abymy udali si do lasu. Jego serce musi by z kamienia, skoro potrafi wypowiedzie tyle zych sw do ciebie, ktry jeste najlepszy z nas wszystkich. Gdy wyruszalimy na nasze wygnanie wszyscy krlowie mieli zy w oczach, widzc dobro pokonane przez zo za wyjtkiem Durjodhany, Karny, akuniego i tego ajdaka Duhasany. O krlu, ty, ktry przywyke do komfortu, nie zasugujesz na trudy swego obecnego ycia. Ty, ktry siedziae na tronie z koci soniowej wybijanym drogimi kamieniami, siedzisz teraz na poduszce z trawy kua. Dawi mnie smutek i nie mog znale spokoju patrzc na ciebie zaboconego i zakurzonego, gdy pamitam ci promieniujcego jak soce, namaszczonego past sandaow, ubranego w kosztowne jedwabie. A twoi bracia? Czy zasuguj na doznawane przez nich obecnie niewygody? Moje serce nie zaznaje spokoju, gdy patrz na nieszczsnego Bhim pogronego gboko w mylach. Dlaczego ciebie nie gniewa ten widok? Dlaczego pozwalasz na to, aby czowiek o tak potnej sile jak on, zdolny do zabicia wszystkich synw Dhritarasztry, siedzia bezczynnie w lesie w swych ubogich szatach, czekajc na tw ask? Dlaczego nie gniewa ci widok twego brata Arduny, potnego ucznika, ktry potrafi pooy trupem wszystkich krlw i rzuci wyzwanie wrogom, a ktry siedzi tu bezczynnie pogrony gboko w mylach i czeka na twe zmiowanie? Dlaczego patrzysz spokojnie na ndz obecnego ycia twych potnych braci wojownikw Nakuli i Sahadewy zdolnych do pokonania kadego wroga? Dlaczego nie gniewa ci to, e ja, crka krla Drupady, synowa wielkiego krla Pandu, zostaam zmuszona do opuszczenia paacu i ycia w lesie? O krlu, czyby nie pozostao w tobie ju nic z wojownika i czyby cay gniew z ciebie uszed, skoro cierpienie twych braci i moje nie budzi w tobie buntu? Czyby zapomnia, e nawet najmarniejsza ywa istota bdzie gardzi wojownikiem i krlem, ktry jest niezdolny do susznego gniewu i nazwie go tchrzem? Dlaczego godzisz si na przegran bdc rezultatem oszustwa i bezprawia i powstrzymujesz si od susznego gniewu? Wrg w adnych warunkach nie zasuguje na cierpliwo, gdy mona go zniszczy przy pomocy swej wasnej mocy. Potny wojownik, ktry wybacza wrogowi, ktrego moe pokona, bdzie znienawidzony przez wszystkich i zostanie potpiony przez wszystkich po wsze czasy! Mdrcy mwi, e wybaczy mona tylko temu, kto popeni niewielkie zo, czynic je niewiadomie lub temu, kto prosi o lito. Jednake nigdy nie naley wypacza temu, kto uczyni wielkie zo z caa wiadomoci i prbuje udawa, e nie wiedzia, co czyni. A takie jest zo wyrzdzone przez Durjodhan i

Ksiga III

Opowie 19

41

jego poplecznikw. Nie zasuguj na wybaczenie i musisz uy przeciw nim swego krlewskiego ora. 2. Krl Prawa wyjania, e prawdziwy autorytet ma nie ten krl, ktry unosi si gniewem, lecz ten, ktry znajc niszczce dla istnienia wiata skutki gniewu, kontroluje swj gniew, koncentrujc si na wykonaniu wasnego zadania Judhiszthira odpowiedzia: O moja pikna ono, jeeli nie odzyskamy naszego majtku drog pokojow, odwet przeciw Durjodhanie bdzie nieunikniony. Nie nadszed jednak jeszcze na waciwy czas. Dlaczego wic oczekujesz ode mnie, abym ulega niszczcej wiat namitnoci bezsilnego gniewu? Ten, kto kontroluje swj gniew pomaga swemu dobremu losowi, podczas gdy ten, kto jest do tego niezdolny, zostanie w kocu przez ten gniew zniszczony. Rozgniewany czowiek czyni zo i jest zdolny do obraania i zabijania tych, ktrzy s od niego starsi i lepsi, gdy bdc rozgniewany, traci zdolno rozrnienia midzy tym, co wypada i czego nie wypada. Zadaje bl niewinnym i oddaje honory zoczycom, otwierajc przed samym sob bramy do wiata boga mierci Jamy. Mdrzec, ktry to zrozumia, kontroluje swj gniew i powica mniejsze dobro, majc na uwadze wysze dobro. Gniew we mnie nie ronie, gdy nad nim rozmylam. Czowiek, ktry nie odpowie gniewem na gniew, obroni zarwno siebie jak i swego przeciwnika przed strasznymi skutkami rozprzestrzeniania si gniewu. Zarwno czowiek saby jak potny, ktry zdoby t wiedz, powinien powstrzyma swj gniew i wybacza. Saby obroni w ten sposb swe ycie, a silny brakiem gniewu zniszczy w kocu swego przeladowc i sam czynic dobro, zdobdzie niebo. Zwycistwo naley ostatecznie do tego, kto wybacza. Prawda zawsze w kocu pokona fasz, a agodno okruciestwo. Dalekowzroczni mdrcy nie znajduj gniewu w tych, ktrzy cieszyli si prawdziwym autorytetem, gdy dziki mdroci, ktr zdobyli potrafili powstrzyma rosnc w nich wcieko i widzie Prawd. Czowiek rozgniewany nie potrafi ani zdefiniowa poprawnie swego zadania, ani dostrzec swych ogranicze. Atakuje tych, ktrzy na to nie zasuyli i obraa starszych. Krl, aby utrzyma swj autorytet i zdolno rzdzenia, powinien wyzby si gniewu, gdy inaczej pokonany przez gniew nie potrafi wyksztaci w sobie cech uchodzcych za atrybuty autorytetu jak kompetencja, surowo, mstwo. Tylko ignorant myli gniew z autorytetem, nie widzc, e gniew pozbawia czowieka zdolnoci rzdzenia i e jest namitnoci prowadzc do zniszczenia wiata.

42

Mikoajewska

Mahabharata

O moja pikna ono, skoro znam wszystkie ze konsekwencje gniewu jake mgbym pozwoli sobie na wzrost gniewu we mnie? Jak mgbym pozwoli sobie na dokonanie tych wszystkich zbrodni, do ktrych doprowadza gniew? Musz by cierpliwy jak ziemia, gdy inaczej nie bdzie w wiecie pokoju, lecz nieustajca wojna. Gniew i wynikajcy z niego odwet nieuchronnie prowadzi do zniszczenia caego wiata. Gdy ucze zbuntuje si przeciw nauczycielowi, gdy syn uderzy ojca i ona ma do wiata wkracza bezprawie. W takim rozgniewanym wiecie przestaj si rodzi dzieci, gdy narodziny ywych istot maj swe korzenie w pokoju. Gniew doprowadzi do wyniszczenia ywych istot i do nieistnienia. wiat wci istnieje i powstaje nowe ycie dziki istnieniu w nim istot powstrzymujcych swj gniew. Czowiek powinien by cierpliwy bez wzgldu na okolicznoci, gdy istnienie ywych istot opiera si na cierpliwoci. Powiadaj nawet, e narodziy si one z cierpliwoci. Mdrcem i najwysz osob jest ten, kto obraany, bity i rozwcieczany przez silniejszego, wytrzymuje to i nadstawia drugi policzek, kontrolujc swj gniew. Taki cierpliwy czowiek jest istot o najwikszej godnoci, ktra zdobdzie niemiertelne wiaty, podczas gdy ten, kto odpowiada gniewem, zginie na zawsze wraz ze swoj mierci. Cierpliwy mdrzec Kajapa o wielkim duchu zwyk powtarza, e cierpliwo jest Prawem, rytem, Wedami, uczeniem si. Kto nauczy si cierpliwoci potrafi znie wszystko. Na cierpliwoci bazuje duchowo, ofiara, uczciwo, przeszo i przyszo, asceza i czysto. Na cierpliwoci opiera si cay wiat. Mdrzec powinien zawsze wybacza, gdy bdc zdolny do zniesienia wszystkiego co najgorsze zdobywa duchowo. Wysze wiaty zdobywaj ludzie, ktrzy wyrzekaj si swego gniewu dziki wybaczeniu, gdy wybaczanie uwaa si za nadrzdne w stosunku do odwetu. Wiedzc o tym, nie potrafi zaniecha cierpliwoci. O Draupadi, wyrzeknij si swego gniewu i uzbrj si w cierpliwo. Senior naszego rodu Bhiszma, nasz wuj Widura i nasi nauczyciele Krypa i Drona uczyli nas zawsze, aby stara si przede wszystkim osiga spokj umysu. Nie doprowadzajmy do wojny, ktra zniszczy cay nasz rd i wyrzekajc si naszego gniewu, dmy do pokoju. Sprbujmy odzyska nasze utracone krlestwo dziki naszemu naciskowi na pokj. Ten, kto zdoby wadz nad samym sob, jest zawsze cierpliwy i agodny. Jeeli Durjodhana nie zechce nam odda naszego krlestwa mimo naszej cierpliwoci, zginie marnie od swego wasnego nienasycenia i zachannoci.

Ksiga III

Opowie 19

43

3. Draupadi buntuje si przeciw Zapadniajcemu wiat, ktry uszczliwi amicych Prawo niegodziwcw i unieszczliwi sprawiedliwych Draupadi odpowiedziaa: O krlu, Zapadniajcy wiat musia zamroczy twj umys, skoro nie chcesz poda ladem swych ojcw i odpowiedzie natychmiastowym odwetem. Na tym wiecie, gdy czowiek pada ofiar przeraliwej katastrofy tak jak ty i twoi bracia, na ktr nie zasuy, nie zwalczy jej skutkw przy pomocy agodnoci i prawoci. Dla ciebie nic nie ma wikszej wartoci od prawoci. Wyrzeke si swych braci i mnie, ale nie wyrzeke si swej prawoci. Lecz spjrz na to Prawo, ktrego bronisz! Powiadaj, e Prawo, bdzie chroni krla, ktry je chroni, lecz Prawo nie chroni ciebie! Nigdy nie zamae Prawa, podajc za nim, jak cie poda za czowiekiem, a jednak twj umys zosta optany przez oszukacze pokonywanie ci w grze w koci i stracie swoje krlestwo, bogactwo, bro, braci i mnie. Bye prawy, skromny, agodny, szczodrya jednak pochon ci duch gry, sprowadzajc na ciebie katastrof. Byam oszoomiona i wypalona przez ao, patrzc na twoje cierpienie i smutek. O krlu, czowiek jest cakowicie we wadzy Pana i nie ma nic wasnego! ywe istoty s jak marionetki, ktrymi Pan manipuluje. To on zrobi ich ciaa i nimi porusza. To on, jeszcze zanim zapodni ten wiat, zadecydowa o szczciu i nieszczciu ywych istot oraz o ich smutku i radoci. Przenika on jak powietrze do wszystkich ywych istot i rozdziela midzy nie smutek i rado. Ludzie s jak uwizane ptaki lub jak pery w muszli, bdc cakowicie we wadzy Pana, nie panujc ani nad wasnym losem, ani nad losem innych. Wypeniaj rozkazy Zapadniajcego wiat, zgadzajc si z nim i powierzajc mu si. S jak powalone drzewa porwane przez wody wezbranej rzeki lub jak trawa poruszana wiatrem, nigdy prawdziwie niezaleni. Ludzie nie wiedz nic i nie od nich zaley ich szczcie i bieda. Popychani przez Pana znajduj niebo lub pieko. Ciao nazywane polem jest jedynie narzdziem, poprzez ktre wszechobecny Pan zmusza nas do dziaa, ktre w rezultacie przynosz dobro lub zo. To Pan, mieszajc umysy ywych istot przy pomocy swej magii, powoduje, e zabijaj si nawzajem wasnymi rkami. Bogosawiony Bg, nasz samo-stwarzajcy si praprzodek, pozostajc niewidoczny rani jedne ywe istoty przy pomocy innych ywych istot. Kapryny bogosawiony Pan bawi si ywymi istotami tak jak dziecko bawi si zabawk i nie postpuje z nimi jak ojciec lub matka, lecz zdaje si by motywowany gniewem jak kada inna istota. Gdy widz, jak szlachetni, moralni i skromni

44

Mikoajewska

Mahabharata

ludzie s nkani, podczas gdy niegodziwcy s szczliwi, miesza mi si w gowie. Widzc tw ndz i bogactwo Durjodhany, nie potrafi powstrzyma si od potpiania Zapadniajcego wiat za to, e dopuci do czego tak skandalicznego! C Pan zyska przez to, e nagrodzi synw Dhritarasztry, okrutnikw obraajcych wite pisma i Prawo? Jeeli ich dziaanie idzie ladem jego sprawcy, wwczas nikt inny tylko sam Pan jest zabrudzony przez zo, ktre wyrzdzi. Jeeli zo nie idzie ladem sprawcy i zwyka sia jest przyczyn wszystkiego, pozostaje jedynie pacz nad bezsilnym ludem! 4. Krl Prawa wyjania, e ten, kto jest wierny Prawu nie kieruje si w swym dziaaniu wasn korzyci, lecz realizacj powinnoci i obron autorytetu Prawa jako rda standardw pozwalajcych na zdobycie wyszych wiatw i uwolnienie czowieka od bycia ofiar wasnej dzy i gniewu Judhiszthira rzek: O Draupadi, twoje sowa s pikne i dobrze sformuowane, lecz s bezbone. Nie podam ciek Prawa w pogoni za wasn korzyci, lecz aby zrealizowa m powinno bez wzgldu na to, czy przyniesie mi to rado czy cierpienie. Zgodnie z moimi umiejtnociami robi to, do czego zostaem zobowizany, bdc posuszny tradycji i podajc za przykadem tych, ktrzy cakowicie powicili si Prawu. Mj umys sucha jedynie Prawa. Ten, kto chce czerpa osobiste korzyci na tym wiecie ze swego posuszestwa Prawu lub auje, e wykona praworzdny akt, nie uzyska nagrody, ktr daje Prawo. Prawo daje dostp do wyszych wiatw, ktre w przeciwiestwie do tego wiata s niezmienne i nie starzejce si. Nie naley traci wiary w Prawo, gdy, kto zwtpi w suszno Prawa, narodzi si w wiecie zwierzt. Saba dusza, ktra poddaje w wtpliwo suszno Prawa i ascez mdrca jest rwnie uboga w niezmienny i nie starzejcy si wiat tak jak sucy jest ubogi w mdro Wed. O Draupadi, sama na wasne oczy widziaa wielkich ascetw, ludzi o bezgranicznej duszy, ktrzy osignli doskonao wycznie dziki wiernoci Prawu. Jogowie przewyszaj nawet bogw i twierdz, e Prawo jest tym, czemu zawsze naley by posusznym. Nie pozwl wic swemu umysowi zamroczonemu przez namitno alu i gniewu, aby poddawa w wtpliwo lub urga Zapadniajcemu wiat i prawoci. Ten, kto traci wiar w Prawo, nie znajdzie nigdzie indziej dla siebie standardu i uznawszy samego siebie za najwyszy standard bdzie zuchwale lekceway lepszych od siebie. Uzna za realny jedynie widzialny wiat zaspakajajcy zmysy, tracc rozeznanie we

Ksiga III

Opowie 19

45

wszystkim innym. Nie ma odkupienia dla tego, kto zwtpi w Prawo, gdy nie osignie on wyszych wiatw. amic ustalone standardy, urgajc Wedom, prowadzony przez dz i zachanno wpadnie wprost do pieka. Nie zazna spokoju w czasie wielu nastpnych narodzin. Nie urgaj wic staroytnemu Prawu obwieszczonemu i przestrzeganemu przez mdrcw. Prawo jest bowiem drog prowadzc do niebios. wiat, ktry zarzuci Prawo, zanurzy si w gbokich ciemnociach, przypominajc wiat zwierzcy pozbawiony nirwany. Nasi staroytni przodkowie nie uprawialiby ascezy i wstrzemiliwoci, nie skadaliby ofiar, nie studiowaliby Wed, nie praktykowaliby uczciwoci, nie dotrzymywaliby zobowiza, gdyby nie przenosio to owocw. Prawu s posuszni nie tylko prorocy, ale take bogowie, boscy muzycy gandharwowie i demony asurowie i rakszasowie, gdy wiedz, e Zapadniajcy wiat nagradza za obracanie Koa Prawa. Praktykowanie Prawa jest Wiecznym Prawem i nigdy nie jest bezowocne: sami widzimy, e uczenie si i asceza rodz owoce. Urzeczywistnianie si dziaa w formie swych zarwno dobrych jak i zych skutkw naley do tajemnic bogw. Jedynie asceci, ktrzy wypalili w sobie wszelkie zo, maj do nich wgld. Nie naley poddawa w wtpliwo autorytetu bogw i koniecznoci praktykowanie Prawa tylko, dlatego e nagroda, ktr posuszestwo im przynosi, nie jest bezporednio widoczna. Pozbd si swych wtpliwoci i pogd si, e jest tak jak mwi. Pozbd si swego braku wiary. Nie krytykuj i nie urgaj Panu wszystkich ywych istot, ktry zapadnia wiat. Poznaj go, kaniaj si mu. To dziki asce Najwyszego Boga, oddany mu miertelny zdobywa niemiertelno. 5. Draupadi, widzc zadanie Krla Prawa w natychmiastowym odwecie, dowodzi, e Zapadniajcy wiat oczekuje od ludzi ducha dziaania a nie godzenia si z losem Draupadi rzeka: O krlu, nie urgam Prawu i Panu, ktry jest Ojcem wszystkich ywych istot. Przemawia przeze mnie mj smutek i al. Wysuchaj wic cierpliwie mych alw. Nie mog zrozumie, dlaczego godzisz si ze sw przegran w koci, zamiast dziaa zgodnie z Prawem wojownika? Czyby zapomnia, e kady, kto si narodzi musi dziaa od momentu narodzin a do momentu mierci, aby swym dziaaniem zarobi na rodki egzystencji w obecnym i przyszym yciu. Tylko skay istniej bez dziaania. Mdrcy twierdz, e nie naley traci odwagi, lecz robi swoje i zbroi si we wasne uczynki. Cho tylko jeden na tysic wie, jakie jest jego konkretne zadanie, to jednak zawsze jego

46

Mikoajewska

Mahabharata

zadaniem pozostaje przyczynianie si do wzrostu i ochraniania rodkw egzystencji, gdy czy mona utrzyma si przy yciu, spoywszy cay zebrany plon, nie mylc o uzyskaniu nastpnego zbioru? Nawet jeeli twoja przegrana w koci bya ci przeznaczona, to nie uwalnia ci to od dziaania. Ludzie, ktry wierz w to, e wszystko w wiecie wynika z przeznaczenia lub jest rezultatem przypadku s odstpcami od wiary, gdy tym, co wznosi ku niebu jest duch dziaania. Kto posusznie poddaje si losowi i pi szczliwy bez podejmowania dziaania, ten utonie wkrtce jak kamie w wodzie. Podobnie wierzcy w przypadek, ktrzy nie podejmuj dziaa, cho s do nich zdolni, nie utrzymaj si dugo na powierzchni, yjc jak sabeusze pozbawieni opiekuna. To, co ludzie uzyskuj od losu, przypadku, natury i swej wasnej cikiej pracy jest faktycznie owocem ich przeszych dziaa, ktry przydziela im Zapadniajcy wiat. Cho Pan przydziela ludziom dziaania w zalenoci od owocu ich przeszych dziaa, to nikt inny, lecz sami ludzie s realizatorami dziaa i za ich realizacj s oceniani i od niej zaley z jakiego ona narodz si w swym nastpnym yciu. Pan da ludziom umys, w ktrym najpierw formuuj dla siebie cel, po czym realizuj go w dziaaniach i w ten sposb, majc rozum, uwaaj si za sprawc okrelonego rezultatu wynikego z ich postanowienia. Cho nie sposb zliczy dziaa, od ktrych ostatecznie zaley sukces domu czy miasta, nie ulega wtpliwoci, e zaley on od dziaa ludzi. Cho w nasionach sezamowych jest olej, w krowie mleko, w drzewie ogie, to jednak ludzie przy pomocy wasnej inteligencji musz zaplanowa dziaania prowadzce do ich uzyskania. ycie ywych istot na ziemi zaley od zrealizowania przez ludzi takich planw dziaa. atwo odrni dziaania dobrze zaplanowane i wykonane przez dziaajcego od le zaplanowanych i wykonanych. Ludzie s wychwalani wanie za jako realizacji dziaa. Cho rezultat dziaa nie zaley wycznie od ich wykonawcy, ludzie zgodnie z nakazem Manu zawsze powinien podejmowa dziaania. Jeeli dziaaj, ich prby w kocu zrealizuj si, przynoszc owoce, podczas gdy nie podejmujc dziaa nie maj nawet szansy na uzyskanie ich owocw. I nawet wwczas, gdy nie uda si im osign chcianego rezultatu, samo podjcie przydzielonych ludziom dziaa oczyszcza z poczucia winy. O krlu, godzc si na ycie w lesie jestemy cakowicie bezuyteczni. Nie moemy wykonywa dziaa, ktre Zapadniajcy wiat przydzieli ludziom w naszym wieku i z nasz pozycj

Ksiga III

Opowie 19

47

spoeczn. Oczy si z wtpliwoci i podejmij prb odzyskania ukradzionego ci majtku, gdy taki jest twj obowizek i nawet jeeli nie uzyskasz zamierzonego rezultatu, podejmujc przydzielone ci dziaanie zdobdziesz saw dla siebie i swoich braci. Jeeli nie uda ci si zrealizowa twego celu, nie bdzie to poczytane za tw win. Takie widzenie przyjmuj mdrcy i nie obwiniaj siebie za porak dziaania. Prawdziw porak jest niepodejmowanie przydzielonych komu dziaa, gdy bez ich podjcia nie moe by nawet nadziei na ich owoce. Mdry czowiek, biorc pod uwag sw dzielno, zdolnoci i rne inne czynniki, dziaa jak sam bg na rzecz wasnego dobrobytu. Naley dziaa, biorc sw dzielno za nauczyciela: dzielno jest podstawow si dla tego, kto chce uzyska wysze wiaty dziki dyscyplinie dziaania (karma joga). 6. Bhima namawia Krla Prawa do walki o odzyskanie majtku zgodnie z adem wojownika i porzucenia wiernoci Prawu, ktre przynosi cierpienie Bhima przesuchujcy si sowom Draupadi, ciko wzdychajc, rzek gniewnie do Judhiszthiry: O krlu, Draupadi ma racj. Dlaczego pogodzie si ze sw przegran w koci i nie czynisz tego, co naley do obowizkw krla? Dlaczego bdc wojownikiem, zgadzasz si na to, aby y jak bramin i wyrzekasz si krlewskiego obowizku walki o utracony majtek? Durjodhana odebra nam nasze krlestwo nieuczciwie i bezprawnie dziki oszustwu. Ukrad nam je tak jak szakal kradnie kawaek surowego misa lwu. Dlaczego w swym powstrzymywaniu si od odwetu zasaniasz si jakim strzpem Prawa, ktrym jest twoje zobowizanie si do zaakceptowania przegranej w tej oszukaczej grze i akceptujc przegran umartwiasz si na tej pustyni ascezy, zamiast myle o odzyskaniu majtku, ktry umoliwi ci nie tylko praktykowanie krlewskiego Prawa, ale take czerpanie ze swego majtku Przyjemnoci? To dlatego, e bylimy tobie posuszni, pozwolilimy na to, aby wykorzystano nasz prawo i podstpnie ukradziono nam nasze krlestwo, cho na jego stray sta Arduna i jego uk Gandiwa, zdolny do pokonania w uczciwej walce nawet samego krla bogw Indr. Wycznie z racji twej linii postpowania i twego uporu, aby by wiernym Prawu, dopucilimy do tego, e ywcem wyrwano z nas nasz msko i si. Czy dla wojownika takie upokorzenie nie jest gorsze ni mier? Kontrolujc si na twj rozkaz i powstrzymujc nasz suszny gniew, sprawilimy bl naszym przyjacioom i ucieszylimy naszych wrogw. Naszym bdem byo to, e bylimy tobie jako naszemu krlowi posuszni,

48

Mikoajewska

Mahabharata

zamiast natychmiast wybi do nogi wszystkich synw Dhritarasztry i ich poplecznikw. Nasza prawo zwizaa nam donie i bd ten pali nas ywym ogniem. Popatrz na t zwierzc nor, z ktrej uczynie nasz dom. To nie jest miejsce godne wojownika, lecz kryjwka tchrza, ktrej nie zechce odwiedza nikt wyposaony w si. Nikomu z nas si ona nie podoba. Czy dla wojownika moe by co gorszego ni ycie jak tchrz? Ty jeste Prawem, ty krzyczysz Prawem. Umartwiasz si jak bramin realizacj swych przysig i zobowiza. Czyby zapomnia, e jeste wojownikiem? Dlaczego wyrzekasz si swej mskoci i chcesz y jak eunuch? Czyby zapomnia, e jedynie tchrz zgadza si na zaakceptowanie swej przegranej, gdy jest niezdolny do odmiany swego losu. Ze swoj wizj, zdolnociami i mnoci, lecz zbyt skonny do szlachetnoci, zdajesz si nie widzie okropnoci naszej obecnej sytuacji. O krlu, dlaczego powstrzymujesz si od odwetu? Ju zbyt dugo powstrzymywalimy si od odpacenia synom Dhritarasztry za ich czyny w sposb godny wojownika i teraz maj nas oni za cakowicie nieudolnych, co jest dla wojownika bardziej upokarzajce ni bycie pokonanym na polu bitwy. Nie podejmujc natychmiastowego odwetu, wystpujemy przeciw Prawu naszej wasnej kasty. Dlaczego dotrzymanie swego wasnego sowa uwaasz za wysze Prawo ni wypenianie obowizku wojownika? Zadaniem wojownika jest prowadzenie wojny, aby zdoby saw i pokona wroga. Walczc o odzyskanie krlestwa, ktre nam ukradziono, zdobdziemy saw, podczas gdy twoje Prawo przynosi nam i naszym sprzymierzecom jedynie cierpienie. Takie Prawo nie moe by Prawem i musi by wystpkiem. Jak moe mie suszno krl, ktry znosi katusze spowodowane wasn wiernoci Prawu dla samej wiernoci Prawu? Nie dostrzega on celu Prawa, ktre powinno suy Zyskowi i Przyjemnoci i jest jak lepy, ktry nie dostrzega promieni soca. Prawo nie suy samemu Prawu, lecz zdobywaniu Zysku i Przyjemnoci. Podobnie Zysku nie zdobywa si dla samego Zysku, a Przyjemnoci dla samej Przyjemnoci. Prawo i Zysk s warunkami koniecznymi Przyjemnoci jak drewno do podpaki jest koniecznym warunkiem ognia. Tak jak Zysk opiera si na Prawie tak uprawianie Prawa jest moliwe jedynie dziki Zyskowi i powinno prowadzi do Zysku. Te dwa cele maj siebie nawzajem za rdo jak monsun i ocean. Dlatego czowiek, ktrego celem jest zdobycie Zysku, szuka Prawa, a ten ktrego celem jest uzyskanie Przyjemnoci, szuka Zysku. Znajc trzy cele ludzkiego dziaania, ktrym jest Prawo,

Ksiga III

Opowie 19

49

Zysk i Przyjemno, czowiek nie powinien koncentrowa si wycznie na realizowaniu jednego z nich, lecz wszystkich trzech. O krlu, aby mie Zysk trzeba posiada majtek. Jego utrata jest nieszczciem. I takie nieszczcie wanie nas spotkao. Twoi przyjaciele wychwalaj ci za twoje dziaania takie jak obdarowywanie prezentami, skadanie ofiar, przestrzeganie nauk Wed. Prawo jest najwyszym nakazem i zawsze przynosi owoce. Jednake dziaa tych, cho powinny by kultywowane, nie moe wykonywa krl, ktry nie posiada majtku. Wierno krlewskiemu Prawu wymaga ogromnego majtku, ktrego nie mona uzyska ebrzc jak bramin. Obowizkiem krla jest poszerzanie swego majtku dziki swej sile i mnoci. O krlu, obud si i przypomnij sobie o tym wiecznym Prawie wojownika. Rodzc si jako krl zostae przeznaczony do wykonania dzikich uczynkw, aby chroni swych poddanych. Staniesz si pomiewiskiem dla ludzi, jeeli tego nie uczynisz. Poka sw odwag, pozbd si saboci swego umysu, obud w sobie znowu serce magnata. adnemu krlowi nie udao si nigdy podbi wiata poprzez skupianie swej myli wycznie na wiernoci Prawu. Czy jest na wiecie ucznik lepszy od Arduny i czy w uyciu maczugi jest kto lepszy ode mnie? Odzyskaj swe ambicje! Aspiruj do bycia socem! Powi swe zobowizanie do zaakceptowania przegranej w koci na rzecz realizacji Prawa wojownika, ktre nakazuje podjcie odwetu. Mdrzec powica mniejsze Prawo na rzecz waniejszego. Twym obowizkiem jest ochrona twego krlestwa! To prawda, e walczc o odzyskanie krlestwa, uczynisz wiele za. Lecz krlestwa zdobywa si oszustwem, szepczc sodkie swka do ucha tego, ktrego umys opanoway nienasycenie i zachanno. Na oszustwo Durjodhany odpowiedz oszustwem. Bogowie w ten wanie sposb pokonali swych starszych i bogatszych braci, demonw asurw. Bdc w peni wiadomy nieuchronnego zepsucia i za, ktre charakteryzuje tych, co zdobyli potg, pokonaj swego wroga poprzez oszustwo. Wszelkie zo, ktre krl uczyni, bronic swego kraju, zmyje on z siebie, skadajc bogat ofiar i oferujc braminom tysice krw. Takie jest Prawo wojownika. To prawda, e twj lud, gromadzc si na rnych zebraniach, wychwala ci, potpiajc synw Dhritarasztry, gdy bramini i starszyzna z nadziej i radoci opowiadaj o sile twych obietnic i o tym, e ani chaos, w ktrym si znalelimy, ani podo, czy zachanno, lk, czy egoizm nie skoniy ci do zamania ich. Lecz wojownik nie moe pozostawa czysty jak bramin i waha si pomidzy mnoci i wyrzeczeniem. Pozostaw braminom to, co

50

Mikoajewska

Mahabharata

bramiskie. Wsid do swego rydwanu, przygotuj sw bro i odprowadzany przez gone recytacje braminw rusz do Hastinapury majc przy sobie nas uzbrojonych jak trujce we bdcych jak Indra gotowy do zabicia Wrtry. Zetrzyj w proch swych wrogw swym splendorem i odbierz nasz majtek synom krla Dhritarasztry. 7. Krl Prawa wyjania, e wierno Prawu jest dla niego waniejsza od majtku i bez wzgldu na konsekwencje musi pozosta wierny swemu sowu i wyrzec si na trzynacie lat motywowanego uraz odwetu Krl Prawa rzek: O bracie, twoje ostre, niweczce i ranice mnie sowa nie s bez racji. Rozumiem ich gorycz, gdy to moja linia postpowania przyniosa na nas to nieszczcie. To ja podjem gr w koci, traktujc j jak pole bitewne i majc zamiar pokonania Durjodhany i odebrania mu jego krlestwa. Gdy w imieniu Durjodhany komi rzuca akuni, uywajc trikw, ktrych nie znaem, zrozumiaem jego przebiego. I cho widziaem, e koci s mu posuszne, bdc wojownikiem, nie potrafiem powstrzyma si od odwetu, oferujc dalsze stawki, gdy gniew i potrzeba odzyskania utraconego majtku zniszczyy mj rozum. Gdy wojownikiem zawadnie mstwo, wadza i duma, trudno mu si powstrzyma od kontynuowania niszczcego i niekoczcego si odwetu, zanim nie ulegnie sam cakowitemu zniszczeniu. O bracie, nie zaprzeczam racji twych sw, lecz mimo mojej oczywistej winy, sdz, e pokonanie mnie przez ducha gry i nasze cierpienie byo moim przeznaczeniem, wyzwaniem rzuconym nam przez Pana, testem siy mej prawoci. Kroczc odwanie ciek Prawa wojownika wyzwany przez Durjodhan stanem do gry i straciem wszystko, gdy nie zaprzestajc odwetu prbowaem odzyska mj utracony majtek, zgaszajc nastpne stawki. Teraz Pan da ode mnie wyrzeczenia si na jaki czas odwetu, gdy nakaza mi, abym po uratowaniu nas z niewoli przez Draupadi, zosta ponownie wezwany do gry i abym wwczas na oczach wszystkich uczciwych ludzi zebranych w Gmachu Gry da moje sowo, e jeeli przegram wyrzekniemy si na trzynacie lat odwetu. I daem moje sowo, e udamy si do lasu na dwanacie lat i nastpnie w cigu trzynastego roku bdziemy y wrd ludzi w przebraniu. Jeeli zostaniemy odkryci bdziemy musieli uda si do lasu na dalsze dwanacie lat. Jeeli jednak nikt nas nie rozpozna, otrzymamy nasze krlestwo z powrotem. Nie potrafi zama danego przeze mnie sowa nawet za cen odzyskania krlestwa. Dla tego, kto jest szlachetny, wadanie ziemi za cen zadania kamu wasnym sowom jest gorsze ni mier.

Ksiga III

Opowie 19

51

O bracie, jaka szkoda, e nie spalie moich doni, gdy porwa mnie duch gry tak jak chciae to uczyni, zanim Arduna ci powstrzyma. auj e nie ukazae caej swej mnoci, zanim daem moje sowo i zaakceptowaem wyrzeczenie si na trzynacie lat odwetu. Krytykujesz mnie dopiero teraz, gdy jest ju na odwet za pno, gdy waciwy czas dziaania ju min. O bracie, ywym ogniem pali mnie bl, gdy pomyl o tym, e po pokonaniu mnie przez ducha gry wszyscy patrzylimy biernie na molestowanie naszej ony Draupadi, pozwalajc na to mimo naszej mnoci. Teraz jednak nie moemy nic uczyni i musimy czeka, a wypeni si czas naszego zobowizania do pokoju. Jestem przekonany, e prawdziwym bohaterem jest nie ten, kto na oszustwo odpowie oszustwem, lecz ten, kto upokorzony przez oszustwo, nie odpowie na oszustwem, lecz bogatszy w wiedz o skutkach niepohamowanej wendety potrafi znie nawet wicej upokorze, aby unikn nieprzemylanego odwetu. To on w kocu zdobdzie cay majtek dostpny na tym wiecie i jego wrogowie bd bili mu pokony. Jego przyjaciele bd go namitnie kocha i znajd w nim oparcie jak bogowie znajduj oparcie w swym krlu Indrze. Ponad ycie i majtek stawiam wierno Prawu, gdy ani krlestwo, ani synowie, ani sawa czy bogactwo nie dorwnaj nawet uamkowi wartoci Prawdy. Sowa Krla Prawa nie przekonay cakowicie Bhimy, ktry rzek: O krlu, nie moesz umawia si z Czasem i czeka z odwetem trzynacie lat. Krl, ktry nie spaci dugu i ktrego stosunek do odwetu jest niezrozumiay, utonie w bocie. ycie krla, ktry nie ma do siy na rewan jest bezuyteczne. O krlu, dlaczego si wahasz? Przed sw straszn porak w grze w koci zwyke zabija swych wrogw i cieszy si si swych ramion. Dla czowieka, ktry moe zemci si na oszucie, odpowiadajc oszustwem, nawet wynike z odwetu pieko wydaje si niebem! Uraza pali mnie silniej ni ogie i nie potrafi znale chwili spoczynku. Podobnie Arduna pogry si w boleci jak lew zapany w sida, tumic z trudem gromadzce si w nim gorco. Take Nakula i Sahadewa siedz oszoomieni i otpiali. Cho tylko Draupadi i ja dajemy upust naszemu gniewowi, jest pewne to, e oni te chc wojny. Czy wojownik moe wyobrazi sobie wiksze nieszczcie od bycia pozbawionym krlestwa przez gorszych i sabszych i pozwalanie im na to, aby cieszyli si swym zwycistwem? aden z nas nie pochwala tego, e znosisz cierpliwie wasne ponienie, nie chcc zabrudzi zemst swego prawego charakteru, bdc w kleszczach ciepych uczu i agodnoci, ktre nie przystoj wojownikowi. Bdc wojownikiem, jeste potulny jak

52

Mikoajewska

Mahabharata

bramin. Tych dwch porzdkw nie da si pogodzi. Wojownik musi by twardy, podstpny, uywajcy ycia. Podejmujc odwet wykonamy zadanie, ktre do nas jako wojownikw naley, szczeglnie e Durjodhana nigdy nie odda nam dobrowolnie krlestwa. yjemy ju w tym lesie trzynacie miesicy. Zastp wic rok przez miesic i uznaj, e wypenio si do koca twe zobowizanie do pokoju. O krlu, zdecyduj si na zabicie swych wrogw, gdy najwyszym obowizkiem magnata jest walka! Krl Prawa wysuchawszy sw Bhimy, ciko westchn i pogry si w mylach. Wreszcie zadecydowawszy, gdzie ley jego obowizek, rzek: O bracie, nie zaprzeczam susznoci twych sw, lecz we sobie do serca to, co ja mam do powiedzenia. Ze uczynki dokonane wycznie w imi przemocy tylko rani i nie przynosz pokoju. Dziaanie realizuje swj cel, gdy jest przemylane, dobrze zaplanowane i dobrze wykonane. wiadomy swej wasnej siy i przepeniony gniewem uwaasz, e natychmiastowe uderzenie na Kauraww jest tym, co naley zrobi. Lecz wojna z Kaurawami nie jest zwyk wojn. Dlaczego spieszysz si do wymordowania caej swej rodziny? Ponadto pokonanie Durjodhany z broni w rku nie jest tak atwe jak twj gniew kae ci sdzi. Po stronie Durjodhany stanie wielu krlw, ktrych my poprzednio atakowalimy i ktrych Durjodhana, majc peny skarbiec, moe przekupi. Co wicej po jego stronie zmuszony bdzie stan senior naszego rodu Bhiszma, nasi nauczyciele Krypa, Drona i inni wielcy wojownicy, ktrzy cho myl tak jak my, nie bd mogli si wyrzec swej lojalnoci wobec Hastinapury. Nie tylko dysponuj oni bosk broni, lecz tak jak my syn z tego, e nigdy nie zbaczaj ze cieki Prawa. Bdziemy musieli zabi najdroszych naszemu sercu ludzi, ktrych nie potrafi podczas bitwy pokona sami bogowie pod wodz Indry. Durjodhana ma te po swej stronie Karn, ktry jest rwny Ardunie. Aby zabi Durjodhan bdziemy musieli zniszczy cay nasz wiat i zniszczy cay nasz rd. Bhima syszc te sowa, nie mg zaprzeczy ich prawdziwoci i strwoony przez nie i zaniepokojony nie powiedzia ju nic.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(31) The Mountain Man, 28.1-37.40.

Ksiga III

Opowie 20

53

Opowie 20 Bogowie oddaj umartwiajcemu si Ardunie swoj bro i czyni z niego wojownika we wasnej sprawie
1. Bramin Wjasa przekazuje Krlowi Prawa tajemne mantry, dziki ktrym Arduna bdzie mg uda si do wiata Indry, aby prosi go o bosk bro potrzebn mu do pokonania w nadchodzcej wojnie tych, ktrzy tak bro posiadaj; 2. Arduna wyrusza na spotkanie z Indr i gdy go spotyka, Indra przypomina mu, e obieca da mu bosk bro dopiero wwczas, gdy znajdzie on ask u Najwyszego Boga iwy; 3. Arduna szuka aski iwy, poddajc si umartwieniom i iwa ukazuje si przed nim w formie rywalizujcego z nim myliwego i najpierw pozbawia go w walce zmysw, a nastpnie przywraca go do ycia, informujc go, e jest on inkarnacj proroka Nary i obdarowujc go sw broni Paupat zdoln do zniszczenia wszechwiata; 4. Indra i pozostali stranicy wiata (Jama, Waruna, Kubera) ukazuj si przed umartwiajcym si Ardun, czczc w nim staroytnego mdrca i obroc bogw Nar i obdarowuj go sw bosk broni; 5. Indra zaprasza Ardun do swego krlestwa, gdzie obdarowuje go broni bogw i zaprasza do dzielenia z nim tronu; 6. Indra wyjania zdziwionemu prorokowi Lomasie, e Arduna dzieli z nim tron, dlatego e jest inkarnacj proroka Nary i e naley mu si hod bogw, gdy narodzi si ponownie na ziemi po to, aby oczyci j z demonw i wzmocni si bogw; 7. Dhritarasztra dowiaduje si o zdobyciu boskiej broni przez Ardun i przewiduje mier swych synw, gdy w bitwie midzy dwiema rwnowacymi si siami dysponujcymi bosk broni tylko cakowite fizyczne wyniszczenie stron moe przynie pokj.

Gdy prorok Lomasa zauway, e obok Indry na tym samym tronie siedzi Arduna, pomyla: Jak to jest moliwe, aby miertelny wojownik Arduna dors a do tronu krla bogw Indry? Jakie s jego zasugi, jakie wiaty on zdoby, e osign miejsce, ktremu oddaj cze sami bogowie? (Mahbharta, 3(32) Arjunas Journey to the World of Indra, 45.10-15) 1. Bramin Wjasa przekazuje Krlowi Prawa tajemne mantry, dziki ktrym Arduna bdzie mg uda si do wiata Indry, aby prosi go o bosk bro potrzebn mu do pokonania w nadchodzcej wojnie tych, ktrzy tak bro posiadaj Cho Krl Prawa wyrzek si odwetu na trzynacie lat, nie opuszczaa go myl, e gdy czas jego zobowizania do przebywania na wygnaniu si skoczy, bdzie musia podj wojn z Durjodhan, gdy nic nie uciszy urazy Draupadi wywoanej maltretowaniem jej w Gmachu Gry oprcz krwi jej przeladowcw. Wojna z Durjodhan oznaczaa wojn przeciw caemu rodzinnemu gniazdu, gdy zarwno senior rodu Bhiszma jak i bramini Drona i Krypa byli zbyt prawi, aby mc zama swe zobowizanie do obrony

54

Mikoajewska

Mahabharata

Hastinapury i stan po ich stronie, nawet uwaajc ich spraw za suszn. Gdy Pandawowie stan na polu bitewnym po przeciwnej stronie ni starszyzna ich wasnego rodu, bd musieli ich zabi, gdy bitewnym obowizkiem wojownika jest walka i zwycistwo. Jak jednak pokona wielkich wojownikw Hastinapury, w ktrych posiadaniu byy rne rodzaje boskiej broni, skoro nawet Arduna nie potrafi stawi czoa ich umiejtnociom? Pewnego dnia niespodziewan wizyt zoy Pandawom ich dziadek i wielki jogi Wjasa, ktry zabrawszy Judhiszthir na stron, rzek: O Krlu Prawa, dziki memu duchowemu wgldowi znam twe niespokojne myli i przybyem tu specjalnie po to, aby dziki mej znajomoci witych pism rozproszy opanowujcy twj umys lk przed wyrokiem losu. To Pan stawia przed tob przeraliwe zadanie, czynic twym obowizkiem zabicie seniora wasnego rodu Bhiszmy, najszlachetniejszego z szlachetnych oraz twych nauczycieli, ktrych darzysz najwyszym szacunkiem i mioci. Odzyskaj zimn krew, wysuchaj mnie i zrealizuj swymi wasnymi uczynkami to, co ci powiem, aby by gotowym do sprostania swemu strasznemu zadaniu, gdy nadejdzie na to waciwy czas. Przyjmij ode mnie tajemne mantry zwane Magicznymi Zaklciami. Praktykuj je tak dugo jak uznasz to za stosowne i nastpnie przeka je Ardunie, gdy po otrzymaniu ich od ciebie stanie si on zdolny do pokonania tych czonkw twego rodu, ktrych boskiej broni si obawiasz. Mantry te pozwol mu bowiem dotrze do wiata krla bogw Indry oraz boga bogw iwy, a take stranikw wiata Waruny, Kubery i Jamy i bdzie mg poprosi ich o dar boskiej broni. Po dotarciu do wiata bogw potrafi bez trudu uzyska od nich ten dar, gdy posiada wielkie umiejtnoci ascezy i charakteryzuje si naturaln uprzejmoci. Wiedz, e cho w obecnym yciu jest on wojownikiem, to jednak w jego miertelnym ciele naprawd narodzi si wielki prorok, staroytny i niemiertelny bg Nara, ktry towarzyszy Narajanie i ktry wraz z Narajan jest wieczn czci boga Wisznu. Po otrzymaniu od bogw ich broni potrafi on dokona wielkich bohaterskich czynw. Bramin Wjasa przekaza Judhiszthirze obiecan magiczn wiedz i poradzi mu take, eby wraz z brami ruszy dalej w las i zmieni swe miejsce zamieszkania, gdy zbyt dugie przebywanie w jednym i tym samym miejscu zakca spokj ascetw, a take zabijanie w jednym miejscu zbyt wielu jeleni i spoywanie zbyt wielu lenych rolin przez towarzyszcych mu braminw moe zakci rwnowag w przyrodzie. Pandawowie opucili wic wkrtce Las Dwaitawana i przenieli si wraz z towarzyszcymi im braminami do innej czci Lasu Kamjaka, gdzie mieszkali przez jaki czas, polujc na jelenie przy pomocy swych rytualnie

Ksiga III

Opowie 20

55

oczyszczonych strza, suchajc dwikw Wed nuconych przez braminw i skadajc ofiary nalene przodkom i bogom oraz obdarowujc braminw. 2. Arduna wyrusza na spotkanie z Indr i gdy go spotyka, Indra przypomina mu, e obieca da mu bosk bro dopiero wwczas, gdy znajdzie on ask u Najwyszego Boga iwy Judhiszthira dugo praktykowa w swym umyle przekazane mu przez Wjas mantry, a pewnego dnia zawezwa do siebie Ardun i gdy znaleli si sami, rzek: O Arduna, caa sztuka ucznictwa jest obecnie w posiadaniu Bhiszmy, Krypy, Drony i jego syna Awatthamana. Znaj oni wszystkie bramiskie, boskie i demoniczne sposoby wypuszczania z uku strza jak i obrony przeciw nim. Durjodhana, ktry wada obecnie ca ziemi, asi si do nich, obdarowujc ich prezentami, sprawiajc im przyjemno i traktujc ich jak swoich guru. Gdy dojdzie do wojny, bd zmuszeni stan po jego stronie. Dla nas ty jeste ostatni desk ratunku, gdy od twych umiejtnoci posugiwania si ukiem bdzie zaleao przechylenie szali zwycistwa na nasz stron. Podejmij si wic realizacji zadania, ktre wanie zamierzam ci powierzy. Pozwl mi przekaza ci tajemn wiedz, ktr swego czasu obdarowa mnie bramin Wjasa, proszc, aby po otrzymaniu jej ode mnie, wykorzysta j w praktyce. Dziki niej cay wszechwiat stanie si dla ciebie widzialny cznie z bogami. Posiadajc j, musisz podj wszelki trud szukania aski u bogw, poddajc si surowym umartwieniom i yjc jak gniewny pustelnik o ognistym usposobieniu, ktry nie rozstaje si ze swym ukiem, zbroj i mieczem. Musisz uda si w kierunku pnocnym, nie pozwalajc adnej ywej istocie, aby ci mina i musisz dotrze do wiata Indry, w ktrego rkach znajduje si caa boska bro i moc, gdy wszyscy bogowie oddali mu j, aby mg pokona Wrtr. Ca bosk bro znajdziesz zgromadzon w jednym miejscu. Poddaj si wic odpowiednim uwicajcym rytuaom, przyjmij ode mnie tajn wiedz i rusz w drog do wiata Indry, aby mc poprosi go o bro bogw. Arduna podda si wic uwicajcym rytuaom, kontrolujc swe ciao, sowa i myli, podczas gdy Judhiszthira przekaza mu tajemn wiedz, ktr otrzyma od bramina Wjasy i da mu rozkaz wyruszenia w drog. Po zoeniu ofiary do ognia i otrzymaniu bogosawiestw braminw nieustraszony wojownik z ukiem gotowym do strzau i z koczanami niewyczerpalnych strza zawieszonymi na ramieniu, gboko wzdychajc i spogldajc ku

56

Mikoajewska

Mahabharata

niebu, stan przed swymi brami i ich on Draupadi gotowy do wyruszenia w drog. Draupadi rzeka do niego na poegnanie: O Arduna, niech speni si wszystkie twoje i twej matki yczenia i oby nigdy wicej nie musia narodzi si w kacie wojownikw i prowadzi wojen. Wracaj szybko, gdy cho twoi bracia bd wspomina i wychwala twe bohaterskie czyny, nie zaznamy spokoju dopki nie wrcisz. Nasze szczcie i ycie spoczywa w twych rkach. Niech chwaa bdzie Zapadniajcemu wiat. Bd bogosawiony i krocz drog bezpieczn i woln od zasadzek zastawianych na ludzi przez istoty ziemskie i niebieskie. Arduna na poegnanie okry z szacunkiem swych braci i ich domowego kapana Dhaumj i wyruszy w drog potny i skoncentrowany, trzymajc w doni swj uk i skupiwszy sw myl na Indrze. Dziki swej jodze dotar do witych gr Himalajw w jeden dzie, gdy porusza si z szybkoci myli jak wiatr. Gdy dotar do Indrakili usysza rozkazujcy gos: O Arduna, stj. Zatrzyma si wic i dostrzeg siedzcego u stp drzewa wychudzonego ascet rozsiewajcego wkoo blask swej bramiskoci. Asceta rzek do Arduny: O wojowniku, kim jeste? Dlaczego przychodzisz w penym uzbrojeniu tutaj, gdzie nie uywa si broni. W tym miejscu przebywaj jedynie bramiscy asceci, ktrzy kontroluj zarwno swj gniew jak i rado, pograjc si w dogbnym spokoju. uk i walka s tu bezuyteczne. Od wic sw bro, gdy cieka wojownika dobiega tu kresu. Mimo usilnych nagabywa ascety Arduna pozosta wierny swemu zadaniu i nie chcia odoy swego uku na bok. Wwczas asceta rozemia si i rzek: O synu, twj upr podoba mi si. Dowiedz si, e jestem Indr. Powiedz mi, czy masz jakie yczenie, ktre mgbym speni? Arduna pokoni si krlowi bogw i zoywszy pobonie donie, rzek: O krlu bogw, przyszedem a tutaj, by prosi ci o moliwo poznania wszelkiej broni, jaka istnieje. Indra rzek ze miechem: O synu, zaszede a tutaj, aby prosi o bro? Ju ci powiedziaem, e w tym miejscu bro jest bezuyteczna i nie mona nic ni wskra. cieka wojownika tu si koczy. Wybierz raczej wiat, do ktrego chciaby si std uda, a ja speni twoje yczenie. Arduna odpowiedzia: O Indra, nie pragn boskoci, szczliwoci lub zdobycia wadzy nad bogami. Pragn jedynie pomci mych braci, ktrych pozostawiem w lesie, gdy jeeli tego nie zrobi, nie znajd ucieczki przed m hab w adnym ze wiatw. Indra odpowiedzia: O Arduna, po pokonaniu mnie w walce o Las Khandawa i nakarmieniu nim nienasyconego godu Ognia, obiecaem, e dam Ci wiedz na temat boskiej broni, ktr skupiam w mym rku, jeeli uda ci si zdoby

Ksiga III

Opowie 20

57

ask Najwyszego Pana wszystkich ywych istot, boga bogw, trjokiego iwy trzymajcego w doni swj potny trjzb i mieszkajcego na wysokociach. Postaraj si wic tego dokona, gdy wwczas bdziesz mg uda si do nieba, gdzie otrzymasz ode mnie bro trzydziestu bogw, aby pomci swych braci. Wyrzekszy te sowa Indra znikn, pozostawiajc Ardun samego na szczytach Himalajw otoczonych przez chmury, w lesie, ktrego nie dotkna stopa ludzka, z myl gboko skoncentrowan na swym zadaniu i zanurzonego w swej jodze. Z dala dochodzi go dwik konch i bbnw, a z nieba sypa si deszcz kwiatw. Kwiatami obsypane byy rwnie otaczajce go drzewa, a w na brzegu pyncego niedaleko strumienia o wodach chodnych, witych i czystych przechadzay si pawie i inne ptaki. 3. Arduna szuka aski iwy, poddajc si umartwieniom i iwa ukazuje si przed nim w formie rywalizujcego z nim myliwego i najpierw pozbawia go w walce zmysw, a nastpnie przywraca go do ycia, informujc go, e jest on inkarnacj proroka Nary i obdarowujc go sw broni Paupat zdoln do zniszczenia wszechwiata I w tym piknym zaktku Arduna z wosami zwizanymi w ciki wze skupi sw myl na bogu bogw iwie i podda si surowym umartwieniom. Odoywszy na bok bro, okryty jedynie traw i kor drzewn, trzymajc w doni kij i skr jelenia, odda si medytacjom. ywi si jedynie owocami, jedzc przez pierwszy miesic co czwarty dzie, przez drugi miesic co smy dzie, a przez trzeci miesic co dwa tygodnie i mia martwe, opade z drzew licie za swe posanie. Podczas czwartego miesica ywi si jedynie wiatrem, stojc ze wzniesionymi ramionami na czubkach palcw i oczyszczajc bezustannie swe ciao kpiel, jania jak byskawica lub kwiat lotosu. Wielcy prorocy zaniepokojeni si umartwie Arduny udali si do iwy i padajc przed nim pokornie na ziemi, rzekli: O bogu bogw, ten potny Pandawa dotar a do szczytw Himalajw i poddaje si tak cikim umartwieniom, e wytworzone przez niego gorco unosi si ku niebu. Niepokoi nas to, gdy nie wiemy, jaki cel chce on w ten sposb osign. Czy nie byoby lepiej go zatrzyma. iwa odpowiedzia: O prorocy, wrcie spokojnie tam, skd przybylicie. Znam zamiary Arduny i wiem, e nie umartwia si on po to, aby zdoby niebo, wadz lub dugie ycie, lecz aby mnie zobaczy i dziki mej asce zdoby bosk bro potrzebn mu do pomszczenia swych braci. Jeszcze dzi speni jego yczenie.

58

Mikoajewska

Mahabharata

Usyszawszy te sowa, uspokojeni prorocy powrcili do swych pustelni, podczas gdy bogosawiony bg bogw iwa, ktry oczyszcza z wszelkiego za, przybra posta czowieka z gr, potnego jak drzewo kankana, janiejcego piknem jak gra Meru i uchwyciwszy swj uk i strzay zstpi w d w pomieniu ognia w towarzystwie swej maonki Umy, tysicy kobiet i rnych najdziwniejszych stworw. Gdy iwa zstpowa na ziemi, cisza zalega cay las. Zamilky nawet strumienie i ptaki. iwa idc w kierunku miejsca, gdzie Arduna poddawa si surowej ascezie, zobaczy demona rakszas Muk, ktry przybra posta dzika z intencj zabicia Arduny. W tym samym momencie dzika dostrzeg rwnie Arduna i uchwyciwszy za swj uk Gandiw, nacign ciciw i wymierzajc sw strza w jego kierunku, rzek: O dziku, dlaczego chcesz zabi mnie niewinnego? Poegnaj si lepiej z yciem, gdy ja pierwszy ci zabij! Lecz zanim zdy wypuci sw strza, dostrzeg nagle stojcego przed nim myliwego, ktry rzek: O czowieku, zatrzymaj sw strza, gdy bestia, do ktrej mierzysz, naley do mnie. To ja pierwszy wycelowaem m bro w kierunku tego dzika! Arduna jednake zignorowa sowa myliwego i wypuci z uku sw strza dokadnie w tym samym momencie, w ktrym przebrany za myliwego iwa wypuci strza ze swego uku. Obie strzay dosigy rwnoczenie tego samego celu z si pioruna, pozbawiajc ycia przemienionego w dzika demona, ktry pad trupem na miejscu, wracajc do swej zwykej demonicznej formy. Arduna spojrza na myliwego o zocistym kolorze bez gniewu i z umiechem, gdy w gbi serca by szczliwy. Rzek: O zocisty czowieku z gr, kim jeste i dlaczego wdrujesz po tym dzikim pustkowiu w otoczeniu tego tumu kobiet? Czy nie ma w tobie lku przed t przeraliw dungl? Dlaczego strzelasz do tego samego, co ja celu, pragniesz tego, co naley do mnie i wyzywasz mnie w ten sposb do walki? Bez wzgldu na to, czy kierowae si kaprysem, czy lekcewaeniem, nie ujdzie ci to pazem, gdy to, co uczynie jest niezgodne z zasadami polowania. Myliwy rozemia si i rzek dziwnie agodnym gosem: O czowieku, to nie ty mnie, lecz ja ciebie zabij, gdy to ty rzucie mi wyzwanie, amic zasady polowania. Ja pierwszy zobaczyem dzika i w zwizku z tym nalea on do mnie. Poza tym to moja a nie twoja strzaa go zabia. Jeste zbyt zalepiony wiar we wasn si i zrzucasz sw win na mnie. To nie ja ciebie, lecz ty mnie obrazie, wypuszczajc sw strza i nie ujdzie ci to pazem. Sta do walki i jeeli potrafisz, bro si przed mymi strzaami o sile piorunw! Podejmujc wyzwanie i stajc do walki, Arduna obsypa czowieka z gr deszczem strza, lecz adna z nich nie potrafia go

Ksiga III

Opowie 20

59

zrani i sta on nieporuszony jak potna gra. Widzc, e jego potne strzay nie maj efektu, bardzo si zdziwi i zawoa: O czowieku yjcy na szczytach Himalajw, gdzie trzydziestu bogw urzdza swoje spotkania, powiedz mi, kim jeste, e moje strzay nie rani twego delikatnego ciaa. Czy jeste bogiem, jaksz, krlem bogw Indr, czy te samym bogiem bogw iw? Za wyjtkiem Najwyszego Boga iwy nikt nie potrafi oprze si mym strzaom! Arduna ponownie wypuci w kierunku myliwego setki morderczych strza, lecz on nawet si nie poruszy, wystawiajc si na nie ochoczo, jakby by gr niewraliw na deszcz kamieni. I gdy Arduna sign ponownie do swych niewyczerpalnych koczanw, chcc ponowi swj atak, odkry, e wyczerpay si i s puste. Drc na caym ciele, zwrci si w mylach do boga ognia, od ktrego otrzyma je w darze po nakarmieniu go Lasem Khandawa. Rzek: O Ogniu, jak to moliwe, aby moje niewyczerpalne koczany si wyczerpay? Nie mam ju strza i pozostaa mi jedynie napita ciciwa mego uku. Nie pozostaje mi nic innego jak zaatakowa ni mego wroga. I gdy Arduna zaatakowa myliwego ciciw swego uku, on bez trudu powstrzyma jego atak, wyrywajc mu jego uk z rk. Arduna chwyci wwczas za swj ostry miecz, ktrego nie mogo stpi nawet uderzenie gry, lecz gdy uderzy nim w gow myliwego, miecz rozpad si na kawaki. Nie zaprzestajc walki zacz wyrywa z ziemi drzewa i skay i rzuca nimi w myliwego, nie czynic mu jednak najmniejszej krzywdy. Pozbawiony broni i rozpalony walk Arduna, z ktrego ust zacz wydostawa si dym, rzuci si wwczas na myliwego z piciami, ktre zderzajc si z upiornym trzaskiem z piciami iwy, byy podobne do piorunw Indry. I ta budzca groz zacieka walka wrcz, przypominajca walk Indry z Wrtr, trwaa tak dugo, e od cierania si ze sob ich piersi i ramion ich nogi rozpaliy si ogniem. W kocu Najwikszy Bg uchwyci silnie Ardun i okadajc go potnie piciami, cakowicie go oszoomi i Arduna z poranionymi przez niego nogami straci cakowicie panowanie nad swym ciaem. Ujarzmiony przez boga bogw przesta oddycha i bez zmysw pad na ziemi. Bohaterstwo Arduny i jego gotowo oddania ycia na polu bitewnym bdcym dla wojownika otarzem ofiarnym zadowolia iw, ktry przywrci go z powrotem do zmysw i rzek: O Arduna, powsta! Walczye wanie i zostae pokonany przez samego iw. Jestem bardzo zadowolony z twej cierpliwoci i walecznoci, ktre nie maj sobie rwnych. Twoja wasna wspaniao stara si dzi z moj wspaniaoci. Jeli chcesz zobaczy mnie w mej boskiej postaci, spjrz na mnie, gdy daj ci dar widzenia bogw.

60

Mikoajewska

Mahabharata

Otwierajc oczy Arduna ujrza mieszkajcego wysoko w grach Najwyszego Boga iw w jego boskiej postaci i w caym jego blasku, trzymajcego w rku trjzb i ze sw maonk u boku. Pad przed nim na kolana, chylc przed nim czoo i zjednujc go tym sobie. Rzek: O panie wszystkich ywych stworze, ktremu wszystkie ywe stworzenia oddaj hod, wybacz mi mj wystpek. Przyszedem tutaj w wysokie gry, docierajc do twojego ulubionego miejsca, ktre jest wymarzonym miejscem dla ascetw, gdy chciaem ci ujrze. Bagam ci, oczy mnie z mej winy i z mej niepohamowanej przemocy. Miej dla mnie ask i wybacz mi, e tonc w ignorancji, miaem z tob walczy. iwa rozemia si wybaczajco i dotykajc ramienia Arduny, rzek: O Arduna, dowiedz si, e cho w obecnym yciu jeste wojownikiem, ktry pokona wszystkich swych wrogw, choby byli niebianami, w swym poprzednim yciu bye mdrcem Nar. Razem ze swym przyjacielem Narajan przez setki lat poddawae si surowym umartwieniom. W tobie i w Narajanie jest ta sama wspaniao, co w Wisznu, Najwyszej Osobie, na ktrej opiera si cay wiat i ktra czyni z was pierwszych wrd ludzi. Od dawna syniecie ze swej zdolnoci do pokonywania demonw. Pamitam jak swego czasu podczas ofiary koronacyjnej Indry chwycie za swj potny uk grzmicy jak chmura monsunowa i razem z Kryszn pokonae demonw danaww. By to ten sam uk Gandiwa, z ktrego strzelae do mnie i ktry ja, dziki mej magii, wyrwaem ci z rk. We go z powrotem, gdy zrs si on z twymi ramionami i niech twe koczany wypeni si ponownie niewyczerpalnym zapasem strza. Jestem bardzo zadowolony z ciebie, ktrego waleczno bazuje na wiernoci. O czowieku honoru, w tobie magnateria ma swego mistrza. Wypowiedz sw prob, ktr mgbym speni, gdy wrd miertelnych i niemiertelnych nie ma nikogo, kto byby ci rwny. Arduna odpowiedzia: O Najwyszy Bogu, ktrego sztandar zdobi obraz byka, spenij m prob i naucz mnie uycia swej przeraliwej boskiej broni Paupaty o straszliwej sile zwanej rwnie Gow Brahmy, ktra na koniec eonu niszczy cay wszechwiat. Dysponujc ni, spal w czasie bitwy wszystkich danaww i rakszasw, kadego zego ducha, wszystkich pisakw, gandharww i wszystkie we. Majc t bro bd mg walczy z prawdziw kompetencj i pokona znawcw wszelkiej broni jak Bhiszma, Drona, Krypa i Karna. iwa rzek: O Arduna, speni tw prob i naucz ci uywania mej broni Paupaty, ktra jest zdolna zarwno do dostarczania oparcia, uwalniania jak i niszczenia wszechwiata, ktrej tajemnicy nie zna ani aden bg, ani czowiek. Pamitaj

Ksiga III

Opowie 20

61

jednak o tym, e nie wolno jej skierowa przeciw czowiekowi w akcie bezmylnej przemocy, gdy bro ta, raz uruchomiona, uderzajc w osob o niedostatecznej mocy, moe spali cay wiat. Pamitaj, e po uruchomieniu jej myl, spojrzeniem, sowem lub wypuszczeniu jej jak strzay z uku nie ma we wszystkich trzech wiatach takiej istoty, ktrej nie mona przy jej pomocy zrani. Arduna podda si rytom oczyszczajcym i nastpnie majc za wiadkw bogw i danaww, obj stopy boga bogw i pana wszechwiata i z pen pokor przyj od niego wiedz o uruchamianiu i powstrzymywaniu jego broni, ktra jest ucielenieniem samej mierci. W momencie przekazywania mu tej straszliwej broni Paupaty zatrzsa si caa ziemia ze swymi grami, lasami, oceanami, wioskami i miastami i zewszd da si sysze dwik tysica konch i bbnw. Trzyoki Najwyszy Bg iwa dotkn Ardun, uleczajc w ten sposb jego ciao z wszelkich dolegliwoci i rzek: O Arduna, teraz moesz uda si do nieba. Po wypowiedzeniu tych sw znikn, pozostawiajc Ardun w cakowitym zdumieniu. Arduna pomyla: O Najwyszy Bogu, wanie przed chwil widziaem ciebie w twej boskiej formie i dotykaem ci m wasn doni. Jake szczliwy jestem i wyrniony. Osignem mj cel i wszystkich mych wrogw mog uzna za pokonanych. 4. Indra i pozostali stranicy wiata (Jama, Waruna, Kubera) ukazuj si przed umartwiajcym si Ardun, czczc w nim staroytnego mdrca i obroc bogw Nar i obdarowuj go sw bosk broni Po znikniciu iwy przed pogronym w medytacjach Ardun pojawi si pan wd Waruna w otoczeniu stworze wodnych, ww, rzek i dajtjw, rozwietlajc sob cay horyzont oraz pan bogactw Kubera w otoczeniu jakszw. Pojawi si te przed nim z orszakiem przodkw bg mierci i niszczyciel wszystkich ywych istot, syn boga soca Wiwaswata Jama, zwany rwnie Krlem Prawa, trzymajc w doni swe bero i rozwietlajc swym rydwanem wszystkie trzy wiaty, jak to czyni drugie soce podczas koca eonu. Przybyli gromadzili si na szczytach wielkich gr, patrzc na Ardun, ktry trwa pogrony w swych surowych umartwieniach. Wkrtce na grzbiecie swego sonia Airawaty pojawi si sam krl bogw Indra wraz ze sw on Indrani i tumem bogw. Siedzc pod biaym baldachimem by jak ksiyc otoczony bia chmur, a gdy wychwalany w hymnach przez gandharww, prorokw i ascetw zblia si do wierzchoka gry, na ktrej przebywa Arduna, by jak wschodzce soce.

62

Mikoajewska

Mahabharata

Bg mierci i stranik poudnia Jama, ktry zna cae Prawo, przemwi do Arduny pierwszy swym grzmicym gosem: O Arduna, popatrz na nas, stranikw wiata. Obdarzamy ci bowiem bosk wizj, aby mg nas zobaczy. Dowiedz si, e jeste potnym staroytnym mdrcem Nar o bezgranicznym duchu. To na rozkaz Brahmy urodzie si jako miertelny syn Indry o wielkiej mocy i potdze, a twoim przeznaczeniem jest ostudzenie tej rozgrzanej do czerwonoci magnaterii, ktrej chroni mdrzec Bharadwada oraz pokonanie potnych danaww, ktrzy narodzili si na ziemi w ludzkiej formie. Twym zadaniem jest zabicie Karny i uwolnienie w ten sposb zamieszkaej w nim istotnej czsteczki mego ojca, boga soca Wiwaswata wypeniajcego wszystkie trzy wiaty swym gorcem, jak i zabicie podczas nadchodzcej bitwy wszystkich tych inkarnacji czsteczek bogw, gandharww i rakszasw, ktre narodziy si w swych miertelnych formach na ziemi, aby mc dotrze do miejsc przeznaczonych dla nich jako owoc ich dziaa. Twoja sawa bdzie wieczna, gdy podejmujc walk z samym wielkim bogiem iw, zadowolie go sw nieugitoci. Razem z Wisznu ulysz obcionej swym ciarem ziemi. Przyjmij wic ode mnie moj bosk bro, ktr jest moje bero, aby mg przy jego pomocy dokona swych wielkich czynw. Waruna, bg stworze wodnych i stranik zachodu, ciemny jak monsunowa chmura, rzek: O Arduna, otwrz szeroko swe oczy i ujrzyj mnie. To ty jeste najlepszy wrd wojownikw. Przyjmij wic ode mnie moj bro, ktr s moje sida, z ktrych nie potrafi uwolni si nawet sama mier. Przy ich pomocy ujarzmiem swego czasu tysice demonw dajtjw. Gdy uyjesz ich podczas bitwy, uwolnisz ziemi od ciaru, ktry nakada na ni magnateria. Nastpnie przemwi bg bogactwa Kubera, stranik pnocy, ktry mieszka na grze Kailasa. Rzek: O leworczny uczniku o silnych ramionach, staroytny i wieczny bogu. To ty w przemijajcych kolejnych eonach trudzie si zawsze na rzecz naszego dobra. Przyjmij wic ode mnie w darze moj bro zanikania, ktra rozprasza energi, si i wspaniao i usypia wroga. Krl bogw i stranik wschodu Indra zwrci si do Arduny z nastpujcymi sowy: O Arduna, dowiedz si, e to w tobie odrodzi si w staroytny Pan, ktry zdoby ostateczn doskonao, podajc wit ciek. Twoim zadaniem jest zrealizowanie celu bogw. Udaj si wic za ycia do nieba, gdzie obdaruj ci broni nalec do trzydziestu bogw. Bd gotowy i czekaj a przybdzie po ciebie na ziemi mj rydwan powoony przez mego wonic Mataliego.

Ksiga III

Opowie 20

63

Arduna patrzc na stranikw czterech stron wiata zgromadzonych wok niego na szczytach gr, popad w zdumienie i odda im nalene im hody, oferujc im waciwe sowa i owoce. Bogowie odwzajemnili si nalenymi Ardunie honorami i oddalili si rwnie szybko jak si pojawili, pozostawiajc go w stanie ekstatycznej radoci. Jego yczenia speniy si. Odnis sukces i otrzyma od bogw ich bro. Jego walka przeciw wasnym wrogom uzyskaa aprobat bogw i sta si rwnie rycerzem bogw. Walczc o wasn i swych braci spraw, realizowa rwnoczenie cel bogw, ktrym byo umocnienie ich siy i uwolnienie ziemi od ciaru demonw. Jego wasna wojna staa si wit wojn bogw. 5. Indra zaprasza Ardun do swego krlestwa, gdzie obdarowuje go broni bogw i zaprasza do dzielenia z nim tronu Wkrtce przed Ardun pojawi wieccy olepiajcym blaskiem rydwan krla bogw Indry powoony przez jego wonic Mataliego. Rozjaniajc sob niebo i rozpraszajc chmury, porusza si w przestrzeni z dwikiem grzmotu. Wypeniony by po brzegi broni bogwmieczami, straszliwymi wczniami, maczugami, pociskami o boskiej mocy, byskawicami, piorunami, sztormami i gigantycznymi wami o ognistych paszczachi cigniony przez tysic gniadych koni szybkich jak wiatr, a na jego zotym maszcie powiewaa flaga o kolorze niebieskiego lotosu. Matali zszed z rydwanu na ziemi, powita Ardun ukonem i rzek: O Arduna, twj ojciec Indra pragnie ci u siebie zobaczy. Otoczony przez bogw, tumy prorokw, gandharww i apsar czeka niecierpliwie na twe przybycie. Wsid wic do jego rydwanu i pozwl mi zawie ci wprost do nieba. Wstp razem ze mn do wiata bogw, speniajc danie Indry. Wrcisz z powrotem na ziemi po otrzymaniu od niego jego broni. Arduna odpowiedzia: O Matali, zajmij swe miejsce i kieruj tym wspaniaym rydwanem, na ktry trudno si dosta nawet krlowi, ktry otrzyma setki krlewskich namaszcze i zoy setki Ofiar Konia. Ten kto nie podda si surowym umartwieniom, nie potrafi nawet go zobaczy, a tym bardziej go dotkn lub w nim zasi. Gdy bdziesz gotw do powoenia komi, wstpi na natychmiast, bdc jak czowiek dobrych uczynkw, ktry wstpuje na ciek dobra. Matali zaj wic sw pozycj na rydwanie, opanowujc konie, podczas gdy Arduna podda si rytom oczyszczajcym, kpic si w wodach Gangesu i wyszeptujc odpowiednie modlitwy. Po zoeniu nalenych bogom ofiar zwrci si ze sowami poegnania do gry Mandary, mwic: O krlewska gro, ty zawsze udzielasz

64

Mikoajewska

Mahabharata

schronienia tym, ktrzy dziaaj wedug Prawa jak i pustelnikom realizujcym swe boskie uczynki, szukujc drogi prowadzcej do nieba. To dziki twej asce bramini, wojownicy i plebs zdobywaj niebo i bdc wolni od blu id ciek bogw. Spdziem wiele szczliwych godzin na twym szczycie. Widziaem wiele twoich wzniesie, dolin, rzek, rde i witych miejsc. Lecz teraz musz ci poegna. I gdy Arduna po poegnaniu witej gry wstpi na czekajcy na niego boski rydwan i unis si na nim w przestworza, dostrzeg tysice rydwanw niewidocznych dla oczu miertelnych, ktre wieciy blaskiem wasnych zasug nie zaciemnianym przez nie docierajce tam soce, ksiyc, czy ogie. Ich wiato byo potne, cho jak wiato gwiazd z powodu wielkiej odlegoci zdawao si by niewielkie. Tym wasnym wiatem wiecili jadcy na swych rydwanach bohaterscy krlowie, ktrzy oddali swe ycie podczas bitew i zdobywszy niebo dziki swym umartwieniom, gromadzili si w przestworzach wypenionych ju po brzegi przez tysice gandharww, prorokw i nimf apsar jarzcych si jak soce lub ogie. Arduna przyglda si z zadziwieniem tym przestworzom wieccym wasnym wiatem i pdzc drog mdrcw siddhw, dotar do bram miasta Amarawati, krlestwa Indry, gdzie ujrza zwyciskiego biaego sonia Airawat o czterech kach, potnego jak gra Kailasa. Odczuwajc powiew lekkiego wiatru, ktry nis ze sob sodk wo kwiatw i drzew, spoglda z podziwem na to miasto odwiedzane przez boskich ascetw siddhw i karanw ozdobione witymi drzewami obsypanymi kwiatami wszystkich pr roku. Dostrzeg boski park Nadana, po ktrym przechadzay si tumy apsar, a drzewa obsypane kwiatami zdaway si go do zaprasza. Zobaczy tam niezliczone rydwany bogw, dla ruchu ktrych nie byo adnych granic. By to wiat zdobywany dziki witym uczynkom, ktrego nie mg ujrze nikt, kto nie podda si surowym umartwieniom, zaniedba utrzymywanie ognia, mia wstrt do wojny, zaniedba skadania ofiar, kama, nie pozna witych Wed, nie oczyci si dziki kpieli w witych brodach lub zaniecha rytuaw i obdarowywania. Nie mogli go ujrze ci, ktrzy udaremniaj skadanie ofiar i czyni zo, pijc alkohol, uwodz on swego nauczyciela lub jedz miso. Jednake Arduna bdc czowiekiem boskich uczynkw, mg ujrze ten niebiaski park rozbrzmiewajcy boskimi pieniami i odwanie wkroczy do miasta swego ojca Indry wychwalany przez gandharww i apsary i serdecznie witany przez bogw i prorokw, ktrzy obdarowali go bogatymi powitalnymi prezentami, oferujc mu rwnie wod do obmycia stp i wypukania ust.

Ksiga III

Opowie 20

65

Witany bogosawiestwem i wychwalany ze wszystkich stron wkroczy na rozkaz Indry na szerok drog gwiezdn znan jako cieka Bogw rozbrzmiewajc muzyk boskich instrumentw. Odwzajemniajc powitania w naleyty sposb, kroczy ni tak dugo, a ujrza przed sob siedzcego na swym tronie pod biaym baldachimem krla bogw Indr w jego boskiej formie, wachlowanego wachlarzem dla ochody i wychwalanego recytacj dwikw boskich Wed. Arduna zsiad wwczas z wiozcego go rydwanu, chylc z szacunkiem i pokor czoo. Indra uciska swego syna i posadzi go obok siebie na swym tronie, ktremu oddaj cze wszyscy bogowie i krlowie-prorocy, tak jakby by on drugim Indr. Indra, bg setki zoonych ofiar, z ojcowskim uczuciem poklepa Ardun po jego piknej twarzy i dotkn sw doni stwardnia od trzymania pioruna jego silnych stwardniaych od noszenia uku ramion. Nie mg si nasyci widokiem swego syna, patrzc na niego z umiechem i z oczami przepenionymi radoci. Ojciec i syn siedzc razem na tym samych tronie, zdobili Gmach Zgromadze Indry jak wschodzce soce i ksiyc zdobi niebo. Boscy muzycy gandharwowie, mistrzowie melodii i pieni, wypiewywali melodyjnie boskie wersety, podczas gdy pikne nimfy apsary taczyy, wabic serca siddhw ruchami swych cia, kradnc serca i umysy swymi spojrzeniami, powabem i sodycz. Witany z takimi honorami Arduna mieszka przez jaki czas w paacu swego ojca, zdobywajc wiedz na temat uruchamiania i wycofywania boskiej broni. Z rk samego Indry otrzyma jego potn bro, piorun i towarzyszce mu byskawice. Zrealizowawszy swj cel, ktrym byo zdobycie boskiej broni, chcia wrci na ziemi do swych braci, jednake Indra rozkaza mu pozosta w niebie przez cae pi lat. Co wicej, Indra rozkaza Ardunie, aby przyj za swego nauczyciela boskiego muzyka gandharw Citrasen i nauczy si od niego sztuki taca i muzyki, twierdzc, e wiedza ta mu si w przyszoci przyda. 6. Indra wyjania zdziwionemu prorokowi Lomasie, e Arduna dzieli z nim tron dlatego, e jest inkarnacj proroka Nary i e naley mu si hod bogw, gdy narodzi si ponownie na ziemi po to, aby oczyci j z demonw i wzmocni si bogw Pewnego dnia do krlestwa Indry zawdrowa wielki prorok i pustelnik Lomasa motywowany yczeniem ujrzenia Indry. Pokoni si Indrze i za jego przyzwoleniem zasiad na stolcu pokrytym traw kua. Gdy prorok zauway, e obok Indry na tym samym tronie siedzi Arduna, pomyla: Jak to jest moliwe, aby miertelny wojownik Arduna dors a do tronu krla bogw Indry? Jakie s

66

Mikoajewska

Mahabharata

jego zasugi, jakie wiaty on zdoby, e osign miejsce, ktremu oddaj cze sami bogowie? Indra rozpozna jego myli i rzek ze miechem: O braminie i wielki proroku, pozwl e wyjani ci t zagadk, ktr prbujesz rozwiza w swym umyle. Arduna nie jest zwyczajnym miertelnikiem, ktry narodzi si w kacie magnatw. Jest on moim synem narodzonym z Kunti, ktry przyby do nieba motywowany chci zdobycia boskiej broni, aby pomci swych braci. Pozwl, e ci wyjani kim jest on naprawd i z jakim celem narodzi si na ziemi. Dowiedz, e w nim i w Krysznie odrodzili si dwaj staroytni prorocy Nara i Narajana, ktrzy przebywaj w boskiej pustelni znanej pod nazw Badari, z ktrej wypywa Ganges i ktrej nie potrafi zobaczy ani bogowie ani uduchowieni prorocy. Para ta ponownie narodzia si na ziemi w swej miertelnej formie na moje zlecenie, aby zmniejszy ciar, ktry dwiga na swych barkach ziemia i pokona panoszce si tam demony. Dowiedz si, e na wiecie pojawi si pewien szczeglnie grony gatunek demonw asurw zwanych Niwatakawakowie, ktre oszalay w rezultacie otrzymanych od bogw darw i szkodz nam. Rozzuchwalone sw potn si chc pozabija bogw, nie bojc si ich. Ci straszliwi i potni synowie Danu zamieszkaj Patali i potne oddziay bogw nie potrafi ich pokona. To znakomity Wisznu, ktry narodzi si w swym istotnym aspekcie na ziemi pod imieniem Kryszna razem z Ardun musz w wielkiej bitwie pokona te demony, gdy tylko oni mog stawi im czoa. Gdy je wszystkie zabij, wwczas my bogowie wrcimy midzy ludzi. Indra kontynuowa: O proroku, dla ciebie take przeznaczyem wane zadanie. Udaj si z powrotem na ziemi i sprbuj odnale Judhiszthir, ktry razem ze swymi brami mieszka w Lesie Kamjaka, aby przekaza temu czowiekowi, ktry jest zawsze wierny swemu sowu, moje rozkazy. Powiedz mu, aby nie tskni i nie martwi si o Ardun, gdy wrci on na ziemi jak tylko zdobdzie pen znajomo boskiej broni i stanie si mistrzem w muzyce i tacu. Bez oczyszczonego mstwa swych ramion i penej wiedzy na temat broni nie mgby sta si dla Bhiszmy i Drony rwnym im przeciwnikiem, gdy dojdzie do wojny i przyjdzie im stan po przeciwnej stronie. Powiedz te Judhiszthirze, e on sam ze swymi pozostaymi brami powinien szuka oczyszczenia, wdrujc do rnych odlegych miejsc pielgrzymki. Kpic si w licznych witych brodach zmyje z siebie wszelk win i lk i wolny od wszelkiego za odzyska swoje krlestwo. Ty sam braminie towarzysz im w ich wdrwce i bro ich przed atakiem demonw rakszasw. Bramin Lomasa rzek: O Indra, niech tak si stanie!

Ksiga III

Opowie 20

67

7. Dhritarasztra dowiaduje si o zdobyciu boskiej broni przez Ardun i przewiduje mier swych synw, gdy w bitwie midzy dwiema rwnowacymi si siami dysponujcymi bosk broni tylko cakowite fizyczne wyniszczenie stron moe przynie pokj Gdy niewidomy krl Hastinapury Dhritarasztra dowiedzia si od bramina Wjasy o tym, e Arduna wyposaony w boskie mantry uda si do krlestwa krla bogw Indry, poszukujc dostpu do boskiej broni, rzek do swego wonicy: O Sandaja, czy syszae o bohaterskich czynach Arduny i jego wyprawie do nieba? Gdy Arduna zdobdzie bosk bro, nikt nie odway si stawi mu czoa. Moi podli synowie musieli zosta optani przez sam mier, prowokujc wojn z Pandawami. Mj szalony i motywowany zem syn Durjodhana o niewielkim rozumie w swej prnoci zniszczy ca ziemi. Gdy przeciw Ardunie stanie Drona, Karna i Bhiszma, cay wiat znajdzie si nad przepaci zniszczenia. Nie widz moliwoci wygrania tej przeraliwej wojny midzy Pandawami i Kaurawami przez adn ze stron, gdy stan w niej przeciw sobie najwspanialsi bohaterzy o bezgranicznej sawie. aden z nich nie bdzie chcia zaakceptowa zwierzchnictwa przeciwnika. Pokj stanie si wic moliwy dopiero wwczas, gdy albo wszyscy moi synowie i ich sprzymierzecy zgin, albo gdy zginie Arduna. mier Arduny jest jednak mao prawdopodobna, gdy nie istnieje nikt, kto mgby go pokona. Kt zdoa uciszy jego wcieko skierowan przeciw tym gupcom, moim synom? Arduna potrafi zaspokoi gd Ognia Lasem Khandawa i jest zdolny do stawienia czoa samemu Indrze. Tak jak promienie soneczne pal na ziemi wszystkie stojce lub poruszajce si stworzenia tak strzay Arduny spal wszystkich moich synw i ca ich armi. To sam Stwrca stwarza nasz nadchodzc mier, a tego co sta si musi, nie da si unikn. Sandaja odpowiedzia: O krlu, to co mwisz, si stanie. Od momentu, w ktrym Pandawowie zobaczyli sw wspania on Draupadi wleczon si do twego Gmachu Gry, nie opuszcza ich wcieko. Nie bd mogli spa spokojnie, majc w uszach dwik sw Duhasany i Karny o przeraliwych konsekwencjach. Syszaem o tym, e Arduna podda si umartwieniom bez granic i zdoby ask boga bogw iwy, ktry przybrawszy posta myliwego, wyzwa go do walki, gdy chcia si sam naocznie przekona, co do jego walecznoci i determinacji. Przed Ardun ukazali si w ich boskich formach czterej stranicy wiata, ktrych dotychczas aden czowiek nie mia nawet prbowa zobaczy. Jaki czowiek potrafi zniszczy bohatera, ktrego nie zniszczy sam

68

Mikoajewska

Mahabharata

Najwyszy Bg iwa w formie, ktr przybra? Zncajc si nad Draupadi i doprowadzajc Pandaww do wciekoci, twoi synowie doprowadzili do ktni z nimi, wystawiajc si na straszliwe niebezpieczestwo. Wkrtce zrealizuj si sowa Bhimy, ktry na widok Durjodhany pokazujcego Draupadi swe odkryte udo przysig, e po upywie trzynastu lat ich wygnania zamie mu to udo. Pandawowie niesieni si swej wciekoci, zabij twych synw w witej wojnie, ktra nastpi, gdy s nie tylko potni, ale take rozgniewani. Dhritarasztra lamentowa: O Sandaja, po c Karna wypowiada te obraliwe sowa. Czy nie do byo ju za w tym, e przycignito Draupadi si do Gmachu Gry? Moi modsi synowie musieli si tak niemdrze zachowywa, gdy podali za przykadem tego nieszczsnego najstarszego Durjodhany, ktry nie chcia mnie sucha, widzc, e jestem lepy, co powoduje, e brak mi zarwno energii jak i wgldu. Ma on zych doradcw w osobach Karny i akuniego, ktrzy jedynie bezmylnie zwikszaj zo, ktre on czyni. Nie ma adnej nadziei dla mych synw, ich doradcw i krewnych. Strzay Arduny dosigyby ich nawet wtedy, gdyby zostay wypuszczone z jego uku artem, a c dopiero gdy zostan wystrzelone w gniewie. Majc Kryszn po swej stronie, Arduna potrafi stawi czoa choby najwikszemu mistrzowi. To prawdziwy cud, e stan do pojedynku z Najwyszym Bogiem iw i e razem z Kryszn nasyci gd Ognia Lasem Khandawa. Nie ma nadziei dla tych, przeciw ktrym obrci si gniew Arduny i Kryszny! Gdy dojdzie do wojny nawet gry nie potrafi oprze si ich uderzeniu. Wwczas poauj, e nie suchaem sw Widury, ulegajc wpywowi mego syna Durjodhany. Sandaja rzek: O krlu, popenie wielki bd, e straciwszy rozum, nie powstrzymae swego syna, cho miae tak moliwo. Krl Prawa nie zamie swego sowa i nie zaatakuje twych synw zanim nie zakoczy si czas jego zobowizania do ycia w lesie, lecz gdy upynie trzynacie lat ruszy przeciw nam, majc Kryszn za przewodnika. W swej pustej i nie prowadzonej do waciwych dziaa rozpaczy krl Dhritarasztra lamentowa: O Sandaja, Widura ostrzega mnie, e jeeli dopuszcz do pokonania Pandaww w grze w koci, spowoduje wyniszczenie caego naszego rodu, topic go w strumieniach krwi. Obawiam si, e stanie si to, przed czym Widura mnie przestrzega.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(31) The Mountain Man, 37.20-42.40, 3(32) Arjunas Journey to the World of Indra, 43.1-48.40.

Ksiga III

Opowie 21

69

Opowie 21 Krl Prawa poznaje tajemnic gry w koci zbrojc si do walki z Kali
1 Bhima widzi przyczyn nieszczcia Pandaww w zaangaowaniu Krla Prawa w gr w koci; 2. Mdrzec Brhadawa obiecuje opowiedzie Krlowi Prawa o krlu Nali, ktry podobnie jak on przegra wszystko, co legalnie posiada, grajc w koci ze swym modszym bratem Puszkar, aby ostrzec go przed atakiem kontrolujcego wynik gry zazdrosnym bogiem Kali; 3. O tym, jak Nala i Damajanti zakochuj si w sobie, znajc si jedynie ze syszenia i jak zota g przepowiada ich maestwo; 4. O tym, jak bogowie Indra, Agni, Waruna i Jama rywalizuj z Nal o rk Damajanti; 5. O tym, jak Indra, Agni, Waruna i Jama uznaj, e wybr Nali przez Damajanti podczas jej festiwalu wyboru ma zakacza zaistnia midzy nimi rywalizacj; 6. O tym, jak dwa zazdrosne bstwa, Kali i Dwapara, nie potrafi zaprzesta rywalizacji z Nal o Damajanti mimo ich maestwa i planuj zniszczy zarwno j jak i krla Nal, znajc zamiowanie Nali do gry w koci; 7. O tym, jak Kali optuje Nal i aranuje wyzwanie go do gry w koci przez jego modszego brata Puszkar i powoduje, e Nala przegrywa cay swj majtek; 8. O tym, jak Nala za podszeptem boga Kali porzuca sw on Damajanti w lesie; 9. O tym, jak Damajanti daremnie poszukuje swego ma i rzuca kltw na kadego, kto go unieszczliwia; 10 O tym, jak Damajanti spotyka w dungli ascetw, ktrzy napeniaj jej serce nadziej, przepowiadajc jej dobr przyszo; 11. O tym, jak Damajanti dochodzi do wniosku, e przynosi ludziom zy los, gdy jest karana za to, e nie wybraa na ma jednego z czterech bogw; 12. O tym, jak Damajanti w swej wdrwce dociera do krlestwa Cedw; 13. O tym, jak ukszenie wa odbiera Nali jego pikny wygld, lecz rwnoczenie poddaje torturze mieszkajcego w jego ciele boga Kali; 14. O tym jak Damajanti wraca do krlestwa swego ojca; 15. O tym jak Damajanti podejrzewa, e Nala ukry si w zdeformowanym ciele Bahuki i jak prbuje skoni go do ujawnienia si i powrotu do niej, rozsiewajc faszywe wiadomoci o swym ponownym zampjciu; 16. O tym, jak Nala w ciele Bahuki i krl Rtuparna motywowani chci posiadania Damajanti udaj si na jej rzekomy ponowny festiwal wyboru ma; 17. O tym, jak Nala otrzymuje od krla Rtuparny tajemnic gry w koci w zamian za jego wiedz na temat koni i dziki temu uwalnia si od boga Kali, ktry go opta; 18. O tym, jak Nala czy si ponownie z wiern mu Damajanti i wyjania, e przyczyn ich nieszcz by Kali, ktry go opta; 19. O tym, jak Nala po pokonaniu swego modszego brata Puszkary w koci, wyrzeka si dalszej zemsty, gdy za sw poprzedni przegran nie obwinia brata, lecz zazdrosnego o Damajanti boga Kali, ktry go opta; 20. Po zakoczeniu swego opowiadania o Nali bramin Brhadawa przekazuje Krlowi Prawa tajemnic gry w koci, dajc mu w ten sposb bro przeciw Durjodhanie, w ktrym narodzi si ponownie bg Kali.

Krl Niszadw Nala rzek do swego brata Puszkary, ktry swego czasu pokona go w grze w koci, pozbawiajc go caego majtku: Dowiedz si gupcze, e to nie ty pokonae mnie w grze w koci, pozbawiajc mnie majtku. Cho o tym nie wiedziae, bya to robota boga Kali. Nie mog wic obwinia ci za to, co uczyni kto inny. yj wic, gdy oddaj ci twe ycie. Nie miej te wtpliwoci, e nadal bd darzy ci braterskim uczuciem, ktre ci nigdy nie zawiedzie. yj sto lat, ty, ktry jeste mym bratem. (Mahbharta, 3(32a) Nala, 77.20-25)

70

Mikoajewska

Mahabharata

1. Bhima widzi przyczyn nieszczcia Pandaww w zaangaowaniu Krla Prawa w gr w koci Po rozstaniu si z Ardun, ktry uda si do krlestwa Indry w poszukiwaniu boskiej broni, pozostali Pandawowie razem z Draupadi mieszkali nadal w Lesie Kamjaka, cierpic bardzo z powodu rozstania si ze swym bratem, od ktrego nie otrzymali jeszcze adnej wiadomoci. Potny Bhima nie potrafi powstrzyma si od wyraenia swych alw i pewnego dnia rzek gniewnie do Judhiszthiry: O krlu, to przez twoje zaangaowanie si w t nieszczsn gr w koci spada na nas, najsilniejszych z silnych, ta katastrofa bezsilnoci i my, wojownicy o potnych ramionach, siedzimy bezczynnie w lesie, hamujc swj gniew. Teraz jeszcze dodatkowo na twj rozkaz opuci nas nasz brat Arduna, od ktrego uczniczych umiejtnoci zaley nasze ycie. Nie ma wtpliwoci, e w razie jego mierci nie tylko my zginiemy, ale zgin take nasi sprzymierzecy Pacalowie oraz Kryszna Wasudewa. Caa wiara w nasz si opiera si na wierze w si Arduny. Majc Ardun i z pomoc Kryszny moglimy ju dawno zabi naszych wrogw chronionych przez Karn i rzdzi caa ziemi odzyskan dziki silne naszych ramion. ycie w lesie nie jest sposobem ycia waciwym dla magnata. Zapominasz o obowizku wojownika i magnata, ktrym jest rzdzenie krlestwem. Pozwl mi opuci ten las i uderzy niespodziewanie na synw krla Dhritarasztry przed upywem trzynastu lat naszego wygnania. Gdy ich wszystkich pozabijam, bdziesz mg opuci ten las i rzdzi swym krlestwem. Pozwl mi na zamanie twego sowa i uczynienie za, gdy z wszelkiego za mona si oczyci dziki odpowiednim rytom. Nie jest ponadto grzechem, lecz wojenn strategi pokonywanie oszusta przy pomocy oszustwa. Zaatakujmy Durjodhan i jego sprzymierzecw przez zaskoczenie, zanim zdoaj urosn w si, zdobywajc lojalno caego wiata. Krl Prawa rzek kojco: O bracie, uzbrj si w cierpliwo, gdy z ca pewnoci zdoasz zrealizowa sw straszn przysig i zabijesz Durjodhan, gdy nadejdzie na to odpowiedni czas. Musisz z tym jednak poczeka trzynacie lat. Nie potrafi bowiem zama danego sowa, bo moje usta nie potrafi kama. Na oszustwie bazuje jedynie zo, a ty z Ardun potraficie zabi Durjodhan po rycersku i bez oszustwa.

Ksiga III

Opowie 21

71

2. Mdrzec Brhadawa obiecuje opowiedzie Krlowi Prawa o krlu Nali, ktry podobnie jak on przegra wszystko, co legalnie posiada, grajc w koci ze swym modszym bratem Puszkar, aby nauczy go walki z kontrolujcym wynik gry zazdrosnym bogiem Kali Pewnego dnia Pandaww odwiedzi prorok i mdrzec o imieniu Brhadawa. Krl Prawa powita go zgodnie z nakazami witych pism i gdy wielki mdrzec odpocz i zapa oddech, wypowiedzia swj al: O wity mu, zostaem okradziony z caego mojego prawnie posiadanego majtku podczas gry w koci z mym kuzynem Durjodhan, do ktrej zostaem sprowokowany przez przewrotnych graczy uzbrojonych we wszystkie oszukacze triki i posiadajcych du umiejtno gry. Majc od pocztku ze zamiary, wykorzystali to, e ja sam nie mam wielkiej umiejtnoci gry, manipulujc mn i co wicej, pozbawiwszy mnie wszystkiego cznie ze mn samym, na mych oczach zncali si i upokarzali moj najdrosz on Draupadi. Czy istnieje na ziemi krl, ktry byby bardziej pechowy i nieszczliwy ode mnie? Mdrzec Brhadawa rzek: O Krlu Prawa, znam pewnego prawego krla, ktrego spotkao nieszczcie nawet wiksze ni twoje z powodu wykorzystania jego saboci do gry w koci przez zdolnego do kontrolowania wyniku gry boga Kali, ktry pon z zazdroci o jego pikn on Damajanti. Judhiszthira odpowiedzia: O wity mu, opowiedz mi, prosz, o tym krlu, ktry znalaz si w sytuacji podobnej do mojej, abym mg si czego nauczy. Mdrzec Brhadawa rzek: O Krlu Prawa, wysuchaj wic mej opowieci o krlu Niszadw Nali, ktry podobnie jak ty przegra wszystko, co legalnie posiada sprowokowany przez boga Kali do gry w koci ze swym modszym bratem Puszkar i musia samotnie y w lesie. Ty przynajmniej yjesz w lesie, majc u swego boku sw on, braci i witobliwych braminw i w porwnaniu z cakowicie samotnym Nal nie powiniene narzeka. Uzbrj si w umiejtno gry w koci, aby by gotowym do walki z Kali, ktry narodzi si w twym kuzynie Durjodhanie. Najpierw jednak wysuchaj mej opowieci o tym jak krl Niszadw zosta optany przez boga Kali i o tym jak po zdobyciu tajemnicy gry w koci zdoa si od niego uwolni i odzyska sw utracon on i majtek.

72

Mikoajewska

Mahabharata

3. O tym, jak Nala i Damajanti zakochuj si w sobie, znajc si jedynie ze syszenia i jak zota g przepowiada ich maestwo Mdrzec Brhadawa opowiada: Krl Niszadw Nala syn we wszystkich trzech wiatach zarwno ze swej wielkiej urody, jak i ze swych rycerskich cnt. Przystojny i szczodry, mionik hazardu, uwielbiany przez pikne kobiety, wspaniay ucznik i znawca koni by wrd krlw jak soce na niebie, przewyszajc ich wszystkich sw wspaniaoci. By wybitnym dowdc swej armii i obroc swego ludu, zna ca mdro Wed, nigdy nie zapomina o braminach i zawsze mwi prawd. Damajanti z kolei bya crk dzielnego krla Bhimy, wadcy Widarbhy, rwnie synn ze swej urody jak i ze swej wspaniaoci i sodkoci. Gdy osigna wiek kobiecy i ukazaa si wrd swych przyjaci i suby ze swymi domi i stopami bez skazy ozdobionymi klejnotami, poruszya sw urod nawet serca bogw. Rni ludzie bezustannie wychwalali przed Damajanti urod Nali, a przed Nal urod Damajanti i to nieustanne suchanie o sobie nawzajem i o swej doskonaoci wzbudzio w ich sercach tsknot za sob i mio. Pewnego dnia Nala nie mogc ju duej znie ciaru obudzonej w nim tsknoty za Damajanti, opuci sekretnie swj paac i schowa si w dungli otaczajcej jej kwatery, marzc o tym, by j zobaczy. Zobaczy jednak jedynie stado piknych dzikich gsi ozdobionych zotem i gdy uchwyci jedn z nich, przemwia do ludzkim gosem: O krlu Niszadw, nie zabijaj mnie. Jeeli podarujesz mi ycie, udam si do kwater Damajanti i bd ci przed ni tak zachwala, e nie bdzie moga myle o adnym innym mczynie poza tob. Gdy Nala zobowizujc ptaka do spenienia obietnicy, puci go wolno, cae stado poleciao do Widarbhy i siado kuszco na ziemi niedaleko przechadzajcej si w otoczeniu swych przyjaciek Damajanti. Mode kobiety ujrzawszy te pikne ptaki, zaczy je z zapaem ciga, prbujc je zapa. I gdy Damajanti pobiega za upatrzonym ptakiem, zota g przemwia ludzkim gosem: O Damajanti, czy syszaa o Nali, wadcy Niszadw, ktry w swej urodzie rwny jest boskim bliniakom Awinom? Twoja uroda wyda owoce tylko wwczas, gdy zostaniesz jego on, gdy tak jak Nala jest pierwszy wrd mczyzn tak ty jeste per wrd kobiet. Damajanti odpowiedziaa: O zoty ptaku, le czym prdzej do krlestwa Niszadw i powtrz rzdzcemu nim krlowi te same sowa. Zota g rzeka: O Damajanti, niech tak si stanie. Sowa zotej gsi wywary na Damajanti tak due wraenie, e nie moga myle o niczym innym poza swym przyszym maestwem z Nal. Spacerowaa po paacu omdlewajca, poblada,

Ksiga III

Opowie 21

73

przygnbiona, czsto wzdychajc. Wznosia oczy ku niebu lub zatapiaa si w mylach, nie potrafic znale w niczym przyjemnoci. Nie znajdowaa spoczynku ani w nocy ani w dzie, paczc nad swym paniestwem. Jej przyjaciki, widzc j w takim stanie, doniosy o tym jej ojcu, ktry doszed do susznego wniosku, e jego crka dojrzaa do zamcia i postanowi urzdzi dla niej tradycyjny festiwal wyboru ma, na ktry wkrtce zaczli ciga wszyscy krlowie ozdobieni na t okazj girlandami i ornamentami, wypeniajc ziemi grzmicym dwikiem swych potnych rydwanw i prowadzonych przez nich zbrojnych oddziaw. 4. O tym, jak bogowie Indra, Agni, Waruna i Jama rywalizuj z Nal o rk Damajanti W tym samym czasie krl bogw Indra zapyta mdrca Narad, ktry wanie odwiedzi jego boskie krlestwo: O proroku wdrujcy po wszystkich wiatach, czy wiesz moe, gdzie si podziali wszyscy dzielni i prawi magnaci i wojownicy zdolni do ryzykowania swego ycia w bitwie i gincy w czasie dla nich przeznaczonym ze stoickim spokojem? Gdzie przebywaj obecnie ci bohaterscy rycerze? Ju od dawna nie widz ich u siebie w gocinie? Narada odpowiedzia: O Indra, wszyscy oni spiesz na majcy si wkrtce odby festiwal wyboru ma przez pikn Damajanti, gdy kady z nich pragnie zdoby dla siebie t per ziemi. Sowa Narady oprcz Indry usyszeli pozostali trzej stranicy wiata (Agni, Jama i Waruna), ktrzy przybyli wanie w odwiedziny do krlestwa Indry i wszyscy czterej wesoo zawoali, e oni te z ca sw wit udadz si na ten festiwal z nadziej, e pikna Damajanti zamiast miertelnego krla wybierze na ma jednego z nich. Na festiwal pospieszy rwnie krl Niszadw Nala, pikny jak sam bg mioci Kama. Gdy czterej bogowie dostrzegli doskonao jego urody, zatrzymali swe rydwany, zstpili z nich na ziemi i rzekli: O Nala, sta si rzecznikiem w naszej sprawie! Prawy i rycerski Nala bez chwili namysu odpowiedzia: O nieznajomi, niech tak si stanie! I zoywszy pobonie donie doda: Powiedzcie mi jednak, kim jestecie i jak macie spraw, na rzecz ktrej mam wystpowa? Indra rzek: O krlu Niszadw, jestemy niebianami. Ja jestem Indr, a towarzysz mi Waruna, Jama i Agni. Chcemy ci prosi o to, aby uda si do paacu, w ktrym mieszka Damajanti i powiedzia jej, e my czterej potni bogowie i stranicy wiata ubiegamy si o jej rk i poprosi j, eby wybraa na ma jednego z nas. Nala syszc te sowa, rzek bagalnie: O bogowie, nie kacie mi tego czyni, gdy sam chc stara si o rk

74

Mikoajewska

Mahabharata

Damajanti. Bogowie odpowiedzieli: O krlu Niszadw, nie am danego nam sowa. Czy nie obiecae nam, e bdziesz naszym rzecznikiem? Krl Niszadw prbowa si jeszcze wykrci, wskazujc, e nie potrafi wej do paacu, w ktrym mieszka Damajanti, gdy jest on pilnie strzeony, lecz Indra nie chcia go zwolni z realizacji danego sowa. Nala rzek z cikim sercem: O Indra, niech tak si stanie! Uda si wic do paacu Damajanti jako rzecznik bogw, aby poprosi j o wybranie ma wrd nich. Gdy zobaczy j w otoczeniu suby, promieniujc urod i bogactwem, zapragn jej jeszcze bardziej. Zapanowa jednak nad swym uczuciem, gdy chcia je zoy w ofierze, powicajc je na rzecz dotrzymania obietnicy danej bogom. Gdy otaczajce Damajanti suce zobaczyy nagle krla Niszadw w caej jego wspaniaoci, cakowicie potraciy gowy i speszone jego piknem nie potrafiy wyrzec sowa, pytajc jedynie w gbi swych serc, czy ten przystojny mczyzna o wspaniaej postawie jest bogiem, jaksz, czy boskim muzykiem gandharw. Tylko Damajanti nie daa si speszy i umiechajc si, rzeka do umiechajcego si rwnie bohaterskiego wojownika: O rycerzu o urodzie bez skazy budzcy w mym sercu podanie, przenikasz ciany jak niemiertelny, powiedz mi, kim jeste? Jak ci si udao wej niepostrzeenie do mych pilnie strzeonych komnat? Nala odpowiedzia: O pikna, jestem krlem Niszadw Nal i przyszedem tutaj jako wysannik bogw. To dziki ich pomocy mogem si dosta do twych komnat nie spostrzeony. To Indra, Agni, Waruna i Jama s twymi zalotnikami. Wybierz jednego z nich na ma. Damajanti zoya najpierw peen szacunku pokon niewidzialnym bogom, po czym rzeka ze miechem: O krlu Niszadw, nie wyrzekaj si swych uczu do mnie, gdy zarwno ja, jak i cay mj majtek od dawna nale do ciebie. To pod wpywem sw dzikiej gsi i z myl o tobie zwoaam wszystkich krlw na mj festiwal. Jeeli odrzucisz m mio, nie pozostanie mi nic innego jak zay trucizny, spali si, utopi lub powiesi. Nala odpowiedzia: O pikna, jak to moliwe, aby wolaa mie za ma miertelnego czowieka zamiast niemiertelnego boga? Nie jestem wart kurzu pokrywajcego stopy tych wielkich suwerenw i stwrcw wiata. Skieruj ku nim swe myli, gdy miertelnika, ktry narazi si na gniew bogw, czeka mier. Uchro mnie wic przed nieuchronn mierci i wybierz na ma jednego z bogw! Damajanti rzeka z trudem tumic zy: O krlu Niszadw, nie chc twej mierci i dowiedz si, e znam niezawodny sposb na

Ksiga III

Opowie 21

75

zrealizowanie naszej mioci bez przypisywania tobie jakiejkolwiek winy i obraania bogw. Zgodnie z Prawem wojownikw krlewska crka sama wybiera dla siebie ma podczas swego festiwalu. Popro wic czterech bogw, aby nie starali si o m rk w sposb niezgodny z Prawem mojej kasty, lecz eby przyszli na mj festiwal i doczyli do konkurujcych o mnie wojownikw. Wwczas ja sama na ich oczach wybior ciebie na ma, przyjmujc na siebie ca win. 5. O tym, jak Indra, Agni, Waruna i Jama uznaj, e wybr Nali przez Damajanti podczas jej festiwalu wyboru ma zakacza zaistnia midzy nimi rywalizacj Krl Nala wrci tam, gdzie pozostawi czekajcych na rezultat jego posannictwa bogw i rzek: O bogowie, zgodnie z waszym rozkazem udaem si do pilnie strzeonego paacu Damajanti i dziki waszej asce niepostrzeenie wszedem do rodka. Nikt nie potrafi mnie dostrzec poza Damajanti i jej towarzyszkami. Mj widok zrobi na nich silne wraenie, podobnie jak ich widok zrobi silne wraenie na mnie. Przekazaem Damajanti wasze sowa, proszc by wybraa na ma jednego z was, lecz ona nie chciaa nawet o tym sysze i upara si, e tylko mnie chce mie za ma. Kazaa mi przekaza wam sw prob, abycie przybyli na jej festiwal i stanli do rywalizacji ze mn, jakbycie byli mi rwni i e wwczas, zbrojna w dane jej przez was prawo do wyboru ma, wybierze mnie, oczyszczajc mnie z winy podania tego, co naley do bogw. Na festiwal wyboru ma przez Damajanti cigali krlowie i synowie krlw z caej ziemi, majc serca wypenione mioci i nadziej na zdobycie Damajanti. Silni jak lwy i wspaniali wkraczali bez enady na festiwalowy teren przez wspaniae bramy ze zotymi filarami i sami ozdobieni girlandami i zotymi kolczykami zasiadali przed aren na specjalnie dla nich przygotowanych tronach. Gdy nadszed waciwy moment, na aren wkroczya pikna Damajanti, skupiajc na sobie wzrok i serca wszystkich krlw. I gdy imiona konkurentw do jej rki zostay ju odczytane, Damajanti z determinacj zacza rozglda si za Nal i szukajc go wzrokiem dostrzega nagle piciu mczyzn, z ktrych kady wyglda jak Nala. Od razu domylia si, e jest to wyzwanie rzucone jej przez bogw. Rozmylajc nad sposobem odrnienia prawdziwego Nali od bogw, szukaa wrd nich tych, ktrych ciaa si nie poc, oczy nie mrugaj, a stopy nie dotykaj ziemi, gdy wiedziaa, e w ten sposb mona odrni niemiertelnych, gdy przybior ludzk form. Jednake tym razem

76

Mikoajewska

Mahabharata

bogowie ukryli przed ni swe boskie aspekty i piciu Nalw niczym nie rnio si midzy sob. Nie potrafic odrni miertelnego Nali od niemiertelnych, Damajanti postanowia zwrci si z prob o lito do samych stojcych przed ni bogw. Zoywszy pobonie donie, skupia na nich sw myl, oddajc im hod. Drcym gosem rzeka: O bogowie, jeeli maj speni si sowa dzikiej gsi przepowiadajce, e wybior sobie na ma krla Niszadw Nal i jeeli prawd jest to, e wy sami wybralicie go na mojego ma, musicie ukaza mi swe boskie aspekty i umoliwi mi, abym wrd was wybraa tego, ktry jest naprawd miertelnikiem Nal. Gdy czterej bogowie usyszeli ten aosny lament Damajanti bdcy wyrazem czystoci jej serca oraz mioci, oddania i szczerej chci polubienia Nali, zdecydowali si speni jej prob i uczynili, e Damajanti patrzc na piciu Nalw, moga dostrzec wrd nich tych czterech, ktrych ciaa nie wydzielajce potu ozdobione byy girlandami z wieych kwiatw, nie rzucay cienia i nie pokrywa ich kurz, oczy patrzyy bez mrugnicia, a stopy nie dotykay ziemi. Z atwoci moga ich odrni od miertelnego krla Niszadw, ktrego spocone i pokryte kurzem ciao ozdobione przywid girland rzucao cie, stopy stay twardo na ziemi, a powieki wznosiy si i opaday w ustawicznym mruganiu. Zgodnie z uwiconym zwyczajem dotkna rbka jego szaty, zdobic jego ramiona przepikn girland. Zebrani licznie krlowie gonym okrzykiem dali wyraz swemu rozczarowaniu, gdy kady z nich chcia by na miejscu Nali, lecz czterej bogowie i uczestniczcy w festiwalu prorocy dajc przykad waciwego zachowania, zaczli oklaskiwa i wychwala zwycizc, dajc znak, e wraz z dokonaniem wyboru przez Damajanti rywalizacja o jej rk dobiega koca. Bogowie bez alu zaakceptowali sw przegran, oferujc zwyciskiemu Nali spenienie jego omiu ycze. Indra da mu przywilej widzenia go w jego boskiej postaci podczas rytuaw ofiarnych i nieskrpowanego poruszania si w wybranym kierunku. Agni, bg ognia i nosiciel ofiary, obdarzy go zdolnoci przybierania jego wasnej postaci, gdy tylko tego zechce i wkraczania do miejsc owietlonych ogniem. Bg mierci Jama obdarowa go z kolei upodobaniem do smakowania jedzenia i bezwzgldn wiernoci Prawu, a pan wd Waruna zagwarantowa mu obecno wody, gdzie tylko sobie zayczy i obdarowa go rozsiewajc wok sodki aromat girland. W kocu czterej bogowie obdarowali krla Niszadw dwjk dzieci-bliniakw, chopcem o imieniu Indrasena i dziewczynk Indraseni.

Ksiga III

Opowie 21

77

6. O tym, jak dwa zazdrosne bstwa, Kali i Dwapara, nie potrafi zaprzesta rywalizacji z Nal o Damajanti mimo ich maestwa i planuj zniszczy zarwno j jak i krla Nal, znajc zamiowanie Nali do gry w koci Czterej bogowie i stranicy wiata zaakceptowali sw przegran i po obdarowaniu zwyciskiego Nali swymi darami ruszyli w drog powrotn do nieba. Po drodze spotkali dwa bstwa o imionach Kali i Dwapara zstpujce na ziemi. Zdziwiony Indra zapyta: O Kali, gdzie si tak spieszysz, majc Dwapar za swego towarzysza? Kali odpowiedzia: O Indra, spiesz si na festiwal wyboru ma przez pikn Damajanti i gdy tam wreszcie dotr, zmusz j do maestwa ze mn, gdy jestem w niej nieprzytomnie zakochany. Indra rozemia si i rzek: O Kali, walka o rk Damajanti jest ju zakoczona. Na naszych oczach wybraa ona na ma krla Niszadw Nal. Syszc t odpowied Indry, Kali unis si niepohamowanym gniewem i rzek, zwracajc si do czterech bogw: O bogowie, jak moecie si na to godzi i spokojnie wraca do nieba. Damajanti zasuguje na surow kar, gdy odwaya si wybra na swego ma czowieka, cho o jej rk starali si potni bogowie! Czterej bogowie odpowiedzieli: O Kali, opanuj swj gniew, gdy to my sami pozwolilimy Damajanti, aby wybraa na ma miertelnego Nal. Ktra kobieta nie poszukiwaby w nim oparcia? Jest on wyposaony we wszystkie cnoty. Ma pen wiedz Prawa i zobowizawszy si sw maesk przysig do opieki nad sw on, nigdy nie zamie swej obietnicy. W nim zamieszkaa prawdomwno, wytrwao, asceza, czysto, samokontrola i spokj. Wrd ludzi jest on tygrysem, ktry moe rwna si z nami, stranikami wiata. Gupcem byby ten, kto zechciaby rzuci kltw na czowieka o tak wielkich zaletach jak Nala, gdy kltwa ta z ca pewnoci obrci si przeciw niemu, przynoszc mu w ten sposb zniszczenie ze swych wasnych rk. Pogry si on w ponurym, bezdennym piekle, z ktrego nie ma ucieczki! Wypowiedziawszy te ostrzegawcze sowa, bogowie kontynuowali sw powrotn podr do nieba. Jednake Kali mimo przestrogi danej mu przez czterech bogw nie potrafi opanowa swej wciekej zazdroci wywoanej zwycistwem Nali i rzek do Dwapary: O Dwapara, mj gniew mnie przerasta i straciem nad nim kontrol. Optam Nal i wbrew jego cnotom doprowadz do tego, e straci swoje krlestwo i porzuci swoj on mimo maeskiej przysigi. Nie dopuszcz do tego, aby mg czerpa rado ze zdobycia Damajanti, ktra mi si naley. Pom mi zrealizowa mj plan i optaj koci do gry, abym mg go zniszczy, wykorzystujc jego sabo do gry w koci.

78

Mikoajewska

Mahabharata

7. O tym, jak Kali optuje Nal i aranuje wyzwanie go do gry w koci przez jego modszego brata Puszkar i powoduje, e Nala przegrywa cay swj majtek Kali po zawarciu paktu z Dwapar uda si do paacu Nali, gdzie mieszka przez duszy okres czasu, wyczekujc cierpliwie na okazj, aby mc go opta. Wreszcie po upywie dwunastu lat nadszed jego upragniony dzie. Nala oddawszy mocz przed uczestnictwem w wieczornych rytach, dotkn domi wody, lecz nie obmy swych stp i Kali poprzez nieczysto jego stp mg si wedrze si do jego ciaa, zdobywajc nad nim wadz. Po optaniu Nali Kali uda si do jego modszego brata Puszkary i rzek: O Puszkara, wiem, e zazdrocisz swemu bratu, krlowi o wielkich zaletach, posiadanego przez niego majtku i jego piknej ony Damajanti. Wyzwij go do gry w koci, gdy dziki temu, e go optaem i e razem z Dwapar kontrolujemy wynik gry, pomog ci go pokona i pozbawi go wszystkiego, co posiada. Puszkara z ochot uleg namowom Kali i wyzwa swego brata do gry w koci. Uduchowiony i prawy Nala nie mg uchyli si od podjcia wyzwania i majc u boku kibicujc mu Damajanti, podj gr. Optany przez Kali przegrywa po kolei wszystkie swe kosztowne stawki. Dreszcz gry odebra mu rozum i nikt nie potrafi oderwa go od gry i powstrzyma od bezmylnego ryzykowania dalszych stawek. U bram paacu gromadzili si zaniepokojeni obywatele miasta wraz ze swymi radnymi, chcc powstrzyma oszoomionego gr krla od dalszej gry. Prowadzcy ich piewak rzek do Damajanti: O krlowo, obywatele miasta tocz si u bram krlewskiego paacu, gdy chc zobaczy swego krla. Niepokoi ich to, e ich krl, ktry zwyk w swym postpowaniu kierowa si Prawem i Zyskiem popad w niebezpieczny nag. Udrczona i omdlewajca z niepokoju Damajanti rzeka do swego ma gosem przepenionym zami: O krlu, obywatele miasta i ich radni czekaj u bram, gdy chc ci zobaczy, aby przysic ci sw wierno. Prosz ci, zaprzesta tej przeraliwej gry i uka si swym mieszkacom. Cho powtarzaa sw prob wiele razy, krl optany przez Kali nie udzieli jej adnej odpowiedzi, a zgromadzeni u bram paacu obywatele, nie mogc doczeka si widoku swego wadcy, zawoali jednym gosem: O krlu, jeste zgubiony i bardzo nieszczliwi pokornie rozeszli si do domw. Gra midzy brami, Puszkar i Nal, cigna si przez dugie miesice i Nala coraz wicej przegrywa. Damajanti widzc, e jej m straci rozum i zachowuje si jak szaleniec, pogrya si w gbokim smutku i owadnita niepokojem pomylaa, e dla dobra krla powinna raz jeszcze podj prb oderwania go od gry.

Ksiga III

Opowie 21

79

Bojc si za, ktre go optao i chcc odda mu przysug, poprosia sw niak, aby sprowadzia doradcw Nali, aby mogli z krlem przedyskutowa straty wynike z tej gry. Doradcy mylc, e wzywa ich sam Nala, pomyleli, e znowu umiechn si do nich los. Jednake Nala poinformowany przez Damajanti o ich przybyciu nawet nie wyszed im na spotkanie. Widzc jego zobojtnienie, upokorzona i zawstydzona wycofaa si do swych komnat, rozmylajc nad tym, czy jest jeszcze co, co moe krla uratowa przed naogiem. Zrozumiawszy, e gra niszczy jej ma, poprosia sw niani, aby przywoaa wonic Nali o imieniu Warsneja, do ktrego rzeka: O Warsneja, sam wiesz, jak uczciwy by zawsze krl Nala w stosunku do ciebie. Prosz ci, pom mu teraz, gdy spotyka go nieszczcie. Im wicej przegrywa w grze w koci ze swym bratem Puszkar, tym wiksza opanowuje go pasja do ryzykowania dalszych stawek, cho koci s wyranie we wadzy Puszkary. Nad mym mem wisi katastrofa. W swym szalestwie nie sucha ani sw swych przyjaci, ani rodziny, cho powinien. W tej sytuacji w tobie szukam ratunku. Pom mi chocia uratowa przed nim jego konie i nasze dzieci. Prosz ci zaprzgnij do rydwanu ulubione konie Nali i zawie nasze blinita do krlestwa mego ojca i oddaj je pod opiek mych krewnych. Zostaw take pod ich opiek konie Nali i jego rydwan. Sam albo pozosta z nimi, albo udaj si w jakie inne miejsce, zalenie od swej woli. Po wysuchaniu proby Damajanti Warsneja uda si po rad do gwnych ministrw Nali i uzyskawszy ich zgod, speni jej prob. Poinformowawszy ojca Damajanti Bhim o nieszczciu, ktrego ofiar pad Nala, odda pod jego opiek blinita, konie i rydwan krlewski. Sam jednak, czujc si zbyt nieszczliwy i przepeniony smutkiem, uda si na dug wdrwk, aby wreszcie znale dla siebie miejsce u krla Ajodhji. Tymczasem krl Niszadw Nala optany przez Kali nie zaprzesta gry ze swym modszym bratem Puszkar, dopki nie przegra caego majtku, ktry legalnie posiada. Puszkara wwczas rzek do niego ze miechem: O Nala, czy pozostao ci co jeszcze, aby si odegra? To prawda, e wszystko ju przegrae, lecz pozostaa ci jeszcze twoja ona Damajanti. Na ni postaw. Na te sowa Nal opanowaa wcieko, lecz nie rzek ani sowa. Spojrza jedynie wciekle na swego brata i napeniajc smutkiem serca przyjaci, w jednej koszuli, ktra mu pozostaa, opuci paac, a jego wierna ona Damajanti w jednej sukni podya za nim.

80

Mikoajewska

Mahabharata

Puszkara zakaza obywatelom miasta za cen ycia udzielania im jakiejkolwiek pomocy i z powodu tego zakazu nie okazywali oni wygnacom swej gocinnoci, zmuszajc ich do spdzenia trzech nocy poza granicami miasta i ywienia si jedynie wod i powietrzem. 8. O tym, jak Nala za podszeptem boga Kali porzuca sw on Damajanti w lesie Nala wraz ze sw on Damajanti udali si w kocu do dungli. Po upywie wielu dni wycieczony godem Nala zobaczy ptaszki, ktrych pira zdaway si by zrobione ze szczerego zota. Pomyla, e musi je zapa i zje, gdy w swym ndznym stanie jedzenie uwaa za najwiksze bogactwo. Chcc je zapa, zerwa z siebie swe jedyne odzienie i rzuci nim w kierunku ptaszkw, lecz one uchwyciy je i ucieky, unoszc je w przestworza. Widzc jak Nala kompletnie nagi i aosny pochyli gow ku ziemi, zawoay: O gupcze, jestemy komi do gry i przyfrunymy specjalnie, by pozbawi ci twego ostatniego odzienia! Nala rzek wwczas do Damajanti: O moja niewinna ono, koci do gry, ktrych sza pozbawi mnie mego tronu i zmusi do ycia w ndzy, przygnay za mn a tutaj i pozbawiy mnie mej ostatniej szaty, pozostawiajc mnie cakowicie nagim. Rozum mnie zawodzi i nie pozostao mi nic poza smutkiem i alem. Posuchaj moich sw, gdy wypowiadam je dla twego dobra jako kochajcy ci m. Istnieje wiele drg, ktre prowadz na poudnie, a jedna z nich prowadzi wprost do krlestwa Widarbhy, ktrym rzdzi twj ojciec, potny krl Bhima. Sowa Nali obudziy w Damajanti wielki niepokj i omdlewajc z niepokoju, rzeka przerywanym szlochem gosem: O mu, caa dr i chwiej si na nogach, gdy rozmylam nad intencj twych sw. Jakebym moga pj sobie drog, o ktrej wspominasz i zostawi ci w tym lesie samego, okradzionego z majtku, nagiego, godnego i umczonego? Chc by razem z tob, aby umierza bl wyniky z twej ndzy. Nie ma lepszego lekarstwa na smutek i ao ma od duchowego wsparcia ony. Nala odpowiedzia: O Damajanti o wskiej talii, masz racj, e udrczony mczyzna nie zna lepszego lekarstwa i nie ma wikszego przyjaciela od wasnej ony. Nie obawiaj si, gdy w adnym razie nie chc ci porzuci. Prdzej porzuc me wasne ycie ni ciebie. Damajanti rzeka: O wielki krlu, skoro nie masz intencji pozostawienia mnie samej w dzikiej dungli, dlaczego wspominasz o drodze prowadzcej do Widarbhy? Wiem, e zgodnie z maesk

Ksiga III

Opowie 21

81

przysig nie powiniene mnie porzuca, lecz obawiam si, e teraz ze swym obkanym umysem jeste w stanie to uczyni. Dlatego twe sowa tak mnie niepokoj. Jeeli rozmylasz o drodze na poudnie w kierunku Widarbhy, udajmy si tam razem. Mj ojciec powita ci z penymi honorami i u mego boku bdziesz mg prowadzi szczliwe ycie w jego paacu. Nala odpowiedzia: O niewinna ono, wiem, e twj ojciec przyjmie mnie do swego paacu. Nie mog si tam jednak uda w moim obecnym aosnym stanie. Gdy byem tam poprzednio, przynosiem ci rado i pomylno. Jake mgbym uda si tam obecnie, przynoszc ci nieszczcie i smutek? Sw mow uspokoi Damajanti. Okryli si razem jej sukni, jedynym odzieniem, ktre im pozostao i wdrowali dugo bez celu po dungli, a wygodniali, spragnieni i zmczeni pooyli si do snu na goej ziemi w ndznej chacie, ktr napotkali po drodze. Nala jednake nie mg zasn, cierpic katusze. Rozmyla o pozbawieniu go jego krlestwa, opuszczeniu go przez wszystkich przyjaci i ndzy ycia w dungli. Rzek do samego siebie: O Nala, co jest lepsze w twej sytuacji, pozbawienie si ycia, czy zamanie maeskiej przysigi i porzucenie tej delikatnej kobiety, twej ony i pozostawienie jej wasnemu losowi? Ona kocha ci i przeze ciebie doznaje tej ndzy. Jeeli uwolnisz j od siebie, przyczyny jej ndzy, bdzie moga pewnego dnia wrci do swej rodziny. Zatrzymujc j przy sobie, narazisz j na jeszcze wiksze nieszczcia. Cho pozostawienie jej samej w dungli jest dla niej bardzo ryzykowne, to jednak jest lepsze, gdy daje jej szans na znalezienie szczcia, ktrego nie znajdzie z tob. Nala wraca myl wiele razy do wyboru, ktry mu pozosta, dochodzc do sprzecznych wnioskw, lecz ostatecznie zadecydowa, e dla dobra swej ony powinien j jednak porzuci. Utwierdziwszy si w swym postanowieniu, spojrza na jej jedyn sukni i pomyla, e musi rozerwa ja na pl, aby okry sw nago. Dugo si jednak waha, obawiajc si, e prbujc rozerwa jej sukni, obudzi j. Wwczas jednak w rogu chaty dostrzeg obnaony miecz. Przeci nim sukni swej ony i owinwszy si jej powk, wybieg z chaty jak oszalay, pozostawiajc tam pic Damajanti. Zanim jednak odszed na dobre cigniony przez Kali, ktry go opta, wraca wielokrotnie, kajc bolenie cigniony z powrotem przez sw mio, aby popatrze raz jeszcze na sw ukochan on. Szepta do siebie: O Nala, co czynisz? Pozostawiasz tutaj w tej ndznej chacie bez adnej ochrony sw ukochan on, ktrej dotychczas nie ogldao ani soce, ani wiatr. Ona, kobieta o dwicznym miechu i penych biodrach, ley tu przykryta powk swej sukni, wygldajc jakby bya szalona. Co ona zrobi, gdy obudzi si opuszczona i

82

Mikoajewska

Mahabharata

samotna w tej dungli penej dzikich drapienikw? Z sercem rozdartym ucieka i wraca, bdc jak hutawka popychana w jedn stron przez Kali a w drug przez mio. W kocu pokonany i zamroczony przez Kali, lamentujc aonie, pogna w dungl, pozostawiajc w chacie sw bezbronn pic on. Opanowany przez Kali, pozbawiony duszy i przepeniony smutkiem pogna, porzucajc sw on w dungli. 9. O tym, jak Damajanti daremnie poszukuje swego ma i rzuca kltw na kadego, kto go unieszczliwia Gdy Damajanti obudzia si ze snu i zobaczya, e nie ma obok niej jej ma, popada w panik i aonie zawoaa: O dzielny wojowniku, posuwasz si za daleko w tej zabawie w chowanego! Jestem przeraona. Gdzie jeste? Gdzie si schowae? Dlaczego mi nie odpowiadasz? C za okruciestwo z twej strony! Wiesz, e pacz tutaj i rozpaczam i nie przychodzisz, aby ukoi mnie w swych ramionach. Nie pacz nad sob, lecz nad tob. Jak potrafisz y w samotnoci, gdy zapadnie wieczr i gdy godny, spragniony i bezgranicznie wyczerpany nie znajdziesz u swego boku swej wiernej ony? O mj panie i obroco, jestem zgubiona i moja mier jest pewna. Dlaczego porzucie mnie w tej nieprzyjaznej dungli, ktra mnie przeraa? Dlaczego zamae dane mi sowo, cho zawsze kroczye ciek Prawa? Jak moge mnie tak okama i porzuci podczas snu? Jak moge zama sw maesk przysig wypowiedzian w obecnoci konkurujcych z tob o mnie bogw? Czy po tym uczynku bdziesz mg dalej y, ty, ktry nie popenie dotychczas adnego za? Ponc alem i gniewem, biegaa chaotycznie w rnych kierunkach, zawodzc: O mj krlu! Padaa zagubiona i podnosia si, ciko wzdychajc. Wreszcie wierna swej mioci ruszya w las, wypowiadajc sw kltw, ktra w kocu zniszczy Kali: O mieszkacy dungli, ostrzegam was, nie prbujcie zwiksza cierpienia krla Niszadw, gdy na mocy mojego przeklestwa przyniesie to wam jeszcze wiksze cierpienie. Niech kady niegodziwiec wyrzdzajcy mu zo, dowiadczy jeszcze wikszego ni on cierpienia i niech jego ycie stanie si prawdziw niedol! Gdy tak biegaa po dungli jak obkana, dostrzeg j ze swej kryjwki wielki w boa, ktry by bardzo godny i uchwyciwszy j swym morderczym uciskiem, zacz j powoli poyka. Ginc w paszczy gada, lamentowaa: O mj mu i obroco, gdzie jeste? Dlaczego pozwalasz na to, by zapa mnie i poera ten straszny w? Dlaczego nie spieszysz mi z pomoc? Jak bdziesz si czu, gdy przypomnisz sobie o mnie wwczas, gdy zo, ktre ci optao,

Ksiga III

Opowie 21

83

ci opuci i gdy odzyskasz swego dzielnego ducha, swj umys i majtek? Gdy zgin w odku tego wa, kto bdzie koi twe zmczenie? Tak si zoyo, e pacz Damajanti usysza pewien myliwy, ktry pogna za zwierzyn gboko w las. Rzuci si jej na pomoc i uci wowi gow przy pomocy swego ostrego miecza. Zabiwszy wa, uwolni nieszczsn kobiet z jego ucisku i oczyci j wod. Prbujc j uspokoi i nakarmi, zapyta; O kobieto o oczach jak ania, kim jeste? Kto jest twym opiekunem? Dlaczego wczysz si sama po dungli i naraasz si na straszne niebezpieczestwo? Damajanti opowiedziaa myliwemu o przebiegu zdarze, a on, suchajc jej sodkiego gosu i patrzc na jej ciao przykryte jedynie powk sukni, na jej zmysowe piersi i biodra, na jej stopy i donie bez skazy, na jej twarz pen jak ksiyc poczu nieodpart dz. I gdy zacz przypochlebia si jej sodkim i delikatnym gosem, zrozumiaa, e jej poda i rozpoznawszy jego ze zamiary zapona ogniem gniewu, rzucajc na kltw natychmiastowej mierci, pod wpywem ktrej myliwy pad martwy na ziemi jak drzewo powalone gromem. Damajanti ruszya ponownie w gboki las zmarniay od wystpku jej ma. Znuona dugim marszem siada na kamieniu, paczc: O mj mu o potnych ramionach, gdzie si podziewasz? Porzucie mnie sam w tej dzikiej i nie zamieszkaej przez ludzi dungli. Jak moge mnie tak strasznie zdradzi, ty, ktry skadae liczne ofiary cznie z Ofiar Konia? O tygrysie wrd ludzi, dlaczego zadae kam prawdziwoci sw, ktre do mnie wyrzeke. Dlaczego zapomniae o sowach dzikiej gsi wypowiedzianych przed tob i przede mn. Prawda jest warta wicej ni cztery Wedy cznie ze swymi odgazieniami. Nie am danych mi obietnic, bd mi wierny! O mj niewinny panie, mwie, e nie istnieje dla ciebie nikt, kto byyby droszy od mnie. Czy ju mnie nie kochasz? Dlaczego nie odpowiadasz na moje aosne krzyki i nie spieszysz, aby broni swej oszalaej ze strachu, lamentujcej ukochanej ony? Dlaczego mnie nie bronisz, cho jestem zabrudzona, wychuda, poblada, nieszczliwa, okryta jedynie poow sukni, bez ochrony i samotna jak ania pozbawiona stada? O wielki i przystojny krlu ze wspaniaej rodziny o nienagannym zachowaniu, nie mog ci odnale. Czy pisz gdzie tutaj w tej strasznej dungli? Do kogo mam si zwrci w mej niedoli z twej przyczyny? Gdy Damajanti dostrzega tygrysa o czterech ostrych kach i potnych szczkach, podesza do niego bez lku i rzeka: O krlu dungli, powiedz mi, czy widziae mego ma, Nal? Zjedz mnie i

84

Mikoajewska

Mahabharata

uwolnij mnie od mego nieszczcia! Lecz krl dungli oddali si bez sowa. Napotkawszy na swej drodze mienic si kolorami rnych mineraw wit skalist gr o wyniosych szczytach sigajcych niebios, ozdobion bogat rolinnoci i odwiedzan przez liczne zwierzta, rzeka: O krlu gr, o boski aspekcie kryjcy w sobie wiele pikna, o filarze podtrzymujcy ziemi, kaniam si tobie. Jestem synn Damajanti, ktra jest crk, synow i on krlw. W tobie szukam schronienia. Mj ojciec, waleczny Bhima, krl Widarbhy, stoi na stray zbudowanej z czterech kast spoecznoci. Wykona on wiele rytuaw ofiarnych cznie z ofiar krlewskiego namaszczenia i Ofiar Konia. W swej mowie jest prawdomwny, dokadny, cierpliwy i w dobrym gucie, a w swym postpowaniu kieruje si znajomoci Wed. Jest czysty i prawy. Moim teciem z kolei jest stary krl Niszadw. Ma on wspaniaego bohaterskiego syna o imieniu Nala, ktry odziedziczy po nim jego krlestwo, obeznanego z Wedami, zasuonego stranika ognia skadajcego ofiary i rozdzielajcego som, rozdajcego braminom swe dobra, walecznego i rzdzcego z perfekcj. Ja jestem jego on. Stoj tu przed tob, szukajc w tobie ratunku, bo straciam majtek i mego ma, ktry jest mym obroc. Uginajc si pod ciarem nieszcz, szukam mego ma, ktry jest najlepszym wrd ludzi. O wielka gro z setk szczytw sigajcych nieba, czy przypadkiem nie widziaa gdzie mego ma zagubionego w tej przeraajcej dungli? Czy nie widziaa przypadkiem Nali, wadcy Niszadw? On, mj sawny i mdry m o silnych ramionach, rozpalajcy si z atwoci gniewem, mny, dotrzymujcy zawsze danego sowa, rozwany, kroczy po ziemi jak krl soni. O najlepsza z gr, dodaj mi otuchy swym sowem tak jakbym bya tw crk. O mj mu i bohaterze, mj rycerzu wierny Prawu i swym przysigom, o panie ziemi, uka si przede mn zamiast chowa si tym lesie! Pozwl mi usysze znowu twj grzmicy gos potny jak grzmot monsunu, ktry jest dla mnie jak eliksir niemiertelnoci. Niech ten gos wypowie me imi i rozproszy mj smutek! 10. O tym, jak Damajanti spotyka w dungli ascetw, ktrzy napeniaj jej serce nadziej, przepowiadajc jej dobr przyszo Wypakawszy swe ale przed potn gr, Damajanti ruszya w kierunku pnocnym i po trzech dniach wdrwki noc i dniem ujrzaa niezwyky las wypeniony pustelniami ascetw wygldajcy jak park nalecy do bogw. Dostrzega tam Wasiszt, Bhrigu i Atriego, wielkich, boskich, samo-kontrolujcych si ascetw

Ksiga III

Opowie 21

85

ywicych si wycznie wod i wiatrem, spokojnych i czystych, tsknicych za ciek prowadzc wprost do nieba i ona, pera kobiecoci o gstych brwiach, piknych wosach, penych biodrach, dumnych piersiach i byszczcych biaoci zbach bez wahania si do nich zbliya. Po odpowiednich ceremoniach powitalnych wielcy asceci rzekli: O piknoci o nieskazitelnych stopach i doniach, powiedz nam, kim jeste? Czy jeste len lub grsk bogini? Jestemy zadziwieni, widzc tw idealn pikno i niezrwnan promienno. Nabierz otuchy i przesta rozpacza. Damajanti odpowiedziaa: O asceci, czemu pytacie? Z ca pewnoci wiecie, e jestem zwyk miertelniczk, crk krla Bhimy i on Nali, dzielnego krla i stranika swej dynastii, ktry oddawa zawsze nalen cze bogom, obdarowywa hojnie braminw, pokonywa swych wrogw, mwi zawsze prawd, dotrzymywa obietnic i przestrzega Prawa. Mj ukochany m o twarzy piknej jak ksiyc sw wspaniaoci dorwnywa krlowi bogw. Przepeniony mdroci Wed skada wielkie ofiary i peen sonecznego blasku pokonywa w bitwie swych rywali. Pewnego dnia pewni ludzie o zdradzieckim umyle wyzwali go do gry w koci i bdc nieuczciwi i zrczni w oszustwie wygrali cae jego krlestwo, ktre odziedziczy po swych przodkach i wszystko inne, co posiada. Jestem on tego nieszczsnego krla oszala z tsknoty za nim. Wdruj po lasach, grach, nad brzegami rzek i jezior szukajc mego ma o wielkim duchu, wielkiego wojownika i znawc wszelkiej broni. Powiedzcie mi, czy mj m nie przechodzi przypadkiem przez wasz boski las ascezy? To z jego powodu znalazam si w tym niebezpiecznym i upiornym lesie penym dzikiego zwierza. Jeeli nie odnajd go w cigu kilku najbliszych dni i nocy, porzuc dobrowolnie me ciao i udam si do nieba. Jakie korzyci mog pyn z mego ycia na ziemi, skoro bez mego ma uginam si pod ciarem alu i tsknoty za nim? Asceci odpowiedzieli: O pikna kobieto, otrzyj swe zy i ucisz swj al, gdy twa przyszo jest wietlana. Dziki sile naszych umartwie moemy dostrzec, e wkrtce odnajdziesz swego ma, bdcego podpor Prawa, uleczonego ze swej gorczki, oczyszczonego ze za, odzyskujcego cay swj utracony majtek. Zdobdziesz z powrotem swego wysoko urodzonego krla zdolnego do siania paniki wrd swych wrogw i radowania serc swych przyjaci. Po wypowiedzeniu tych sw wszyscy asceci znikli razem ze swymi otarzami ofiarnymi i pustelniami, pozostawiajc j zanurzon w swych mylach i zastanawiajc si nad tym, czy to co widziaa byo jaw czy te snem. Cigle poblada z oczami wypenionymi zami ruszya dalej i gdy zobaczya na swej drodze

86

Mikoajewska

Mahabharata

obsypane kwiatami i rozbrzmiewajce piewem ptakw drzewo aoka, okrya je pobonie trzy razy, mwic: O pikne drzewo oczy mnie z mego smutku. Czy widziae moe gdzie mego ma Nal wolnego od smutku i lku? Pom mi odnale tego czowieka okrytego poow mej sukni, ciganego przez swj wystpek. Uwolnij mnie od mojego smutku. 11. O tym, jak Damajanti dochodzi do wniosku, e przynosi ludziom zy los, gdy jest karana za to, e nie wybraa na ma jednego z czterech bogw W kocu w swej wdrwce Damajanti dotara do szerokiej drogi, gdzie zobaczya karawan zoon z licznych koni, soni i wozw wspinajcych si na wysoki brzeg rzeki o czystych wodach. Szybko zmieszaa si z tumem. Pokryta licznymi ranami, ubrana w poow sukni, poblada, wychudzona, brudna, z wosami pokrytymi kurzem wygldaa jak szalona. Cz ludzi widzc j, rozpierzcha si w popochu, inni bacznie si jej przygldali lub naigrywali si z niej i szemrali przeciw niej. Jeszcze inni litowali si nad ni i pytali o to, kim jest i co robi w tym dzikim lesie. Mwili: O szalona nieszcznico, twj widok nas przeraa. Czy jeste bogink strzegc lasu, gr, rzeki lub miejsca, w ktrym si znalelimy? Miej nad nami lito! A moe jeste demonk rakszini lub lenym stworem jaksz? Kimkolwiek jeste nie sprowadzaj na nas nieszczcia, lecz chro nas. Pozwl naszej karawanie dotrze do miejsca przeznaczenia bez szwanku! Damajanti, kobieta o wielkiej cnocie, ktr unieszczliwi wystpek jej ma, rzeka: O dobrzy ludzie, nie obawiajcie si mnie. Jestem zwyk miertelniczk, crk krla Widarbhy Bhimy i on krla Niszadw Nali, ktrego opakuj i ktrego poszukuj. Powiedzcie mi, czy nie spotkalicie na swej drodze mego bohaterskiego ma Nali? Przywdca karawany odpowiedzia, e w czasie swej wdrwki nie spotkali nikogo poza dzikimi zwierztami, a zapytany, dokd zmierza, odpowiedzia, e podruje dla zysku i e zmierza w kierunku krlestwa Cedw. Damajanti ruszya w dalsz drog razem z kupcami, nie tracc nadziei na odnalezienie swego ma. Wdrowali przez wiele dni, a pewnego dnia umczeni dalek podr dostrzegli w lesie wielki staw wypeniony czyst i wie wod, pokryty gsto kwiatami lotosu i otoczony z wszystkich stron k poronit soczyst traw i drzewami penymi sodkich owocw oraz gaziami do rozpalenia ognia. Kupcy zauroczeni tym widokiem rozbili tam obz i powaleni zmczeniem pogryli si w gbokim nie. Jednake w rodku nocy do stawu zbliyo si poszukujce wody stado soni, tratujc po drodze picych kupcw. Wraz z nastaniem ranka z ukrycia wyszli

Ksiga III

Opowie 21

87

ci, ktrym udao si przey, opakujc masakr i lamentujc z powodu mierci swych braci, synw, ojcw i przyjaci. Widzc t straszn masakr, Damajanti zacza obwinia o ni sam siebie. Rozpaczaa: O bogowie, za jakie zo uczynione przeze mnie spotka mnie ta straszna kara. Dlaczego przyniosam zy los tym ludziom, ktrych spotkaam w dzikim lesie i ktrzy za to, e udzielili mi schronienia, zostali zmasakrowani przez stado soni? Skoro sonie mnie ominy, przeto musi czeka na mnie w przyszoci jeszcze wiksze cierpienie. Nikt nie znajdzie wyzwolenia w mierci przed nadejciem wyznaczonego czasu. Moje cierpienie musi by zasuone, cho nie mog sobie przypomnie adnego za, ktre bym uczynia w myli, mowie lub uczynku, odpowiedzialnego za t katastrof, poza tym, e na mym festiwalu wyboru ma odrzuciam starajcych si o m rk bogw i wybraam miertelnika Nal. To boska moc oderwaa mnie teraz od Nali. 12. O tym, jak Damajanti w swej wdrwce dociera do krlestwa Cedw Gdy Damajanti po dugiej podry dotara wreszcie do bram stolicy Cedw ubrana w poow sukni, poblada, wyczerpana, brudna, z wosami w nieadzie, wygldajca jak szaleniec, zobaczyli j obuzerscy chopcy i podali za ni z ciekawoci a do wrt krlewskiego paacu. Tam dostrzega j ze swego okna matka krla, zatrzymaa tum ciekawskich i zadziwiona jej urod zabraa j do siebie. Rzeka: O nieszczsna kobieto, cho nie oszczdzi ci zy los, twe pikne ciao jest jak byskawica wrd monsunowych chmur. Powiedz mi, kim jeste, gdy twe ciao, cho pozbawione ozdb, musi nalee do niemiertelnych, skoro nie odczuwasz lku podrujc samotnie bez opiekuna otoczona przez rozzuchwalonych mczyzn. Damajanti rzeka: O krlowo, jestem mierteln kobiet oddan swemu mowi, ktry jest czowiekiem o wielkich zaletach. Zy los obdarzy go jednak niepohamowan skonnoci do hazardu. Straciwszy cay swj majtek podczas gry w koci ze swym modszym bratem, uda si do lasu, a ja podyam za nim niespokojnym jak szaleniec, prbujc go uspokoi. Pewnego dnia pokonany przez gd straci ostatni okrywajc go szat i wwczas ten nagi, szalony, pozbawiony rozumu czowiek nie zmruy oka przez wiele nocy i pewnej nocy podczas mojego snu przeci m sukni na p i porzuci mnie niewinn w dzikim lesie. Od tego momentu pokonana przez ao poszukuj go bezskutecznie dzie i noc. Matka krla Cedw rzeka wspczujco: O dobra kobieto, zamieszkaj w moim paacu i pozwl braminom, aby zajli si

88

Mikoajewska

Mahabharata

poszukiwaniami twojego ma. Mieszkajc w mym paacu, odzyskasz swego ma. Damajanti odpowiedziaa: O matko krlw, chtnie skorzystam z twej gociny, ale musisz mi obieca, e nie bd musiaa je resztek ze stou, my ludziom stp i rozmawia z nieznajomymi mczyznami i e kady molestujcy mnie mczyzna zostanie natychmiast ukarany i e pozwolisz mi na kontakt z braminami. Krlowa matka odpowiedziaa: O pikna, niech tak si stanie i oddaa Damajanti o boskim wygldzie swej crce jako dam do towarzystwa i pokojwk. 13. O tym, jak ukszenie wa odbiera Nali jego pikny wygld, lecz rwnoczenie poddaje torturze mieszkajcego w jego ciele boga Kali Tymczasem krl Niszadw Nala po porzuceniu w lesie swej picej ony Damajanti pobieg gboko w las, gdzie zobaczy potny ogie, z wntrza ktrego dochodzi gony krzyk: O Nala, pozbd si lku i zbli si tutaj. Posuszny temu gosowi Nala, pamitajc o maeskim darze, ktry otrzyma od boga ognia, wszed bez lku w sam rodek dziko poncego pomienia i zobaczy tam zwinitego w piercie krla ww, ktry zoywszy pobonie donie, rzek drcym gosem: O Nala, pom mi. Nazywam si Karkotaka i nie ma na wiecie wa, ktry byby mi rwny. Zostaem jednak przeklty przez rozgniewanego proroka uprawiajcego bardzo surowe umartwienia, ktrego zapaem kiedy w swoje zwoje. I na mocy tej kltwy nie mog si ruszy z tego miejsca na krok, cho opanowa je ogie. Jeeli wyniesiesz mnie std, ratujc mnie przed spaleniem, zostan twoim dozgonnym przyjacielem i dam ci co, co przyniesie ci w przyszoci zysk. Pozwl wic, e uczyni si may i lekki, aby mg mnie podnie i szybko wynie z tego poncego miejsca. I gdy w zmniejszy si do wielkoci kciuka, Nala podnis go i szybko wynis w bezpieczne miejsce wolne od ognia. I gdy zamierza pooy go z powrotem na ziemi, w rzek: O Nala, nie kad mnie jeszcze na ziemi, lecz nie mnie troch dalej, liczc kroki, gdy w tym czasie, gdy bdziesz liczy kroki, chc odda ci ogromn przysug. Nala uczyni to, o co w go prosi i gdy doliczy si dziesitego kroku, w go uksi. Zdziwiony dostrzeg, e straci ostatni rzecz, ktr posiada, swe pikne ciao, gdy pod wpywem ukszenia wa ulego ono straszliwej deformacji. Rwnoczenie w wrci do swego dawnego wygldu i rzek uspakajajco: O Nala, zmieniem twj wygld tylko czasowo, aby ludzie ci nie poznali i eby ten, ktry przynis na ciebie twe

Ksiga III

Opowie 21

89

nieszczcie i nadal w tobie mieszka, zosta okaleczony przez moj trucizn. Dopki ci on nie opuci, dopty, mieszkajc w twym obecnym ciele, bdzie cierpia straszne katusze. Zmieniajc twj wygld uodporniem ci przeciw temu, ktry z gniewu i rozgoryczenia oszuka ci, majc wadz nad wynikiem gry w koci, cho bye niewinny i na to nie zasugiwae. Dziki memu ukszeniu bdziesz odporny na trucizn i nie bdziesz musia si obawia adnych drapiecw, wrogw, ani tych co znaj rne magiczne formuki, a podczas bitwy bdziesz zawsze zwyciski. Pozbd si swego smutku, gdy moje usta nie kami. Udaj si std prosto do miasta Ajodhji, do krla Rtuparny, potomka Ikszwaku, gdy on ma pen wiedz na temat gry w koci. Sprbuj uzyska od niego t wiedz, gdy wwczas optujcy ci Kali stanie si bezsilny, nie mogc ci pokona podczas gry i na zawsze ci opuci. Przedstaw si jako koniuszy o imieniu Bahuka, ktry ma pen wiedz na temat koni, gdy gdy nadejdzie odpowiedni moment krl Ajodhji przekae ci tajemnic gry w koci w zamian za tw wiedz na temat koni i zostanie twoim przyjacielem. Gdy zdobdziesz tajemnic gry, odzyskasz swj stracony majtek i ponownie poczysz si ze sw on i swymi dziemi. A w momencie, w ktrym uwolnisz si od Kali i zapragniesz powrotu do swego dawnego wygldu, skup sw myl na mnie i ubierz te boskie szaty, ktr ci daj. I dawszy Nali obiecane boskie szaty, w znikn. Posuszny sowom wa krl Nala ukryty w zdeformowanym ciele koniuszego o imieniu Bahuka przesta bka si po lesie i ruszy w kierunku krlestwa Ajodhji, gdzie dotar po dziesiciu dniach. Po otrzymaniu widzenia u krla Rtuparny, rzek: O krlu, nazywam si Bahuka i dowiedz si, e nigdzie na wiecie nie ma takiego czowieka, ktry dorwnaby mi w umiejtnoci trenowania i troski o konie. Jestem take doskonaym kucharzem i potrafi nauczy si kadego rzemiosa bez wzgldu na to jak jest trudne. Pozwl mi zosta w twym krlestwie i suy ci mymi umiejtnociami. Krl odpowiedzia: O Bahuka, zosta w mym krlestwie i bd mym koniuszym, pracujc razem z Warsenej, ktry by kiedy wonic krla Nali i znalaz u mnie schronienie oraz z koniuszym Diwal, gdy zawsze miaem sabo do wycigw konnych. Pom mym koniom biega szybko. Nala zdoby wic honorowe miejsce krlewskiego koniuszego i zamieszka w Ajodhji. Cay czas nie mg jednak przesta myle o swej piknej onie Damajanti porzuconej przez niego w dzikim lesie i co wieczr wypowiada te same sowa: O moja nieszczsna, gdzie si podziewasz, bkajc si samotnie po lesie godna, spragniona, zmczona i komu ty teraz musisz suy, przywoujc na prno

90

Mikoajewska

Mahabharata

tego gupca, ktry ci porzuci? Sowa te usysza pracujcy z nim Diwala i gdy zapyta go, o kim tak nuci, krl Nala ukryty w ciele Bahuki rzek: O Diwala, pewien gupiec mia on, ktr bardzo kocha i ktra go bardzo kochaa. Gupiec ten porzuci j cigany przez nieszczcie i teraz ponie z tsknoty za ni. Gdy zapada noc tskni za ni i wypowiada tskne sowa. Wczy si on po caej ziemi, a wreszcie osiedli si w pewnym miejscu i drczy go bezgraniczny al i tsknota za ni. Jego ona posza za nim do gronego lasu, a ten gupiec porzuci j, skazujc j na mier. Niemoliwe, eby przeya w tym dzikim lesie penym drapienikw, bdc samotna, delikatna, godna i spragniona i nie znajc drogi. W taki to sposb krl Niszadw ukrywajc si w ciele koniuszego Bahuki rozpacza nad swym czynem i wspomina sw pikn on. 14. O tym jak Damajanti wraca do krlestwa swego ojca Tymczasem gdy ojciec Damajanti krl Bhima dowiedzia si o tym, e jego zi przegra cay swj majtek, grajc w koci ze swym modszym bratem i schroni si wraz ze sw on w lesie, obdarowa suto braminw i obiecujc im dalsze bogate dary, wysa ich na poszukiwanie Nali i Damajanti. Tak si zoyo, e bramin Sudewa uda si do krlestwa Cedw i uczestniczc na dworze krlewskim w uroczystoci bogosawienia dnia, dostrzeg towarzyszc Sunandzie Damajanti, od ktrej bi blask doskonaej piknoci, cho bya wychudzona i brudna. Podszed do niej i rzek: O Damajanti, nazywam si Sudewa i jestem ulubionym braminem twego brata. Od dawna poszukuj ci na rozkaz twego ojca krla Bhimy. Dowiedz, e twj ojciec, matka, bracia i dwjka twoich dzieci bliniakw maj si dobrze, cho zarwno oni, jak i liczni twoi krewni zamartwiaj si o ciebie. Rozpoznawszy bramina, wychudzona cierpieniem Damajanti zalaa si zami. Gdy krlewska cra Sunanda zobaczya te zy, wysaa do swej matki suc z nastpujc wieci: O matko, moja pokojwka spotkaa pewnego bramina i gorzko pacze. Prosz ci, dowiedz si, kim ona jest naprawd. Po otrzymaniu tej wiadomoci krlowa matka opucia swj paac i udaa si spiesznie tam, gdzie Damajanti wypakiwaa swj al do bramina Sudewy. Przywoaa bramina i zapytaa: O braminie, powiedz mi, czyj crk i czyj on jest ta niezwykle pikna i niezwykle wycieczona kobieta, ktr przygarnam do mego paacu. Jak do tego doszo, e znalaza si nagle na wiecie sama bez swych krewnych i bez swego ma? Powiedz mi ca prawd o tej kobiecie, ktra wyglda jak bogini!

Ksiga III

Opowie 21

91

Bramin Sudewa rzek: O krlowo, ta boska kobieta, ktra suy twej crce za pokojwk ma na imi Damajanti i jest crk krla Widarbhy Bhimy, wadcy o wielkiej dzielnoci. Jej mem jest potny krl Niszadw Nala. Zosta on wyzwany do gry w koci przez swego modszego brata i po przegraniu swego krlestwa, ktre odziedziczy, znikn gdzie razem ze sw on i nikt z nas nie wiedzia, gdzie si podziewa. Przeszukalimy ca ziemi wzdu i wszerz, aby wreszcie odnale Damajanti w paacu krla Cedw. adna miertelna kobieta nie moe rwna si z ni urod. Nosi ona midzy brwiami naturalne znami w ksztacie kwiatu lotosu, po ktrym mona j rozpozna. Znami to wrce jej szczliwy los umieci na jej czole sam Stwrca. Cho pokryte obecnie kurzem, nie zniko tak jak nie zniko pikno jej ciaa, cho zamiast ozdb pokrywa je kurz. One s jak ogie pokryty dymem lub jak ksiyc pokryty mg i po nich j rozpoznaem. Krlewska cra Sunanda syszc te sowa, oczycia kurz z czoa Damajanti i obie razem z krlow matk dostrzegy znami w ksztacie kwiatu lotosu. Zanoszc si zami objy Damajanti, gorco j ciskajc. Krlowa matka rzeka: O Damajanti, po twym znamieniu rozpoznaj w tobie crk mojej siostry, ktr widziaam raz zaraz po urodzeniu. Traktuj wic mj dom jak swj. Damajanti odpowiedziaa: O siostro mej matki, dzikuje ci za gocin. Byam w twym domu szczliwa nawet wwczas, gdy nie wiedziaa, kim jestem. Teraz jednak, gdy zostaam odnaleziona, musz opuci twj dom, gdy tskni za domem mego ojca i za mymi dziemi, ktre znalazy tam schronienie. Czy nie potrzebuj one matki? Prosz ci, pozwl mi odej. Krlowa matka rzeka: O Damajanti, niech tak si stanie i kazaa przygotowa dla niej specjaln lektyk, ktr nieli do domu jej ojca silni mczyni i ktrej strzegli bohaterscy stranicy. 15. O tym jak Damajanti podejrzewa, e Nala ukry si w zdeformowanym ciele Bahuki i jak prbuje skoni go do ujawnienia si i powrotu do niej, rozsiewajc faszywe wiadomoci o swym ponownym zampjciu Po przybyciu do Widarbhy Damajanti oddala nalen cze bogom i braminom, wykonujc odpowiednie ryty i uciskaa swe dzieci oraz swych krewnych, ktrych znalaza w dobrym zdrowiu. Krl natomiast wynagrodzi hojnie bramina Sudew, ktry odnalaz jego zagubion crk. Nastpnego ranka po zasuonym odpoczynku Damajanti rzeka do swej matki: O matko, jeeli zaley ci na moim yciu, pom mi odnale mego nieszczsnego ma. Syszc te rozpaczliwe sowa, krlowa zalaa si zami i zwrcia si do swego ma z

92

Mikoajewska

Mahabharata

nastpujcymi sowy: O krlu, twoja crka, nie zwaajc na sw hab, tskni za swym mem, ktry porzuci j tak bezlitonie w lesie. Sama mi to powiedziaa. Prosz ci, wylij braminw w rnych kierunkach, aby prbowali go odnale. Krl Bhima przychyli si do jej proby i da rozkaz braminom, aby udali si do rnych krajw na poszukiwania Nali. Widzc wyruszajcych w drog braminw, Damajanti poprosia ich, aby wypowiadali nastpujce sowa: O naogowy graczu, gdzie jeste? Przecie na p jedyn sukni swej wiernej ony i porzucie j. Czeka ona na ciebie tam, dokd j skierowae, pogrona w smutku i cigle ubrana w powk swej sukni. Cigle za tob pacze. Zlituj si nad ni i odpowiedz na jej woanie! Czy nie jest obowizkiem ma ochranianie i utrzymywanie przy yciu swej ony bez wzgldu na okolicznoci? Dlaczego wic ty, szeroko znany ze swej prawoci, zaniedbae swego obowizku? Znany ze swej mdroci, wysokiego urodzenia i peen wspczucia, stae si nagle tak okrutny. O wielki uczniku, miej nad ni lito. Sam j uczye, e najwyszym obowizkiem jest szlachetno. Damajanti poinstruowaa braminw, aby zwracali baczn uwag na kadego, kto zareaguje na te sowa, bez wzgldu na to czy jest biedny czy bogaty i jaki jest jego zawd i eby natychmiast przynieli jej wiadomo o tej reakcji. Poinstruowani w ten sposb bramini wyruszyli w rnych kierunkach na poszukiwanie Nali. Po upywie pewnego czasu bramin Parnada powrci do paacu krla Bhimy i rzek: O Damajanti, w mych poszukiwaniach zaszedem a do Ajodhji i zgodnie z tw instrukcj wypowiadaem wielokrotnie twe sowa na dworze krla Rtuparny, lecz ani krl, ani nikt z jego wity nie zareagowa na nie. Gdy rozczarowany zamierzaem opuci Ajodhj, podszed do mnie czowiek o ciele zdeformowanym, penicy rol krlewskiego koniuszego i kucharza o imieniu Bahuka. Wzdycha gboko, a z jego oczu pyny zy. Powita mnie z szacunkiem i rzek: O braminie, zamna kobieta i matka nawet gdy spotka j nieszczcie potrafi sama o siebie zadba. Zdobywa w ten sposb niebo i cho porzucona przez ma nie wybucha gniewem. Jeeli jaki niemdry, nieszczsny mczyzna porzuci j, nie ywi urazy i jeeli dla przetrwania, cierpic z powodu swego szalestwa, ukradnie jej ubranie, pikna kobieta nie rozgniewa si. Uhonorowana lub nie, nie bdzie si gniewa, widzc swego ma zredukowanego do zera, pozbawionego majtku i krlewskoci. Damajanti wysuchaa opowieci bramina ze zami w oczach. Gdy skoczy, hojnie go obdarowaa, zwalniajc go z dalszej suby, po czym udaa si do komnat swej matki i proszc j o zachowanie

Ksiga III

Opowie 21

93

tajemnicy, rzeka: O matko, nie zdradzaj mych sw twemu mowi i memu ojcu. Pozwl, abym w twej obecnoci poinstruowaa bramina Sudew, co powinien uczyni. Chc bowiem, aby ruszy natychmiast do Ajodhji i sprowadzi tutaj mego ma Nal tak jak poprzednio sprowadzi tutaj mnie. Musz jednak uy podstpu, aby nabra pewnoci, e si nie myl, i krlewski koniuszy Bahuka jest faktycznie Nal. Nastpnie Damajanti w obecnoci swej matki rzeka ze smutkiem do Sudewy: O braminie, udaj si do Ajodhji i powiedz krlowi Rtuparnie, e crka krla Bhimy Damajanti chce wybra dla siebie nowego ma, gdy nikt nie wie, czy krl Nala jest jeszcze wrd ywych i e poprosia swego ojca, aby raz jeszcze zorganizowa dla niej festiwal wyboru ma. W zwizku z tym wszyscy krlowie i synowie krlw spiesz na jej festiwal, ktry ma si rozpocz ju jutro wczesnym rankiem. Powiedz krlowi, eby si pospieszy i take przyby do Widarbhy, aby stara si o rk Damajanti. Bramin Sudewa rzek: O Damajanti, niech tak si stanie i pospieszy na jej rozkaz do Ajodhji. 16. O tym, jak Nala w ciele Bahuki i krl Rtuparna motywowani chci posiadania Damajanti udaj si na jej rzekomy ponowny festiwal wyboru ma Gdy krl Rtuparna usysza wieci przywiezione mu przez bramina Sudew, gorco zapragn uda si na rzekomy festiwal ponownego wyboru ma przez Damajanti, lecz wiedzia, e z Ajodhji trudno dotrze do Widarbhy w jeden dzie. Uda si wic do swego koniuszego Bahuki i rzek agodnym gosem: O Bahuka, chc dotrze do Widarbhy w jeden dzie, aby zdy na festiwal wyboru ma przez Damajanti, ktry ponownie organizuje dla niej jej ojciec. Jeste znawc koni, pom mi osign mj cel. Nala ukryty w ciele Bahuki cierpic przeraliwe katusze zazdroci, pomyla: O nieszczsna kobieto o wskiej talii, chyba musia pomiesza ci si ze smutku rozum, skoro decydujesz si na co tak skandalicznego i bdc matk chcesz si odda innemu mczynie, cho nie mog wykluczy, e zastawiasz na mnie puapk, chcc abym si ujawni. O biada mi, nieszczsna kobieta chce mnie ukara za to, e bdc jej ukochanym, lecz zym i niewiernym mczyzn, oszukaem j. Kobiety s kapryne, ale i zo, ktre uczyniem jest przeraliwe. Niech si stanie to, co ma si sta. Musz pozna przyczyn jej desperackiego zachowania i szukania dla siebie nowego ma, mimo posiadania dwjki dzieci. Musz si dowiedzie, czy zapomniaa o swej mioci do mnie i kieruje ni uraza z powodu krzywdy, ktr jej wyrzdziem, czy te nie. Zgodz si wic na to, aby zawie krla Rtuparn do Widarbhy, gdy sam

94

Mikoajewska

Mahabharata

gorco pragn tam si uda, aby znale odpowied na drczce mnie pytanie. Bahuka uda si wic na rozkaz krla do stajni i bezustannie przez niego popdzany wybra cztery chude, lecz bardzo silne i wytrwae konie szybkie jak wiatr o szlachetnej krwi i doskonaym treningu, o szerokich nozdrzach i silnych szczkach oraz wspaniaych grzywach, pochodzce z doliny Indusu. Gdy krl je zobaczy, sta si podejrzliwy i rzek gniewnie: O Bahuka, czy ty chcesz mnie okpi? Jak te sabe i o krtkim oddechu kucyki mog wykona zadanie, ktre ci powierzyem? Bahuka odpowiedzia: O krlu, daj ci sowo, e konie, ktre wybraem z ca pewnoci dowioz ci w jeden dzie do Widarbhy, ale jeeli mi nie ufasz, sam wybierz konie, ktre uwaasz za lepsze. Krl odpowiedzia kojco: O Bahuka, zaprzgaj szybko konie, ktre wybrae, gdy to ty, a nie ja jeste ekspertem w dziedzinie koni. Bahuka zaprzg wic wybrane przez siebie ogiery do krlewskiego rydwanu i gdy krl na nim zasiad, popdzi je ze znawstwem, skaniajc je do biegu tak szybkiego, e krlewski rydwan zdawa si frun w powietrzu. Krl Rtuparna zadziwi si tym pdem i bardzo by zadowolony, a obserwujcy ten koski bieg byy wonica Nali Warsneja, ktry swego czasu znalaz dla siebie schronienie w Ajodhji, zacz zastanawia si nad tym, kim naprawd jest Bahuka. Myla: Kim jest ten Bahuka? Kto ukrywa si w jego zdeformowanym ciele? Zna on wszystkie te same triki w podejciu do koni, ktre zna krl Nala i co wicej jest w tym samym wieku. Nie bdc fizycznie podobny do Nali, jest mu jednak rwny wiedz. Wiem od braminw, e mczyni o wielkiej duszy wcz si niekiedy po ziemi zniewoleni przez wyroki boskie i przez swe zdeformowane ciaa opisywane w witych pismach. Wydaje mi si, e Bahuka jest Nal, cho uwizionym w zdeformowanym ciele, gdy jest on obdarzony wszystkimi dobrymi cechami Nali. 17. O tym, jak Nala otrzymuje od krla Rtuparny tajemnic gry w koci w zamian za jego wiedz na temat koni i dziki temu uwalnia si od boga Kali, ktry go opta Gdy rydwan krla Rtuparny powoony przez Bahuk przelatywa jak ptak ponad rzekami, lasami, grami i jeziorami, wiatr porwa nagle zdobicy krlewskie ramiona szal. Krl rzek: O Bahuka, zatrzymaj na chwil konie, aby Warsneja mg odnale mj szal, ktry porwa wiatr. Bahuka posusznie zatrzyma rydwan i rzek: O krlu, niepotrzebnie tracimy czas, zatrzymujc si, gdy nie znajdziesz tutaj swego szala, bo cho wydaje ci si, e dopiero go stracie, to

Ksiga III

Opowie 21

95

jednak stao si to setki mil temu. Krl przez chwil aowa, e si zatrzymali, lecz nagle dostrzeg nieopodal drzewo vibhitaka obsypane owocami i rzek: O Bahuka, poznaj mj wielki talent. Nikt nie wie wszystkiego, gdy caa wiedza nie moe przebywa w jednym czowieku. Tak jak ty znasz si na koniach tak ja znam si na liczeniu. Czy wiesz, jaka jest rnica midzy iloci lici i orzechw znajdujcych si na tym drzewie, a iloci tych, ktre opady? Ot wynosi ona sto jeden. Spjrz na te dwie gazie i ich odgazienia. Potrafi szybko policzy, e znajduje si na nich dwa tysice i sto dziewidziesit pi orzechw. Zdumiony Bahuka rzek: O krlu, chepisz si czym, czego nie potrafi poj. Skd mog wiedzie, czy sobie ze mnie nie kpisz. Nie potrafi bowiem stwierdzi, czy policzye ilo lici i orzechw poprawnie, zanim na twych oczach sam ich wszystkich nie policz. Pozwl mi wic zsi z twego rydwanu i rozka Warsneji, aby chwilowo zatroszczy si o konie. Zaniepokojony krl zawoa: O Bahuka, nie czy tego, gdy zatrzymujc si tutaj na duej, nie zdymy na festiwal Damajanti. Bahuka by jednak tak zaobserwowany liczeniem lici i orzechw i tak zafrapowany niezrozumiaym dla niego talentem krla, e niecierpliwie odpowiedzia: O krlu, moja ciekawo jest silniejsza ode mnie. Zaczekaj wic chwilk lub udaj si w dalsz drog sam. Krl rzek pojednawczym gosem: O Bahuka, nie potrafi sam dojecha na czas mym rydwanem, gdy moja wiedza na temat liczenia jest tu nieprzydatna. To ty jeste wonic jedynym w swoim rodzaju i tylko dziki twemu talentowi moemy dotrze do Widarbhy na czas. Nie sprawiaj mi zawodu, gdy realizacja mego celu zaley od twej pomocy. Przesta sprawdza prawdziwo mych sw i zawie mnie, prosz, do Widarbhy. Lecz Bahuka pozosta guchy na krlewskie sowa, gdy nie potrafi zaprzesta liczenia lici i orzechw i gdy wreszcie po duszym czasie skoczy, otrzymujc dokadnie taki sam wynik, jaki krl uzyska w kilka sekund, rzek z ogromnym podziwem: O krlu, twj talent to prawdziwy cud! Daj mi t tajemn wiedz, dziki ktrej moge tak szybko uzyska poprawne liczby. Krl, cho bardzo si spieszy na festiwal Damajanti, chepi si nadal, mwic: O Bahuka, wiedz, e bdc ekspertem w liczeniu, znam rwnie najgbsz tajemnic gry w koci. Bahuka pamitajc o sowach krla ww, rzek: O krlu, daj mi sw tajemn wiedz o grze w koci w zamian za posiadan przeze mnie wiedz o koniach. I krl Rtuparna, ktry rwnie silnie pragn dotrze do Widarbhy przed witem jak posiada wiedz o koniach rwn

96

Mikoajewska

Mahabharata

wiedzy Bahuki rzek: O Bahuka, zgoda, pozwl, e przeka ci najgbsz tajemnic gry w koci w zamian za twj sekret dotyczcy koni. I w momencie, w ktrym Nala otrzyma od krla Ajodhji tajemnic gry w koci, wyrzuci z siebie bstwo Kali, wymiotujc trucizn, ktra znalaza si w jego ciele po ukszeniu go przez wa Karkotak i w ten sposb opuci go ogie przeklestwa, ktre rzuci na niego bg Kali i od ktrego Nala cierpia, tracc siy i kontrol nad sob. Zwymiotowany przez Nal Kali wyglda ndznie, gdy nie mg uwolni si od wowej trucizny, ktra pozostaa w jego ciele. Widzc go, Nala chcia rzuci na kltw, lecz powstrzyma si od tego, gdy przestraszony i drcy na caym ciele Kali zoy pobonie donie i rzek: O krlu, powstrzymaj swj gniew. Ju twoja ona rzucia na mnie w gniewie kltw, gdy porzucie j samotn w lesie, przeklinajc tych, ktrzy ci unieszczliwiaj i od tego czasu jestem pod silnym stresem. Mieszkaem w tobie, cierpic ogromny bl, ponc dniem i noc od trucizny krla ww, ktry ci uksi. Obdarz ci za to wielk saw i kady miertelnik, ktry bdzie ci wychwala, nie bdzie musia si mnie obawia, gdy nie potrafi mu uczyni nic zego. Ukryty w ciele Bahuki Nala powstrzyma swj gniew, gdy uleczony z niszczcej go gorczki odczuwa wielk rado i czu, e odzyskuje ca swoj przesz wietno. Tchrzliwy Kali schowa si natomiast do drzewa vibhitaka, aby zamiast koci do gry liczy orzechy. Od tego czasu drzewo vibhitaka cieszy si z saw, gdy suy za schronienie bogowi Kali. W kocu jednak i on uleczy si ze swej gorczki i uda si tam, gdzie naprawd mieszka. Tymczasem uwolniony od niego Nala dosiad z powrotem krlewskiego rydwanu i gna jak ptak w kierunku Widarbhy. Krl Ajodhji pozosta jednak niewiadomy przemiany, ktra dokonaa si w Nali, gdy rozmowy midzy nim a Kali nikt nie sysza. 18. O tym, jak Nala czy si ponownie z wiern mu Damajanti i wyjania, e przyczyn ich nieszcz by Kali, ktry go opta Dziki pomocy Bahuki krl Rtuparna przyby do Widarbhy wieczorem tego samego dnia, w ktrym wyruszy i gdy krl Bhima zezwoli na otwarcie bram, dwik jego rydwanu cignionego przez konie powoone przez Bahuk rozlega si gonym echem po ulicach miasta. Damajanti syszc ten dwik, nie moga oprze si wraeniu, e brzmi on jak rydwan Nali cigniony przez jego konie. Pomylaa: Tym rydwanem musi jecha Nala, gdy jego dwik sprawia mi zbytni przyjemno. Umr, jeeli dzi jeszcze nie zobacz mego ma. Jednake, gdy wyjrzaa przez okno, zamiast

Ksiga III

Opowie 21

97

swego ma Nali dostrzega jedynie krla Rtuparn witanego przez jej ojca oraz Bahuk i Warsnej wyprzgajcych konie z krlewskiego rydwanu. Krl Bhima nie wiedzc nic o spisku swej crki i ony, by bardzo zdziwiony t nag wizyt Rtuparny i zapyta go o przyczyn jego nagego przyjazdu. Krl Rtuparna z kolei nie dostrzegajc jakiekolwiek przygotowa do festiwalu wyboru ma przez Damajanti, doszed do wniosku, e pad ofiar oszustwa i nie chcc wyj na gupca, rzek: O krlu, przybyem tu po prostu z odwiedzinami. Krl Bhima umiechn si niedowierzajco, przekonany, e musia istnie jaki inny powd, ktry skoni krla Ajodhji do podjcia tak dalekiej podry. Nie zastanawiajc si jednak nad tym duej, powita swego gocia serdecznie, zapraszajc go do odpoczynku. I gdy krl Rtuparna uda si razem Warsnej do pokojw gocinnych, Bahuka zatroszczy si o krlewski rydwan i konie. Tymczasem Damajanti mylaa: O mj ukochany mu, dlaczego cho sysz twj rydwan, ciebie nie widz? Chyba z tsknoty za tob ulegam zudzeniu i wziam grzmot rydwanu powoonego przez twego wonic Warsnej za wskanik twego przybycia. A moe to krl Rtuparna potrafi tak jak ty powozi rydwanem? Mimo swych wtpliwoci nie moga pozby si wraenia, e jej serce rozpoznaje obecno Nali i postanowia wysala sw pokojow Keini, aby zbadaa bliej spraw. Rzeka: O Keini, id i wybadaj, kim jest w krlewski koniuszy o zdeformowanym ciele. Sdzc po szczliwoci mego umysu i spokoju mego serca, podejrzewam, e w jego zdeformowanym ciele moe ukrywa si krl Nala. Podejd do niego i wypowiedz te same sowa, ktre na moje polecenie wypowiada bramin Parnada, szukajc Nali i suchaj bacznie jego odpowiedzi. Keini zgodnie rozkazem Damajanti podesza do Bahuki i zapytaa: O koniuszy, przybyam tu z rozkazu Damajanti, aby ci powita i zapyta, kiedy wyruszylicie z Ajodhji i w jakim celu tu przyjechalicie? Bahuka odpowiedzia: O moja pikna, wyruszylimy z Ajodhji dzi rano, zaprzgajc krlewski rydwan w konie pdzce z szybkoci wiatru, zaraz po tym jak krl dowiedzia si, e jutro ma si odby ponowny festiwal wyboru ma przez Damajanti. Keini kontynuowaa: O krlewski koniuszy, powiedz mi, kim jeste, komu suysz i komu suy ten drugi mczyzna, ktry towarzyszy krlowi? Bahuka odpowiedzia: O moja pikna, mczyzna o ktrego pytasz nazywa si Warsneja i jest wonic krla Nali. Ja sam su krlowi Rtuparnie jako wonica i kucharz.

98

Mikoajewska

Mahabharata

Keini pytaa dalej: O krlewski koniuszy, czy wonica Nali Warsneja wie, gdzie obecnie przebywa krl Nala? Bahuka odpowiedzia: O dobra kobieto, nie ma na wiecie takiej osoby, ktra wiedziaaby, gdzie ten profan, krl Nala, obecnie przebywa. Jego wonica zostawi u krla Bhimy dwjk jego dzieci i sam uda si na sub do krla Ajodhji, nie majc o nim adnych dalszych wiadomoci. Nala yje gdzie w ukryciu i adne zewntrzne znaki nie pozwol nikomu go rozpozna. Tylko on sam wie, kim jest naprawd i rozpozna go potrafi jedynie jego ukochana ona. Keini rzeka: O krlewski koniuszy, czy pamitasz sowa wypowiedziane przez bramina Parnad: O naogowy graczu, gdzie jeste? Przecie na p jedyn sukni swej wiernej ony i porzucie j. Czeka ona na ciebie tam, dokd j skierowae, pogrona w smutku i cigle ubrana w powk swej sukni. Cigle za tob pacze. Zlituj si nad ni i odpowiedz na jej woanie! Ksiniczka Damajanti chce eby raz jeszcze powtrzy swe sowa bdce odpowiedzi na te sowa bramina. Serce Bahuki przeszy piekcy bl, a z oczu popyny zy. Lecz cho pokona go smutek, zdoa stumi swe uczucia i powtrzy swe sowa gosem przerywanym przez zy: O braminie, zamna kobieta i matka nawet gdy spotka j nieszczcie potrafi sama o siebie zadba. Zdobywa w ten sposb niebo i cho porzucona przez ma nie wybucha gniewem. Jeeli jaki niemdry, nieszczsny mczyzna porzuci j, nie ywi urazy i jeeli dla przetrwania, cierpic z powodu swego szalestwa, ukradnie jej ubranie, pikna kobieta nie rozgniewa si. Uhonorowana lub nie, nie bdzie si gniewa, widzc swego ma zredukowanego do zera, pozbawionego majtku i krlewskoci. Gdy Damajanti usyszaa o tym wszystkim od Keini, umocnia si jeszcze w swych podejrzeniach, e w zdeformowanym ciele Bahuki ukrywa si jej ukochany Nala. Rzeka: O Keini, musz nabra pewnoci, e Bahuka jest Nal. Udaj si prosz do niego raz jeszcze i obserwuj jego zachowanie. Keini wypenia jej rozkaz i po powrocie opowiedziaa, co nastpuje: O Damajanti, jak Bahuka przechodzi przez nisk bram, nie musia schyla gowy, gdy brama sama si unosia w gr, umoliwiajc mu ruch bez przeszkd. Przed nim rozszerzay si wszystkie wskie przejcia. Gdy krl posa mu miso, cznie z woowin, aby przygotowa z nich posiek, pojemnik sucy do mycia misa sam si napeni wod, a soma w jego rkach sama zapalia si ogniem. Widzc te cuda przybiegam szybko, by ci o nich opowiedzie. Zauwayam rwnie, e cho dotyka ognia, ogie nie czyni mu nic zego i e przywide kwiaty nabieray w jego rkach wieoci, a woda pyna, kiedy tylko chcia.

Ksiga III

Opowie 21

99

Uszczliwiona Damajanti pomylaa, e dziaania i gesty Bahuki zdradzaj w nim Nal, obdarowanego w dniu ich lubu przez czterech starajcych si o jej rk bogw. Pochlipujc, raz jeszcze poprosia Keini, aby udaa si do Bahuki i ukrada kawaek przygotowanego przez niego misa i przyniosa szybko do niej. Gdy Keini spenia jej prob i Damajanti sprbowaa misa przygotowanego przez Bahuk, stracia wszelkie wtpliwoci, co do tego, e Bahuka jest Nal. Gboko poruszona otara zy i umywszy w wodzie sw twarz, raz jeszcze wysaa Keini do Bahuki, proszc, by zabraa ze sob dwjk ich dzieci. Zobaczywszy swe dzieci, Bahuka natychmiast je rozpozna i na ich widok gono zapaka. wiadomy, e coraz bardziej go zdradzaj jego uczucia, rzek do Keini: O dobra kobieto, nie mogem powstrzyma ez na widok tych dzieci, gdy zbytnio przypominaj mi moje wasne. Prosz ci jednak, nie przychod tu do mnie wicej, gdy ludzie zaczn na twj temat plotkowa. Odejd w pokoju i pamitaj, e jestemy w tym kraju gomi. Gdy Keini opowiedziaa Damajanti o emocjach przeywanych przez Bahuk, Damajanti przekonana, e Bahuka jest Nal, wysaa Keini do swej matki z nastpujc prob: O matko, pozwl Bahuce wej do naszego paacu, albo pozwl mi uda si do niego. Wszystko wskazuje bowiem na to, e jest on Nal, gdy zachowuje si jak Nala. Zagadk jest jedynie jego wygld. Pozwl mi samej rozwiza t zagadk. Po otrzymaniu tej wiadomoci od swej crki, krlowa udaa si do swego ma i krla Bhimy, aby uzyska jego zgod na sprowadzenie Bahuki do komnat jej crki. I gdy krl si zgodzi, Bahuka wkroczy do komnat Damajanti i zobaczy sw on ubran cigle w poow sukni, zabocon, z wosami zwianymi w ciki wze. Jej twarz pokrya si boleci, gdy zobaczya z bliska swego przystojnego niegdy ma w jego obecnej aosnej zdeformowanej postaci. Zapytaa: O krlewski koniuszy, czy zdarzyo ci si kiedy spotka mczyzn, ktry cho by prawy, opuci sw pic on w dzikim lesie i uciek? Tak si zachowa mj m Nala, ktry porzuci mnie pokonan przez zmczenie. Jakie zo uczyniam, e tak si zachowa? Jak on, ktrego sama wybraam sobie na ma i ktrego wolaam od bogw, mg mnie porzuci sam w lesie, cho byam jego wiern on i matk jego dzieci? Gdzie si podziaa jego obietnica opieki, ktr wypowiedzia na naszym lubie w obecnoci ognia, bdc posuszny sowom dzikiej gsi? Gdy wypowiadaa te sowa, zy smutku pyny jej po twarzy. Nala widzc je, rzek aonie: O moja niemiaa Damajanti, to nie z wasnej winy przegraem moje krlestwo i porzuciem ci bez

100

Mikoajewska

Mahabharata

opieki w lesie. Uczyniem to pod namow Kali, ktry mnie opta. Ty sama, bdc wiern swemu Prawu i oddan swemu mowi on, pomoga mi si od niego uwolni, gdy rzucia na kltw, cierpic katusze z powodu swej wiernoci mowi, ktry straci nawet swoje ostatnie ubranie. Mieszkajcy w mym ciele Kali pon od ognia twej kltwy. Dziki mej determinacji i ascezie udao mi si go wreszcie pokona i w ten sposb przynie kres naszej niedoli. Kali opuci mnie na zawsze i dlatego przyszedem tutaj, majc na uwadze wycznie twe dobro, gdy nie kieruje mn aden inny cel. Nala kontynuowa: O niemiaa i kochajca kobieto, to prawda, e porzuciem ci w lesie, gdy ulegem poszeptowi Kali. Wyjanij mi jednak, dlaczego ty chcesz mnie porzuci dla innego mczyzny, ktrego zamierzasz wybra na swym festiwalu wyboru ma? Gdy Damajanti usyszaa ten lament Nali, caa drca zoya pokornie donie i bojaliwie rzeka: O dobry panie, nie oskaraj mnie o takie zo. Nigdy nawet w mylach nie zamierzaam ci porzuci. Pamitaj, e odrzuciam bogw starajcych si o m rk i wybraam ciebie. Uyam jedynie podstpu, aby ci odnale. Chcc ci skoni do ujawnienia si i przyjcia tutaj, rozesaam braminw w rne strony wiata, eby powtarzali moje sowa, na ktre ty jeden odpowiedziae. Odnalaz ci bramin Parnada i gdy przynis mi twe sowa, uknuam ten podstp o mym rzekomym ponownym zampjciem. Wiedziaam bowiem, e pomoe mi on ci pozna. Nie ma bowiem na ziemi takiego drugiego czowieka, ktry potrafiby przemierzy konno tak wielki szmat drogi w tak krtkim czasie jak ty to potrafisz. Niech Wiatr, Soce i Ksiyc pozbawi mnie ycia, jeeli przeciw tobie zgrzeszyam. Niech ci trzej bogowie, na ktrych opieraj si wszystkie trzy wiaty bd wiadkami mej prawdomwnoci. W odpowiedzi na jej sowa z przestworzy da si sysze gos Wiatru: O Nala, Damajanti mwi prawd. My sami strzeglimy jej honoru przez te trzy lata. Podstp, ktrego uya z myl o twym dobrze, nie ma sobie rwnych, gdy wiedziaa, e tylko ty potrafisz pokona dystans z Ajodhji w jeden dzie. Tak jak ona ciebie odnalaza tak ty odnalaze j. Nie powiniene mie w tej sprawie adnych wtpliwoci. Pocz si wic ponownie ze sw on. I gdy Wiatr przemawia, powietrzem porusza wrcy szczcie wietrzyk, a z nieba sypa si deszcz kwiatw i dochodzi dwik boskiego bbna. Widzc ten cud, krl Nala pozby si wszelkich podejrze i ubrawszy si w pozbawion wszelkiego kurzu szat, ktr otrzyma od krla ww, skupi na nim sw myl i zgodnie z jego obietnic pozby si swego zdeformowanego ciaa i wrci do swej dawnej

Ksiga III

Opowie 21

101

postaci. Gdy Damajanti ujrzaa swego ma w jego zwykej postaci, rozpakaa si zami szczcia. Krl Nala odwzajemni jej ucisk i naleycie przywita si z dwjk swych dzieci. Damajanti pooya sw pikn twarz na jego piersiach i pokonana przez emocje gboko westchna. Tymczasem matka Damajanti opowiedziaa swemu mowi krlowi Bhimie o podstpie, dziki ktremu Nala i Damajanti ponownie si odnaleli i krl, dajc im czas na odpoczynek, obieca ich nazajutrz zobaczy. Odnalezieni maonkowie opowiadali sobie przez pl nocy o tym, co robili, yjc samotnie w lesie, a potem szczliwi zasnli. Krl Nala, czc si ze sw on po trzech latach, zaspokoi w peni swe jedyne pragnienie i osign w ten sposb stan ostatecznej szczliwoci. Podobnie Damajanti poczywszy si ponownie ze swym mem, czua si jak ziemia pokryta niewyronitym zboem, na ktr spad strumie deszczu. Pozbawiona swej gorczki i zmczenia, w peni nasycona, z sercem wypenionym radoci rozwietlaa swym blaskiem noc, bdc jak ksiyc na niebie. Gdy nasta ranek, krl Nala i Damajanti z ciaami po krlewsku udekorowanymi zoyli oficjaln wizyt krlowi Bhimie i jego onie. Bhima powita Nal jak wita si swego zicia i uspokoi Damajanti. Nala z kolei odda krlowi Bhimie naleny teciowi hod. Cae miasto ozdobione wzniesionymi na masztach flagami i usanymi kwiatami drogami radowao si z powrotu Nali. Drzwi domw i sanktuaria bogw ozdobiono rwnie wizkami citych kwiatw. Gdy krl Rtuparna dowiedzia si, e jego koniuszy Bahuka by naprawd krlem Nal, ktry odnalaz si i ponownie poczy si ze sw on Damajanti, bardzo si ucieszy i prosi go o wybaczenie, jeeli w jaki sposb go urazi, gdy przebywa w jego domu jako Bahuka. 19. O tym, jak Nala po pokonaniu swego modszego brata Puszkary w koci, wyrzeka si dalszej zemsty, gdy za sw poprzedni przegran nie obwinia brata, lecz zazdrosnego o Damajanti boga Kali, ktry go opta Po upywie miesica, ktry Nala spdzi ze sw on w paacu swego tecia, wyruszy on w kierunku krlestwa Niszadw z zamiarem odzyskania go od swego modszego brata Puszkary, ktry wygra je od w niego koci. Na swym rydwanie przekroczy szybko i gniewnie bramy miasta, jadc na czele swej potnej armii, ktr obdarowa go krl Bhima i ktrej marsz powodowa drenie ziemi. Po przybyciu do krlestwa Niszadw uda si natychmiast na spotkanie ze swym bratem i rzek: O Puszkara, udao mi si zdoby

102

Mikoajewska

Mahabharata

sporo bogactwa, zagraj wic ze mn ponownie w koci i pozwl mi si odegra. Podejmijmy gr o wszystko, co posiadamy cznie z naszym yciem, stawiajc wszystko na jedn kart. Jeeli si nie zgodzisz, zmusz ci do pojedynku na mier i ycie, gdy na mocy dekretu starszyzny odzyskanie mojego krlewskiego dziedzictwa jest moim witym obowizkiem. Zadecyduj, czy rzucimy raz jeszcze koci, czy te spotkamy si na polu bitewnym? Puszkara pewien swej wygranej, wybuchn miechem i rzek: O bracie, jak dobrze, e udao ci si zdoby pewne dobra i e jeste gotowy postawi wszystko na jedn kart, cznie ze swym yciem i on. Ciesz si, e twa ona Damajanti przeya wasz tuaczk, gdy w ten sposb bd j mg wygra w tej ostatecznej grze, ktr mi tak lekkomylnie proponujesz i bdzie mi moga ona suy za naonic tak jak nimfy apsary su Indrze. Od dawna czekaem na tak okazj, szczeglnie e nie bawi mnie gra w koci z przeciwnikiem, ktry nie jest mym krewnym. Dzi, gdy wreszcie przyszede tutaj, aby zagra ze mn o sw on, ogram ci i zdobd wszystko, czego kiedykolwiek pragnem, gdy wiedz, e tw on od dawna nosz w mym sercu! Cho ta chaotyczna paplanina Puszkary rozwcieczaa Nal do tego stopnia, e chcia wyrwa z pochwy swj miecz i uci mu gow, to jednak powstrzyma swj gniew i rzek: O bracie, nie tramy czasu na prn gadanin i przystpmy do gry! I gdy rozpoczto gr, Nala, ktry otrzyma od krla Ajodhji tajemnic gry w koci, w jedynym rzucie komi ogra Puszkar, ktry w tym jednym rzucie straci cay swj majtek i postawi w zastaw swe ycie. Krl Nala rzek wwczas ze miechem do Puszkary: O zdegenerowany bracie, teraz gdy zostae zredukowany do roli mojego niewolnika, bd mg spokojnie wada caym krlestwem, gdy pozbyem si rywali. Nie miej nawet spojrze na m on Damajanti. Zwracam ci jednak twoje ycie. Dowiedz si bowiem gupcze, e to nie ty pokonae mnie w grze w koci, pozbawiajc mnie majtku. Cho o tym nie wiedziae, bya to robota boga Kali. Nie mog wic obwinia ci za to, co uczyni kto inny. yj wic, gdy zwracam ci twoje ycie. Nie miej te wtpliwoci, e nadal bd darzy ci braterskim uczuciem, ktre ci nigdy nie zawiedzie. yj sto lat, ty, ktry jeste mym bratem. Rzekszy to, Nala, ktrego si jest Prawda, uciska serdecznie swego brata i kaza mu uda si do jego wasnego miasta. Puszkara syszc te sowa, zoy pobonie swe donie i po oddaniu krlowi Nali nalenego mu hodu rzek: O krlu! Podarowae mi ycie i oddae mi to, co mi si prawnie naley, odbierajc jedynie to, co si

Ksiga III

Opowie 21

103

prawnie naley tobie i co ci podstpem ukradem. Niech twa sawa bdzie wieczna. yj w szczciu setki lat. Po odesaniu swego brata Puszkary bez uszczerbku na zdrowiu do jego miasta i oddaniu mu nalecego do niego legalnie majtku krl Nala wkroczy oficjalnie do swej udekorowanej kwiatami stolicy, przynoszc spokj i dobrobyt swym obywatelom. Gdy entuzjazm wywoany powrotem prawowitego krla nieco ucich, rozpoczy si wielkie uroczystoci i Nala przywita w swej stolicy sw on Damajanti oraz dzieci blinita, ktre zostay oficjalnie odesane przez krla Bhim o wielkiej dzielnoci. Krl Nala y dalej w szczciu w swym odzyskanym krlestwie, ktre byo jego dziedzictwem, zdobywajc rozgos i saw i skadajc zgodnie z nakazami Wed liczne ofiary i obdarowujc braminw. 20. Po zakoczeniu opowiadania o Nali bramin Brhadawa przekazuje Krlowi Prawa tajemnic gry w koci, dajc mu w ten sposb bro przeciw Durjodhanie, w ktrym narodzi si ponownie bg Kali Skoczywszy sw opowie o krlu Nali, ktry przegra swe krlewskie dziedzictwo, grajc w koci ze swym bratem, lecz pniej dziki poznaniu tajemnicy gry w koci je odzyska, bramin Brhadawa rzek do suchajcego go Krla Prawa: O krlu, opowiedziaem ci od pocztku do koca o tym, jak prawy krl Nala straci cay swj majtek w grze w koci ze swym bratem z powodu optania go przez zazdrosnego o jego on boga Kali kontrolujcego wynik gry. Popad on w tak wielkie nieszczcie, dlatego e tak jak ty mia sabo do gry w koci bez waciwej umiejtnoci gry. Uwolni si jednak od Kali, gdy zdoby tajemnic gry w koci. Odzyska wwczas zarwno swj majtek jak i sw on, ktr za podszeptem Kali okrutnie porzuci bez opieki w lesie. Podobnie ty i twoi krewni bdziecie mie wkrtce swe kopoty za sob. Wysuchanie opowieci o Nali, przyczynia si do zniszczenia Kali, gdy gdy czowiek taki jak ty jej sucha nabiera odwagi do walki z Kali. Kto bezustannie opowiada i wysuchuje opowieci o Nali, uchroni si przed nieszczciem, ktre sprowadzi na bg Kali. Bdzie mia synw, wnukw, rozgos wrd ludzi, dobre zdrowie i szczcie w mioci. Pozwl mi te zaradzi niebezpieczestwu, ktre przewidujesz, obawiajc si, e za namow Durjodhany wytrawni gracze majcy kontrol nad wynikiem gry raz jeszcze wyzw ci do gry w koci. Dowiedz si, e w mym posiadaniu jest tajemnica gry w koci. Prosz, przyjmij j ode mnie i uzbrj si w ten sposb do walki z Kali, ktry narodzi si w twym kuzynie Durjodhanie.

104

Mikoajewska

Mahabharata

I po powierzeniu Krlowi Prawa znanej mu tajemnicy gry w koci, wielki asceta Brhadawa uda si do witego brodu Awairw, aby oczyci si tam rytualn kpiel.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(32) Arjunas Journey to the World of Indra, 49.1-40, 3(32.a) Nala, 50.1-78.15.

Ksiga III

Opowie 22

105

Opowie 22 Krl Prawa wyrusza na pielgrzymk do witych brodw

1. Pandawowie szukaj sposobu na uciszenie swej tsknoty za Ardun; 2. Krl Prawa rozmyla nad udaniem si do witych brodw i prosi mdrca Narad o wyjanienie, jak nagrod zdobywa ten, kto udaje si na tak pielgrzymk; 3. Mdrzec Narada namawia Krla Prawa do podjcia pielgrzymki do witych brodw, aby broni braminw przed atakiem demonw rakszasw, ktre przeszkadzaj im w pielgrzymce; 4. Pandaww odwiedza mdrzec Lomasa, przynoszc wieci o Ardunie i jego rozkaz, aby wyruszyli na pielgrzymk, gdy kpiel w witych brodach oczyci ich ze skutkw zego losu; 5. Gdy Pandawowie ruszaj na pielgrzymk, prowadzcy ich prorok Lomasa opowiada o tym, jak w odlegym eonie pielgrzymka do witych brodw pomoga bogom pokona demony asury.

Boski mdrzec Lomasa rzek: O Krlu Prawa, nie ma adnego powodu, aby zazdroci tym, ktrym si powiodo, dlatego e porzucili ciek Prawa, gdy ten kto prosperuje poza Prawem psuje si od korzeni. Sam widziaem, jak prosperujcy na bezprawiu asurowie ostatecznie wyginli. Dziao si to w Eonie Bogw, w ktrym bogowie czerpali rado z praktykowania Prawa, podczas gdy demony prosperoway na bezprawiu. Wkrtce jednak z powodu braku Prawa opanowaa je duma, z ktrej zrodzia si prno i gniew, a z nich wyrosa bezwstydno niszczca ostatecznie zachowanie. Rozpustne, skorumpowane i zdeprawowane demony opucia cierpliwo, a wraz z ni dobry los. Przeladowane przez zy los z umysami opanowanymi przez dum zostay wkrtce pokonane przez chaos i pozbawione rytw i umysu i popdzane wycznie przez sw prno ostatecznie wyginy. Bogowie nigdy nie zaprzestali praktykowania Prawa. Odwiedzali wite brody i dziki uprawianiu umartwie, wykonywaniu rytw, rozdawaniu darw i bogosawiestw strzsnli z siebie zo i znaleli bogo. Podobnie ty, o krlu, udajc si ze swymi brami do witych brodw, odzyskasz swj dobry los, podczas gdy synowie krla Dhritarasztry, zniewoleni przez sw dum i brak wiedzy, przepadn jak demony asury. (Mahbharta, 3(33) The Tour of the Sacred Fords, 92.5-20)

106

Mikoajewska

Mahabharata

1. Pandawowie szukaj sposobu na uciszenie swej tsknoty za Ardun Niedugo po odejciu bramina Brhadawy, od ktrego Krl Prawa otrzyma tajemnic gry w koci, ktra bdzie go w przyszoci chroni przed przegran w przypadku ponownego wyzwania go do gry przez Durjodhan, Pandaww odwiedzili bramini pielgrzymujcy do witych brodw i przynieli ze sob wieci o ich bracie Ardunie, ktrego widzieli yjcego jak pustelnik i uprawiajcego umartwienia, ktre sw surowoci przewyszay nawet zwyke praktyki ascetw. Wieci o Ardunie przyszy w sam czas, gdy bez niego Pandawowie pograli si w coraz gbszym smutku. Czuli si jak zerwany sznur pere lub jak ptaki pozbawione skrzyde i Las Kamjaka, w ktrym mieszkali by dla nich bez niego jak boski park Citraratha bez boga bogactwa Kubery, gdy mieszkali w nim bez radoci. Pewnego dnia Draupadi rzeka: O Judhiszthira, bez Arduny nie potrafi si cieszy tym lasem penym kwitncych drzew, gdy ziemia wydaje mi si pusta. Nie znajduj dla siebie miejsca, tsknic za nim. Bhima syszc jej sowa, rzek: O dobra kobieto o wskiej talii, pozwl mi doczy me sowa do twych sw tsknoty. Nasz brat Arduna ma silne i gadkie ramiona, cho twarde jak maczuga, gdy stwardniae o trzymania uku i miecza, ozdobione zotymi bransoletami. Jego palce ozdobione zotymi piercieniami s jak pi jadowitych ww. Las bez niego jest jak pozbawiony soca. Zarwno my jak i nasi sprzymierzecy szukalimy w nim oparcia, wiedzc, e nie cofnie si nawet przed walk z bogami. Majc oparcie w jego silnych ramionach, wierzylimy, e potrafimy pokona kadego wroga i e mamy ca ziemi we wadaniu. Bez niego, naszego bohatera, nie potrafimy znale spokoju i ziemia wydaje nam si pusta. Podobnie wspominali Ardun jego dwaj bracia bliniacy Nakula i Sahadewa. 2. Krl Prawa rozmyla nad udaniem si do witych brodw i prosi mdrca Narad o wyjanienie, jak nagrod zdobywa ten, kto udaje si w tak pielgrzymk Sam Judhiszthira cierpic straszliwe mki z powodu rozki z Ardun, szuka pocieszenia u braminw, rozmylajc nad podjciem pielgrzymki do witych brodw, gdzie przebywaj bogowie i gdzie mogliby ponownie poczy si z Ardun.

Ksiga III

Opowie 22

107

Pewnego dnia, gdy Pandaww odwiedzi mdrzec Narada, poprosi go o wyjanienie, jak nagrod zdobywa ten, kto idc w kierunku soca, pielgrzymuje do rnych witych brodw. Narada rzek: O Krlu Prawa, pielgrzymka do witych brodw realizuje ten sam cel i przynosi te same nagrody, co rytuay ofiarne. Czowieka pozbawionego bogactwa nie sta na kosztowne rytuay, ktre staroytni mdrcy opisali w Wedach z du dokadnoci i na ktre sta jedynie krlw, gdy wymagaj one wielu skadnikw i musz spenia wiele warunkw. Moe on jednak zdoby nagrody rwne tym, ktra pyn z rytualnej ofiary i oczyci si z grzechw i skutkw za, wybierajc ciek bramina pielgrzyma, ktry, wiczc si w samokontroli, wdruje po caej ziemi i dociera do tych miejsc, gdzie przebywaj bogowie i kpie si w witych brodach. Nagrody pynce z pielgrzymki mog osign jednak tylko ci, ktrzy doprowadzili do perfekcji swe stopy, umys, wiedz, umartwienia i saw, uwolnili si od dbr materialnych i pozostaj zawsze nasyceni, czyci, pozbawieni egoizmu, nie uywaj podstpu, yj bez celu, kontroluj swe zmysy, s pozbawieni wszelkich naogw i utrzymuj si przy yciu przy pomocy bardzo skromnej diety, nie odczuwaj gniewu, s prawdomwni, wierni swemu sowu, a w kadej ywej istocie widz odbicie siebie samego. To ich szlachetno i samopowiecenie pozwala im dostrzec bogw, a kpiel w witych brodach oczyszcza ich z wszelkich grzechw i skutkw zego losu. Wiedza o witych brodach pokrywajcych ziemi jest wita, rytualnie czysta i oczyszczajca. Naley ona tajemnic chronionych przez wielkich mdrcw uwolnionych od za. Ten kto j zdobdzie, staje si nieskazitelny. Uwalnia si od koniecznoci ponownych narodzin i cieszy si niebem. Niektre wite brody, o ktrych istnieniu wiedz jedynie mdrcy, znajduj si w miejscach niedostpnych dla czowieka. Jednake ten, kto o nich wie, gromadzi swe zasugi nawet wwczas, gdy jedynie gorco pragnie je odwiedzi. Czowiek, ktry wywiczy si w dotrzymywaniu przysig i ascezie powinien uda si na pielgrzymk do witych miejsc, gdy dziki swej udoskonalonej wiadomoci, prawoci i rozumieniu Wed zdobywa do nich dostp. aden nieuczciwy czowiek o podstpnym umyle i duszy, ktrej brak uszlachetnienia i ktry nie potrafi dotrzyma danego sowa lub kradnie, nie potrafi zdoby obiecanej nagrody, kpic si w witym brodzie i nie potrafi dostrzec obecnoci bogw.

108

Mikoajewska

Mahabharata

3. Mdrzec Narada namawia Krla Prawa do podjcia pielgrzymki do witych brodw, aby broni braminw przed atakiem demonw rakszasw, ktre przeszkadzaj im w pielgrzymce Mdrzec Narada kontynuowa: O Krlu Prawa, ten, kto przemierzy caa ziemi, pielgrzymujc do witych brodw, zbierze zasugi rwne zasugom pyncym z setki Ofiar Konia. Ty sam moesz zebra osiem razy wicej zasug, jeeli poprowadzisz tam ze sob staroytnych prorokw, ktrzy bez twej pomocy nie mogliby si tam uda, gdy obawiaj si ataku demonw rakszasw, ktre przeszkadzaj im w pielgrzymce. Na twe przewodnictwo czekaj mdrcy tacy jak Kajapa, Wiwamitra, Wasiszta, Markandeja, a take inni sawni prorocy. Ja sam wkrtce do was docz. Majc nas za towarzyszy wyrusz miao na pielgrzymk do tych witych miejsc. Wkrtce przybdzie tutaj boski prorok Lomasa, ktry wskae ci drog. Zdobywszy ca ziemi, dziki swej szlachetnoci zdobdziesz wielk saw i tak jak Indra zniszczysz w kocu swych rywali i zapewnisz bezpieczestwo swym poddanym. Gdy Narada znikn, unoszc si w przestworza, Krl Prawa rzek do swego domowego kapana Dhaumji: O braminie, wysaem mojego brata Ardun, ktrego si jest szlachetno, na poszukiwanie boskiej broni, bo wiem do czego jest on zdolny i wiem, e potrafi waciwie uy bosk bro, ktr posiada Indra. We wadaniu broni jest on rwny Krysznie Wasudewie, gdy, jak to wiem od mdrca Narady, Arduna i Kryszna s faktycznie dwoma Krysznami trzech eonw, inkarnacjami prorokw Nary i Narajana. Arduna nigdy nie cofnie si przed ciarem zadania i z ca pewnoci zdobdzie bro. Jest on rwny Indrze, ktry jest jego ojcem i potrafi stan z nim twarz w twarz. Jednake yjc bez niego nie znajdujemy w tym lesie spokoju. Opowiedz nam o rnych witych brodach, o ktrych opowiadaj midzy sob bramini i pom nam znale miejsce, w ktrym moglibymy si osiedli i czeka na powrt Arduny ze wiata Indry. Dhaumja widzc przygnbienie Pandaww i ich ch ruszenia w drog, opowiedzia im o licznych witych miejscach wychwalanych przez braminw znajdujcych si we wszystkich kierunkach. Rzek: O krlu, znajdujce si na ziemi wite miejsca i brody s odwiedzane przez bogw wasu, aditjw, marutusw, awinw i prorokw o wielkim duchu. Jeeli udasz si tam ze swymi brami, prowadzc ze sob braminw, uleczysz si swej tsknoty za Ardun.

Ksiga III

Opowie 22

109

4. Pandaww odwiedza mdrzec Lomasa, przynoszc wieci o Ardunie i jego rozkaz, aby wyruszyli na pielgrzymk, gdy kpiel w witych brodach oczyci ich ze skutkw zego losu Wkrtce zgodnie z zapowiedzi mdrca Narady, Pandaww odwiedzi mdrzec Lomasa i po odpowiednich ceremoniach powitalnych wyjani Krlowi Prawa cel swej wizyty. Rzek: O Judhiszthira, pewnego dnia, gdy wdrowaem jak zwykle po trzech wiatach zgodnie z moj wol, zaszedem do krlestwa Indry i widziaem tam twego brata Ardun, ktry dzieli tron z Indr i yje szczliwie w jego krlestwie. Indra kaza mi zstpi na ziemi i uda si do was, aby wam o wszystkim opowiedzie. Dowiedz si wic, e Arduna otrzyma od boga iwy jego potn bro zwan Gow Brahmy, ktr sam iwa zdoby dziki umartwianiu si. Obecnie ta miercionona bro, ktra swego czasu wyonia si z eliksiru niemiertelnoci razem z zaklciami potrzebnymi do jej uruchamiania i wycofania, jest w rkach Arduny. Arduna zdoby rwnie synny piorun Indry jak i inn bosk bro, ktra bya w posiadaniu Indry. Zdoby te bro nalec do Jamy, Kubery i Waruny, a krl boskich muzykw gandharww Wiwawasu przekaza mu sw pen wiedz na temat taca, pieni, melodii i muzyki. Indra nakazuje ci wic pozby si niepokoju o Ardun, gdy powrci on na ziemi, gdy nadejdzie odpowiedni moment i uda si ze mn na pielgrzymk do witych brodw, dajc wiar temu, co ci powiem na temat nagrody, ktr asceza i kpiel w witych brodach przynosi. O Krlu Prawa, pozwl mi teraz przekaza ci wiadomo od twego brata Arduny, ktry rzek: O asceto, obdaruj mego brata Judhiszthir bogactwem Prawa, gdy ty znasz zarwno umartwianie si, jak i Najwysze Prawo i Najwysze Prawo Krlw. I obdaruj go wszystkim innym, co moe oczyci czowieka ze zego losu, cznie ze witoci witych brodw. Zach go do odwiedzenia tych brodw i uczynienia daru z krw. Dziki twej ochronie bdzie mg je odwiedzi, nie obawiajc si w wskich przejciach i innych niebezpiecznych miejscach ataku demonw rakszasw. Chro go przez tym atakiem tak jak Dadhika strzeg Indr, a Angiras boga soca, gdy rakszasowie zamieszkujcy gry znaj rne czary. Mdrzec Lomasa kontynuowa: O Judhiszthira, na rozkaz Indry i Arduny poprowadz ci do witych brodw, ktre sam odwiedzaem ju dwa razy. Do nich pielgrzymowali znani ze swej prawoci krlowie, aby rozproszy swe wszystkie lki. Czowiek nieuczciwy, ktry nie zdoby duchowej perfekcji i wiedzy lub przestpca nie oczyci si w tych brodach, ale ty, ktry jeste znany

110

Mikoajewska

Mahabharata

ze swego prawego umysu i wierny swym przysigom, kpic si w tych brodach, uwolnisz si od za. Judhiszthira rzek: O wielki proroku, twe sowa napeniaj mnie otuch, gdy czy moe spotka czowieka wiksze szczcie od bycia przedmiotem troski zarwno krla bogw Indry jak i naszego brata Arduny oraz od bycia odwiedzanym przez proroka takiego jak ty? Myl o pielgrzymce do witych brodw od dawna zrodzia si w mym umyle pod wpywem sw mego domowego kapana Dhaumji i proroka Narady. Rusz wic na pielgrzymk, jak tylko uznasz, e nadszed na to waciwy czas. Prorok Lomasa odpowiedzia: O krlu, przygotuj si wic do wdrwki, nie obciajc si zbytnio bagaem. Aby uwolni si o ciaru zbytnich obowizkw, Krl Prawa poprosi braminw utrzymujcych si przy yciu z darw i wiernych obywateli, ktrzy udali si za nim do Lasu Kamjaka, aby wrcili do Hastinapury i poprosili krla Dhritarasztr o wypacanie im odpowiedniej pensji, a w przypadku jego odmowy, eby udali si z t sam prob do krla Pacalw. Judhiszthira zatrzyma przy sobie jedynie tych mdrcw i prorokw, ktrzy zwrcili si do niego ze specjaln prob, mwic: O Krlu Prawa, pozwl nam towarzyszy tobie i twym braciom w waszej pielgrzymce do witych brodw, gdy sami nie potrafimy dotrze do tych witych miejsc. Wskie przejcia i inne miejsca s opanowane przez drapiecw i niebezpiecznie jest podrowa w pojedynk. Moemy tam dotrze jedynie pod ochron waszych potnych ukw i jedynie z wasz pomoc moemy wykpa si w witych brodach i oczyci si ze za. Ochro nas przed demonami rakszasami, ktrzy atakuj ascetw w drodze do witych brodw i prbuj przeszkodzi im w umartwianiu si i dotrzymywaniu przysig i zdobyciu nagrody, ktr daje ta pielgrzymka. Uczy to, o co prosili ci mdrcy Narada, Dhaumja i Lomasa i prowadzc nas pod kierunkiem Lomasy, pozwl nam pozby si wszelkiego zanieczyszczajcego nas za. I Krl Prawa rzek: O bramini i prorocy, niech tak si stanie! W czasie, gdy Pandawowie przygotowywali si do podry, w Lesie Kamjaka pojawi si ponownie mdrzec Narada i mdrzec Wjasa. Rzekli: O Pandawowie, pielgrzymujc do witych brodw, yjcie w czystoci i wiczcie si w uczciwoci i szlachetnoci. Utrzymywanie w czystoci wasnego ciaa jest bowiem obowizkiem wobec czowieka, podczas gdy utrzymywanie w czystoci wasnego ducha i myli jest obowizkiem wobec bogw. Czysty i niesplamiony umys jest cech herosw. Pozbdcie si wic wszelkiego gniewu. Oczycie si poprzez mentalne

Ksiga III

Opowie 22

111

zobowizanie si do panowania nad wasnym ciaem i poprzez skadanie przysig, gdy wwczas uda si wam zdoby nagrod, ktr mona zdoby pielgrzymujc do witych brodw. Wkrtce Pandawowie ubrani w skry jelenia, z wosami zwizanymi w ciki wze, uzbrojeni w swe miecze, uki i strzay majc bogosawiestwo prorokw i sw on Draupadi u boku, wyruszyli wraz ze swymi towarzyszami w kierunku wschodnim, jadc na czternastu rydwanach, za ktrymi poday wozy sucych. 5. Gdy Pandawowie ruszaj na pielgrzymk, prowadzcy ich prorok Lomasa opowiada o tym, jak w odlegym eonie pielgrzymka do witych brodw pomoga bogom pokona demony asury W czasie drogi Judhiszthira rzek do mdrca Lomasy: O boski proroku, wyjanij mi, prosz, dlaczego ja, cho zawsze podam ciek Prawa, majc uczciwo za najwiksz warto, cierpi w tym yciu bardziej ni jakikolwiek inny krl, natomiast moi wrogowie, ktrzy ju dawno zeszli ze cieki Prawa i syn ze swej nieuczciwoci, ciesz si sukcesem i powodzeniem? Boski mdrzec Lomasa rzek: O Krlu Prawa, nie ma adnego powodu, aby zazdroci tym, ktrym si powiodo, dlatego e porzucili ciek Prawa, gdy ten kto prosperuje poza Prawem psuje si od korzeni. Sam widziaem, jak prosperujcy na bezprawiu asurowie ostatecznie wyginli. Dziao si to w Eonie Bogw, w ktrym bogowie czerpali rado z praktykowania Prawa, podczas gdy demony prosperoway na bezprawiu. Wkrtce jednak z powodu braku Prawa opanowaa je duma, z ktrej zrodzia si prno i gniew, a z nich wyrosa bezwstydno niszczca ostatecznie zachowanie. Rozpustne, skorumpowane i zdeprawowane demony opucia cierpliwo, a wraz z ni dobry los. Przeladowane przez zy los z umysami opanowanymi przez dum zostay wkrtce pokonane przez chaos i pozbawione rytw i umysu i popdzane wycznie przez sw prno ostatecznie wyginy. Bogowie nigdy nie zaprzestali praktykowania Prawa. Odwiedzali wite brody i dziki uprawianiu umartwie, wykonywaniu rytw, rozdawaniu darw i bogosawiestw strzsnli z siebie zo i znaleli bogo. Podobnie ty, o krlu, udajc si ze swymi brami do witych brodw, odzyskasz swj dobry los, podczas gdy synowie krla Dhritarasztry, zniewoleni przez sw dum i brak wiedzy, przepadn jak demony asury.

112

Mikoajewska

Mahabharata

Prowadzeni przez proroka Lomas Pandawowie wraz ze swymi towarzyszami zatrzymujc si po drodze w rnych miejscach, dotarli do Lasu Naimisza, gdzie wykpali si w witym brodzie rzeki Gomati. Nastpnie odwiedzili Brd Dziewic, Brd Koni i Brd Krw zadowalajc bogw i przodkw odpowiednimi darami. Po spdzeniu nocy na grze Wrsaprastha wykpali si w rzece Bahudai i Prajadze, poddajc si surowej ascezie i zatrzymali si w miejscu zwanym Miejscem Ofiar Bogw. Zrzucali z siebie zo, biorc kpiel w miejscu, w ktrym rzeka Jamuna czy si z Gangesem, skadajc przysigi i obdarowujc braminw. Nastpnie udali si w kierunku Otarza Pradapatiego czsto odwiedzanego przez ascetw, gdzie podali si surowej ascezie i obdarowali braminw dobrami lasu. Nastpnie ruszyli w kierunku gr, ktrym oddawa cze krl i mdrzec Gaja. W tych grach znajduje si te wite i odwiedzane przez mdrcw Jezioro Brahmy, w ktrym maj swj pocztek wszystkie rzeki i w ktrym zawsze obecny jest Najwyszy Bg iwa. Std bogosawiony prorok Agastja uda si swego czasu na sw wypraw do boga mieci Jamy i tu w tych grach mieszka bg Prawa Dharma. Tu znajduje si synne drzewo banianowe zwane Aksajawata, pod ktrym Pandawowie zoyli sezonowe ofiary, podajc za wskazwkami prorokw, podczas ktrych bramini obeznani z mdroci Wed i praktykujcy bardzo surowe umartwienia opowiadali o innych synnych przeprowadzanych tutaj rytuaach ofiarnych, a szczeglnie o wielkim rytualne ofiarnym wykonanym przez krla Gaj. Wspominali, jak to swego czasu krl Gaja skadajc ofiar nagromadzi gry ryu, strumienie stopionego tuszczu, potoki znakomitych sosw i rzeki zsiadego mleka. Dzie po dniu kady, kto tylko chcia otrzymywa posiek, cznie z braminami, dla ktrych posiek by specjalnie przygotowywany. Gdy rozdzielano dary, do nieba wznosi si dwik witych sylab, wypeniajc sob ca przestrze. Spoywajc rytualnie czysty posiek, ludzie pytali, czy po tak wielkiej uczcie ofiarnej, na ktrej zgromadzono dwadziecia pi gr jedzenia, moe by jeszcze kto, kto pozostaje godny i czy bogowie nasyceni t ofiar bd jeszcze w stanie przyj jakkolwiek ofiar od innych? Kontynuujc sw pielgrzymk, uduchowieni Pandawowie ruszyli wkrtce w dalsz drog, kierujc si w stron pustelni mdrca Agastji.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(32.a) Nala, 78.15-78.25, 3(33) The Tour of the Sacred Fords, 80-93.

Ksiga III

Opowie 23

113

Opowie 23 O sile duchowej mdrca Agastji

1. Po dotarciu do pustelni proroka Agastji bramin Lomasa opowiada Pandawom o tym, jak Agastja zjad i strawi demona Watapiego, chcc speni yczenie swej ony, aby uzyska od niej doskonaego syna; 2. Bramin Lomasa opowiada Pandawom o tym, jak mdrzec Agastja wypi ocean, aby pomc bogom w pokonaniu demonw Kalakejw i jak dziki umartwieniom krla Bhagirathy ocean wypenia si ponownie wodami rzeki Gangesu, ktra zstpuje z nieba, uderzajc w nadstawion gow boga iwy.

Wisznu rzek: O bogowie, znam przyczyn waszego nieszczcia. To Kalakejowie, bardzo niebezpieczny odam demonw asurw, ciemi cay wiat. Doczyli oni swego czasu do Wrtry i gdy Indra zabi Wrtr przy pomocy pioruna, schowali si do oceanu. W nocy grasuj po ziemi i zabijaj braminw, gdy chc wyci wiatu korzenie. Dopki mog si schowa w oceanie, nie mona ich zniszczy. Chcc ich zniszczy musicie najpierw zniszczy ocean. Udajcie si do pustelni mdrca Agastji, syna samego boga oceanu Waruny, gdy tylko on potrafi wypi ocean. (Mahbharta, 3(33.a) Agastya, 111.5-10)

1. Po dotarciu do pustelni proroka Agastji bramin Lomasa opowiada Pandawom o tym, jak Agastja zjad i strawi demona Watapiego, chcc speni yczenie swej ony, aby uzyska od niej doskonaego syna Gdy Pandawowie w swej pielgrzymce do witych brodw dotarli do pustelni staroytnego proroka Agastji, przez ktr przepywa wita rzeka Ganges, Krl Prawa zwrci si do proroka Lomasy z prob, aby opowiedzia im o tym, jak wielki mdrzec Agastja dziki swym wadzom duchowym pomg bogom pokona demony asury. Prorok Lomasa rzek: O krlu, posuchaj o tym, jak prorok Agastja przechytrzy potnego i zadufanego w sobie krla demonw asurw Ilwal, pozbawi go nadmiaru jego bogactwa i zabi jego brata Watapiego. Pewnego dnia, gdy Agastja jak zwykle wdrowa po dungli, natrafi na jaskini, w ktrej zobaczy swych przodkw zawieszonych gow w d. Gdy si do nich zbliy, zaczli go poprosi, aby postara si o syna i zapobieg w ten sposb wyginiciu ich rodu. Posiadajc syna, uwolni ich od pieka

114

Mikoajewska

Mahabharata

spadania na ziemi i zrealizuje swj obowizek wobec przodkw, czym sam zaskarbi sobie niebo. Agastja rzek: O przodkowie, niech tak si stanie. Poniewa jednak nie potrafi znale wrd miertelnych kobiet takiej, ktra byaby mu rwna sw doskonaoci, zebra razem nieporwnywalnie doskonae czonki ywych istot i uformowa z nich doskonae dziecko. I gdy bezdzietny krl Widarbhy poprosi go o pomoc w uzyskaniu potomstwa, Agastja da mu stworzone przez siebie dziecko za crk z myl, e gdy nadejdzie waciwy moment, uczyni z niej sw on. Gdy krl Widarbhy ogosi narodziny swej crki, bramini nadali jej imi Lopamudra. Rosa ona szybko jak kwiat losu, olniewajc wszystkich sw urod i w otoczeniu setek swych niewolnic i sucych bya jak gwiazda Rohini na nocnym niebie. Lecz gdy dojrzaa do zamcia, aden krl nie chcia jej za on, gdy kady z nich ba si gniewu potnego proroka Agastji. Sam krl Widarbhy patrzc na doskonao urody i manier swej crki, martwi si, e nigdy nie znajdzie dla niej ma, ktry dorwnywaby jej doskonaoci. Gdy pustelnik Agastja dowiedzia si, e Lopamudra dojrzaa do zamcia, uda si do jej ojca i rzek: O krlu, zdecydowaem si na poszukiwanie ony, aby mc wypeni swj obowizek wobec przodkw i pocz syna. Oddaj mi, prosz, za on sw crk Lopamudr. Syszc t prob, krl Widarbhy bardzo zmarkotnia, gdy nie chcia odmwi potnemu braminowi, bojc si jego kltwy, lecz nie chcia take odda swej delikatnej crki za on pustelnikowi, skazujc j na tuacze ycie. Lopamudra widzc przygnbienie swych rodzicw i domylajc si jego przyczyny, rzeka: O ojcze i matko, nie pograjcie si w smutku i oddajcie mnie za on temu braminowi, bronic si w ten sposb przed jego kltw. Speniajc jej prob i przestrzegajc cile wszelkich rytw, krl Widarbhy odda wic jej rk pustelnikowi Agastji, ktry zaraz po lubie rozkaza jej wyrzec si wszystkich piknych krlewskich strojw i klejnotw i przywdzia ubogie achmany, gdy one powinny zdobi on pustelnika. Lopamudra bez wahania i jednego sowa protestu uczynia to, o co j prosi, zgadzajc si na przyjcie stylu ycia swego ma. Pustelnik Agastja majc sw posuszn on u boku, uda si do Wrt Gangesu, aby podda si tam surowej ascezie. Lopamudra usugiwaa mu pena mioci i szacunku i Agastja zacz czerpa wielk przyjemno z jej obecnoci. Pewnego dnia, gdy dostrzeg j podczas kpieli, jak rozsiewaa wok wity blask bdcy rezultatem jej surowej ascezy, by tak zadowolony z jej rytualnej

Ksiga III

Opowie 23

115

czystoci, dyscypliny i pikna, e uzna, i nadszed czas na poczcie syna. Lecz gdy zawezwa j do siebie i poinformowa o swym zamiarze, zoya pobonie donie i rzeka proszco i niemiao: O mu, pozwl mi, abym moga zazna przyjemnoci rwnej tej, ktr ty czerpiesz ze mnie i pozwl na to, abymy go poczli, lec we wspaniaym krlewskim ou podobnym do tego, jakie miaam w paacu mego ojca. I przyjd do mnie tej nocy nie w pustelniczych achmanach, lecz w krlewskiej szacie ozdobionej drogimi klejnotami i z girlandami wieych kwiatw na szyi. Agastja zafrasowa si i rzek: O moja ono o wskiej talii, jake mam speni tw prob, skoro nie posiadam bogactwa, ktre byyby rwne bogactwu twego ojca krla ojca. Lopamudra odpowiedziaa: O wielki asceto, przy pomocy swych umartwie potrafisz przecie zdoby wszystko, czego zapragniesz. Agastja rzek: O moja pikna ono, tak jest w istocie, lecz uywanie umartwie po to, by zdoby bogactwo, jest ich marnotrawieniem. Zaycz sobie czego innego, co nie bdzie zwyradnia mej ascezy. Lopamudra odpowiedziaa: O asceto, spiesz si ze spenieniem mej proby, abymy nie stracili waciwego momentu na poczcie naszego syna, gdy cho nie chc zwyradnia twej ascezy, nie potrafi si mojego yczenia wyrzec. Widzc zdecydowanie swej ony, Agastja rzek: O moja pikna ono o penych biodrach, sprbuje uczyni to, o co mnie prosisz, lecz nie zwyradniajc mej ascezy. Zaczekaj tu na mnie, gdy zamierzam uda si do najbogatszych krlw i poprosi ich o to, aby oddali mi t cz swego bogactwa, ktrej nie potrzebuj. Agastja uda si najpierw do krla rutarwany, aby poprosi go o bogactwo potrzebne mu do spenienia proby jego ony, wiedzia bowiem, e na caej ziemi nie ma krla bogatszego od niego. Gdy ten znany ze swej prawoci krl usysza, e do granic jego kraju zblia si pustelnik Agastja, wyszed mu na spotkanie, aby powita go darami nalecymi si gociowi i zapyta o cel jego wizyty. Agastja rzek: O krlu, przyszedem do ciebie, bo poszukuj bogactwa. Daj mi prosz t cz swych bogactw, ktrej moesz si wyrzec bez krzywdy dla swych poddanych. Krl zapozna wwczas mdrca Agastj ze swymi dochodami i wydatkami i rzek: O braminie, teraz gdy wiesz wszystko o moim budecie, we dla siebie tyle mojego bogactwa, ile chcesz. Agastja bdc czowiekiem o sprawiedliwym umyle, dostrzeg, e dochody w krlestwie rwnaj si wydatkom i zrozumia, e bez krzywdy dla poddanych nie moe zabra dla siebie adnych

116

Mikoajewska

Mahabharata

bogactw. Po naradzie z krlem rutarwan obaj postanowili uda si do krla Wadhryawy i poprosi go o oddanie im nadwyki swych bogactw, lecz szybko zauwayli, e i ten krl nie ma adnej nadwyki. Postanowili wwczas uda si razem do krla Paurukutsy, o ktrym wiedzieli, e jest bogaty, ale i tutaj sytuacja powtrzya si: krl ten nie mia nadwyki bogactw, ktr mgby im odda bez krzywdy dla swych poddanych. Trzej krlowie rzekli wwczas do mdrca Agastji: O braminie, sam widzisz, e nie posiadamy tego, czego szukasz. Sprbujmy poszuka bogactwa u demonw i udajmy si razem do bogatego demona Ilwali. Krl demonw asurw Ilwala by szeroko znany ze swej nienawici do braminw wynikej std, e pewien bramin odmwi mu spenienia jego proby obdarowania go synem, ktry byby rwny Indrze. Chcc si zemci na tym braminie, Ilwala, ktry mia zdolno przywracania martwych do ycia, zabi swego brata Watapiego i oferujc braminowi posiek zrobiony z brata, wmwi mu, e ugotowa dla niego koza ofiarnego. Gdy bramin zakoczy posiek, demon Ilwala wezwa swego brata z powrotem do ycia i posuszny wezwaniu Watapi wyskoczy z brzucha bramina, powodujc jego natychmiastow mier i stan ze miechem przed Ilwal. Ilwala zadowolony ze skutecznoci swego podstpu zacz go powtarza, zabijajc w ten sposb wielu braminw. Gdy demon Ilwala dowiedzia si, e do granic jego krlestwa zbliaj si trzej krlowie towarzyszcy prorokowi Agastji, zabi natychmiast swego brata i zaprosi ich na posiek, liczc na to, e uda mu si zabi Agastj. Towarzyszcy Agastji krlowie domylili si podstpu i bardzo si zmartwili, lecz Agastja zasiad wygodnie do posiku, mwic: O krlowie, nie upadajcie na duchu, zapewniam was, e dziki mym siom duchowym zjem bez uszczerbku dla siebie ten posiek z brata, ktry przygotowa dla mnie ten wstrtny asura. I gdy krl asurw poda mu posiek z faszywym uprzejmym umiechem, Agastja zjad wszystko, nie pozostawiajc nic. Widzc to krl demonw Ilwala zawezwa swego brata Watapiego z powrotem do ycia, lecz wwczas zamiast miechu swego brata wyskakujcego z brzucha mdrca usysza jedynie gonego bka i zrozumia, e jego brat zosta ju przez ascet strawiony. Demon Ilwala zrozumia, e Agastja go przechytrzy i stojc przed nim razem ze swymi ministrami ze zoonymi pobonie domi, zapyta: O wielki braminie, jaki jest cel twej wizyty? Agastja odpowiedzia: O wielki demonie asuro, przyszlimy do ciebie w poszukiwaniu bogactwa. Wszyscy wiedz, ze jeste

Ksiga III

Opowie 23

117

bardzo bogaty. Daj nam wic tyle bogactwa, ile moesz bez szkody dla swych poddanych. Ilwala odpowiedzia: O wielki braminie, ty wiesz wszystko. Powiedz mi wic, ktre z moich bogactw mog bez uszczerbku dla mych poddanych odda tobie i towarzyszcym ci krlom? Agastja odpowiedzia: O demonie, daj krlom po tysicu krw i tyle samo zotych monet. A mnie samemu daj dwa razy tyle i dodatkowo zoty rydwan zaprzony w dwa rcze jak myl konie. Cho z cikim sercem demon Ilwala rzek: O braminie, niech tak si stanie. Zdobywszy potrzebne mu bogactwo Agastja poegna si z towarzyszcymi mu krlami i wsiadszy do zotego rydwanu, pogna do swej pustelni, gdzie czekaa na niego jego pikna ona. Lopamudra zadowolona z tego, e jej m speni jej yczenie, zgodzia si bez wahania na to, aby pocz z nim syna o niezwykej potdze. Agastja zapyta: O pikna kobieto, powiedz mi, jakich synw sobie yczysz. Mog ci da tysic synw o duej mocy, lub stu o mocy tysica, dziesiciu o sile stu lub jednego o potdze tysica. Lopamudra rzeka: O asceto, daj mi jednego syna, gdy jeden prawy syn jest lepszy od tysica nierwnych mu prawoci. Agastja rzek: O pikna ono, niech tak si stanie. I gdy Lopamudra pocza syna, Agastja zadowolony z wypenienia swego obowizku wobec przodkw, uda si z powrotem do dungli, aby mc tam kontynuowa swe pustelnicze ycie. Lopamudra nosia w sobie embrion przez siedem jesieni i na koniec sidmego roku urodzia wielkiego mdrca o imieniu Drdhasju, ktry opuci jej ciao recytujc gono Wedy i Upaniszady. Bdc dzieckiem zwyk przynosi do pustelni swego ojca drzewo do podpaki i dlatego nazwano go Idhmawaha. Patrzc na swego wielce utalentowanego syna, mdrzec Agastja by bardzo szczliwy. Podobnie uszczliwieni byli jego przodkowie, gdy mogli uda si do wiatw, o ktrych od dawna marzyli. 2. Bramin Lomasa opowiada Pandawom o tym, jak mdrzec Agastja wypi ocean, aby pomc bogom w pokonaniu demonw Kalakejw i jak dziki umartwieniom krla Bhagirathy ocean wypenia si ponownie wodami rzeki Gangesu, ktra zstpuje z nieba, uderzajc w nadstawion gow boga iwy Bramin Lomasa kontynuowa: O krlu, opowiem wam teraz o tym, jak prorok Agastja, ktry by synem boga oceanu, wypi ocean, pomagajc w ten sposb bogom w pokonaniu demonw asurw.

118

Mikoajewska

Mahabharata

Dawno temu w eonie zwyciskiego rzutu komi (kritajuga) pojawiy si na wiecie bardzo grone szajki danaww Kalakejw. Gromadzili si oni wok Wrtry i przy byle okazji atakowali bogw. Trzydziestu bogw zaczo wic rozmyla nad sposobem zabicia Wrtry i pokonania Kalakejw. Z Indr na czele udali si do dziadka wszechwiata Brahmy z prob o rad. Brama rzek do nich, gdy stali przed nim, zoywszy pokornie donie: O bogowie, wiem, e chcecie zabi Wrtr. Aby go zabi, udajcie si wszyscy razem do potnego mdrca o imieniu Dadhika i poprocie go, aby wam obieca spenienie waszej proby. Gdy obietnic otrzymacie, niech kady z was z osobna, majc na uwadze dobro wszystkich trzech wiatw, porosi go, aby podarowa mu swoje koci. I gdy mdrzec Dadhika porzuci swe ciao, aby odda wam swe koci, uformujcie z nich twardy, ogromny, ostry, szecioktny piorun poruszajcy si ze straszliwym grzmotem. Tym piorunem Indra zabije Wrtr. Gdy dziadek wszechwiata skoczy mwi, bogowie majc Narajan w pierwszej linii, natychmiast ruszyli w kierunku pustelni mdrca Dadhiki lecej nad brzegami rzeki Saraswati. Gsto zalesione miejsce odosobnienia, w ktrym mdrzec przebywa, rozbrzmiewao gosami kukuek i brzczeniem pszcz i innych owadw. Sonie z gonym hukiem zbliay si z wszystkich stron do wodopoju, a bawoy i jelenie skubay swobodnie traw, nie obawiajc si ataku lww, czy tygrysw, ktre odpoczyway ukryte w swych jaskiniach. Gdy bogowie dostrzegli mdrca Dadhik rozsiewajcego wok blask swej mdroci, zoyli mu gboki pokon, dotykajc domi jego stp i poprosili go o oddanie im swych koci. Prorok Dadhika rzek: O bogowie, niech tak si stanie. Jeszcze dzi, majc na uwadze wasze dobro, porzuc me ciao. I poniewa mia cakowit kontrol nad swym ciaem, natychmiast wyzion ducha i pad martwy na ziemi. Bogowie zabrali jego koci i udali si do stolarza wiata Twastara i poprosili go, aby z koci proroka uformowa potny i przeraliwy piorun. Po spenieniu ich proby Twastar rzek do Indry: O Indra, przyjmij ode mnie ten potny piorun, gdy przy jego pomocy spalisz na popi wszystkich wrogw bogw. Po ich pokonaniu rzd spokojnie podleg ci chmar bogw wysoko w niebie. Indra posuszny jego sowom przyj z pokor uformowany przez niego piorun. Uzbrojony w piorun Indra zaatakowa Wrtr, ktry przykry sob cae niebo i ziemi, sprawujc nad nimi kontrol przy pomocy uzbrojonych po zby wielkich jak gry gigantw Kalakejw. Rozpocza si wielka bitwa bogw z danawami i cay

Ksiga III

Opowie 23

119

wszechwiat zadra, gdy ubrani w zote zbroje i uzbrojeni w maczugi danawowie szturmowali niebo, bdc jak gry miotajce ogniem i gdy ich obcite przez bogw gowy sypay si z nieba na ziemi jak orzechy z palm kokosowych. Trzydziestu bogw nie byo jednak w stanie broni si dugo przed naporem demonw i w kocu rozpierzchli si w panice. Indra widzc ich lk i ucieczk, zacz podupada na duchu, podczas gdy duch Wrtry urs w si. Zauway to biernie obserwujcy bitw Wisznu i wzmocni si Indry poprzez umieszczenie w nim swej wasnej wspaniaoci. Gdy bogowie zobaczyli, e Indra wypeniony wspaniaoci Wisznu podnis si na duchu, oddali mu take sw wasn wspaniao. To samo uczynili bramiscy prorocy, powodujc, e siy Indry ogromnie wzrosy. Wrtra widzc, e Indra i bogowie si odrodzili, chcc ich zastraszy, wyda z siebie straszny ryk wywoujcy drenie ziemi, przestworzy i nieba, a Indra, cho sam cay dra z lku, wyrzuci pospiesznie swj piorun, trafiajc nim Wrtr i gigantyczny demon przystrojony w girlandy ze wieych kwiatw pad ciko na ziemi martwy, bdc jak potna gra Mandara wypadajca z doni Wisznu. Cho gigantyczny Wrtra by martwy, przeraony Indra schowa si w jeziorze, gdy strach nie pozwala mu uwierzy, e zabi go swym piorunem. Bogw opanowaa jednak wielka rado wzmacniana przez prorokw wychwalajcych Indr i rozpoczli natychmiast bitw z danawami opakujcymi mier Wrtry. Szturmowane i zabijane przez bogw demony ucieky w panice i schoway si w wodach oceanu, krlestwie Waruny. Demony nie day jednak za wygran i zaczy knu plan zniszczenia wiata, czynic z oceanu sw redut. Rozpoczy od niszczenia mdrcw i ascetw, ktrzy stoj na stray umartwie i Prawa, gdy wiat opiera si na umartwieniach. Kadej nocy dne zemsty opuszczay wody oceanu i wczc si po ziemi, zabijay i poeray kadego napotkanego ascet, zostawiajc jedynie wyssane koci. Ogupione przez wiar we wasn si atakoway pustelnie, zabijajc ascetw ywicych si wiatrem i siejc popoch wrd ludzi. Ludzie nie wiedzieli, kto atakuje ascetw, gdy demony grasoway jedynie noc i byli przeraeni, gdy rankiem znajdowali resztki ich martwych cia. Sabli coraz bardziej, rozpraszajc si ze strachu po caej ziemi, chowajc si w jaskiniach lub odbierajc sobie ycie. yjcy wrd nich dumni i bohaterscy ucznicy chcieli zabi danaww, lecz nie potrafili ich znale i w kocu popadli w apati i wyginli. Caa ziemia pokrya si wkrtce wyssanymi komi ascetw, porozrzucanymi

120

Mikoajewska

Mahabharata

naczyniami ofiarnymi, poamanymi ofiarnymi czerpakami i zniszczonymi otarzami ofiarnymi. Zaprzestano studiowania Wed, skadania ofiary, organizowania ofiarnych festiwali i cay wiat straci swe zadania i cele. Bogowie widzc, e rytuay ofiarne zostay zarzucone i e wiat zmierza ku zatraceniu, popadli w gbok rozpacz i opanowa ich lk. Pod kierunkiem Indry udali si do Narajany, aby szuka u niego pomocy. Rzekli: O Wisznu, ty jeste stwrc i obroc wiata i na tobie wiat si opiera. Niezliczone s twe bohaterskie czyny i dlatego, bdc pokonani przez lk, w tobie szukamy ucieczki. Uwolnij nas wszystkich od spotykajcego nas obecnie nieszczcia. To ty uratowae ziemi z oceanu, przybierajc posta dzika, gdy zgubia si i nikt nie mg jej odnale. To ty przybrawszy posta czowieka-lwa zabie potnego dajtj Hiranjakaipu, a po przybraniu postaci kara zabie wielkiego asur Bal. To ty przyczynie si do upadku wielkiego demona o imieniu Dambha, ktry niszczy rytuay ofiarne. To dziki tobie mog si wrd ludzi rozwija wszystkie cztery kasty, a gdy im si powodzi, powodzi si rwnie bogom. To dziki tobie rne wiaty istniej, bazujc na sobie nawzajem. Pom nam znale wyjcie z tej katastrofy. Kto zabija noc braminw i my nie wiemy kto. Gdy zgin bramini, zginie caa ziemia, a jak zginie ziemia, zginie niebo. Tylko dziki twej ochronie wiat moe przetrwa! Wisznu odpowiedzia: O bogowie, znam przyczyn waszego nieszczcia. To Kalakejowie, bardzo niebezpieczny odam demonw asurw, ciemi cay wiat. Doczyli oni swego czasu do Wrtry i gdy Indra zabi Wrtr przy pomocy pioruna, schowali si do oceanu. To oni grasuj w nocy po ziemi i zabijaj braminw, gdy chc wyci wiatu korzenie. Dopki mog si schowa w oceanie, nie mona ich zniszczy. Chcc ich zniszczy, musicie najpierw zniszczy ocean. Udajcie si do pustelni mdrca Agastji, syna samego boga oceanu Waruny, gdy tylko on potrafi wypi ocean. Bogowie udali si wic do ascety Agastji, ktry by samym uosobieniem umartwie, aby go prosi o pomoc. Rzekli: O bogosawiony braminie, dziki swej sile duchowej i mdroci zawsze bye dla nas ostoj, bronic nas, gdy grozio nam niebezpieczestwo. Bagamy ci, spenij nasz prob i wypij ocean, gdy tylko w ten sposb moemy pokona naszych wrogw Kalakejw i ich poplecznikw. Agastja odpowiedzia: O bogowie, niech tak si stanie. Speni wasze yczenie i w ten sposb wywiadcz przysug wszystkim ywym istotom.

Ksiga III

Opowie 23

121

Agastja uda si wic nad brzeg oceanu z towarzyszcymi mu bogami i uprawiajcymi bardzo surowe umartwienia prorokami, a za nimi ruszy tum ludzi, ww, gandharww i jakszw. Wszyscy oni zbliyli si do wielkich grzmicych wd, ktre zdaway si taczy pod podmuchami wiatru, gdy chcieli zobaczy ten cud. Mdrzec Agastja rzek: O bogowie i prorocy, niech si szybko stanie to, co ma si sta. I na oczach caego wiata wypi gniewnie cay ocean a do dna. Indra i bogowie patrzyli na niego z ogromnym podziwem, wychwalajc go: O Agastja, jeste zbawc wszystkich ywych istot i caego wszechwiata. Dziki swej asce bronisz wszechwiat i bogw przed zatraceniem! Ze wszystkich stron dochodzia muzyka boskich muzykw gandharww, a z nieba sypa si deszcz kwiatw. Widzc pozbawiony wd ocean, bogowie nie posiadali si z radoci i skierowujc przeciw demonom sw bosk bro, zabijali ich wszystkich z weso elegancj, cho niewielka garstka Kalakejw przeya i rozpulchniwszy Matk Ziemi schowaa si w piekle. Patrzc na trupy demonw pokrywajce dno pustego oceanu, bogowie rzekli do mdrca Agastji: O wybawco wiata, to twoja aska przyniosa szczcie wszystkim ywym istotom i mier tym odwanym i okrutnym Kalakejom. Prosimy ci teraz o to, aby zwrci oceanowi jego wody i wypeni go z powrotem wod, ktr wypie. Agastja rzek: O bogowie, nie mog speni waszej proby, gdy strawiem ju wody oceanu w mym odku. Musicie znale jaki inny sposb na przywrcenie wd oceanowi. Odpowied wielkiego ascety zasmucia bogw. Udali si po rad do dziadka wszechwiata Brahmy, ktry rzek. O bogowie, uzbrjcie si w cierpliwo. Wrcie do swych wiatw i czekajcie, gdy po upywie duszego czasu ocean wrci do swego normalnego stanu dziki uczynkom ludzi, ktrzy bd potomkami krla Sagary. Po upywie pewnego czasu Ajodhj zacz wada krl Sagara. By czowiekiem o wielkiej urodzie i silnym charakterze, ktry podbi ca ziemi i rzdzi caym wiatem. Cho mia dwie ony dumne ze swej urody i modoci o imionach Waidarbhi i aibja pozostawa bezdzietny i pragnc mie dziedzica tronu, uda si ze swymi onami na gr Kailasa, aby podda si surowym umartwieniom i prosi o syna samego Najwyszego Boga iw. Gdy zadowolony z ich umartwie iwa ukaza si przed nimi, padli przed nim plackiem na ziemi i wwczas iwa rzek: O krlu, jestem z ciebie zadowolony i dlatego speni tw prob. Ju wkrtce jedna z twych on urodzi szedziesit tysicy walecznych

122

Mikoajewska

Mahabharata

synw, dzikich i okrutnych, lecz wszyscy oni zgin. Twoja druga ona z kolei urodzi ci jednego syna, z ktrego w nastpnym pokoleniu narodzi si dziedzic twojego tronu. Majc t obietnic iwy, krl i jego ony wrcili do paacu z sercami wypenionymi radoci. I faktycznie ju niedugo obie jego ony stay si brzemienne. Wkrtce Waidarbhi urodzia co, co w swym ksztacie przypominao dyni, lecz aibja urodzia chopca o niezwykej urodzie. Krl Sagara cieszc si z chopca, chcia natychmiast zniszczy dyni, lecz gos z nieba powstrzyma go, mwic: O krlu, nie zachowuj si zbyt pochopnie i nie wyrzekaj si swych synw! Czyby zapomnia, co byo ci obiecane? Wyjmij z tej dyni wszystkie pestki i w kad z nich z osobna do naczynia wypenionego gorcym oczyszczonym tuszczem. Nie dziw si niczemu i nie prbuj si niczemu sprzeciwia, gdy tak zadecydowa Najwyszy Bg iwa. Pobony krl Sagara posusznie uczyni to, co nakazywa mu gos z nieba i faktycznie po jakim czasie z pestek dyni narodzi si tum obiecanych synw, dzikich i okrutnych. Z powodu swej liczebnej przewagi wypeniali oni sob ca przestrze i lekcewac wszystkich miertelnych i niemiertelnych, swym zaczepnym zachowaniem zaburzali ich spokj. Nie mogc duej znie tych atakw, bogowie i inne ywe istoty udali si razem do dziadka wszechwiata Brahmy, aby z prosi go o pomoc. Brahma rzek: O bogowie i wszystkie inne ywe istoty, uzbrjcie si w cierpliwo i wrcie spokojnie do swych zwykych zada, gdy ju niedugo w rezultacie swych wasnych czynw okrutni Sagarowie zostan doszcztnie zmasakrowani. W tym czasie pobony krl Sagara zdecydowa si na wykonanie Ofiary Konia i zgodnie z reguami rzdzcymi t ofiar puci konia wolno, pozwalajc mu na to, aby wczy si po caej ziemi chroniony przed kradzie przez tum jego synw Sagarw. Jednake pewnego dnia ko uciek w kierunku pustego oceanu i znikn bez wieci. Sagarowie przekonani, e ich ofiarny ogier zosta ukradziony, wrcili do ojca, aby poinformowa go o tym, e ko w sposb tajemniczy znikn. Gdy krl Sagara to usysza, rozkaza im, aby wrcili tam skd przyszli i szukali konia a po horyzont. Cho Sagarowie wypenili rozkaz swego ojca, nie znaleli ani konia, ani zodzieja. Rozgniewany krl wysa ich ponownie na poszukiwania, zakazujc im powrotu do swego paacu bez ofiarnego konia. Sagarowie zaczli wic ponownie przeszukiwa ca ziemi, sigajc do jej kracw, a napotkali na swej drodze wielk przepa. Sdzc, e to w niej przepad ofiarny ko ich ojca,

Ksiga III

Opowie 23

123

zaczli kopa jej dno, a dokopali si do dna oceanu. Ich kopanie czynio wielk szkod krlestwu Waruny, zabijajc ukryte na dnie oceanu demony, we i inne istoty. Cho kopali coraz gbiej, dugo nie mogli znale swego poszukiwanego konia, a wreszcie, gdy dotarli do najbardziej odlegego pnocno-wschodniego zaktka oceanu i dokopali si do pieka, ujrzeli go pascego si spokojnie i owietlonego blaskiem umartwie siedzcego tam i pogronego w medytacjach mdrca Kapili. Dostrzegszy konia a zadreli z podniecenia i nie zwracajc najmniejszej uwagi na obecno ascety, ruszyli jak burza w jego kierunku. Ich nieokrzesane zachowanie rozgniewao jednak ascet Kapil, ktry otworzy oczy i rzucajc na nich swe pene mdroci spojrzenie, spali ich nim na popi. Ich mier zobaczy poruszajcy si po wszystkich wiatach prorok Narada i uda si natychmiast do krla Sagary, aby poinformowa go o tym, e jego synowie Sagarowie odnaleli zaginionego konia ofiarnego w piekle, lecz chcc go odzyska zachowali si zbyt nierozwanie i zostali spaleni na popi przez wzrok wielkiego ascety Kapili. Cho wie ta uderzya krla bolenie w samo serce, szybko z blu oprzytomnia, gdy przypomnia sobie sowa boga iwy, ktre przepowiaday ich mier i skupi ca sw myl na odzyskaniu swego konia. Przywoa do siebie swego wnuka Amumata, ktry by potomkiem jego jedynego syna, ktrego urodzia mu jego druga ona aibja i rzek do niego: O wnuku, ual si ze mn nad moim nieszczciem. Nie tylko straciem mego konia ofiarnego i nie mog zakoczy mego rytuau, ale rwnie straciem wszystkich moich synw Sagarw, ktrzy prbowali uratowa mj rytua i znale konia, lecz poniewa byli zbyt bohaterscy i nieokrzesani zginli w konfrontacji z duchow si wielkiego mdrca Kapili. Straciem te mego syna i twojego ojca, bo mia on barbarzyski zwyczaj apania bezbronnych synw obywateli za nogi i wrzucania ich do rzeki. Przeraeni obywatele zwrcili si do mnie z prob, abym obroni ich przed zagroeniem z jego strony. I dla dobra obywateli powiciem mego syna i twego ojca i kazaem moim ministrom wyrzuci go z miasta. Z moich potomkw tylko ty mi zostae i tylko ty moesz uratowa mj niedokoczony rytua, odzyskujc mego ofiarnego konia, ktrego straciem. Amumata rzek: O krlu, niech tak si stanie. Uda si w kierunku miejsca, w ktrym ziemia si rozwara, chowajc w swej przepaci pusty ocean i gdy dotar do pieka, zobaczy tam pogronego w umartwieniach staroytnego proroka Kapil, promieniujcego sw wspaniaoci. Zoy mu pokon peen

124

Mikoajewska

Mahabharata

pokory, pochylajc gow a do ziemi i gdy zadowolony z niego Kapila obieca mu spenienie jego dwch prb, poprosi go o zwrot konia ofiarnego nalecego jego dziadka i o wod potrzebn do oczyszczenia z grzechw spalonych przez niego na popi Sagarw. Prorok Kapila rzek: O synu, dziki tobie twj rd nie wyginie. Oddam ci konia ofiarnego twego dziadka, gdy jego ofiara musi zosta ukoczona, a twj wnuk po zadowoleniu boga iwy swymi umartwieniami sprowadzi na ziemi z nieba rzek Ganges, ktra wypeni ponownie ocean i oczyci twych przodkw Sagarw z ich grzechw, otwierajc przed nimi drog prowadzc do nieba. Amumata odda odzyskanego konia ofiarnego krlowi Sagarze, ktry opakujc mier swych synw, odda honory swemu wnukowi i goszczc na swej uczcie ofiarnej wielu bogw, zaadoptowa ocean jako swego syna i zakoczy szczliwie sw tak niefortunnie przerwan ofiar. Po mierci krla Sagary krlestwo Ajodhji odziedziczy jego wnuk Amumata, ktry z kolei odda krlestwo we wadanie swemu synowi o imieniu Dilipa, ktry bardzo bola nad losem swych przodkw Sagarw spalonych na popi na danie pieka, ktrzy czekali na prno na wypenienie oceanu oczyszczajc ich wod. Cho uczyni wszystko, co byo w jego mocy, aby sprowadzi z nieba na ziemi rzek Ganges, nie udao mu si zrealizowa zamierzonego zadania, gdy miao ono by dopiero zrealizowane przez jego syna Bhagirath, ktremu odda swe krlestwo we wadanie. Bhagiratha, wielki wojownik i Tokarz Koa Istnienia chcc przebaga rzek Ganges, aby zstpia na ziemi i obmya z grzechw jego przodkw Sagarw, powierzy swe krlestwo swym ministrom i uda si w wysokie Himalaje, aby wypali swe grzechy surowymi umartwieniami ywic si jedynie owocami, korzonkami i wod przez tysice lat. Wreszcie po upywie caego boskiego milenium wielka rzeka Ganges, cra Himalajw, ukazaa si przed nim, przybierajc ludzk posta i rzeka: O krlu, powiedz mi, czego sobie yczysz, to speni twe yczenie. Bhagiratha odpowiedzia: O rzeko, wielki mdrzec Kapila spali na popi moich przodkw Sagarw, gdy szukali zaginionego konia ofiarnego ich ojca na dnie pozbawionego wd oceanu, niszczc ich w jednej chwili sw wspaniaoci w odpowiedzi na ich nieokrzesane zachowanie. Dopki nie obmyjesz ich cia swymi wodami, dopty nie bd mogli dosta si do nieba. Prosz ci, zstp na ziemie i otwrz mym przodkom drog do nieba.

Ksiga III

Opowie 23

125

Rzeka Ganges rzeka: O krlu, jestem z ciebie bardzo zadowolona i dlatego uczyni to, o co mnie prosisz. Jednake sia, z jak uderz w ziemi, moe j zniszczy. Nic i nikt nie potrafi wytrzyma mego uderzenia za wyjtkiem Najwyszego Boga iwy. Sprbuj wic swymi umartwieniami uzyska ask iwy i popro go by nadstawi mi sw gow, gdy bd zstpowa z nieba. Bhagiratha odpowiedzia: O wita rzeko, niech tak si stanie i ruszy w kierunku gry Kailasa, aby podda si surowym umartwieniom, oferujc je iwie. Po upywie duszego czasu Najwyszy Bg ukaza si przed nim i rzek: O krlu, jestem z ciebie zadowolony i dlatego nadstawi m gow, aby umoliwi boskiej rzece Ganges zstpienie z nieba na ziemi bez szkody dla ziemi. Po wypowiedzeniu tych sw Najwyszy Bg w otoczeniu swych przeraliwych po zby uzbrojonych demonicznych przyjaci uda si gboko w gry i rzek do Bhagirathy: O krlu, mdl si teraz do rzeki Ganges, cry Himalajw, aby zstpia na ziemi, gdy jestem gotw pochwyci j m gow. Po zoeniu iwie pokornego pokonu krl Bhagiratha skupi sw myl na rzece, ktra syszc jego myli i widzc boga iw nadstawiajcego gow, skoczya z nieba na ziemi, podczas gdy wszyscy bogowie, prorocy, gandharwowie, we i rakszasowie patrzyli z podziwem, jak iwa uchwyci jej spadajce z nieba pienice si wody pene ryb i krokodyli w swe wosy, jakby byy sznurem pere. Gdy wielka rzeka Ganges dosiga wreszcie powierzchni ziemi, zapytaa krla Bhagirath o kierunek, w ktrym ma pyn i krl zaprowadzi j na dno pustego oceanu, gdzie leay martwe ciaa szedziesiciu tysicy jego przodkw Sagarw. I wody Gangesu wypeniy z hukiem pusty ocean wypity przez mdrca Agastj, oczyszczajc Sagarw z ich grzechw i otwierajc im drog do nieba. Wdziczny krl Bhagiratha zaadoptowa rzek Ganges, czynic z niej sw crk i zaoferowa jej wody swoim przodkom, speniajc w ten sposb najgbsze yczenie swego serca i realizujc obietnic Brahmy, na co od dawna czekali z utsknieniem wszyscy bogowie. Na tym bramin Lomasa zakoczy sw opowie o wielkich czynach staroytnego proroka Agastji i Pandawowie udali si nad brzeg Gangesu, gdzie podali si rytualnej kpieli. Nazajutrz opucili pustelni mdrca Agastji, aby kontynuowa dalej sw pielgrzymk do witych brodw.

126

Mikoajewska

Mahabharata

Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(33.a) Agastya, 94-108.

Ksiga III

Opowie 24

127

Opowie 24 O ofiarach, otarzach i miejscach ofiarnych

1. Pandawowie kpi si w rzece Nanda i odwiedzaj gr Hemakuta, gdzie bogowie skadaj ofiary; 2 Pandawowie kpi si w rzece Kauiki, niedaleko pustelni mdrca Rjarangi o jelenich rogach, ktrego obecno w krlestwie Angi skonia Indr do lania deszczem; 3. Pandawowie docieraj do ziemi Kalinga, gdzie znajduj si liczne pola ofiarne i gdzie Krl Prawa wstpuje na otarz stworzony przez Ziemi; 4. Pandawowie docieraj do gry Mahendry, gdzie przebywa bramin Paraurama, ktry swego czasu wybi do nogi kast wojownikw w niekoczcym si acuchu wendety; 5. Pandawowie docieraj do rzeki Narmady, gdzie podczas rytuau ofiarnego krla arjatiego mdrzec Cjawana dziki swym mocom duchowym pokona Indr i zmusi go, aby dopuci bliniakw Awinw do ofiarnej uczty i picia somy; 6. Pandawowie suchaj opowieci o krlu Juwanawie, ktry dziki mocy ofiarnego rytuau sam urodzi swego syna Mandhatara rwnego Indrze, ktrego Indra wykarmi i uwici; 7. Pandawowie suchaj opowieci o tym, jak krl Somaka, wybra smaenie si w piekle zamiast nieba, aby dzieli ze swoim kapanem owoc wykonania ofiarnego rytuau; 8. Pandawowie docieraj do brodw Kurukszetry zwanej otarzem Brahmy; 9. Pandawowie suchaj opowieci o tym, jak Indra i Ogie poddali prbie prawo krla Uinara, przybierajc posta jastrzbia i gobicy i dajc od niego ofiary z samego siebie.

Wdrujc dalej, Pandawowie dotarli do pl wypenionych gsto otarzami ofiarnymido Bram Kurukszetry lecych na krawdzi nieba. Cho na ziemi Las Naimisza jest wity, a w przestworzach wity jest brd boga bogw zwany Puszkar, to we wszystkich trzech wiatach najwitsze s Pola Kurukszetry rozcigajce si na poudnie od rzeki Saraswati i na pnoc od Drszadwati. Nawet kurz wywiewany std przez wiatr prowadzi tych, co czyni zo ku wyszym wiatom, a od grzechw uwalnia si ju nawet ten, kto zaledwie wyraa swe yczenie, aby tam si uda. Ten kto tam przebywa, mieszka w niebie, gdy pola te, pooone midzy Tarantuk i Arantuk oraz midzy jeziorami Ram i Makakruk, s gwnym otarzem dziadka wszechwiata Brahmy. (Mahbharta, 3(33) The Tour of the Sacred Fords, 81.175-180)

1. Pandawowie kpi si w rzece Nanda i odwiedzaj gr Hemakuta, gdzie bogowie skadaj ofiary. Krl Prawa i jego bracia kontynuowali sw pielgrzymk w kierunku rzek Nanda i Aparananda, aby wzi w nich kpiel, ktra chroni przed zem. W swej wdrwce dotarli do gry Hemakuta, ktr Indra bezustannie polewa deszczem, gdzie zawsze wieje

128

Mikoajewska

Mahabharata

potny wiatr, rankiem i wieczorem wida ogie i gdzie sam dwik wypowiadanych sw powoduje gromadzenie si chmur i potn lawin kamieni. Gr t upodoba sobie wielki asceta o imieniu Rszabha, ktry atwo popada w gniew i ktremu gone rozmowy przeszkadzay w skupieniu. Nakaza on grze wyrzuca z siebie lawiny kamieni, a wiatrowi wia, gdy tylko usyszy wypowiadane sowo. Sam Indra zgodzi si pada deszczem, gdy chcia uczyni ten teren niedostpnym dla czowieka. Tutaj bowiem bogowie pod jego przewodnictwem przeprowadzali wielkie ryty ofiarne, ktrych lady pozostay do dzi i nie lubili, jak dostrzegajcy ich nad rzek Nand ludzie szli za nimi i obserwowali ich. Jedynie wielcy asceci potrafi spojrze na t gr bez szkody lub wej na jej szczyt, gdzie trawa durwa przybraa ksztat trawy kua, a drzewa przybray ksztat supkw ofiarnych. Tam do dzi mieszkaj jedynie prorocy i bogowie, karmic oczyszczonym tuszczem poncy tam ogie ofiarny. 2. Pandawowie kpi si w rzece Kauiki, niedaleko pustelni mdrca Rjarangi o jelenich rogach, ktrego obecno w krlestwie Angi skonia Indr do lania deszczem Po oczyszczeniu si kpiel w wodach rzeki Nandy Pandawowie udali si w kierunku oczyszczajcych wd rzeki Kauiki, na brzegu ktrej poddawa si swego czasu surowym umartwieniom mdrzec Wiwamitra. Tutaj take znajdowaa si pustelnia mdrca Rjarangi o jelenich rogach, ktrego krl Lomapada sprowadzi swego czasu do swego krlestwa, aby sam sw obecnoci skoni Indr do oblania odywczym deszczem wysuszonej ziemi. Gdy zaciekawiony Krl Prawa zapyta bramina Lomas o to, w jaki sposb krl Lomapada sprowadzi mdrca Rjarang do swego krlestwa, bramin Lomasa opowiedzia Pandawom, co nastpuje: O Krlu Prawa, mdrzec Rjaranga by synem staroytnego mdrca Kajapy, ktry pewnego dnia poddajc si surowym umartwieniom nad brzegiem witego jeziorka, dostrzeg nagle bosk nimf Urwasi biorc kpiel i na jej widok upuci do wody swe nasienie. Wypia je spragniona ania, ktra po upywie odpowiedniego czasu urodzia Kajapie syna, ktrego gow zdobiy jelenie rogi i ktry w zwizku z tym otrzyma imi Rjaranga. Syn ten by wielkim mdrcem, a jego umys nastawiony by wycznie na ycie w czystoci, gdy poza swym ojcem nigdy nie widzia innego czowieka i nic nie wiedzia o istnieniu kobiety. W tym samym czasie krlestwem Angi wada krl Lomapada, ktry le traktowa yjcych w jego krlestwie braminw, zmuszajc ich do wykonywania rytuaw ofiarnych w celu

Ksiga III

Opowie 24

129

speniania swych zachcianek, a wreszcie zdegustowani tym bramini opucili ziemi, ktr wada. W konsekwencji przynioso to cierpienie jego poddanym, gdy Indra, widzc, e nie ma nikogo, kto troszczyby si o rytuay ofiarne, by niezadowolony i przesta pada deszczem. Susza martwia krla i nie znajc jej przyczyny uda si do mieszkajcych w dungli pustelnikw, aby prosi ich o spowodowanie deszczu. Jeden z pustelnikw rzek: O krlu, swym zachowaniem rozgniewae braminw. Musisz wic szuka pokuty. Bramini wrc, jeeli uda ci si sprowadzi do twego krlestwa syna pustelnika Kajapy Rjarang, ktry jest dzieckiem lasu, nigdy nie widzia kobiety i cakowicie powici si uczciwoci. Gdy bramini bd znowu wykonywa ofiarne rytuay, Indra, wielki wielbiciel somy, bdzie zadowolony i znowu zacznie pada deszczem w twym krlestwie. Krl Lomapada posuszny otrzymanej radzie opuci swe krlestwo i uda si do dungli, aby podda si surowej pokucie i szuka aski u braminw. Gdy bramini mu wybaczyli, powrci do swego krlestwa, aby razem ze swymi ministrami zastanowi si nad sposobem cignicia do krlestwa mdrca Rjarangi o jelenich rogach i skonienia w ten sposb braminw do powrotu. Ministrowie, wiedzc, e mdrzec ten nie widzia nigdy kobiety postanowili wysya do jego pustelni dowiadczone w miosnej sztuce kurtyzany, aby go uwiody i podstpem sprowadziy do paacu. Syszc to, kurtyzany poblady, gdy bojc si zarwno gniewu krla jak i kltwy bramina, uznay, e wykonanie powierzonego im zadania bez uszczerbku jest niemoliwe. Ale jedna z nich rzeka do krla: O krlu, sprbuj uczyni to, o co nas prosisz, lecz zanim udam si do lasu musisz obdarowa mnie klejnotami, abym moga ozdobi nimi me ciao. Krl bez wahania si zgodzi i mdra kurtyzana, uknuwszy starannie sprytny plan, udaa si w towarzystwie innych kobiet w kierunku pustelni Kajapy, pync tam wielk odzi ozdobion sztucznymi drzewami w fazie kwitnienia wygldajc jak poruszajca si po wodzie pustelnia. Gdy dotara sw odzi do brzegu rzeki, gdzie znajdowaa si pustelnia Kajapy, wyczekaa na moment, gdy Rjaranga by w pustelni sam i wwczas wysaa tam sw crk znan z wielkiego sprytu. Moda kurtyzana z atwoci rozpoznaa Rjarang po jelenich rogach i zbliywszy si do, rzeka: O czowieku, jestem pustelnikiem i przybywam tutaj w odwiedziny. Pozwl mi zapyta o twe zdrowie i czy masz pod dostatkiem owocw i korzonkw? I czy czerpiesz wystarczajc rado ze swych umartwie? Rjaranga odpowiedzia: O panie, witaj i przyjmij ode mnie wod do obmycia stp, oraz poczstunek z dojrzaych owocw i

130

Mikoajewska

Mahabharata

lenych korzonkw. Spocznij na tej poduszce zrobionej z trawy kua i wyjanij mi, gdzie znajduje si twoja pustelnia i jakie s twoje obyczaje i umartwienia? Kurtyzana odpowiedziaa: O asceto, moja pustelnia znajduje si niedaleko std, a moje obyczaje rni si od twoich. Nie mog przyj wody do mycia ng oferowanej mi na powitanie, gdy nie naley to do mych obyczajw. Nie jadamy te lenych owocw i korzonkw. Pozwl, e powitam ci darami wedug moich obyczajw. I kurtyzana nakarmia go apetycznie wygldajcym kosztownym posikiem o wymienitym smaku i zapachu, ktrego spoycie sprawio Rjarandze ogromn przyjemno i udekorowaa go szatami bogato zdobionymi zotem oraz sodko pachnc girland. Napoia go winem o najbardziej wyszukanym smaku i prbowaa go rozweseli swym dwicznym miechem i gr. Sama ulegszy wpywowi wina, dokazywaa, biegajc za rzucan w gr pik, dotykajc niby przypadkiem jego ciaa i obejmujc go. Zginaa gazki i zrywaa kwiatki, bezwstydnie go uwodzc. Widzc, e Rjaranga ulega jej wpywom, uciskaa go kilka razy i rzucajc na dugie spojrzenia, odesza, wymawiajc si obowizkiem nakarmienia ofiarnego ognia. Opuszczony przez ni mdrzec Rjaranga siad na ziemi i zacz gono wzdycha, gdy odczuwa bolenie pustk jej nieobecnoci. W takim stanie zasta go dowiadczony, wypeniony zrozumieniem i wiedz mdrzec Kajapa o lwich oczach, gdy wrci z lasu do swej pustelni. Zbliy si do swego nieszczsnego, pogronego w mylach syna, siedzcego z oczami wzniesionymi ku niebu i rzek: O synu, c si z tob dzieje? Dlaczego nie zebrae jeszcze drzewa na podpak? Dlaczego zaniedbae zoenia ofiary do ognia? Dlaczego nie oczycie jeszcze ofiarnych czerpakw i nie przyprowadzie krowy ofiarnej i jej cielcia, aby uzyska od nich ofiarne mleko? Dlaczego jeste taki roztargniony i zamylony? Powiedz mi, kto odwiedzi nasz pustelni podczas mej nieobecnoci? Mdrzec Rjaranga odpowiedzia: O ojcze, by tutaj wesoy pustelnik o pulchnym ciele, zocistej skrze, lotosowych oczach i dugich wosach splecionych w warkocz przewizany zot wstk. Na szyi mia co, co wygldao jak kielichy wiecce jak byskawica na niebie, a poniej nich mia dwie kule, ktre oczaroway mnie najbardziej. W okolicach ppka jego talia zwaa si, aby zaokrgli si znowu w okolicy bioder ozdobionych przepask podobn do mojej, lecz zrobion ze szczerego zota. Jego stopy zdobiy dzwoneczki, a w doniach trzyma sznureczki paciorkw podobne do tych, ktrych uywam do modlitwy. Gdy si porusza,

Ksiga III

Opowie 24

131

wydaway dwiki podobne do ggania dzikich gsi pluskajcych si w stawie. Jego szata, cho podobna do mojej, bya pikniejsza. Widok jego twarzy sprawia rado mym oczom, wypowiadane przez niego sowa radoway me serce, a dwik jego gosu przypomina kukanie kukuki, niepokojc najskrytsze zakamarki mej duszy. Unosi si od niego sodki zapach podobny do zapachu wiosennego lasu, ktry rozsiewa wiatr. W doniach trzyma przedmiot przypominajcy kulisty dojrzay owoc, ktry rzuca na ziemi, od ktrej on si odbija i wraca posusznie do jego doni. Patrzenie na niego sprawiao mi wielk rado, a w mym sercu obudzia si mio. Od czasu do czasu bra mnie w ramiona, pocigajc artobliwie za wosy i zbliajc swe usta do moich, wydawa z siebie sodkie cmoknicie. Nie chcia je owocw, ktrymi go obdarowaem, twierdzc, e spoywanie ich nie naley do jego zwyczajw i obdarowa mnie nieznanymi mi owocami bez pestki. Poczstowa mnie te napojem o wybornym smaku, po wypiciu ktrego odczuem wielk przyjemno, cho ziemia uciekaa mi spod ng. Wasn rk nadziewa na nitk wiee kwiaty i rozrzuciwszy tu i tam zrobione przez siebie girlandy, opuci mnie, udajc si z powrotem do swej pustelni. Po jego odejciu zupenie straciem gow, a moje ciao emanuje gorcem. Chc natychmiast uda si do niego i razem z nim praktykowa te same surowe umartwienia, ktre nale do jego obyczajw. Kajapa rzek: O synu, to nie pustelnik ci odwiedzi, lecz demon. Wystrzegaj si istot podobnych do niego. Demony te, przybrawszy swj pikny ksztat, grasuj po ziemi i kusz pustelnikw. S one nieporwnywalnie urocze i bardzo okrutne. Spadaj na pustelnikw ze swych wiatw i swymi przeraliwymi uczynkami staraj si przerwa ich umartwienia. Pysznic si piknoci swych cia, uywaj wszelkich metod, aby ich uwie. Pustelnik, ktry zdoby samo-kontrol i poszukuje wyszych wiatw, powinien unika obcowania z nimi, gdy one czerpi rado z psucia pustelnikom ich koncentracji. Ten napj, ktrym ci ten demon napoi, jest diabelski i zakazany i pij go jedynie grzeszni wieniacy. A take girlandy, ktrymi ci ozdobi, nie przystoj pustelnikowi. Ostrzegszy w ten sposb swego syna, mdrzec Kajapa uda si ponownie do lasu, chcc odnale i przegoni kurtyzan, lecz cho szuka jej przez trzy dni, nie mg jej nigdzie odnale i wrci do swej pustelni. Po jakim czasie, gdy uda si znowu do lasu w poszukiwaniu korzonkw i owocw, kurtyzana wykorzystujc jego nieobecno, ukazaa si ponownie przed oczami umartwiajcego si Rjarangi, wabic go na wszelkie sposoby. On powita j

132

Mikoajewska

Mahabharata

radonie i rzek: O panie, zaprowad mnie do swej pustelni. Bez wahania da si jej zwabi do jej odzi, ktra wygldaa jak pustelnia i ktra natychmiast odpyna w kierunku krlestwa Angi, aby przybi do brzegu, gdzie znajdowa si pikny las, w ktrym krl specjalnie na jego powitanie zorganizowa krlewskie ustronie. Mdrzec Rjaranga zamieszka tam w specjalnie dla niego zbudowanym gmachu kobiet i krl Lomapada da mu za on sw crk ant. Bramini widzc, e Rjaranga zamieszka w krlestwie Angi, powrcili do krlestwa, a Indra pola wysuszon ziemi obfitym deszczem. Krl Lomapada martwi si jedynie o gniew mdrca Kajapy i aby unikn skutkw jego gniewu uy sprytnego fortelu. Rozkaza pastuchom, aby witali Kajap z pobonie zoonymi domi, gdy zobacz go zbliajcego si do ich pastwisk, jakby by mile widzianym gociem i na jego pytanie, komu su, informowali go, e su jego synowi, mdrcowi Rjarandze, do ktrego naley zarwno ich stado jak i bogate plony. Komplementy pastuchw uagodziy gniew Kajapy i dotar on do paacu krla Lomapady oczyszczony z gniewu i zadowolony. Uroczycie witany przez krla, swego syna i jego on ant zamiast zniszczy ich swym gniewem, obdarzy ich sw ask. Rozkaza te swemu synowi, aby powrci do lasu po zapewnieniu krlowi potomstwa i spenieniu wszystkich jego prb. I gdy nadszed odpowiedni moment, Rjaranga posusznie powrci do lasu, majc ze sob wiern on ant. 3. Pandawowie docieraj do ziemi Kalinga, gdzie znajduj si liczne pola ofiarne i gdzie Krl Prawa wstpuje na otarz stworzony przez Ziemi Po oczyszczajcej kpieli w rzece Kauiki Pandawowie kontynuowali sw pielgrzymk w kierunku ujcia Gangesu, aby wzi tam oczyszczajc kpiel w wodzie piciu setek rzek. Idc dalej wzdu wybrzea oceanu dotarli do ldu Kalinga. Mdrzec Lomasa rzek: O krlu, dotarlimy do ldu, przez ktry pynie rzeka Waitarani i gdzie swego czasu bg Prawa Dharma skada ofiar, szukajc ochrony u bogw. Na pnocnym brzegu rzeki otoczonym grami jest odwiedzane przez prorokw pole ofiarne, skd cieka Bogw prowadzi wprost do nieba. To tutaj swego czasu bg iwa ukrad bogom nalene mu zwierz ofiarne i bogowie bagali go, aby nie zagraa ich wasnoci i nie niszczy w ten sposb caego Prawa. Wysawiali go w swych pieniach, oferujc mu ciasto ofiarne i oddajc mu odpowiednie honory, proszc go, aby uwolni ukradzione zwierz i wkroczy na ciek

Ksiga III

Opowie 24

133

Bogw. Pniej ze strachu przed nim zadecydowali, e najlepsza cz skadanej ofiary powinna by oddawana iwie. O krlu, dotknij wody w tym witym miejscu, gdy kady czowiek, ktry to uczyni, nucc odpowiednie mantry, wkracza na ciek Bogw. Pandawowie i Draupadi zanurzyli si w rzece, skadajc ofiar nalen przodkom. Judhiszthira rzek do Lomasy: O braminie wierny swym przysigom, kpic si w rzece Waitarani, przekroczyem wiat ludzki i dziki twej asce widz wszystkie trzy wiaty i sysz gosy mdrcw sawice Pradapatiego. Lomasa odpowiedzia O Judhiszthira, wysuchaj ich w ciszy, gdy dochodz ci dwiki modlitwy wypowiadanej w miejscu pooonym daleko std. Las, ktry rozpociera si przed twymi oczami jest lasem Samo-Stwarzajcego-Si, w ktrym architekt bogw Wiwakarman wykona swj wielki rytua ofiary, podczas ktrego Samo-Stwarzajcy-Si podarowa Ziemi wraz z jej lasami i grami mdrcowi Kajapie. Ziemia zacza wwczas usycha i gniewnie rzeka do Pana wiatw: O Panie, skoro oddae mnie w rce miertelnych, pjd do piekie. Mdrzec Kajapa, widzc przygnbienie Ziemi i chcc zagodzi jej cierpienie, podda si surowym umartwieniom. Uagodzona Ziemia wyonia si wwczas ponownie z wd, przybierajc form otarza o prawidowym ksztacie, ktry widzisz tu przed sob. O krlu, wstp na ten otarz i zosta obdarzony mnoci. Jak tylko na wstpisz, sam wypowiem sowa bogosawiestwa. Wstp na zwinnie, mwic O Ogniu, Mitro, onie i Boska Wodo! O Nasieniu Wisznu, ktrym jeste! O Ppku Porzdku! Judhiszthira posuszny rozkazowi Lomasy wstpi na ten morski otarz i uzyska jego bogosawiestwo. 4. Pandawowie docieraj do gry Mahendry, gdzie przebywa bramin Paraurama, ktry swego czasu wybi do nogi kast wojownikw w niekoczcym si acuchu wendety Nastpnie Pandawowie ruszyli w kierunku gry Mahendry, Koskiego Brodu i piciu jezior krwi, gdzie spotkali wielu ascetw ze synnych rodw. Jeden z nich o imieniu Akratawrana poinformowa ich, e o ich przybyciu dowiedzia si przebywajcy tu czsto prorok Paraurama, odlegy potomek staroytnego mdrca Bhrigu, ktrego zobacz po upywie nocy, gdy nazajutrz jest czternasty dzie miesica, w ktrym to dniu Paraurama ukazuje si ascetom, ktrym swego czasu odda we wadanie ziemi, odbierajc j kacie wojownikw. Na prob Judhiszthiry asceta Akratawrana opowiedzia Pandawom o narodzinach Parauramy i o jego gniewie,

134

Mikoajewska

Mahabharata

ktry doprowadziby do cakowitego zniszczenia wiata, gdyby nie zatrzyma go jego dziadek bramin Rcika Bhargawa, skaniajc go do zaprzestania zemsty i zoenia ofiary Indrze. Bramin Akratawrana rzek: O Krlu Prawa, Paraurama by braminem, ktry zachowywa si jak magnat, prowadzc samotn wojn z magnateri, aby pomci mier swego ojca, ktremu by bezwzgldnie posuszny, co od dawna byo mu przeznaczone i wynikao z poprzedzajcych jego narodziny wydarze. Swego czasu dziadek Parauramy bramin Rcika Bhargawa zapragn zdoby rk crki krla Gadhiego o imieniu Satjawati. Gdy krl ten zgodnie ze starym zwyczajem swego rodu zada od niego zapaty za sw crk w formie tysica biaych koni z czarnym uchem, bramin Rcika Bhargawa, ktry sam nie posiada majtku, zwrci si z prob o konie do boga oceanu Waruny, ktry speni jego prob i konie wyoniy si z wd nazywanych Koskim Brodem znajdujcym si niedaleko std. Krl Gadhi otrzymawszy to, czego da, urzdzi dla swej crki wspania uroczysto lubn, na ktr przybyli sami bogowie. Pewnego dnia mod par odwiedzi najstarszy yjcy potomek rodu Bhrigu i bdc z nich bardzo zadowolony poprosi Satjawati o wyraenie swej proby, ktr mgby speni. Satjawati poprosia o synw dla siebie i dla swej matki. Senior rodu zgodzi si, mwic: O Satjawati, gdy bdziecie gotowe do poczcia syna, wykonajcie odpowiednie ryty i niech kada z was obejmie odpowiednie drzewo: ty drzewo awattha, aby otrzyma syna bramina, a twoja matka drzewo udumbra, aby otrzyma syna magnata. Kobiety uczyniy to, co im nakaza, lecz pomyliy drzewa, ktre ciskay. Dostrzegszy to, najstarszy potomek linii Bhrigu rzek: O Satjawati, poniewa pomyliycie drzewa, twj syn, cho bdzie braminem, bdzie zachowywa si jak magnat i poprowadzi wielk wojn, podczas gdy syn twej matki, cho bdzie magnatem, bdzie zachowywa si jak bramin, podajc drog surowej ascezy. Na bagania Satjawati zgodzi si jednak na to, aby proroctwo to nie dotyczyo jej syna, lecz wnuka. Wnukiem tym by Paraurama. Po upywie waciwego czasu Satjawati urodzia bramiskiego syna, ktrego nazwano Damadagni i ktry szybko przecign wszystkich sw znajomoci Wed. Si i surowoci swych umartwie terroryzowa nawet bogw. Poj on za on crk krlewsk o imieniu Renuka, ktra urodzia mu piciu synw, z ktrych najmodszy uzyska imi Paraurama. Renuka zamieszkaa z nim posusznie w jego pustelni, dzielc z nim bez protestu jego ascetyczny styl ycia. Jednake pewnego dnia, gdy jej synowie udali si do lasu w poszukiwaniu korzonkw i

Ksiga III

Opowie 24

135

owocw, posza do rda, aby zay kpieli i gdy zobaczya tam bogatego krla Citrarath baraszkujcego ze swymi onami, pozazdrocia im przyjemnoci. Przepeniona wstrtnymi mylami, caa drc, wrcia do pustelni. Jej m, bramin Damadagni, natychmiast dostrzeg, e stracia swe bramiskie pikno i odstpia od swych przysig i odnis si do niej z pogard, prbujc j zawstydzi. I gdy do pustelni powrcili jego starsi synowie, rozkaza kademu z nich z osobna, aby zabi sw matk, lecz oni, ogupieni jego daniem, nie usuchali jego rozkazu i wwczas rzuci na nich kltw, aby stracili swj rozum do koca i zaczli zachowywa si jak zwierzta lub nawet martwe przedmioty. Rozgniewany na swych starszych synw bramin Damadagni rzek do swego najmodszego syna Parauramy, gdy wrci z lasu do pustelni: O synu, pozbd si skrupuw i na mj rozkaz zabij sw niegodziw matk, ktrej umys pokonaa dza. Posuszny swemu ojcu Paraurama, ktry zawsze kroczy ciek Prawa, wzi do rki siekier i bez chwili wahania uci swej matce gow. Wkrtce gniew ascety Damadagniego ucich i rzek on wwczas do Parauramy: O mj synu o prawym umyle, chcc by mi posuszny, zdobye si na wykonanie bardzo trudnego czynu. Wypowiedz swe najskrytsze yczenia, abym mg je speni. Paraurama poprosi wwczas swego ojca, aby przywrci ycie jego matce i o to, eby on sam mg zapomnie o morderstwie, ktrego dokona, wyzwalajc si w ten sposb spod jego wpyww oraz eby jego bracia powrcili do swej ludzkiej postaci. Wzruszony jego probami ojciec zagwarantowa mu nie tylko ich spenienie, ale dodatkowo obdarowa go dugim yciem i byciem niezwycionym w bitwie. ycie w pustelni biego spokojnie i szczliwie. Jednake pewnego dnia, gdy synowie bramina Damadagniego udali si do lasu w poszukiwaniu korzonkw, jego pustelni odwiedzi waleczny krl Kartawirja. Cho ona bramina Renuka wysza mu przyjanie na powitanie, krl ten oszalay i rozochocony prowadzon przez siebie wojn zamiast odpowiedzie jej tym samym, spldrowa pustelni, uprowadzi si ciel skowyczcej aonie ofiarnej krowy i poama wielkie drzewa. Gdy Paraurama po powrocie z lasu zobaczy cae to spustoszenie, popad w straszny gniew i po sprowokowaniu krla Kartawirji do bitwy, uchwyci w donie swj potny uk i swymi strzaami zabi go, obcinajc mu tysice jego ramion. Potomkowie krla Kartawirji nie dali jednak za wygran i ponc nieodpart chci zemsty, udali si do pustelni bezbronnego bramina Damadagniego, gdy Parauramy nie byo w domu i zabili go, gdy

136

Mikoajewska

Mahabharata

odmwi walki, wzywajc nadaremnie swego syna. Gdy Paraurama wrci z lasu, gdzie zbiera drewno na opa i zobaczy trupa swego ojca, rzek z alem: O ojcze, to moja wina, e pozbawieni rozumu potomkowie krla Kartawirji zabili ci w tym lesie jak jelenia. Nie zasuye na tak mier, ty, ktry zawsze kroczye najtrudniejsz ciek Prawa, nie wyrzdzajc krzywdy adnej ywej istocie. Uczynili oni najwiksze zo, zabijajc setkami swych strza ciebie, bezbronnego starca, pogronego w gbokiej ascezie. Jak po dokonaniu tego potwornego czynu bd mogli spojrze w oczy swych przyjaci? Bramin Paraurama wykona wszystkie nalene ojcu ryty pogrzebowe i przysig zemst, zapowiadajc masakr caej kasty wojownikw, ktra przestaa obawia si grzechu zabicia bramina. Gniewny i pozbawiony lku, bdc obrazem samej mierci, chwyci za bro i sam jeden zabi wszystkich synw krla Kartawirji oraz i ich sprzymierzecw. I oczyszcza w ten sposb ziemi z magnaterii a dwadziecia jeden razy, stwarzajc pi jezior krwi, w ktrych asceci z rodu Bhrigu skadaj ofiary swym przodkom. Rcika Bhargawa, przeraony t masakr czynion przez wnuka, podj osobicie prb odnalezienia go i powstrzymania tego niekoczcego si acucha zemsty. I w kocu dziki jego interwencji bramin Paraurama zakoczy sw wendet, skadajc wielk ofiar krlowi bogw Indrze i oddajc kapanom we wadanie ziemi, ktr zdoby. Po wysuchaniu tej opowieci Pandawowie wzili kpiel w witych brodach i po oddaniu honorw braminowi Parauramie ruszyli dalej w kierunku poudniowym. 5. Pandawowie docieraj do rzeki Narmady, gdzie podczas rytuau ofiarnego krla arjatiego mdrzec Cjawana dziki swym mocom duchowym pokona Indr i zmusi go, aby dopuci bliniakw Awinw do ofiarnej uczty i picia somy Wdrujc dalej, Krl Prawa ze swymi brami dotar wkrtce do brodw rzeki Pajoszni bdcych terenami ofiarnymi Pradapatich, gdzie rwnie sam Indra i bogowie skadali swe ofiary, wznoszc pokryte zotem supki ofiarne i gdzie sawni krlowie podczas swych uczt ofiarnych nasycili Indr som, a braminw swymi darami. Po oczyszczajcej kpieli w tych sawnych brodach Pandawowie ruszyli w kierunku gry Waidurja i rzeki Narmady, gdzie Eon witych Ogni (tretajuga) czy si z Eonem Miedzianym (dwapara). Gdy zatrzymali si u brzegw rzeki Narmady, aby dotkn jej wd i uwolni si od wszelkich skutkw za, mdrzec

Ksiga III

Opowie 24

137

Lomasa rzek: O krlu, posuchaj mej opowieci o synnym pojedynku midzy braminem Cjawan a Indr, do ktrego doszo podczas uczty ofiarnej krla arjatiego, gdy to wanie tutaj krl arjati skada sw ofiar. Mdrzec Lomasa opowiada: O Krlu Prawa, bramin Cjawana, syn staroytnego mdrca Bhrigu praktykowa bardzo surowe umartwienia. Stojc sztywny i wyprostowany przez dugi okres czasu, upodobni si do supka ofiarnego i chocia porosy go dzikie pncza, pokrya go ziemia i sta si gniazdem dla mrwek, nie przerwa swych umartwie. Pewnego dnia nad jezioro, niedaleko ktrego si umartwia, przyby krl arjati w otoczeniu orszaku zoonego z czterech tysicy kobiet, wrd ktrych bya jego pikna crka Sukanja, szukajc tam rozrywki. Sukanja przystrojona klejnotami w towarzystwie licznych innych kobiet biegaa swobodnie po lesie ubrana w jedn sukni. Zamroczona nieco winem i miosnym nastrojem oddalia si od swych towarzyszek, zrywajc z drzew pokryte kwieciem gazki, a dotara do miejsca, w ktrym mdrzec Cjawana ukryty gboko pod mrowiskiem wiczy si w surowej ascezie. Gdy Cjawana j dostrzeg, nie mg oprze si jej czarowi i prbowa do niej przemwi, lecz z jego wyschnitego od umartwie garda nie wydoby si aden syszalny dwik. Sukanja dostrzega jednak w mrowisku wlepion w ni par oczu i nie wiedzc, co to moe by, ukua je znalezionymi cierniami. Wybuchowy mdrzec zapon gniewem i rzuci kltw na uzbrojon eskort Sukanji, kac j cikim zatwardzeniem. Widzc cierpienie eskorty, krl arjati domyli si, e nie ma ono naturalnych przyczyn i e jest zapewne rezultatem gniewu wielkiego ascety Cjawany zamieszkujcego okolice. Zacz wic poszukiwa przy pomocy groby i proby tego, kto mg ten gniew wywoa. Sukanja wspczujc cierpicej eskorcie, rzeka: O ojcze, moe jest to moja wina, gdy biegajc po lesie dostrzegam w mrowisku dwa wiecce przedmioty i chcc zbada, czy s to klejnoty, przekuam je cierniami. Krl arjati domyli si wszystkiego i pogna, co ko wyskoczy we wskazanym przez sw crk kierunku i gdy zobaczy mrowisko, rozpozna w nim mdrca Cjawan. Zoy pobonie donie i zacz go baga o zlitowanie si nad cierpic na zatwardzenie eskort jego crki. Mdrzec Cjawana rzek: O krlu, uczyni to, o co mnie prosisz, jeeli dasz mi za on sw crk, ktra cho jest tak moda i szlachetna, pada ofiar chciwoci i zagubienia. Krl arjati odda ascecie sw mod crk za on bez chwili wahania, co przywrcio mu spokj. Rwnie Sukanja bez sowa protestu zaakceptowaa swj los i bdc on ascety troszczya si o swego

138

Mikoajewska

Mahabharata

starego ma z mioci, godzc si na wyrzeczenia wynike z ascetycznego ycia i wkradajc si w ten sposb w jego aski. Pewnego dnia, gdy Sukanja zrzuciwszy ubranie, zaywaa kpieli, dostrzegli j dwa boscy bliniacy Awinowie. Zbliyli si do niej i zapytali: O pikna kobieto o krgych biodrach, powiedz nam do kogo naleysz i co robisz tutaj sama w rodku dungli? Okrywszy szybko nagie ciao swym ubogim achmanem, Sukanja wyjania, e jest crk krla arjatiego i on ascety Cjawany. Awinowie rzekli ze miechem: O pikna, jak twj ojciec mg ci odda za on ascecie? Trudno znale kobiet pikniejsz od ciebie nawet wrd niebianek. Bardziej pasuj do ciebie bogate szaty i klejnoty ni ta pustelnicza szata, ktr nosisz. Porzu swego zgrzybiaego ma i wybierz sobie na ma jednego z nas. Sukanja odpowiedziaa: O bogowie, jestem oddan mojemu mowi on i krocz ciek Prawa. Nie kucie wic mnie i sw obecnoci nie rzucajcie na mnie podejrze. Awinowie odpowiedzieli: O pikna, potrafimy uleczy twego ma ze staroci i uczyni go modym i przystojnym, gdy jestemy wielkimi boskimi uzdrowicielami. Pozwl nam to uczyni i gdy tak si stanie i twj uleczony ze staroci m bdzie rwnie pikny jak my, wwczas sama wybierz sobie na ma jednego spord nas. Sukanja udaa si do swego ma i gdy opowiedziaa mu o propozycji Awinw, asceta Cjawana, ktry majc mod on, pragn powrotu swej modoci i chcia mie syna, rzek: O ono, niech stanie si tak, jak sobie ycz boscy Awinowie. I gdy Cjawana i Awinowie zanurzyli si w wodzie jeziorka, wszyscy trzej wyszli na brzeg podobni do siebie jak krople wody, modzi, bosko pikni, ozdobieni zotymi kolczykami, z sercami tak samo wypenionymi mioci do niej i tak samo proszcy j o to, aby wanie jego wybraa na ma. Sukanja nie widzc midzy nimi adnej rnicy, signa po rad do swego serca i z jego pomoc wybraa wrd nich Cjawan, swego ma. Uszczliwiony jej wyborem Cjawana rzek do Awinw: O boscy bliniacy, uleczylicie mnie z mej choroby, gdy obdarzylicie mnie starego czowieka urod i modoci i oddalicie mi ponownie za on pikn Sukanj. W zamian za to poprowadz rytua ofiarny, podczas ktrego zmusz krla bogw Indr, aby obdarzy was prawem do uczestnictwa w ofiarnej uczcie i picia somy, ktrego wam dotychczas odmawia. Majc t obietnic Cjawany, Awinowie zadowoleni wrcili do nieba, podczas gdy asceta Cjawana i Sukanja cieszyli si sob, oddajc si przyjemnoci jak bogowie. Gdy krl arjati dowiedzia si o cudownym odzyskaniu modoci przez swego zicia, uda si w towarzystwie swej ony i

Ksiga III

Opowie 24

139

zbrojnej eskorty do jego pustelni, aby nacieszy swe oczy widokiem swej crki i zicia, piknych jak dzieci bogw. Bramin Cjawana rzek: O krlu, jestem szczliwy i zadowolony. Pozwl mi wic poprowadzi wielki rytua ofiarny z myl o twym dobrze. Krl arjati z ochot przyj t propozycj i gdy nadszed szczliwy dzie, przygotowa odpowiedni teren ofiarny i wypeni go po brzegi wielkim bogactwem ofiarowywanych przedmiotw. Na sesj ofiarn przybyli liczni bogowie cznie z bliniakami Awinami, ktrzy nie mieli prawa do picia somy. Prowadzcy rytua mdrzec Cjawana, chcc speni sw obietnic, poda im puchar wypeniony som, lecz Indra to dostrzeg i powstrzyma go, mwic: O braminie, nie czy tego, gdy boscy Awinowie nie zasuguj na som. S oni uzdrowicielami i ich fach wyklucza ich spord tych, co pij som na ucztach ofiarnych. Mdrzec Cjawana rzek: O Indra, nie lekcewa w ten sposb tych wspaniaych bogw obdarzonych piknem i bogactwem. Dlaczego wedug ciebie nie zasuguj oni na udzia w uczcie ofiarnej tak jak inni bogowie? Przecie oni te s bogami. Indra odpowiedzia: O braminie, Awinowie s lekarzami i sucymi, ktrzy przybrawszy dowoln form przechadzaj si po wiecie miertelnikw. Nie zasuguj wic na picie somy podczas uczty bogw. Podczas gdy Indra uparcie powtarza te same sowa, Cjawana, nie zwracajc na jego sowa uwagi, ponownie wypeni som puchar przeznaczony dla Awinw. Indra rzek ostrzegawczo: O braminie, jeeli bez mej zgody dasz Awinom puchar z som, uderz w ciebie mym piorunem. Cjawana jedynie si umiechn i rzuciwszy Indrze wyzywajce spojrzenie, kontynuowa rytualnie nalewanie do pucharu somy przeznaczonej dla Awinw. Oburzony Indra zamachn si, chcc rzuci w niego swym piorunem, lecz w tym samym momencie Cjawana sparaliowa jego rk i lejc do ognia oczyszczony tuszcz, wypowiada odpowiednie mantry, gotowy do uycia przeciw Indrze swych czarw. Dziki sile jego umartwie z jego czarw wyoni si gigantyczny i potny demon asura o imieniu Mada, nad ktrym nie mieli kontroli ani bogowie ani demony. Jego ramiona byy wielkie jak gry, oczy wielkie jak soce, a odek wieki jak sama mier. Rozwarszy swe przepastne usta, z ktrych jedna szczka sigaa nieba a druga leaa na ziemi, ukaza straszliwe ky wielkie jak wiee zamkowe i ostre jak wcznie i poruszajc swym jzykiem jak byskawic, rzuci si ze strasznym rykiem w kierunku Indry gotowy go pokn. Spanikowany i pozbawiony mocy Indra, z ramieniem sparaliowanym, lic ze strachu wargi, rzek do Cjawany: O braminie, twoje dziaanie przynioso owoce i zgadzam si na to, by

140

Mikoajewska

Mahabharata

Awinowie mieli prawo do somy. Wiem, e nie podejmujesz dziaa na prno i czynic Awinw godnymi picia somy, uczynie dokadnie to, co ja sam ustanowiem, aby si zdarzyo, gdy chciaem rozsawi zarwno ciebie jak tw on Sukanj i jej ojca. Teraz jednak, gdy wypenie ju swe zadanie, miej nade mn lito i ochro mnie przed atakiem tego demona. Pojednawcze sowa Indry uciszyy gniew Cjawany i uwolni on Indr od groby ze strony demona asury Mady. Dziki swym duchowym mocom i czarom woy Mad z powrotem do alkoholu, kobiet, gry w koci i polowania, gdzie on cigle na nowo powstaje. Nastpnie przy pomocy jednej kropli somy nasyci Indr i bogw, nie pomijajc Awinw i w ten sposb zakoczy szczliwie rytua ofiarny, rozsawiajc swe imi po caym wiecie. 6. Pandawowie suchaj opowieci o krlu Juwanawie, ktry dziki mocy ofiarnego rytuau sam urodzi swego syna Mandhatara rwnego Indrze, ktrego Indra wykarmi i uwici Po wysuchaniu opowiadania mdrca Lomasy o sile duchowej mdrca Cjawany Pandawowie dotknli witej wody brodu, skadajc ofiar przeznaczon dla bogw i przodkw i udali si w dalsz drog, mijajc po drodze wiele witych miejsc. Dotarli do lasu Sikataksa, gdzie odwiedzili znajdujce si tam kanay i dotknli wody brodu Puszkary, gdzie przebywa bg bogw iwa. Zatrzymali si na grze Arcika, skd wypywa rzeka Jamuna, do ktrej zoono niezliczon ilo ofiar i ktra oczyszcza z zanieczyszczenia zem. Jak im wyjani prorok Lomasa tutaj take skada swe ofiary synny krl Mandhatar, ktry sw potg dorwnywa Indrze. I na prob Pandaww bramin Lomasa opowiedzia im o niezwykych okolicznociach, ktrych krl ten si narodzi. Prorok Lomasa rzek: O Judhiszthira, w odlegych czasach ziemi wada prawy krl Juwanawa z dynastii sonecznej, ktry stojc na stray wiata i bdc podpor Prawa skada liczne ofiary, wrd ktrych byo tysic Ofiar Konia, zadowalajc nimi bogw i braminw. Ten prawy krl pozostawa jednak dugo bezdzietny. Pragnc mie syna, powierzy opiek nad swym krlestwem swym ministrom i uda si do dungli, aby y tam w surowej ascezie. Pewnej nocy z sercem usychajcym z tsknoty za synem dotar do pustelni potomkw staroytnego mdrca Bhrigu i jeden z braminw jeszcze tej samej nocy wykona iszti z intencj obdarowania go synem. Przynis te do pustelni wielki sj, ktry wypeni wod oczyszczon przy pomocy witych mantr, aby ona krla moga si z niego napi i urodzi mu syna rwnego potg samemu Indrze,

Ksiga III

Opowie 24

141

ktry wsawi si zarwno sw walecznoci jak i tysicem zoonych ofiar. Zamieszkujcy pustelni prorocy pooyli sj na otarzu i poniewa byli bardzo zmczeni udali si na spoczynek. Tymczasem krl Juwanawa odczuwajc ogromne pragnienie i zmczenie, wszed do budynku pustelni proszc o wod, lecz nikt mu nie odpowiada. Zobaczy wwczas umieszczony na otarzu wielki sj wypeniony wod i wypi cz wody, a cz wyla, nie wiedzc, e bya to woda przeznaczona dla jego ony. Zaspokoiwszy swe pragnienie prawy krl i mdrzec Juwanawa take zasn. Rankiem, gdy bramini obudzili si i zobaczyli, e sj jest pusty pragnli si dowiedzie, kto to uczyni. Gdy krl Juwanawa powiedzia, e to on wypi wod, bramin by bardzo niezadowolony. Rzek: O krlu, le si stao. Ta woda pochodzia z umartwie i bya zebrana z myl o twym synu. Zebraem j dziki moim umartwieniom i wypeniem Brahmanem (modlitw), aby mc da ci syna o wielkiej odwadze i sile, ktry byby rwnie krlewskim mdrcem. Taki syn o wielkiej sile i mocy, ktry posiadby rwnie potg ascezy, przy pomocy swej dzielnoci mgby wysa samego Indr do krlestwa boga mierci Jamy. Takiego moge mie syna, bo taka bya moc wody i mojego rytu. Nie powiniene jej wypija, bo bya przeznaczona dla twojej ony, ale skoro tak si stao, nic tego faktu nie zmieni i wyranie wanie tego chcia los. Poniewa bdc spragniony, wypie wod uwicon przez mantry i ryt, ty sam zamiast twej ony zostae zapodniony mskoci moich umartwie i ty sam dziki tej wodzie bez udziau kobiety urodzisz rwnie mskiego syna, ktry bdzie na ziemi odbiciem Indry. Po upywie stu lat lewy bok krla otworzy si w cudowny sposb i wydosta si ze wspaniay syn, ktremu nadano imi Mandhatar (ten, ktry ssa palec Indry), gdy przed nowonarodzonym pojawi si sam Indra i zastpujc mu matk, woy swj palec do jego ust, pozwalajc mu ssa go jak pier matki. Dziki temu chopiec wyrs na olbrzyma i same Wedy pojawiy si przed nim, oferujc sw wiedz, jak i uk Adagawa oraz zbroja. Indra osobicie udzieli mu sakramentw. Dziki swej prawoci krl Mandhatar zdoby wszystkie trzy wiaty i toczc bez przeszkd nie zatrzymywane przez nikogo Koo, zyska powszechne uznanie. Posiadajc wypenion bogactwem ziemi, wykona wiele rytuaw ofiarnych i pokrywszy gsto ziemi ofiarnymi otarzami, zebra wiele zasug i dzieli z Indr poow jego tronu. Po dwunastu latach suszy mimo bezsilnoci Indry spowodowa deszcz, zabijajc swymi strzaami wielkiego krla Gandhar narodzonego w dynastii

142

Mikoajewska

Mahabharata

ksiycowej. To on dziki swej wspaniaoci i swym umartwieniom dostarczy wiatom silnych fundamentw. 7. Pandawowie suchaj opowieci o tym jak krl Somaka, wybra smaenie si w piekle zamiast nieba, aby dzieli ze swoim kapanem owoc wykonania ofiarnego rytuau Wdrujc dalej, Pandawowie dotarli do pustelni, gdzie za rad proroka Lomasy spdzili bez popiechu sze nocy, aby oczyci si ze skutkw za. Mdrzec Lomasa opowiedzia im o rytuale ofiarnym, ktry na danie krla Somaki, przeprowadzi jego domowy kapan, pacc za to piekem i jak prawy krl Somaka widzc owoc swego dania, poprosi Jam o to, aby mg razem ze swym kapanem odpokutowa za swj czyn w piekle. Prorok Lomasa opowiada: Krl Somaka, cho mia setk on, do pnej staroci pozostawa bezdzietny. A wreszcie, gdy ju porzdnie si zestarza, urodzi mu si syn, ktremu nadano imi Dantu. Wszystkie jego sto on, czujc si matkami jedynaka, troszczyy si o niego, speniajc kad jego zachciank. Gdy pewnego dnia ugryza go mrwka i dziecko pakao, wszystkie sto matek podnioso taki lament, e przeraony krl przerwa urzdowe spotkanie, ktre mia ze swymi doradcami i pogna z przeraeniem do domu kobiet. Widzc baho przyczyny alarmu, uspokoi swego syna i gdy opuci pospiesznie dom kobiet, rzek do swego domowego kapana: O braminie, przeklestwem jest posiadanie tylko jednego syna. ywe istoty s ustawicznie chore i ten, kto ma tylko jednego syna, nie moe przesta si o niego martwi i niepokoi. Szczcie moich stu on i moje bazuje na istnieniu tej jednej, bezbronnej sabej istoty. Powiedz mi, czy istnieje jaki ryt, ktry pozwoliby mi zamieni tego jedynego syna na stu? Jestem gotw wykona ten ryt bez wzgldu na cen, ktr musiabym za to zapaci. Bramin odpowiedzia: O krlu, istnieje taki ryt, ale nie wiem, czy zechcesz go wykona. Ryt ten wymaga bowiem zoenia w ofierze twego jedynego syna Dantu. Jeeli zgodzisz si na rytualne zabicie swego syna, twe ony, wdychajc dym z ognia ofiarnego, w ktrym sponie pokrywajcy jego gow czepek, urodz ci setk bardzo dzielnych synw. Co wicej, nie stracisz naprawd swego syna Dantu, gdy narodzi si on ponownie z tej samej matki jako twj najstarszy syn. Poznasz go po jego zotym znamieniu. Krl Somaka rzek: O braminie, niech stanie si tak, jak mwisz. Przeprowad ten ryt i zabij dla mnie i z w ofierze mego jedynego

Ksiga III

Opowie 24

143

syna, gdy nie potrafi si wyrzec mej dzy posiadania setki synw. Bramin przystpi wic do wykonania rytu ofiarnego, skadajc ofiar z jedynego krlewskiego syna, cho sto jego matek z sercami przepenionymi wspczuciem starao si go wyrwa z rk trzymajcego go za lew rk kapana, cignc go za praw rk. Mimo przeraliwego wrzasku kobiet, kapan wyrwa go z ich ucisku i zgodnie z rytem po uciciu mu gowy wrzuci do ognia ofiarnego jego czepek i gdy setka on krla Somaki wdychaa dym z ognia ofiarnego, kada z nich poczua, e jest brzemienna i wkrtce narodzio si z nich stu synw, z ktrych najstarszym by ponownie narodzony Dantu. Po upywie duszego czasu kapan, ktry wykona dla krla ten rytua ofiarny, umar. Wkrtce potem krl Somaka te si poegna z yciem i gdy kroczy ciek prowadzc wprost do nieba, zobaczy po drodze swego domowego kapana cierpicego tortury i smacego si w strasznym ogniu piekielnym. Zdziwiony zapyta: O braminie, powiedz mi, dlaczego tu si znalaze? Bramin odpowiedzia: O krlu, jestem tutaj dlatego, e zabrudziem si wykonujc dla ciebie rytua ofiarny i zabijajc twego jedynego syna. Moje bycie tutaj jest owocem mojego przeszego dziaania. Krl Somaka rzek wwczas do boga mierci Jamy, zwanego rwnie Krlem Prawa: O bogu, pozwl mi wej do piekie i uwolni od cierpienia tego dziaajcego na mj rozkaz kapana. To ja powinienem smay si w ogniu piekielnym zamiast niego, gdy to ja jestem przyczyn tego, e on znalaz si w piekle. Jama odpowiedzia: O krlu, nikt inny nie dowiadcza owocu wyprodukowanego przez wasne dziaanie tylko on sam. Dlatego wanie widzisz cierpienie swego kapana i to na co teraz patrzysz, jest owocem twego dziaania. Krl odpowiedzia: O Jama, nie pragn dla siebie adnych bogosawionych wiatw, jeeli mam tam si uda bez towarzystwa mego domowego kapana. Chc by tam, gdzie on jest, zarwno w piekle jak i w niebie. Mj czyn by taki sam jak jego i musimy dzieli ze sob ten sam owoc. Bg mierci odpowiedzia: O krlu, skoro takie jest twoje yczenie, to niech si stanie tak jak chcesz. Odcierp wic razem z nim skutki jego czynu, ktry spowodowae. Po upywie wymaganego czasu wkroczysz na ciek mdrcw sadhu i zdobdziesz bogosawione wiaty. Krl poczy si wic ze swym domowym kapanem i nauczycielem, ktrego darzy mioci, w jego piekielnym cierpieniu, aby po upywie odpowiedniego czasu i oczyszczeniu si z grzechu uda si razem z nim do bogosawionych wiatw, ktre zdoby wasnym dziaaniem.

144

Mikoajewska

Mahabharata

8. Pandawowie docieraj do brodw Kurukszetry zwanej otarzem Brahmy. Wdrujc dalej, Pandawowie dotarli do pl wypenionych gsto otarzami ofiarnymido Bram Kurukszetry lecych na krawdzi nieba. Cho na ziemi Las Naimisza jest wity, a w przestworzach wity jest brd boga bogw zwany Puszkar, to we wszystkich trzech wiatach najwitsze s Pola Kurukszetry rozcigajce si na poudnie od rzeki Saraswati i na pnoc od Drszadwati. Nawet kurz wywiewany std przez wiatr prowadzi tych, co czyni zo ku wyszym wiatom, a od grzechw uwalnia si ju nawet ten, kto zaledwie wyraa swe yczenie, aby tam si uda. Ten kto tam przebywa, mieszka w niebie, gdy pola te, pooone midzy Tarantuk i Arantuk oraz midzy jeziorami Ram i Makakruk, s gwnym otarzem dziadka wszechwiata Brahmy. Prorok Lomasa rzek: O Krlu Prawa, zatrzymajmy si tutaj na noc, gdy to tutaj otwieraj si bramy do Kurukszetry. To tutaj Pradapati mia sw sesj ofiarn zwan Isztikra, ktra trwaa tysic lat. To tu nad brzegami Jamuny szczliwie ukoczyli swe rytuay ofiarne liczni prawi krlowie. To tutaj ziemia zdaje si ton pod licznymi ofiarnymi otarzami, na ktrych ponie ogie ofiarny i pod licznymi aktami ofiary. To tutaj znajduje si jezioro Ramy i pustelnia Narajany i brd rzeki Jamuny, Plakszawatarana, nazywany bram na krawdzi nieba. To tutaj wielcy prorocy po wykonaniu ofiarnego rytuau saraswata, niosc ze sob supki ofiarne, bior ostatni kpiel, porzucajc na zawsze swe ciaa. To tutaj krl Bharata po zdobyciu wadzy nad ca ziemi wysya swego nakrapianego konia ofiarnego. O krlu, wykp si w tym witym brodzie, gdy pozwoli ci to dostrzec wszystkie wiaty i oczyci ci od zanieczyszczenia zem, ktre ci dotkno. Po wykpaniu si w witym brodzie, wypenionym dochodzcymi z wszystkich stron dwikami witych sylab nuconych przez prorokw, Judhiszthira rzek do proroka Lomasy: O braminie, dziki temu, co zdobyem wiczc ascez, dostrzegam wszystkie wiaty. I stojc tutaj dostrzegam mego brata Ardun. Lomasa odpowiedzia: O krlu, widzisz to, co potrafi dostrzec wielcy prorocy. Spjrz teraz na rzek Saraswati i na tum tych, dla ktrych jest ona ostatnim ratunkiem, oczyszczajc ich ze za, ktre ich spotkao. Tutaj skadaj ofiary saraswata prorocy, krlowie i kapani bogw, gdy tutaj znajduje si rozcigajcy si daleko Otarz Pradapatiego, wielkie pole ofiarne Kurukszetry. Tutaj przychodz tysicami ludzie, ktrzy chc umrze, gdy dawno temu Daksza podczas skadanej przez siebie ofiary zarzdzi, e miertelnicy, ktrzy tu przybd, aby si umartwia, udadz si std wprost do nieba.

Ksiga III

Opowie 24

145

9. Pandawowie suchaj opowieci o tym jak Indra i Ogie poddali prbie prawo krla Uinara, przybierajc posta jastrzbia i gobicy i dajc od niego ofiary z samego siebie. Mdrzec Lomasa poprowadzi Pandaww dalej w kierunku gry Bhrigutunga i rzek Dala i Upadala wpadajcych do Jamuny, gdzie sw sesj ofiarn prowadzi niegdy prawy krl Uinara i opowiedzia im o tym, jak Indra i Ogie poddali prbie jego prawo i jak krl ten zdoby szacunek samego Indry. Lomasa opowiada: O Judhiszthira, pewnego dnia Indra przybra form jastrzbia, a Ogie gobicy i udali si razem na sesj ofiarn krla Uinara. Gobica z obawy przed godem jastrzbia siada na kolanach krla, szukajc u niego obrony. Jastrzb rzek: O krlu wychwalany przez wszystkich za sw prawo, nie dziaaj przeciw Prawu i nie bro tej gobicy, nie dajc mi jej zje, cho umieram z godu. Krl odpowiedzia: O wielki ptaku, nie mog uczyni tego, czego ode mnie dasz. Ta przeraona gobica siada na moim kolanie, gdy chce, abym broni jej ycia. Czy naprawd nie widzisz tego, e zaniedbabym mego krlewskiego obowizku i wystpibym przeciw Prawu, gdybym odmwi jej pomocy? Jastrzb rzek: O straniku ziemi, czyby zapomnia, e wszystko to, co ywe utrzymuje si przy yciu wycznie dziki jedzeniu. Mj duch opuci mnie, jeeli bd pozbawiony jada, a gdy ja padn, zginie moja ona i syn. Chronic ycie gobia, niszczysz nasze ycie. Upierasz si przy wiernoci Prawu, ktre dziaa przeciw innemu Prawu, a takie Prawo jest zem. Przemyl raz jeszcze, ktry z twoich obowizkw jest waniejszy i zaniedbanie ktrego jest gorsze i pjd za tym obowizkiem, ktry nie ciemiy, lecz przynosi dobro. Krl odpowiedzia: O ptaku, twoje sowa brzmi piknie. Kim jeste? Czyby by krlem ptakw? Jeeli tak jest w istocie i subtelnoci Prawa nie s ci obce, to jak moesz twierdzi, e nieudzielenie pomocy uciekinierowi jest dobrem? Caa twa mowa podyktowana jest twoj dz zdobycia jedzenia a nie znajomoci Prawa. A przecie jedzenie moesz zdoby w inny sposb. Jeeli tylko zechcesz, sam przygotuj dla ciebie posiek z dzika, jelenia lub nawet bawou. Jastrzb odpowiedzia: O straniku ziemi, przecie wiesz, e ja nie ywi si misem tych zwierzt. Los nie przeznaczy go dla mnie. Wiesz dobrze, e jastrzbie ywi si gobiami. Krl odpowiedzia: O krlu ptakw szybujcy w przestworzach, ktremu oddaj cze wszystkie ptaki. To ty rzdzisz i sprawujesz opiek nad moim krlestwem. Ty sam wic zadecyduj o wadze

146

Mikoajewska

Mahabharata

Prawa i bezprawia. Kierujc si Najwyszym Prawem, powiedz mi, co powinienem uczyni i ktry ze swoich obowizkw powinienem wybra, a ktrego zaniecha. Jastrzb odpowiedzia: O krlu, jeeli naprawd kochasz t gobic i chcesz uratowa jej ycie i rwnoczenie nie chcesz pozbawia mnie mej ywnoci, utnij taki kawaek wasnego ciaa, ktry byby rwny wag jej ciau i daj mi go, abym mg nasyci mj gd. Krl rzek: O ptaku, dzikuje za tw rad. Oddae mi w ten sposb wielk przysug. Nie zawaham si bowiem ani przez chwil, aby wasnym ciaem zastpi ciao tej gobicy i ratujc jej ycie, nasyci twj gd. Jak krl powiedzia tak uczyni, gdy zna Najwysze Prawo. Jednake, cho ze swych ng wycina coraz nowy kawaek ciaa i kad go na szali, gobica cigle waya wicej. W kocu sam z nogami pocitymi do goej koci wgramoli si na wag. Widzc to jastrzb rzek: O krlu miujcy Prawo, niech bdzie tobie chwaa i niech sawa twego czynu bdzie wieczna! Dowiedz si, e jestem Indr, a ta gobica jest Ogniem, ktry jest nosicielem ofiary. Przyszlimy tutaj do twej pustelni, gdzie skadasz ofiar, aby zbada, jak dalece cenisz sobie Prawo . Wysuchawszy opowieci proroka Lomasy, Pandawowie wykpali si w kolejnym witym brodzie i kontynuujc sw pielgrzymk, odwiedzili jeszcze wiele witych miejsc ofiarnych. Motywowani sw nieodpart chci spotkania swego brata Arduny zbliali si coraz bardziej ku Himalajom, gdzie swego czasu uda si Arduna, chcc zdoby bosk bro potrzebn Pandawom do pokonania synw krla Dhritarasztry w przewidywanej wojnie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(33) The Tour of the Sacred Fords, 109-117, 121-131.

Ksiga III

Opowie 25

147

Opowie 25 Bezkarny wystpek Bhimy

1. Pandawowie docieraj do Himalajw, ktre s siedzib bogw oraz rnych innych stworze jak demony bronicych znajdujcego si tam majtku boga bogactwa Kubery; 2. Uprawiajc ascez Pandawowie docieraj dziki pomocy demonw rakszasw na szczyt Gandhamadany, gdzie ley Badari, pustelnia Nary i Narajany, majc nadziej na spotkanie tam Arduny; 3. Draupadi ulega pokusie posiadania zotych kwiatw lotosu z jeziora boga bogactwa Kubery strzeonego przez jakszw i rakszasw i Bhima obiecuje jej je zdoby; 4. Bhima podejmuje walk z wielk map Hanumanem, ktra tarasuje mu drog i zabrania mu i w taki waleczny sposb dalej, ostrzegajc go przed zrywaniem kwiatw, ktre nale do boga bogactwa Kubery bez jego zgody; 5. Bhima rozpoznaje w Hanumanie swego brata i peen respektu dla jego siy prosi go o ukazanie mu swej potnej formy, ktr przybra, suc Ramie, lecz Hanuman odmawia, twierdzc, e ju tej formy nie posiada, bo naleaa do innego eonu; 6. Pod wpywem nalega Bhimy Hanuman ukazuje mu sw potn form i podajc mu samego siebie za przykad, poucza go o koniecznoci kontrolowania wasnej siy i oferowania jej bogom, ktrych naley czci; 7. Bhima kontynuuje swj marsz w kierunku jeziora Kubery i zrywa rosnce tam kwiaty, prowokujc tym do walki rakszasw i jakszw, lecz sam Kubera nie angauje si w walk, wierzc, e wystpek Bhimy jest zgodny z tajemniczym planem Kryszny; 8. Krl Prawa obserwujc burz piaskow, domyla si, e Bhima podj walk ze stranikami majtku Kubery i wraz ze swymi towarzyszami udaje si do parku Kubery; 9. Bhima zabija rakszas Datasur, ktry zazdrosny o ich bro podstpnie kradnie j, udajc bramina i uprowadza do lasu Draupadi i jego braci; 10. Pandawowie udaj si na gr wet i docieraj do pustelni proroka Arstiseny lecej na granicy z krlestwem Kubery bronionym przez rakszasw, gdzie czowiek nie ma wstpu i czekaj tam na powrt Arduny; 11. Bhima sprowokowany przez Draupadi do walki z demonami udaje si po raz drugi do krlestwa Kubery i po zmasakrowaniu armii rakszasw bronicych ludziom dostpu do krlestwa zabija przyjaciela Kubery, rakszas Manimata; 12. Krl Prawa potpia czyn Bhimy, lecz Kubera jest zadowolony, twierdzc, e masakrujc jego armi i zabijajc jego przyjaciela, zrealizowa on jedynie kltw mdrca Agastji i uwolni go od jego grzechu.

Patrzc na paac boga bogactwa Kubery i ciaa zabitych przez Bhim demonw rakszasw, Krl Prawa rzek: O Bhima, ten obraliwy czyn, ktry popenie z gupoty lub dezorientacji nie pasuje do ciebie tak jak kamstwo nie przystoi pustelnikowi. Ten, kto zna Prawo, wie, e nie wolno wystpowa przeciw woli krla, jak ty to uczynie, wdzierajc si do zakazanego dla stopy ludzkiej miejsca. Ponadto to, co uczynie jest obraliwe dla trzydziestu bogw. Ten, ktrego umys jest nakierowany na czynienie za i nie bierze pod uwag Prawa i Zysku, bdzie musia spoy owoc swych zych uczynkw. Prosz ci, nie zachowuj si w ten sposb nigdy wicej . (Mahbharta, 3(35) The War of the Yakas, 158.10-15)

148

Mikoajewska

Mahabharata

Bg bogactwa Kubera widzc Bhim stajcego przed nim w tej wojowniczej postawie, rzek do Krla Prawa: O Krlu Prawa, kada ywa istota wie, e masz zawsze na uwadze dobro wszystkich ywych istot. Przebywaj wic na tym grskim szczycie ze swymi brami bez lku. I nie wolno ci gniewa si na Bhim za zabicie tych demonw rakszasw, gdy od dawna byy skazane na mier przez Czas i Bhima by tu jedynie narzdziem. Nie czuj si zawstydzony z powodu tej przemocy. Bogowie od dawna wiedzieli o tej majcej nastpi masakrze jakszw i rakszasw i nie odczuwam z jej powodu gniewu. Wrcz przeciwnie, jestem zadowolony, bo ju od dawna pogodziem si z tym majcym nastpi wystpnym czynem Bhimy. (Mahbharta, 3(35) The War of the Yakas, 158.40-45) 1. Pandawowie docieraj do Himalajw, ktre s siedzib bogw oraz rnych innych stworze jak demony bronicych znajdujcego si tam majtku boga bogactwa Kubery Pandawowie poruszajc si w kierunku pnocnym, gdzie ley gra Meru, dotarli wreszcie w swej wdrwce do Himalajw, gdzie znajduj si miejsca zamieszkae przez bogw niewidzialne dla zwykego miertelnika, do ktrych moe on dotrze jedynie dziki praktyce duchowej. Mdrzec Lomasa rzek do Judhiszthiry: O krlu, dotarlimy do siedmiu zakoli Gangesu nieskaonych adnym zanieczyszczeniem, gdzie zawsze ponie ogie niewidzialny dla miertelnych, ale jeeli potrafisz si wystarczajco skoncentrowa, uda ci si dostrzec te wite miejsca. Jeeli chcesz spotka swego brata Ardun, ktry przebywa w krlestwie Indry, musisz uda si w kierunku gry wety i gry Mandary uytej kiedy przez bogw i demony do ubijania oceanu, gdy tam znajduje si krlestwo Indry. Nie jest to zadanie atwe, gdy tam znajduj si take ogrody boga bogactwa i krla jakszw Kubery, na usugach ktrego jest osiemdziesit osiem tysicy chyych boskich muzykw gandharww i cztery razy tyle uzbrojonych kimpuruszw i jakszw przybierajcych rne formy, poruszajcych si z szybkoci wiatru i posiadajcych bogactwo bez granic. S oni tak potni, e potrafi pozbawi tronu samego krla bogw Indr. Na usugach Kubery s ponadto zaprzyjanieni z nim rakszasowie, we, kimnarowie i ptaki Garudy. Gry te s chronione przez magi tych potnych istot i s trudne do zdobycia. Skoncentruj si wic na swym celu i nie daj si zwie adnym pokusom i czarom. Krl bogw Indra i bg bogactwa Kubera strzeg wschodu, gdzie ley gra Mandara ze swymi dwoma wierzchokami sigajca

Ksiga III

Opowie 25

149

a po brzeg oceanu. Prorocy, siddhowie, bogowie i wszystkie inne ywe istoty oddaj cze wschodzcemu tam socu. Bg mierci Jama rzdzi poudniem, gdzie udaj si umarli, a bg oceanu Waruna strzee zachodu, gdzie na Szczycie Zachodnim ma swe miejsce pobytu soce. Na pnocy znajduje si zota gra Meru otoczona trzema strzelistymi szczytami Kailasa, czca ze sob wszystkie trzy wiaty. W jej kierunku zmierzaj wszyscy ci, ktrzy zdobyli wiedz. Tam s tereny ofiarne Brahmy i tam mieszka dusza wszystkich ywych istot, Pradapati, tworzc wszystko, co istnieje. To pomylne i wolne od wszelkich chorb miejsce jest rwnie miejscem zamieszkania dla synw Brahmy urodzonych z jego woli. Tutaj siedmiu boskich mdrcw budzi si rankiem i wieczorem kadzie si na spoczynek. Na pozbawionym wszelkiego skaenia szczycie gry Meru mieszka dziadek wszechwiata Brahma. Ponad jego siedzib znajduje si wieczne miejsce zamieszkania Narajany, boga bez pocztku i koca, ktry jest pierwsz przyczyn wszechwiata, przyczyn przyczyn wszelkiej kreacji. Nikt, nawet bogowie i danawowie, nie potrafi swobodnie patrze w kierunku miejsca, w ktrym on mieszka, gdy jest ono cae zrobione ze wspaniaoci i wiata janiejszego od soca i ognia. Nawet ciaa niebieskie po dotarciu tam przestaj wieci, gdy Pan o duszy bez granic zamiewa je swym blaskiem. Docieraj tam jedynie asceci, dziki swemu oddaniu, uprawianiu najsurowszych umartwie i osigniciu perfekcji w wykonywaniu swych witych uczynkw, udoskonaleni dziki jodze, wolni od ciemnoci i uudy, uwalniajc si w ten sposb od koniecznoci ponownych narodzin. Przed tym wiecznym i niezniszczalnym miejscem pobytu Pana zawsze trzeba bi pokony. Rozpraszajce ciemnoci soce okra gr Meru, cignc za sob wszystkie gwiazdy. Po osigniciu zenitu i dotarciu do Szczytu Zachodniego udaje si ono w kierunku pnocnym i po okreniu gry Meru pojawia si ponownie na wschodzie, unoszc si nad gr Mandar. Podobnie okra gr Meru ksiyc razem ze swymi konstelacjami, dzielc miesic na czci wedug swych faz. Soce niestrudzenie powtarza codziennie t sam drog, a jeeli chce ochodzi wszechwiat, zbacza nieco w kierunku poudniowym, a gdy stamtd wraca, sw potn moc pozbawia si wszystko, co zostao stworzone. Wwczas bogosawiony Indra pokrywa jego drog chmurami, sprowadzajc deszcz. I gdy dziki niemu ywe istoty wracaj do ycia, soce pojawia si znowu na swej drodze. Soce zawsze jest w ruchu, obracajc Koo Czasu i cignc za sob wszystkie ywe istoty, ktrych pozbawia si, jedynie po to, aby im ich si na nowo przywrci. Odmierzajc ycie i prac ywych istot, tworzy ustawicznie dzie i noc, fazy ksiyca i momenty czasu.

150

Mikoajewska

Mahabharata

2. Uprawiajc ascez Pandawowie docieraj dziki pomocy demonw rakszasw na szczyt Gandhamadany, gdzie ley Badari, pustelnia Nary i Narajany, majc nadziej na spotkanie tam Arduny Prorok Lomasa kontynuowa: O krlu, otaczajca gr Meru gra Kailasa, na ktrej zbieraj si bogowie, rozciga si na tysice mil i na jednym z jej szczytw zwanym Gandhamadana znajduje si staroytna pustelnia Nary i Narajana, Badari, gdzie Narajana i Nara przybrawszy form starych pustelnikw, uprawiali surowe umartwienia i gdzie mona dotrze jedynie dziki ascezie. Jeli chcesz ponownie spotka swego brata Ardun, musisz si tam uda. Strze si jednak jakszw i rakszasw, ktrzy broni znajdujcego si tam bogactwa Kubery. Zanurzajc si w ten boski wiat i bdc chroniony przeze mnie i swego brata Bhim, szukaj dodatkowo ochrony w sile swej samokontroli. Niech ci bogosawi bg oceanu Waruna i bg mierci Jama. Niech ci bogosawi Ganges, Jamuna i te potne gry. Po wysuchaniu tych ostrzee i bogosawiestw proroka Lomasy, Judhiszthira rzek do swych braci: O bracia, niepokj Lomasy jest czym w naszej podry zupenie nowym. Uwaa on, e wkraczamy na teren bardzo trudny ze wzgldu na obecno demonw rakszasw, lecz e moemy przeze przej, niosc ze sob ogie, wiczc ascez i przestrzegajc cile rytw czystoci. Zwracajc si do Bhimy, kontynuowa: O Bhima, tobie chc powierzy opiek nad Draupadi, gdy teraz, gdy nie ma z nami Arduny, na ciebie spada odpowiedzialno za ni. Zastanw si wic, czy potrafisz jej pomc w pokonywaniu trudnoci podry i czy moe byoby lepiej, aby ty, Sahadewa, Dhaumja i Draupadi, towarzyszcy nam bramini i sucy zawrcili z drogi, podczas gdy ja sam w towarzystwie Nakuli i proroka Lomasy udamy si dalej na spotkanie z Ardun. Bhima odpowiedzia: O bracie, to prawda, e Draupadi jest zmczona i nieszczliwa, lecz chce i dalej, aby mc spotka si ponownie z Ardun. Ty sam, cierpic ju wystarczajco z powodu rozstania si z Ardun, pogbisz jedynie swj smutek, rozstajc si z nami. My sami nie chcemy rozsta si z tob i zostawi ci samego na tej grze, na ktrej roi si od rakszasw. Odelij wic z powrotem nasze rydwany, sucych i kucharzy, gdy i tak musimy i pieszo, lecz nie odsyaj nas. Gdy teren bdzie szczeglnie trudny, sam ponios zarwno Draupadi jak i mych braci bliniakw. Podrujmy powoli, lecz wszyscy razem i z radoci w sercu, mylc o spotkaniu z naszym bratem.

Ksiga III

Opowie 25

151

Judhiszthira rzek: O bracia, to prawda, e jestemy zmczeni i obolali, lecz nie zaprzestaniemy naszej podry do pustelni Nary i Narajany, gdy chcemy ponownie poczy si z naszym bratem Ardun. Cay pon zarwno na wspomnienie o tym jak Kaurawowie upokorzyli nasz on Draupadi jak i z chci zobaczenia Arduny. Odwiedzilimy ju wiele witych brodw, majc na prno nadziej na spotkanie z nim. Ju niedugo minie pity rok od momentu, gdy na mj rozkaz i z powodu mych wasnych uczynkw wyruszy on w Himalaje, aby terminowa u bogw i zdoby ich bro. Nie widzc go, jestem pogrony w najgbszym smutku. O bracia, ruszmy wic dalej pieszo, przestrzegajc surowej ascezy, gdy ten, kto przerywa ascez, jest okrutny, zachanny lub niespokojny nie potrafi pokona trudw tego regionu. Uzbrojeni w nasz bro i ascez ruszmy ladami Arduny, ktry by tu przed nami. I Pandawowie razem z podajc za nimi Draupadi uzbrojeni w swe miecze, uki i koczany, prowadzeni przez wielkich braminw rozpoczli sw podr w kierunku szczytu Gandhamadany. Idc, mijali liczne jeziorka, rzeki, pomniejsze szczyty i grzbiety grskie. Widzieli wielkie drzewa rzucajce oywczy cie i miejsca pene kwiatw i owocw odwiedzane przez licznych bogw i prorokw. Skoncentrowani, ywic si jedynie owocami i korzonkami, mijali gry i doliny, spotykajc po drodze liczne gatunki zwierzt. Gdy dotarli wreszcie do gry Gandhamadany, zerwaa si nagle dzika zawierucha. D przeraliwy wiatr, rozdmuchujc licie i kurz, zakrywajc nimi cae niebo i ziemi. Ciemno odebraa im wizj i nie mogli si nawzajem dostrzec, pytajc samych siebie, czy to niebiosa spady na ziemi lub rozpka si gra? Zdezorientowani szukali dla siebie jakiej kryjwki i podpory. Bhimie udao si uchwyci Draupadi i schowa za drzewem. Judhiszthira i domowy kapan Pandaww Dhaumja schowali si w lesie. Sahadewa, ktry nis ofiarny ogie, schowa si na wzgrzu, a Nakula i prorok Lomasa w pustym pniu drzewa. Gdy wiatr nieco ucich, rozpocza si straszliwa ulewa, zalewajc wszystko. Wartkie pienice si potoki gnay w kierunku morza, niosc ze sob poamane drzewa. Wreszcie, gdy burza ucicha i wyjrzao soce, Pandawowie i towarzyszcy im bramini wyszli ze swych kryjwek i wznowili sw wspinaczk na gr Gandhamadan. Nie uszli jednak zbyt daleko, gdy wyczerpana burz i nie przyzwyczajona do pieszej wdrwki Draupadi pada zemdlona na ziemi. Pochwyci j Nakula, ktry dostrzeg jej upadek. Krl Prawa rzek ze smutkiem: O Draupadi, twe delikatne stopy stworzone zostay do chodzenia po posadzce wspaniaych paacw,

152

Mikoajewska

Mahabharata

a nie po dzikich grach. To przeze mnie twoja delikatna twarz pociemniaa, a twe stopy pokry kurz. O biada mi za to, co bezmylnie uczyniem, ulegajc mej namitnoci do gry w koci. Gdy twj ojciec Drupada oddawa nam ciebie za on, sdzi, e bdc on potnych Pandaww, znajdziesz szczcie, a ty tymczasem z powodu mych grzesznych uczynkw upada na ziemi wyczerpana zmczeniem i nieszczciem. Dhaumja w towarzystwie innych braminw podeszli do lamentujcego Judhiszthiry i prbujc go uspokoi, wypowiadali swe bogosawiestwa, recytowali odpowiednie mantry i wykonywali ryty niszczce rakszasw. W kocu, gdy Draupadi odzyskaa przytomno, Bhima rzek: O krlu, bardzo trudna droga przed nami i nie potrafimy jej sami pokona. Pozwl, e zawezw mego syna rakszas Ghatotkak, ktrego urodzia mi demonka Hidimba, gdy on bez trudu zaniesie Draupadi do pustelni Nary i Narajany. I gdy Krl Prawa wyrazi zgod, Bhima skupi sw myl na swym synu, ktry natychmiast si przed nim stawi, godzc si z ochot na realizacj powierzonego mu zadania. Co wicej, zaoferowa zwoanie zaprzyjanionych z nim rakszasw, ktrzy mog ponie ich wszystkich. Pandawowie i towarzyszcy im bramini chtnie si na to zgodzili, jedynie prorok Lomasa dziki zaletom swej duszy mg dalej i pieszo, podajc drog siddhw. Pandawowie niesieni przez potnych rakszasw szybko pokonywali dzielcy ich dystans i wkrtce dotarli do pustelni Nary i Narajany poronitej drzewami wiecznie uginajcymi si pod ciarem owocw i kwiatw. Ju z dystansu dostrzegli boskie drzewo Dudubi o okrgym pniu zamieszkae przez rozbawione ptactwo, rzucajce nieprzerwany cie, cae pokryte blaskiem i byszczcymi mikkimi limi, o gaziach cikich od owocw i miodu, rosnce w miejscu bogatym w wod, korzonki, owoce i niebiesk traw, na skrawku ziemi doskonale rwnym i o doskonaych proporcjach, pozbawionym cierni i lekko pokrytym niegiem, odwiedzanym przez prorokw, bogw i gandharww. Zeszli z ramion nioscych ich demonw rakszasw, cieszc wzrok widokiem tego witego miejsca, niedostpnego dla tych, co schodz ze cieki Prawa, wieccego swym wasnym blaskiem, uwalniajcego od cierpienia wywoanego godem lub pragnieniem, zimnem lub gorcem, rozpraszajcego wszelki smutek, ozdobionego ofiarowywanymi kwiatami i rozbrzmiewajcego dwikami Wed nuconych przez tum prorokw i braminw gromadzcych si wok wielu poncych tu ogni ofiarnych, w ktrym swego czasu znaleli schronienie Nara z Narajan i gdzie pragn uda si asceci. To wite miejsce dostarczajce schronienia kadej uczciwej ywej

Ksiga III

Opowie 25

153

istocie i rozpraszajce wszelki niepokj umysu rozbrzmiewao Brahmanem (modlitw) nuconym przez wielkich prorokw i ascetw, ktrzy odradzali swego ducha i doskonalili swe zmysy, poszukujc wyzwolenia, ywic si jedynie wod i korzonkami, stajc si rwnymi socu lub ogniowi dziki mocy swej ascezy. Judhiszthira, jego bracia, Draupadi i towarzyszcy im bramini podeszli do znajdujcych si tam mdrcw z odpowiednimi powitalnymi rytami, otrzymujc w zamian ich bogosawiestwo, czyst wod do umycia stp, kwiaty, owoce i korzonki. 3. Draupadi ulega pokusie posiadania zotych kwiatw lotosu z jeziora boga bogactwa Kubery strzeonego przez jakszw i rakszasw i Bhima obiecuje jej je zdoby Pandawowie spdzili w pustelni Nary i Narajany sze nocy, przestrzegajc skrupulatnie wszelkich rytw czystoci i ywic nadziej, e wreszcie tutaj pocz si ponownie ze swym bratem Ardun. Podczas swego pobytu czerpali rado ze spacerowania po tym zalesionym miejscu przycigajcym serca wszystkich ywych istot i z patrzenia na zot gr Meru. Przechadzali si razem i oddzielnie wrd drzew pokrytych kwieciem i owocami, ktre stay w rwnych rzdach, rzucajc chronicy przed socem cie i nad jeziorami pokrytymi kwiatami lilii i lotosu, ktrych wodami porusza lekki wiatr, przynoszc ze sob sodki zapach. Pewnego dnia, gdy Draupadi spacerowaa po lesie w towarzystwie Bhimy, zerwa si nagle pnocnowschodni wiatr i rzuci jej pod nogi niebiaski zoty kwiat lotosu o tysicu patkw rozsiewajcy boski zapach. Podniosa go z ziemi i rzeka do Bhimy: O Bhima, spjrz na ten kwiat o nieporwnywalnym piknie. Szkoda, e jest tylko jeden i musz oferowa go Judhiszthirze. Chciaabym mie ich wicej, aby mc je zabra ze sob z powrotem do Lasu Kamjaka. Prosz ci, udaj si w kierunku, skd zawia wiatr i przynie mi ich wicej. Bhima chcc zaspokoi jej pragnienie, uzbrojony w swj uk i strzay i podobny do zagniewanego krla zwierzt lub sonia w okresie rui ruszy w kierunku pocno-wschodnim, skd wiatr przywia niebiaski lotos i gdzie znajdowa si park Saugandhika nalecy do boga bogactwa Kubery i jezioro, w ktrym rosy te zote lotosy. Majc oparcie w sile swych ramion, ruszy bez lku ku szczytom witej gry Gandhamadany pokrytej gstwin drzew i pnczy, zabarwionej rnymi mineraami i klejnotami, skd wia zimny Wiatr, jego ojciec, pozbawiajc go zmczenia. Chcc sprawi przyjemno Draupadi ruszy w teren nieskalany stop zwykego miertelnika, nalecy do jakszw, gandharww, bogw i prorokw.

154

Mikoajewska

Mahabharata

ujce traw jelenie obserwoway z ciekawoci i bez lku jak rozrywajc si swych ud spltane pncza, gna radonie przed siebie popdzany przez nieodpart ch spenienia yczenia swej ukochanej. Gna z dzielnoci sonia obserwowany z ukrycia przez niewidoczne dla niego towarzyszki jakszw i gandharww siedzce u boku swych ukochanych. Oywiao go nie tylko pragnienie sprawienia przyjemnoci Draupadi, ale rwnie rozmylanie nad nieszczciem, ktre sprowadzi na nich Durjodhana. Niepokj o Judhiszthir, ktrego pozostawi jedynie z brami bliniakami, podpowiada mu, e powinien postara si zdoby kwiaty szybko, aby mc jak najszybciej wrci. Pdzi wic jak wiatr, powodujc swymi stopami drenie ziemi, odstraszajc stada soni, miadc dum lww i tygrysw, wyrywajc z korzeniami ogromne drzewa, wlokc za sob dzikie pncza i liany i czynic haas jak burzowa chmura monsunowa. Wywoany przez niego straszliwy ryk i dwik jego uku budziy przeraanie zwierzyny, ktra rozpierzchaa si we wszystkich kierunkach. Wspinajc si wysoko na grzbiet gry Gandhamadany dostrzeg nagle wielki i pikny sad drzew bananowych. Ruszy szybko w jego kierunku i strzsajc banany, zniszczy przy okazji wiele drzew, poszc liczne stada antylop, map, bawow i zwierzt wodnych. Rozgniewane sonie, lwy i tygrysy zaatakoway go, ryczc przeraliwie i otwierajc paszcze, lecz on nieustraszony i przekonany o swej sile, pozabija je, wzbudzajc swym straszliwym rykiem przeraliwy strach w tych, ktrym udao si uciec. Ryk ten przerazi rwnie ptactwo wodne, ktre zerwao si do ucieczki, zdradzajc mu obecno wody. Podajc ladem ptakw, dotar do piknego spokojnego jeziora otoczonego rosncymi na jego brzegu drzewami obsypanymi bananami. Szybko zanurzy si w wodzie, rozpryskujc j na wszystkie strony, jak wielki so, po czym wdrapa si ponownie na brzeg i pobieg do lasu, dmc w sw konch z ca si swych potnych puc, a jej dwik odbija si po grach potnym echem. 4. Bhima podejmuje walk z wielk map Hanumanem, ktra tarasuje mu drog i zabrania mu i w taki waleczny sposb dalej, ostrzegajc go przed zrywaniem kwiatw, ktre nale do boga bogactwa Kubery bez jego zgody Dwik konchy Bhimy usyszaa gigantyczna mapa Hanuman, wysoka jak supek ofiarny Indry, ktra zdrzemna si wrd drzew bananowych i obudzona ziewna. Ziewajc, uderzaa swym potnym ogonem o ziemi z dwikiem podobnym do grzmotu, ktry odbi si po grach potnym echem. Bhima usyszawszy ten

Ksiga III

Opowie 25

155

przeraliwy dwik, zbliy si odwanie do miejsca, z ktrego dochodzi, cho wosy zjeyy mu si na gowie i zobaczy tam siedzc na wielkim kamieniu wielk map, ktra olepia go swym blaskiem jak byskawica. wiecc blaskiem swej urody, siedziaa wrd szczerozotych drzew bananowych i patrzya na Bhim swymi pozbawionymi lku oczami o kolorze miodu. Bhima nie wtpic w sw straszliw moc, zbliy si do tej gigantycznej mapy tarasujcej mu drog i zarycza jak lew, aby j ostrzec. Cho od jego ryku zadray ze strachu wszystkie lene zwierzta i ptaki, krewki Hanuman rzuci jedynie na niego swe lekcewace i pogardliwe spojrzenie i rzek: O marny czowieku, dlaczego swym rykiem przerywasz mi moj lecznicz drzemk, w ktr zapadem, gdy poczuem si chory. Dlaczego zapominasz o swym obowizku okazywania wspczucia wszystkim ywym istotom? My zwierzta nie znamy Prawa, ale wy ludzie obdarzeni rozumem znacie Prawo i wspczujecie wszystkim innym ywym stworzeniom. Dlaczego angaujesz si w okruciestwo, ktre kala twe ciao, mow, umys i niszczy Prawo? Albo nie znasz Prawa, albo nie suchae starszych, skoro tak bezmylnie przeganiasz zwierzta z lasu. Wyjanij mi, kim jeste i dlaczego przyszede a w to miejsce, ktrego ludzie unikaj. Te gry s niedostpne dla zwykego miertelnika i nie wolno ci i w ten sposb dalej ciek, ktra jest dozwolona jedynie dla wyzwolonych z obcie materialnych siddhw. Zatrzymuj ci i ostrzegam yczliwie i po przyjacielsku, uspokj si i nie id dalej. Skosztuj raczej rosncych tu korzonkw i owocw, ktre smakuj jak eliksir niemiertelnoci. Zadowl si nimi i zawr z drogi. Bhima odpowiedzia: O gigantyczna mapo, jak miesz przemawia do mnie w ten sposb? Nale do kasty przewyszanej jedynie przez braminw. Jestem synem krla Pandu z dynastii ksiycowej spodzonym przez Wiatr. Jestem synnym Bhim. Wyjanij mi, kim ty jeste i dlaczego przybrae form mapy? Hanuman, cho sam by synem Wiatru i w ten sposb bratem Bhimy, przekomarzajc si z nim, opowiedzia: O Bhima, jestem zaledwie map, lecz nie ustpi ci z drogi. I dobrze ci radz, zawr, jeeli nie chcesz narazi si na zatracenie. Bhima odpowiedzia: O mapo, nie pytam ci o zdanie. Rusz si wic z miejsca i pozwl mi przej zatarasowan przez ciebie drog, bo inaczej sama pjdziesz na zatracenie! Hanuman rzek: O Bhima, jeeli naprawd chcesz i dalej, musisz przeze mnie przeskoczy. Jestem chory i nie mam do siy, eby wsta! Bhima odpowiedzia: O mapo, nie mog przez ciebie

156

Mikoajewska

Mahabharata

przeskoczy, gdy twe ciao przenika Nieskrpowany Duch, ktrego nie mog w ten sposb poniy. Gdybym dziki mym studiom nie odnalaz tego Nieskrpowanego Ducha i gdybym nie wiedzia, e od niego zaley szczcie kadej ywej istoty, przeskoczybym przez ciebie bez wahania tak jak Hanuman przeskoczy ocean. Hanuman rzek: O Bhima, kim jest w Hanuman, o ktrym wspominasz? Bhima odpowiedzia: O mapo, Hanuman, cho jest map, jest moim bratem spodzonym przez Wiatr obdarzonym rozumem, odwag i si. Jego uczynki wychwala wielka epika Ramajana. Przeskoczy ocean jednym skokiem, majc na uwadze obron ony Ramy Sity. Podczas walki dorwnuj mu si i odwag. Wsta wic i pozwl mi i tam, dokd chc, gdy inaczej z atwoci ci pokonam! 5. Bhima rozpoznaje w Hanumanie swego brata i peen respektu dla jego siy prosi go o ukazanie mu swej potnej formy, ktr przybra, suc Ramie, lecz Hanuman odmawia, twierdzc, e ju tej formy nie posiada, bo naleaa do innego eonu Hanuman widzc, e wiadomo wasnej siy pozbawia Bhim rozumu i pcha go do dziaania, chcc da mu nauczk, rzek: O Bhima, zlituj si nade mn. Jestem stary i chory. Skoro pysznisz si sw si, podnie mj ogon i w ten sposb sam uwolnij od przeszkody drog, ktr wbrew memu ostrzeeniu chcesz i dalej. Bhima rzuciwszy mapie pogardliwe spojrzenie, uchwyci jej ogon lew rk, lecz mimo uycia wielkiej siy nie potrafi go unie. Uchwyci wic jej ogon w obie donie, lecz i w ten sposb nie potrafi go unie. Zrozumiawszy, e zgrzeszy sw pych, stan przed map zawstydzony ze zwieszon gow i zoywszy pobonie donie, rzek z pokor: O gigantyczna mapo, wybacz mi, ze ci obraziem. Miej nade mn lito i zdrad mi, kim naprawd jeste. Hanuman rzek: O Bhima, dowiedz si, e mym ojcem jest Wiatr, ktry jest oddechem wiata. Jestem wspomnian przez ciebie map o imieniu Hanuman i wielkim wielbicielem Ramy, w ktrego ciele narodzi si swego czasu bg Wisznu. W czasie gdy Rama narodzi si na ziemi, ja sam przyjaniem si z krlem map Sugriw spodzonym przez Soce, ktrego brat Walin spodzony przez Indr oszuka i pozbawi krlestwa. Rama bronic honoru swego ojca, zrezygnowa dobrowolnie z krlestwa, ktre mu si naleao i wraz ze sw on Sit i modszym bratem Lakszman uda si na wygnanie do Lasu Dandaka, skd wielki demon rakszasa o imieniu Rawana, brat boga bogactwa Kubery, porwa jego on. Rama poszukujc swej ony, spotka na swej drodze mego

Ksiga III

Opowie 25

157

przyjaciela Sugriw i na jego prob przywrci mu jego krlestwo, pokonujc w walce jego podstpnego brata. Sugriwa z wdzicznoci ruszy na czele map na poszukiwanie Sity, a ja byem razem z nim. Gdy dowiedzielimy si, e Rawana trzyma j w swym pooonym za oceanem krlestwie Lance, ktre odebra Kuberze, przeskoczyem ocean jednym skokiem, aby podtrzyma j na duchu. Po zobaczeniu jej i ujawnieniu przed ni mego imienia wrciem do Ramy, ktry w wielkiej bitwie zabi Rawan i wszystkich sucych mu demonw rakszasw i odzyska sw on. Po upywie pewnego czasu Rama porzuci swe miertelne ciao i uda si z powrotem do nieba. Jeli chodzi o mnie, to pozwoli mi y na ziemi tak dugo, a sawa jego czynw zyska niemiertelno. Zrealizowaem mj cel i dzi wszystkie boskie nimfy apsary i boscy muzycy gandharwowie piewaj pieni o bohaterskich czynach Ramy. Koczc sw opowie o Ramie, Hanuman rzek: O Bhima, teraz wiesz, kim jestem. Jestem twoim bratem i dowiedz si, e nie przypadkowo stanem na twej drodze. Cho jezioro Kubery pene zotych kwiatw lotosu jest niedaleko std, chc powstrzyma ci od kontynuowania swej podry t drog w twj waleczny sposb, zanim kto ci przeklnie lub napadnie, gdy jest to droga umiowana przez bogw, po ktrej nie chodz zwykli miertelnicy. Rozpromieniony spotkaniem ze swym starszym bratem Bhima rzek: O mj bracie, moliwo ujrzenia ci jest dla mnie wielkim szczciem. Uka mi jednak, prosz, t swoj form, ktr przybrae, wykonujc swj wielki skok przez ocean, abym mg by w peni zaspokojony i abym mg da wiar twym sowom! Hanuman rozemia si i rzek: O bracie, ani ty ani nikt inny nie moe zobaczy dzisiaj tej formy, gdy naley ona do innego Czasu i ju jej nie posiadam. Czas jest inny podczas eonu zwyciskiego rzutu komi (kritajuga), inny podczas eonu trjkowego rzutu komi (tretajuga) i inny podczas eonu dwjkowego rzutu komi (dwaparajuga). Czas degeneruje si i ziemia, drzewa, rzeki, gry, siddhowie, bogowie i wielcy prorocy przystosowuj si do niego z eonu na eon. To samo dotyczy wszystkich ywych istot. Ich sia, rozmiar i zdolnoci cyklicznie zmniejszaj si, aby nastpnie na nowo wzrosn. Zadowl si wic moj obecn form, ktr widzisz. Ja te dostosowuj si do eonw, gdy przed Czasem nie mona uciec. Bhima rzek: O bracie, wytumacz mi, ile jest eonw i jak z eonu na eon zmieniaj si formy Prawa, Zysku, Przyjemnoci, siy, wadzy, istnienia i mierci? Hanuman rzek: O bracie, eonem zwyciskiego rzutu komi (kritajug) nazywa si ten okres Czasu, w ktrym cakowicie rzdzi

158

Mikoajewska

Mahabharata

niemiertelne Prawo. W tym okresie, ktry jest najlepszym z eonw, istnieje jasno zdefiniowany podzia na cztery kasty i kada z kast realizuje wasne zadania. Rne fazy ycia, zachowania, wiedzy, inteligencji i mocy s waciwie rozdzielone i kada z kast zdobywa dla siebie swe zasugi pynce z prawoci, wykonujc przydzielone jej zadania. Wszyscy bdc pod kontrol jednej niezrnicowanej Wedy i wykonujc wszystkie konieczne ryty przy uyciu jednej i tej samej mantry OM, wykonuj swoje rne obowizki, podajc ciek tego samego Prawa i tej samej jednej Wedy. Wszyscy dziaajc zgodnie z wiekiem, dostosowujc si do czterech stadiw ycia i osigajc owoc dziaania bez angaowania w to swych osobistych pragnie, realizuj najwyszy cel. Obowizki spoecznoci podzielonej na cztery kasty s w tej epoce doskonale okrelone, doskonale si uzupeniaj i s niemiertelne. W tym okresie wszystko zostaje zrobione i nie ma nic, co pozostawaoby do zrobienia. Prawa nie trac swej wanoci i ywe istoty nie umieraj. W tym okresie nie ma jeszcze rnicy midzy bogami, danawami, gandharwami, jakszami, rakszasami czy wami. Nie ma te podziau na sprzedawanie i kupowanie, nie ma rnic w dwikach i w ludzkiej pracy. Dusz wszystkich istot jest biay Narajana. Aby uzyska owoc dziaania nie potrzeba dziaania, gdy wystarcza sama myl. Nie ma chorb, psucia si, niezadowolenia i ez. Nie ma ani dumy ani zniesawiania. Nie ma zmaga, zmczenia, wrogoci lub lku. Nie ma cierpienia, zawici i zazdroci. W eonie trjkowego rzutu komi zwanym tretajug wyania si skadanie ofiary, powodujc, e rne obowizki i rytuay zaczynaj by motywowane przez swj cel, rodzc owoc dziaania i dary. Wadza Prawa zmniejsza si o jedn czwart i Narajana bdcy dusz wszystkich istot staje si czerwony. Ludzie s skonni do prawdomwnoci i nie schodz ze cieki Prawa. Przestrzegaj swych obowizkw i wykonuj rytuay. W eonie dwjkowego rzutu komi (dwaparajuga) sia Prawa zmniejsza si o poow, Narajana-Wisznu bdcy dusz wszystkich przybiera kolor ty, a Wedy dziel si na cztery. Niektrzy ludzie znaj wszystkie cztery Wedy, inni znaj jedynie trzy, a jeszcze inni dwie, jedn lub nie znaj ich wcale. Ten podzia witych pism powoduje mnoenie si rytuaw. ywe istoty, cho cigle oddane Prawu i czynieniu darw, zaczynaj by motywowane przez element namitnoci. Poniewa nie ma ju jednej Wedy, ktra byaby znana wszystkim, Wedy si mno. Prawdomwno upada, niewielu yje w zgodzie z Prawd i ci, ktrzy odstpuj od Prawdy, cierpi liczne choroby. Pojawia si dza i katastrofy przyniesione przez los. Niektrzy ludzie nimi dotknici wicz ascez, podczas gdy inni,

Ksiga III

Opowie 25

159

ktrzy chc zdoby niebo skadaj ofiary. W tej epoce ludzie psuj si z powodu bezprawia. W eonie przegrywajcego rzutu komi zwanego eonem niezgody lub kalijug, ktry wkrtce nastpi, sia Prawa osabia si do jednej czwartej. Narajana bdcy dusz wszystkich staje si czarny. Wszystkim porusza ciemno. Wedyjskie zasady ycia, Prawo, ofiara i rytua zamieraj. Dominuj nieszczcia, choroby, dolegliwoci i wystpki. 6. Pod wpywem nalega Bhimy Hanuman ukazuje mu sw potn form i podajc mu samego siebie za przykad, poucza go o koniecznoci kontrolowania wasnej siy i oferowania jej bogom, ktrych naley czci Hanuman kontynuowa: O Bhima, w kadym nastpnym eonie degeneruje si Prawo, a wraz z Prawem degeneruj si ludzie i sabn siy sprzyjajce powodzeniu wiata, gdy stworzenia dostosowuj si do Czasu, w ktrym yj. Po co wic tobie, czowiekowi wiedzy, znajomo mej formy, ktra naleaa do innego Czasu? Po co ci znajomo czego, co nie ma ju obecnie znaczenia? Jednake Bhima stanowczo upiera si, aby Hanuman ukaza si przed nim w formie, w ktrej przeskakiwa ocean i Hanuman chcc sprawi swemu bratu przyjemno, zacz rosn na jego oczach, coraz bardziej przenikajc swym ciaem ca przestrze i ukazujc si przed nim wielki i potny jak gra. Bhima patrzy na swego brata w tej formie ze zdziwieniem i zachwytem. Wyda mu si wspaniay jak soce w swym penym splendorze, jak gra Meru lub jak przestrze wypeniona ogniem. Peen trwoliwego podziwu a przymkn oczy. Widzc to, Hanuman rzek: O Bhima, ukazaem ci si jedynie w takiej formie, ktr potrafisz znie, patrzc na ni. Nie jest to jednak koniec moich moliwoci i mog sta si jeszcze wikszy, gdy w obliczu wroga mog dziki mej wasnej mocy bezgranicznie rosn. Bhima patrzc na Hanumana olbrzymiego jak gra Mandara, popad w zdumienie i drcy, cho z rozradowanym sercem zoy pobonie donie i rzek: O synu Wiatru i mj bracie, na wasne oczy zobaczyem rozmiar, ktry moe przybra twe ciao. Prosz ci, zmniejsz si teraz, gdy rwnie trudno mi patrzy na ciebie w tej formie jak na tarcz soneczn. Patrzc na twoj si, nie mog jednak przesta si dziwi, dlaczego Rama majc ciebie po swej stronie, sam osobicie zaatakowa Rawan. Jeste przecie tak potny, e wycznie dziki sile swych wasnych ramion mgby z atwoci zniszczy zarwno Rawan jak i jego siedzib Lank, razem z jej grami i bronicym jej wojskiem.

160

Mikoajewska

Mahabharata

Hanuman kontynuowa: O mj mdry i oddany mi bracie, krocz dalej bezpieczn i pewn drog, chroniony przez wiatr. Zaprowadzi ci ona do lasu Saugandhika, gdzie znajdziesz ogrd nalecy do boga bogactwa Kubery, strzeony przez jakszw i rakszasw. Nie wolno ci jednak rzuci si porywczo na te kwiaty, gdy czowiek musi oddawa specjalne honory bogom. Bogowie obdarzaj sw ask tych, ktrzy wrzucaj do ognia oczyszczony tuszcz, deklaruj im swe oddanie, skadaj ofiary i nuc wite sylaby. Chro ciek, ktr biegnie twoje Prawo, lecz strze si przed rozniecaniem przemocy! Upierajc si przy wasnym Prawie, musisz nauczy si sprawdza, czy nie wchodzisz w konflikt z Najwyszym Prawem i w kadym przypadku musisz upewni si, czy bezprawie nie uchodzi przypadkiem za Prawo i czy przypadkiem Prawo nie jest nazywane bezprawiem. Prawo rodzi si z zachowania, a Wedy rodz si z Prawa. Z Wed rodzi si skadanie ofiary, a ono ustanawia bogw. Bogowie s utrzymywani przy yciu dziki ofierze ustanowionej poprzez nakazy wedyjskich regu ycia, a ludzie dziki handlowi, hodowli, uprawie ziemi. Cay wiat istnieje dziki istnieniu handlu, obowizkw i braminw. Mdrzec musi zdoby wiedz Wed oraz umiejtnoci w swym zawodzie i zarzdzaniu, aby w ten sposb zabezpieczy istnienie pastwa. Bez realizacji obowizkw oraz bez wedyjskiego Prawa i pastwowej administracji wiat rozpadby si w chaosie. Bez handlu i wedyjskiego Prawa ywe istoty zginyby. Prawo waciwe dla danej kasty jest jak eliksir niemiertelnoci zapewniajcy wiatu trwanie. Skadanie ofiar, uczenie si i rozdzielanie darw s celami, do ktrych powinni dy wszyscy niezalenie od tego, do ktrej nale kasty. Wykonywanie rytuaw i nauczanie jest celem braminw, ochrona jest celem wojownika, a dostarczanie poywienia jest celem plebsu. Posuszestwo braminom jest obowizkiem sucych i uczniw, cho sucy tym si rni od ucznia, e zabrania mu si ebractwa, wrzucania ofiary do ognia i skadania przysig, co wolno czyni uczniowi. Hanuman kontynuowa: O Bhima, ty podlegasz Prawu magnatw i twym celem jest obrona Prawa. Su wic swemu wasnemu Prawu, bdc powcigliwy zarwno w zachowaniu jak i namitnociach. Naprawd rzdzi ten, kto bierze przykad ze starszych, mdrcw i ascetw. Zdeprawowany przegrywa. Bramin zdobywa niebo dziki umartwieniom, samokontroli i wykonywaniu rytuaw, czowiek z posplstwa dziki darom, gocinnoci i odpowiednim rytom, podczas gdy magnat i wojownik zdobywa je dziki stosowaniu zarwno represji jak i ochrony i ten z nich, ktry uywa poprawnie swego bera, oczyszczony zarwno z mioci jak i nienawici, pobawiony zarwno dzy jak i gniewu idzie ciek najlepszych.

Ksiga III

Opowie 25

161

Pouczywszy w ten sposb swego brata, Hanuman zmniejszy swe ciao i uciska go serdecznie, uwalniajc jego ciao od zmczenia. Rzek gosem przepenionym uczuciem: O bracie, nie zapominaj nigdy o mnie podczas swych rozmw z innymi. Spotkanie z tob sprawio mi wielk przyjemno, gdy mogem znowu dotkn ludzkiego ciaa i wrci pamici do Ramy, ktry cho by bogiem, narodzi si na ziemi czowiekiem. Chc, aby spotkanie ze mn przynioso take tobie jak korzy. Powiedz mi sw prob, ktr mgbym speni? Bhima odpowiedzia: O bracie, niech bdzie ci chwaa. Miej dla mnie ask i wybacz mi moje zalepienie. Przez samo spotkanie z tob odniosem ju wielk korzy. Niech wszyscy Pandawowie znajd w tobie ochron, gdy majc tak wspaniaego obroc, zdoamy pokona naszych wrogw. Hanuman rzek: O bracie, pozwl, e motywowany m bratersk mioci oddam ci bratersk przysug i e siedzc na fladze rydwanu Arduny wzmocni swoim rykiem twj lwi ryk, gdy podczas bitwy wedrzesz si w szeregi wroga. Wypowiedziawszy te sowa Hanuman znikn. 7. Bhima kontynuuje swj marsz w kierunku jeziora Kubery i zrywa rosnce tam kwiaty, prowokujc tym do walki rakszasw i jakszw, lecz sam Kubera nie angauje si w walk, wierzc, e wystpek Bhimy jest zgodny z tajemniczym planem Kryszny Bhima gnany nieodpart chci sprawienia przyjemnoci Draupadi ruszy dalej we wskazanym mu przez Hanumana kierunku, gdzie znajdowa si park Kubery i gdzie rosy zote lotosy, rozmylajc nad potn form swego brata, ktr zobaczy i nad wspaniaoci Ramy, ktry pokona brata boga bogactwa Kubery demona Rawan. Wreszcie zobaczy szerok rzek przepywajc przez las, w ktrym pasy si stada jeleni, przybran zotymi kwiatami lotosu i opasujc gr jak wiea girlanda. W zakolu rzeki dostrzeg z radoci jasny jak poranne soce las Saugandhika i zrozumia, e osign to, czego pragn. Na zalesionej grani dostrzeg przepikne jezioro powstae z wd grskich wodospadw, znajdujcych si niedaleko paacu Kubery, wypenione tymi liliami i szczerozotymi kwiatami lotosu, o czystej wodzie majcej smak eliksiru niemiertelnoci, ktrej starczyoby na oczyszczenie caego wiata. By to teren zabaw krla jakszw Kubery, do ktrego z szacunkiem odnosili si bogowie, gandharwowie i apsary, odwiedzany przez prorokw, jakszw, rakszasw i kimpuruszw i chroniony przez Kuber.

162

Mikoajewska

Mahabharata

Ju samo spojrzenie na to niebiaskie jezioro wypenio serce Bhimy wielk radoci. Dostrzeg jednak rwnie tysice uzbrojonych demonw rakszasw bronicych do dostpu i czekajcych na rozkazy Kubery. Demony dostrzegy rwnie zbliajcego si bez lku do jeziora uzbrojonego, cho ubranego w skr jelenia Bhim. Podeszy do niego i zapytay: O uzbrojony czowieku ubrany w strj pustelnika, powiedz nam, kim jeste i w jakim celu tu przybywasz? Bhima odpowiedzia: O demony, nazywam si Bhima i jestem modszym bratem Krla Prawa, ktrego ojcem jest sam bg Prawa Dharma. Razem z moimi brami przebyem dug drog, aby dotrze do pustelni Nary i Narajany, Badari. Gdy tam si znalelimy wiatr przynis ze sob zoty kwiat lotosu, ktry zobaczya nasza ona Draupadi i zapragna mie ich wicej. Chcc sprawi jej przyjemno, udaem si w kierunku wskazanym przez wiatr i przybyem a tutaj, aby zerwa dla niej te kwiaty. Rakszasowie odpowiedzieli: O czowieku, poszukujc tych kwiatw, dotare do miejsca, ktre jest ulubionym miejscem zabaw boga bogactwa Kubery. Zwyky miertelnik nie moe szuka tu rozrywki. Nawet prorocy, bogowie, jakszowie, gandharwowie i apsary musz prosi Kuber o pozwolenie, zanim przyjd tutaj zabawia si i pi wod. Kady, kto przychodzi tutaj bezprawnie, lekcewac Pana Bogactwa jest niegodziwcem i zginie. Jak wic miesz nazywa sam siebie bratem Krla Prawa, skoro lekcewaysz Pana Bogactwa i chcesz przemoc zerwa rosnce tu i nalece do niego kwiaty? Bhima odpowiedzia: O demony, nie widz tutaj nigdzie Pana Bogactwa Kubery, abym mg go poprosi o te kwiaty, a nawet, gdybym go widzia, nie poprosibym go o nie, gdy bdc magnatem krocz ciek mojego Prawa, ktre zabrania mi ebra. To pikne jezioro pene zotych lotosw powstao z wd spadajcych z gr i nie jest wasnoci wycznie Kubery, lecz naley do wszystkich ywych istot. Ignorujc wysiki rakszasw, aby mu w tym przeszkodzi, wszed do jeziora i rozpocz zrywanie kwiatw. Demony rzuciy si na tumnie, groc mu, e ugotuj go i zjedz. Jednake Bhima, cho by sam jeden przeciw tumowi demonw, bez trudu odpiera ich atak przy pomocy swej maczugi. W kocu pokonane przez jego odwag, si i wiedz, utraciwszy swych dowdcw, mimo swej liczebnej przewagi wycofay si w popiechu i chaosie. Cakowicie pokonane i odrtwiae wzbiy si w przestworza i odleciay, podczas gdy Bhima dalej zrywa zote lotosy i pi wod z jeziora, ktra przywracaa mu utracone siy. Zamroczone jego si uday si wprost do

Ksiga III

Opowie 25

163

paacu Kubery i bardzo przygnbione opowiedziay mu o jego sile i walecznoci. Jednake Kubera po wysuchaniu ich sw nie rozgniewa si, lecz wybuchn gromkim miechem i rzek: O demony, niech Bhima wemie tyle kwiatw ile chce, gdy dobrze znam cel, ktry przywieca Krysznie. Powiedziawszy to pozwoli im odej i demony oczyszczone z gniewu uday si z powrotem nad niebiaskie jezioro i obserwoway jak Bhima samotnie pluska si w wodzie. 8. Krl Prawa obserwujc burz piaskow, domyla si, e Bhima podj walk ze stranikami majtku Kubery i wraz ze swymi towarzyszami udaje si do parku Kubery W czasie, gdy nieustraszony Bhima kontynuowa zrywanie drogocennych, niebiaskich, wolnych od kurzu kwiatw z jeziora nalecego do Kubery, zerwa si potny rozdmuchujcy wir i piasek wiatr, jakby przewidujc walk. W ucisku trby powietrznej spad na ziemi wielki poncy meteor, a soce stracio swj blask. Gromadzi si potny sztorm, powodujc drenie ziemi. Niebo poczerwieniao, a zwierzta podniosy przeraliwy wrzask. Wszystko pokrywaa coraz wiksza ciemno. Widzc nadchodzc burz piaskow, Krl Prawa rzek: O bracia marzcy o walce, kt to prbuje nas zmiady? Znaki wskazuj, e wkrtce bdziemy mogli odzyska nasz utracon pozycj w wiecie dziki naszej walecznoci. Nie dostrzegajc wrd swych braci Bhimy, niezastpionego podczas bitwy, zapyta Draupadi, czy wie, gdzie on si podzia, niepokojc si o to, czy przypadkiem nie popeni ju jakiej przemocy, do ktrej si od dawna wyrywa, gdy wszystkie widoczne znaki zdaway si zapowiada bitw i wielkie zagroenie. Draupadi odpowiedziaa: O krlu, zawadn mn dzi miosny nastrj i gdy zobaczyam zoty kwiat lotosu przyniesiony przez wiatr, poprosiam Bhim, aby uda si do parku Saugandhika, placu zabaw boga bogactwa Kubery i zerwa ich wicej. Krl Prawa postanowi wyruszy natychmiast w tym samym kierunku, w ktrym uda si Bhima, aby dotrze nad jezioro Kubery, zanim jego brat Bhima zdoa popeni jaki grzech przeciw wdrujcym t drog siddhom. Wiedzc, e Bhima musia ju zaj daleko, gdy porusza si z szybkoci wiatru jak ptak Garuda, poprosi towarzyszcych im rakszasw, aby poniosy braminw, a syna Bhimy Ghatotkak poprosi, aby ponis Draupadi. Dziki pomocy demonw szybko wznieli si na wysoko, gdzie znajdowao si jezioro Kubery i ujrzeli na jego brzegu ciaa lecych pokotem martwych jakszw i rakszasw oraz Bhim jak wznosi w gr sw potn maczug, przypominajc swym wygldem sam

164

Mikoajewska

Mahabharata

mier, ktra wznosi swe bero, gdy nadchodzi czas zagady. Krl Prawa podszed do swego potnego brata i ciskajc go serdecznie, rzek agodnym gosem: O bracie, dokonae aktu przemocy, ktry jest wbrew woli bogw. Prosz ci, nie czy tego nigdy wicej. Po tym jak Krl Prawa upomnia go w ten sposb, wszyscy razem zebrali zerwane przez niego zote kwiaty lotosu i zayli kpieli w jeziorze nalecym do boga bogactwa Kubery, cieszc si jak niemiertelni. Podczas ich kpieli nad brzeg jeziora nadcigny nowe zastpy stranikw, niosc w swych doniach potne kamienie, lecz gdy rozpoznali Krla Prawa, jego braci, towarzyszcego im mdrca Lomas i innych braminw, gniew ich opuci i zamiast rozpocz z nimi walk, pokonili si im w pokorze, oddajc im cze. Na ich pobyt nad jeziorem wyrazi take zgod bg bogactwa Kubera i w ten sposb Krl Prawa i jego towarzysze mogli spdzi tam pewien okres czasu. 9. Bhima zabija rakszas Datasur, ktry zazdrosny o ich bro podstpnie kradnie j, udajc bramina i uprowadza do lasu Draupadi i jego braci Pewnego dnia, gdy Bhima uda si na polowanie, Krl Prawa, bliniacy i Draupadi zostali porwani przez demona Datasur, ktry, ponc dz ukradzenia im ich broni, ktrej posiadania im zazdroci, udawa bramina. Jednemu z bliniakw, Sahadewie, udao si jednak uciec i zwerbowa do pomocy Bhim. Gdy demon powrciwszy do swej demonicznej formy, unosi swe ofiary w las, Judhiszthira rzek: O gupcze, co czynisz? Porywajc nas, niszczysz wszystkie swoje zasugi, gdy grzeszysz. Czyby nie wiedzia, e wszystkie ywe istoty utrzymuj si przy yciu dziki czowiekowi i e powodzenie tego wiata zaley od powodzenia naszego wiata? Gdy si czowiekowi nie powodzi, cierpi na tym bogowie, gdy ich dobrobyt zaley od rytualnych ofiar i od oddawania czci przodkom. My sami, bdc magnatami, jestemy stranikami krlestwa, a czy wyobraasz sobie szczcie i powodzenie w wiecie bez krlestwa? Demon ywicy si ludzkim misem nigdy nie powinien atakowa krla, jeeli jest on niewinny. Miaem ci poza tym za bramina, bo tak przybrae form. Czyby nie wiedzia, e jest grzechem wykorzystywanie zaufania przyjaci, ktrych jedzeniem si ywie i u ktrych znalaze schronienie? Zgrzeszye, zachowujc si faszywie i mylc faszywie i nie zasugujesz na uczciw mier. Twj umys musi by cakowicie wyprany z uczciwoci i opanowany przez zo, skoro nie podje z nami uczciwej walki o przedmioty, ktrych podae. Twoje bezprawie nie przyniesie nic poza mnoeniem bezprawia. Strze si,

Ksiga III

Opowie 25

165

gdy dzi omielie si pooy swe wstrtne apy na nalecej do ludzkiego gatunku kobiecie i w ten sposb wyprodukowae trucizn, ktr sam bdziesz musia wypi! Przemawiajc tak do demona, Judhiszthira stawa si coraz ciszy i obciony swym adunkiem demon porusza si coraz wolniej i wkrtce dogoni go Sahadewa i podajcy za nim Bhima. Sahadewa wyzwa go do walki, krzyczc: O demonie, podejmij ze mn walk, gdy dla wojownika nie ma wikszego szczcia ni zgin lub pokona wroga w otwartej bitwie i zdoby w ten sposb niebo. Przestan nazywa si magnatem, jeeli nie zabij ci przed zachodem soca! Bhima syszc wyzywajce sowa Sahadewy i widzc swych braci i Draupadi niesionych przez demona, ktrego umys ju dawno zniszczy Czas i ktry straciwszy orientacj, bdzi tu i tam, popychany bezwadnie przez los, krzykn: O demonie, doskonale ci rozpoznaj. Ju raz ci widziaem, jak przygldae si zazdronie naszej broni, ale nie zabiem ci wtedy, bo ukrywae si pod przebraniem bramina i w tej formie nie wyrzeke nigdy zego sowa. Kady, kto by ci wwczas zabi, nawet wiedzc, e jeste rakszas, poszedby do pieka. Czas nie dojrza jeszcze wwczas do tego, aby ci zabi. Ale teraz, porywajc Draupadi, sam wyznaczye moment swej mierci, bo pokne haczyk, ktry zarzuci na ciebie Czas. Demon rakszasa, ponaglany przez Czas, postawi na ziemi swj adunek i podchodzc do Bhimy z doln warg drc z gniewu, wrzasn: O marny czowieku, wcale nie straciem orientacji, lecz porywajc twych braci zastawiem na ciebie puapk. Nie mog bowiem zapomnie o tych licznych rakszasach, ktrych dotychczas zabie i dzi chc pomci ich mier, oferujc im wod pogrzebow zmieszan z twoj krwi. Na te prowokacyjne sowa Bhima rzuci si na niego z piciami, na co demon odpowiedzia kontratakiem. Nakula i Sahadewa ruszyli mu gniewnie na pomoc, lecz Bhima ich powstrzyma, mwic: O bracia, pozwlcie mi samemu rozprawi si z tym wstrtnym rakszas. Przysigam, e nie doyje on wieczora. W ferworze walki zaczli wyrywa jedno po drugim drzewa, rzucajc nimi w siebie nawzajem, ryczc jak chmury monsunowe. Gdy ogoocili ju z drzew ca okolic, zaczli wyrywa i rzuca w siebie nawzajem potnymi skaami. Wreszcie, pysznic si sw si, uchwycili si za ramiona, cignc jeden drugiego za sob jak walczce sonie i grzmocc si zacinitymi piciami. W kocu Bhima dostrzegajc zmczenie rakszasy, zacisn sw potn pi wygldajc jak piciogowy w i uderzy ni w kark demona,

166

Mikoajewska

Mahabharata

ktry a zachwia si od mocy tego uderzenia. Bhima uchwyci go i podnisszy go wysoko, uderzy nim z caej siy o ziemi, aby nastpnie poama mu jego koczyny i silnym uderzeniem okcia oderwa od ciaa jego gow, ktra upadaa na ziemi skropion krwi z gonym klaniciem ust, wytrzeszczonymi oczami i zacinitymi zbami. 10. Pandawowie udaj si na gr wet i docieraj do pustelni proroka Arstiseny lecej na granicy z krlestwem Kubery bronionym przez rakszasw, gdzie czowiek nie ma wstpu i czekaj tam na powrt Arduny Gdy Pandawowie wrcili z powrotem do pustelni Nary i Narajany, Krl Prawa rzek: O bracia, musimy uda si na szczyt gry wety i tam czeka na naszego brata Ardun, gdy obieca on, e po piciu latach terminowania u bogw tam wanie zstpi z boskiego wiata, przynoszc ze sob zdobyt bosk bro. Po zacigniciu w tej sprawie rady u braminw i ascetw i po uzyskaniu ich bogosawiestwa Pandawowie okryli ich pobonie i prowadzeni przez mdrca Lomas wyruszyli w drog, majc u swego boku sw on Draupadi i garstk braminw. Za nimi poda syn Bhimy Ghatotkaka i inni rakszasowie gotowi do przeniesienia ich przez gry, gdy poczuj si zbyt zmczeni. Szli w kierunku pnocnym, gdzie grasuj lwy, tygrysy i sonie, majc przed sob szczyty gry Kailasa i gr Meru. Po siedemnastu dniach dotarli do witej grani Himalajw, gdzie znajdowaa si pustelnia krla i mdrca o imieniu Wrszaparwan poronita drzewami oywianymi krystaliczn wod wijcych si strumieni. Spdzili u niego siedem nocy, po czym po otrzymaniu od niego bogosawiestwa oraz wskazwek, co do dalszej drogi, ruszyli pieszo w dalsz podr, pozostawiajc pod jego opiek towarzyszcych im dotychczas braminw i wszystkie swoje krlewskie szaty i zote ozdoby. Przedzierajc si z atwoci przez wiele niedostpnych miejsc poronitych bogat rolinnoci, penych dzikich zwierzt i rnych nieziemskich istot i mijajc wiele jezior wypenionych krystalicznie czyst wod i rnokolorowymi kwiatami lotosu, po czterech dniach wdrwki dotarli do bogatej w wod i mineray gry wety. Krl Prawa rzek do Bhimy: O Bhima, spjrz na to wspaniae otoczenie, ktre jest terenem gier i zabaw bogw. Dotarszy a tutaj, podamy najwysz ciek, dziki czemu doskonalimy si. I tak kroczc t najwysz ciek i sycc wzrok widokiem witych gr, dotarli do pustelni krla i proroka Arstiseny uprawiajcego bardzo surowe umartwienia.

Ksiga III

Opowie 25

167

Pandawowie podeszli do tego wielkiego ascety, ktry oczyci si cakowicie z wszelkich grzechw dziki swej ascezie, schylajc w pokonie swe czoa. Arstisena rozpozna Pandaww, poprosi ich, aby usiedli i rzek: O Judhiszthira, tutaj wasza droga si koczy. Nie powinnicie i dalej ku szczytowi gr. Zostacie tutaj i tutaj czekajcie na powrt Arduny. Std moecie dostrzec jak podczas rnych faz ksiyca szczyty tych gr odwiedzaj unoszcy si w przestworzach asceci ywicy si jedynie wod i powietrzem oraz kimpuruszowie ze swymi ukochanymi i jak gromadz si tam tumy boskich muzykw gandharww oraz nimf apsar ubranych w swe jedwabne szaty, do ktrych nie przywiera kurz. Gromadz si tam take tumy ww, ptakw Garudw i mij. Ze szczytw tych gr a tutaj dochodz boskie dwiki bbnw, cymbaw i konch. Std mona nawet zobaczy samego boga bogactwa Kuber, ukazujcego si na szczycie jak wschodzce soce w otoczeniu apsar i rakszasw i caego swego bogactwa. Przebywajc w mej pustelni, bdziecie mogli wszystkim tym nacieszy swj wzrok. Nie wacie si jednak podchodzi bliej, gdy szczyt ten jest ogrodem bogw, danaww, siddhw i Kubery, do ktrego miertelnemu czowiekowi wstp jest zabroniony. yjce tam istoty nieziemskie nienawidz czowieka, gdy on cigle grzeszy w swej znikomoci. Miejsce to jest dostpne jedynie dla boskich prorokw oczyszczonych z grzechw. Zwyky miertelnik, ktry omieli si lekkomylnie kontynuowa sw podr na szczyt, zginie zabity przez rakszasw uzbrojonych w swe elazne haki. Prorok Arstisena kontynuowa: O krlu, zamieszkajcie tutaj w mej pustelni i czekajcie na powrt Arduny. Skoro doszlicie a tak daleko, musicie by zdecydowani i nie wolno wam poddawa si pokusie lekkomylnego przekroczenia granicy dzielcej wiat ludzki od wiata bogw. 11. Bhima sprowokowany przez Draupadi do walki z demonami udaje si po raz drugi do krlestwa Kubery i po zmasakrowaniu armii rakszasw bronicych ludziom dostpu do krlestwa zabija przyjaciela Kubery, rakszas Manimata Judhiszthira zaakceptowa zaproszenie ascety Arstiseny i powstrzymujc si od dalszej wdrwki na szczyt gry wety, pozosta razem ze swymi brami do koca pitego roku swego wygnania na grzbiecie Himalajw w jego pustelni, ywic si owocami i len zwierzyn zabit oczyszczonymi strzaami, podczas gdy pomagajce im dotychczas w podry demony rakszasowie i syn Bhimy Ghatotkaka udali si do swych wasnych wiatw, obiecujc pojawi si ponownie na ich wezwanie.

168

Mikoajewska

Mahabharata

Pewnego dnia nad znajdujce si niedaleko pustelni jeziorko przylecia ze szczytw gr boski ptak Garuda i gdy zapa yjcego w jeziorze potnego wa, gry zadray, a na ziemi zaczy pada powalone potne drzewa, a wiatr powstay od uderzenia jego skrzyde przynis ze sob niebiaskie kwiaty o piciu kolorach. Gdy wszyscy z podziwem obserwowali ten cud, Draupadi rzeka do Bhimy, ktry siedzia samotnie w zacisznym grskim zaktku: O Bhima, czy pamitasz jak twj brat Arduna rzuci wyzwanie samemu krlowi bogw Indrze, pomagajc Ogniowi spali Las Khandawa i dziki temu zdoby swj uk Gandiw? W tobie samym jest rwna mu wspaniao pozwalajca na rzucenie wyzwania bogom. Dziki sile swych ramion z ca pewnoci potrafiby przegna wszystkich rakszasw bronicych majtku Kubery na szczytach tych gr i w ten sposb pozwoliby nam na odwiedzenie bez lku i dezorientacji tych sprzyjajcych szczciu szczytw i na ucieszenie wzroku widokiem rosncych tam niebiaskich kwiatw. Od dawna tskni za tym, aby dziki ochronie twych silnych ramion mc zobaczy te niebiaskie szczyty. Bhima, sprowokowany w ten sposb przez Draupadi, uchwyci swj uk, miecz i koczany pene strza i obserwowany przez kimnarw, wielkie we, gandharww i rakszasw, dumny jak lew lub so podczas rui ruszy bez lku i wtpliwoci dzik ciek ku zakazanym wierzchokom gr, gdzie znajdowao si wypenione zotymi i krystalicznymi domami krlestwo Kubery. Wkrtce dotar do paacu Kubery otoczonego murem wybijanym drogimi kamieniami i ogrodem wspaniaych kwiatw i stan przed nim w pozycji gotowej do walki, nieruchomy jak gra, zbrojony w uk, maczug i miecz, gotowy, aby powici swe ycie. Zad w sw konch, uderzy w ciciw swego uku i zaklaska w donie, wyzywajc do walki wszystkich bronicych paacu jakszw, rakszasw i gandharww, ktrych wielki tum rzuci si wkrtce do ataku, majc przeciw sobie samotnego miertelnego czowieka. Bhima odpiera ich atak przy pomocy swych strza i zalewajcy go strumie krwi i martwych cia demonw czyni go podobnym do soca zakrywanego przez chmury. I tak jak soce przedziera si przez chmury tak Bhima przedziera si przez tum swych wrogw przy pomocy swych strza. I cho demony robiy, co mogy, aby go przestraszy sw broni i straszliwym rykiem, nie potrafiy zama jego koncentracji i zaczy si w popochu wycofywa na poudnie gdzie znajduje si krlestwo boga mierci Jamy, porzucajc na polu bitewnym swe miecze, maczugi, dzidy i bojowe siekiery, przeraone walecznoci tego silnego czowieka uzbrojonego w swj uk. Gdy tumy rakszasw rozpierzchay si w panice, potny demon rakszasa o imieniu Manimat, przyjaciel Kubery, zawoa za

Ksiga III

Opowie 25

169

nimi: O demony, jak moecie da si pokona jednemu miertelnikowi. Jak wytumaczycie sw ucieczk, gdy staniecie przed obliczem boga bogactwa Kubery? I sam jeden uzbrojony w dzid i maczug ruszy w kierunku Bhimy jak potny so, na co Bhima odpowiedzia strzaami, dosigajc nimi jego boku i wybijajc mu z doni potn maczug. Waleczny rakszasa uchwyci swj oszczep i rzuci nim w kierunku Bhimy, ranic go w prawe rami. Bhima z kolei uchwyci sw maczug i wymachujc ni, rzuci si na Manimata, ktry wymachujc swym potnym bojowym hakiem i gono ryczc, natar na Bhim. Bhima jednak sw maczug zama jego hak i powali go martwym na ziemi. Widzce to pozostajce na polu bitwy oddziay rakszasw bolenie zawyy i w panice rozbiegy si w kierunku wschodnim. 12. Krl Prawa potpia czyn Bhimy, lecz Kubera jest zadowolony, twierdzc, e masakrujc jego armi i zabijajc jego przyjaciela, zrealizowa on jedynie kltw mdrca Agastji i uwolni demona od jego grzechu Krl Prawa i jego towarzysze usyszeli rozbrzmiewajce w grach echo bitwy i zauwaywszy, e Bhima znikn, zostawili Draupadi pod opiek mdrca Arstiseny i ruszyli w popiechu w kierunku zakazanych szczytw grskich, gdzie znajdowao si krlestwo Kubery. Dotarszy na szczyt zobaczyli Bhim, od ktrego bi blask jak od Indry po zabiciu wszystkich danaww i otaczajce go martwe ciaa lecych na ziemi gigantycznych i przeraliwych rakszasw. Przekroczyli ciaa zabitych i podchodzc do Bhimy, wzili go w ramiona i obecno tych czterech ucznikw rozwietlaa wierzchoek gry jak obecno czterech stranikw wiata rozwietla niebo. Krl Prawa rzek do Bhimy: O Bhima, ten obraliwy czyn, ktry popenie z gupoty lub dezorientacji nie pasuje do ciebie tak jak kamstwo nie przystoi pustelnikowi. Ten, kto zna Prawo, wie, ze nie wolno wystpowa przeciw woli krla, jak ty uczynie, wdzierajc si do zakazanego dla stopy ludzkiej miejsca. Ponadto to, co uczynie jest obraliwe dla trzydziestu bogw. Ten, ktrego umys jest nakierowany na czynienie za i nie bierze pod uwag Prawa i Zysku, bdzie musia spoy owoc swych zych uczynkw. Prosz ci, nie zachowuj si w ten sposb nigdy wicej. Tymczasem rakszasowie, ktrym udao si przey masakr spowodowan przez Bhim, zalani krwi, z wosami rozwichrzonymi, wydajc z siebie okrzyki przeraenia i porzucajc sw bro, pognali pospiesznie do paacu Kubery. Rzekli: O Panie,

170

Mikoajewska

Mahabharata

wszystkie najpotniejsze demony zostay zabite przez jednego samotnego miertelnego czowieka, ktry bezmylnie wdar si przemoc na szczyty gr i wzi je w posiadanie. Twj przyjaciel Manimat ley martwy na polu bitewnym! Wiadomo o tym drugim ju wystpku Bhimy doprowadzia krla wszystkich jakszw do wciekoci i z oczami poczerwieniaymi z gniewu, zawoa: Jak to jest moliwe! Kaza natychmiast zaprzc do swego potnego jak chmura i wysokiego jak gra rydwanu najwspanialsze konie gandharww, szybkie jak strzaa i wychwalany przez bogw i gandharww, stan na czele tumu uzbrojonych jakszw i wyruszy na spotkanie z Bhim. Pandawowie widzc zbliajcego si do nich boga bogactwa, zadreli z podniecenia, podczas gdy Kubera poczu nagle, e gniew go opuszcza. Podajcy za nim jakszowie zwinni jak ptaki wzlecieli na szczyty gry, otaczajc stojcego na ich czele boga, lecz gdy zobaczyli zmian jego nastroju i przyjazne ustosunkowanie si do Pandaww, ich gniew rwnie osab. Krl Prawa i bliniacy zoyli bogowi bogactwa pokon i czujc sw win, stali przed nim pokornie ze zoonymi dlomi. Tylko Bhima, trzymajc w doniach swj uk, strzay i miecz i nie czujc zmczenia mimo otrzymanych ran, sta w wojowniczej postawie, spogldajc bez lku na Pana Bogactwa. Widzc to, Kubera rzek do Judhiszthiry: O Krlu Prawa, kada ywa istota wie, e masz zawsze na uwadze dobro wszystkich ywych istot. Przebywaj wic na tym grskim szczycie ze swymi brami bez lku. I nie wolno ci gniewa si na Bhim za zabicie tych demonw rakszasw, gdy one od dawna byy ju skazane na mier przez Czas i Bhima by tu jedynie narzdziem. Nie czuj si zawstydzony z powodu tej przemocy. Bogowie od dawna wiedzieli o tej majcej nastpi masakrze jakszw i rakszasw i nie odczuwam z jej powodu gniewu. Wrcz przeciwnie, jestem zadowolony, bo ju od dawna pogodziem si z tym majcym nastpi wystpnym czynem Bhimy. Kubera zwrci si do Bhimy: O Bhima, nie chc obcia twego umysu win za to, e chcc zaspokoi zachciank Draupadi, popenie t zuchwao i nie zwaajc ani na mnie ani na bogw, zabie tych jakszw i rakszasw, polegajc jedynie na sile swych wasnych ramion. Jestem zadowolony, e to uczyni, gdy dziki twemu czynowi zostaem uwolniony od przeraliwej kltwy proroka Agastji i oczyciem si z mego grzechu. I poniewa od dawna na to czekaem, ty sam jeste oczyszczony ze swej winy. Kubera kontynuowa, zwracajc si do Judhiszthiry: O krlu, pewnego dnia, gdy zwoano rad bogw, udaem si tam na czele trzech setek uzbrojonych po zby jakszw. Po drodze nad brzegiem

Ksiga III

Opowie 25

171

Jamuny dostrzegem proroka Agastj pogronego w bardzo surowych umartwieniach, stojcego z rkami wzniesionymi w gr, z twarz zwrcon w kierunku soca. Dostrzeg go rwnie mj przyjaciel rakszasa Manimat i dla kaprysu, z braku wiedzy, z zuchwalstwa lub z gupoty naplu z gry na wielk gow mdrca. Rozgniewany mdrzec ponc ogniem swych umartwie, rzek: O Panie Bogactwa, z powodu tej zniewagi, ktrej dopuci si ten niegodziwiec i na ktr ty spokojnie patrzye, zginie on razem ze sw armi z rk zwykego miertelnika. Jego mier bdzie take twoim nieszczciem, bo stracisz nie tylko swego przyjaciela, ale razem z nim ca sw armi. Twj grzech przeciw mnie zostanie jednak wymazany i nie przyniesie niekoczcej si wendety, gdy gniew twj minie, gdy na wasne oczy zobaczysz tego czowieka, ktry zmasakrowa tw armi. W ten sposb moja kltwa nie bdzie miaa wpywu na synw i wnukw tej pokonanej armii, a czowiek, ktry j zniszczy nigdy wicej nie naruszy twych dbr i bdzie ci od tego momentu posuszny. Dzi zrealizowao si to, czego od dawana oczekiwaem. Nie zabij Bhimy, bo jego widok oczyci mnie z mojego grzechu. Kubera kontynuowa: O krlu, poucz jednak Bhim o ograniczeniach dziaania, aby ju wicej nie popeni podobnego wystpku, bo nie ujdzie mu to na sucho. Aby na tym wiecie dobrze funkcjonowa konieczne jest pi czynnikw: wytrwao, wprawa, odpowiednie miejsce i czas i mstwo. Czowiek, ktry jest motywowany przez zo i nie zna tych piciu ogranicze dziaania, gnie zarwno za ycia jak i po mierci. Taki gupiec nie realizuje tego, czego pragnie, lecz ginie. Niegodziwe s postanowienia tych, ktrzy dziaaj agresywnie i sdz, e mog mie wszystko, czego zechc. Miej wiec czujne oko na Bhim, aby nie pozwoli sobie ju wicej na podejmowanie w tych grach jakich niemdrych dziaa. Wysuchawszy tych sw boga bogactwa, Bhima odoy sw maczug, miecz i uk i pokoni si przed nim. Kubera rzek: O wielki wojowniku, am dum swych wrogw i zwikszaj rado swych przyjaci. Po spdzeniu nocy w mym krlestwie wrcicie do pustelni proroka Arstiseny i mieszkajcie tam bez obaw, gdy na mj rozkaz bdziecie pod ochron wszystkich jakszw, rakszasw i innych mieszkacw tych gr. Bdziecie te pod moj osobist ochron. Niedugo Indra da Ardunie rozkaz odejcia i wasz brat ponownie si z wami poczy. Zdoby wiedz na temat dziaa przynoszcych zysk i pozna subtelnoci rnych obowizkw, pobierajc nauki w niebie. Jego ognisty temperament zosta odziany w opanowanie, szczodro, si, ducha, skromno i wytrwao.

172

Mikoajewska

Mahabharata

Nigdy nie zaangauje si bezmylnie w dziaania, ktre s potpiane i nigdy nie skamie. Pouczywszy w ten sposb Pandaww, Kubera ruszy w drog powrotn do swego paacu na szczytach gr. Za nim ruszyli rakszasowie i jakszowie, wsiadajc do pojazdw ozdobionych drogimi kamieniami. Ciaa martwych rakszasw zostay na rozkaz boga bogactwa usunite, a Pandawowie chronieni przez pozostaych przy yciu rakszasw spdzili w krlestwie Kubery noc spokojnie i bez lku.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(33) The Tour of the Sacred Fords (continued), 140-153, 3(34) The Slaying of Jatasura, 154, 3(35) The War of the Yakas, 155-159.

Ksiga III

Opowie 26

173

Opowie 26 Arduna opowiada o swej walce z wrogami bogw

1. Arduna zstpuje na ziemi ze wiata Indry, aby ponownie poczy si z czekajcymi na jego powrt brami; 2. Arduna opowiada swym braciom o swej samotnej walce z wrogami bogw, demonami Niwatakawakami; 3. Arduna opowiada swym braciom o swej samotnej walce z wrogami bogw, demonami Paulomami i Kalakejami; 4. Mdrzec Narada powstrzymuje Ardun od uruchamiania boskiej broni dla pokazu.

Boski mdrzec Narada rzek: O Arduna, zatrzymaj si i nie uruchamiaj boskiej broni! Nie wolno jej uywa wycznie dla pokazu. Nawet wwczas, gdy jej uycie jest uzasadnione wolno ci jej uy jedynie pod silnym naciskiem, gdy uycie tej broni jest wielkim zem. Jeeli bdziesz jej strzeg i uywa zgodnie z tym, jak si nauczye, przyniesie ci szczliwo, lecz w innym przypadku doprowadzi do zniszczenia caego wszechwiata. (Mahbharta, 3(35) The War of the Yakas, 172.15-20) 1. Arduna zstpuje na ziemi ze wiata Indry, aby ponownie poczy si z czekajcymi na jego powrt brami Majc zgod boga bogactwa Kubery na przebywanie w jego krlestwie pod jego opiek i pod ochron podlegych mu jakszw i rakszasw, Pandawowie wolni od wszelkich lkw i pokus i w peni nasyceni wrcili do pustelni proroka Arstiseny, aby tam pogry si w jodze i czeka na upragniony moment powrotu Arduny na ziemi. Wizyty skaday im tumy boskich muzykw gandharww i prorokw penych podziwu dla tych wojownikw o charakterach bez skazy, ktrym udao si dotrze na szczyty niedostpnych gr i ktrzy dziki jodze i umartwieniom osignli stan najwyszego spokoju umysu i najwyszej ekstazy. Myl Pandaww skupia si cakowicie na Ardunie, ktry swego czasu na rozkaz Krla Prawa zwiza swe wosy w ciki wze i wyruszy z Lasu Kamjaka w kierunku tych samych niedostpnych gr, aby dotrze do wiata Indry i zdoby bosk bro potrzebn im do pokonania Durjodhany w przewidywanej nieuniknionej braterskiej wojnie. Po przybyciu a tutaj udao im si ponownie znale spokj i szczcie, ktre opuciy ich wraz z Ardun. A wreszcie nadszed upragniony dzie, w ktrym zobaczyli przecinajcy niebo jak byskawica i promieniujcy swym wasnym

174

Mikoajewska

Mahabharata

wiatem rydwan Indry cigniony przez gniade konie powoone przez jego wonic Mataliego i dostrzegli w nim swego brata Ardun ozdobionego girland ze wieych kwiatw, uzbrojonego w nieporwnywaln z niczym bosk bro. Arduna zszed z rydwanu i pokoni si najpierw do stp swemu domowemu kapanowi Dhaumji, a potem najstarszemu bratu Judhiszthirze, pozostaym braciom i swej onie Draupadi. Z kolei Pandawowie z sercami wypenionymi radoci zbliyli si do rydwanu, w ktrym Indra pokona niegdy swych wrogw asurw, ktrzy narodzili si z crki Dakszy Diti, aby powita Mataliego i zapyta go o zdrowie Indry. Arduna obdarowa swych braci i sw on prezentami, ktre otrzyma dla nich od Indry, po czym usiad wrd nich, aby im opowiedzie o tym, jak zdoby od bogw ca ich magiczn wiedz na temat broni, zadawalajc ich swym dziaaniem i sw koncentracj. Nie zdy jednak posun si w swym opowiadaniu zbyt daleko, gdy przerwa je dochodzcy ponownie z przestworzy gony dwik boskiego rydwanu, ktremu towarzyszy akompaniament wszystkich niebiaskich instrumentw, dzwonienie dzwoneczkw i wrzask wszelkiej drapienej i ownej zwierzyny oraz ptactwa i przed oczami Pandaww ukaza si sam krl bogw Indra w otoczeniu boskich muzykw gandharww i boskich nimf apsar, rozwietlajc przestrze swym boskim blaskiem. Krl Prawa wraz ze swymi brami zbliy si do Indry, oddajc mu nalen cze, podczas gdy Arduna pad przed bogiem plackiem na ziemi w penej szacunku pokorze. Widok ten napeni serce Judhiszthiry tak wielk radoci i ekstaz, e ucaowa wosy Indry. Indra rzek: O Krlu Prawa, czc si ponownie ze swym bratem Ardun, zrealizowae cel swej pielgrzymki, w ktrej dotare a do szczytw Himalajw, podczas gdy Arduna przebywajc w niebie, zrealizowa zadanie, ktre mu dae. Przykadajc si bardzo do pracy, zdoby ode mnie pen wiedz na temat wszelkiej broni i we wszystkich trzech wiatach nie ma obecnie nikogo, kto potrafiby go pokona. Wr wic teraz razem ze swymi brami do Lasu Kamjaka, skd swego czasu wysae Ardun na poszukiwanie boskiej broni, gdy wkrtce nadejdzie czas, e odzyskasz utracone panowanie nad ca ziemi. 2. Arduna opowiada swym braciom o swej samotnej walce z wrogami bogw, demonami Niwatakawakami Na prob Judhiszthiry Arduna opowiedzia swym braciom o tym, jak po dotarciu do Himalajw podda si surowym umartwieniom i spotka Indr w przebraniu bramina oraz o tym, jak spotka boga bogw iw, ktry ukaza mu si w swej boskiej

Ksiga III

Opowie 26

175

formie i na jego prob odda mu sw bro Paupat oraz o tym, jak ukazali si przed nim boscy stranicy wiata i obdarowali go sw broni. Arduna opowiada: O bracia, Indra zaprosi mnie, abym uda si za ycia do nieba, gdy czsto oczyszczaem si dziki kpieli w witych brodach i wiczyem si w ascezie i pozna w ten sposb wiat, ktrzy zdobywa si dziki zebranym za ycia zasugom dopiero po mierci. Nakaza mi, abym ponownie podda si surowej ascezie i czeka a przyle po mnie swj boski rydwan powoony przez Mataliego, ktry zabierze mnie wprost do jego krlestwa. Rzekem do Indry: O Indra, obdarz mnie sw ask i zosta mym nauczycielem. Naucz mnie tajnikw wszelkiej istniejcej w trzech wiatach broni. Indra odpowiedzia: O synu, uczyni to, o co mnie prosisz i gdy ju bdziesz w posiadaniu tej wiedzy, dokonasz wielu bohaterskich i okrutnych czynw i w ten sposb zrealizujesz swj cel, ktry ci przywieca, gdy wyruszae w Himalaje . Arduna kontynuowa: O bracia, wkrtce ukaza si przede mn Matali i zabra mnie do nieba Indry, gdzie mieszkaem przez pi lat i gdzie po zoeniu przysigi, e nigdy nie uyj boskiej broni przeciw czowiekowi, zanim nie wyczerpi wszystkich innych znanych mi rodkw, uczyem si jej uycia. Uczyem si te muzyki i taca od mego nauczyciela i przyjaciela Citraseny, poznajc wszystkie sekrety mdroci boskich muzykw gandharww. Skoncentrowany na doskonaleniu mych umiejtnoci yem w krlestwie Indry szczliwy i uhonorowany przez krla bogw, otrzymujc wszystko, czego pragnem, gdy Indra bardzo by z mej koncentracji zadowolony. Gdy opanowaem ju sztuk uycia boskiej broni i zdobyem pewno siebie, Indra rzek do mnie: O synu, cho jeste miertelny, stae si nie do pokonania, gdy w trzech wiatach nie ma nikogo, kto byby ci rwny. Teraz nawet tum bogw nie potrafi pokona ci w bitwie, a c dopiero ludzie, ktrzy nie zdoali wystarczajco udoskonali swej duszy. Jeste zawsze skoncentrowany, mdry, prawdomwny, bramiski i zdobye wadz nad swoimi zmysami. Nauczye si uruchamiania, uniewaniania, zatrzymywania, agodzenia skutku i obrony przed wszelk broni. Nadszed czas, aby zapaci mi za otrzyman nauk, zabijajc moich wrogw danaww Niwatakawakw, ktrych sam nie potrafi pokona. Mieszkaj oni w trudno dostpnym miejscu niedaleko zatoki. Jest ich a trzydzieci milionw i nie rni si miedzy sob ani wygldem, ani si, ani blaskiem.

176

Mikoajewska

Mahabharata

Indra da mi do dyspozycji swj niebiaski rydwan powoony przez Mataliego zaprzony w gniade konie, ozdobi me ciao ozdobami podobnymi do tych, ktre sam nosi, na m gow woy diadem i do mego uku Gandiwy przywiza swoj nie ulegajc zniszczeniu ciciw. Bogowie biorc mnie za Indr i syszc stukot k niebiaskiego rydwanu, zaczli si zaniepokojeni gromadzi i przygotowywa do bitwy. Gdy wyjaniem im, e jestem Ardun i e na rozkaz Indry wyruszam sam jeden na jego rydwanie, aby wyzwa do walki i pokona ich wrogw Niwatakawakw, zaczli mnie wychwala, dodajc mi tym si potrzebnych do zwycistwa. Mwili: O Arduna, jadc na tym wspaniaym niebiaskim rydwanie, na ktrym Indra pokonywa kiedy potne demony, w pojedynk zmiadysz je tak jak kiedy uczyni to Indra. Przyjmij od nas t potn konch Dewadatt bdc darem wd, w ktr d swego czasu sam Indra, podbijajc wiat. Jej dwik pomoe ci pokona demony. I tak zachcany wyruszyem samotnie na boskim rydwanie powoonym przez Mataliego, aby rzuci wyzwanie wrogom bogw. Syszc gosy wychwalajcych mnie staroytnych prorokw, przebyem oceanto potne i gniewne miejsce, gdzie gromadz si wszystkie wodyi dostrzegem z gry miasto Niwatakawakw. Matali sprowadzi natychmiast niebiaski rydwan Indry z przestworzy na suchy kawaek ziemi i pogna konie w kierunku miasta demonw. Gdy danawowie usyszeli podobny do grzmotu huk rydwanu, rozpoznali rydwan Indry i przekonani, e zaatakowa ich sam Indra, pozamykali bramy miasta, przygotowujc si do obrony. Okryem ich miasto, dmc w potn konch Dewadatt, ktrej dwik odbija si potnym echem, wprawiajc w drenie nawet najpotniejsze ywe istoty, wyzywajc demony do walki. Matali widzc, e niezliczony tum danaww uzbrojonych we wszystkie moliwe rodzaje broni zacz si gromadzi gotowy do podjcia walki, osadzi szybko konie, podczas gdy ja napiem mj uk. Gdy tum demonw ruszy z caym impetem w moim kierunku, wypuszczajc ze swych ukw setki tysicy strza, odpowiedziaem bez lku moimi strzaami i wywizaa si wielka bitwa, ktr obserwoway setki prorokw, siddhw i ascetw, wychwalajc mnie w swych melodyjnych recytacjach tak jak kiedy wychwalali Indr podczas jego samotnej walki z demonami. Haas bitewny by tak potny, e setki tysicy wielkich jak gry ryb wyskoczyo z wody wyziewajc natychmiast ducha. Niwatakawakowie otoczyli mnie z wszystkich stron, blokujc drog rydwanowi, atakujc mnie ze swych ukw i ciskajc we mnie swymi buawami i wczniami o trzech ostrzach. Odparem

Ksiga III

Opowie 26

177

ich atak deszczem mych strza, podczas gdy Matali zrcznie manewrowa zaprzonym w dziesi tysicy koni rydwanem. Danawowie padali martwi setkami dosigani przez moje strzay i tratowani przez koskie kopyta i koa rydwanu. Nie zaprzestawali jednak walki, wypeniajc swoj ogromn iloci ca przestrze. Gdy ju prawie traciem nadziej na zwycistwo, dodao mi jej spojrzenie na manewrujcego z wielk zrcznoci komi Mataliego, podczas gdy jemu dodao si patrzenie z podziwem na mnie. Gdy danawowie wznowili swj atak, odparem ich, uywajc przeciw nim broni Brahmy. Gdy ponownie ruszyli do boju, zalewajc mnie sw mnogoci i zasypujc mnie sw broni, uyem przeciw nim pocisku Indry, niszczc doszcztnie ich bro i zabijajc bezbronnych moimi szybkimi strzaami. I cho znowu po odzyskaniu si rewanowali mi si rwnie gstym strumieniem strza, odpieraem ich atak, wzbudzajc tym zachwyt Mataliego. W kocu uyem przeciw nim ostatecznego niszczcego ich bro pocisku i zabiem ich tysice, pokrywajc pole bitewne gr ich trupw skpanych we krwi. Masakrowane przez ze mnie tumy danaww widzc, e ich szeregi coraz bardziej si przerzedzaj, a ich bro traci moc, w ostatnim gecie rozpaczy zaczli ucieka si do czarw. Nagle z wszystkich stron zaczy si na mnie sypa kamienie wielkie jak gry, lecz rozbite na setki kawakw przy pomocy moich szybkich jak byskawica strza, ktre otrzymaem od Indry, wybuchay ogniem i opaday na ziemi tysicem iskier, ktre z kolei gasiem mym wodnym pociskiem. Wwczas nagle zerwa si potny wiatr i lejce si na mnie potoki deszczu oraz wrzaski demonw wypeniy sob ca przestrze midzy niebem a ziemi, pozbawiajc mnie mej koncentracji. Cisnem wwczas w demony wysuszajcym pociskiem, ktrego uycia nauczy mnie Indra i wysuszyem zalewajce mnie wody, a potny wiatr zwyciyem przy pomocy mojego skalnego pocisku. Wwczas danawowie przy pomocy swych czarw zaczli zsya na mnie rne zudzenia, zakrywajc przestrze midzy niebem i ziemi cakowit nieprzeniknion ciemnoci. W tej przeraliwej kompletnej ciemnoci konie stany dba, a Matali wypad z sioda, wypuszczajc z doni zote lejce i nie mogc mnie dostrzec, przeraony wypowiada me imi, pytajc, gdzie jestem. Gdy zobaczyem, e mj wonica straci gow, ogarn mnie straszny lk. Matali rzek cay drc: O Arduna, braem udzia w wielu straszliwych bitwach o eliksir niemiertelnoci, ktre bogowie prowadzili z demonami asurami, lecz nigdy nie straciem orientacji

178

Mikoajewska

Mahabharata

tak jak dzi. Wyglda na to, e dziadek wszechwiata Brahma zarzdzi unicestwienie wszystkich ywych istnie, gdy bitwa, ktr toczymy zapowiada zniszczenie caego wiata. Syszc te ponure sowa Mataliego, opanowaem swj strach i gotowy do uycia oszustwa przeciw oszukaczym mocom danaww rzekem do przeraonego Mataliego: O Matali, pozbd si swego lku, gdy dziki czarodziejskiej mocy zdobytej przeze mnie broni pokonam czary demonw i rozprosz t potn ciemno. Skupiem ca m uwag na myli o dobrze niebian i dziki temu uruchomiem bro, ktra zdezorientowaa mych wrogw, ktrzy jednak natychmiast odpowiedzieli uderzeniem we mnie swoj dezorientujc broni i w ten sposb pojawiajca si dziki mej broni jasno zostaa ponownie poknita przez ciemno, a ziemia coraz bardziej zatapiaa si w oceanie. Na szczcie Matali odzyskawszy orientacj w momencie, gdy pojawia si jasno, dostrzeg pole bitewne i pogna tam konie, umoliwiajc mi zabicie setek danaww, zanim nie straciem ich ponownie z oczu, gdy dziki swym czarom stali si niewidoczni. Nie daem si jednak zniechci i uywajc mej wasnej magii, kontynuowaem bitw i wypuszczajc z mego uku strzay wzmacniane zaklciami, ucinaem gowy niewidzialnych demonw. Pozostali przy yciu danawowie zrozumiawszy, e nie mog si przede mn schowa, stali si nagle widzialni, prbujc szuka schronienia za murami swego miasta. W pocigu za nimi Matali pogna konie w przestworza, chcc omin setki tysicy cia zabitych demonw, ktre pokryway ziemi, uniemoliwiajc ruch rydwanu i wwczas cz demonw rwnie wzniosa si w przestworza, rozpoczynajc bitw powietrzn, podczas gdy inna cz schowaa si w podziemiach i prbowaa powstrzyma ruch rydwanu, apic konie za nogi, a rydwan za koa. Nie zaprzestawaem walki, cho demony unieruchomiy rydwan i obrzucay mnie grami ska i kamieni, grzebic pod nimi mnie i rydwan. Nie mogc si ruszy, przeraziem si, lecz Matali zauway mj strach i krzykn: O Arduna, nie poddawaj si lkowi, gdy wanie nadszed waciwy moment na rzucenie w demony piorunem Indry. Uruchomiem szybko potn bro krla bogw, wypowiadajc odpowiednie zaklcie i olbrzymie jak gry demony poraone piorunem paday na ziemi, obejmujc si nawzajem i ziemia pokryta ich olbrzymimi trupami wygldaa jak pasmo grskie. Matali rozemia si i rzek: O Arduna, nawet bogowie nie potrafi dorwna ci dzielnoci. I tak zakoczya si bitwa, w ktrej zginy tysice asurw, lecz ani ja, ani Matali, ani niebiaski

Ksiga III

Opowie 26

179

rydwan Indry zaprzony w gniade konie nie doznalimy adnego uszczerbku. Tymczasem od strony miasta dochodzi gony lament wdw po zabitych asurach, ktre na dwik powoonego przez Mataliego niebiaskiego rydwanu i stukotu kopyt dziesiciu tysicy koni, pobrzkujc gono zdobicymi ich ciaa klejnotami, choway si ze strachu w swych domostwach zbudowanych ze zota i ozdobionych drogimi kamieniami. Patrzc z zachwytem na to pikne miasto demonw, przewyszajce doskonaoci swej struktury miasto bogw, zapytaem Mataliego, dlaczego nie naley ono do bogw. Matali rzek: O Arduna, to pikne miasto naleao niegdy do bogw, ale bogowie zostali ze wygnani przez Niwatakawakw, ktrzy poddawali si surowym umartwieniom i zdobywszy ask dziadka wszechwiata Brahmy, otrzymali od niego w darze obietnic odebrania tego miasta bogom oraz bycia niezwycionymi w walce z nimi. Indra przeraony tym darem Brahmy uda si do Samo-Stwarzajcego-Si boga Wisznu z prob o rad i pomoc. Wisznu rzek: O Indra, ty sam zniszczysz te demony, ale tylko wwczas, gdy narodzisz si w miertelnym ciele. Matali kontynuowa: O Arduna, w tobie spenia si obietnica Wisznu i dlatego, gdy czas do tego dojrza i pojawie si na szczytach Himalajw, Indra odda ci swoj bro i nauczy ci jak jej uywa. Twym zadaniem jest bowiem zniszczenie wrogw bogw, ktrych sami bogowie nie potrafi pokona . 3. Arduna opowiada swym braciom o swej samotnej walce z wrogami bogw, demonami Paulomami i Kalakejami Arduna kontynuowa: O bracia, w drodze powrotnej do krlestwa Indry zobaczylimy inne wspaniae bogate miasto demonw asurw o nazwie Hiranjapura, unoszce si w powietrzu i otoczone murami nie do zdobycia. Zamieszkiway je pogrone w stanie wiecznej szczliwoci demony zwane Paulomami i Kalakejami. Matali wyjani mi, e rwnie to miasto jest dla bogw nie do zdobycia z powodu daru, ktry demonka Puloma i wielki asura Kalaka otrzymali od Brahmy w zamian za swe surowe umartwienia, ktrym poddawali si w cigu caego tysiclecia bogw. Prosili oni Brahm, aby zapewni ich potomstwu ycie dugie i szczliwie, w czasie ktrego nie bd musieli obawia si ataku ze strony bogw, rakszasw, ww, jakszw i gandharww. Brahma speni ich prob budujc dla nich to wspaniae latajce miasto, ktre omijaj z daleka wszyscy niemiertelni i gdzie ich

180

Mikoajewska

Mahabharata

potomkowie yj wiecznie szczliwi, pozbawieni wszystkich zagroe, zaspakajajc wszystkie swoje zachcianki. Jak poinformowa mnie Matali, miasto to moe zniszczy jedynie miertelny czowiek, gdy przed jego atakiem nie broni go dar Brahmy. Poprosiem wic Mataliego, aby ruszy w kierunku tego miasta, abym mg przy pomocy swej broni zniszczy tych wrogw krla bogw i Matali z ochot speni moj prob. Gdy danawowie odziani w swe kolorowe szaty i klejnoty dostrzegli zbliajcy si boski rydwan, przywdziali natychmiast swe zbroje, dosiedli swych rydwanw i zaatakowali mnie z wielk brawur przy pomocy swych wczni, strza, pociskw, lancetw i wszelkich innych rodzajw broni. Odpowiedziaem deszczem strza i bazujc na sile mej wiedzy, zaburzyem ich orientacj i gdy zdezorientowani danawowie zaczli atakowa si nawzajem, ucinaem im gowy moimi strzaami. Gdy danawowie, ktrzy mogli porusza swym miastem moc swej woli, unieli si z nim dziki swym czarom w przestworza, prbowaem zablokowa im drog. Uciekali przede mn ze swym miastem, chowajc si w podziemiach, w oceanie lub unoszc si w powietrze, lecz ja cigajc je uparcie swymi strzaami, zestrzeliem je w kocu i gdy uszkodzone upado na ziemi, a Matali sprowadzi nasz boski rydwan na ziemi, natychmiast otoczyo nas szedziesit tysicy rydwanw tych walecznych bezkompromisowych asurw, ktrzy odpychani przeze mnie mymi strzaami ozdobionymi pirami spw cofnli si szybko jak fale odpywu, lecz tylko po to, by z now si na mnie natrze i mimo mych strza i pociskw zala mnie sw bezgraniczn mas. Nie mogc ich pokona, poczuem si przygnieciony ciarem tej wielkiej bitwy i opanowa mnie strach. Poczuem si pokonany tak jak wwczas, gdy poszukujc boskiej broni, podjem pojedynek z iw ukrywajcym si pod przebraniem myliwego. Zoyem wic gboki pokon iwie-Rudrze i zawoawszy chwaa ywym istotom, uruchomiam jego bro znan jako Raudra. Natychmiast ukaza si przede mn trzygowy mczyzna o trzech twarzach, dziewiciu oczach i szeciu ramionach, z ktrego wosw bucha pomie, a szyj otaczay wysuwajce swe rozdwojone jzyki we. Widok tej straszliwej broni doda mi otuchy i pokoniwszy si jej napiem ciciw mego uku i wypuciem j w kierunku walecznych danaww. Dziki tej broni pole bitewne wypenio si nagle po brzegi tysicami rnych ywych istot, jeleni, krw, soni, bykw, dzikw, map, ptakw Garudw, jakszw i wielu innych, ktre zaczy zabija zgroma-

Ksiga III

Opowie 26

181

dzonych na polu bitewnym danaww tak jak ja sam zabijaem ich przy pomocy moich strza. W kocu dziki uyciu tej broni wszystkie demony zostay pozbawione ycia, a ich miasto zmiecione z powierzchni ziemi, a na pobojowisku pozostay jedynie tumy paczcych kobiet. Patrzc na pole bitewne pokryte ciaami martwych demonw zabitych mymi strzaami i pogruchotanych przez pocisk Raudr, raz jeszcze pokoniem si iwie, podczas gdy Matali uradowany zwycistwem rzek: O Arduna, niech bdzie tobie chwaa. Dziki swej odwadze, znajomoci tajnikw wszelkiej broni i ascezie dokonae wielkiego bohaterskiego czynu, ktrego nie potrafili dokona sami bogowie! Gdy wrcilimy do krlestwa Indry, Matali opowiedzia o mych bohaterskich czynach i zadowolony ze mnie Indra rzek: O Arduna, zabijajc mych wrogw zapacie mi za wiedz, ktr ode mnie otrzymae. Rozumiejc dziaanie broni i znajc jej tajniki nigdy nie stracisz podczas walki koncentracji i nikt miertelny, czy niemiertelny nie potrafi ci pokona. Judhiszthira majc oparcie w twej sile bdzie mg odzyska sw utracon wadz nad ca ziemi . 4. Mdrzec Narada powstrzymuje Ardun od uruchamiania boskiej broni dla pokazu Arduna zakoczy swe opowiadanie, mwic: O bracia, spdziem w krlestwie Indry pi lat, poznajc tajniki wszelkiej broni, lecz nawet na chwil nie zapomniaem o was i o niezgodzie, ktra wynikna z gry w koci. I nadszed wreszcie upragniony przeze mnie dzie, gdy Indra rzek: O Arduna, nadszed czas twego powrotu na ziemi. Twoi bracia wszystkie swe myli skupiaj na tobie . Judhiszthira rzek: O Arduna, dzikuj dobremu losowi za to, e pozwoli ci zadowoli i zobaczy boga bogw iw z maonk i stranikw wiata w ich boskich formach i za to, e pozwoli ci na poznanie boskiej broni i powrt do nas. Wierz, e z pomoc dobrego losu uda nam si pokona synw krla Dhritarasztry i wygra bogini Ziemi ozdobion girland miast. Pozwl nam teraz zobaczy na wasne oczy t bosk bro, przy pomocy ktrej pokonae bohaterskich Niwatakawakw. Arduna obieca speni prob swego najstarszego brata nazajutrz o brzasku i gdy nadszed poranek skpany w wietle wschodzcego soca, wykona starannie wszystkie oczyszczajce ryty i ubrany w sw zbroj, trzymajc w doniach swj potny uk

182

Mikoajewska

Mahabharata

Gandiw i konch Dewadatt, stan gotowy do zademonstrowania przed swymi brami boskiej broni, ktr zdoby. Nie zdy jednak nawet rozpocz swego pokazu, gdy ziemia zadraa pod jego stopami. Zadra te cay ocean i zaczy pka gry. Zamar wszelki ruch powietrza, zgaso soneczne wiato, a z pamici mdrcw wypyna caa mdro Wed. Wszystkie stworzenia yjce w podziemiach wyszy na powierzchni i drc na caym ciele otoczyy Pandaww ze zoonymi rkami, bagajc Ardun, by nie uruchamia i nie spala ich doszcztnie t straszliw bosk broni. Przed Pandawami zaczli si te gromadzi przeraeni mdrcy, siddhowie, niebianie, jakszowie, rakszasowie, gandharwowie i ptaki, a na niebie ukaza si sam dziadek wszechwiata Brahma, boscy stranicy wiata i bg bogw iwa ze swymi domownikami. Towarzyszy im powiew agodnego wiatru, ktry nis ze sob zapach niebiaskich kwiatw oraz dwiki niebiaskiej muzyki akompaniujcej tacom boskich nimf apsar. Boski mdrzec Narada rzek: O Arduna, zatrzymaj si i nie uruchamiaj boskiej broni! Nie wolno jej uywa wycznie dla pokazu. Nawet wwczas, gdy jej uycie jest uzasadnione, wolno ci jej uy jedynie pod silnym naciskiem, gdy uycie tej broni jest wielkim zem. Jeeli bdziesz jej strzeg i uywa zgodnie z tym, jak si nauczye, przyniesie ci szczliwo, lecz w innym przypadku doprowadzi do zniszczenia caego wszechwiata. Zwracajc si do Judhiszthiry, Narada rzek: O Krlu Prawa, bd cierpliwy, ujrzysz bowiem moc tej broni, gdy Arduna uyje jej podczas bitwy, niszczc ni swego wroga a do korzeni. I posuszny sowu boskiego mdrca Arduna na rozkaz Krla Prawa odstpi od swego zamiaru.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(35) The War of the Yakas, 160-171.

Ksiga III

Opowie 27

183

Opowie 27 Krl Prawa dziki swej prawoci ratuje Bhim z ucisku godnego wa boa
1. Bhima przypomina Krlowi Prawa o obowizku pomszczenia ich krzywdy i ukarania za; 2. Bhima pada ofiar godu potnego wa, ktry jest naprawd jednym z jego praojcw, Nahusz, przekltym przez mdrca Agastj z powodu swej dumy i pogardy dla braminw; 3. Judhiszthira uwalnia Bhim ze zwojw wa dziki swej prawoci; 4. Powrt Pandaww do Lasu Kamjaka i ponowne spotkanie z Kryszn, ktry wychwala prawo Judhiszthiry.

Bhima rzek do trzymajcego go w swych zwojach potnego wa: O wu ... Nie opakuj mego przeznaczenia i nie nad sob pacz. Rozpaczam mylc o moich pozbawionych krlestwa i zmuszonych do ycia na wygnaniu braciach, ktrzy strac energi i orientacj w tych niebezpiecznych Himalajach, gdy dowiedz si, e mnie poare. Oni yj jedynie myl o Prawie i do podejmowania bohaterskich dziaa popycha ich jedynie moja dza posiadania krlestwa. (Mahbharta, 3(36) The Boa, 176.30-35) 1. Bhima przypomina Krlowi Prawa o obowizku pomszczenia ich krzywdy i ukarania za Po powrocie Arduny z nieba Indry na ziemi piciu braci Pandaww spdzio jeszcze cztery lata w grach, zanim ruszyli z powrotem w kierunku Lasu Kamjaka, skd swego czasu wyruszyli na pielgrzymk do witych brodw, koczc j w Himalajach. Pozbawieni wszelkiej dzy, w peni nasyceni i w penym spokoju ducha mieszkali przez te cztery lata na terenie nalecym do boga bogactwa Kubery, cieszc si nawzajem sw obecnoci i radujc wzrok widokiem paacw i terenw zabaw bogw. Jednake, gdy rozpocz si jedenasty rok ich wygnania, Bhima rzek do Krla Prawa: O bracie, nadszed czas, aby wrci myl do tych gupcw poledniego gatunku, ktrzy s sprawcami naszego nieszczcia. Nie zamae danej im obietnicy, e pozostaniesz na wygnaniu i nie bdziesz szuka zemsty przed upywem umwionego czasu, a my wierni tobie i twemu zobowizaniu wyrzeklimy si naszej dumy i oczyciwszy si z dzy i gniewu, osignlimy stan najwyszej ekstazy. Zblia si jednak moment, w ktrym bdziemy musieli opuci te boskie gry i zacz realizowa nasze obowizki. Musimy zacz myle o tym, jak spdzimy trzynasty

184

Mikoajewska

Mahabharata

rok naszego wygnania, podczas ktrego powinnimy y wrd ludzi, bdc nierozpoznawalni dla Durjodhany, gdy rozpoznani przez jego ludzi bdziemy musieli uda si ponownie na trzynacie lat wygnania. Nie wolno nam te zapomina o naszym obowizku pomszczenia naszych krzywd i odzyskania wadzy nad ziemi, gdy jestemy wojownikami i tylko dziki walce o odzyskanie naszego krlestwa bdziemy mogli dokona wielu bohaterskich czynw i zoy wiele ofiar, ktre zadowol bogw. O bracie, skup wic sw myl na mierci swych wrogw i wymierzeniu sprawiedliwoci, gdy to, co oni uczynili jest zem i ukaranie tego za jest nie tylko naszym prywatnym celem, ale rwnie celem bogw. Bogw masz po swej stronie i na rzecz realizacji twego celu nie tylko my zaangaujemy ca nasz moc, lecz rwnie uczyni to Kryszna i jego brat Balarama. Judhiszthira, ktry zna dobrze zasady Prawa i Zysku, nie mg odmwi racji sowom Bhimy i zrozumiawszy, e nadszed odpowiedni moment na rozpoczcie powrotu, okry pobonie gr bdc siedzib boga bogactwa Kubery, aby poegna w ten sposb niebiaskie strumienie i parki oraz jej mieszkacw i rzek: O gro, musz wyruszy w drog, aby wprowadzi w czyn moje przeraliwe uczynki, lecz gdy odzyskam me krlestwo i pozbd si rywali, zanurz si gboko w mej duszy i powrc tutaj, aby oczyci si z mych grzechw przy pomocy surowych umartwie. 2. Bhima pada ofiar godu potnego wa, ktry jest naprawd jednym z jego praojcw, Nahusz, przekltym przez mdrca Agastj z powodu swej dumy i pogardy dla braminw Pandawowie poegnali boskiego mdrca Lomas, ktry suy im jako przewodnik w ich pielgrzymce do witych brodw i ruszyli w dalek drog powrotn w kierunku Lasu Kamjaka, zatrzymujc si po drodze w odwiedzonych ju poprzednio i znanych im witych brodach, niesieni po grach przez syna Bhimy Ghatotkak i innych rakszasw. Dotarli w ten sposb do gry Jamuny, gdzie ma swe rdo wita rzeka Jamuna i gdzie znajduje si supek ofiarny zwany Wiakha, aby tam spdzi dwunasty rok swego wygnania. Pewnego dnia Bhima uda si na polowanie do lasu odwiedzanego przez boskie istoty, z ktrego rozciga si wspaniay widok na Himalaje i gdy dotar do paskowzgrza, gdzie ustrzeli jelenia przy pomocy swej rytualnie oczyszczonej strzay, zobaczy nagle wa boa tak olbrzymiego, e a ciarki przeszy mu po grzbiecie. W wczoga si w grsk szczelin i ca j wypeni zwojami swego tego cielska wysokimi jak wzgrza

Ksiga III

Opowie 27

185

ozdobionego wzorem w ksztacie soca i ksiyca. Wygldajc jak uosobienie samej mierci lub boga koczcego istnienie caego wszechwiata, rozglda si wkoo swymi miedziano-czerwonym oczami i wysuwajc swj rozdwojony jzyk ze swej ogromnej paszczy o czterech jadowitych kach, gronie sycza, groc mierci wszystkiemu, co si do niego zbliy. Poniewa od dawna nic nie jad i by powanie wygodzony, zaatakowa znienacka Bhim, gdy znalaz si w jego zasigu i dziki darowi, ktry niegdy otrzyma, uchwyci mocno w swe wielkie sploty jego ramiona i pozbawi go zmysw, pokonujc w ten sposb Bhim, ktry by niezwyciony i mia si dziesiciu tysicy soni. Po odzyskaniu zmysw Bhima zadziwiony potn si wa zapyta: O najpotniejszy z ww, bd tak uprzejmy i poinformuj mnie, co zamierzasz ze mn teraz zrobi? Dowiedz si, e trzymasz w swych splotach Bhim, brata Krla Prawa. Wytumacz mi, jak ci si udao dokona tego niezwykego czynu i pozbawi mnie si, cho jestem niezwyciony? Czy jeste w posiadaniu jakiej szczeglnej wiedzy lub daru, ktry uzyskae od bogw? Jak to si stao, e mstwo najsilniejszego czowieka jest niczym wobec twej siy. Potny w wysucha uprzejmie sw Bhimy, po czym otoczy go jeszcze jednym ze swych ogromnych zwojw, pozostawiajc mu wolne jedynie jego potne ramiona i rzek: O Bhima, jestem bardzo godny i zaraz ci zjem, dzikujc bogom, e pozwolili mi zowi zwierzyn o ramionach tak potnych jak twoje, ktre zaspokoj mj gd. Dowiedz si, e dziki darowi, ktry otrzymaem, jestem zdolny do pokonania i zjedzenia nawet najpotniejszej istoty, jeeli tak jak ty znajdzie si w mym zasigu o okrelonej porze dnia. Nie zostae bowiem pokonany przez zwykego wa, ktry podlega wycznie prawom swej natury. Jestem naprawd jednym z twoich praojcw, krlem o imieniu Nahusza. Dar pokonywania najpotniejszych otrzymaem od mdrca Agastji, ktrego kltwa zmienia mnie najpierw w tego potnego wa, karzc mnie za moj pogard dla braminw. Gdy bagaam Agastj, aby wyznaczy kres dla swej kltwy, peen wspczucia mdrzec obieca mi, e uwolni si od kltwy, gdy znajdzie si kto na tyle potny, e potrafi zadowoli mnie odpowiedziami na moje pytania. Z kolei peni wspczucia dla mnie bramini rzekli, e jeeli o okrelonej porze dnia w me potne sploty wpadnie kto przewyszajcy mnie i silniejszy ode mnie, natychmiast straci przytomno. Czekajc cierpliwie na mego wyzwoliciela, yj w tym ziemskim piekle i popeniam te moje niegodziwe uczynki.

186

Mikoajewska

Mahabharata

Bhima rzek: O wielki wu, nie wini za moje nieszczcie ani ciebie, ani samego siebie. Nie ma we mnie gniewu, gdy wiem, e nie od czowieka zaley jego szczcie lub nieszczcie i e nie mona odwrci wyrokw losu moc wasnych uczynkw. Wobec wyrokw losu ludzkie cele s bezsilne. Popatrz na mnie, cho jestem najsilniejszy z silnych, trafiem na ciebie i zostaem nagle zredukowany do roli twego poywienia. Nie opakuj wic mego przeznaczenia i nie nad sob pacz. Rozpaczam, mylc o moich pozbawionych krlestwa i zmuszonych do ycia na wygnaniu braciach, ktrzy strac energi i orientacj w tych niebezpiecznych Himalajach, gdy dowiedz si, e mnie poare. Oni yj jedynie myl o Prawie i do podejmowania bohaterskich dziaa popycha ich jedynie moja dza posiadania krlestwa. Pacz, mylc o mej matce tsknicej za powrotem swych synw, ktrzy zgodnie z jej marzeniami powinni by najlepsi z najlepszych. Gdy zgin poarty przez ciebie, wszystkie te jej pragnienia pozostan niespenione. Jake czyni to j bezbronn. 3. Judhiszthira uwalnia Bhim ze zwojw wa dziki swej prawoci W czasie, gdy Bhima wypowiada swe sowa skierowane do trzymajcego go w swych potnych splotach wa, Judhiszthira zacz dostrzega zowrbne znaki, ktre mciy mu w gowie, zapowiadajc nieszczcie. Niebo na poudniu pokryo si czerwieni i z poudnia doszo go wycie samicy szakala. Jednooki, poruszajcy si na jednej apie i machajcy jednym skrzydem, skrzeczcy nieprzyjemnie aspekt za przygotowywa si do plucia krwi w kierunku soca. Z poudnia zacz wia porywczy, gorcy i piaszczysty wiatr, niosc ze sob wrzaski zwierzyny i ptactwa. Czarny kruk kraka: O krlu, spiesz si, spiesz. Jego prawe rami drao, serce dygotao, kurcz chwyci jego lew stop, a lewe oko pulsowao krwi. Czujc, e nadchodzi wielkie nieszczcie i nie mogc nigdzie znale Bhimy, poprosi Ardun, aby strzeg Draupadi, a swych braci bliniakw Nakul i Sahadew postawi na stray braminw i sam jeden w towarzystwie swego domowego kapana Dhaumji wyruszy na poszukiwanie Bhimy. Gdy mija po drodze rne pustelnie, dostrzega poamane drzewa, wyrane znaki jego niedawnej obecnoci. Kierujc si tymi znakami, dodar wkrtce do grskiej jaskini i zobaczy swego brata Bhim unieruchomionego przez potne sploty ogromnego wa. Krl Prawa rzek: O Bhima, jak to si stao, e popade w tak wielkie nieszczcie? Kim jest ten w boa wielki jak gra? Gdy Bhima opowiedzia bratu, co si wydarzyo, Krl Prawa zwracajc

Ksiga III

Opowie 27

187

si do wa, rzek: O wu, wyjanij mi prosz, kim jeste. Czy jeste naprawd wem, czy te w tym ciele ukrywa si bg lub demon? Powiedz mi, jak ci zadowoli i skoni do tego, aby wypuci mego brata ze swego straszliwego ucisku? W odpowiedzia: O Krlu Prawa, jestem krlem i mdrcem o imieniu Nahusza, ktry pozna ca mdro Wed, twoim odlegym przodkiem. Dowiedz si, e dziki skadanym przeze mnie ofiarom, umartwieniom, studiowaniu Wed, samokontroli i dzielnoci zdobyem kiedy wadz nad caym wszechwiatem. Moja wadza i dominacja wypenia mnie jednak zbyt wielk dum i zaburzya mi rozum. Przekonany o swej bezkarnoci zaczem obraa braminw i w kocu wywoaem gniew mdrca Agastji. To przez niego zostaem przeklty i przemieniony w tego podego wa. Bdc wem, nie mog wypuci twego brata dobrowolnie, gdy jestem godny i musz zaspokoi mj gd. Jest tylko jeden sposb, aby go uratowa. Musisz zadowoli mnie sw odpowiedzi na moje pytania i uwolni mnie od kltwy, pozwalajc mi wrci do mej dawnej formy. Judhiszthira rzek: O wu, pytaj. W rzek: O krlu, powiedz mi wic kto jest braminem i jaka wiedza wyrnia bramina? Judhiszthira odpowiedzia: O wu, braminem jest ten, w ktrym mieszka prawdomwno, szczodro, cierpliwo, odpowiednie zachowanie, agodno, samokontrola i wspczucie. Wyrnia go znajomo najwyszego Brahmana, ktra siga poza rnic midzy szczciem i nieszczciem i po zdobyciu tej wiedzy nie odczuwa si ju ani smutku ani radoci. W rzek: O krlu, twoja odpowied nie zadowala mnie, gdy prawdomwno i znajomo Brahmana mog charakteryzowa czowieka bez wzgldu na to, do ktrej z czterech kast przynaley. Nie wyrniaj wic bramina. Nawet szudra moe by prawdomwny, agodny, tolerancyjny, wyrzekajcy si przemocy i peen wspczucia. Powiadasz ponadto, e znajomo Brahmana siga poza rnic midzy szczciem i nieszczciem, ale skoro nie istnieje taka rzecz, ktra byaby wolna od szczcia lub nieszczcia, przeto jak moe istnie o niej wiedza? Judhiszthira odpowiedzia: O wu, szudra moe posiada cechy bramina, lecz bramin nie moe posiada cech szudry. Ten, kto urodzi si szudr nie musi bowiem koniecznie by szudr jak i ten, ktry urodzi si braminem, nie musi koniecznie by braminem. Braminem jest ten, w ktrym zamieszkaj cechy bramina. Wtpisz ponadto w istnienie wiedzy sigajcej poza rnic midzy szczciem i nieszczciem, gdy wtpisz w

188

Mikoajewska

Mahabharata

istnienie takiej rzeczy, ktra byaby wolna od szczcia i nieszczcia. Dowiedz si przeto, e tak jak midzy zimnem i gorcem istnieje co, co nie jest ani zimnem ani gorcem, tak samo moe istnie co, w czym nie ma ani szczcia ani nieszczcia. W rzek: O krlu, twa odpowied cigle nie w peni mnie zadowala, bo skoro twierdzisz, e o czyjej bramiskoci decyduje zachowanie, przeto twierdzisz, e zanim nie ujawni si zachowanie, urodzenie si w danej kacie nie ma znaczenia. Krl Prawa odpowiedzia: O mdry wu, urodzenie ma znaczenie. Problem polega na tym, e nie jest atwo okreli, kto z kogo si narodzi, gdy kasty mieszaj si i kady mczyzna moe spodzi dziecko z dowoln kobiet. I dlatego zachowanie jest gwnym czynnikiem decydujcym o tym, czy kto jest braminem. Dlatego zreszt braminw nazywa si podwjnie narodzonymi, gdy rodz si ponownie jako bramini po zdobyciu wiedzy Wed . W rzek: O krlu, twe odpowiedzi przekonay mnie, e posiadasz gbok wiedz. Powiedz mi wic, jak mog uwolni si od mego ciaa, wrci do nieba i nie zje twego brata Bhimy? Na pytanie wa, mdry Krl Prawa odpowiedzia pytaniem: O mdry wu, poniewa sam znasz doskonale mdro Wed, powiedz mi wic, jakie dziaania prowadz najwysz ciek? W odpowiedzia: O krlu, niebo zdobywa ten, kto obdarowuje tych, ktrzy na to zasuguj, wypowiada uprzejme sowa, mwi prawd i unika zadawania innym blu. Judhiszthira zapyta: O mdry wu, powiedz mi, ktre z tych dziaa jest waniejsze: obdarowywanie, mwienie prawdy, unikanie zadawania innym blu, czy uprzejmo? W odpowiedzia: O krlu, dowiedz si, e jest to zmienne i zaley od wagi skutkw tych dziaa. Judhiszthira zapyta: O mdry wu, wyjanij mi teraz, w jaki sposb los ucielenionej duszy po mierci jej ciaa zaley od skutkw jej dziaa za ycia? W odpowiedzia: O krlu, po mierci ciaa przed ucielenion dusz otwieraj si trzy moliwoci zalenie od skutkw jej dziaa: ponowne narodziny w ciele czowieka, przebywanie w niebie lub ponowne narodziny w ciele zwierzcia. Dusza ucieleniona w czowieku cnotliwym zdobywa niebo poprzez niestrudzone akty dobroczynnoci i podejmowanie dziaa wynikajcych z intencji nie zadawania blu, podczas gdy dusza ucieleniona w czowieku, ktry jest we wadzy dzy i gniewu, pozostaje nienasycony i skonny do ranienia innych, narodzi si ponownie w wiecie zwierzcym. Jednake kada dusza

Ksiga III

Opowie 27

189

ucieleniona w zwierzciu moe po mierci odrodzi si ponownie w formie ludzkiej. Nawet wicej, dusze ucielenione w krowie, koniu mog odrodzi si po mierci w formie bstwa. ywa istota, ktra dziaa, ma przed sob te trzy moliwoci i chcc i najwysz ciek szuka dla siebie oparcia w rytuaach. W kadym ze swych kolejnych narodzin ucieleniona dusza podejmuje dziaania i szuka owocu, ktrego dowiadcza po mierci, gdy oddziela si od ciaa i gdy w swych ponownych narodzinach czy si ponownie z ciaem, przynosi do wiata ywych istot swe szczeglne cechy. Judhiszthira zapyta: O wu, powiedz mi jak to si dzieje, e doznania takie jak dwik, dotyk, kolor, smak i zapach nie rozpraszaj przebywajcej w ciele duszy? W odpowiedzia: O krlu, gdy substancja duchowa opanowuje ciao, uywa jego wadz umysowych zgodnie z ich natur. Wadzami umysowymi ciaa s postrzeganie, wiadomo i umys i one kieruj doznaniami duszy. Ucieleniona dusza po porzuceniu swego wasnego pola bada jeden po drugim przedmioty zmysowe, uywajc umysu, ktry skupia si na symbolicznej reprezentacji dowolnego przedmiotu dostpnego zmysom, cho nie potrafi postrzega ich wszystkich razem bez rnicy i jest zdolny do skupienia si w danym momencie tylko na jednym zmysowym przedmiocie. Dusza, ktra mieszka midzy brwiami, korzysta rwnie w rnym stopniu z posiadanej przez ni wiadomoci rnych substancji i faktyczne jej doznanie nastpuje dopiero po zadziaaniu tej wiadomoci. Judhiszthira zapyta: O mdry wu, pom mi pozna natur duszy i powiedz mi dokadnie, jaka jest rnica midzy umysem i wiadomoci? W odpowiedzia: O krlu, od momentu szoku poczenia duszy z materi, ktry rozpocz stwarzanie wiata, wiadomo poda za nakazami duszy. wiadomo faktycznie ma swe rdo w duszy, lecz gdy dusza zastanawia si nad wyborem dziaania, szuka dla siebie przewodnika w wiadomoci, ktra jest wolna od wpywu trzech elementw skadowych wszystkich rzeczy materialnych, ktrymi s sattwa (jasno-czysto), radas (namitno-energia), tamas (inercja) i ktre cakowicie ujarzmiaj umys. O krlu, ty sam jeste owiecony w tej sprawie. Powiedz mi wic, jakie jest twoje zdanie? Judhiszthira odpowiedzia: O mdry wu, zdobye pen wiedz Wed, dlaczego wic pytasz mnie o zdanie? Wyjanij mi raczej, jak to moliwe, e bdc tak owiecon dusz, stracie rozeznanie i znalaze si tutaj uwiziony w ciele wa?

190

Mikoajewska

Mahabharata

W odpowiedzia: O krlu, to bogactwo zalepia czowieka. Kady, kto yje w zbytnim samozadowoleniu, traci w kocu rozum. Upoio mnie zrodzone z posiadanej wadzy pomieszanie i upadem, cho byem w peni owiecony, o czym mogem ci teraz pouczy. Spenie swoje zadanie. Rozmowa z twoj dobr dusz w peni mnie zadowolia, uwalniajc mnie od kltwy i pozwalajc mi opuci ciao tego wa boa, w ktrym zostaa uwiziona moja dusza. Dowiedz si, e kiedy, gdy jedziem niebiaskim rydwanem po niebie byem tak pijany od samo-zachwytu nad moj wspaniaoci, e nie mylaem o nikim innym poza sob i zmusiem braminw, bogw i wszystkich innych obywateli wszechwiata do pacenia mi podatkw. Samym swym spojrzeniem redukowaem wszystkich do zera. Zmuszaem boskich prorokw do noszenia mej lektyki i w kocu ten wystpek sprowadzi na mnie moje nieszczcie, gdy kopnem mdrca Agastj, gdy z wielkim wysikiem dwiga m lektyk. Rozgniewany mdrzec krzykn: O gupcze, narodzisz si na ziemi jako w! Natychmiast opady z mego ciaa wszystkie zdobice mnie klejnoty, a ja sam wypadem z lektyki, przybierajc form, w ktrej mnie wanie widzisz. Przeraony zawoaem: O braminie, wybacz mi m ignorancj i prosz ci ustal warunki, w ktrych zostan uwolniony od twej kltwy. Agastja patrzc na mnie ze wspczuciem, rzek: O krlu, od mej kltwy uwolni ci Judhiszthira Pandawa, Krl Prawa, gdy nadejdzie czas, e ze owoce twej straszliwej arogancji i siy si wyczerpi i twe dziaanie zacznie przynosi dobre owoce. Sprowokowaem ci do rozmowy na temat bramiskoci i docierania do najwyszego Brahmana, bo jestem zadziwiony si i moc ascezy. To prawdomwno, samokontrola, umartwianie si, dyscyplina, unikanie sprawiania blu i nieprzerwana dobroczynno s rodkami prowadzcymi do wielkoci, a nie urodzenie. O krlu, niech bdzie ci chwaa! Uciskaj twojego brata Bhim, ktry jest wolny i bez adnego uszczerbku na zdrowiu. Opuszczam bowiem ciao poykajcego swe ofiary wa i udaj si wprost do nieba. Po wypowiedzeniu tych sw Nahusza zrzuci z siebie swe ciao wa i przybrawszy niebiask form uda si do nieba, podczas gdy Judhiszthira w towarzystwie swego brata Bhimy oraz domowego kapana wrci do pustelni, gdzie czekali na niego jego trzej pozostali bracia i Draupadi otoczeni przez wielu braminw i opowiedzia im o caym wydarzeniu. Wysuchawszy caego opowiadania od pocztku do koca, bramini skrytykowali brawur Bhimy, namawiajc go do tego, aby si jej wyrzek.

Ksiga III

Opowie 27

191

4. Powrt Pandaww do Lasu Kamjaka i ponowne spotkanie z Kryszn, ktry wychwala prawo Judhiszthiry Tymczasem nadesza pora deszczowa, przynoszc ulg po letnich upaach i zalewajc ziemi rzekami wody, oczycia j z wszelkiego kurzu. Gdy nadesza jesie, Pandawowie ruszyli z powrotem w kierunku Lasu Kamjaka i gdy wreszcie tam dotarli, powitay ich tumy czekajcych na ich powrt ascetw i braminw. Wkrtce przyby tam take sam Kryszna w towarzystwie swej ony. Kryszna rzek do Judhiszthiry: O krlu, prawo, ktr osiga si dziki ascezie jest waniejsza od zdobycia krlestwa, gdy dziki prawoci wygrywa si zarwno ten wiat za ycia, jak i niebo po mierci. Sw prawo zdobye dziki temu, e najpierw uczye si mdroci Wed i wiczye w dotrzymywaniu przysig, a nastpnie postpujc zgodnie z porzdkiem kasty magnatw, poznae ca sztuk wojenn, zdobye majtek i powtrzye wszystkie staroytne ofiary. Nie potrafisz znale przyjemnoci w prostactwie, nie kierujesz si w swym postpowaniu dz i nigdy nie zszede ze cieki Prawa dla Zysku. Z samej swej natury jeste wic Krlem Prawoci. Po zdobyciu krlestwa, bogactwa i wygody najwiksz rado czerpae z bycia odpowiedzialnym, wiernym, skromnym, mylcym o pozostawieniu potomstwa, cierpliwym, wytrwaym w osiganiu spokoju umysu i dotrzymywaniu wiary. Kt inny byby w stanie wytrzyma patrzenie na ten straszny triumf dzy i przemocy, ktry zredukowa Draupadi do roli niewolnicy, bez chwycenia za miecz. Ze swymi cechami charakteru niedugo odzyskasz to, co stracie i bdziesz mg znowu dostarczy prawdziwej ochrony swemu ludowi. Gdy upynie trzynacie lat twego wygnania i wypeni si to, do czego si zobowizae, podejmujc po raz drugi gr w koci z Durjodhan, zjednoczymy wszystkie nasze siy przeciw twym wrogom. Jeste teraz silniejszy ni poprzednio, bo jest z tob Arduna, ktry uda si do nieba i wrci na ziemi po zdobyciu boskiej broni, stajc si wojownikiem bogw. Gdy skoczy si twoja tuczka, oczyszczony dziki swej pielgrzymce z gniewu i za musisz bez ukrytego alu wrci do Hastinapury. Judhiszthira rzek: O Kryszna, ty jeste nasz ucieczk. Gdy nadejdzie waciwy czas, dokonasz wielu bohaterskich czynw, a my, gdy minie trzynacie lat naszego wygnania, znowu si z tob poczymy.

192

Mikoajewska

Mahabharata

Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(36) The Boa, 173-178, 3(37) The Session with Mrkadeya, 179-180.

Ksiga III

Opowie 28

193

Opowie 28 O obrotach Koa Czasu

1. O upadku czowieka i transmigracji duszy; 2. O karmie (dziaaniu) i jej wpywie na ycie czowieka po mierci; 3. O pierwszym podwjnie narodzonym braminie; 4. O najwyszej ekstazie ostatecznego wyzwolenia; 5. O pierwszestwie krla na ziemi nadawanym mu przez braminw; 6. O potopie i arce Manu; 7. O Krysznie, Staroytnej Osobie i przyczynie wszystkich przyczyn; 8. O maych i wielkich Eonach; 9. O nocy Brahmy i pochanianiu wszechwiata przez ocean; 10. O Nieskrpowanym Duchu (Brahmanie), ktrego prawdziwej formy nikt nie zna, ktry przenika do caego wszechwiata i z ktrego ciaa, po obudzeniu si Brahmy, zostanie zbudowany nowy wszechwiat; 11. O przejciu od starego do nowego wielkiego Eonu dziki dziaaniom kolejnej inkarnacji boga Wisznu o imieniu Kalki.

Na tym mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie o kolejnych obrotach Koa Czasu, ktre obserwowa na wasne oczy, dziki temu, e mia dar dugiego ycia i mg sam zadecydowa o godzinie swej mierci. Rzek: O Krlu Prawa, opowiedziaem ci, jaka jest przeszo i nieuchronna przyszo ziemi i wszechwiata. Nie zaprztaj wic sobie zbytnio gowy myl o tym, co jest nieuchronne. Prawo Czasu dotyczy tak samo ludzi jak i bogw i nie mona si przed nim obroni. Nie wtp te w moje sowa, gdy w ten sposb zboczysz ze cieki Prawa, ktr kroczysz. Pamitaj o tym, e urodzie si w potnej i sawnej dynastii krlewskiej i skoncentruj si na swych dziaaniach, ktre powiniene wykona. Nigdy nie wtp w suszno cieki Prawa, gdy podanie t ciek jest drog prowadzc do pomnaania szczliwoci zarwno za ycia jak po mierci. (Mahbharta, 3(37) The Session with Mrkadeya, 189 passim)

1. O upadku czowieka i transmigracji duszy Pandawowie wrcili do Lasu Kamjaka, aby spdzi tam do koca dwunasty rok swego wygnania. Przyby tam rwnie wielki asceta i mdrzec Markandeja, potomek synnego rodu Bhrigu, ktry dziki darowi dugiego ycia spdzi na ziemi wiele tysicy lat, dowiadczajc bezporednio obrotw Koa Czasu w jego powtarzajcych si cyklach niszczenia i tworzenia wszechwiata. Wszyscy obecni powitali go z wielkimi honorami i Kryszna poprosi go, aby opowiedzia im wszystkim o rnych wydarzeniach z przeszoci. Do jego proby doczy si rwnie przybyy tam boski mdrzec Narada oraz Krl Prawa, ktry rzek:

194

Mikoajewska

Mahabharata

O wielki proroku i znawco Brahmana, opowiedz nam o duszy, ktra nawet po opuszczeniu ciaa cigle dowiadcza skutkw swych dokonanych za ycia czynw, pozostajc z nimi poczona. Wyjanij nam, gdzie dziaania przebywaj po mierci czowieka? Czy nale one do tego wiata, czy te id za czowiekiem do pomiertnego wiata? Czy bg rwnie dziaa? Markandeja odpowiedzia: O Krlu Prawa, sam wiesz wszystko, co naley wiedzie i zadajc mi te pytania, prosisz mnie o ustanowienie doktryny. Posuchaj wic, co mam do powiedzenia o tym, jak to si dzieje, e czowiek znajduje szczcie i nieszczcie za ycia i po mierci. Jak doskonale wiesz, Pan Stworzenia stworzy na pocztku niepokalanie czyste ciaa, nigdy nie schodzce ze cieki Prawa, aby moga si w nie wcieli dusza. Tym staroytnym ludziom o doskonaych ciaach nigdy nie brakowao si i zdecydowania. Nie amali nigdy swych przysig, zawsze mwili prawd, bdc sami jak dziadek wszechwiata Brahma. Poruszali si o swobodnie midzy niebem a ziemi moc wasnej woli. Umierali, kiedy chcieli i yli, kiedy chcieli, nie napotykajc adnych przeszkd. Byli wolni od blu i wszelkiego przymusu i w peni nasyceni. Dostrzegali midzy sob tumy bogw, prorokw o wielkich duszach i cae Prawo. Potrafili kontrolowa swoje zmysy i nie wiedzieli, co to zawi. Jednake wraz z upywem czasu ludzie zaczli ogranicza si do poruszania si wycznie po ziemi i wkrtce zaczli pada ofiar nienasyconej dzy i gniewu. Gdy zniewolio ich nienasycenie i dezorientacja, opucili ich bogowie. Podzili grzech i zo, stajc si w swym przyszym wcieleniu zwierztami, cierpic katusze wszystkich moliwych rodzajw transmigracji i smac si w piekle. Ich pragnienia, plany i wiedza pozostaway niezrealizowane i z atwoci podali ofiar wszelkiego rodzaju lkw. Rozsiewajc ziarno swych podych uczynkw, zbierali w plonie swj udzia w ndzy. W rezultacie swych przeraliwych uczynkw i utraty wiary zaczli rodzi si w niskiej kacie, niszczeni przez choroby, grzech, brak owiecenia i krtkie ycie. 2. O karmie (dziaaniu) i jej wpywie na ycie czowieka po mierci Mdrzec Markandeja kontynuowa: O Krlu Prawa, losy czowieka po mierci zale od jego dziaa (karmy) wykonanych podczas ycia na ziemi. Czowiek, uywajc swego stworzonego przez boga ciaa, wykonuje wiele dobrych i zych dziaa. Na

Ksiga III

Opowie 28

195

koniec ycia porzuca zuyte ciao i natychmiast odradza si w nowym onie. Jego poprzednie dziaania, owocujc, podaj jednak za nim jak cie i determinuj jego przyszy dobry lub zy los. Ludzie, ktrym brak zrozumienia, s przekonani, e ten, kto umar nie jest naznaczony przez adne dobre lub ze znaki determinujce jego przyszy los. Jednake czowiek, ktry posiad zrozumienie, wie, e ci, ktrzy narodzili si z czystego ona, praktykowali umartwienia, studiowali mdro Wed, dotrzymywali przysig, mwili prawd, byli posuszni swemu nauczycielowi, rozwijali dobre nawyki, wybaczali, kontrolowali swe zmysy i mieli szacunek do samych siebie, s naznaczeni szlachetnymi znakami i narodz si ponownie ze szlachetnego ona. Kontrolujc swe zmysy, zdobywaj nad sob kontrol. Ich czysto chroni ich przed chorob i nie napotykaj w swym dziaaniu przeszkd, bo s wolni od lku przed represjami. Dziki swej wiedzy poznaj zarwno sw dusz jak i Najwyszego Pana. Rodzc si ponownie na tym wiecie odpowiednio do swych przeszych uczynkw, zdobywaj ostatecznie niebo. To, co czowiek zdobywa zaley od losu, przypadku i jego wasnych dziaa. Niektrzy ludzie znajduj to, co najlepsze za ycia, inni po mierci, jeszcze inni zarwno za ycia i po mierci, a jeszcze inni nie znajduj tego wcale. Ci, ktrzy ciesz si za ycia wielkim bogactwem, najwiksze szczcie zdobywaj za ycia, podczas gdy ci, ktry umartwiaj si, studiuj Wedy, kontroluj swe zmysy i pomagaj innym, zdobywaj szczcie po mierci. Z kolei ci, ktrzy krocz uparcie ciek Prawa, zdobywajc bogactwo i on zgodnie z Prawem i przestrzegajc rytw, zaznaj szczcia zarwno za ycia, jak i po mierci. Ci natomiast, ktrzy nie zdobywaj wiedzy, nie rozdzielaj darw, nie umartwiaj si i nie maj dzieci, nie znajd szczcia ani za ycia, ani po mierci. S te tacy, ktrzy dziki wasnym czynom zdobd najwysze niebo, gdzie przebywaj najlepsi. Oni dziki boskiej mocy i kontroli nad swym ciaem przekraczaj sw si i ambicj i po zdobyciu wiedzy na temat bogw dokonuj wielkich bohaterskich czynw i zadowalaj bogw sw gotowoci do ascezy i samokontroli, a prorokw i praojcw zadawalaj odpowiednimi rytami. 3. O pierwszym podwjnie narodzonym braminie Gdy mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie, Judhiszthira poprosi go, aby opowiedzia im o braminie, ktry jako pierwszy sta si podwjnie narodzonym, rozpoczynajc

196

Mikoajewska

Mahabharata

tradycj zdobywania bramiskoci przez tych, ktrzy urodzili si w kacie bramiskiej w procesie podwjnego rodzenia si. Mdrzec Markandeja rzek: O krlu, w dawnych czasach y potny krlewicz Haihajw. Pewnego dnia ten przystojny magnat i nastpca tronu uda si na polowanie i przypadkowo postrzeli pustelnika ubranego w skr czarnej antylopy. Przeraony swym czynem i peen alu do siebie stan przed obliczem starszyzny Haihajw i opowiedzia im o tym, co si wydarzyo. Przygnbiona tymi zymi wieciami starszyzna, chcc pozna imi owego przypadkowo postrzelonego pustelnika, udaa si do pustelni mdrca Tarksji i po oddaniu nalenych mu honorw rzeka: O pustelniku, nie zasugujemy na tw gocinno, gdy zabrudza nas zo postrzelenia bramina. Pustelnik odpowiedzia: O Haihajowie, opowiedzcie mi, jak doszo do tego, e bramin ten zosta zabity i wskacie mi, gdzie jest jego ciao? Haihajowie opowiedzieli o tym, co si wydarzyo, lecz nie potrafili odnale ciaa zabitego bramina, co wprawiao ich w wielkie zakopotanie i powodowao, e czuli si jak we nie. Wwczas pustelnik i mdrzec Tarksja rzek: O Haihajowie, spjrzcie na mojego syna, ktry synie z mocy swej ascezy. Czy przypadkiem nie o nim mwicie, mylc, e zosta zabity? Haihajowie spojrzeli na jego syna i zdziwieni wykrzyknli: O braminie, sta si cud! Twj syn wyglda faktycznie tak jak zabity bramin, lecz on yje, cho widzielimy, jak lea martwy! Prorok Tarksja rzek: O szlachetni Haihajowie, mier nie ma wadzy nad tymi, ktrzy tak jak my nie maj lku przed mierci, gdy nie potrafi nawet pomyle faszu, nigdy nie schodz ze cieki Prawa, rozmawiaj jedynie o dobrych uczynkach braminw, karmi i obmywaj stopy swoich goci, zaspakajaj potrzeby tych, ktrzy od nich zale i s pod opiek szlachetnych wojownikw. Pozbdcie si wszelkiej zawici i odejdcie std wszyscy razem i bdcie wolni od lku, e zgrzeszylicie. Szlachetni Haihajowie odpowiedzieli: O wielki mdrcu, niech tak si stanie i po oddaniu pustelnikowi nalenych mu honorw, powrcili na swoj ziemi. 4. O najwyszej ekstazie ostatecznego wyzwolenia Bramin Markandeja kontynuowa: O Judhiszthira, mdrzec Tarksja syn z wielkiej mdroci i chcia si dowiedzie, jak drog powinien i, aby wyzwoli si od koniecznoci podlegania procesowi wiecznej migracji dusz. Pewnego dnia ujrza bogini Saraswati, ktra sprawuje opiek nad

Ksiga III

Opowie 28

197

uczeniem si i zapyta: O bogini, wyjanij mi, prosz, czym charakteryzuje si czowiek uchodzcy na ziemi za najlepszego i jakie dziaania powinien on podejmowa, aby nie zbacza ze cieki Prawa. Wyjanij mi, prosz, jak mam wdrowa po tym wiecie bez namitnoci? Bogini Saraswati odpowiedziaa: O braminie, miejsce wrd niemiertelnych zdobywaj ci, ktrzy praktykuj Brahmana (modlitw), oddaj si studiowaniu Wed i skoncentrowani, rytualnie czyci, wychwalani przez ulotne boskie nimfy apsary, siedz na brzegu piknych, poronitych kwiatem lotosu penych ryb jeziorek i witych brodw, poszukujc boskiej ekstazy. Niebo zdobywaj te ci, ktrzy daj w darze krowy, a ci, ktrzy daj w darze woa, zdobywaj wiat soca. Kto oferuje gociowi miejsce do spania, zdobywa wiat ksiyca, a kto daje zoto, zdobywa niemiertelno. Ci, ktrzy daj w darze mleczn krow rodzc zdrowe cielta, bd przebywa w niebie tyle lat, ile wosw maj na swym ciele, a ci, ktrzy oferuj woa pocigowego zdolnego do cignicia puga, silnego i zdolnego do noszenia uprzy, bd przebywa w niebie dziesi razy duej. Jednake ci, ktrzy skadaj ofiar do ognia przez siedem lat i dotrzymuj swych przysig, oczyszcz swym dziaaniem nie tylko siebie, ale take siedem przeszych i przyszych pokole. Mdrzec Tarksja rzek: O bogini, pragn skada ofiar do ognia, naucz mnie wic tej ofiary, gdy to jest cieka, ktr chc kroczy. Jakich powinienem dotrzyma przysig? Bogini Saraswati rzeka: O braminie, ofiary do ognia nie moe skada kto, kto nie umy rk, kto nie zna Wed i nie zdoby wiedzy, gdy bogowie odczuwajcy gd daj czystoci i nie chc przyj posiku od niewierzcego i nieczystego. Jedynie kapan, ktry jest rotrija moe skada ofiar do ognia i spoywa resztki z tej ofiary. Dostaje si on do aromatycznego wiata krw i oglda wiat Najwyszego Boga. Bogini Saraswati kontynuowaa: O braminie, ja sama narodziam si podczas rytuau skadania ofiary do ognia, aby rozprasza wtpliwoci, ktre maj kapani. Bramin Tarksja rzek: O bogini, nie ma kobiety rwnej tobie. Bije od ciebie blask, jak od samej bogini dobrobytu Lakszmi, a twe niebiaskie ciao jest przepikne. W tobie zawiera si caa mdro bogw. Bogini Saraswati rzeka: O braminie, urosam dziki niezliczonej iloci darw ofiarowanych mi podczas rnych rytw. To one uczyniy mnie pikn. To czowiek dziki swym darom tryumfuje w formie boskiej piknoci i mdroci takiej jak moja.

198

Mikoajewska

Mahabharata

Mdrzec Tarksja rzek: O bogini, biorc pod uwag najwysze dobro, ktre asceta prbuje osign, wytumacz mi ow najwysz ekstaz ostatecznego wyzwolenia, ktr zapewnia sobie prawdziwy mdrzec. Bogini Saraswati rzeka: O braminie, mdrcy, ktry znaj Wedy, dotrzymuj przysig, skadaj dary i uprawiaj jog, s oddani owemu synnemu Staroytnemu Duchowi, ktry zajmuje miejsce ponad wszystkim i osignwszy to miejsce, znajd tam pene wyzwolenie. Tam stoi krysztaowo czyste i promieniujce drzewo trzcinowe o tysicu gazi, z ktrego korzeni wypywaj w gr i w d wspaniae strumienie sodkiej wody, a wielkie rzeki ziarna, plackw, misa i warzyw zanurzonych w gstym mleku z ryem pyn midzy jego gaziami . 5. O pierwszestwie krla na ziemi nadawanym mu przez braminw Nastpnie Judhiszthira zapyta mdrca Markandej, ktry wiedzia wszystko, czy pozycja krla na ziemi jest rwna pozycji krla bogw Indry w niebie i czy bramini uznaj pierwszestwo ziemskiego krla na ziemi. Markandeja rzek: O Judhiszthira, posuchaj jak na to pytanie odpowiedzia prorok Sanatkumara. W odlegych czasach y na ziemi krl o imieniu Wainja, ktry aspirujc do zdobycia krlewskiego namaszczenia, patronowa wielkiej Ofierze Konia. Gdy usysza o tym staroytny mdrzec Atri, zacz rozmyla nad tym, czy powinien uczestniczy w tej krlewskiej sesji ofiarnej. Rzek do swej ony: O droga ono, chciabym uda si na sesj ofiarn krla Wainji, aby zosta hojnie obdarowany przez tego krlewskiego patrona braminw, gdy im szybciej uda mi si zdoby bogactwo, tym szybciej bd mg obdzieli nim tych, ktrzy ode mnie zale i po spenieniu w ten sposb mego obowizku uda si do lasu, aby mc podda si surowej ascezie i rozwija dalej moje duchowe cnoty. ona Atriego popara gorco jego myl, twierdzc, e takiego postpowania od niego oczekuje. Atri rzek: O ono, przyznam szczerze, e wahaem si dugo, czy uda si na t sesj ofiarn, bo zamierzajcy tam by mdrzec Gautama wychwala co prawda przede mn prawo krla Wainji i jego przywizanie do Prawdy, lecz rwnoczenie poinformowa mnie, e pewni bramini, ktrzy bd tam obecni, nienawidz mnie. Jestem przekonany, e tym braminom moje choby najgbsze sowa o Prawie, Zysku i Przyjemnoci, ktre chciabym wygosi

Ksiga III

Opowie 28

199

podczas tej ofiary, wydadz si puste i pozbawione znaczenia. Twj entuzjazm przekona mnie jednak, e pomimo mych obaw powinienem wyruszy do paacu krla Wainji i uczestniczy w patronowanej przez niego sesji ofiarnej. Krl z ca pewnoci obdaruje mnie krowami i bogactwem, umoliwiajc mi w ten sposb udanie si do lasu i wiczenie si w ascezie. Atri uda si wic na teren ofiarny i rzek do krla Wainji: O krlu krlw, ty jeste pierwszy wrd wszystkich krlw na ziemi. Ciebie wychwalaj tumy ascetw, gdy nikt nie zna Prawa rwnie dobrze jak ty. Pochwalne sowa Atriego rozgnieway bramina Gautam, ktry zawoa: O Atri, chyba stracie rozum, skoro miesz mwi w ten sposb. Czyby zapomnia, e bramini uznaj za pierwszego wrd krlw krla bogw Indr. Atri odpowiedzia: O braminie, to nie ja, lecz ty stracie rozum. Krl Wainja zaspakaja potrzeby i sprawuje opiek nad swymi poddanymi na ziemi tak jak Indra czyni to w niebie. Mdrzec Gautama rzek: O Atri, ty wstrtny cyniku, zestarzae si i mwisz jak dziecko. To nie znajomo Najwyszego Prawa przez ciebie przemawia, lecz twj wasny interes. Przypochlebiasz si krlowi Wainji, gdy przyszede na jego sesj ofiarn, aby zdoby bogactwo! Wok sprzeczajcych si mdrcw zacz si wkrtce gromadzi tum przybyych na sesj ofiarn pustelnikw, ktrzy zaczli szemra midzy sob, pytajc, o co chodzi tym dwm rozgniewanym mdrcom, ktrzy krzycz na siebie nawzajem i siej niezgod. Mdrzec Gautama rzek do szemrajcego tumu: O bramini, przyczyn naszej sprzeczki jest to, e wielki prorok Atri owiadczy, e krl Wainja zaspakaja potrzeby i sprawuje opiek nad swymi poddanymi na ziemi tak jak Indra czyni to w niebie, a ja mam, co do tego wtpliwoci. Zaniepokojony tymi wtpliwociami tum mdrcw uda si do proroka i ascety o imieniu Sanatkumara z prob o ich rozwianie. Prorok Sanatkumara rzek: O prorocy, w osobie krla bramisko i rycersko uzupeniaj si nawzajem. Jest on zarwno Indr, jak i mdrcem ukrnauczycielem demonwi Brihaspatimnauczycielem bogw. Jest on rwnie Pradapatim. Jest on wadc, suwerenem, magnatem, panem ziemi i obroc ludzi. Jest Najwyszym Prawem i Panem dla swych podwadnych. Kt majcy tyle tytuw nie zasugiwaby na najwyszy szacunek? To krla nazywa si staroytnym onem, z ktrego rodzi si wiat, pogromc wroga, zwycizc, tym, ktry prowadzi swj lud do nieba. Bdc wadc zarwno zwyciskim jak i dzikim i

200

Mikoajewska

Mahabharata

gniewnym, potrafi przetrwa najgorsz wojn jako obroca Prawdy i Prawa. To prorocy z lku przed bezprawiem oddali wadz w jego rce. Tak jak soce rozprasza swoj wspaniaoci ciemnoci na niebie tak krl rozprasza na ziemi bezprawie. O zwierzchnictwie krla mwi wite pisma, a wic racj mia Atri, ktry wychwala jego pierwszestwo na ziemi. Krl Wainja zadowolony, e prorok Sanatkumara przyzna racje wychwalajcym go sowom mdrca Atriego, rzek: O Atri, wielki mdrcu, musz obdarowa ci wielkim bogactwem, gdy sdz, e jeste wszechwiedzcy. Mwic, e jestem pierwszym wrd krlw, rwnym krlowi bogw, powiedziae Prawd. Przyjmij wic ode mnie tysic modych niewolnic ubranych w bogate szaty i zoto warte setki milionw. Asceta Atri przyj w rytualny sposb oferowane mu dary i powrci do swego domu, aby odda zdobyte bogactwo zalenym od niego synom, a samemu pozosta wiernym swym przysigom i uda si do lasu, aby podda si tam surowej ascezie. 6. O potopie i arce Manu Judhiszthira rzek: O Markandeja, wielki mdrcu, opowiedz nam teraz o uczynkach Manu. Mdrzec Markandeja rzek: O Judhiszthira, potny prorok Manu o blasku rwnym Pradapatiemu by synem boga soca Wiwaswata. Swym majestatem i ascez przewyszy nawet swego ojca i dziadka. Przez dziesi tysicy lat sta on na jednej nodze z ramionami wzniesionymi ku grze i gow pochylon, powstrzymujc si od jednego mrugnicia. Pewnego dnia, gdy sta tak gboko pogrony w umartwieniach, okrywszy swe ramiona mokr kor i zwizawszy wosy w ciki wze, na brzeg rzeki Wirini podpyna maa rybka i rzeka do niego: O mj panie, obro mnie przed godem drapienych ryb. Jestem niewielk rybk i jak wiesz tak ju zostao zarzdzone, e due ryby zjadaj mae. Uwolnij mnie od zalewajcego mnie potopu strachu. Chojnie odwdzicz ci si za twj dobry uczynek. Przepeniony wspczuciem prorok Manu uchwyci rybk w donie i woy j do wypenionego wod soja, po czym troszczy si o ni i darzy j uczuciem jak wasnego syna. Wkrtce z maej rybki wyrosa wielka ryba, ktra nie miecia si ju duej w soiku. Rzeka: O mj panie, urosam. Znajd dla mnie, prosz, jakie inne lepsze miejsce. Manu wyj wic ryb ze soika i wrzuci j do jeziorka, troszczc si o ni przez dugie lata tak jak poprzednio. Wkrtce ryba tak bardzo urosa, e nie miecia si ju

Ksiga III

Opowie 28

201

duej w jeziorku. Rzeka: O mj panie, znowu urosam. Jeeli nie masz nic przeciwko temu, to zanie mnie, prosz, do rzeki Ganges, ktra jest krlow rzek. I Manu bez chwili wahania speni jej yczenie. Ryba jednake cigle rosa, wypeniajc sob cay Ganges. Rzeka: O mj panie, znowu urosam. Miej nade mn lito i zanie mnie, prosz, do oceanu. Prorok Manu bez wahania speni prob ryby i mimo e odczuwa jej ciar, czerpa przyjemno z jej zapachu i dotyku. Gdy ryba znalaza si w oceanie, rzeka z umiechem: O mj panie, nadszed czas na odpacenie ci za ochron, ktrej mi dostarczye. Posuchaj uwanie, co ci powiem i uczy dokadnie to, co ci karz, gdy wkrtce nadejdzie czas oczyszczania wiata i zniszczone zostanie wszystko, co ywe. Zbuduj bardzo solidn ark, umocuj do niej potny sznur i schowaj si do niej razem z siedmioma staroytnymi mdrcami i nasionami wszystkich ywych istot. Po zaadowaniu arki czekaj na mnie. Na pewno przybd i poznasz mnie po moim rogu. Nie wtp w suszno moich sw i uczy tak jak mwi. Prorok Manu rzek: O rybo, py spokojnie w gb oceanu. Uczyni to, co mi karzesz. Posuszny sowom ryby Manu zbudowa wspania ark, zebra nasiona wszystkich ywych istnie i skupi swe myli na rybie, ktra wkrtce tak jak obiecaa, wielka jak gra, wyonia si z wd i Manu rozpozna j po rogu zdobicym jej gow. Ryba umiecia ptl potnego umocowanego do arki sznura na swym rogu i z wielk si i szybkoci pocigna j w kierunku penego oceanu rozszalaego od huraganu. Nie byo ju wwczas ani ziemi, ani adnych punktw w przestrzeni, gdy wszystko byo wod. I gdy cay wszechwiat zosta pokonany przez potop, arka z siedmioma staroytnymi mdrcami, Manu i nasionami wszystkich ywych istnie dziki wielkiej rybie utrzymywaa si wci na powierzchni wd. Ryba niestrudzenie cigna ark po oceanie przez wiele lat, a w kocu dotara do szczytw Himalajw i miejc si, rzeka: O mj panie, przycumuj szybko swoj ark do szczytu Himalajw. Manu natychmiast uczyni to, co poradzia mu ryba i od tego momentu najwyszy szczyt w Himalajach nazywa si Cum. Gdy Manu i siedmiu staroytnych mdrcw bezpiecznie stanli na szczycie Himalajw, ryba przybraa nagle posta boskiej istoty i patrzc na nich bez mrugnicia okiem, rzeka: O Manu, jestem dziadkiem wszechwiata Brahm. Przybrawszy posta ryby uratowaem ci od zagady. Stwrz teraz na nowo wszystkie ywe stworzenia, bogw, asurw, ludzi i wszystkie wiaty. Dziki mej asce oraz dziki temu, e podczas twych umartwie zamanifestuj

202

Mikoajewska

Mahabharata

si przed tob zasady waciwego postpowania, tworzc ywe istoty, nie popenisz bdu. Po wypowiedzeniu tych sw Brahma znikn, a Manu zapragn stworzy ponownie ywe istoty. Poniewa nie by pewien, jak je stworzy, poddawa si surowym umartwieniom i w kocu dziki swym ascetycznym praktykom stworzy ywe istoty bez popeniania pomyek. 7. O Krysznie, Staroytnej Osobie i przyczynie wszystkich przyczyn Krl Prawa rzek: O Markandeja, wielki pustelniku, yjesz ju na wiecie wiele tysicy lat i bye wiadkiem koca wielu tysicy wielkich Eonw. Nikt w caym wszechwiecie nie y tak dugo jak ty, za wyjtkiem Brahmy. W momencie rozpadu wiata, gdy znikaj otaczajce ziemi przestworza wraz z zamieszkujcymi je bogami i demonami, ty jeden dotrzymujesz towarzystwa Brahmie. Gdy znika soce, ksiyc, ogie, wiatr, niebo i ziemia i ze wszechwiata pozostaje jedynie bezgraniczny ocean, ty jeden pozostajesz przy yciu, aby wychwala Brahm, Pana wszystkich ywych istot, ktry pogra we nie, siedzc na swym lotosowym tronie. Gdy rozpad zrealizuje si do koca, dziadek wszechwiata Brahma ponownie budzi si, a tym obserwujesz, jak po usuniciu wd i ponownym wypenieniu przestrzeni powietrzem zostaj ponownie stworzone ywe istoty we waciwym im hierarchicznym porzdku. To dziki darowi Brahmy twoje ciao nie starzeje si i nie umiera. O najlepszy z braminw, widziae wszystko, co si kiedykolwiek wydarzyo. Wyjanij wic nam, jakie s przyczyny wszystkiego, gdy ty jeden dowiadczye wszystkiego wiele razy i w caym wszechwiecie nie istnieje nic, czego by nie zna. Prorok Markandeja rzek: O Krlu Prawa, opowiem ci o tym, o co mnie prosisz, lecz pozwl mi najpierw zoy pokon Krysznie, Samo-Stwarzajcemu-Si, Staroytnej Osobie, ktra jest niezniszczalna i trwajca wiecznie. To Kryszna o podunych oczach, ubrany w te szaty znakuje elementy i jest tym, co powoduje stwarzanie wszechwiata. On sam nie zosta nigdy stworzony i jest przyczyn wszystkich innych przyczyn. On jest tym cudem, ktrego nie potrafi poj adna wyobrania, najwyszym rodkiem oczyszczania wiata z zanieczyszcze bdcych skutkami popenionego za, ktry nie ma ani pocztku, ani koca. On jest wszystkim, co istnieje i pozostaje niezniszczalne, cho nawet bogowie nie znaj prawdziwej formy tej Najwyszej Osoby.

Ksiga III

Opowie 28

203

8. O maych i wielkich Eonach I po oddaniu honorw Krysznie, prorok Markandeja opowiedzia, co nastpuje: O Judhiszthira, po zakoczeniu jednego wielkiego Eonu nastpuje nowy wielki Eon rozpoczynajcy si zotym wiekiem zwanym kritajuga, ktry trwa przez cztery tysice lat, bdc poprzedzony przez trwajcy czterysta lat wit i koczcy si trwajcym czterysta lat zmierzchem. Nastpujca po nim tretajuga trwa tylko trzy tysice lat, a jej wit i zmierzch trwaj trzysta lat. Dwapara trwa dwa tysice lat, a jej wit i zmierzch trwaj dwiecie lat, a nastpujca po niej kalijuga trwa jedynie tysic lat, podczas gdy jej wit i zmierzch trwaj sto lat. Gdy kalijuga dobiega koca cay proces zaczyna si od pocztku i pojawia si znowu kritajuga. Jeden cykl czterech maych eonw-jug tworzy razem trwajcy dwanacie tysicy lat wielki Eon, a tysic wielkich Eonw tworzy razem Dzie Brahmy. Pod koniec duego Eonu, podczas kalijugi, wszyscy ludzie odchodz od Prawdy. Ju nie bramini, lecz ich substytuty wykonuj rytuay ofiarne, rozdaj dary i praktykuj dotrzymywanie przysig. Bramini wykonuj prace sucych, a sucy gromadz bogactwo i zachowuj si jak magnaci. Bramini trac sw bramisko, zaniedbujc modlitw, ofiar i studiowanie Wed i jedz to, co niedozwolone, podczas gdy sucy zaczynaj si modli. Krlowie uprawiaj opart na faszu polityk, rozmnaajc zo i tonc w kamstwie. adna kasta nie poda ciek wasnego Prawa, lecz wykonuje dziaania innej kasty. Ludzie yj krtko i uciekaj z wiosek do miast, zaprzestajc uprawy ziemi. Takie odwrcenie naturalnego porzdku zapowiada zniszczenie. Gdy zblia si koniec duego Eonu liczba ywych istot niepomiernie wzrasta, produkujc straszny swd, gdy kobiety pozbawione wszelkich moralnych zasad miesicami oddaj si miosnym igraszkom. Pola staj si nieuytkami, a na skrzyowaniach wyj szakale. Krowy przestaj dawa mleko, a drzewa przestaj rodzi kwiaty i owoce. Bramini przyjmuj dary nawet od tych krlw, ktrzy zabrudzili si grzechem zabjstwa bramina i faszywego oskarenia, opanowanych przez dz i bezrozumnie pysznicych si swym prawem do pldrowania ziemi. Gowy rodzin z lku przed podatkami zaczynaj kra i udawa pustelnikw. Ludzie z prnoci nosz dugie wosy i paznokcie. Studiujcy Wedy odstpuj od Prawdy i dni dbr materialnych zaczynaj pi alkohol, spa z onami swych nauczycieli i rajfurzy

204

Mikoajewska

Mahabharata

swym ciaem i krwi. W kocu prawdziwe pustelnie opanowane przez tych oszustw cakowicie znikaj z powierzchni ziemi. Na zakoczenie wielkiego Eonu Indra przestaje la deszczem i adne z posianych ziaren nie wyrasta. Nic zgodnego z Prawem nie jest w stanie przetrwa i cho rodz si istoty podajce ciek Prawa, szybko umieraj. Prawe mylenie degeneruje si, a zo rozkwita. Prawo sabnie, a bezprawie ronie w si. Prawi yj krtko i uboej, podczas gdy ajdacy yj dugo i pawi si w bogactwie, realizujc swe cele przy pomocy bezprawnych rodkw, posugujc si oszustwem i naduywajc zaufania. Zarwno drapiene ptaki i zwierzta jak i zwierzyna owna chowaj si w parkach i witych miejscach. Siedmioletnie dziewczynki zostaj matkami, a dwunastoletni chopcy ojcami. Modzi maj nawyki starych, starzy zachowuj si jak dzieci, a kobiety cudzoo. 9. O nocy Brahmy i pochanianiu wszechwiata przez ocean Mdrzec Markandeja kontynuowa: O Judhiszthira, gdy minie tysic wielkich Eonw, ktre stanowi cznie jeden dzie Brahmy, Brahma zapada w sen i rozpoczyna si noc Brahmy, podczas ktrej ycie zaczyna zblia si ku kocowi, a osignie ostateczny kres. Na ziemi pojawia si trwajca wiele lat susza. Siedem ostrych soc wysusza ca wod z oceanw i rzek i spala na popi ca rolinno, otwierajc drog dla Ognia Unicestwienia, ktry rozupuje ziemi ma dwoje i wdziera si do podziemi, budzc przeraenie wrd bogw, danaww i jakszw. Ogie doszcztnie wypala cay podziemny wiat ww jak i wszystko to, co znajduje si na powierzchni ziemi, pochaniajc rwnie zamieszkujcych przestworza bogw, asurw, gandharww, jakszw i rakszasw. Wwczas na niebie ukazuj si potne chmury o przeraliwych ksztatach i na rozkaz Brahmy rozptuje si potna ulewa, ktra zatapia wszystko. Potne masy wody, zalewajc potopem ca ziemi, gasz zy, przeraliwy i siejcy panik ogie. Te ogromne chmury popychane przez Nieskrpowanego Ducha (Brahmana) przez dwanacie lat opadaj strumieniami deszczu, podnoszc wody oceanu i powodujc zapadanie si gr i ziemi, a do momentu, gdy wreszcie potny huragan rozpdzi chmury i Brahma, budzc si ze snu na swym Lotusie Pocztku, poknie w potny huragan.

Ksiga III

Opowie 28

205

10. O Nieskrpowanym Duchu (Brahmanie), ktrego prawdziwej formy nikt nie zna, ktry przenika do caego wszechwiata i z ktrego ciaa, po obudzeniu si Brahmy, zostanie zbudowany nowy wszechwiat. Mdrzec Markandeja kontynuowa: O Judhiszthira, na wasnej skrze dowiadczyem grozy koca wszystkiego, gdy sam jeden pozostaem przy yciu i w grobowym nastroju bkaem si po tej zdewastowanej masie niczego pokrytej oceanem. Pywajc po tym opustoszaym totalnym oceanie i nie dostrzegajc wok adnych znakw ycia, odczuwaem przeraliwy strach. Cho czuem si bardzo zmczony, nie mogem nigdzie znale miejsca, gdzie mgbym odpocz i musiaem pyn dalej. Nagle na tej wodnej pustyni ze zdumieniem zobaczyem rozoyste drzewo banianowe, a na jednej z rozlegych gazi dostrzegem siedzce w koysce ludzkie dziecko o twarzy jasnej jak ksiyc i lotosowych oczach. Widok ten wprawi mnie rwnoczenie w zachwyt i zdumienie. Nie dowierzajc wasnym zmysom, pomylaem: Jak to ludzkie dziecko moe si tutaj znajdowa, skoro cay wiat przesta istnie? Cho znam ca przeszo, teraniejszo i przyszo i praktykuj Brahmana (modlitw), nie potrafiem zrozumie obecnoci tego dziecka o skrze w kolorze kukurydzianych kwiatw, z piersi ozdobion lokiem riwatsa, ktry jest znakiem Kryszny. Dziecko to wydao mi si miejscem, w ktrym mieszka sama bogini dobrobytu Lakszmi i zapragnem tam wej. Ludzkie dziecko rzeko do mnie: O dobry pustelniku, wiem, e jeste bardzo zmczony pywaniem po tym totalnym oceanie i od dawna szukasz miejsca, w ktrym mgby odpocz. Wejd we mnie i odpocznij wewntrz mego ciaa tak dugo, jak sobie yczysz. I gdy dziecko otworzyo usta, poczuem si bardzo zmczony moim dugim yciem i ludzkim stanem i przeniosem si bezwolnie ywcem do wntrza jego ciaa. I gdy tam si znalazem, ujrzaem tam cay wszechwiat razem z ziemi pokryt grami, lasami, krlestwami, miastami i niezliczonymi rzekami. Gdy wdrowaem wewntrz ciaa Nieskrpowanego Ducha (Brahmana) widziaem ocean peen ryb i pere, bdcy miejscem spoczynku dla wszystkich wd, niebo owietlane przez soce i ksiyc i Himalaje ozdobione bogactwem swych mineraw. Widziaem braminw ofiarujcych som, magnatw troszczcych si o bezpieczestwo wszystkich kast, orzcy ziemi lud i sucych posusznych braminom jak i wszystkie inne ywe istoty, ktre zwyky zamieszkiwa zniszczony obecnie wszechwiat.

206

Mikoajewska

Mahabharata

Widziaem bogw i ich krla Indr, gandharww, apsary, oraz demony jak i innych wrogw bogw. Wszystko to, co widziaem poprzednio w istniejcym wszechwiecie, widziaem obecnie wewntrz ciaa tego dziecka, w ktrym si znalazem. Mieszkajc wewntrz jego ciaa przez sto lat, ywiem si wycznie owocami, medytowaem i wdrowaam, odwiedzajc wszystkie jego cztery czci i nie mogc znale kresu jego przepastnego ciaa. Nie znajdujc kresu tego Nieskrpowanego Ducha (Brahmana), zaczem we waciwy sposb zarwno w swym umyle jak i swymi uczynkami prosi go o ask poznania go. I pojawiajcy si nagle z nikd porywisty wiatr wyrzuci mnie na zewntrz jego ust i znowu zobaczyem go jak przybrawszy form ludzkiego dziecka naznaczonego lokiem riwatsa, siedzia w koysce, chowajc wewntrz swego ciaa cay wszechwiat. I to rozsiewajce wok blask, ubrane w te szaty, ozdobione lokiem riwatsa ludzkie dziecko zapytao mnie, z trudem powstrzymujc miech: O pustelniku, czy wypocze dobrze wewntrz mego ciaa? I gdy on to mwi, obdarzy mnie zdolnoci widzenia wyzwolonej duszy, ktra zdobya samowiadomo. Wziem w donie jego delikatne, doskonale uformowane dziecinne stopy i z pokor pochyliem ku nim gow. Dowiadczywszy nieograniczonej potgi tego nie posiadajcego granic boga, staem przed nim ze zoonymi pobonie domi. W tym bogu o lotosowych oczach dostrzegem dusz, ktra wrcia do swego pierwotnego stanu. Rzekem: O bogu, pozwl mi pozna ciebie i tw bosk moc. Wewntrz twego ciaa widziaem wszystkie wiaty i wszystkie ywe istoty. Pozwolie mi to zobaczy i zachowa pami tego wszystkiego, co tam widziaem, biegajc we wszystkich czterech kierunkach. Wytumacz mi, dlaczego przebywasz tutaj w samym centrum zniszczenia, przybrawszy form ludzkiego dziecka? Dlaczego po pokniciu caego wszechwiata schowae go wewntrz swego ciaa, pozwalajc mu tam przetrwa? Powiedz mi, na co czekasz tutaj na tym totalnym pustkowiu. U ciebie szukam nauki o Brahmanie (Nieskrpowanym Duchu) takim, jaki on naprawd jest, lecz to, co pozwolie mi zobaczy przekracza moje moliwoci zrozumienia. Bg odpowiedzia: O wielki mdrcu, nikt nie zna mnie takim, jakim naprawd jestem i nawet bogowie nie znaj mojej prawdziwej formy. Zobaczye mnie w mojej obecnej formie, bo we mnie szukasz obrony, jeste oddany swym przodkom i jeste dowiadczony w praktykowaniu Brahmana (modlitwy). Z mioci do ciebie ujawni ci sposb, w jaki tworz ten wiat.

Ksiga III

Opowie 28

207

Dowiedz si wic, e wody, ktre widzisz, nazywaj si naras, a ja jestem Narajan, czyli tym, ktrego miejsce jest w wodach i tym, ktry porusza wodami i ode mnie bior one swe imi. To ja zarwno tworz jak i niszcz wszystkie ywe istoty. To ja jestem Brahm, Indr, Jam, iw, Som i Kajap Pradapatim. To ja jestem Zapadniajcym wiat, Rozdzielajcym Rnice i Skadajcym Ofiar. Ogie jest mymi ustami, ziemia moimi stopami, soce i ksiyc moimi oczami, niebo i strony wiata s moim ciaem, a wiatr yje w moim nosie. Me ciao wyznacza teren ofiarny, na ktrym mdrcy znajcy Wedy czcz mnie przy pomocy setek ofiarnych rytw, ktre powtarzaj po mnie, gdy ja wykonaem je po raz pierwszy. Na ziemi czcz mnie zarwno pragncy zdoby niebo krlowie, pierwsi wrd magnatw jak i posplstwo. Spoczywajc na wu eszy, utrzymuj na powierzchni ziemi udekorowan grami Meru i Mandar otoczon przez cztery oceany. W jednej z mych inkarnacji przybrawszy form odyca, dziki mej sile wycignem j tonc z wd. Przybierajc posta podwodnego ognia, wypijam niespokojne wody, aby je ponownie wyrzuci na zewntrz. Bramini s moimi ustami, magnateria moimi ramionami, plebs przylega do moich ud, a suba dzieli ze mn moje stopy. Wszystkie cztery Wedy ze mnie powstay i do mnie wracaj. Asceci szukajcy wyzwolenia, ktrzy uwolnili si od dzy, gniewu, nienawici, przywizania i wszelkiego za, yjcy w stanie trudnej do wyobraenia czystoci, poznajcy sw dusz zawsze medytuj nade mn i czekaj na mnie. Jestem wiatem, mierci, socem i wiatrem Unicestwienia. Gwiezdne formy, ktre widzisz na niebie s formami, ktre przybieram. Kopalnie klejnotw s moim ubraniem, ocean moim oem, przestrze moim domem. Dowiedz si rwnie, e zarwno dza, gniew, rado, lk, zagubienie jak i nagroda pynca z wykonania przydzielonych dziaa, prawdomwnoci, obdarowywania, umartwiania si i nie ranienia, s formami, ktre przybieram. Mj nakaz porusza bowiem wszystkim, co posiada ciao, gdy ciaa nie dziaaj zgodnie z wasn wol, lecz zgodnie ze swym umysem, ktry kontroluj. O proroku, dowiedz si, e jestem ow najwiksz nagrod, ktrej poszukuj bramini, studiujc Wedy, skadajc ofiary i wiczc si w opanowywaniu swego gniewu. Jestem najwyszym celem ludzi dobrych uczynkw, drog wybieran przez jogw. Stwarzam sam siebie, gdy Prawo marnieje, a bezprawie ronie w si i gdy na wiecie rozprzestrzeniaj si czynice zo demony, stajc si nie do pokonania przez bogw, rodz si na ziemi w ludzkim ciele i przywracam rwnowag.

208

Mikoajewska

Mahabharata

Dziki mojej magii zarwno stwarzam ywe istoty i wszystko inne jak i je niszcz. A gdy nadchodzi czas na dziaanie, stwarzam sam siebie, przybierajc ludzk form, aby utrzyma we wszechwiecie rozpadajce si rnice. W czasie kritajugi moim kolorem jest biay, podczas tretajugi ty, podczas dwaparajugi czerwony i w czasie kalijugi czarny. A gdy zblia si Czas Koca, przebieram straszliw form niszczcego wszystko Czasu i niszcz cay wszechwiat cznie z wszystkimi ywymi istotami. Wiedz, e jestem mieszkajc we wszystkim uniwersaln dusz. Jestem wszechobecnym suwerenem, rdem szczcia w kadym z trzech wiatw. Jestem Wisznu wykonujcym trzy wielkie kroki. To ja wprowadzam w ruch Koo Czasu, bdc tym bezforemnym, ktry przynosi spokj wszystkim ywym istotom i czyni to, co jest najlepsze dla wszystkich trzech wiatw. O braminie, cho przenikam cakowicie do wntrza kadej ywej istoty, pozostaj dla nich tajemnic i nikt mnie nie zna. Pamitaj, e kada niewygoda, ktrej dowiadczye, bdc wewntrz mojego ciaa, jest drog prowadzc do wikszego szczcia. I cokolwiek widziae wewntrz mego ciaa, nie jest niczym innym jak mn samym tam umieszczonym. Dziadek wszechwiata jest poow mego ciaa, a ja jestem tym, ktrego zw Narajan uzbrojonym w konch, dysk i maczug. Jako dusza wszechwiata i Przodek Wszystkich wiatw pi podczas penego obrotu tysica Eonw. W tym czasie, cho nie jestem dzieckiem, siedz tutaj przybrawszy form dziecka, czekajc na obudzenie si Brahmy. O Markandeja, zawsze byem z ciebie zadowolony i dlatego przybrawszy form Brahmy obdarowaem ci dugim yciem. Nie mogc dostrzec wszechwiata, gdy zatopi go totalny ocean, bye przeraony. Wiedziaem o tym i pokazaem ci wszechwiat. Gdy wszede do wntrza mego ciaa, zobaczye tam wszystkie trzy wiaty kipice yciem i bye zdumiony, nie mogc tego rozumie. Wypluem ci wic szybko z mych ust, aby wyjani ci, kim jestem w mych wasnych sowach, bez wzgldu na to jak trudny jestem do poznania zarwno dla bogw jak i demonw asurw. O wielki proroku, wdruj ze spokojem wewntrz mego ciaa i czekaj a obudzi si ze snu Brahma. Gdy on, dziadek wszechwiata, obudzi si, ja sam stworz z mego wasnego ciaa przestrze, ziemi, wiato, wiatr i wszystko inne. I po wypowiedzeniu tych sw w zadziwiajcy bg, ktry ukaza mi si po zniszczeniu wszechwiata jako dziecko, w ktrego ciele ukrywa si cay wszechwiat, znikn, pozostawiajc mnie z nadziej na ponowne pojawienie si tych wszystkich rnorodnych ywych istnie.

Ksiga III

Opowie 28

209

Koczc swe opowiadanie mdrzec Markandeja rzek: O Krlu Prawa, opowiedziaem ci o tym cudzie, ktrego dowiadczyem podczas Unicestwienia. Dowiedz si, e ten bg, ktrego widziaem podczas potopu w formie ludzkiego dziecka jest tu obecny w formie twego sprzymierzeca i przyjaciela Kryszny. Dziki darowi otrzymanemu od tego boga zachowuj pami, mimo mojego bardzo dugiego ycia. To Kryszna, ktry zdaje si tu siedzie dla rozrywki, jest Pierwotn Osob, Czowiekiem, wszechobecnym Panem, niewyobraalnym Nieskrpowanym Duchem (Brahmanem). To on jest tym, ktry zapadnia, utrzymuje i niszczy wszechwiat. Ten pastuch (Gowinda) ozdobiony lokiem riwatsa jest suwerennym Panem wszystkich Pradapatich. Gdy tylko go ujrzaem, wrcia do mnie caa pami. To on jest tym nienarodzonym bogiem pocztku. On jest Wisznu. On jest Czowiekiem w tej szacie. On jest ojcem i matk wszystkich ywych stworze. U niego szukajcie obrony, gdy on jest w stanie jej wam udzieli. 11. O przejciu od starego do nowego wielkiego Eonu dziki dziaaniom kolejnej inkarnacji boga Wisznu o imieniu Kalki Po oddaniu Krysznie nalenych mu honorw Judhiszthira pyta dalej mdrca Markandej o przyszo wszechwiata zbudowanego na suwerennoci Kryszny. Judhiszthira rzek: O wielki mdrcu, wspomniae o niszczeniu wszechwiata podczas kalijugi, ktra jest kocow epok kadego wielkiego Eonu. Pragn dowiedzie si czego wicej o tym wieku schyku. Co pozostaje we wszechwiecie, gdy cay porzdek miesza si? Czy po zakoczeniu obecnego wielkiego Eonu pojawi si nowy Eon rozpoczynajc si od zotego wieku kritajugi? Markandeja rzek: O Judhiszthira, posuchaj, co mam ci do powiedzenia o przyszoci wszystkich trzech wiatw. Podczas kritajugi dziaaniem czowieka kieruje Prawo silne we wszystkich swoich czterech czciach i nie zanieczyszczone przez przebiego lub jakie trudnoci. Podczas tretajugi Prawo traci jedn ze swych czterech czci, a podczas dwaparajugi traci dwie. Podczas kalijugi z ludmi pozostaje tylko jedna z czterech czci Prawa, a pozostae trzy czci s zanieczyszczone bezprawiem. Z kadym kolejnym wiekiem zmniejsza si o jedn czwart ludzkie mstwo, mdro i sia i w kadej z czterech kast ronie w si hipokryzja i udawanie. Zmniejsza si rwnie uczciwo tych, ktrzy uchodz za uczonych, a inni staj si po prostu nieuczciwi. Skraca si czas ludzkiego ycia, co jeszcze bardziej utrudnia

210

Mikoajewska

Mahabharata

zdobycie penej wiedzy, a ci, ktrym brak wiedzy padaj ofiar nienasyconej dzy i gniewu i bdc uzalenieni od przyjemnoci trac rozum i zamykaj si w bdnym kole rywalizacji, yczc sobie nawzajem mierci. W czasie kalijugi bramini, magnaci i kupcy zaczn miesza si ze sob przez maestwa i po zaniechaniu umartwie i Prawdy wszyscy upodobni si do sucych. Ci, ktrzy stali najniej zaczn przesuwa si do rodka, a ci ze rodka upadn na dno. Gdy tak si stanie, koniec wielkiego Eonu bdzie ju bliski. Nie bdzie ju wtedy lepszego materiau na ubrania od lnu, a ziarno jedzone poprzednio przez najbiedniejszych stanie si gwnym poywieniem dla wszystkich. M stanie si najgorszym wrogiem swej ony, krowy wygin i ludzie bd ywi si rybami, zym misem, mlekiem kozw i owiec. Zioa siane na brzegach rzek przestan dawa plony. Ludzie pokonani przez nienasycon dz, niezdolni do modlitwy i wiary, bd si nawzajem eksploatowa i okrada. Ojcowie bd eksploatowa i zabija synw, a synowie ojcw; bramini zaczn krytykowa Wedy, zaprzestan dotrzymywania przysig, przeprowadzania rytuaw ofiarnych i oddawania czci bogom i przodkom. Rolnicy zaczn zaprzga do wozw krowy i ujeda jednoroczne cielta. Cay wiat bez rytuaw ofiarnych i innych rytw stanie si barbarzyski, pozbawiony zarwno radoci jak i uczty. Regu stanie si okradanie nie tylko biednych, ale take swoich wasnych krewnych i wdowy. Krlowie bd wynajmowa zamachowcw i sdzc, e jest to mdre, bd nawzajem si zabija w niekoczcym si acuchu rewanu, zapominajc o swym obowizku dostarczania wiatom ochrony. W tym zdziczaym wiecie jedna rka bdzie okrada drug, mdrcy bd faszowa Prawd, doroli bd zachowywa si jak dzieci a dzieci jak doroli. Niemiali bd udawa odwanych, a odwani bd zachowywa si tchrzliwie, nie inspirujc u innych poczucia pewnoci. Cay wiat pokonany przez szalestwo nienasyconej dzy i ulegania kaprysom bdzie spoywa bez rnicy takie samo jedzenie. W kocu bezprawie zaleje wszystko i adne Prawo nie zdoa si utrzyma. Nie pozostanie ju nic z podziau na braminw, magnatw i plebs i wszyscy bd sobie rwni. aden ojciec nie wybaczy ju winy synowi i aden syn nie wybaczy ojcu. adna ona nie bdzie posuszna mowi. Wszyscy bd jedli to, co zechc, przestan si nawzajem tolerowa i przestan odpowiednio czci swych przodkw. Zaniknie rnica midzy uczniem i nauczycielem i wiat zostanie pochonity przez ciemno ignorancji. Ludzie

Ksiga III

Opowie 28

211

zbiedniej i bd przyjmowa cudze tosamoci. Nikt nie bdzie niczyim dobroczyc. Wszyscy bd si nawzajem rani. Gdy wielki Eon dobiega kresu, ludzie staj si barbarzycami realizujcymi swe okrutne uczynki. Z powodu nienasyconej dzy oszukuj si nawzajem. Z braku waciwej wiedzy wykonuj ryty wedug wasnej zachcianki. Z powodu swych wasnych okrutnych uczynkw staj si nawzajem podejrzliwi. Z braku rozumu bezmylnie niszcz parki i drzewa, niszczc ycie. Bramini niszczeni przez podatki wykonuj na rozkaz sucych faszywe ryty. Niewolnicy dzy udaj, e s braminami, niszczc doszcztnie bramisko. wiat staje na gowie i ziemi nie zdobi ju duej domy bogw, lecz kostnice. Rne znaki zapowiadaj nadejcie koca wielkiego Eonu: spoywanie misa i picie alkoholu; brak deszczu w porze deszczowej; zaniechane rytw i rozproszenie si braminw z powodu naoonych na nich podatkw; mszczenie si sucych na braminach; brak jakichkolwiek ogranicze; paczliwe i nieprzyjemnie mwice kobiety nie suchajce swych mw; synowie zabijajcy ojcw i matki; kobiety zabijajce swych mw dziki pomocy swych synw; zamienie soca pojawiajce si w niewaciwym czasie; podrni pozbawieni gociny picy na drogach; przeraliwe wrzaski wron, ww i caej zwierzyny; porzucanie swych bliskich i szukanie ucieczki w innych pastwach, miastach i regionach; wczenie si ludzi bez celu po caej ziemi i aosne zawodzenie: O mj synu, o mj ojcze! I gdy stary Eon bdzie si koczy tym przeraliwym zniszczeniem, w samym rodku tej straszliwej destrukcji wszechwiat zacznie si nagle odradza, rozpoczynajc od odrodzenia si braminw. Los raz jeszcze si odwrci i przy sprzyjajcym ukadzie planet i gwiazd rozpocznie si kritajuga nowego wielkiego Eonu. Deszcz zacznie pojawia si zgodne z oczekiwaniami we waciwym sezonie. Zbiory zaczn wystarcza na zapewnienie wszystkim odpowiedniej ywnoci. Zdrowie wypdzi choroby i ludzie zaczn czu si bezpiecznie. A stanie si tak dlatego, e na ziemi narodzi si poganiany przez Czas bramin Kalki (Kalaki), kolejna inkarnacja boga Wisznu, czowiek o ogromnej dzielnoci, mdroci i potdze. Narodzi si on we wiosce Sambhala zamieszkaej przez pobonych braminw i potg swej myli skupi wok siebie wszystkie wozy wojenne, ca bro, wojownikw i armi. On zostanie krlem, kolejnym Tokarzem Koa, praworzdnym zwycizc i przyniesie spokj do tego rozdygotanego wiata. Ten bramin o szlachetnym umyle po doprowadzeniu do ostatecznej destrukcji starego wielkiego Eonu,

212

Mikoajewska

Mahabharata

wprowadzi w ruch obrt nowego wielkiego Eonu. Podczas wielkiej uroczystoci Ofiary Konia, po wybiciu do nogi wszystkich barbarzycw, odda t ziemi w rce braminw. Wprowadzi ponownie wszystkie wite rnice i ograniczenia, ktre byy nakazane po raz pierwszy przez Samo-Stwarzajcego-Si i gdy sam si zestarzeje wycofa si do ycia w dungli, podczas gdy ludzie nie zaprzestan powtarzania w swym zachowaniu jego nawykw i wkrtce na ziemi zacznie dominowa poczucie bezpieczestwa. Bezprawie zacznie sabn, a prawo zacznie rosn w si i wraz z rozpoczciem si nowej kritajugi zaczn ponownie pojawia si rne wite miejsca i ludzie zaczn wykonywa rnorodne rytuay i ceremonie. Bramini bd dokadni, pustelnicy faktycznie bd oddawa si ascezie, poddani bd posuszni. Wszystkie zasiane ziarna zaczn wzrasta, dajc bogaty plon. Ludzie bd ponownie gotowi do obdarowywania innych, dotrzymywania przysig, przestrzegania obrzdw, bramini bd skonni do modlitwy i wykonywania ofiarnych rytuaw z myl skupion wycznie na Prawie i witej ekstazie, a krlewicze bd strzec wypenionej bogactwem ziemi, podajc cile ciek Prawa. Wszystkie kasty bd z oddaniem wykonywa przydzielane im zadania. Na tym mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie o kolejnych obrotach Koa Czasu, ktre obserwowa na wasne oczy, majc dar dugiego ycia i zadecydowania samemu o godzinie swej mierci i rzek: O Krlu Prawa, opowiedziaem ci, jaka jest przeszo i nieuchronna przyszo ziemi i wszechwiata. Nie zaprztaj wic sobie zbytnio gowy myl o tym, co jest nieuchronne. Prawo Czasu dotyczy tak samo ludzi jak i bogw i nie mona si przed nim obroni. Nie wtp te w moje sowa, gdy w ten sposb zboczysz ze cieki Prawa, ktr kroczysz. Pamitaj o tym, e urodzie si w potnej i sawnej dynastii krlewskiej i skoncentruj si na swych dziaaniach, ktre powiniene wykona. Nigdy nie wtp w suszno cieki Prawa, gdy podanie t ciek jest drog prowadzc do pomnaania szczliwoci zarwno za ycia jak po mierci.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(37) The Session with Mrkadeya, 179-189.

Ksiga III

Opowie 29

213

Opowie 29 O tym, jak bramin Utanka otrzyma od boga Wisznu dar jogi
Bramin Utanka rzek: O Wisznu, bogu o lotosowych oczach, skoro moje pobone zachowanie zadowala ci, przeto obdarz mnie niezachwian zdolnoci do takiego zachowania. Daj mi niezachwian wol do skupiania si na Prawie, Prawdzie, osiganiu samokontroli i oddawaniu ci czci z rwnie wielkim oddaniem. Wisznu rzek: O Utanka, niech tak si stanie. Uzbroj ci w jog, ktra jest moj si i ktra zamanifestuje si przed tob. Dziki jej posiadaniu bdziesz mg dokona wielkiego czynu, chronic istnienie niebian i wszystkich trzech wiatw przed zagroeniem ze strony demona Dhundhu. (Mahbharta, 3(37.d) Dhundhumra, 192.20-25)

Gdy mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie o obrotach Koa Czasu, ktrych sam dowiadczy, Krl Prawa rzek: O Markandeja, wielki mdrcu z rodu Bhrigu, ty wiesz wszystko, znasz wszystkich bogw, wszystkie demony, wszystkie krlewskie dynastie i staroytne rody mdrcw. Opowiedz mi prosz o tym, w jaki sposb krl Kuwalawa zdoa pokona strasznego demona Dhundhu, zyskujc imi Zabjcy Dhundhu (Dhundhumara). Mdrzec Markandeja rzek: O Judhiszthira, skoro tak sobie yczysz, posuchaj mej opowieci o potdze jogi, ktr bramin Utanka uzyska w darze od boga Wisznu i ktr przekaza krlowi Kuwalawie, czynic go zdolnym do zabicia demona Dhundhu. Mdrzec Markandeja kontynuowa: O Judhiszthira, prorok Utanka y na ziemi podczas jednego ze wczeniejszych Eonw i by wielbicielem boga Wisznu. Poddawa si on przez dugi okres czasu bardzo surowym umartwieniom, pragnc go zadowoli. I gdy w kocu zadowolony z niego Wisznu ukaza si przed nim w swej wasnej osobie, prorok Utanka pad przed nim plackiem na ziemi, wychwalajc go w swej modlitwie. Mwi: O bogu, niech bdzie ci chwaa. To dziki tobie zostay stworzone wszystkie ywe istoty cznie z bogami, demonami i ludmi. W tobie ma swe rdo Brahman, Wedy i wszystko inne. Niebo jest twoj gow, soce i ksiyc s twoimi oczami, wiatr jest twoim oddechem, ogie tw jasnoci,

214

Mikoajewska

Mahabharata

cztery kierunki twymi ramionami, ocean twym brzuchem, gry twymi udami, a przestworza twoim ppkiem. Bogini Ziemia jest twymi stopami, zioa s wosami na twym ciele, a Indra, Agni, Soma, Waruna jak i wszyscy inni bogowie, demony i we padaj przed tob plackiem na ziemi i wychwalaj ci w swych hymnach. O panie wszechwiata, ktry przenikasz do wszystkich ywych istot, ciebie wychwalaj najpotniejsi jogowie i prorocy. Cay wiat swobodnie oddycha, gdy jeste zadowolony, lecz biada mu, gdy jeste rozgniewany. O Najwysza Osobo, to ty uszczliwiasz bogw, ludzi i wszystkie inne ywe istoty. Dziki swym trzem krokom stworzye trzy wiaty i przyniose zagad demonom asurom. Twoje trzy kroki przyniosy bogom wit ekstaz, a demonom zagad. To ty znakujesz i rozdzielasz rnice midzy wszystkie ywe istoty. Poprzez zjednywanie sobie twej aski, bogowie prbuj zapewni sobie szczcie. Wisznu rzek: O Utanka, jestem bardzo zadowolony z twej wiernoci i lojalnoci. Wypowiedz wic swoje yczenie, abym mg je speni. Utanka odpowiedzia: O Wieczna Osobo i boski stwrco wiata, nagrodzie mnie ju wystarczajco, pozwalajc mi si ujrze i niczego wicej nie pragn. Wisznu odpowiedzia: O braminie, skoro si przed tob ukazaem, musisz przyj ode mnie jaki dar. Utanka rzek: O bogu o lotosowych oczach, skoro moje pobone zachowanie zadowala ci, przeto obdarz mnie niezachwian zdolnoci do takiego zachowania. Daj mi niezachwian wol do skupiania si na Prawie, Prawdzie, osiganiu samokontroli i oddawaniu ci czci z rwnie wielkim oddaniem. Wisznu rzek: O Utanka, niech tak si stanie. Uzbroj ci w jog, ktra jest moj si i ktra zamanifestuje si przed tob. Dziki jej posiadaniu bdziesz mg dokona wielkiego czynu, chronic istnienie niebian i wszystkich trzech wiatw przed zagroeniem ze strony demona Dhundhu. Dowiedz si, e ten potny demon asura poddaje si wanie straszliwym umartwieniom z myl o otrzymaniu od Brahmy daru, ktry uniemoliwi mi zabicie go i pozwoli mu na zniszczenie caego wiata. Dziki posiadaniu mej siy, ktr jest joga, doprowadzisz do jego mierci, gdy w krlestwie nalecym do dynastii sonecznej, w ktrym znajduje si twoja pustelnia, narodzi si syn krla Brhadawy o imieniu Kuwalawa. Na twj rozkaz ten wspaniay ksi wypeni si si mej jogi i stanie si Zabjc Dhundhu, czyli Dhundhumar. Po wypowiedzeniu tych sw Wisznu znikn.

Ksiga III

Opowie 29

215

Zgodnie z zapowiedzi Wisznu po upywie pewnego czasu w dynastii sonecznej narodzi si ksi Kuwalawa, ktry mia dwadziecia jeden tysicy synw. Jego ojciec krl Brhadawa widzc, e syn przewysza go swymi talentami, namaci go na nastpc tronu, chcc samemu wycofa si z aktywnego ycia i uda si do lasu. Tymczasem potny demon Dhundhu zakopa si w piasku niedaleko miejsca, w ktrym znajdowaa si pustelnia bramina Utanki i przeszkadza mu w medytacjach i gdy bramin Utanka dowiedzia si o zamiarze starego krla, aby uda si do lasu, chcia go powstrzyma. Rzek: O krlu, zaniechaj swego zamiaru i nie opuszczaj swego krlestwa. Twoim obowizkiem jest bowiem obrona twoich poddanych, aby dziki twej asce mogli y na ziemi bez lku. Dopki chronisz ziemi, dopty nie ma na niej lku. Dowiedz si, e ja sam nie mog ju duej spokojnie uprawia mych religijnych praktyk, gdy niedaleko mej pustelni, gdzie rozciga si wielka piaskowa pustynia, zakopa si w podziemiach olbrzymi demon asura o imieniu Dhundhu, syn Madhu i Kaitabhy, synny ze swej wielkiej siy i odwagi. Zabij go, zanim wycofasz si do lasu, zamierza on bowiem zniszczy trzydziestu bogw i wszystkie trzy wiaty. Dziki darowi, ktry otrzyma od Brahmy nie moe go pokona aden bg, demon, w, jaksza czy gandharwa. Tylko czowiek moe go zabi. Zniszcz go krlu i zdobd w ten sposb wieczn saw. Caa ziemia dry w posadach, gdy ten yjcy pod pustynnym piaskiem potwr ciko wzdycha, a powstay z tego westchnicia wiatr zakrywa soce chmur piasku. O krlu, zniszcz tego demona i uzdrw ziemi. Masz w sobie do dzielnoci, aby go pokona. Dowiedz si, e sam Wisznu da mi dar swej jogi, ktra pomoe ci zniszczy tego demona, uzupeniajc tw ognist si si Wisznu. Bg ten obieca mi bowiem, e krl, ktry na m prob podejmie si zadania zabicia demona Dhundhu wypeni si jego si, ktra jest nie do pokonania. Przyjmij wic ode mnie t potn si Wisznu, ktr jest joga i zabij tego demona. Krl Brhadawa rzek: O braminie, uwolnij mnie od obowizku spenienia twej proby, gdy postanowiem odoy ju na zawsze moj bro. Nie mog jednak pozwoli na to, aby twa proba zostaa bezowocna. Mam syna o imieniu Kuwalawa, wytrwaego i szybkiego w dziaaniu, z ktrego odwag nikt nie moe si rwna. Pozwl, aby on uczyni to, o co mnie prosisz, majc do pomocy wszystkich swych bohaterskich synw

216

Mikoajewska

Mahabharata

uzbrojonych w maczugi. Bramin Utanka rzek: O krlewski mdrcu, niech tak si stanie! Potny demon Dhundhu by faktycznie zacitym wrogiem boga Wisznu i od dawna szuka okazji do pomszczenia mierci swoich rodzicw, ktrych Wisznu zabi, cho narodzili si z jego przyczyny. Stao si to wwczas, gdy wszystko pokrywa totalny i przeraliwy ocean, w ktrym samotnie spa bogosawiony bg Wisznu uoywszy si do snu na przepastnych zwojach wa eszy obejmujcych obwd ziemi. Podczas jego snu z jego ppka wyrs lotus sonecznego blasku, w ktrym narodzi si dziadek wszechwiata Brahma. W pewnym momencie pojawiy si rwnie dwa demony, Madhu i Kaitabha, ktre dostrzegy picego w zwojach wielkiego wa boga Wisznu byszczcego swym przepychem, z gow ozdobion diademem, ubranego w te szaty zrobione z czystego jedwabiu, byszczcego bogactwem, wspaniaoci i piknem jak tysic soc. Najbardziej zadziwi ich jednak widok dziadka wszechwiata Brahmy siedzcego na kwiecie lotosu, ktry wyrasta z ppka Wisznu i widzc, e ma oczy otwarte, podjli prb zastraszenia go swym widokiem. Przestraszony Brahma poruszy odyg lotosu, budzc Wisznu ze snu, ktry po obudzeniu si dostrzeg dwch potnych danaww i rzek: O potne demony, witajcie, wasz widok mnie ucieszy. Wypowiedzcie wic swe yczenie, abym mg je speni. Demony zamiay si jednak zoliwie i rzeky: O bogu, przeceniasz swoje siy. To nie ty jeste naszym dobroczyc, lecz my jestemy twoim dobroczycami. Wypowiedz wic bez chwili wahania swoje yczenie, abymy mogli je speni. Wisznu rzek: O demony, skoro tak sobie yczycie, nich tak bdzie. Bdcie mymi dobroczycami i zagwarantujcie mi, e zabij was moimi wasnymi rkami. Demony odpowiedziay: O Wisznu, cho twa proba zapowiada nasz klsk, dotrzymamy sowa, gdy nie tylko nie moesz si z nami rwna si, piknoci i odwag, lecz rwnie prawoci, umartwieniami, szczodroci, charakterem, ambicj i samokontrol. Jestemy oddani Prawdzie i Prawu, nie kamiemy nawet w artach. Gwarantujemy ci wic to, e ty, najpotniejszy z niebian, zabijesz nas, ale pod warunkiem, e znajdziesz przestrze, ktra nie jest zakryta oceanem i e bdziemy twoimi synami. Wisznu odpowiedzia: O demony, niech tak si stanie. Wiedzia bowiem, e demony jak i wszystko inne, s jego synami, gdy narodziy si z jego przyczyny. Zauway rwnie, e demony siady na jego udach, ktre byy nie zakryte oceanem. Przywoa wic swj dysk i uci im gowy.

Ksiga III

Opowie 29

217

Demon Dhundhu by synem demonw Madhu i Kaitabha, ktrych zabi Wisznu. dny zemsty, wadczy i potny demon Dhundhu podda si bardzo surowym umartwieniom, pragnc zyska przychylno Brahmy i zdoby wadz nad wiatem. ywic si powietrzem, sta tak dugo na jednej nodze, a tak wychud, e razem spajay go jedynie jego yy. Gdy Brahma zadowolony z jego umartwie zaoferowa mu spenienie jego proby, demon rzek: O Brahma, spraw, aby nie mg mnie pokona aden bg, demon, jaksza, w i gandharwa. Brahma rzek: O demonie, niech tak si stanie. Po otrzymaniu tego daru demon Dhundhu wypowiedzia wojn wszystkim bogom i gandharwom, zwyciajc ich w wielu bitwach. Mylc o zniszczeniu caego wiata zakopa si pod piaskami pustyni, gdzie dziki sile swych umartwie zion ogniem, przeszkadzajc mieszkajcemu na pustyni braminowi Utance w uprawieniu jego religijnych praktyk. W kocu krl Kuwalawa majc za towarzysza bramina Utank, wyruszy na czele swej potnej armii zoonej z jego dwudziestu jeden tysicy synw w kierunku pustyni, ktr zamieszkiwa demon Dhundhu. Za porednictwem bramina Utanki Wisznu opta go przy pomocy ognistej siy swej jogi, majc na uwadze dobro caego wiata. I wwczas gos z nieba przemwi: Ten wspaniay krl o imieniu Kuwalawa bdzie zabjc demona Dhundhu i dlatego niech przybierze imi Dhundhumary, czyli Zabjcy Dhundhu. Na krla zaczy si sypa z nieba kwiaty, czemu towarzyszy dwik boskich bbnw oraz lekki chodzcy wiatr, a Indra oczyci ziemi z kurzu, polewajc j deszczem. Na niebie powyej miejsca, w ktrym mieszka demon, pojawiy si rydwany bogw, ktrym towarzyszyli boscy muzycy gandharwowie oraz prorocy ciekawi widoku bitwy, ktr krl Kuwalawa zamierza stoczy z potnym asur Dhundhu. Nabrzmiali od ognistej siy jogi, ktra jest si Wisznu, krl i jego liczni synowie rozpierzchli si we wszystkich kierunkach po pustyni i kopic gboko w oceanie pustynnego piasku dotarli po siedmiu dniach do miejsca, w ktrym potny demon Dhundhu lea pogrony we nie. Jego ciao, gorce jak soce, zasaniao cay horyzont, jarzc si blaskiem sdu ostatecznego. Krl Kuwalawa otoczony swymi synami zaatakowa go przy pomocy wszelkiego rodzaju broni. Potny demon atakowany ze wszystkich stron podnis si gniewnie ze swego oa, niszczc atakujc go bro synw krla Kuwalawy i zionc ogniem potnym jak Ogie Unicestwienia zdolnym do spalenia w jednej chwili caego wiata. I gdy ogie wciekoci demona zacz

218

Mikoajewska

Mahabharata

pochania synw krla Kuwalawy, nieustraszony krl zbliy si do demona uzbrojony w si swej jogi. Z jego ciaa pyny potne strumienie wody, ktr zala ogie wzniecany przez demona i majc na uwadze dobro wiata zabi okrutnego asur uruchomiwszy bro Brahmy. Gdy bogowie zobaczyli, e ich wrg zosta pokonany zaoferowali krlowi Kuwalawie spenienie jego proby. Krl Kuwalawa rzek: O bogowie, sprawcie, abym nigdy nie zawaha si z oddaniem mych dbr braminom, cho wiem, e jestem nie do pokonania przez mych wrogw i abym zawsze cieszy si przyjani Wisznu, nie zagraa sw si ywym istotom, nie schodzi nigdy ze cieki Prawa i w ten sposb zdoby niebo. Bogowie odpowiedzieli: O krlu, niech tak si stanie .
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(37.d) Dhundhumra, 192-195.

Ksiga III

Opowie 30

219

Opowie 30 O dharmie (Prawie), jodze i poznawaniu wasnej duszy

1. Oddana swemu mowi ona poucza rozgniewanego na ni bramina Kauik, czym jest jej dharma, czyli cieka Prawa wyznaczona dla ony, bdca jej drog do nieba; 2. Myliwy poucza bramina Kauik, ktry boleje nad jego krwawym zawodem, czym jest jego dharma, czyli cieka Prawa wyznaczona dla kasty, w ktrej si narodzi w rezultacie swych przeszych uczynkw; 3. O stylu zachowania sadhu, ktry stanowi wzr dobrego zachowania; 4. O rdach Prawa; 5. O prawie karmy i uwalnianiu si od zej karmy; 6. O zmysach oraz o tym, co siga poza zmysy i o kontrolowaniu zmysw przy pomocy jogi; 7. O odkrywaniu duszy dziki jodze i czeniu si z Brahmanem; 8. O bramiskim zachowaniu.

Pobony myliwy rzek: O braminie, caa metoda jogi ma na celu kontrolowanie zmysw. Ten, kto jest we wadzy swych zmysw z ca pewnoci zbierze zo. Lecz zo opuci tego, kto ujarzmi swe zmysy dziki jodze. Zrozumie on, e ciao czowieka jest jego rydwanem, a dusza wonic powocym komi jego zmysw. Z tymi ujarzmionymi ogierami, nie rozpraszana niczym dusza, niezawodny wonica, dostrzee szczliwo. (Mahbharta, 3(38.f) The Colloquy of the Brahmin and the Hunter, 202.20-25) 1. Oddana swemu mowi ona poucza rozgniewanego na ni bramina Kauik, czym jest jej dharma, czyli cieka Prawa wyznaczona dla ony, bdca jej drog do nieba Judhiszthira rzek do bramina Markandeji: O wielki mdrcu, wytumacz mi, prosz, na czym polega wielko ony podajcej wyznaczon dla niej ciek Prawa. Czcz j jako mego nauczyciela, stawiajc j na rwni z innymi widzialnymi dla mnie bstwami, ktrzy s dla mnie moimi guru. Oddaj jej tak sam cze jak socu, ksiycowi, wiatrowi, ziemi, ogniowi, ojcu, matce i krowom. Czcz jej prawo, lecz cieka Prawa dla niej wyznaczona (jej dharma), jest szczeglnie trudna. Wymaga od niej traktowania swego ma jak bstwo, kontrolowania swoich zmysw i umysu, rodzenia w strasznych blach synw, aby odda im nastpnie ca sw mio. Wytumacz mi, w czym tkwi wielko jej powicenia. Wytumacz mi w ogle, dlaczego naley kroczy wymagajc wielu wyrzecze i trudn ciek Prawa? Markandeja rzek: O Judhiszthira, zamna kobieta nie zdobywa nieba ani przez rytua ofiarny, ani przez ascez, lecz wycznie przez posuszestwo swemu mowi: taka jest jej dharma.

220

Mikoajewska

Mahabharata

Posuchaj mej opowieci o oddanej swemu mowi onie, ktra staa si guru dla poszukujcego wiedzy bramina Kauiki. Pewnego dnia bramin Kauika siedzia pod wysokim drzewem, recytujc Wedy, podczas gdy na jego wierzchoku zasiada trawica swj posiek samiczka czapli. Gdy bramin poczu nagle na swym nagim ciele skutek jej trawienia, rzuci jej ze spojrzenie i skupi na niej swe ze myli. Czapla uderzona si jego gniewu pada martwa na ziemi u jego stp. Gdy bramin spojrza na martwego ptaka, opanowao go wielkie wspczucie i poaowa swych myli, pouczajc samego siebie: O braminie, uczynie zo, bo dae si ponie namitnoci i nienawici. Po powrocie do swej wioski uda si jak zwykle do rnych domw znanych mu ze swej rytualnej czystoci z prob o jedzenie. Gdy dotar do domu kobiety, ktra bya oddan swemu mowi on, zada natychmiastowego posiku, poniewa by bardzo godny, lecz gospodyni, poprosia go, aby chwil poczeka, gdy musi umy dla niego talerz. Gdy to czynia, do domu wrci jej bardzo godny m i gdy oddana swemu mowi ona go zobaczya, zapomniaa o czekajcym godnym braminie i zaja si przygotowywaniem dla swego ma wody do obmycia stp i wypukania ust, podawaniem mu posiku i witaniem go ciepym i sodkim sowem. Gdy m si posili, sama zjada resztki jego posiku, gdy traktowaa go jak boga, a czowiek karmi si jedynie resztkami tego, co pozostao ze zoonej bogom ofiary. Zawsze prbowaa odgadn jego yczenia i wypeniona uczuciem z przyjemnoci speniaa jego polecenia. Skoncentrowana na tym, co najlepsze dla caej rodziny w swych dziaaniach zawsze miaa na uwadze interes swego ma i zawsze kontrolowaa swe zmysy, suc bogom, gociom oraz rodzicom swego ma jak i tym wszystkim, ktrzy od niej zale. Po nakarmieniu swego ma oddana swemu mowi ona przypomniaa sobie o ebrzcym braminie, ktremu kazaa tak dugo na siebie czeka i zawstydzona wysza do niego, niosc posiek. Rozgniewany bramin rzek: O kobieto, dlaczego kazaa mi tak dugo na siebie czeka? Widzc jego rozdranienie, oddana swemu mowi ona rzeka uspakajajco: O braminie, wybacz mi, ale podaam wycznie wyznaczon onie ciek Prawa. Mj m jest dla mnie najwikszym bogiem i jego zachciankom powiciam ca moj uwag, gdy wrci nagle do domu zmczony i godny. Bramin rzek: O zuchwaa kobieto, jak miesz stawia swego ma ponad bramina i bagatelizowa jego si, zasaniajc si ciek Prawa dobrej ony? Sam krl bogw Indra chyli czoa przed

Ksiga III

Opowie 30

221

braminem, a c dopiero zwyky czowiek? I ty o tym nie wiesz? Nie syszaa o tym od starszych? Bramin jest jak ogie i potrafi spali cay wiat! Oddana swemu mowi ona odpowiedziaa: O witobliwy panie, nie bagatelizuj siy braminw. Wiem, e wypenia ich sia duchowa i e s rwni bogom. Wybacz mi mj bd. Znam zarwno porywczo jak i si braminw. To oni w swym niepohamowanym gniewie zasolili ocean, czynic jego wod niezdatn do picia. Znam si ascetw, ktrzy doprowadzili sw dusz do perfekcji i pon ogniem swej ascezy. Znam wielk si zarwno ich gniewu jak i aski. Wybacz mi wic moje wobec ciebie przewinienie. Obowizkiem ony jest jednak zadowala swego ma i wrd wszystkich bogw jest on dla niej bogiem najwaniejszym. Musz by mu posuszna we wszystkim bez rnicy. Dziki mej sile duchowej bdcej rezultatem mej prawoci wiem, e dzi w swym gniewie spalie samiczk czapli, ktra zachowaa si zgodnie ze sw natur tak jak ja zachowuj si zgodnie z moj rol ony. O dobry braminie, gniew jest wrogiem mieszkajcym w ludzkim ciele i bogowie uwaaj, e prawdziwym braminem jest ten, kto pozby si zarwno swego gniewu jak i nigdy nie traci rozumu, zawsze mwi prawd, zadowala swych nauczycieli i nigdy nie oddaje uderzenia tym, ktrzy go uderzyli; kontroluje swe zmysy, jest oddany Prawu, studiuje Wedy, zachowuje czysto, kontroluje sw namitno i gniew, patrzy na wszystkie moliwe wiaty, jakby byy jego wasnym wiatem, majc szacunek do przypisanych rnym rolom rnych cieek Prawa; naucza innych i sam si uczy, skada ofiary i przyjmuje ofiary, otrzymuje dary i rozdziela dary. Twj gniew nie przystoi twej bramiskoci. To bramini obwieszczaj zwykym ludziom, takim jak ja, czym jest dobro i wypowiadaj ostateczn Prawd. Ich umysy nie potrafi czerpa radoci z kamstwa. Jak powiadaj, majtkiem bramina jest jego wiedza, samokontrola, prawo i cige dyscyplinowanie swych zmysw. Ci, ktrzy znaj wszystkie subtelnoci Prawa, uwaaj prawdomwno i uczciwo za Najwysze Prawo. Starszyzna uczy, e cho Wieczne Prawo uprawomocniane przez Objawienie nie jest atwe do poznania, to z ca pewnoci ma swe fundamenty w prawdomwnoci. O braminie, Prawo uwaa si czsto za subtelne i w danej sytuacji nie jest atwo okreli, co jest i co nie jest Prawem. Sdz, e ty sam, cho jeste wiadomy istnienia Prawa, oddany nauce i pobonoci, jeszcze naprawd nie znasz Prawa. Skorzystaj z mej rady i udaj si do miasta Mithila, gdzie mieszka pewien myliwy,

222

Mikoajewska

Mahabharata

ktry cho wykonuje ohydny zawd, jest zawsze posuszny swemu ojcu i matce, zawsze mwi prawd i kontroluje swe zmysy. On ci wytumaczy, czym jest Prawo. Niech ci los sprzyja i wybacz mi, jeeli mwiam za duo, lecz wiem, e dla kadego, kto zna Prawo, kobieta jest nietykalna. Bramin Kauika rzek: O pikna kobieto, jestem z twych sw bardzo zadowolony. Niech ci sprzyja dobry los. Mj gniew mnie opuci i twoje karcce mnie sowa s moim zbawieniem. Zgodnie z tw rad wyrusz w drog na poszukiwanie wspomnianego przez ciebie myliwego, aby sta si lepszym czowiekiem! I poegnawszy oddan swemu mowi on, powrci do swej pustelni, aujc swego niesusznego gniewu. 2. Myliwy poucza bramina Kauik, ktry boleje nad jego krwawym zawodem, czym jest jego dharma, czyli cieka Prawa wyznaczona dla kasty, w ktrej si narodzi w rezultacie swych przeszych uczynkw Rozmylajc nad sowami oddanej swemu mowi ony i nad tym jak trudno uchwytne jest Prawo, bramin Kauika wstydzi si swego gniewu. Rzek do samego siebie: O braminie, nie tra wiary w suszno sw tej kobiety i uczy to, co ci doradzia. Udaj si do Mithili, stolicy kraju rzdzonego przez synnego ze swej prawoci krla Danak, gdzie mieszka wspomniany przez ni znajcy Prawo myliwy, ktry udoskonali sw dusz. Z nim porozmawiaj o Prawie. O susznoci jej sw przekonaa go cnotliwo jej mowy i jej wiedza o tym, e przed spotkaniem z ni zabi samiczk czapli swym gniewem. Po dugiej wdrwce bramin Kauika dotar do rzdzonego przez Prawo miasta Mithila i dziki pomocy braminw dowiedzia si, e pobony myliwy przebywa w swej rzeni, gdzie sprzedaje miso bawow i innej dziczyzny. Bramin uda si wic do rzeni i zobaczywszy myliwego przy pracy, postanowi stan na boku i cierpliwie czeka, a zakoczy on obsug swych klientw, lecz pobony myliwy dostrzegszy czekajcego na bramina, utraci spokj i podszed do niego, aby go powita. Myliwy rzek: O czcigodny i wielki braminie, witaj. Dziki mym siom duchowym wiedziaem, e przybdziesz do miasta Mithila i znam przyczyn twej wizyty. Jestem do twych usug. Sowa te zrobiy na braminie due wraenie i pomylawszy o oddanej swemu mowi onie, ktra wiedziaa o tym, e jego gniew zabi samiczk czapli, rzek sam do siebie: To ju drugi cud. Myliwy zaprosi bramina do swego domu, sdzc, e rzenia nie

Ksiga III

Opowie 30

223

jest miejscem odpowiednim dla bramina i gdy tam dotarli, powita go jak gocia, dajc mu wod do obmycia stop i wypukania ust. Bramin Kauika rzek: O myliwy, widz, e twj zawd do ciebie nie pasuje. Wielka szkoda, e musisz wykonywa te niegodziwe uczynki. Myliwy odpowiedzia: O braminie, wykonuj zawd, ktry odziedziczyem po mym ojcu i dziadku. Niech ci wic nie gniewa to, e wykonuj moj prac. W mym dziaaniu realizuj bowiem najlepiej jak potrafi zadania, ktre mi przydzieli Rozdzielajcy Rnice: wykonuj moj prac, jestem posuszny mym rodzicom, mwi prawd, nie narzekam, obdarowuj innych tym, czym mog i ywi si tym, co pozostaje po obdarowaniu bogw, goci i tych, co ode mnie zale. Niczego nie lekcewa i nie obraam tych, ktrzy s ode mnie potniejsi, gdy wiem, e przydzielone kademu zadania s zapat za uczynki w poprzednim wcieleniu. Pacc mym obecnym pooeniem za popenione poprzednio grzechy, podam ciek waciwego dla mej pozycji spoecznej Prawa, starajc si unika czynienia za. Sam zwierzt nie zabijam, sprzedaj jedynie miso dziczyzny i bawow zabitych przez innych i co wicej sam misa nie jem. Poszcz cay dzie, zadawalajc si posikiem wieczorem. Cho urodziem si w niskiej kacie, kontroluj moje zmysy i unikam za, ktrym jest ranienie ywych istot. Ludzie utrzymuj si przy yciu z tego, e orz ziemi, hoduj bydo, handluj, rzdz lub studiuj Wedy. Suenie jest zadaniem tych, ktrzy urodzili si jako sucy, uprawiane ziemi naley do plebsu, walka jest zadaniem magnatw, a poszukiwanie wiedzy, umartwianie si, prawdomwno i recytowanie mantr naley do tych, co urodzili si w kacie braminw. Obowizkiem krla jest z kolei sprawowanie kontroli nad waciwym podziaem pracy w jego krlestwie i przywracanie waciwych zada waciwym osobom. Krlowie zawsze budz lk, gdy maj wadz nad swymi poddanymi i zabijaj tych, ktrzy nie wykonuj waciwej dla nich pracy tak jak myliwy zabija swymi strzaami jelenie. W naszym krlestwie jednak pod rzdami krla Danaki nie ma nikogo, kto by wykonywa niewaciw dla niego prac i wszystkie cztery kasty wykonuj z oddaniem waciwe dla nich zadania. Sprawuje on sw wadz we waciwy sposb i patrzy na kadego przez pryzmat Prawa. Nawet swego syna wrzuciby do lochu, gdyby by on typem mordercy, lecz nigdy nie udrcza tych, ktrzy podaj ciek waciwego dla nich Prawa. Majtek, krlewsko i bero s waciwe dla magnata. Krl powiksza swj majtek, kroczc ciek wasnego Prawa. Krl jest jednak rwnie obroc wszystkich kast. Krlewskie bdy mog

224

Mikoajewska

Mahabharata

pozbawi jasnoci rzdzce krlestwem Prawo i powodowa wzrastanie bezprawia i z midzy-kastowych maestw zaczn si rodzi ludzie skarowaciali, garbusy, ludzie o wielkich gowach, impotenci, lepi i gusi i jako krlewskich poddanych bdzie si systematycznie zmniejsza. Nasz krl Danaka widzi wszystko przez pryzmat Prawa i zawsze obdarza przychylnoci tych poddanych, ktrzy s oddani swemu wasnemu wynikajcemu z ich roli spoecznej Prawu. Ja sam staram si zadowoli tych, ktrzy wsawili si swymi znakomitymi uczynkami, bez wzgldu na to, czy mnie za to pochwal, czy zgani. Krlowie, ktry czerpi przyjemno i yj zgodnie ze swoim Prawem, a nie kosztem innych maj prawdziwe krlewskie kwalifikacje i ustawicznie wznosz si ku grze. Takie cnoty miertelnych jak hojno, rewanowanie si wedug wartoci osoby, cierpliwo, upr w kroczeniu ciek Prawa i wspczucie dla wszystkich ywych istot, maj swe korzenie w aspirowaniu do wyrzeczenia i ascezy. Naley czyni dobro z wasnej woli, unika kamstwa i nie zbacza ze cieki Prawa pod wpywem dzy, gwatownoci czy nienawici. Naley unika namitnoci i nie poddawa si zbytnio wpywowi wasnego szczcia czy nieszczcia, a tym bardziej ulega na tyle silnemu zamroczeniu, aby zaniecha w nieszczciu cieki Prawa. O braminie, jeeli jakie dziaanie byo ze, nie naley go powtarza, lecz wykona dziaanie dobre. Nie wolno by przestpc nawet dla przestpcy, gdy trzeba by zawsze czowiekiem wielkiego charakteru i cnoty. Niegodziwcy i oszuci swym przestpczym dziaaniem rani samych siebie, gdy ich dziaania s pozbawione witoci, a ten, kto kpi sobie z tego, co czyste i nie wierzy w Prawo marnie zginie, nadymajc si dum, jak balon powietrzem. Jego niemdre wychwalanie samego siebie zdradza jedynie mao jego duszy. I cho wychwala sw potg, zginie marnie, nie pozostawiajc po sobie ladu. lad po sobie w wiecie pozostawia si nie poprzez wychwalanie samego siebie, lecz przez nie czynienie nikomu krzywdy. Cnota i charakter nie s wycznie spraw zewntrznego wygldu. 3. O stylu zachowania sadhu, ktry stanowi wzr dobrego zachowania Myliwy kontynuowa: O braminie, zostao objawione w Prawie, e ten, kto auje swych zych uczynkw, ktre popeni bezwiednie, uwalnia si od ich grzesznoci. Popeniwszy zy uczynek czowiek powinien myle, e to nie on go uczyni i nie

Ksiga III

Opowie 30

225

upadajc na duchu, powinien podj starania wykonania dobrego uczynku, gdy czowiek, ktry czyni dobro oczyszcza si ze za tak jak wschodzce soce uwalnia si od ciemnoci. Zo ma swe rdo w zachannoci i dzy. Zachanny czowiek nie pomnaa dobra, nawet wwczas, gdy ukrywa si pod przykrywk Prawa, zdobywa samokontrol, oczyszcza si i prowadzi uczone konwersacje na temat Prawa. Nie nabywa on przez to stylu zachowania (manier) witego ebraka sadhu, ktry dostarcza wzoru dobrego zachowania. Bramin Kauika zapyta: O myliwy, poruszye kwesti bardzo dla mnie tajemnicz. Wytumacz mi, co masz na myli, mwic o stylu zachowania witego ebraka (sadhu)? Myliwy rzek: O braminie, sadhu oczyszcza si przy pomocy piciu rodkw, ktrymi s: skadanie ofiar, obdarowywanie, umartwiania si, studiowanie Wed i prawdomwno. Po ujarzmieniu swej lubienoci, gniewu, zachannoci, arogancji i nieszczeroci yje on wycznie Prawem i zdobywa poklask innych sadhu. Utrzymuje si przy yciu poprzez skadanie ofiar i studiowanie Wed, stajc si stranikiem waciwego zachowania. Zasadniczymi elementami jego stylu zachowania s posuszestwo nauczycielowi, prawdomwno, brak gniewu i szczodro. Ten, kto nakierowuje swj umys na ich przestrzeganie w swym wasnym zachowaniu i nigdy ich nie porzuca, zdobywa zadowolenie nieporwnywalne z niczym innym. Prawdomwno jest tajemnic Wed, samokontrola jest tajemnic prawdomwnoci, a wyrzeczenie jest tajemnic samokontroli. Sadhu oddany cakowicie Prawdzie i Prawu w peni zrwnowaony, skupiony na wiedzy i wyrzeczeniu, wspina si ku grze po ciece Prawa. Ludzie, ktrzy praktykuj styl zachowania sadhu, opanowuj najwyszego ducha; posuszni swym nauczycielom i dziki swemu uporowi ucz si dostrzega cel Prawa. O braminie, szukaj dla siebie ratunku w wiedzy, umiuj kroczenie drog Prawa i wystrzegaj si herezji. Ci, ktrzy tego nie czyni, s okrutni i nastawieni na zo. Zbuduj dla siebie statek nieugitoci i przepy na nim rzek piciu zmysw pen krokodyli lubienoci i zachannoci i przekrocz w ten sposb cienin istnienia. Prawo, ktra stopniowo kumuluje si i opiera si na dyscyplinie duszy, rozrasta si i staje si ozdob stylu dobrego zachowania. Brak przemocy i prawdomwno przynosz dobrobyt wszystkim ywym istotom. Brak przemocy jest Najwyszym Prawem, ktre ma swe oparcie w Prawdzie, a dziaania oparte na Prawdzie przynosz pomylno. Prawdomwno pielgnowana w stylu zachowania sadhu jest obciona jeszcze wiksz wag.

226

Mikoajewska

Mahabharata

Prawem staje si bowiem zachowanie tych, ktrzy s dobrzy, a dobrem nazywa si zachowanie tych, ktrzy s dobrzy. Zy czowiek, ktry nie trzyma sam siebie w ryzach, rozwija takie wady jak zaczepno i namitno. Przedsiwzicie oywiane przez dobre reguy jest praworzdne, podczas gdy przedsiwzicie oywiane przez ze reguy jest bezprawiem. Styl zachowania sadhu, czyli styl dobrego zachowania, rozwinli ci, ktrzy uwolnili si od gniewu, protestu, egoizmu, zawici, s szczerzy i spokojni, poznali Wedy, s nasyceni, czyci, rozumni, posuszni swym nauczycielom i osignli samokontrol. Caa ohyda wypali si w tych, ktrzy realizuj styl zachowania sadhu i ich wasne dziaanie ich uwici. Mdrcy id do nieba, gdy odkrywaj, e wanie ten rzadki, staroytny, wieczny i niezmienny styl zachowania sadhu jest Prawem. Do nieba id te ortodoksi, ktrzy pozostaj skromni i oddaj nalene honory braminom i zachowuj si zgodnie z tym jak nakazuj wite pisma. 4. O rdach Prawa Pobony myliwy kontynuowa: O braminie, Najwysze Prawo zostao objawione w Wedach. Pozostae za jest spisane w Ksigach Prawa, albo mona je odnale w zachowaniu sadhu. Te trzy rda definiuj Prawo. Sadhu, ktrzy s czczeni przez braminw, maj pen znajomo Wed, zaywaj kpieli w witych brodach, s cierpliwi, prawdomwni, szczerzy i czyci, peni wspczucia dla wszystkich ywych istot, oddani unikaniu przemocy i nigdy nie wypowiadaj zjadliwych sw. Sadhu, ktrzy zdobyli uznanie innych sadhu s dobroczycami wszystkich ywych istnie wspdoznajcymi z wszystkimi innymi. Rozpoznaj oni to, co jest naprawd urzeczywistniane w pitrzcej si masie dobrych i zych dziaa. Oddawszy si cakowicie witym dwikom (mantrom) i budowaniu charakteru, yczc dobra caemu wiatu, zdobywaj czysto i niebo, kroczc pewnie po ciece dobra. Czczeni przez wszystkich, wypenieni wiar i praktykujcy ascez, zawsze szczodrzy zdobywaj zarwno ekstatyczne wiaty jak i dobry los na tej ziemi. Gdy sadhu spotyka innego sadhu obdarowuj si nawzajem, dajc nawet wicej ni sami posiadaj, choby kosztem swej ony i tych, co od nich zale. Sadhu dziaa, majc na uwadze rodki do ycia oraz Prawo i Zysk swej duszy, rozwijajc si bez koca i zdobywajc szacunek wiata.

Ksiga III

Opowie 30

227

O braminie, dobrych ludzi i ich dobre zachowanie mona pozna po trzech znakach, ktrymi s: nie odgraanie si, dobroczynno i bezwarunkowa prawdomwno. Sadhu wspczuje bowiem wszystkim i wszystkiemu i odczuwajc nieprzerwanie lito, wytrwale kroczy po tym wiecie ciek Najwyszego Prawa. W wiecie istniej ludzie o wielkiej duszy, ktrzy zachowuj si jak sadhu. Poznasz ich po tym, e s cakowicie nastawieni na Prawo, akceptuj samych siebie, s cierpliwi, spokojni, nasyceni, staranni w swej mowie, wolni od gniewu i e przyjmuj wiadomie za wzr zachowanie sadhu, ow najwysz drog dobrych oywion przez dobre uczynki i uczenie si i w kocu sami osigaj wyyn wgldu, skd mog obserwowa zagubienie wikszoci, mnogo wykonywanych zawodw jak i dobre i ze uczynki. 5. O prawie karmy i uwalnianiu si od zej karmy. Myliwy kontynuowa: O braminie, wiem, e moje obecne bycie rzenikiem jest ohydne, lecz prawo karmy jest potne i to, w ktrej kacie si rodzimy i jakie stoj przed nami dziaanianasza karmajest rezultatem naszych wasnych uczynkw dokonanych w poprzednim wcieleniu. Moja obecna za karma jest rezultatem mych poprzednich zych uczynkw, z ktrych obecnie prbuj si oczyci, wykonujc jak najlepiej przydzielone mi obecnie ohydne dziaania. O braminie, zarwno bycie myliwym jak i jego ofiar jest rezultatem czyich dziaa w jego poprzednim yciu. I tak jak zadaniem myliwego jest dostarczenie misa na uczt bogw, przodkw, goci i tych, ktrzy od niego zale tak bycie zabitym jest zadaniem tych, ktrzy rodz si po to, aby ich miso sprzedawa i je. Zostao objawione w Objawieniu, e zioa, roliny hodowlane, bydo, zwierzyna owna i ptactwo s ywnoci dla wiata. W kuchni krla Rantidewy zabijano dziennie dwa tysice krw na ofiar i rozdawano misne posiki. Objawienie objawia, e ognie ofiarne odczuwaj gd misa i bramin, ktry zabija zwierzta wycznie po to, by ofiarowa je ogniowi, uwicajc ich mier przez dwik odpowiednich mantr, zdobywa niebo. Gdyby ognie nie odczuway godu misa, nikt by misa nie jad. Pustelnicy zarzdzili, e ten, kto je resztki misa z ofiary, wypeniony wiar i zgodnie z tym jak zostao zarzdzone, nie popenia grzechu. O braminie, wiem, e sprzedawanie misa jest przydzielonym mi obowizkiemjest wyznaczon dla mnie ciek Prawa, moj dharm przydzielon mi obecnie jako rezultat moich dziaa w mym

228

Mikoajewska

Mahabharata

poprzednim wcieleniu, moj prac. Zaniechanie pracy jest uwaane za przestpstwo. Mym obowizkiem jest wykonywanie zadania, ktre zostao mi przydzielone. Dziaania popenione w poprzednim wcieleniu nie pozostawiaj ponownie narodzonemu na ziemi czowiekowi wolnego wyboru. To Zapadniajcy wiat decyduje o charakterze czyjej pracy. Czowiek zmuszony do wykonywania ohydnej pracy musi sam wasnym wysikiem odkry, jak przeksztaci sw wstrtn prac w czynienie dobra i nie da si jej zniszczy, lecz poprawi sw z karm. Ostateczna ocena wykonania jego ohydnej pracy zaley bowiem od niego i moe by rna. Ja sam, cho zmuszony jestem przez moje urodzenie do wykonywania ohydnej pracy, doskonal m dusz, mwic zawsze prawd, obdarowujc innych tym, czym mog, suchajc tych, ktrzy s ode mnie lepsi, oddajc nalene honory braminom i nie zbaczajc nigdy z wyznaczonej mej roli spoecznej cieki Prawa. Powiadaj, e oranie jest dobrem, cho rani i zabija wiele ywych istot yjcych pod ziemi. Same nasiona te s ywe. Wszystko jest pene ywych, oddychajcych istnie. Czowiek zabija je, choby chodzc po ziemi. ywe istoty ywi si innymi ywymi istotami. Czy mona znale wrd ywych takich, co nigdy nie zabili lub zranili innej ywej istoty? Nawet asceci wiadomie oddani niezabijaniu, nie potrafi tego cakowicie unikn. Nawet ludzie wielkiego charakteru i synowie wspaniaych rodw popeniaj rne ohydne czyny i nie odczuwaj z tego powodu wstydu. Wiele rzeczy na tym wiecie zdaje si sta na gowie, jednake ten kto powica si realizacji swego wasnego przydzielonego mu zadania, wygrywa wielk chwa. O braminie, nikt nie jest panem swego wasnego losu. To, co obserwujemy na tej ziemi jest owocowaniem dokonywanych w poprzednich wcieleniach uczynkw. Jak to objawia Objawienie: dusza jest faktycznie wieczna, podczas gdy ciao jest tym, co przemija i gdy ywa tkanka ginie i ciao umiera, dusza wdruje do innego ciaa na skrzydach swych uczynkw. Bramin Kauika zapyta: O myliwy, jak to si dzieje, e ten, kto by dobry, rodzi si ponownie z dobrego ona, a niegodziwiec rodzi si z niegodziwego ona? Pobony myliwy rzek: O braminie, gdy ywa istota obciona nikczemnymi uczynkami umiera, wpada do nieczystego ona, aby naprawi sw poprzednio popenion nikczemno. Cierpic strasznie w czasie swego nowego ycia na ziemi, gromadzi swe nowe uczynki i bdzie kontynuowaa cykl ponownych narodzin tak dugo, a zerwie wi ze swymi poprzednio popenionymi nikczemnymi uczynkami, nie pozwalajc im, aby zwyciay. I

Ksiga III

Opowie 30

229

wwczas otworzy si przed ni wiat zasug, gdzie nie ma ju wicej cierpienia. Starajc si czyni dobro i unika za, poszukujc sama z siebie tylko tego, co pikne, zgromadzi zasugi i zdobdzie wiat szczcia, Prawa i Zysku, oraz niebo. Naley dziaa naladujc dobre zachowanie sadhu, wykonywa odpowiednie ryty nakazane przez wasne Prawo i pragn takiej drogi ycia, ktra nie rani innych. Mdry czowiek czerpie rado z Prawa, yje wedug Prawa i gdy zdobdzie majtek zgodnie z Prawem umacnia Prawo, obdarowujc nim cnotliwych. Gdy jego duch wypeni si Prawem, jego umys osignie spokj. Zdobdzie dwik, dotyk, ksztat i zapach, ktry lubi i dozna majestatu, co jest znane jako owoc Prawa. Po zdobyciu owocu Prawa czowiek cigle nie jest zadowolony, lecz dziki zdobytej wiedzy akceptuje sw niech. Wyposaony w sw wiedz odmawia wybaczenia zu. Jeeli zechce podda si ascezie, lecz nie porzuci cieki Prawa. Widzc jasno, jak przemijajca i krtkotrwaa jest natura tego wiata, tskni za wyrzeczeniem si wszystkiego i uwolnieniem si we waciwy sposb od swego ciaa. Akceptujc swj wstrt, wyrzekajc si zych uczynkw i bdc cakowicie czowiekiem Prawa, zdobywa ostateczne wyzwolenie dziki ascezie i wyrzeczeniu. O braminie, zdolno do ascezy jest najwyszym dobrem ywej istoty. Jej korzeniami s spokj i sam-kontrola. Dziki ascezie czowiek realizuje wszystkie swoje pragnienia. Poprzez poskromienie swych zmysw, prawdomwno i samo-kontrol dociera do miejsca Brahmana. 6. O zmysach oraz o tym, co siga poza zmysy i o kontrolowaniu zmysw przy pomocy jogi Bramin Kauika zapyta: O myliwy, wytumacz mi, czym s zmysy i w jaki sposb mona je opanowa? Wytumacz mi take, prosz, jak nagrod zdobywa si dziki zmysom, a jak poprzez ich pokonanie? O le wynikym z przywizywania si do zmysowych przedmiotw: Myliwy rzek: O braminie, ludzki umys (rozum) suy w pierwszym rzdzie poznawaniu. Jednake czowiek, uywajc swego rozumu do wykonania dziaa, dowiadcza dzy i gniewu i przywizuje si do przyjemnych ksztatw i zapachw. Opanowuje go namitno do tych zmysowych przedmiotw, za ktr kroczy zazdro i nienawi. W kocu zaczyna nim rzdzi zachanno, ktrej towarzyszy utrata rozumu i poniewiera nim mio i nienawi. Cho jego duch przestaje by nastawiony na Prawo,

230

Mikoajewska

Mahabharata

udaje, e poda ciek Prawa i w swej obudzie czerpie rado z bezprawia. Jego duch cieszy si zdobytym dziki obudzie bogactwem i staje si w zy. Gdy jego przyjaciele i mdrcy prbuj go powstrzyma, w hipokryta odpowiada im w jzyku Objawienia. Bdc w szponach swej namitnoci, rozmnaa zo w swych mylach, mowie i dziaaniu. Opuszczaj go wszystkie jego dobre atrybuty i jego towarzystwa szukaj jedynie ci, ktrzy podobnie myl. W kocu z tego, co zasia, zbiera jedynie niedol. O wiedzy bronicej przed zem wynikym z przywizywania si do przedmiotw zmysowych: Jednake ten, ktry w swej mdroci przewiduje do czego moe doprowadzi przywizywanie si do zmysowych przedmiotw i wie, czym jest szczcie i nieszczcie, uniknie puapki popadania w zo i bdzie kultywowa dobro i pomnaa dobrych ludzi poprzez wykonywanie dobrych uczynkw i ukierunkowanie swego ducha na Prawo. O wiedzy na temat elementw skadowych wszechwiata: Myliwy kontynuowa: O braminie, na tym wiecie mdrzec i prorok zajmuj najwysz pozycj, gdy oni dziki swej praktyce zdobyli wiedz. Im pierwszym w kolejnoci naley si posiek i oni maj prawdziw wolno czynienia tego, co zechc. Po zoeniu im pokonu, pozwl, e przeka ci cz ich wiedzy. Mdrcy powiadaj, e cay wszechwiat zbudowany jest z piciu elementw. Istnieje te pi wasnoci charakteryzujcych te elementy. Oprcz tego istniej: wiadomo zwana umysem, duch i sformuowania ego; pi zmysw oraz trzy cechy zmysowych przedmiotw, ktrymi s sattwa (jasno, czysto), radas (energia, namitno) i tamas (inercja); to, co nie zamanifestowane i to, co zamanifestowane oraz wasno zawarta zarwno z w tym, co nie zamanifestowane jak i w tym, co zamanifestowane zakryta przez wszystkie zamanifestowane lub nie zamanifestowane zmysowe przedmioty. O piciu elementach, z ktrych zbudowany jest wszechwiat i piciu wasnociach: Bramin Kauika rzek: O pobony myliwy, nazwij, prosz, pi elementw i opisz ich wasnoci. Myliwy odpowiedzia: O braminie, cay wszechwiat jest zbudowany z piciu elementw, ktrymi s eter, wiatr, ogie, woda i ziemia. Istnieje pi wasnoci tych elementw, ktrymi s dwik,

Ksiga III

Opowie 30

231

dotyk, ksztat, smak i zapach. Eter jest syszalny; wiatr nie tylko wydaje dwik, lecz rwnie jest rozpoznawalny dotykiem; z kolei ogie jest nie tylko syszalny i rozpoznawalny dotykiem, ale rwnie ma ksztat; woda ma dodatkowo smak, a ziemia zapach. Te pi elementw, w ktrych cznie zawiera si pitnacie wasnoci, poruszaj wszystkimi ywymi istotami, na ktrych wiaty si opieraj. Nie kc si one ze sob nawzajem, lecz tworz harmonijn cao. Lecz gdy rwnowaga w ywych istotach zaburza si, dusza chwilowo opuszcza ciao, wdrujc do innego ciaa. Elementy po kolei ulegaj zniszczeniu i po kolei si regeneruj, lecz w kadym przypadku mona dostrzec warstwy piciu elementw. Wypeniaj one sob cay wiat ywych istot. O tym, co zamanifestowane i co nie zamanifestowane: To, co stworzyy zmysy jest nazywane tym, co zamanifestowane. Natomiast ten komponent, ktry znajduje si ponad zmysami jest znany jako Znak i jest nazywany tym, co nie zamanifestowane. Gdy jednostka utrzymuje, e zmysy pozwalajce jej odczuwa np. zmysowy przedmiot dwiku nale do niej, narazi si w wiecie doczesnym na kopoty, gdy to ona naley do zmysw. Wszystkie pi elementw widzi bowiem dopiero ten, kto, cho jest nawet cigle do wiata przywizany przez zmysy, zdoby wiedz o tym, co wysze i nisze i dostrzega w caym wiecie dusz i cay wiat dostrzega w duszy. Widzc cay czas wszystkie elementy we wszystkich moliwych stanach, staje si Brahm i nie sprzymierza si ju duej ze zem. Ten, kto przekroczy przynoszc szalestwo przeszkod (zmysy), dziki iluminacji ducha zobaczy wiat jako drog prowadzc do poznania przedmiotu mdroci. Mdry nauczyciel ogosi, e Czowiek (Kryszna) nie ma ani pocztku ani koca, rodzi si sam z siebie, jest wieczny, nieporwnywalny, wolny od cielesnej powoki. Dowiedz si, e droga prowadzca do pokonywania zmysw ma swe korzenie w ascezie. Niebo i pieko to sprawa zmysw; ujarzmione zmysy prowadz do nieba, a rozkieznane do pieka. O kontroli szeciu zmysw (pi zmysw i umys) przy pomocy jogi: Caa metoda jogi ma na celu kontrolowanie zmysw. Ten, kto jest we wadzy swych zmysw z ca pewnoci zbierze zo. Lecz zo opuci tego, kto ujarzmi swe zmysy dziki jodze. Zrozumie on, e ciao czowieka jest jego rydwanem, a dusza wonic powocym komi jego zmysw. Z tymi ujarzmionymi ogierami, nie

232

Mikoajewska

Mahabharata

rozpraszana niczym dusza, niezawodny wonica, dostrzee szczliwo. Ten, kto przy pomocy swej duszy pewnie trzyma lejce zawsze obecnych i zakcajcych umys zmysw, luzujc je odpowiednio lub zaciskajc, dziki pewnoci swej jazdy staje si doskonaym wonic swego rydwanu. Nie kontrolowany dziki jodze umys zawsze bowiem sucha wprowadzajcych zamt zmysw i miota duchem jak huraganowy wiatr rzuca okrtem. Ten, kto zdecydowanie skoncentruje sw uwag na szeciu zmysach (pi zmysw plus umys), o owoc ktrych inni si cigle sprzeczaj, zdobdzie owoc zrodzony z medytacji. 7. O odkrywaniu duszy dziki jodze i czeniu si z Brahmanem O trzech wasnociach przedmiotw zmysowych (gunach) decydujcych o charakterze jednostki: Bramin rzek: O pobony myliwy, wytumacz mi dokadnie, czym s wspomniane przez ciebie trzy wasnoci przedmiotw zmysowych: tamas (inercja), radas (namitno) i sattwa (jasno). Myliwy rzek: O braminie, tamas oznacza ignorancj, radas namitno, podczas gdy sattwa rozjanianie, iluminacj. Czowiek bdcy we wadzy tamas charakteryzuje si gupot, ospaoci, brakiem inteligencji, niezdrowym wygldem, yciem w ciemnociach, zawzitoci i lenistwem. Z kolei ten, ktry jest we wadzy radas duo mwi i udziela rad, jest przyjacielski, ktliwy, skonny do uczenia si, arogancji i dumy. Natomiast czowiek we wadzy sattwy jest owiecony, zrwnowaony, trzyma si na uboczu, nie protestuje, jest wolny od gniewu, mdry, samo-kontrolujcy si. Owiecenie, ktre jest oznak bycia we wadzy sattwy, nie akceptuje sposobw funkcjonowania tego wiata i czowiek owiecony, ktry nauczy si tego, co byo do nauczenia si, ma wstrt do drg tego wiata. Jeeli jednak przeway beznamitno, jego duma uspokoi si i jego szczero zagodnieje. Wszystkie dualizmy przestan si ze sob kci i zaprzestanie on walki w jakiejkolwiek sprawie. Osignicie takiego stanu umysu bez wzgldu na urodzenie w tej lub innej kacie prowadzi w kolejnych wcieleniach do bramiskoci. O piciu oddechach-pranach w ciele czowieka i kanaach, ktrymi jogi prowadzi dusz na szczyt gowy: Bramin zapyta: O pobony myliwy, wytumacz mi, co staje si z cielesnym ogniem, gdy dotrze on do elementu ziemi i jak wiatr dziki swemu szczeglnemu umieszczeniu porusza czowiekiem?

Ksiga III

Opowie 30

233

Myliwy odpowiedzia: O braminie, oddech-ogie, ktry rezyduje w gowie, strzegc caego ciaa, jest nazywany pran, ktra jest aktywna i dziaa zarwno w ogniu jak i w gowie. Przeszo, teraniejszo i przyszo zale od prany. Ten brahman-ogie jest uwaany za najwyszy wrd wszystkich elementw. Istnieniem, ktre obdarza wszystkie rzeczy dusz jest Wieczna Osoba odkrywana przez umys, ducha, ego i zogniskowanie elementw. Rezydujc we wszystkich czciach ciaa jest chroniona przez pran i porusza si swymi rnymi drogami, majc podpor w samanie. Oddech-ogie, ktry rezyduje na dnie pcherza i w jelitach nazywa si apan i oczyszcza ciao z moczu i ekstramentw. Oddech, ktry sam inspiruje energi, aktywno i si nazywa si udan. Oddech, ktry rezyduje we wszystkich czach ludzkiego ciaa nazywa si wjana. Ogie, ktry przenika wszystkie elementy ciaa jest nazywany wiatrem, ktry gnajc w rne strony porusza cielesne pyny, organy i humory. Powstaje poczenie wszystkich piciu oddechw (pran) tworzc ogie trawienny, ktry trawi jedzenie. Prana i wjana umieszczaj si midzy apan i udan i wyniky z tego ogie cakowicie trawi swe podoe. Rzdzi on cakowicie organem zwanym trakiem trawiennym koczcym si odbytem. Z tego ognia wypywaj rne kanay dla wszystkich piciu oddechw-pran danej osoby. Zmuszona przez uderzenie tego ognia prana zwana pran porusza si z gowy na dno odka, skd ruszajc znowu ku grze wydycha ogie. Poniej ppka znajduje si przestrze strawionego jedzenia, powyej przestrze nie strawionego jedzenia, podczas gdy centralna przestrze ppka jest baz wszystkich piciu oddechw-pran. Dziesi kanaw rozchodzcych si z serca w gr, w d i w poziomie jest uruchamianych przez oddechy-prany i przewodzi soki pokarmowe. To jest droga, ktr jogi dociera do tego, co najwysze: po zdobyciu kontroli nad sw postaw i zmczeniem staje si niewzruszony i umieszcza sw dusz na szczycie swej gowy. O duszy poncej wewntrz osoby wiecznym ogniem bdcej ucielenionym w niej bogiem, wraliwym na jog i o sile yciowej, ktra zawierajc w sobie sattw (jasno) radas (namitno) i tamas (inercj), jest cech duszy: Myliwy kontynuowa: O braminie, w opisany przeze mnie sposb oddech umieszczony w gowie, czyli oddech prana oraz oddech znajdujcy si w pcherzu i kiszkach, czyli oddech apana rozcigaj si na ca osob, ktra przechodzi jedenacie przeksztace i jest zoona ze skadowych komponentw. Jest ucieleniona i zawsze podlega wpywowi poprzednich uczynkw. Dowiedz si, e wieczny ogie poncy wewntrz niej tak jak ogie

234

Mikoajewska

Mahabharata

w stosie koksu, jest dusz zawsze wraliw na wpyw jogi. Dowiedz si, e bg zawarty w niej tak jak kropla wody w kwiecie lotosu jest dusz, ktra si ucielenia (znawc pola) zawsze wraliw na wyrzeczenie. Dowiedz si, e sattwa (jasno), radas (namitno) i tamas (inercja) s zbudowane z siy yciowej, a sia yciowa jest cech duszy, ktra jest zbudowana z tego, co najwysze. Powiadaj, e odczuwanie zmysami jest tym znakiem ycia, ktry wprowadza w ruch wszystkie ywe istoty; lecz zamknita w ciele dusza (znawca pola) wie, e za odczuwaniem tym ukrywa si w najwyszy, ktry stworzy siedem wiatw. O nie zamanifestowanym charakterze duszy i o zdobywaniu w ni wgldu dziki jodze: Myliwy kontynuowa: O braminie, elementarna dusza, ktr posiada kada ywa istota, naley do tego, co jest nie zamanifestowane. Mdrzec, ktrzy zdoby w ni wgld, widzi j poprzez najwyszego subtelnego ducha. Niszczy on zarwno dobre jak i ze skutki swych poprzednich uczynkw dziki spokojowi swego ducha i gdy w spokoju przebywa w swej duszy, osiga stan nieskoczonej ekstazy. Kto okiezna swj umys, odywia si skromnie i pozostaje duchowo czysty, ten dostrzee w sobie sw dusz. I gdy w wietle swego owieconego umysu dostrzee, e dusza oddzielia si od niego, uwolni si od ciaru doczesnego wiata. dza i zachanno musz zosta ujarzmione. Mostem prowadzcym do miejsca, ktre jest wieczne, jest oczyszczajcy czynnik ofiary i umartwiania si. O wyrzeczeniu, ascezie i ofierze (jodze) bdcych drogami do zdobycia najwyszej wiedzy o duszy i poczenia si z Brahmanem: Myliwy kontynuowa: O braminie, naley broni ascezy przed wasnym gniewem, majtku przed zawici innych, wiedzy przed ocen i duszy przed rozproszeniem. Dobro jest najwyszym Prawem, cierpliwo jest najwiksz si, znajomo wasnej duszy jest najwysz wiedz, a przysiga prawdomwnoci najwysz przysig. Wypowiadanie prawdziwych sw i rozpoznawanie ich jest korzystne, lecz najwyej stoi ta Prawda, ktra jest bezwzgldnie korzystna dla wszystkich ywych istnie. Ten mianowicie, ktrego dziaanie jest zawsze pozbawione egoizmu i ktry powici wszystko praktykowaniu wyrzeczenia jest mdrym jogiem. Jego joga jest jog Brahmana, staoci, z ktrej nie potrafi go wybi nawet jego guru, Zaniechaniem, ktre jest Zjednoczeniem. Nie naley rani adnej ywej istoty i kroczy drog yczliwoci i nigdy nie ulega potrzebie zemsty. Wiedz zdobywa si poprzez

Ksiga III

Opowie 30

235

nie wywyszanie siebie, gbokie zaspokojenie, brak egoizmu i upr, a najwysz wiedz jest znajomo duszy. Porzu wszystko, co posiadasz i w swym duchu cile przestrzegaj przysig, gdy wwczas osigniesz miejsce, gdzie nie ma ju smutku i ktre jest niezmienne. Bd zawsze skromny, samo-kontrolujcy si, gotowy do ascezy, bd panem samego siebie wolnym od wszelkiego przywizywania si. Bd naznaczony brakiem wasnoci, obojtny, skupiony uparcie na jednym celu: takie zachowanie nazywa si bogoci i ekstaz. Gdy czowiek uwalnia si od dualizmu szczcia i nieszczcia dociera do Brahmana i dziki swej obojtnoci przekracza skoczono. 8. O bramiskim zachowaniu Bramin rzek: O myliwy, odpowiedziae wyczerpujco na wszystkie moje pytania. Nie istnieje w wiecie nic, czego by nie wiedzia. Myliwy rzek: O braminie, wejd do rodka mego domu i z wizyt memu ojcu i matce i zobacz na swe wasne oczy moj prawo, ktra jest moj drog do nieba. Dom myliwego przypomina dom bogw i by faktycznie zaszczycany przez obecno rnych bstw. We wntrzu siedzieli ubrani na biao rodzice myliwego, odpoczywajc po posiku. Pobony myliwy pochyli gow do ich stp. Rodzice rzekli: O synu, niech ci ochrania Prawo. Sprawiasz nam rado swoj czystoci. Jeste naszym dobrym synem i od dawna oddajesz nam honory, dajc nam pierwszestwo wrd wszystkich bstw. Dziki swej pobonoci zdobye samo-kontrol charakterystyczn dla bramina. Zadawalasz swych przodkw sw dyscyplin w oddawaniu nam honorw. Zawsze jeste nam posuszny w swych mylach, czynach i mowie i twj duch nigdy nie zbacza ze cieki dobra. Myliwy rzek: O braminie, mj ojciec i matka s dla mnie najwysz boskoci i czcz ich jak bogw, ofiarujc im kwiaty, owoce i klejnoty. Oni s dla mnie jak ognie, o ktrych mwi bramini, jak rytua ofiarny i jak cztery Wedy. S dla mnie wszystkim. Moje ycie, moja ona, moi synowie i suba su im i zawsze s im posuszni. Czowiek, ktry chce zdoby niebo, musi mie piciu nauczycieli: swego ojca, sw matk, swj ogie, samego siebie i swego guru. Jeeli bdzie ich zawsze traktowa we waciwy sposb, stan si dla niego jego wasnymi dobrze utrzymywanymi ogniami. Takie jest Prawo tego, kto sam jest gow rodziny.

236

Mikoajewska

Mahabharata

Myliwy kontynuowa: O braminie, dziki swej ascezie nabraem zdolnoci widzenia daleko tak jak oddana swemu mowi prawdomwna ona, ktra zdobya samo-kontrol. Dlatego poradzia ci ona uda si na spotkanie ze mn, obiecujc ci, e wyjani ci Prawo. Bramin Kauika odpowiedzia: O pobony myliwy, wierna ona miaa racj. Rozpoznaem tw wielk cnot i zrozumiaem prawdziwo twoich sw. Myliwy rzek: O braminie, teraz jak zrozumiae, e wytrwae podanie ciek wasnego Prawa jest drog prowadzc do nieba, sprbuj naprawi swj bd. Przypomnij sobie, e ty sam pokazae lekcewaenie swoim rodzicom, opuszczajc ich dom bez poegnania. To, co uczynie jest w niezgodzie ze sowami, nakazami i sensem Wed. Twoi rodzice olepli od paczu za tob. Daj si kierowa Najwyszemu Prawu i udaj si do nich, aby ich pocieszy. Twoja asceza nie przyniesie oczekiwanych przez ciebie owocw, dopki nie zjednasz sobie swoich rodzicw i nauczycieli. Miej we mnie wiar, posuchaj mej rady i udaj si natychmiast do swych rodzicw. Bramin odpowiedzia: O myliwy, wielki mdrcu, uczyni, jak mwisz, gdy twe sowa i zachowanie s sowami i zachowaniem sadhu. Spadaem do pieka, a ty mnie uratowae. Dzikuje za to dobremu losowi. Cho wykonujesz prac sucego, znasz Wieczne Prawo, ktre jest niemoliwe do poznania dla sucych. Wyjanij mi, prosz, kim jeste i co uczynie w swym przeszym yciu, e ty, pan swej duszy, narodzie si na ziemi jako sucy? Myliwy odpowiedzia: O braminie, dowiedz si, e jestem braminem i e za mj obecny stan odpowiedzialny jest mj wasny bd. W mym poprzednim wcieleniu byem przyjacielem pewnego krla, ktry by znakomitym ucznikiem i dziki tej przyjani staem si rwnie mistrzem w ucznictwie. Pewnego dnia towarzyszyem krlowi, gdy w otoczeniu swych onierzy i doradcw ruszy do dungli na polowanie i zatrzyma si niedaleko pustelni pewnego wielkiego ascety. Krl zabi swymi strzaami wiele jeleni. Ja sam wypuciem z mego uku niegodziw strza, ktra ugodzia ascet pogronego w umartwieniach. Pad on na ziemi i rzek dononym gosem: Kt dokona tego niegodziwego czynu i postrzeli mnie, cho nigdy nie popeniem adnego grzechu? Cigle mylc, e ustrzeliem jelenia, podszedem do niego i dostrzegem, e to moja strzaa przebia tego potnego bramina uzbrojonego w si swych umartwie, ktry lea obecnie na ziemi, wydajc z siebie ostatnie tchnienie. Moje serce zadrao na widok mego podego czynu i rzekem: O asceto, wybacz mi, nie wiedziaem, co czyni. Lecz rozgniewany pustelnik zawoa: O okrutny czowieku, za to co

Ksiga III

Opowie 30

237

uczyni, narodzisz si ponownie na ziemi w kacie sucych jako myliwy! Gdy prbowaem go zjedna, powtarzajc, e nie wiedziaem, i dokonuj tak podego czynu, rzek: O braminie, nie mog odwoa mej kltwy. Lecz moja naturalna yczliwo skania mnie do zagodzenia jej. Cho wic narodzisz si z nieczystego ona w kacie sucych, bdziesz wielkim znawc Prawa i bdziesz posuszny swemu ojcu i matce i dziki temu posuszestwu wyzwolisz si i uwolnisz si od swej zej karmy. Nie stracisz pamici swego przeszego ycia i dostaniesz si do nieba. I wwczas moja kltwa si skoczy i powrcisz do swego bramiskiego stanu. Gdy skoczy mwi, wycignem strza z jego ciaa i gdy zaniosem go do jego pustelni, wkrtce umar. To z powodu spowodowania jego mierci urodziem si wrd sucych, ale dziki jego litoci wiem, e swym dziaaniem zasu na niebo. Bramin Kauika rzek: O myliwy, to, co mwisz wskazuje na zmienno szczcia i nieszczcia, ktrego czowiek dowiadcza. Nie masz jednak powodu do rozpaczy, gdy spenie swe wielkie zadanie i poznae, kim naprawd jeste. Twj obecny ohydny zawd jest wycznie spraw kasty, do ktrej obecnie naleysz. Odcierpiawszy swj dawny grzech, narodzisz si ponownie na ziemi jako bramin. Patrzc na ciebie, widz bramina. Widz rwnie, e bramin popeniajcy wstrtny czyn zabjstwa ascety jest rwny sucemu. Od dzi w kadym sucym, ktry rozwin samokontrol, jest prawdomwny i prawy dostrzeg bramina, gdy dana osoba bez wzgldu na to, w jakiej urodzia si kacie, zdobywa bramistwo poprzez rozwj bramiskiego zachowania. Myl, e twa wina jest odkupiona. Tacy jak ty nigdy si nie poddaj. Wiedz jak zachowywa si na tym wiecie i nigdy nie schodz ze cieki Prawa. Myliwy rzek: O braminie, ulecz swj pyncy z umysu bl przy pomocy mdroci tak jak bl fizyczny leczysz zioami. Tylko ludzie maego ducha cierpi umysowy bl, gdy spotyka ich nieszczcie i koczy si przyjemno. Po co poddawa si wadzy cierpienia, skoro kadego spotyka raz przyjemno, a innym razem nieprzyjemno. Gdy czowiek wyzwala si zarwno z odczuwania przyjemnoci jak i nieprzyjemnoci, jego szczliwo wzrasta, gdy jest on mdry i pozostaje nasycony. Nienasyceni s gupcami, mdrzec jest zawsze nasycony. Nienasycenie nigdy si nie koczy, podczas gdy nasycenie jest najwiksz szczliwoci. Ci, ktrzy szukaj mdroci, nie narzekaj, gdy widz swj ostateczny cel. Nie pozwl sobie na poddawanie si rozpaczy, gdy rozpacz jest gron trucizn. Gdy pokona czowieka, ktry popad w nieszczcie,

238

Mikoajewska

Mahabharata

pozbawi go jego wewntrznej siy i nie bdzie on w stanie znale adnego ludzkiego celu. Pozbawi go woli dziaania i produkowania owocw dziaania. Czowiek powinien szuka rodkw pozbycia si cierpienia, aby bez narzekania rozpocz wszystko od pocztku, poszukujc samo-kontroli i unikajc wystpku. We przykad ze mnie: ja nigdy nie narzekam, lecz czekam cierpliwie na nadejcie waciwego czasu, nigdy nie tracc nadziei. Bramin rzek: O myliwy, jeste owiecony i mdry i zdobye ogromy wgld. Pozostajesz nasycony dziki swej wiedzy i znajomoci Prawa. Niech Prawo ci dalej ochrania i broni. Po wypowiedzeniu tych sw bramin Kauika okry myliwego z szacunkiem i odszed. Od tego momentu zawsze by posuszny i oddawa cz swemu ojcu i matce i swym starszym tak jak jest to nakazane, gdy sta si wewntrznie silny i zdecydowany. I na tym mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie o rozmowie midzy poszukujcym owiecenia braminem Kauik i pobonym myliwym.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(37.e) The Devoted Wife, 196-197, 3(38.f) The Colloquy of the Brahmin and the Hunter, 198-205.

Ksiga III

Opowie 31

239

Opowie 31 Tajemnica znikania i odradzania si ognia

1. O tym, jak bg ognia Ogie-Agni dostrzeg ogniste wasnoci proroka i kapana Angirasa i jak uzna go za swego pierworodnego syna; 2. O rnych ogniach bdcych dziemi proroka i kapana Angirasa; 3. O rnych ogniach ofiarnych zrodzonych w linii proroka i kapana Brihaspatiego; 4. O Ogniu Ojcw, rwnym saw Brahmie, zrodzonym z religijnych praktyk piciu staroytnych mdrcw, ktry sta si Tapasem i ktry stworzy bogw, piciu dynastw i pi utrudnie rytuaw; 5. O ogniach pawaka wywodzcych si od syna Tapasa Bhanu sucych oczyszczaniu zanieczyszcze wprowadzanych do codziennych rytuaw ofiarnych; 6. O tym, jak mdrzec Angiras zmusi ogie domowego ogniska o imieniu Grhapati do powrotu z oceanu, gdzie si ukry i do penienia swej funkcji nosiciela ofiary; 7. O jednoci ognia.

Waruna rzek do boga ognia Agniego: O Agni, szukamy ciebie w rnych miejscach, gdy wchodzisz w rne roliny i chowasz si w wodach . (...) Agni odpowiedzia: O Waruna, uciekam, gdy boj si mej roli nosiciela ofiary i w ten sposb bogowie nie mog zaprzgn mnie do niej. Moje liczne ciaa wchodz w rne miejsca; ja, Agni, gasn, aby przemyle swoje zadanie. (The Rig Veda, Hymn 10.51) 1. O tym, jak bg ognia Ogie-Agni dostrzeg ogniste wasnoci proroka i kapana Angirasa i jak uzna go za swego pierworodnego syna Krl Prawa rzek: O Markandeja, wielki mdrcu, wyjanij mi, prosz, jak to si dzieje, e ogie znika i odradza si. Czy istnieje jeden bg ognia o wielu ciaach, czy dwch, Agni i Angiras? Opowiedz mi o Agnim i Angirasie i o tym, jak prorok i kapan Angiras podczas nieobecnoci Agniego sam sta si ogniem i zastpi boga ognia w rytuale ofiarnym, zanoszc ofiar bogom. Wytumacz mi, jak to moliwe, e na ziemi oywia si wiele rnych ogni ofiarnych, poncych podczas wielu rnych rytuaw, ktre maj za zadanie zanoszenie skadanej we ofiary bogom? I na prob Judhiszthiry prorok Markandeja opowiedzia Pandawom o ogniu, ktry wybuchn po raz pierwszy z ciaa Brahmy i stajc si ogniem ofiarnym zosta przeklty przez syna Brahmy proroka Bhrigu, e bdzie nienasycony i bdzie poera wszystko. Od tego czasu ogie obawia si swej wasnej nieczystoci i odmawia wykonywania swej roli nosiciela ofiary. Opowiedzia take i o wielkich staroytnych mdrcach i kapanach, z ktrych najpotniejszy by syn Brahmy Angiras, ktrzy dziki mocy swych

240

Mikoajewska

Mahabharata

religijnych praktyk nabieraj ognistoci i oywiaj na ziemi rne ognie ofiarne, skaniajc je do penienia ich rytualnej funkcji nosiciela ofiary i dziaania na rzecz dobra wszystkich wiatw. Oni te dziki swym religijnym praktykom oywili na ziemi potny Ogie Ojcw, ktry sta si Tapasem, kosmiczn przenikajc wszystko twrcz si i stworzy cay wszechwiat. Prorok Markandeja rzek: O Judhiszthira, posuchaj wic najpierw staroytnej opowieci o tym, jak bg ognia Agni dostrzeg po raz pierwszy ogniste wasnoci proroka i kapana Angirasa i jak zaadaptowa go jako swego pierworodnego syna. Ot w jednym z odlegych Eonw tak si zdarzyo, e bg ognia Ogie-Agni uda si do lasu, aby podda si tam surowym umartwieniom. Nie potrafi jednak osign spokoju ducha, gdy irytowaa go wietlista wspaniao innych ascetw. Nie wiedzc, co o tym myle i nie rozpoznajc samego siebie, rzek sam do siebie: O Agni, wyglda na to, e w czasie, gdy stracie swoj ognisto, poddajc si umartwieniom, Brahma stworzy innego boga ognia. Musisz co zrobi, aby odzyska stracon pozycj i sta si znowu bogiem ognia. Gdy tak rozmyla, dostrzeg wielkiego pustelnika i mdrca Angirasa, ktry jarzy si jak ogie. I gdy z lkiem si do niego zbliy, Angiras rzek: O Ogniu, nie bd taki przygaszony. Odzyskaj szybko swoj dawn tosamo boga ognia i wr na ziemi, gdzie jeste znany kadej ywej istocie i przyno znowu szczcie wszystkim wiatom. To ty pierwszy zostae stworzony przez Brahm, aby rozprasza ciemnoci. Odzyskaj wic sw dawn pozycj i rozpraszaj noc. Bg ognia odpowiedzia: O wielki asceto, utraciem na ziemi m saw, gdy ty stae si bogiem ognia i to ciebie a nie mnie ludzie nazywaj bogiem ognia. Nie pozostaje mi nic innego, jak wyrzec si mej ognistoci, aby ty mg by Najwaniejszym Bogiem-Ogniem, podczas gdy ja bd drugorzdnym Ogniem Pradapatjak. Mdrzec Angiras rzek: O bogu ognia, nie wyrzekaj si samego siebie i kontynuuj obdarzanie zamieszkujcych ziemi ywych istot dobrodziejstwami, ktre prowadz je do nieba. Bd Ogniem Rozpraszajcym Ciemnoci, a ze mnie, ojca licznych ogni, uczy swego pierworodnego syna. W ten sposb moje ogniste potomstwo bdzie miao ciebie jako swego najstarszego przodka. Bg ognia Agni rzek: O proroku, niech tak si stanie. I uczyni staroytnego mdrca i kapana Angirasa, trzeciego z kolei zrodzonego-moc-woli syna Brahmy, swym pierworodnym synem. Gdy bogowie o tym usyszeli, nie wiedzieli, co myle, szczeglnie, e za syna Ognia uwaali kapana bogw Brihaspatiego, ktry by

Ksiga III

Opowie 31

241

synem mdrca Angirasa. Wiedzieli ponadto, e liczne ognie narodziy si na ziemi jako synowie Angirasa i e liczne ognie ofiarne wywodz si z linii Brihaspatiego. Angiras im to jednak wyjani i bogowie zaakceptowali jego wyjanienie. Istnieje wiele rnych rytw ofiarnych i wiele rnych ogni ofiarnych oywianych na ziemi, takich jak ogie domowego ogniska uywany podczas codziennego rytu agnihotra, ogie ofiarny sensu stricte noszcy ofiar przeznaczon dla bogw podczas rnych rytw agnistoma, czyli wyciskania somy i ogie pnocny sucy noszeniu ofiary przeznaczonej dla przodkw. Zarwno wielo rytw jak i wielo oywianych ogni ofiarnych zostaa zadeklarowana w Brahmanach. Tak jak istnieje wiele ogni ofiarnych, sprowadzanych na ziemi podczas rnych ofiarnych rytw, tak istnieje wiele rytw ofiarnych wyciskania somy, napoju bogw. Ich pocztkw naley szuka w Brahmie i w jego zrodzonych-moc-woli synach. Podczas gdy liczne ognie ofiarne zostay zrodzone w linii jego trzeciego syna Angirasa, ryty somy zostay zrodzone w linii jego najstarszego syna, mdrca Atriego, bdc rwnoczenie zrodzonymi-moc-woli synami Brahmy, gdy cho to Atri pragnc pocz synw, urodzi ryty w sobie, ognie wybuchy po raz pierwszy z ciaa Brahmy. W dawnych czasach zarwno Agni jak Angiras i Brihaspati nosili przydomek Angirasa i bg ognia Agni, ktry by rwnie kapanem bogw, by nazywany pierwszym lub najstarszym Angirasem. 2. O rnych ogniach bdcych dziemi proroka i kapana Angirasa Mdrzec Markandeja kontynuowa: O Krlu Prawa, cho istniej na ziemi rne wietliste ognie, wszystkie one s manifestacjami przenikajcego w rne miejsca boga ognia Agniego. Sam staroytny prorok i kapan Angiras, do ktrego przenikn ogie i ktry sta si pierworodnym synem Ognia, mia ze sw on siedmiu synw o imionach Brihaddjotis, Brihatkirti, Brihadbrahman, Brihanmanas, Brihanmantra, Brihadbhasa i Brihaspati i siedem crek bdcych ogniami. Jego pierwsza crka Bhanumati nie miaa sobie rwnych; jego druga crka miaa na imi Raga, gdy wszyscy j kochali; jego trzecia crka iniwali bya tak szczupa, e trudno byo j dostrzec; jego crka Arciszmati bya widoczna tylko dziki swemu blaskowi, a Hawiszmati bya widoczna dziki swej ofierze zoonej podczas nadawania imienia swej siostrze i szstej crce Angirasa, Mahiszmati. Sidma crka Angirasa bya znana pod imieniem Mahamati i poniewa bya nieskoczenie maa, bya rwnie nazywana Kuhu.

242

Mikoajewska

Mahabharata

3. O rnych ogniach ofiarnych zrodzonych w linii proroka i kapana Brihaspatiego Prorok Markandeja kontynuowa: O Judhiszthira, szereg znanych ci ogni ofiarnych poncych podczas rnych rytuaw ofiarnych wywodzi si od syna proroka Angirasa Brihaspatiego, ktry jest kapanem bogw i od jego potomstwa. Brihaspati mia syna amju, ktry jest ogniem ofiarnym, do ktrego wlewa si oczyszczone maso i do ktrego podczas sezonowych rytuaw ofiarnych i Ofiary Konia skada si pierwsze nowonarodzone zwierz. Ten potny ogie, cho jest tylko jeden, ponie licznymi okazaymi pomieniami. Jego on jest Satja, crka boga Prawa Dharmy. Pierworodnym synem amju jest ogie Bharadwada, ktremu oddaje si cze, wlewajc do podczas ofiary pierwsz porcj masa. Jego drugi syn nazywa si Bharata i jest tym ogniem ofiarnym, do ktrego wlewa si oczyszczony tuszcz czerpakiem sruva w czasie rytuau wykonywanego podczas peni ksiyca. Mia on za ony trzy siostry i mia syna o imieniu Bharata i jedn crk. Gdy ogie Bharata, ktry pochodzi od ognia Pradapatiego, wspina si wysoko, moe by bardzo gwatowny. Spadkobierc ognia Bharadwady by ogie Wira, ktremu oddaje si cze w tych samych sowach jak wyciskanej do somie, lecz agodnym gosem. Rathaprabhu jest ogniem, ktry czy si z wyciskan we som podczas drugiej oblacji. Jego synem jest Siddhi, ktry zaciemni soce swym splendorem. On przynis ze sob Hymn do Ognia i zawsze jest wzywany w inwokacjach. Ogie zwany Nicjawana (bezbdnym), ktremu nigdy nie ubywa ani pomienia, ani siy i ktremu zawsze sprzyja dobry los, zawsze piewa chwal ziemi. Jego synem jest ogie Wipapa (pozbawiony za), ktry jest bez skazy, oczyszczony z wszelkiego za i dotrzymujcy przysig. Niszkrti (odnowienie) jest ogniem, ktry odnawia i upiksza te stworzenia, ktre rozpaczliwie pacz, jeeli jest odpowiednio kultywowany. Jego synem z kolei jest ogie o imieniu Swana (jczenie), ktry zadaje bl i zwiksza ludzkie cierpienie. Ogie znany znawcom duszy jako Wiwadit (podbijajcy wszystko) jest tym, ktry rozprzestrzenia si wwczas, gdy rozpada si cay wszechwiat. Wiawabhud z kolei jest ogniem jelitowym, ktry trawi jedzenie i jest zawsze obecny w czasie ofiary.

Ksiga III

Opowie 31

243

Bramini skadaj w ofierze ugotowane jedzenie do braminicznego i samo-powstrzymujcego si ognia wzbogaconego przez skadane przysigi, ktry jest znany jako Gopati. Najbardziej przeraajcy niszczycielski jest podwodny ogie o kobylej gowie, ktry wypija wody; znany on jest pod nazw Urdhwabhad i jest przekazywany w oddechu. Najwspanialszy ogie pnocny, do ktrego wlewa si oczyszczony tuszcz w codziennych domowych rytuaach oferowanych przodkom, nazywa si Swistakrt (czynicy dobrze-oferowane). Ogie, ktry w agodnych istotach wybucha gniewem, sama ywotna sia gniewu, narodzi si pod nazw Manjati (gwatowno) i zamieszkuje we wszystkich ywych istotach pod nazwa swaha. Ogie, ktremu nikt w niebie nie dorwna piknoci bogowie nazwali Kam (podliwoci). Z kolei ogie, ktry niszczy wrogw podczas bitwy, powstrzymujc swj gniew, uzbrojony w uk i udekorowany girlandami nazywa si Amogha. 4. O Ogniu Ojcw, rwnym saw Brahmie, zrodzonym z religijnych praktyk piciu staroytnych mdrcw, ktry sta si Tapasem i ktry stworzy bogw, piciu dynastw i pi utrudnie w realizowaniu rytuaw Mdrzec Markandeja kontynuowa: O Judhiszthira, posuchaj teraz opowieci o potdze staroytnych prorokw, ktrzy dziki swym religijnym praktykom oywili potny ogie zwany Ogniem Ojcw. Piciu staroytnych mdrcw Kajapa, Wasiszta, Prana, AgniAngiras i Cjawana praktykowali przez dugie lata surow ascez, chcc uzyska syna, ktry byby doskonay i najsprawiedliwszy wrd sprawiedliwych i ktry byby sw saw rwny Brahmie. I gdy skupili sw myl, nucc wite sylaby Samawedy, ukaza si przed nimi poncy blask o piciu kolorach zrobiony ze wspaniaoci. Jego gowa pona jak rozpalony ogie, ramiona wieciy jak soce, a skra i oczy byy w odcieniu zota. Zrodzony z ascezy piciu staroytnych mdrcw mieni si picioma kolorami i zosta opisywany w Wedach pod nazw Pacadanja. Blask w sta si zaoycielem piciu krlewskich dynastii. Bdc ascet, Pacadanja poddawa si ascezie przez dziesi tysicy lat i jako swego potomka spodzi przeraliwy Ogie Ojcw, ktry ze swej gowy i ust stworzy melodie brhat i rathantara, ze swojego ppka stworzy iw, a ze swej siy Indr. Wiatr i Ogie stworzy ze swego oddechu, a ze swych ramion stworzy wszystkich-bogw i ywe istoty. Nastpnie stworzy on piciu synw Ojcw, od ktrych wywodzi si pi krlewskich

244

Mikoajewska

Mahabharata

dynastii. S to: Pranidhi, syn Brihadurdasa; Brihattara, syn Kajapy; Bhanu, syn Angirasa; Saubhara, syn Warki; Anudatta, syn Prany. Stajc si Tapasem, czyli kosmicznym gorcem lub duchow energi wytwarzan drog ascezy, stworzy bogw, ofiar, brzask i zachodni pitnastk. On take stworzy trzy klasy pitek ywych istnie, ktre rezyduj na ziemi i kradn ofiar, ktr ofiarnicy skadaj niebu. Czyni to ze zoci na ognie ofiarne. Jednake, gdy ogie ofiarny zostaje rozpalony we waciwym i przeznaczonym dla niego miejscu, nie podkradaj si one do zoonej na otarzu ofiary, gdy uspokajaj je dwiki magicznych sylab wypowiadanych przez braminw. Tapas mieszka na ziemi i sadhu oddaj mu cze w codziennych rytuaach agnihotry. Oywi on pi ogni. Ogie o imieniu Purandara narodzi si, aby uratowa wielki i wzrastajcy owoc ascezy, gdy Tapas go ujrza. Z Tapasa narodzi si rwnie ogie o nazwie Uszman, ktry daje si odnale w kadej ywej istocie oraz ogie o imieniu Manu, ktry spenia obowizki Pradapatiego. Znajcy Wedy bramini wspominaj rwnie o ogniach o imionach ambhu i Awasathja, zrodzonych z Tapasa. 5. O ogniach pawaka wywodzcych si od syna Tapasa Bhanu sucych oczyszczaniu zanieczyszcze wprowadzanych do codziennych rytuaw ofiarnych Gdy ogie o imieniu Gawampatii si wypali i zrodzi przeraliwe demony asury i rnego rodzaju miertelnikw, Angiras oywi syna Tapasa Bhanu. Bhanu mia ze swoimi onami piciu synw. Jego pierwszy syn, ogie Balada, przywraca ciao sabym istotom. Jego drugi syn, ogie Manjumat, gdy ponie w istotach spokojnych, staje si straszliw uraz. Jego trzeci syn, ogie zwany Wisznu lub Dhrtimat Angiras, jest ogniem ofiarnym, do ktrego skada si ofiar podczas nowiu i peni ksiyca. Jego czwarty syn, ogie Agrajana, jest tym ogniem, do ktrego skada si ofiar zwan agrajana, a jego pitym synem jest ogie Niragraha pochaniajcy sezonow ofiar. Bhanu mia crk o imieniu Nisa, ktra bya on Manu i urodzia mu synne i obficie wystpujce na ziemi ognie pawaka, ktre su naprawianiu tego, co przebiegao le podczas codziennego rytu skadania ofiary do ognia (agnihotra). I tak gdy np. wiatr ogni dotyka si nawzajem, oblacja omiu skorup musi by skadana do ognia uci, a gdy ogie poudniowy pomiesza si z dwoma innymi, oblacja omiu skorup musi by skadana do ognia Witi. Jeeli kto syszy o mierci ywej istoty, lub jeeli krowa zdechnie, oblacja omiu skorup musi by skadana do ognia Abhimata. Z kolei

Ksiga III

Opowie 31

245

chory bramin, ktry nie wykonywa oblacji przez trzy noce, powinien wykona oblacj omiu skorup do pnocnego ognia. 6. O tym jak mdrzec Angiras zmusi ogie domowego ogniska o imieniu Grhapati do powrotu z oceanu, gdzie si ukry i do penienia swej funkcji nosiciela ofiary Mdrzec Markandeja rzek: O Judhiszthira, opowiedziaem ci o rnych ogniach mieszkajcych na ziemi, oywianych przez wielkich staroytnych mdrcw, do ktrych ciaa przenikn Agni i o potdze ognia jako sile stwarzajcej wiat i utrzymujcej jego istnienie dziki wykonywaniu swej roli nosiciela ofiary. Ogie jest jednak rwnie potn si niszczc wszechwiat na koniec wielkiego Eonu i poniewa sam obawia si swej niszczycielskiej mocy pyncej z zanieczyszczenia, ucieka przed wykonywaniem swej roli. Posuchaj teraz mej opowieci o potdze proroka Angirasa i o tym jak zmusi on pewien rytualny ogie domowego ogniska do penienia roli nosiciela ofiary. Pewnego dnia zosta oywiony na ziemi znakomity ogie, ktry nazywano panem ziemi. Pon on nieprzerwanie, bdc ziemskim panem wszystkich ywych istot. Ogie ten, zwany Grhapati, by ogniem domowego ogniska, ktremu oddawano cze w codziennie wykonywanym rytuale ofiarnym i w ktrym spalano martwe ciaa ywych istot. Jednake pewnego dnia, gdy zblia si odpowiedni moment na wykonanie najwikszego rytu wyciskania do ognia boskiej roliny somy (agnistoma), zwanego Nijata, w ktrym uczestnicz tumy goci, ogie Grhapati poczu si zbyt saby i nieczysty, aby mc zanie bogom uzyskany w rytualne boski napj i schowa si ze strachu do oceanu. Bogowie, ktrzy potrzebowali go jako nosiciela ofiary, nie potrafili zrozumie, dlaczego uciek i na prno szukali go we wszystkich czterech kierunkach. Przeraony ogie Grhapati rzek do proroka Angirasa, ktrego dostrzeg ze swej kryjwki: O wielki mdrcu, wywiadcz mi przysug i zastp mnie w nadchodzcym rytuale wyciskania somy, gdy ja sam jestem zbyt saby, eby zanie ofiar bogom. I po wypowiedzeniu tych sw ogie Grhapati schowa si w najdalszym zaktku oceanu. Tam jednake dostrzegy go ryby i doniosy na niego do Angirasa. Rozgniewany ogie rzek: O ryby, bdcie przeklte i stacie si poywieniem wielu rnych ywych istot. Odkryty przez Angirasa ogie ponowi sw prob, lecz mdrzec Angiras, majc na uwadze dobro bogw, poprosi ogie, aby zmieni swe zdanie i wrci na teren ofiarny. Ogie Grhapati jednake stanowczo odmwi noszenia bogom oblacji i porzuciwszy swe ciao, wszed w ziemi. I gdy jego ciao dotkno ziemi, powstay z

246

Mikoajewska

Mahabharata

niego rne kruszce. Z jego ust powstaa siarka i zoto; z jego flegmy kwarc; z jego ci szmaragdy; z jego wtroby czarne elazo; z jego paznokci mika; z arterii koral. Z jego ciaa powstay te rne elementy. Sam ogie Grhapati po porzuceniu swego ciaa pogry si w surowej ascezie, pozostawiajc kapanom obowizek dostarczania ofiary bogom. W kocu jednak rozpali si na nowo dziki ascetycznym praktykom wielkich prorokw i mdrcw jak Bhrigu, Angiras i inni. Napczniay od mocy ich religijnych praktyk wznis si ku grze i wybuch pen moc. Jednake, gdy znalaz si ponownie na powierzchni ziemi, przerazi si widoku prorokw i schowa si z powrotem do oceanu. Przeraeni ucieczk ognia mieszkacy wszystkich wiatw zwrcili si z prob o pomoc do proroka Angirasa, oddajc mu cze. Gdy Angiras wyledzi ogie ukryty w oceanie, sam w zastpstwie ognia stworzy zanikajce wiaty i majc wszystkie ywe istnienia za wiadkw, zacz ubija wielki ocean. W ten sposb zmusi zgubiony ogie ofiarny do powrotu i do zanoszenia bogom oblacji skadanej we przez wszystkie ywej istoty. Wdrujc po wielu krajach stworzy liczne domowe ogniska, o ktrych wspomina si w Wedach. Stworzy on te licznych bogw oraz pi rzek, ktre s znane jako matki domowego ogniska. 7. O jednoci ognia Markandeja zakoczy sw opowie, mwic: O Judhiszthira, opowiedziaem ci o rnych ogniach rozpraszajcych ciemnoci i o ich pochodzeniu. Dowiedz si, e jak to zostao stwierdzone w Wedach, cho istnieje wiele ogni o wielu imionach, wszystkie te ognie maj w sobie wielko boga ognia Agni, bdc jego manifestacj, gdy naprawd istnieje tylko jeden ogie. Bogosawiony Agni, zwany pierwszym Angirasem jest tylko jeden. Ogie wybucha z ciaa na re sposoby i gdy zostanie oczyszczony przy pomocy odpowiednich mantr, przestaje obawia si swej roli nosiciela ofiary i zanosi bogom skadan do przez ywe istoty ofiar.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(37.g) Angiras, 207.1-212.30.

Ksiga III

Opowie 32

247

Opowie 32 Chaos narodzin boga wojny i chorb Skandy, ktry stajc si dowdc armii bogw umacnia wadz Indry i pokonuje demony asury
1. Brahma obiecuje Indrze, e z poczenia Soca, Ognia i Ksiyca (Somy) w godzinie Rudry wyoni si embrion, z ktrego narodzi si bg wojny i chorb Skanda, dowdca armii bogw, ktry przewyszy sw moc zarwno bogw jak i demony; 2. O narodzinach dziecka Skandy z grzesznej dzy, ktr ogie ofiarny Adbhuta ywi do on siedmiu boskich mdrcw wykorzystanej przez crk Dakszy Swah opanowan przez namitno do Ognia; 3. O katastrofach spowodowanych przez manifestacj siy nowo-narodzonego dziecka Skandy i o chaosie powstaym z oskarania Ognia, on siedmiu mdrcw i ptaka Garudy o to, e to ich grzech doprowadzi do jego narodzin; 4. Indra dostrzega, e potga dziecka Skandy zagraa jego krlewskiej wadzy i podejmuje nieudan prb zabicia go poprzez nasanie na niego wszystkich matek wiata; 5. O klsce Indry w bitwie ze Skand; 6. O przeraliwych kumarach, narodzonych z uderzenia Skandy piorunem Indry i o gowie koza Skandy, z ktrej stworzy on sw wczni akti i ktra jest czczona przez matki; 7. O Nowonarodzonych, czyli synach, ktrych Skanda da matkom, czynic je onem wszechwiata; 8. O umocnieniu krlewskiej wadzy Indry przez zwyciskiego Skand, ktry owiadcza, e nie aspiruje do zajcia pozycji Indry i rozkazuje mu, aby pozosta Indr, a jego mianowa dowdc armii bogw; 9. O namaszczeniu Skandy, nazywanego przez braminw synem przenikajcego do Ognia Rudry (destruktywnego aspektu boga iwy), na dowdc armii bogw, ktremu oddaje honory sam bg iwa (w swym askawym aspekcie) i ktremu Indra oddaje za on Dewasen (armi bogw); 10. Skanda spenia yczenia wyraane przez matki, dla ktrych sta si synem i ktre czcz jego gow koza: a. Skanda oczyszcza z haby sze bramiskich on, oskaranych o zdrad z Ogniem i urodzenie go i za zgod Indry wysya je na nieboskon, gdzie staj si konstelacj Karttika; b. Skanda obdarza swe przybrane matki bdce onem wszechwiata dusz Rudry, dajc im prawo do poerania miertelnych dzieci rzekomo odebranych im przez miertelne matki, lecz skania je do przeksztacania si w byty yczliwe, jeeli ludzie oddaj im cze; c. Skanda spenia yczenie Swahy i na zawsze czy j z ogniem ofiarnym; 11. Brahma wyjania Skandzie, e jego matk jest faktycznie Uma (Parwati), a jego ojcem bg iwa, ktry tak jak Skanda przynosi do wszechwiata zarwno chaos jak porzdek; 12. Skanda w zwyciskiej bitwie pokonuje demony asury, ktre byy nie do pokonania przez samego Indr i przynosi porzdek do wszechwiata wzmacniajc si bogw.

Bramini nazywali Ogie Rudr i skutkiem tego Skanda, ktry by synem Ognia, by synem Rudry. Skanda narodzi si, gdy Rudra przenikn do Ognia, a skrywane przez niego nasienie stao si gr wet, gdzie sze bramiskich on nazywanych Karttika zoyo msko Ognia. Skanda przyszed na wiat dziki poczeniu mocy Rudry, Ognia, crki Dakszy Swahy i szeciu bramiskich on i jest nazywany synem Rudry. (Mahbharta 3(37g) Angiras, 218.25-30)

248

Mikoajewska

Mahabharata

1. Brahma obiecuje Indrze, e z poczenia Soca, Ognia i Ksiyca (Somy) w godzinie Rudry wyoni si embrion, z ktrego narodzi si bg wojny i chorb, Skanda, dowdca armii bogw, ktry przewyszy sw moc zarwno bogw jak i demony Krl Prawa rzek: O Markandeja, wielki mdrcu, wyjanij mi, prosz, tajemnic narodzin boga wojny Skandy, zwanego rwnie Kumar i Karttikej. Z czyjego nasienia on si narodzi i z jakiego narodzi si ona? Kto by jego ojcem i kto by jego matk, skoro wszystkie matki wiata uwaaj go za swojego syna? I na prob Judhiszthiry mdrzec Markandeja opowiedzia Pandawom o chaosie narodzin boga Skandy (tego, ktry atakuje), ktrego narodziny przyniosy wiatom wojn i choroby, ale ktry ostatecznie dziki swym bohaterskim czynom przynis pokj do wszechwiata, umacniajc wadz krla bogw Indry i pokonujc demony asury, ktre s odwiecznymi wrogami bogw. Mdrzec Markandeja rzek: O Judhiszthira, niezwyciony bg wojny Skanda narodzi w czasach, gdy w nieprzerwanej i wyniszczajcej wojnie bogw z demonami asurami szala zwycistwa zacza si przechyla na stron demonw. Indra widzc sw bosk armi wielokrotnie rozgramian przez wojska demonw, czu, e nie potrafi sam doda jej wystarczajcego wigoru i zacz rozmyla nad koniecznoci znalezienia odpowiedniego dowdcy dla swej armii. Pewnego dnia idc w kierunku gry Manasa, mrucza sam do siebie: Musz znale dla mej armii dowdc, ktry bdzie wystarczajco odwany, aby w pojedynk zintegrowa j i doda jej ducha, gdy jest rozproszona i pokonywana przez wroga. Z gbokiego, penego troski zamylenia wyrwao go nagle bolesne zawodzenie kobiety: O ty, ktry si zbliasz, kimkolwiek jeste, spiesz mi na ratunek. Znajd dla mnie ma lub sam zosta mym mem! Podajc za tym gosem, Indra dostrzeg pikn kobiet, ktr prbowa porwa uzbrojony po zby potny dugowosy demon asura o imieniu Kein. Indra rzek do niej: O kobieto, opanuj swj lk, gdy przy mnie nic ci nie grozi. Uj w swe donie jej rk i krzykn do demona: O niegodziwcze, nie prbuj zadawa gwatu tej nieszczsnej kobiecie. Dowiedz si, e jestem Indr i nie dopuszcz do tak niecnego czynu, rzucajc w ciebie moim piorunem Asura Kein odpowiedzia: O Indra, jeli nie chcesz straci ycia, nie wtrcaj si w nie swoje sprawy. Zejd mi z drogi i wr czym prdzej do swego wasnego krlestwa. Podam tej kobiety i chc j mie dla siebie. I na poparcie swych gronych sw cisn w

Ksiga III

Opowie 32

249

kierunku Indry sw maczug, zamierzajc go zabi, lecz Indra bez chwili wahania rozbi j na dwie czci przy pomocy swego pioruna. Rozwcieczony demon wyrwa z ziemi potn gr i rzuci ni w kierunku Indry, lecz gdy Indra rozbi j swym piorunem, od gry oderwa si jej wierzchoek i upad wprost na demona, ranic go straszliwie. Ranny demon uciek, skowyczc z blu. Indra rzek wwczas do napastowanej przez demona kobiety: O pikna, wyjanij mi, prosz, kim jeste i co robisz tutaj sama na tym pustkowiu? Kobieta odpowiedziaa: O Indra, nazywam si Dewasena, czyli armia bogw i jestem crk Pradapatiego. Za zgod mego ojca przychodziam tutaj na gr Manas razem z moimi siostrami i przyjacikami, aby oddawa si rozrywce. Ten wstrtny asura Kein od dawna prbowa nas porwa. Moja siostra zwana Dajtjasen, czyli armi demonw asurw, lubia go i pozwolia mu si porwa. Ja nigdy go nie lubiam i gdy prbowaam si broni, przyszede mi z pomoc. Indra rzek: O Dewasena, rozpoznaj w tobie crk Diti, ktra bya siostr mojej matki Aditi i ktra bya crk Dakszy. Wyjanij mi, prosz, na czym polega twoja potga? Dewasena odpowiedziaa: O Indra, ja sama jestem sab kobiet i nie posiadam adnej mocy, ale mj ojciec Pradapati obieca mi ma o sile tak potnej, e przewyszy zarwno si bogw jak i demonw. Ani ty sam, ani adna inna ywa istota nie zdoa mu si oprze. Syszc te sowa, Indra pomyla ze smutkiem: O bogini, na prno wypatrujesz swego ma, bo we wszystkich trzech wiatach nie ma istoty o opisanej przez ciebie potdze, cho by moe takiego wanie dowdcy potrzebowaaby moja armia. Rozmylajc w ten sposb, spojrza w kierunku gry, nad ktr wschodzi soce i zobaczy wchodzcy w Soce (Ogie) Ksiyc (Soma). Podczas nowiu ksiyca w godzinie Rudry, ktra jest pierwsz godzin dnia, Indra dostrzeg na Grze Wschodzcego Soca armie bogw i demonw przygotowujce si do rozstrzygajcej bitwy. Wschodzcy poranek zdobiy chmury w kolorze krwi, od ktrych ocean zabarwi si krwi, gdy ogie ofiarny pochaniajcy skadan we ofiar (som) przy akompaniamencie witych mantr wraca do soca. Dnie dwudziestu czterech faz ksiyca gromadziy si wok soca, gdy kroczcy nisko nad horyzontem Ksiyc godziny Rudry czy si ze Socem. Patrzc na poczenie Soca z Ksiycem, na t koniunkcj zdarzajc si w godzinie Rudry, Indra pomyla: Ta koniunkcja jest zarwno przeraajca jak wspaniaa i pena splendoru. To poczenie Ksiyca ze Socem i Ogniem jest cudem. Jeeli

250

Mikoajewska

Mahabharata

Ksiyc spodzi potomka, bdzie on godnym mem dla tej bogini. Ogie jest rwnie obdarzony wszystkimi zaletami i jest rwnie bogiem. Jeeli Ogie spodzi syna, bdzie on rwnie godnym mem dla tej bogini i odpowiednim dowdc dla armii bogw. Wypeniony t myl Indra uda si razem z Dewasen (armi bogw) do wiata Brahmy i po oddaniu mu czci rzek: O Brahma, w tej godzinie Rudry podczas koniunkcji Soca (Ogie) z Ksiycem (Soma) zagwarantuj tej bogini obiecanego jej ma. Brahma odpowiedzia: O Indra, niech tak si stanie. Wkrtce pojawi si embrion o potnej sile i dzielnoci. Z niego narodzi si wdz twojej armii, ktremu ty sam bdziesz posuszny i ktry bdzie mem Dewaseny. 2. O narodzinach dziecka Skandy z grzesznej dzy, ktr ogie ofiarny Adbhuta ywi do on siedmiu boskich mdrcw wykorzystanej przez crk Dakszy Swah opanowan przez namitno do Ognia Majc t obietnic Brahmy, Indra uda si razem z Dewasen w kierunku miejsca, gdzie przebywao siedmiu staroytnych mdrcw z mdrcem Wasiszt na czele, prowadzc ofiarne rytuay, a za nimi podyli bogowie, liczc na nalen im miark pitnej somy. Boscy prorocy i kapani postpujc wedug regu, przywoali z kuli sonecznej suwerenny Ogie o imieniu Adbhuta, ktry po wejciu w palenisko ahawanija, zaakceptowa zoon we ofiar i zanis j niebianom. Gdy Ogie zapon, wykonujc swj obowizek, dostrzeg ony siedmiu boskich mdrcw, bdce jak ksiyc bez skazy, biorce kpiel w przeznaczonym dla nich miejscu odosobnienia. Bi od nich blask jak od zotego otarza, jarzcy si jak ogie. Ich pikno oywio jego zmysy i poczu, e traci gow i pada ofiar rosncej w nim dzy. Pomyla: Jestem ogniem ofiarnym i nie przystoi mi poda on witobliwych braminw, ktre same wyzbyy si wszelkiej namitnoci. Nie mog ich dotyka i patrze na nie bez witobliwych racji. Najlepiej wiec bdzie, jak wejd na stae do ich domowego ogniska, gdy wwczas bd mg si im przyglda do woli. Jak pomyla tak uczyni. Mieszkajc w ich domowym ognisku, przyglda si im i dotyka je swymi pomieniami, oddajc cakowicie swe serce tym piknym kobietom, pod ktrych czarem si znajdowa. Nie potrafi jednak w ten sposb zaspokoi swej rosncej dzy i coraz bardziej traci ducha, a w kocu postanowi zaniecha ycia i w tym celu opuci ich dom i uda si do lasu. Tam go jednak dostrzega crka Dakszy o imieniu Swaha, ktra bya od

Ksiga III

Opowie 32

251

dawna w nim zakochana i od dawna daremnie poszukiwaa moliwoci zaspokojenia swej namitnoci i poczenie si z nim. Gdy dowiedziaa si, e Ogie wycofa si do lasu, bdc chory z mioci do on siedmiu staroytnych mdrcw, postanowia przybra ich form i w ten sposb zrealizowa zarwno jego jak i wasn namitno. Swaha przybraa najpierw posta ony proroka Angirasa o imieniu iwa znanej ze swego krysztaowego charakteru. Udaa si do Ognia i rzeka: O ty, ktry pochaniasz ofiar, dowiedz si, e nazywam si iwa i jestem on mdrca Angirasa. Przyszam tutaj za zgod moich przyjaciek, on pozostaych siedmiu mdrcw. Prosz ci, pocz si ze mn i zaspokj m dz, od ktrej cae me ciao ponie ywym ogniem. Ogie zapyta: O pikna, powiedz, skd ty sama jak i pozostae ony siedmiu mdrcw wiedz, e gasn z mioci do was? Swaha udajca on Angirasa odpowiedziaa: O Ogniu, zawsze bye nam drogi, lecz budzie w nas lk. Twe gesty pozwoliy nam jednak wreszcie zrozumie stan twego serca i postanowiymy same przyj do ciebie. Moje przyjaciki wysay mnie do ciebie pierwsz. Spenij wic moj prob, abym moga wrci tam, skd przyszam. I gdy wypeniony radoci Ogie pooy si z ni do oa, pokonana przez przyjemno Swaha zebraa jego nasienie. Wkrtce uprzytomniwszy sobie swj wasny wygld, pomylaa: Musz szybko zmieni moj form i wydosta si z tego lasu, bo jeeli kto mnie tu zobaczy, rozpowie wszdzie, e bramiskie ony cudzoo z Ogniem. Przybior ksztat potnego ptaka Garudy, gdy pozwoli mi to szybko uciec z lasu. Jak pomylaa tak uczynia. Wkrtce dostrzega gr wet ca pokryt badylami trzciny, zamieszka przez rakszasw, pisaki, tumy przeraliwych duchw, niezliczon zwierzyn own i ptactwo, do ktrej dostpu broniy siedmiogowe jadowite we. Udao si jej jednak bez trudu zdoby niedostpny grzbiet grski, gdzie szybko wrzucia ogniste nasienie do zotego basenu. Nastpnie po przybraniu postaci innych on siedmiu wielkich mdrcw kada si z Ogniem do oa. Nie udao jej si jednak przybra postaci ony boskiego proroka Wasiszty z powodu siy jej ascezy i wiernoci. I tak w czasie pierwszego dnia miesica ksiycowego udao jej si sze razy wrzuci ogniste nasienie do zotego basenu na grze weta. I to rozlane szeciokrotnie ogniste nasienie zabrane razem w gorcu stao si bogiem Skand, ktremu oddaj cze wszyscy prorocy.

252

Mikoajewska

Mahabharata

3. O katastrofach spowodowanych przez manifestacj siy nowonarodzonego dziecka Skandy i o chaosie powstaym z oskarania Ognia, on siedmiu mdrcw i ptaka Garudy o to, e to ich grzech doprowadzi do jego narodzin Skanda mia sze gw, dwanacie ramion i stp, cho kark i tuw mia tylko jeden. Jego embrion wyoni si drugiego dnia, liczc od momentu zoenia nasienia, trzeciego dnia sta si niemowlciem, a czwartego dnia urosy jego wszystkie koczyny do penych rozmiarw. Okryty chmurami o kolorze krwi, w ktrych kryy si byskawice, wieci jak wygldajce spoza chmur soce. W jednej ze swych dwunastu doni trzyma ogromny budzcy strach uk boga iwy, potn bro przeciw wrogom bogw, umieszczon w jego doni przez samego Rudr i swym przeraliwym rykiem budzi groz w sercach wszystkich ywych istot zamieszkujcych trzy wiaty. Gdy rzuciy si na niego dwa potne we, Citra i Airawata, syszc jego ryk podobny do grzmotu monsunowych chmur, z atwoci uwizi je w swych dwch doniach, apic w trzeci do wczni akti, podczas gdy w czwartej doni ciska wielkiego dzikiego koguta ozdobionego czerwonym grzebieniem, a w inne dwie donie uchwyci sw konch, aby zad w ni potnie i klapic w pozostae donie, zacz swymi szecioma ustami wypija trzy wiaty. I gra weta, na ktrej narodzio si to potne dziecko, dziedzic Ognia, poczerwieniaa jak Gra Wschodzcego Soca. Skanda zasiadszy na jej szczycie, siga swymi licznymi oczami poza horyzont. adna ywa istota nie moga ukry si przed jego wzrokiem i wiele z nich przeraonych jego rykiem zaczo szuka u niego obrony, bagajc go o lito. I te rne ywe istoty, ktre przywary do niego na zawsze, bramini nazywaj jego potnymi towarzyszami. Nowonarodzony bg uspokoi te przeraone istoty i naprywszy swj uk wypuci strzay, od ktrych rozpaday si gry, jczc ze strachu. Rozpoowiy gr Krauc, syna Himalajw, otwierajc w ten sposb drog gsiom i spom leccym w kierunku gry Meru. I cho rozpadajce si gry jczay z przeraenia, to potne dziecko nie tracio swego walecznego ducha, rozszczepiajc na dwoje wierzchoek gry wety. Przeraona si Skandy gra weta ucieka, pocigajc za sob inne gry i powodujc drenie caej ziemi. I gdy pogrona w blu ziemia zacza szuka u Skandy opieki, dziki jego asce zacza odzyskiwa siy i na jej prob gry wrciy na ziemi, oddajc Skandzie cze.

Ksiga III

Opowie 32

253

Prorocy dostrzegajc wszystkie te przeraliwe i katastroficzne znaki, majc na uwadze dobro caego wszechwiata, wykonywali odpowiednie ryty na rzecz pokoju. Tymczasem ludzie zamieszkujcy las Citraratha, ktrzy widzieli Swah w formie szeciu on siedmiu mdrcw pozostajc w miosnym ucisku z Ogniem, zaczli oskara Ogie o sprowadzenie nieszcz na ziemi poprzez skonienie bramiskich on do cudzostwa. Z kolei ci, ktrzy widzieli bogini Swah w formie wielkiego ptaka Garudy, udali si do jego siedziby, oskarajc go o sprowadzenie nieszczcia. Powstao wielkie zamieszanie. Ptak Garuda dowiedziawszy si, e ma syna uda si do Skandy i chcc go uspokoi, rzek: O synu, bd mi posuszny, to ja jestem twoj matk, a szeciu spord siedmiu staroytnych mw, za wyjtkiem Wasiszty, porzucio swoje niewinne ony oskarane przez ludzi o zdrad z Ogniem. Crka Dakszy Swaha, ktra znaa prawd, syszc, e mieszkacy lasu nazywaj Skand synem szeciu niewiernych bramiskich on, prbowaa mdrcom wyjani, e naprawd Skanda jest jej synem, ktrego otrzymaa od Ognia, przybrawszy ksztat ich on. Prawd zna rwnie jeden z siedmiu mdrcw, Wiwamitra, ktry ledzi Ogie, gdy straci on gow z mioci do bramiskich on. Widzia, jak Swaha przybraa form szeciu bramiskich on i poinformowa o tym mdrcw, lecz oni nie wrcili ju do swych on, podobnie jak nie wrci sam Wiwamitra. On jednak, znajc prawd o narodzinach Skandy, pierwszy szuka u niego ucieczki i obrony, komponujc na jego cze hymn. On te udzieli mu wszystkich trzynastu sakramentw. Nieprzerwanie wychwala szeciogowego boga, towarzyszcego mu pawia jak i innych jego towarzyszy i wykona rytuay na rzecz dobra wszechwiata. On te zdoby mio Skandy. 4. Indra dostrzega, e potga dziecka Skandy zagraa jego krlewskiej wadzy i podejmuje nieudan prb zabicia go poprzez nasanie na niego wszystkich matek wiata Gdy bogowie dowiedzieli si o narodzinach Skandy, rzekli do krla bogw: O Indra, denerwuje nas potga tego dziecka Skandy. Zabij go natychmiast i bez wahania, gdy w kocu pozbawi ci on tronu i sw potn si bdzie terroryzowa wszystkie trzy wiaty. Indra odpowiedzia drcym gosem: O bogowie, temu dziecku nikt nie dorwna odwag i jest ono w bitwie nie do pokonania. W walce potrafi zwyciy samego stwrc trzech wiatw Brahm i unicestwi go. Nalijmy na niego wszystkie matki wiata, niech one zaatakuj to potne dziecko, gdy tylko one maj do siy i woli, aby je zabi.

254

Mikoajewska

Mahabharata

Matki zgodziy si na wykonanie powierzonego im przez Indr zadania, ale straciy swj zapa, gdy zobaczyy jak wielkiej by Skanda dzielnoci. Doszy do wniosku, e jest on nie do pokonania i zamiast z nim walczy, odday mu si w opiek. Rzeky do niego: O bogu, jestemy onem wszechwiata, a wic musisz by naszym synem. Nie odrzucaj nas, gdy nasze piersi s wypenione mlekiem, a nasze serca s wypenione bezgraniczn mioci. Skanda zgodzi si na bycie ich synem i po oddaniu tumom matek nalenych im honorw, zatrzyma je przy sobie. Odda te naleny szacunek swemu ojcu Ogniowi, ktry tak jak matki postanowi pozosta ze swym synem, aby go broni. I od tego momentu matka narodzona z szau bronia Skandy, trzymajc w swej doni sw ostr wczni, a okrutna cra krwawego oceanu wzia go w ramiona i bronia go tak jak tylko matka potrafi broni swego syna. Ogie z kolei przybra posta kupca z gow koza otoczonego licznymi dziemi i stara si w ten sposb dziecko Skand zabawia. 5. O klsce Indry w bitwie ze Skand Gdy Skanda skupi wok siebie liczne grupy matek, wszystkie planety, komety, prorokw i inne matki, wszystkich tych, ktrych rozgrzewa i prowadzi Ogie, bandy swych towarzyszy i innych budzcych groz niebian, Indra pragnc go pokona, cho wtpic w moliwo zwycistwa, dosiad swego sonia Airawat i ruszy na czele swej boskiej armii przeciw Skandzie. Bogowie peni wigoru szli za nim w zwartych szeregach, budzc peen strachu podziw, powiewajc bojowymi flagami i byszczc swym bojowym ekwipunkiem. Skanda widzc marsz tej potnej armii pragncej go zabi, wyruszy bez lku jej na spotkanie. Indra chcc podtrzyma sw armi na duchu, zbliywszy si do Skandy, rykn gosem o potdze gromu, na co Skanda odpowiedzia rykiem potnym jak ryk wzburzonego oceanu, pozbawiajc bogw orientacji i na dodatek zion w ich kierunku ogniem, palc wielu z nich. Przeraeni bogowie ponc ywym ogniem, porzucali szeregi dowodzone przez Indr i uciekali na stron Skandy, aby prosi go o lito i ochron. Indra, cho opuszczony przez sw bosk armi, nie traci bojowego ducha i cho pozosta na polu bitwy sam, uruchomi swj piorun, uderzajc nim Skand w jego prawy bok. I gdy jego bok si otworzy, nie czynic Skandzie adnej szkody, wyszed z niego modzieniec o imieniu Wiakha ubrany w zot zbroj i zote kolczyki, trzymajcy w doniach gotow do walki wczni. Widzc to, Indra zrozumia, e Skanda jest nie do pokonania i zoywszy pobonie donie odda mu si rwnie w opiek.

Ksiga III

Opowie 32

255

6. O przeraliwych kumarach, narodzonych z uderzenia Skandy piorunem Indry i o gowie koza Skandy, z ktrej stworzy on sw wczni akti i ktra jest czczona przez matki Z uderzenia Skandy piorunem Indry oprcz Wiakhi narodzili si jego inni towarzysze o przedziwnych ksztatach, zwani mniejszymi kumarami, ktrzy uznali za swego ojca Wiakh i ktrzy zasynli z tego, e bezlitonie kradn nowonarodzone dzieci lub wydzieraj je z ona matek. Z tego samego uderzenia piorunem narodziy si te potne krwioercze dziewice. I od tej chwili Skanda, bogosawiony Pan, ktry naby gow koza, strzee pola bitwy otoczony przez tumy krwioerczych dziewic i swych licznych synw i jako Bhadraakha (gowa koza?) udziela pomocy, gdy matki na patrz. Gowa Koza (Bhadraakha) bdca jedn z szeciu gw Skandy, jest czczona przez matki, bdc gwn gow Skandy, z ktrej stworzy on sw wczni akti. 7. O Nowonarodzonych, czyli synach, ktrych Skanda da matkom, czynic je onem wszechwiata Matki rzeky: O Skanda, uczy z nas ono caego wszechwiata, abymy mogy czci wszechwiat jako swego syna. Skanda rzek: O matki, niech tak si stanie i niech bd was dwa rodzaje: askawe i nieaskawe. I grupa matek majc Skand za swego syna, odesza. Siedem z nich otrzymao ponadto dziki asce Skandy siedmiu przeraajcych synw o czerwonych oczach nazywanych Nowonarodzonymi. Omioma Herosami nazywa si ich wwczas, gdy zalicza si do nich Skand, ktry sam by synem matek i nazywa ich si Dziewicioma, gdy zalicza si do nich dodatkowo gow koza, ktra jest jedn z szeciu gw Skandy, ktr matki czcz jak syna. I gdy dowdca kumarw Skanda w swej zotej kolczudze, z gow ozdobion diademem, ze zotymi oczami penymi blasku, w szacie o kolorze krwi, czarowny, obdarzony wszelkimi oznakami doskonaoci, zasiada na grze weta jak na tronie, wszyscy mogli oglda jak oddaje mu hod sama bogini dobrobytu ri (Lakszmi), przybrawszy form lotosu. Ludzie na ziemi nazywaj Skand nasieniem chopcw i ci, ktrzy chc mie lub maj synw zawsze czcz Rudr (iw), Agniego (Ogie) i Swah w formie Umy, ktrzy doprowadzili do narodzin Skandy.

256

Mikoajewska

Mahabharata

8. O umocnieniu krlewskiej wadzy Indry przez zwyciskiego Skand, ktry owiadcza, e nie aspiruje do zajcia pozycji Indry i rozkazuje mu, aby pozosta Indr, a jego mianowa dowdc armii bogw Bramini rzekli do Skandy, oddajc mu cze: O bogu o zocistym kolorze, ktry podbie wszystkie wiaty, cho nie min jeszcze szsty dzie twego ycia, zosta zbawicielem wszystkich wiatw. Zosta Indr, gdy tylko ty potrafisz uwolni wiaty od lku. Skanda zapyta: O asceci, wytumaczcie mi, jakie s zadania Indry wszystkich wiatw. W jaki sposb Indra zapewnia ochron bogom? Mdrcy odpowiedzieli: O najpotniejszy z bogw, Indra jest tym, ktry przydziela ywym istotom ich si, wspaniao, potomstwo i szczcie, obdarzajc nimi tych, co czyni dobro i odbierajc je tym, co czyni zo. Przydziela on ywym istotom ich zadaniatam gdzie brakuje soca, on sam staje si socem, a tam gdzie brakuje ksiyca, on sam staje si ksiycem; tam, gdzie trzeba staje si ogniem, wiatrem, ziemi. Takie s zadania Indry, gdy w nim mieszka potna sia. W tobie jednak mieszka jeszcze wiksza sia, dlatego prosimy ci, aby zastpi dotychczasowego Indr i zosta naszym Indr. Sam krl bogw Indra doczy si do prb ascetw i rzek: O bogu o wielkiej sile, ktry jeste nie do pokonania, przyjmij od braminw krlewskie namaszczenie i sta si Indr nas wszystkich. Tylko ty nadajesz si do wykonania zada stojcych przed Indr. Skanda odpowiedzia: O Indra, nie aspiruj do zdobycia twej pozycji. To ty ze swym niezmconym deniem do zwycistwa jeste prawdziwym wadc trzech wiatw. Indra odpowiedzia: O bogu, twoja moc jest zdumiewajca i przy jej pomocy potrafisz pokona demony, ktre s wrogami bogw. A gdy dokonasz tego, czego ja nie potrafi dokona, cay wszechwiat oczarowany twym mstwem bdzie mn pogardza, jeeli pozostan Indr, cho wiem, e nie dorwnuj ci si i dooy wszystkich stara, aby nas skci. Ludzie podziel si na dwa przeciwstawne obozy, opowiadajc si po stronie jednego z nas, a gdy dojdzie do bitwy z atwoci mnie pokonasz. Nie wahaj si wic ze sw decyzj. Dla dobra caego wszechwiata zajmij moje miejsce i zosta Indr. Skanda odpowiedzia: O Indra, niech bdzie tobie chwaa. To nie ja, lecz ty jeste krlem trzech wiatw. Rozkazuj mi wic i powiedz, w jaki sposb mog ci suy.

Ksiga III

Opowie 32

257

Indra odpowiedzia: O Skanda, jeeli twe sowa s szczere i jeeli naprawd chcesz by mi posuszny, zosta naczelnym dowdc armii bogw, podczas gdy ja na twj rozkaz pozostan Indr. Skanda odpowiedzia: O Indra, niech tak si stanie. Rozkazuj ci pozosta Indr, a ze mnie uczy naczelnego dowdc swej armii, abym mg uy mej potnej siy do walki w sprawie bogw, do zapewnienia ochrony krowom i braminom i do zniszczenia demonw! 9. O namaszczeniu Skandy, nazywanego przez braminw synem przenikajcego do Ognia Rudry (destruktywnego aspektu boga iwy), na dowdc armii bogw, ktremu oddaje honory sam bg iwa (w swym askawym aspekcie) i ktremu Indra oddaje za on Dewasen (armi bogw) Gdy Indra i bogowie namacili Skand na naczelnego dowdc armii bogw, a prorocy wychwalali go, oddajc mu cze, Skanda rozwietla przestrze swym nieporwnywalnym blaskiem. Sam Najwyszy Bg iwa (Rudra) przyby na uroczysto w towarzystwie swej maonki i udekorowa go zot girland zrobion przez architekta bogw Wiwakarmana i odda mu cze. Gdy niebianie zobaczyli, e Skandzie oddaje cze sam Rudra (iwa), nazwali go synem Rudry. Bramini nazywali Ogie Rudr (destruktywnym aspektem boga iwy) i skutkiem tego Skanda, ktry by synem Ognia, by synem Rudry. Skanda narodzi si, gdy Rudra przenikn do Ognia, a skrywane przez niego nasienie stao si gr wet, gdzie sze bramiskich on nazywanych Karttika zoyo msko Ognia. Skanda przyszed na wiat dziki poczeniu mocy Rudry, Ognia, crki Dakszy Swahy i szeciu bramiskich on i jest nazywany synem Rudry. Skanda ze swym ognistym ciaem przykrytym czerwonymi szatami, ktrych nie zabrudza nawet kurz, przypomina wygldajce spoza zakrwawionych chmur soce. Zdobia go kolczuga, z ktr si narodzi i ktra stawaa si widoczna, gdy prowadzi wojn. Jego piropuszem by kur, ktrego otrzyma od Ognia. Wraz ze Skand, oprcz jego wczni i zbroi, przysza na wiat wspaniao, pikno, prawdomwno, niewraliwo na ciosy, bramiska wiara, pewno, ochrona wiernych, mier wrogom i ochrona dla wszystkich trzech wiatw. Wszyscy niebianie patrzyli na czczonego dwikami boskich mantr i instrumentw i udekorowanego girlandami Skand jak na Ogie, ktry pokonuje ciemnoci. Z wszystkich stron rozlegay si

258

Mikoajewska

Mahabharata

gosy: O Skanda, ty jeste naszym Panem! Otoczony ze wszystkich stron przez przerne rodzaje ywych istot, nowo-narodzony bg przyjmowa wszelkie wyrazy uwielbienia, odwzajemniajc si rozsiewaniem spokoju. Sam Indra po namaszczeniu Skandy na naczelnego dowdc swej boskiej armii uda si osobicie do crki Pradapatiego zwanej Dewasen, czyli armi bogw, ktr uratowa przed atakiem demona i przyprowadzi j ozdobion w klejnoty przed oblicze Skandy. Rzek: O najlepszy z bogw, przyjmij ode mnie rk Dewaseny zgodnie z odpowiednimi rytami, ktr sam samostwarzajcy si bg Brahma wyznaczy ci na on jeszcze przed twoim narodzeniem. Skanda rzek: O Indra, niech tak si stanie. Ryty maeskie wykona dla nich kapan bogw Brihaspati. O Judhiszthira, wszystko to dziao si w pitym dniu ycia Skandy, ktry na pamitk tego, e odwiedzia go sama bogini Lakszmi jest nazywany ripacami, a szsty dzie jego ycia, w ktrym pokona demony sta si szstym wielkim dniem ksiycowym. 10. Skanda spenia yczenia wyraane przez matki, dla ktrych sta si synem i ktre czcz jego gow koza a. Skanda oczyszcza z haby sze bramiskich on, oskaranych o zdrad z Ogniem i urodzenie go i za zgod Indry wysya je na nieboskon, gdzie staj si konstelacj Karttika: Mdrzec Markandeja kontynuowa: Po lubie Skandy z Dewasen, na ktry przybya sama bogini dobrobytu Lakszmi, sze cnotliwych bramiskich on porzuconych przez swych mw z powodu swej rzekomej zdrady z Ogniem rzeko do Skandy: O Skanda, z twego powodu nasi mowie porzucili nas w gniewie, cho nie zgrzeszyymy i w ten sposb straciymy zajmowan przez nas pozycj. Rozeszy si plotki, e urodzie si z naszego ona. Obro nas przed tym zarzutem, uznajc to za kamstwo i pozwl nam zdoby niebo. Bd naszym synem, ktrego nie urodziymy. Skanda odpowiedzia: O matki, jestecie moimi matkami bez adnej haby, a ja jestem waszym synem. Postaram si speni wasze yczenia udania si na zawsze na nieboskon. Wypowiedziawszy te sowa, Skanda zwrci si z pytaniem do Indry, ktremu odda pierwszestwo: O Indra, powiedz mi, co naley w tej sprawie uczyni? Indra odpowiedzia: O Skanda, syszaem, e ostatnio odpada z nieba pewna konstelacja z powodu zazdroci modszej crki Dakszy o imieniu Abhidit o starszestwo

Ksiga III

Opowie 32

259

swej siostry Rohini. Abhidit opucia niebo i udaa si do lasu, aby podda si umartwieniom z nadziej na zdobycie pozycji Rohini i stanie si jej starsz siostr. Konstelacja ta suya do odmierzania czasu. Niech sze cnotliwych bramiskich on stanie si t konstelacj i odmierza czas. Na te sowa Indry sze cnotliwych bramiskich on zwanych Karttika uday si na nieboskon, gdzie stay si konstelacj o ksztacie wozu majc Ogie za swego regenta. b. Skanda obdarza swe przybrane matki bdce onem wszechwiata dusz Rudry, dajc im prawo do poerania miertelnych dzieci rzekomo odebranych im przez miertelne matki, lecz skania je do tego, aby przeksztacay si w byty yczliwe, jeeli ludzie oddaj im cze: Po lubie Skandy z Dewasen matka ptaka Garudy Winata rzeka: O Skanda, ty jeste moim synem i chc po twym lubie na zawsze pozosta z tob. Skanda odpowiedzia: O matko, niech ci bdzie chwaa. Otaczaj mnie sw matczyn mioci i zamieszkaj na zawsze ze mn i moj on a twoj synow, ktra bdzie oddawa tobie nalene matce honory. Syszc te sowa, caa zgraja matek rzeka: O Skanda, poeci nazywaj nas onem wszystkich wiatw, a wic jestemy rwnie twoimi matkami. Oddaj nam wic honory nalene matkom i pozwl nam na zawsze ze sob pozosta. Skanda odpowiedzia: O matki, bdcie moimi matkami, a ja bd waszym synem. Powiedzcie mi, co mam uczyni, aby was zadowoli? Matki odpowiedziay: O synu, skoro jestemy onem caego wszechwiata, do nas naley posiado tych matek, ktre s nazwane matkami w doczesnym wiecie. Oddaj nam ich potomstwo. Zwr nam to, co naprawd naley do nas, a nie do nich. To nie im, lecz nam naley si cze oddawana matkom w doczesnym wiecie. To one pozbawiy nas naszego potomstwa. Skanda odpowiedzia: O matki, nie moecie obdarza matczyn mioci potomstwa, ktre zostao ju oddane matkom, ktre je w blach urodziy. Pozwlcie mi obdarzy si jakim innym potomstwem. Matki odpowiedziay: O Skanda, my nie chcemy obdarza potomstwa tych matek mioci, lecz chcemy je poeraoddaj nam to potomstwo, ktre te matki czcz jak bogw. Skanda odpowiedzia: O matki, to co mwicie jest okrutne. Speni jednak wasz prob i oddam wam to potomstwo. Bdcie jednak litociwe i oszczdcie je, jeeli ludzie bd oddawa wam nalen cze. Sprowadzajcie nieszczcia w rnych postaciach na

260

Mikoajewska

Mahabharata

ludzkie dzieci, zanim osign szesnasty rok ycia, ale potem zostawcie je w spokoju. Obdarz was niemierteln dusz Rudry, w ktrej zamieszkacie w stanie penej szczliwoci, otrzymujc wystarczajc ilo czci. I jak powiedzia tak uczyni, gdy po wypowiedzeniu tych sw z jego ciaa unis si potny duch o zotym kolorze majcy na celu niszczenie potomstwa miertelnikw. Upad na ziemi, gdzie wygodniay, postradawszy zmysy, sta si Grasperem w formie Rudry (chorob), ktry jest nazywany przez braminw zapomnieniem si Skandy, w ktrym zamieszkay matki bdce onem wszechwiata. Matka ptaka Garudy Winata staa si na ziemi przeraliw ptasi chorob zwan Ptasim Grasperem. Demonka rakszini Putana staa si Grasperem Putan, przeraliwym owc nocy o upiornym ksztacie, a itaputana z kolei staa si upiorem powodujcym poronienie. Aditi, matka bogw, przynosi na mae dzieci straszn chorob zwan Raiwata Grasper, a jej modsza siostra Diti, matka demonw dajtjw, poera dziecice ciaa. Suka Sarama, matka psw i boskich muzykw gandharww, ywi si nienarodzonymi jeszcze dziemi. Z kolei Kadru, matka ww, dostaje si do brzucha ciarnej kobiety i powoduje, e kobieta rodzi wa, a matka boskich nimf apsar porywa nie narodzone jeszcze dzieci. Crka krwawego oceanu jest nazywana pielgniark Skandy i jest czczona w drzewie kadamba. Wszystkie Graspery trac jednak sw zoliw si, gdy dziecko ma szesnacie lat i przeksztacaj si w istoty dobroczynne. Grasperami Skandy s jednak nie tylko niezliczone bandy matek, gdy istnieje rwnie szereg mskich Grasperw. Czowiek zjednuje je sobie dziki oblacjom, paleniu kadzideek, rzucaniu darw i dziki tzw. rytuaom Skandy. Zjednane i czczone przynosz ludziom dobrobyt, dugie ycie i msko. Istniej te rne Graspery, ktre przynosz nieszczcie na tych, ktrzy przekroczyli szesnasty rok ycia. Czowiek, ktry podczas snu lub na jawie widzi bogw i swych odlegych przodkw z atwoci popadnie w szalestwo, co jest znane jako optanie przez Ojcw. Podobnie bdzie z tym, ktry pogardza mdrcami siddhami i przeklina ich w gniewie, stajc si optany przez siddhw. Ten, kto lubi rne zapachy i smaki zostaje z atwoci optany przez rakszasw. Optany przez gandharww zostaje z kolei ten, kogo gandharwa dotkn, a przez jakszw ten, komu jaksza przerwa bieg czasu, a przez pisakw ten, kogo pisak dosiad. Z atwoci traci orientacj i popadnie w szalestwo ten, kto jest doprowadzany do wciekoci przez humory.

Ksiga III

Opowie 32

261

Graspery mona podzieli na trzy rodzaje: swawolne, przesycone, lubiene. Przeladuj one czowieka a do siedemdziesitego roku ycia. Po przekroczeniu tego wieku gorczka Grasperw i ludzi wyrwnuje si. Graspery jednak zawsze unikaj ludzi wiernych i prawych, ktrzy nie padaj ofiar swych zmysw, zawsze si kontroluj, s czyci i czujni. Nie maj one rwnie dostpu do tych, ktrzy oddaj cze Skandzie. c. Skanda spenia yczenie crki Dakszy Swahy i na zawsze czy j z ogniem ofiarnym: Swaha, crka Dakszy, ktra zaniosa na gr wet nasienie Ognia, przybierajc po kolei ksztat bramiskich on, w ktrych zakocha si Ogie, rzeka: O Skanda, jestem twoj matk, a ty jeste dzieckiem mojego ona. Spenij, prosz, moj prob i obdarz mnie ekstaz, ktrej sama z siebie nie mog osign. Pocz mnie na zawsze z ogniem ofiarnym, w ktrym od najmodszych lat jestem zakochana. Skanda rzek: O bogini, niech si tak stanie. Od dzi po wieczne czasy bramini skadajcy do ognia ofiar przeznaczon dla bogw i przodkw bd woa swaha. I w ten sposb zostaniesz na zawsze poczona z Ogniem. 11. Brahma wyjania Skandzie, e jego matk jest faktycznie Uma (Parwati), a jego ojcem bg iwa, ktry tak jak Skanda przynosi do wszechwiata zarwno chaos jak porzdek Brahma Pradapati rzek do Skandy: O Skanda, udaj si z wizyt do boga iwy, gdy on jest twoim ojcem i oddaj mu cze. Zostae poczty dla dobra caego wszechwiata, jako ten, ktry jest nie do pokonania. Narodzie si dziki temu, e Rudra (destruktywny aspekt iwy) przenikn do Ognia, a jego ona Uma przenikna do crki Dakszy Swahy. Nasienie Rudry zoone w onie Umy rozlao si na gr wet, rozpryskujc si piciokrotnie: z jednej jego czci powstay blinita Mindika i Mindika, podczas gdy pozostaa jego cz spyna krwaw rzek, skd uleciaa z promieniami sonecznymi i upada na ziemi, przywierajc po drodze do drzew. Z rozpryskujcego si piciokrotnie nasienia iwy narodzili sie twoi upiorni ywicy si misem towarzysze w swych rnych formach, ktrzy s nazywani ganami. Ci, ktrzy pragn uleczenia choroby powinni czci piciu ganw przy pomocy pudy; podczas gdy ci, ktrzy pragn dobrobytu dla modych powinni oddawa cze bliniakom Mindika i

262

Mikoajewska

Mahabharata

Mindika, a ci, ktrzy pragn mie synw powinni oddawa cze witym kobietom ywicym si misem, ktre narodziy si z drzew, na ktre upado nasienie Rudry i ktre s nazywane bandami pisakw. Skanda rzek: O Brahma, niech tak si stanie. 12. Skanda w zwyciskiej bitwie pokonuje demony asury, ktre byy nie do pokonania przez samego Indr i przynosi porzdek do wszechwiata, wzmacniajc si bogw Skanda siedzc w otoczeniu band pisakw i tumu bogw na grze weta rozwietlonej obecnoci bogini dobrobytu ri (Lakszmi), rozjania j dodatkowo swym wasnym blaskiem i pokryta bogat rolinnoci i pena zwierzyny ownej zota gra wygldaa jak gra Wschodzcego Soca. Mieszkacy wszystkich wiatw z Indr na czele gromadzili si na niej, aby nacieszy swe oczy widokiem niezwycionego Skandy, ktry zosta mianowany przez Indr dowdc jego boskiej armii. Przyby tam take sam Rudra, czczony przez miertelnikw na ziemi pod imieniem iwa (askawy), ze sw maonk Parwati i w otoczeniu swych licznych towarzyszy stanowicych zarwno jego stra przedni jak i bronicych tyw. Wyruszy on ze swego witego miejsca pobytu, dosiadszy swego rydwanu o sonecznym kolorze cignionym przez tysice lww i popdzanym przez Czas. Pdzi po nieboskonie, pochaniajc przestrze i powodujc drenie wszystkich ywych istot, majc na swym przedzie rydwan boga bogactwa Kubery, a za sob Indr jadcego na swym soniu Airawacie w otoczeniu tumu bogw. Po prawej stronie Indry gromadzili si ozdobieni girlandami jakszowie i rakszasowie oraz uzbrojeni w rozmait bro marutusi, wasuowie i rudrowie, a za nimi jecha bg mierci Jama w towarzystwie samej mierci w swym przeraliwym ksztacie, przybyej razem z setkami straszliwych chorb. Tu za Jam jecha trjzb iwy nazywany Widaja, otoczony przez rne morskie potwory towarzyszce bogowi oceanu Warunie i wiele rnych rodzajw broni Rudry jak i jego baldachim o wielkim splendorze. Bya tam rwnie synna ebracza miska iwy otoczona przez prorokw, a po jej prawej stronie bero, ktremu towarzyszya bogini ri i ktremu oddawali honory zarwno prorocy Bhrigu i Angiras jak i bogowie. Rudra jadc po nieboskonie swym krysztaowo czystym rydwanem, radowa oczy wszystkich niebian sw jasnoci, otoczony przez prorokw, bogw, gandharww, we, rzeki, drzewa, apsary, konstelacje, planety, dzieci bogw i kobiety o

Ksiga III

Opowie 32

263

rnych ksztatach, ktre sypay kwiaty, oddajc mu cze. Razem z nim jecha Ksiyc (Soma) ukryty pod swym baldachimem, majc po swych dwch stronach Wiatr i Ogie i wiele rnych nauk stworzonych przez mdrcw szo w przedniej stray. Najwyszy Bg iwa rzek do Skandy: O synu, we wszystkich swoich przedsiwziciach zawsze patrz na mnie i oddawaj mi cze, gdy to ci pomoe osign najwysze dobro. Skanda rzek: O ojcze, niech tak si stanie. I gdy iwa po ojcowsku ciska Skand, pojawi si nagle potny omen, ktry oszoomi bogw. Ziemia jkna i zatrzsa si, a cay wszechwiat pokryy nieprzeniknione ciemnoci. Na widok tego znaku zadra sam iwa jak i jego maonka Uma, bogowie i prorocy. I gdy tak wszyscy stali oszoomieni, przed nimi ukazaa si budzca groz potna armia demonw asurw uzbrojona we wszelkie rodzaje broni, zasaniajc sob niebo jak potna gra lub chmura monsunowa. Wydajc z siebie przeraliwy ryk, ta potna demoniczna sia runa potopem na iw i otaczajcych go bogw, rozpoczynajc wielk bitw. Zwarte szeregi bogw rozpady si natychmiast zasypane przez mas strza i innej broni. Zbita z tropu armia bogw rozpadaa si zalana przez potg demonw asurw, bdc jak las poerany przez ogie. Niebianie nie znajdujc dla siebie ratunku, padali trupem masakrowani w tej wielkiej bitwie. Indra widzc klsk swych wojsk i chcc doda bogom odwagi, zawoa: O potni wojownicy, pozbdcie si lku i chwycie za bro. Skupcie swj umys na swej walecznoci i nie martwcie si o nic! Zniszczcie tych ajdackich asurw o wstrtnym wygldzie! Prowadzeni przeze mnie zaatakujcie z pen moc tych potnych danaww! Bogowie, ktrym sowa Indry doday na chwil ducha, znajdujc w nich oparcie, zaatakowali asurw, przechylajc szal zwycistwa na sw stron. Wkrtce jednak los bitwy znowu si odwrci, gdy naprzeciw bogw stan potny danawa o imieniu Mahisza i rzuci w ich kierunku potn gr. Bogowie miadeni przez kamienie uciekali w popochu. Podniecony swym zwycistwem demon Mahisza ruszy bez wahania w kierunku rydwanu Rudry (iwy) i uchwyci go za potny maszt. Na ten widok gboko jkny ziemia i niebo, a wielcy prorocy padali omdleni, podczas gdy z piersi demonw asurw wyrwa si okrzyk zwycistwa. Demon Mahisza zawy przeraliwie pewien zwycistwa, gdy nie wiedzia, e wielki bg iwa celowo powstrzymywa si od kontrataku, gdy chcia pozostawi Skandzie honor zabicia demona.

264

Mikoajewska

Mahabharata

I Skanda w swej szacie o kolorze krwi, z szyj ozdobion krwistoczerwon girland i z zakrwawionymi wargami ruszy na swym potnym jak soce rydwanie w kierunku demona i wyrzucajc sw wczni akti, uderzy go w gow. Gowa Mahiszy rozpada si na dwoje i potny demon pad martwy na ziemi. Skanda nie zaprzestawa jednak rzucania sw wczni, ktra zabijajc tysice asurw, powracaa do jego doni, aby ponownie uderzy we wroga. A tych, ktrych nie dosiga jego wcznia, poerali straszliwi misoerni towarzysze Skandy, ktrzy ucztujc na ich ciaach i wypijajc ich krew, oczyszczali wiat z obecnoci asurw. W taki to sposb Skanda dziki swej wasnej mocy pokona asurw, ktrzy s odwiecznymi wrogami bogw, bdc jak soce, ktre pokonujce ciemno, jak ogie pochaniajcy drzewa lub jak gra pokonujca chmury. I gdy zwyciski odbiera honory od trzydziestu bogw, sam oddawa honory Najwyszemu Bogowi iwie Po zwycistwie Indra uciska Skand i rzek: O najwikszy ze zwycizcw, niech bdzie ci chwaa. Zwyciye potnego demona Mahisz, ktrego ycia broni dar, ktry otrzyma on od Brahmy i dziki ktremu mg zama si bogw jak marn wizk somy. Pozbawie ycia tego rywala bogw, kadc dodatkowo trupem setki danaww rwnie potnych jak on, ktrzy czerpali rado z upokarzania bogw, podczas gdy innych poarli setkami twoi przeraliwi towarzysze. Jeste niezwyciony i nie do pokonania tak jak Najwyszy Bg iwa i dziki swym uczynkom zdobye niegasnc saw . I tymi sowami mdrzec Markandeja zakoczy sw opowie o chaosie towarzyszcym narodzinom boga wojny Skandy i o tym jak bg Skanda zostajc dowdc boskiej armii i zdobywajc ask iwy, pokona demony asury i wzmocni si bogw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3 (37.g) Angiras, 213.1-221.80

Ksiga III

Opowie 33

265

Opowie 33 Durjodhana dowiaduje si, e jest bstwem, ktre ma prowadzi demony asury do zwycistwa
1. Krl Hastinapury, Dhritarasztra, rozmyla nad nieszczsnym losem Pandaww, ktry sam ze swoimi synami spowodowa i przewiduje ich nieuchronn zemst i klsk swych synw; 2. Durjodhana, akuni i Karna przygotowuj podstpny plan udania si w okolice, gdzie przebywaj Pandawowie pod pretekstem liczenia stada krw, chcc ich poniy i zabi zanim zakoczy si okres ich wygnania; 3. Durjodhana swym haaliwym zachowaniem wywouje gniew przebywajcego w lesie krla boskich muzykw gandharww Citraseny, przyjaciela Arduny i prowokuje gandharww do walki; 4. Kaurawowie na oczach swego wojska i Pandaww zostaj upokorzeni i wzici do niewoli przez zwyciskich gandharww; 5. Krl Prawa nie pozwala swym braciom na czerpanie satysfakcji z ponienia Kauraww i podejmuje walk z gandharwami, aby broni honoru caej rodziny przed atakiem obcych; 6. Gandharwowie zaprzestaj wojny z Pandawami, gdy Arduna i krl gandharww Citrasena rozpoznaj w sobie starych przyjaci i na prob Krla Prawa Citrasena uwalnia z niewoli Durjodhan; 7. Durjodhana czujc si zhabiony tym, e zawdzicza wolno Krlowi Prawa, ktrego zamierza upokorzy, postanawia popeni samobjstwo; 8. Demony asury odwodz Durjodhan od jego samobjczego zamiaru, informujc go, e jest bstwem, ktre otrzymali w darze od Najwyszego Boga iwy, ktre narodzio si, by prowadzi ich do zwycistwa w nadchodzcej apokaliptycznej bitwie z bogami; 9. Durjodhana pod wpywem informacji uzyskanej od demonw asurw o swoim boskim pochodzeniu rezygnuje z myli o swej samobjczej mierci i wypeniony now niszczycielsk energi wraca do Hastinapury; 10. Domowy kapan wykonuje dla Durjodhany krlewski rytua ofiarny Waisznawa, uwaany za rwny rytuaowi krlewskiego namaszczenia, ktry swego czasu wykona Judhiszthira; 11. Pandaww odwiedza ponownie mdrzec Wjasa i opowiadajc o tym, jak asceta Mudgala odmwi udania si do nieba, poucza ich, e medytacje i wgld we wasn dusz s rodkiem prowadzcym do Najwyszego wiata zamieszkaego przez Najwyszych Bogw, gdzie nie ma niebiaskiej bogoci, lecz gdzie dusza wyzwala si z cyklu ponownych narodzin.

Demony asury rzeky do Durjodhany: O Durjodhana, dowiedz si, e dawno temu dziki naszej ascezie otrzymalimy ciebie w darze od Najwyszego Boga iwy. (...) Nie jeste wcale czowiekiem, lecz bstwem. (...) Urodzie si, aby doprowadzi nas do zwycistwa, bdc naszym jedynym obroc tak jak Pandawowie s obrocami bogw. (Mahbharta, 3(29) The Cattle Expedition, 240.5-25)

266

Mikoajewska

Mahabharata

1. Krl Hastinapury, Dhritarasztra, rozmyla nad nieszczsnym losem Pandaww, ktry sam ze swoimi synami spowodowa i przewiduje ich nieuchronn zemst i klsk swych synw Pandawowie po zakoczeniu swej pielgrzymki do witych brodw i ponownym poczeniu si ze swym bratem Ardun, ktry za zgod Indry zstpi na ziemi z nieba, dokd si uda, aby zdoby bosk bro, wrcili do Lasu Kamjaka, chcc spdzi tam dwunasty rok swego wygnania, ktre byo konsekwencj zaangaowania si Krla Prawa w gr w koci z podstpnym i oszukaczym kuzynem Durjodhan, synem krla Dhritarasztry, zazdrosnym o ich pozycj w wiecie. Podczas swego wygnania Pandawowie poddawali si praktykom duchowym, chcc wyzby si swego gniewu i urazy, lecz nie majc wielkiej nadziei na to, e Durjodhana dotrzyma danego sowa i odda im ich krlestwo po upywie trzynastego roku ich wygnania, brali pod uwag realn moliwo straszliwej wyniszczajcej wojny domowej, w ktrej znajd si po przeciwnej stronie ni senior ich rodu Bhiszma i ich nauczyciele Drona i Krypa, ktrzy w wypadku otwartego konfliktu bd zmuszeni stan po stronie Durjodhany. Do Lasu Kamjaka na ich powitanie przyby rwnie Kryszna Wasudewa ze sw maonk i Pandawowie razem z Kryszn przez dugie wieczory suchali opowieci mdrca Markandeji, ktry mia dar dugiego ycia i na wasne oczy widzia to, co wydarzyo si w odlegych Eonach. Po upywie pewnego czasu Kryszna zadecydowa, e nadszed czas na zakoczenie jego wizyty i wrci do Dwaraki. Pandaww odwiedzay setki wdrujcych po wiecie braminw i ascetw. Jeden z nich po zoeniu im wizyty zawita w Hastinapurze i gdy odwiedzi paac krla Dhritarasztry, lepy krl zapyta go, czy widzia Pandaww. I gdy bramin ten opowiedzia mu o tym, jak Pandawowie smagani przez wiatr i rozpaleni przez upa kad si spa na goej ziemi i jak wiernie towarzyszy im ich ona Draupadi, kobieta o wielkich zaletach charakteru, ktra, cho otoczona przez bohaterw, jest faktycznie z powodu ich niemocy pozbawiona ochrony i bezbronna, krla Dhritarasztr zalaa fala wielkiego alu. Z jego piersi wydaro si cikie westchnienie, a z jego lepych oczu popyny zy. Szybko jednak si z alu otrzsn, przypomniawszy sobie, e to przecie on sam spowodowa ich nieszczcie i e im wicej cierpi oni niewygd, tym potniejszy musi by ich gniew skierowany przeciw jego synom.

Ksiga III

Opowie 33

267

Dhritarasztra rzek sam sobie: O biada nam, Pandawowie z ca pewnoci nie pi w spokoju, lecz przez sen sycz jak potne jadowite we i od zemsty na moich synach powstrzymuje ich jedynie ich prawo i uczciwo. Syn boga wiatru Bhima, rwny si wiatrowi, cho zosta zapany w puapk Prawa, rozmyla zapewne nad masakr mych synw, ktr opnia jedynie z powodu swej uczciwoci, lecz na ktr nieuchronnie nadejdzie odpowiedni moment. Patrzenie na Krla Prawa zagnanego w puapk przegranej przez mych synw musiao by dla niego czym gorszym od uderzenia noa lub palenia ywym ogniem. I cho w umyle Krla Prawa nie powstanie myl o zamaniu Prawa, a Arduna bdzie mu posuszny, nie ulega wtpliwoci, e gniew Bhimy bdzie rs i e w kocu wybuchnie tak jak ogie wybucha na wietrze i spali doszcztnie mych synw i wnukw. Bhima razem z wielkim ucznikiem Ardun s jak anio zagady i obrc w proch mych niegodziwych synw. Mj syn Durjodhana, jego wuj akuni i jego przyjaciel Karna to gupcy zalepieni przez krtkotrwae korzyci, ktre przynosz im ich uczynki, ktrzy nie dostrzegaj nadcigajcej katastrofy. Bd musieli w kocu spoy gorzki owoc swych wasnych czynw, przed ktrym nie ma ucieczki. Grajc nieuczciwie w koci z zawsze uczciwymi Pandawami, zasiali ziarna swej wasnej zagady. A ja sam nie potrafic si oprze ich wpywowi, staem si ogniem zagady dla swego wasnego rodu. Syszaem o tym, e Arduna uda si za ycia do nieba Indry, aby zdoby bosk bro i e zdobywszy j, wrci ziemi, aby zrealizowa pogrom naszego rodu, gdy teraz, gdy ma po swej stronie bogw, nikt nie zdoa mu si oprze. 2. Durjodhana, akuni i Karna przygotowuj podstpny plan udania si w okolice, gdzie przebywaj Pandawowie pod pretekstem liczenia stada krw, chcc ich poniy i zabi zanim zakoczy si okres ich wygnania Durjodhana i akuni usyszeli przypadkiem ten krlewski monolog i przygnbieni udali si do Karny, mylc o koniecznoci podjcia jaki krokw zapobiegawczych. Karna rzek: O Durjodhana, po wygnaniu Pandaww z ich krlestwa caa ziemia naley wycznie do ciebie tak jak cae niebo naley do Indry i tobie wszyscy krlowie pac danin. Dobry los, ktry na krtko sprzyja Pandawom, naley obecnie cakowicie do ciebie. Dziki swej przebiegoci pozbawie ich Indraprasthy i nie im, lecz tobie s teraz posuszni wszyscy krlowie. Syszaem, e Pandawowie przebywaj obecnie w Lesie Kamjaka, niedaleko

268

Mikoajewska

Mahabharata

jeziora Dwaitawana. Udaj si tam uzbrojony w swj dobry los i spal ich swym splendorem. Ubogim i trapionym przez zy los Pandawom przeciwstaw samego siebie, byszczcego saw i bogactwem. Niech patrzc na ciebie, cierpi katusze zazdroci. A i ty sam czerp rado z patrzenia na ponienie swych wrogw. Czy moe by co milszego dla ciebie i twych on ubranych w wyszukany jedwab od patrzenia na ndz ich pustelniczego stroju? Spraw, aby Draupadi, okryta jedynie skr jelenia, przekla swj los i ycie w ubstwie, patrzc na dobrobyt i przepych strojw twych on. Niech poczuje si jeszcze bardziej upokorzona ni wtedy, gdy twj brat zacign j si do Gmachu Gry po przegraniu jej w koci przez Pandaww. Sowa Karny wprowadziy Durjodhan w dobry nastrj, lecz wkrtce znowu si zaspi i rzek: O Karna, podobne myli zrodziy si rwnie w mojej gowie. Nigdy jednak nie uzyskam zgody mego ojca Dhritarasztry na to, aby si uda w okolice, gdzie przebywaj obecnie Pandawowie i zniszczy ich, aby zapewni sobie dobr przyszo. Mj ojciec jest znowu pod wpywem sw Widury i opakuje los Pandaww, mylc bezustannie o ich ascetycznym yciu w lesie. Nic nie sprawioby mi wikszej przyjemnoci ni przeciwstawienie mojego bogactwa ndzy, w ktrej oni obecnie yj. Nie widz jednak rodkw, ktre mogyby doprowadzi do realizacji mego celu, gdy nie wiem jak skoni mego ojca do dania mi na to swego pozwolenia. Moe wam uda si wymyli jaki sposb na zdobycie krlewskiej zgody. Rankiem, po dobrze przespanej nocy, Karna uda si w towarzystwie akuniego do komnat Durjodhany i rzek ze miechem: O Durjodhana, wysuchaj mnie, gdy wiem ju, jak uzyska zgod starego krla na to, aby uda si w okolice jeziora Dwaitawany. Przypomnij sobie, e tam wanie stacjonuj stada krlewskich krw i jest wysoce na miejscu poprosi go o to, aby ci tam wysa w celu dozorowania procedury liczenia ich i znakowania. Udajmy si wic tam pod pretekstem troski o liczenie krw! Twj ojciec na pewno si na tak wypraw z radoci zgodzi. akuni doda ze miechem: O Durjodhana, dziki naszej przebiegoci twj ojciec nie tylko zgodzi si na tak wypraw, lecz jeszcze bdzie ci do niej ponagla. Wszyscy trzej zadowoleni ze swej przebiegoci udali si z wizyt do krla Dhritarasztry, majc ze sob pastucha o imieniu Samanga. Gdy pastuch poinformowa krla Dhritarasztr o pobycie krw w okolicy jeziora Dwaitawany, akuni rzek: O krlu, pozwl Durjodhanie tam si uda, gdy nadszed odpowiedni czas na liczenie twojego stada i znakowanie cielt, a e okolica

Ksiga III

Opowie 33

269

jest pikna i bogata w zwierzyn own, nadaje si rwnie znakomicie na teren owny dla twego syna. Krl Dhritarasztra rzek: O akuni, zarwno polowanie jak i przegld byda to chwalebna rzecz, szczeglnie e nie mona cakowicie ufa pastuchom. Syszaem jednak, e w okolicy jeziora Dwaitawany, gdzie znajduj si nasze krowy, przebywaj rwnie Pandawowie i dlatego nie podoba mi si myl o tym, abycie si tam udawali. Cho ci wielcy wojownicy, ktrych pokonalicie dziki oszustwu, yj tam skromnie w lesie, poddajc si surowym praktykom ascetycznym, boj si ich gniewu. To prawda, e Krl Prawa nie jest zdolny do gniewu, lecz za to jego brat Bhima nie jest zdolny do kompromisu, a rwnie zrodzona z ofiarnego ognia crka krla Drupady jest jak rozpalony ogie. Z atwoci moecie ich obrazi swoj arogancj i wwczas spal was na popi si swej ascezy. A nawet jeeli to nie oni was, lecz wy ich zabijecie dziki swej liczebnej przewadze, przyniesiecie to ostateczn hab na nasz rd, cho od czasu, gdy wiem o wyprawie Arduny do wiata Indry i o zdobyciu przez niego boskiej broni, nie wierz w tak moliwo. Nie pochwalam wic waszego zamiaru udania si osobicie do Lasu Kamjaka nad jezioro Dwaitawana, gdy nawet jeeli przebywajc w ssiedztwie Pandaww, zachowacie wszelkie rodki ostronoci, rozrywk popsuje wam ich brak zaufania do was i gdy jaki wasz onierz przypadkowo ich urazi, caa wina spadnie na was. Lepiej polijcie tam zaufanego czowieka i niech on policzy za was stacjonujce tam krowy. akuni rzek: O krlu, Judhiszthira nigdy nie zamie danego przez siebie sowa zobowizujcego go do spdzenia wyznaczonego czasu na wygnaniu w dungli, a pozostali Pandawowie zawsze kieruj si jego przykadem. Bd spokojny, gdy sam Krl Prawa nie dopuci do ktni i zgd si na nasz wyjazd, biorc pod uwag to, e my wszyscy bardzo tsknimy za polowaniem. Nie chcemy jecha tam po to, by zoy wizyt Pandawom, lecz eby polowa i dopilnowa liczenia krw. Nie zamierzamy ani zachowa si haniebnie, ani podejmowa ryzyka odwiedzania miejsc, gdzie rozoyli oni swj obz. Ulegajc w kocu presji argumentw akuniego, krl Dhritarasztra, cho niechtnie, da Durjodhanie swe pozwolenie na udanie si w okolice jeziora Dwaitawany. I Durjodhana majc Karn, akuniego i swych licznych braci za towarzyszy, wyruszy w drog na czele swej potnej armii, cignc za sob swe ony, tysice kobiet, kupcw i innych mieszkacw, czynic haas potny jak monsunowa burza i po przybyciu w okolice jeziora Dwaitawany rozoy tam swj obz, budujc dla siebie odrbne i bogato zdobione krlewskie kwatery.

270

Mikoajewska

Mahabharata

3. Durjodhana swym haaliwym zachowaniem wywouje gniew przebywajcego w lesie krla boskich muzykw gandharww Citraseny, przyjaciela Arduny i prowokuje gandharww do walki Po zakoczeniu prac nad liczeniem i znakowaniem krw zarwno Durjodhana jak i jego towarzysze powicili si cakowicie rozrywce, pysznic si swym bogactwem. Rwnie onierze i podajcy za nimi mieszczanie bawili si i ucztowali jak niemiertelni. Durjodhana ubrany w najbardziej wyszukany jedwab, z ciaem ozdobionym drogimi klejnotami, otoczony przez setki kobiet rozdawa pastuchom wedug ich zasug hojne dary, podczas gdy oni zgodnie ze sw tradycj taczyli i piewali. Cae towarzystwo rozbiegao si po lesie, polujc na hieny, bawoy, jelenie i inn zwierzyn own. W tym samym czasie Krl Prawa po zoeniu bogom ofiary z upolowanej zwierzyny uda si wraz ze sw on Draupadi do swego obozu nad brzegiem jeziora. Gdy Durjodhana si o tym dowiedzia, rozkaza natychmiast swym sucym, aby w niedalekim ssiedztwie rozoyli jego wasny obz owiecki, nie wiedzia bowiem o tym, e przyby tam rwnie wprost z paacu boga bogactwa Kubery sam krl boskich muzykw gandharww Citrasena w otoczeniu tumw swych niebiaskich towarzyszy, gdy do jego starych zwyczajw naleao to, e podczas zabaw z grupami boskich nimf apsar i dziemi trzydziestu bogw zblia si coraz bardziej do brzegu jeziora. Arduna by starym przyjacielem Citraseny i ani jemu, ani pozostaym boskim muzykom gandharwom nie przeszkadzaa uduchowiona obecno Pandaww i towarzyszcych im braminw. Denerwowaa ich jednak haaliwa obecno suby Durjodhany, ktr zatrzymali, zakazujc jej wejcia do otaczajcego jezioro lasu. Gdy Durjodhana si o tym dowiedzia, rozgniewa si i posa nad brzeg jeziora swe oddziay zbrojne, groc gandharwom rozgromieniem. Wygldajce gronie oddziay Durjodhany uday si nad brzeg jeziora, krzyczc: O gandharwowie, oddalcie si std i ustpcie miejsca potnemu krlowi Durjodhanie, ktry przyby tutaj, aby odda si rozrywce. Gandharwowie wybuchajc gonym miechem, odpowiedzieli: O miertelnicy, wasz krl musi by niespena rozumu, skoro uwaa, e moe nam, niebianom, rozkazywa w taki sposb, jakbymy byli jego podwadnymi. Mwic do nas w ten sposb, wystawia si na pewn mier. Wrcie czym prdzej do swojego niezbyt mdrego krla, jeeli nie chcecie uda si natychmiast do wiata boga mierci Jamy, nazywanego rwnie niekiedy Krlem Prawa! Syszc te grone

Ksiga III

Opowie 33

271

sowa boskich gandharww, przeraone oddziay Durjodhany wycofay si, poszukujc ochrony u swego krla. Durjodhana do gbi oburzony takim potraktowaniem swej armii wrzasn: O wojownicy, ukarzcie tych prostakw, ktrzy mnie obraaj, chobycie musieli walczy z samym krlem bogw Indr! I jego armia zachcona do walki tym okrzykiem, wdara si si do dungli mimo protestw gandharww, wypeniajc j swym potnym wyciem. Gandharwowie unieli si w powietrze i udali si ze skarg do swego krla Citraseny, ktry rozgniewa si i rzek: O niebiascy gandharwowie, ukarzcie tych ignorantw! Zachcona do walki przez swego krla armia gandharww zaatakowaa z impetem armi Durjodhany, rozpraszajc j przy pierwszym uderzeniu i jedynie nieustraszony Karna pozosta samotnie na polu bitwy, prbujc stawi jej czoa. Kierujc ku gandharwom strumie swoich strza i kadc trupem setki z nich na krtko rozbi ich szeregi, lecz oni szybko powrcili, zalewajc go sw mas i nie zaprzestajc kontrataku. Na odsiecz Karnie rzucili si na swych rydwanach Durjodhana z akunim, majc u boku Duhasan i Wikarn i skrzeczc jak ptak Garuda, rozpoczli mroc krew w yach bitw. 4. Kaurawowie na oczach swego wojska i Pandaww zostaj upokorzeni i wzici do niewoli przez zwyciskich gandharww Gdy bezkompromisowy i rozgniewany krl gandharww Citrasena zobaczy, e szala bitwy zaczyna si chwilowo przechyla na stron Kauraww, unis si w powietrze zdeterminowany, aby ich wszystkich zabi. Z wielk przebiegoci uy swej magii, dezorientujc armi Kauraww, ktra pod wpywem nacisku tumu gandharww zacza ucieka z pola bitwy w kierunku, gdzie znajdowa si obz Pandaww. Karna, Durjodhana i akuni nie dawali jednak za wygran i jak przystao na nieustraszonych wojownikw, nie opuszczali pola bitwy, cho z wszystkich stron zaleway ich tumy gandharww. W kocu jednak gandharwowie, pragnc pozbawi Karn ycia, poamali na strzpy jego rydwan, zrzucajc go na ziemi i Karna ku wasnej habie uciek z pola bitwy pod naciskiem wroga. Widzc t haniebn ucieczk Karny, do ucieczki zerwali si rwnie modsi synowie Dhritarasztry i na polu bitewnym pozosta jedynie Durjodhana, nie zaprzestajc desperackiej prby powstrzymania naporu wroga deszczem swych strza. Nieustraszeni gandharwowie otoczyli go jednak ze wszystkich stron i gdy pozbawili go jego rydwanu, sam potny krl gandharww Citrasena pojma go i zabra ywcem do niewoli. W podobny

272

Mikoajewska

Mahabharata

sposb gandharwowie wzili do niewoli jego brata Duhasan jak i innych wojownikw. Do niewoli dostay si rwnie ich ony. Przeraone i pozbawione dowdztwa wojska Durjodhany jak i wszyscy cywile, ktrzy mu towarzyszyli w jego wyprawie, prbowali ratowa si ucieczk, szukajc obrony i bagajc o pomoc Pandaww. 5. Krl Prawa nie pozwala swym braciom na czerpanie satysfakcji z ponienia Kauraww i podejmuje walk z gandharwami, aby broni honoru caej rodziny przed atakiem obcych Bhima rzek do upokorzonych doradcw Durjodhany, ktrzy przybyli do ich obozu, aby szuka u nich pomocy: O doradcy, zo odpacio zem tym, co uczynili zo. Niebiascy gandharwowie z atwoci was pokonali i otrzymalicie w ten sposb sowit zapat za niegodziwe uczynki waszego yjcego w kamstwie ksicia. Istniej wic jeszcze na wiecie istoty, ktre nam dobrze ycz i pokonujc was, uwalniaj nas od ciaru zemsty, ktry nosimy na naszych barkach. Durjodhana zachwycony sam sob przyby tutaj z wasnej woli, aby cieszy si widokiem naszego ycia w ubstwie i ndz naszych cia wychudzonych od wiczenia ascezy i wystawionych na kaprysy pogody. Wszyscy ci, ktrzy naladuj tych nieuczciwych i penych zych intencji Kauraww, dowiadcz wkrtce upadku. Teraz widzicie, do czego doprowadzia tych okrutnych Kauraww ich nieuczciwo. I gdy Bhima mwi w ten sposb, Krl Prawa przerwa mu i rzek: O Bhima, teraz, gdy nasi bracia Kaurawowie szukaj u nas pomocy, nie czas na wypowiadanie tych nieprzyjemnych i penych goryczy sw. W rodzinie zdarzaj si ktnie i wiaroomstwo, ktre prowadz do krwawej wendety. Fakt ten nie zmienia jednak rodzinnych obowizkw, do ktrych naley obrona rodziny przed atakiem obcych. Boscy gandharwowie doskonale wiedzieli o naszej obecnoci w tym lesie jak i o tym, e atakujc Durjodhan i biorc do niewoli zarwno jego jak i jego ony, wystpuj przeciw caej naszej rodzinie. Nie wolno nam odmawia azylu tym, ktrzy go u nas szukaj, choby byli naszymi wrogami i musimy podj walk w ich obronie. O bracia, musimy uwolni synw Dhritarasztry i ich kobiety z niewoli. Dosidcie swych rydwanw i ruszcie do walki przeciw boskim muzykom gandharwom, majc Bhim za swego dowdc. Ja sam nie mog uda si z wami, gdy rytua ofiary, ktry rozpoczem, nie zosta jeszcze zakoczony. Prbujc uwolni swych braci z niewoli, uyjcie najpierw wszelkich rodkw

Ksiga III

Opowie 33

273

pokojowych i dopiero wwczas, gdy gandharwowie nie zechc ich uwolni po dobroci, zaatakujcie ich, powstrzymujc si jednak od uycia przeciw nim boskiej broni. Zezwalam wam na uycie jej dopiero wwczas, gdy agodniejsze rodki nie poskutkuj. Arduna rzek: O bracie, kontynuuj w spokoju swj rytua ofiarny, gdy moesz by pewien, e jeeli gandharwowie nie zgodz si na negocjacje i nie uwolni synw Dhritarasztry po dobroci, jeszcze dzisiaj ziemia bdzie pia krew ich krla Citraseny. Te waleczne sowa Arduny ucieszyy jego braci, budzc w nich na nowo ich wojowniczego ducha, ktrego przez dwanacie lat swej tuaczki starali si trzyma w ryzach i zmieniwszy swe pustelnicze szaty na zbroj, uchwycili w donie sw bro, dosiedli rydwanw i ruszyli przeciw gandharwom, groni jak poerajcy las ogie, poganiani przez bojowe okrzyki podajcej za nimi armii Kauraww. Gandharwowie cigle jeszcze pijani swym niedawnym zwycistwem, widzc pdzcych w ich kierunku czterech uzbrojonych Pandaww, dzielnie stawili im czoa. Arduna krzykn: O powietrzni jedcy, posuchajcie rozkazu Krla Prawa i uwolnijcie synw Dhritarasztry i ich ony, gdy tak nikczemny akt jak molestowanie ludzkich on i branie do niewoli ludzi nie przystoi niebianom. Niezbyt rozgarnici powietrzni jedcy nie potrafili jednak dostrzec korzyci pyncych z kontrolowanej walki i odpowiedzieli ze miechem: O przyjacielu, czyby zapomnia, e jestemy posuszni jedynie krlowi gandharww? Arduna odpowiedzia: O gandharwowie, jeeli nie uwolnicie jecw dobrowolnie, odbierzemy wam ich si. I na poparcie swych sw wypuci ze swego uku ostre, przeszywajce powietrze strzay, cho posuszny rozkazowi Judhiszthiry powstrzyma si od uycia caej swej bojowej mocy. Setki gandharww uzbrojonych w sw bosk bro i ozdobionych zotymi girlandami otoczyo czterech Pandaww ze wszystkich stron, zalewajc ich deszczem swych strza i starajc si do nich zbliy, aby rozszarpa na tysic kawakw ich rydwany i zrzuci ich na ziemi tak jak uczynili to w walce z Durjodhan i Karn. Pandawowie jednake kadli pokotem setki gandharww nieprzerwanym strumieniem swych strza, nie pozwalajc im zbliy si do siebie. W kocu Arduna widzc, e gandharwowie nie zaprzestaj walki, sign po sw bosk bro. Arduna uruchomiwszy sw bro duchow agnej, ktr swego czasu otrzyma od swego nauczyciela, bramina Drony, pooy trupem setki tysicy gandharww. Podobnie Bhima i bliniacy Nakula i Sahadewa przy pomocy swych strza posyali

274

Mikoajewska

Mahabharata

do krlestwa boga mierci Jamy setki gandharww. Masakrowani niebiascy jedcy, nie chcc utraci swych jecw, uchwycili ich i zamierzali unie si w przestworza, lecz Arduna, odgadujc ich zamiar, otoczy ich z wszystkich stron swymi strzaami, zamykajc im drog odwrotu. I w ten sposb gandharwowie bdc jak zamknite w klatce ptaki, rzucali w Pandaww sw broni i bronili si zaciekle, podczas gdy Arduna dziesitkowa ich swymi strzaami, uruchamiajc dodatkowo inne rodzaje posiadanej przez siebie boskiej broni, powodujc, e gandharwowie zaczli pon, wygldajc jak demony asury pokonywane przez Indr. Zapani w puapk stworzon przez strzay Arduny, padali trupem zarwno wtedy, gdy prbowali unosi si w gr jak i wtedy, gdy prbowali wyldowa na ziemi. 6. Gandharwowie zaprzestaj wojny z Pandawami, gdy Arduna i krl gandharww Citrasena rozpoznaj w sobie starych przyjaci i na prob Krla Prawa Citrasena uwalnia z niewoli Durjodhan Krl gandharww Citrasena widzc sromotn klsk swej armii, uchwyci sw maczug i sam ruszy na pole bitewne, gdzie ukrywszy si za zason swej magii, zaatakowa Pandaww z przestworzy przy pomocy swej niebiaskiej broni. Arduna nie mogc go dostrzec, lecz rozpoznajc jego obecno po atakujcych go pociskach, obsypa go rwnie niebiaskimi pociskami, kierujc si dwikiem i wypowiadajc zaklcia. Gdy Citrasena sta si znowu widoczny, Arduna rozpozna w nim swego dobrego przyjaciela i wycofa sw niebiask bro. Pozostali Pandawowie widzc, e Arduna zaprzesta walki, cignli cugle, zatrzymujc swe rydwany i odoyli natychmiast sw bro, zastpujc zacit walk rytuaem powitalnym. Arduna rzek do krla Citraseny otoczonego z wszystkich stron przez pozostaych przy yciu gandharww: O przyjacielu, wyjanij mi, prosz, w imi starej przyjani, dlaczego zdecydowae si ukara Kauraww i dlaczego pojmae do niewoli Durjodhan i jego ony, cho wiedziae, e przebywamy w tym lesie i e naszym obowizkiem jest ich broni? Krl gandharww odpowiedzia: O Arduna, uczyniem to na rozkaz twego ojca Indry, ktry zna intencje tego podego Durjodhany i jego przyjaciela Karny, ktre przywiody ich do lasu w wasze ssiedztwo. Przybyli oni tutaj, aby byszczc swym bogactwem, kpi sobie z was i z waszej ony Draupadi, gdy wiedzieli doskonale w jak wielkim ubstwie yjecie. Indra rozkaza mi, abym zaku Durjodhan i jego doradcw w kajdany i

Ksiga III

Opowie 33

275

przyprowadzi ich przed jego oblicze i rwnie rozkaza mi, abym stara si zawrze z tob pokj, jeeli ty sam ruszysz do walki w obronie Kauraww, powoujc si na to, e jeste mym uczniem i przyjacielem. Zszedem z przestworzy na ziemi, aby speni rozkazy krla bogw i teraz po wziciu Durjodhany i jego on do niewoli zamierzam wrci do mojego boskiego wiata. Arduna rzek: O Citrasena, oddaj mi przysug i na rozkaz Krla Prawa wypu moich kuzynw z niewoli. Citrasena odpowiedzia: O Arduna, Durjodhana jest do koca zepsuty i nie zasuguje na wolno. To on swym oszustwem doprowadzi Krla Prawa do upadku. Udajmy si wic razem do Krla Prawa i zapytajmy go, czy naprawd wyrzeka si w tym momencie zemsty i yczy sobie, aby to wcielenie za, ktrym jest Durjodhana, wypuci na wolno? Krl Prawa rzek: O wojowniku przestrzeni i krlu gandharww, prosz ci podaruj wolno temu niegodziwemu Durjodhanie i jego podym doradcom i krewnym. Wielkie to bowiem szczcie, e mimo swej potnej siy nie uczynie im adnej krzywdy, a wypuszczajc ich na wolno, nie zadasz adnego gwatu mej rodzinie i uwolnisz mnie w ten sposb od obowizku zemsty. I na te sowa Judhiszthiry krl gandharww uwolni z niewoli pojmanych jecw, a Judhiszthira w zamian uwolni wszystkich pojmanych do niewoli gandharww. Z kolei Indra przywrci do ycia wszystkich tych niebian, ktrzy polegli podczas bitwy, pojc ich eliksirem niemiertelnoci. Judhiszthira rzek do uwolnionych z niewoli Kauraww: O bracia, nie prbujcie wicej podobnych aktw nieprzemylanej przemocy, bo nie przynosz one niczego dobrego. Wrcie teraz spokojnie tam, skd przyszlicie i nie pozwlcie na to, by z powodu waszej klski opanowao was przygnbienie. 7. Durjodhana czujc si zhabiony tym, e zawdzicza wolno Krlowi Prawa, ktrego zamierza upokorzy, postanawia popeni samobjstwo Durjodhana ponc od poczucia upokorzenia i wstydu, e zosta uwolniony z niewoli dziki bohaterstwu i szlachetnoci Pandaww, ruszy wraz ze sw armi i tumem cywilw w drog powrotn do Hastinapury, podczas gdy Pandawowie wychwalani przez braminw pozostali w lesie, ktry by ich domem, zadowoleni ze swych uczynkw. Bardzo przygnbiony i ze zwieszon nisko gow porusza si w kierunku Hastinapury bardzo powoli, gdy powstrzymywaa go myl o jego haniebnej klsce. On, ktry zawsze wychwala samego siebie i pogardza

276

Mikoajewska

Mahabharata

Pandawami za ich waleczno i szczodro, zawdzicza obecnie sw wolno wanie ich walecznoci i szczodroci. Gdy dotar do maego jeziorka o brzegach poronitych pikn oczyszczon traw, nie mogc znie myli o swym haniebnym powrocie, zatrzyma si, rozkadajc tam obz. I podczas gdy jego armia biwakowaa, zajmujc miejsca zgodnie ze sw rang, on sam siedzia samotnie na swej lektyce i cho wci jeszcze byszcza jak ogie, coraz bardziej przypomina Ksiyc (Soma) czciowo wypity przez demona Rahu w godzinie zamienia. Karna, ktry uciek z pola bitwy i nic o sromotnej klsce Durjodhany nie wiedzia, zobaczy go dopiero wczesnym rankiem i rzek: O Durjodhana, niech bdzie ci chwaa za to, e pokonae tych aroganckich gandharww, ktrzy zwodz ludzi, przybierajc dziki swej magii rne ksztaty i poruszaj si po przestworzach. Jakie to szczcie widzie przy yciu ciebie i wszystkich twoich bohaterskich braci, z ktrych pomoc rozgromie wroga. Jeli chodzi o mnie, to walczyem z setkami wrogw, lecz zalewany przez ich mas, pobawiony rydwanu i ranny haniebnie uciekem z pola bitwy. To prawdziwy cud, e nie doznae adnych ran i e udao ci si wyj cao z tej bitwy z niebianami i obroni przed nimi swe ony, kobiety i cay majtek. adnemu miertelnikowi poza tob nie udao si dotychczas tego dokona. Durjodhana syszc te wychwalajce go sowa Karny, jeszcze bardziej pochyli gow i rzek paczliwym gosem: O Karna, nie mam ci twych sw za ze, bo nie wiesz, co si naprawd wydarzyo i mylisz, e pokonaem tych niebiaskich jedcw dziki wasnej wspaniaoci. To prawda, e stawiem im dzielnie czoa i e cho naraziem nasz armi na straty, uczyniem rwnie spustoszenie wrd wrogw. Jednake gdy gandharwowie zaczli unosi si w powietrze i uywa swej magii, szala zwycistwa zacza przechyla si na ich stron. Nasza armia zostaa sromotnie pokonana, a ja sam z caym moim majtkiem, moi bracia, nasze ony i nasi doradcy dostalimy si w rce wroga. I w czasie, gdy gandharwowie unosili nas wysoko w gr, niedobitki naszej armii ucieky do Pandaww, proszc ich o pomoc w uwolnieniu nas i porwanych niewinnych kobiet. Syszc to najstarszy z Pandaww Judhiszthira, zawsze kierujcy si Prawem, uciszy gniew swych braci i przekona ich, e ich obowizkiem jest obrona wasnej rodziny przed zewntrznym wrogiem i cho sam nie mg podj walki, gdy musia zakoczy rozpoczty rytua ofiarny, wysa na pole bitewne swych czterech potnych braci. Gdy negocjacje nie przyniosy oczekiwanych rezultatw, rozpocza si wielka bitwa, a gdy gandharwowie zaczli uywa swej magii i cignc nas ze

Ksiga III

Opowie 33

277

sob, zaczli unosi si w przestworza, Arduna uruchomi sw bosk bro i zamkn im przestrze przy pomocy swych strza. I wwczas przed oczami Arduny ukaza si sam krl gandharww Citrasena, jego stary przyjaciel. Przyjaciele padli sobie nawzajem w ramiona, a walczce ze sob zacicie strony zoyy bro. Nastpnie Arduna poprosi Citrasen o wypuszczenie nas z niewoli, podkrelajc, e pomimo rnych niesnasek wewntrznych, nie mog pozwoli na to, aby ktokolwiek napastowa ich rodzin. Wwczas Citrasena, ktry zna doskonale nasze ze intencje, ujawni je przed Ardun, wyjaniajc mu, e celowo przybylimy w te strony, aby naigrywa si z ich ndzy. I gdy ja sam syszc to wszystko, cay ponem ze wstydu, pragnc zapa si pod ziemi, Citrasena z Ardun zabrali nas zakutych w kajdany przed oblicze Krla Prawa i oddali do jego dyspozycji. O Karna, czy dla wojownika takiego jak ja moe by co bardziej upokarzajcego? Ja, niegodziwiec, ktry wyrzuciem Krla Prawa z jego wasnego krlestwa i jego najbardziej zacity wrg zawdziczam mu ycie! Czy nie lepiej byo mi zgin podczas tej strasznej bitwy z gandharwami i w ten sposb zyska pomiertn saw i dosta si do wiata Indry ni y yciem darowanym mi przez najgorszego wroga. Pon ze wstydu i upokorzenia i poniewa nie chc dalej y z takim ciarem, postanowiem pozosta tutaj w tym cichym zaktku i zagodzi si na mier. Ty sam poprowad moich braci i przyjaci do Hastinapury, uznajc mego brata Duhasan za mojego nastpc. Ja, ktry niszczyem dum moich wrogw i ubieraem w dum mych przyjaci, sam zostaem upokorzony przez mych wrogw i nie mog w tym stanie wrci do Hastinapury. Nie potrafi spojrze w oczy memu ojcu, moim nauczycielom, starszynie naszego rodu i braminom. C bd mia im do powiedzenia po doznaniu tak strasznej klski, za ktr mog wini tylko samego siebie? I c oni mog mi powiedzie? Ludzie tacy jak ja, wypenieni szalecz dum, nie potrafi na dugo zatrzyma przy sobie dobrego losu. O biada mi za to, co ze swej prnoci uczyniem. Zemcia si na mnie moja niegodziwo! O Karna, nie mog y yciem darowanym mi przez mojego najgorszego wroga! Zadrwiono sobie z mojej dumy, pozbawiono mnie mojej mskoci, ukazano mi lekcewaenie! Durjodhana zwrci si nastpnie do swego brata Duhasany: O bracie, przyjmij ode mnie krlewskie insygnia, zosta krlem i rzd bogat we wszelkie dobra ziemi chronion przez si ramion Karny i akuniego i troszcz si o swych braci tak jak Indra troszczy si o marutusw i niech twoi krewni czuj si z tob tak

278

Mikoajewska

Mahabharata

jak bogowie czuj si z Indr. Nie zapominaj nigdy o braminach i bd przykadem dla swych przyjaci i rodziny. Troszcz si o swych krewnych tak jak Wisznu troszczy si o tumy bogw i chro starszyzn swego rodu. Id i rzd, sprawiaj rado swym krewnym i bd postrachem dla wrogw! Duhasana syszc te rozpaczliwe sowa swego najstarszego brata, pad przed nim plackiem na ziemi i obejmujc jego stopy, rzek paczliwym gosem: O bracie, miej nade mn lito. Nie bd bez ciebie rzdzi ziemi, gdy w naszej krlewskiej linii ty jeden masz by krlem przez setki lat. Karna widzc rozpacz Kauraww, cho sam rwnie zrozpaczony, zawoa: O krlu, dlaczego w swym szalestwie pozwalasz sobie na rozpacz, ktra jest godna jedynie posplstwa. Smutku nie rozpdzi si smutkiem! Jak wic widzisz korzy w pograniu si w rozpaczy? Radujesz ni jedynie swych wrogw! Powsta i miao krocz przed siebie, przynoszc tym ulg swoim braciom. Nie potrafi zrozumie twego lekkomylnego wyrzekania si wadzy. Pandawowie uwolnili ci z niewoli, bo nie mieli innego wyjcia. Ci, ktrzy yj z miecza s zobowizani do dziaania na rzecz dobra krla. Czsto przywdcy bdcy postrachem dla wroga zostaj podczas bitwy porwani do niewoli i odbici przez wasnych onierzy. Czowiek, ktry yje z miecza musi walczy w sprawie swego krla. Nie ma wic powodu do odczuwania alu z tego powodu, e Pandawowie, ktrzy s twymi poddanymi, uratowali ci z niewoli. Czy nie zostali oni przez ciebie zredukowani do roli twych niewolnikw w pamitnym Gmachu Gry i czy nie powinni ci suy! O krlu, porzu sw rozpacz, gdy staniesz si pomiewiskiem dla wszystkich krlw, jeeli opanowany przez ni zagodzisz si na mier! Zaniechaj swego strasznego zamiaru i powsta. Jeli tego nie uczynisz, pozostan tutaj razem z tob, gdy nie potrafi bez ciebie y! Jednake nawet te emocjonalne sowa Karny nie zmieniy zamiaru Durjodhany, ktry nie ruszy si z miejsca gotowy na to, by zagodzi si na mier. akuni widzc to rzek: O Durjodhana, nie wyrzekaj si pod wpywem swych uczu wszystkiego, co dla ciebie dziki podstpnej grze w koci zdobyem. Nie tra swej krlewskoci! Marnie bowiem zginie razem ze swym majtkiem ten, kto jak chorgiewka na wietrze poddaje si cakowicie wpywowi swej nagej radoci lub depresji. Tylko ten krl, ktry nie ulega saboci swych zmysw i nie traci rozumu i odwagi, nie pada ofiar lepego losu. Spjrz na sw obecn sytuacj oczami bohaterskiego

Ksiga III

Opowie 33

279

krla. Potraktuj to, co uczynili Pandawowie jako przysug i skoro Pandawowie oddali ci przysug, zamiast popada w depresj, zwr im j z nadwyk, gdy w obecnym momencie krlewskie Prawo nakazuje ci doceni ich uczynek i okaza im sw wdziczno. Jeeli chcesz zdoby w wiecie saw i szczcie, zdobd si na odwag, zachowaj si jak ich brat i oddaj im ich krlestwo. Tego wymaga od ciebie obecna sytuacja. Durjodhana syszc rad akuniego, brzmic prawie jak zdrada, nie powiedzia nic i nie potrafic zdoby si na godne krla bohaterstwo, spojrza oczami wypenionymi bratersk mioci na swego modszego brata Duhasan, ktry pad mu do stp i przepeniony uczuciem obj go swymi potnymi ramiona wojownika, caujc go w czoo. Sowa Karny i akuniego zamiast podnie Durjodhan na duchu, zwikszyy jedynie jego i tak ju potne przygnbienie. I nie przyjmujc przyjacielskiej rady, rzek z gniewem: O przyjaciele, odejdcie, gdy podjem ju postanowienie i zamierzam zagodzi si na mier. Prawo, bogactwo, wygody, wadza, autorytet, czy te przyjemnoci straciy dla mnie znaczenie i wasze sowa s puste. Zostawcie mnie tu w tym miejscu w spokoju, a sami udajcie si do Hastinapury i stacie przed obliczem starszyzny naszego rodu. Lecz oni odpowiedzieli: O krlu, pjdziemy tylko tam, gdzie ty si udasz. Nie moemy wrci do Hastinapury bez ciebie. I cho jego przyjaciele, doradcy, bracia i inni krewni przemawiali do niego na rne sposoby, Durjodhana nie zmieni swego zdania, lecz przykry wybrany kawaek ziemi traw darbha, oczyci si, dotykajc wody i ozdobiony traw kua i okryty achmanami siad bez ruchu na ziemi, zachowujc cakowite milczenie i w ten sposb przystpi do realizacji swego ostatecznego wyrzeczenia. Tsknic za niebem, pogry si w swych mylach, ignorujc cakowicie zewntrzny wiat. 8. Demony asury odwodz Durjodhan od jego samobjczego zamiaru, informujc go, e jest bstwem, ktre otrzymali w darze od Najwyszego Boga iwy, ktre narodzio si, by prowadzi ich do zwycistwa w nadchodzcej apokaliptycznej bitwie z bogami Decyzja Durjodhany, aby w poczuciu haby zagodzi si na mier, bardzo zmartwia demony asury, dajtjw i danaww, ktre zepchnite do podziemi przez zwyciskich bogw wizay z Durjodhan i jego narodzinami na ziemi ogromne nadzieje. Chcc odrodzi w nim ch do ycia, zaczy poszukiwa sposobu na

280

Mikoajewska

Mahabharata

sprowadzenie go do swego podziemnego krlestwa, aby mc mu wyjani, kim jest i pouczy go o faktycznym celu, dla ktrego zosta w swym ludzkim ciele poczty. Demony przeprowadziy odpowiedni rytua ofiarny opisany w Upaniszadach, podczas ktrego uczeni w pismach bramini wlewaj do ognia mleko ofiarne, wypowiadajc odpowiednie wite mantry i gdy rytua zosta szczliwie ukoczony, z ognia ofiarnego wyonia si zdumiewajca kobieta z otwartymi ustami o imieniu Kritja i zapytaa: O demony, c mog dla was uczyni? Asurowie rzekli: O kobieto, udaj si na powierzchni ziemi i przynie do nas krla Durjodhan, ktry podj godwk i zdecydowa zagodzi si na mier. Kritja odpowiedziaa: O demony, niech tak si stanie. Zgodnie z obietnic udaa si na powierzchni ziemi, aby wkrtce wrci do podziemi z Durjodhan i stawi go przed ich obliczem. Demony rzeky: O Durjodhana, to ty jeste Indr krlw. Jeste zewszd otoczony przez mistrzw i ludzi o wielkim duchu, dlaczego wic chcesz popeni w straszny czyn i zagodzi si na mier? Czowiek mdry tak jak ty nie powinien angaowa si w dziaania, ktre s sprzeczne z jego wasnym interesem, przynosz nieszczcie i podcinaj jego wasne korzenie. Zaniechaj swego zamiaru, gdy jest on sprzeczny z zasadami Prawa, Zysku i Przyjemnoci, niszczy saw, majestat i nieugito i przynosi rado wycznie twoim wrogom. Dowiedz si ponadto, e nie jeste zwykym czowiekiem, lecz bstwem, ktre narodzio si na ziemi w ludzkim ciele, aby zrealizowa specjalny cel. Wysuchaj, co mamy do powiedzenia o twej boskoci i o tym, jak zostao stworzone twoje boskie ciao i odzyskaj hart ducha. Dowiedz si, e dawno temu poddawalimy si bardzo surowej ascezie i dziki niej otrzymalimy ciebie w darze od Najwyszego Boga iwy. Grna cz twego ciaa zostaa faktycznie uformowana z diamentw i nie potrafi przeszy jej adna strzaa, ani zrani aden miecz. Dolna cz twego ciaa z kolei zostaa zrobiona z kwiatw przez sam bogini Parwati, on iwy i z powodu swego pikna przyciga kobiety. Jak widzisz, twe ciao jest nasycone zarwno Najwyszym Bogiem jak i Najwysz Bogini, jego on i cho narodzie si w ludzkim ciele, nie jeste wcale czowiekiem, lecz bstwem. Czy ta wiedza nie wystarczy ci, aby rozwia tw rozpacz? Nie grozi ci poza tym adne niebezpieczestwo, gdy potni magnaci, ktrzy znaj tajniki boskiej broni, w wielkiej wojnie z Pandawami stan po twej stronie i doprowadz twych wrogw do zguby. Dowiedz si, e wrd ludzi narodzili si potni danawo-

Ksiga III

Opowie 33

281

wie, aby ci wspomaga. Rne demony asury optaj take Bhiszm, Dron i Kryp jak i innych potnych wojownikw i bd walczy po twej stronie, zabijajc bezlitonie twych wrogw. I gdy pochonie ich cakowicie duch bitewny, nie bd mieli litoci ani dla swych synw, ani dla swych braci, uczniw, czy krewnych, ani dla modych, czy starych. Bezlitoni, optani przez danaww, utrac sw wewntrzn dusz i bd zabija swych krewnych, odrzuciwszy cakowicie mio. Radonie, z zaciemnionym umysem, zamroczeni przez tego, ktry zarzdza wszechwiatem, bd myle jedynie o tym, jak pozbawia ycia. Ich wszystkich zabij Pandawowie zdolni do skutecznego kontrataku dziki zdobytej przez Ardun boskiej broni i ponaglani przez los. Bazujc na swej ludzkiej mocy uwalniania rnego rodzaju boskiej broni, dwie przeciwne strony chepliwie i bezlitonie wymorduj si nawzajem, a bandy dajtjw i rakszasw bd poera nienarodzone jeszcze dzieci magnatw, wydzierajc je z ona matek twoich wrogw. Nie obawiaj si jednake Arduny, gdy w twym przyjacielu Karnie odrodzi si duch mieszkaca piekie o imieniu Naraka, ktrego celem jest zabicie Arduny i ktry pobudzany dz wendety podejmie walk z Kryszn i Ardun. I wielki wojownik Karna wypeniony jego duchem, dumny ze swej dzielnoci zniszczy zarwno Ardun jak i innych wrogw. I cho Indra, wiedzc o przeznaczeniu Karny, aby ochrania Ardun, bdzie prbowa go zniszczy przy pomocy podstpu, pozbawiajc go jego kolczykw i zbroi, to jednake setki tysicy dajtjw i rakszasw w formie wojownikw wiedzc o tym, uderz na bohaterskiego Ardun, aby chroni Karn. O Durjodhana, nie czas na pogranie si w smutku. Wkrtce pozbdziesz si wszystkich rywali i ziemia bdzie naleaa wycznie do ciebie, a my dziki twej walce z Pandawami pokonamy bogw. Bez ciebie upadniemy, oddajc wadz w rce bogw. Twoim celem jest doprowadzenie nas do zwycistwa i ty jeste naszym jedynym obroc, podczas gdy Pandawowie s obrocami bogw. Wypowiadajc te pokrzepiajce sowa, demony asury obejmoway Durjodhan, ciskajc go jak syna i prboway wszelkimi siami podnie go na duchu. W kocu pozwolili mu odej, egnajc go sowami: O Durjodhana, prowad nas wprost do zwycistwa. I na ich rozkaz Kritja zaniosa go z powrotem na powierzchni ziemi, pozostawiajc go w tym samym miejscu, z ktrego go zabraa i ktre on sam dla siebie wybra, gdy postanowi zagodzi si na mier, po czym natychmiast znika.

282

Mikoajewska

Mahabharata

Durjodhana majc wiadomo tego, co si wydarzyo, cho sdzc, e by to sen, pomyla: Wyglda na to, e poznaem swe przeznaczenie, ktrym jest walka z i pokonanie Pandaww w wielkiej apokaliptycznej bitwie, podczas ktrej Karna posiadajcy umys i dusz mieszkaca piekie Naraki jak i inni zacici wojownicy optani przez namitno i ignorancj (rakszasw) zabij Ardun. Z kolei umysy Bhiszmy, Drony i Krypy zostan optane przez asurw i przestan wspiera Pandaww. To nowe odkrycie wypenio go now fal walecznoci i ta nowo zdobyta nadzieja na wygran wzmocnia jego pochopnie porzucone cele. Myl jego odsuna si od ascezy i skupia ponownie na mierci Arduny, cho rdo swej nadziei, co do przyszoci i tajemnic swych narodzin postanowi zachowa dla siebie i nie zdradzi jej nikomu. 9. Durjodhana pod wpywem informacji uzyskanej od demonw asurw o swoim boskim pochodzeniu rezygnuje z myli o swej samobjczej mierci i wypeniony now niszczycielsk energi wraca do Hastinapury Nazajutrz rano Karna podszed do Durjodhany ze zoonymi pobonie domi i rzek: O krlu, raz jeszcze ci prosz, zaniechaj swego zamiaru. Dlaczego pragniesz mierci wanie teraz, gdy w swych wrogach rozpalie zawi swym splendorem? Nie obawiaj si dzielnoci Arduny, gdy obiecuj ci, e go w walce zabij. Przysigam na mj miecz, e po upynie trzynastego roku ich wygnania zmusz Pandaww do tego, by ci suyli. I Durjodhana majc w pamici sowa demonw asurw i zadowolony z tego, e inni bij przed nim pokony, zaniecha swego zamiaru i skupiwszy ponownie swj umys na zniszczeniu Pandaww, ruszy na czele swej potnej armii w kierunku Hastinapury. Gdy przybyli na miejsce, senior rodu Bhiszma rzek: O Durjodhana, wiesz doskonale, e byem przeciwny temu, aby udawa si do lasu, w ktrym przebywaj Pandawowie, lecz ty nie suchae mojej rady i zostae odpowiednio ukarany. Jak ci nie wstyd, e nie tylko dostae si do niewoli gandharww, ale jeszcze zawdziczasz sw wolno Pandawom. Jak ci nie wstyd za Karn, ktry tchrzliwie uciek przed gandharwami z pola bitwy? Trudno o wiksz hab dla wojownika. Dlaczego nadal sprzymierzasz si z tym tchrzem zamiast z Pandawami? Karna nie jest wart nawet najmniejszej czci Pandaww. Zawrzyj z nimi pokj, gdy od niego zaley pomylna przyszoci naszej dynastii!

Ksiga III

Opowie 33

283

Durjodhana pokadajc ufno w prognozach uczynionych przez demony asury i wypeniony przez nie niszczycielskim duchem, w odpowiedzi na sowa Bhiszmy zamia si tylko diabelsko i cay najeony oddali si bez sowa, majc za swych wiernych towarzyszy akuniego i Karn. Bhiszma, najstarszy z rodu, upokorzony i zawstydzony tym brakiem szacunku i lekcewaeniem ze strony modszych, ze spuszczon gow uda si do swych doradcw, pytajc z niepokojem, jakie kroki naley podj w tej zupenie nowej sytuacji. 10. Domowy kapan wykonuje dla Durjodhany krlewski rytua ofiarny Waisznawa, uwany za rwny rytuaowi krlewskiego namaszczenia, ktry swego czasu wykona Judhiszthira Tymczasem Karna zachwycony zachowaniem Durjodhany rzek: O przyjacielu, do ciebie bdzie naleaa caa ziemia i nie bdziesz mia adnego rwnego sobie rywala! Strze si jedynie krla bogw Indry, ktry jest ojcem Arduny i bdzie prbowa go ochrania! Przepeniony uczuciem Durjodhana odpowiedzia: O Karna, ten, kto ma ciebie po swej stronie, potrafi wszystko. Jeste moim niezastpionym przyjacielem i towarzyszem. Posuchaj, jaki mam obecnie plan. Gdy uczestniczyem w rytuale krlewskiego namaszczenia Judhiszthiry, opanowaa mnie wielka dza, aby uczyni to samo co on i zosta imperatorem. Czy moesz mi pomc w tej sprawie? Karna rzek: O Durjodhana, podporzdkowae sobie wszystkich krlw wiata i obecnie wszyscy oni pac ci danin. Zwoaj wic braminw i kapanw, ktrzy znaj wszystkie tajniki Wed. Zbierz wszystko to, co jest potrzebne do tej ofiary i popro ich o wykonanie dla ciebie krlewskiego rytuau Radasuja zgodnie z reguami. Przeprowad sw krlewsk ofiar z wielkim przepychem, oferujc jedzenie, napoje i wszelkie bogactwo. Majc poparcie Karny, Durjodhana uda si do swego domowego kapana z prob o przeprowadzenie dla niego rytuau krlewskiego namaszczenia. Domowy kapan rzek: O krlu, najwyszy krlewski rytua Radasuja nie moe zosta ponownie wykonany, dopki yje Judhiszthira, ktry swego czasu szczliwie doprowadzi go koca i dopki yje twj ojciec Dhritarasztra, ktry jest wadc Hastinapury. Istnieje jednak inny krlewski rytua ofiarny zwany Waisznawa, rwny sw moc krlewskiemu namaszczeniu, ktry bez adnych przeszkd mog dla ciebie wykona. Rytua ten wymaga, aby wszyscy podlegajcy tobie ziemscy krlowie zapacili ci danin w zocie, z ktrego ty ukujesz

284

Mikoajewska

Mahabharata

lemiesz i przy jego pomocy zaorasz teren ofiarny. Starannie si przygotuj do tego rytuau, postpujc wedug regu i zaoferuj wszystkim ogromn ilo jada. Nikt jeszcze go nie przeprowadza poza samym Wisznu, ktry uczyni to w bardzo odlegych czasach. Ten potny rytua zapewni ci dobry los. Przystp wic natychmiast do jego realizacji i niech przebiega on bez adnych przeszkd i niech dziki niemu twe pragnienie zaowocuje! Zdobywszy aprobat swych braci i przyjaci, Durjodhana przystpi do realizowania rytuau, na ktry zaprosi wszystkich braminw i krlw wiata. Wpad te na pomys, aby zaprosi na t uroczysto Pandaww i towarzyszcych im braminw i w tym celu wysa do nich specjalnego posaca. Po wysuchaniu tego, co posaniec mia do powiedzenia, Krl Prawa rzek: O dobry czowieku, powiedz twemu krlowi, e to bardzo dobrze, e podj si wykonania tego wielkiego rytu ku chwale naszych przodkw. Gdy nadejdzie na to waciwy moment, my te bdziemy uczestniczy w rytuale ofiarnym prowadzanym przez krla Hastinapury. Nie moemy tego jednak uczyni teraz, gdy obecnie musimy dotrzyma naszej obietnicy przebywania poza granicami naszego krlestwa przez trzynacie lat. Bhima syszc sowa swego starszego brata i nie mogc powstrzyma swego gniewu, wykrzykn: O posacze, powiedz twemu krlowi, e po upywie terminu naszego wygnania Krl Prawa z ca pewnoci przybdzie do niego z wizyt, aby da upust swemu gniewowi i wrzuci go do ognia ofiarnego, ktry rozpali mieczami i wczniami podczas apokaliptycznej bitwy. Tymczasem na uroczyst sesj krlewskiej ofiarny odbywajcej si pod patronatem Durjodhany przybyli liczni bramini, uhonorowani wedug swych rang i liczni krlowie. Wszyscy zostali bogato obdarowani i byli bardzo zadowoleni. Durjodhana po szczliwym zakoczeniu swej sesji ofiarnej wrci do Hastinapury, gdzie wychwalali go w swych pieniach poeci, a zwykli ludzie obsypywali go jak bogw sproszkowanym drzewem sandaowym i ziarnkami ryu, cieszc si, e rytua ofiarny zosta doprowadzony do koca bez adnych przeszkd. Ludzie podzielili si jednak na dwa obozy: jedni uwaali, e ofiara Durjodhany nie jest rwna ofierze przeprowadzonej przez Krla Prawa, podczas gdy pozostali byli dokadnie przeciwnej opinii. Wypeniony pych Durjodhana sucha jednak jedynie pochwalnych sw swych przyjaci i uszczliwiony wkroczy dumnie do krlewskiego paacu, gdzie odda honory nalene Bhiszmie, Dronie, Krypie i Widurze, podczas gdy jemu oddawali cze jego modsi bracia.

Ksiga III

Opowie 33

285

Karna rzek: O Durjodhana, c za szczcie, e twj wielki rytua ofiarny zosta szczliwie zakoczony. Ostatecznie pogratuluj ci jednak zwycistwa dopiero wwczas, gdy zabijesz Pandaww w wielkiej i ostatecznej bitwie i przeprowadzisz szczliwie swj rytua krlewskiego namaszczenia Radasuja, stajc si imperatorem. Durjodhana, ktry myla podobnie uciska serdecznie swego przyjaciela, ktry z kolei pokonany przez emocje wykrzykn: O Durjodhana, przysigam ci, e nie umyj mych stp, zanim nie zabij Arduny! Modsi bracia Durjodhany poparli przysig Karny dzikim entuzjastycznym wyciem, czujc si tak, jakby Arduna by ju martwy. Durjodhana zacz rzdzi ca ziemi, majc do pomocy zarwno swych heroicznych braci jak i wiernych Hastinapurze Bhiszm, Dron i Kryp, ktrych traktowa na rwni z Karn. Obdarza te opiek i szacunkiem braminw. Jego umys by jednak nastawiony gwnie na szukanie przyjemnoci, gdy uwaa, e naley si cieszy owocem, ktry daje bogactwo. 11. Pandaww odwiedza ponownie mdrzec Wjasa i opowiadajc o tym, jak asceta Mudgala odmwi udania si do nieba, poucza ich, e medytacje i wgld we wasn dusz s rodkiem prowadzcym do Najwyszego wiata zamieszkaego przez Najwyszych Bogw, gdzie nie ma niebiaskiej bogoci, lecz gdzie dusza wyzwala si z cyklu ponownych narodzin Przebieg wydarze martwi Pandaww i gdy usyszeli o tym, e Karna zaprzysig mier Ardunie, Krl Prawa prawdziwie si zasmuci, mylc o odwadze Karny i o chronicej go zbroi, w ktrej si urodzi i ktrej nie bya w stanie przebi adna bro. Wkrtce te Pandawowie zdecydowali si na zmian miejsca swego pobytu, gdy pewnej nocy podczas snu przed oczami Krla Prawa ukaza si jele, ktry ze zami w oczach i pobonie zoonymi domi rzek: O krlu, jestem jednym z tych niewielu jeleni, ktre zostay przy yciu na waszym terenie ownym w lesie otaczajcym jezioro Dwaitawana. Wiemy, e jestemy zwierzyn ofiarn i e macie prawo nas zabija, lecz gdy bdziecie to dalej czyni na tym terenie, wybijecie nas do nogi. Pozostaa nas jedynie garstka, ktra jest nasieniem zapewniajcym cigo istnienia naszego gatunku. Bagamy ci, aby zmieni swoje miejsce pobytu i uda si tam, gdzie jest wicej jeleni. Judhiszthira rozumiejc suszno sw jelenia i peen wspczucia, postanowi speni jego yczenie i opuci leny zaktek, ktry dotychczas ich goci i uda si w kierunku jeziora Trinabindu, lezcego w innym zaktku Lasu Kamjaka, ktry od dawna by ulubionym miejscem ascetw.

286

Mikoajewska

Mahabharata

Krl Prawa, wojownik o silnych ramionach, nie spa jednak dobrze nkany przez bolesn wiadomo, e cierpienie jego braci jest konsekwencj jego wasnego grzesznego uczynku, ktrym byo poddanie si duchowi gry w koci i nieumiejtno jej zaprzestania i nie mg zaprzesta rozmyla nad niegodziwoci, ktra wynikna z owej nieszczsnej gry. Nie mg te zapomnie o wypowiedzianych wwczas sowach Karny i wzdycha bolenie, noszc w swym sercu trucizn swego oburzenia. Jego cikie wzdychanie sprawiao z kolei bl jego braciom i ich onie Draupadi, cho si dodawaa im wiadomo, e ju niedugo okres ich wygnania si skoczy i myl o tym, e ju niedugo bd mogli znowu polega na sile swych ramion, zmieniaa ich zewntrzny wygld. Pewnego dnia niespodziewan wizyt zoy im wielki jogi i mdrzec Wjasa, ktry widzc swych wnukw wychudzonych przez swe ycie w dungli, hamujc zy, rzek gosem zabarwionym wspczuciem: O Judhiszthira, to ty jeste najlepszym z wszystkich moliwych nonikw Prawa. Bolej nad twym nieszczciem, lecz nie mona znale szczcia bez cierpienia, gdy przemienno szczcia i cierpienia jest powtarzajcym si i nieuchronnym dowiadczeniem czowieka. Dlatego ten, kto zdoby mdro i najwysz wiedz, wie doskonale, e los czowieka jest zmienny i nie poddaje si ani uczuciom radoci ani rozpaczy. Przyjmuje z tak sam obojtnoci zarwno sprzyjajcy jak nie sprzyjajcy los, bdc jednak zawsze jak ten, kto orze ziemi i nie zapomina nigdy o plonie. Nie ma niczego, co staoby wyej od ascezy, gdy ona pozwala na zdobycie tego, co najwysze i w ten sposb dziki niej mona zdoby wszystko, co jest. Prawdomwno, uczciwo, cierpliwo, gotowo do dzielenia si z innymi, samo-kontrola, agodne usposobienie, brak zawici, unikanie przemocy, czysto i panowanie nad zmysami s tym, co ksztatuje prawdziwie wartociowego czowieka. Ci, ktrzy czerpi rado z bezprawia, zatracili si i wybieraj bestialstwo, nie zaznaj w przyszym yciu szczcia, gdy narodz si z nieczystego ona. Naley poddawa swe ciao ascezie i samo-kontroli, pamitajc zawsze o tym, e uczynki popeniane tu i teraz zaowocuj w nastpnym yciu. We waciwym czasie naley obdarowywa we waciwy sposb waciwe osoby bez odczucia alu, lecz z honorem i odpowiednim hodem. Czowiek prawdomwny i uczciwy, nie zdolny do odczuwania gniewu i urazy bdzie y w najwyszym spokoju, gdy zdobywszy nad sob kontrol i poddajc si agodnoci, nie

Ksiga III

Opowie 33

287

napotka przeciwnoci losu i nie odczuje blu, gdy dobry los go opuci i uda si gdzie indziej. Ten, kto dzieli si z innymi i obdarowuje ich tym, co posiada, zbiera szczcie, a ten, kto unika przemocy, cieszy si dobrym zdrowiem. Ten, kto oddaje honory tym, ktrzy na to zasuguj, narodzi si ponownie z najszlachetniejszego ona i gdy zdobdzie kontrol nad swymi zmysami, uwolni si od wszelkich nieszcz. Jeeli duch czowieka jest skonny do dobrych uczynkw, wwczas cho pokonany przez Prawo Czasu pojawi si znowu na ziemi wyposaony w szlachetny umys. Krl Prawa zapyta: O Wjasa, wytumacz mi, czy wiksze zasugi zdobywa si dziki praktykowaniu ascezy, czy poprzez obdarowywanie innych i ktra z tych dwch praktyk jest trudniejsza? Prorok Wjasa rzek: O Judhiszthira, nie ma nic trudniejszego od praktykowania obdarowywania, gdy wszyscy chc posiada bogactwo, ktrego zdobycie wymaga ogromnego wysiku. Trudno si wic wyrzec tego, co si zdobyo z takim trudem. Jednake zdobyte uczciw drog bogactwo powinno zosta oddane we waciwym czasie i miejscu waciwej osobie. Rozdawanie dbr zdobytych nieuczciw drog nie chroni czowieka, lecz oddanie choby najdrobniejszej zdobytej uczciwie rzeczy z czystym sercem przynosi niewyczerpalny owoc. I na poparcie swych sw mdrzec Wjasa opowiedzia Pandawom o wielkiej nagrodzie zdobytej przez ascet Mudgal, ktry odda braminom sw ostatni uczciwie zebran miark ryu. O Judhiszthira, dawno temu na terenie Kurukszetry y gboko uczciwy i pozbawiony wszelkiej urazy czowiek, ktry y zgodnie ze swymi przysigami, utrzymujc si przy yciu jak gobek z nasion ryu pozostawionych na citych polach ryowych. Cho y tak skromnie, przyjmowa goci i nigdy nie zaniedbywa wykonania odpowiednich rytw ofiarnych. Asceta ten mia zwyczaj odywia si zebran miark ryu razem ze sw on i synami przez dwa tygodnie, po czym opuszcza swj dom, aby przez nastpne dwa tygodnie jak gobek zebra now miark ryu. Podczas peni ksiyca i podczas nowiu wykonywa rytua ofiarny, oferujc hojn rk to, co zebra swym gociom i ywic si tym, co pozostao po obdarowaniu bstw i goci. Sam Indra i bogowie przybywali na jego ofiar i akceptowali nalen im cz. Po obdarowaniu wszystkich goci z powodu czystoci jego serca pozostawione dla niego resztki jedzenia cudownie si rozmnaay, wystarczajc na wyywienie rodziny.

288

Mikoajewska

Mahabharata

Pewnego dnia bramin Durwasas chcc podda prbie prawo Mudgali i warto jego przysig, uda si do niego w dniu, w ktrym asceta skada ofiar, udajc szaleca i wypowiadajc obraliwe sowa. Mimo jego zachowania pustelnik Mudgala powita go miymi sowy, da mu wody do opukania stp i ust i da mu wspaniay posiek, ktry zdoby dziki swym umartwieniom. Godny szaleniec zjad cay posiek, ktry by smaczny i cigle chcia wicej. W kocu zjad wszystko, co byo w domu ascety do zjedzenia, nie pozostawiajc dla Mudgali ani okruszynki, ktra mogaby si rozmnoy, gdy tym, co pozostao wysmarowa swoje ciao. Przychodzi do ascety Mudgali sze kolejnych razy, gdy nadchodzi odpowiedni czas na rytua ofiarny, zjada wszystko, nie pozostawiajc adnych resztek, ktrymi mgby poywi si Mudgala i jego rodzina. Gd nie zmieni jednak serca Mudgali i jego rodziny i ich nie rozgniewa. Nie obudzi w nich rwnie uczu zazdroci, czy pogardy i prorok Durwasas patrzc na ascet Mudgal, mg w nim jedynie dostrzec czysty i niesplamiony umys. Oczarowany tym widokiem Durwasas rzek: O asceto, nie ma na wiecie rwnego tobie ofiarnika. Gd przegania zwykle z domu Prawo i opanowuje jzyk, ktry jest we wadaniu zmysw, szukajc zaspokojenia. Osigne mistrzostwo w kontrolowaniu swych zmysw, w harcie ducha, obdarowywaniu, samokontroli, wspczuciu i prawdomwnoci. Prawo stao si twoj integraln czci. Kroczysz najwysz ciek i twoje uczynki pozwalaj ci na zdobycie Najwyszych wiatw. Jeeli chcesz moesz za ycia uda si do nieba. Prorok Durwasas nie skoczy jeszcze mwi, gdy przed Mudgal stan wysannik bogw w swoim niebiaskim rydwanie i rzek: O pustelniku, wsid do mego rydwanu, gdy swymi uczynkami zarobie niebo. Mudgala odpowiedzia: O boski wysanniku, zanim wsid do twego niebiaskiego rydwanu, wytumacz mi, jakie cnoty kultywuj ci, ktrzy znaleli si niebie? W jaki sposb uprawiaj ascez, jakie skadaj przysigi, do czego d i na czym polega ich szczliwo? Wysannik bogw rzek: O wielki proroku, czyby nie by gotw na oddanie si nieskoczonej przyjemnoci, ktr oferuje niebo? Jak moesz nie wiedzie, co to znaczy niebo? Niebo jest drog ku grze, ktra jest przeznaczona tylko dla boskich pojazdw. Nie ma na ni wstpu czowiek, ktry nie poddawa si umartwieniom, nie skada wystarczajco wielkich ofiar lub kama. Dostaj si na ni jedynie ludzie o prawym umyle, znawcy duszy, agodni, samo-kontrolujcy si, wolni od zawici,

Ksiga III

Opowie 33

289

obdarowujcy innych. Jest to wiat zasuonych, wysoko ceniony przez sadhu. Tam mieszkaj bogowie, sadhjowie, wielcy mdrcy, gandharwowie, apsary i inni niebianie. Tam siga gra Meru, na ktrej znajduj si ogrody bogw. W niebie znajduje si park Nandana jak i inne miejsca dostarczajce przyjemnoci sprawcom dobrych uczynkw. Nieznany jest tam gd, pragnienie, zmczenie i nikt nie odczuwa tam ani gorca ani chodu. Nie ma tam niczego, co byoby okrutne lub pozbawione witoci i nie ma tam chorb. Zapachy s wycznie przyjemne i wszystko jest przyjemne w dotyku; dochodzce zewszd dwiki s przyjemne dla ucha i serca. Nie znany jest tam smutek, starzenie si, podejmowanie wysiku, czy niewygoda. Taki jest wiat, ktry zdobywa czowiek dziki zasugom pyncym z jego wasnych uczynkw. Ciaa tych, ktrzy dotr do tego wiata staj si wietliste. S to ciaa zdobyte dziki wasnym uczynkom, a nie otrzymane od matki i ojca. Mieszkacw nieba nie zabrudza aden kurz i zdobi ich girlandy o niebiaskim piknie, ktre nigdy nie widn. Poruszaj si oni po niebie w swych niebiaskich rydwanach, nie znajc zazdroci, smutku, zmczenia, dezorientacji czy zawici. Wysannik nieba kontynuowa: O Mudgala, powyej tych bogich wiatw niebieskich, o ktrych ci opowiedziaem, znajduj si wiaty Indry, a jeszcze wyej ponad nimi znajduj si wite i wietliste wiaty Brahmy, gdzie udaj si prorocy, ktry oczycili si swoimi pobonymi uczynkami. Najwyej jednak znajduj si wiaty Najwyszych Bogw, ktrzy s bogami czczonymi przez bogw. S to samo-rozwietlajce si wiaty, najwysze rda wszystkiego. Nie ma w nich cierpienia, ktre powoduj kobiety, nikt nikomu nie zazdroci bogactwa i krlewskoci, nie praktykuje si tam ju oblacji i nie jest tam potrzebny eliksir niemiertelnoci. Ciaa Najwyszych Bogw s boskie, a nie materialne. I ci wieczni bogowie bogw nie pragn szczliwoci, ani nie podlegaj zmianom tak jak zmieniajce si Eony. Te wiaty s najwysze i nawet bogowie pragn si do nich dosta, lecz do nich trudno dotrze, gdy s one niedostpne dla tych, ktrzy cigle maj jakie pragnienia. O Mudgala, wielka jest bogo tego, kto dosta si do nieba, ktre jest wiatem owocu i siga a po wiat Brahmy. Jednake dowiadczana bogo si koczy si, gdy owoc czyich dobrych uczynkw zostaje skonsumowany a do korzeni i moe by wytworzony ponownie jedynie w wiecie niszym, doczesnym, ktry jest terenem dziaania. Dusza mieszkajca w niebie, ktra wyczerpaa swe zasugi upada. Zdobica j niebiaska girlanda widnie i rodzi si ona na ziemi ze miertelnego ona i w swym

290

Mikoajewska

Mahabharata

zagubieniu szarpana przez namitnoci cierpi, gdy tskni za bogoci wiata, ktry musiaa opuci. Asceta Mudgala wysucha uwanie sw wysannika z nieba i po namyle rzek: O boski wysanniku, prosz ci odejd i wr do nieba beze mnie. Wspomniany przez ciebie upadek z nieba jest wielkim cierpieniem. Nie zazdroszcz wic tym, ktrzy udali si do nieba. Ja chc poszukiwa drogi prowadzcej do tego najwyszego miejsca, gdzie nie ma ju ani smutku, ani cierpienia i z ktrego nie ma ju powrotu na ziemi. I od tego momentu pustelnik Mudgala zaniecha zbierania ryu i zacz praktykowa ostateczne uspokojenie. Sta si obojtny zarwno na pochway jak i na nagany. Nie byo dla niego rnicy midzy glin, ska i zotem. Siedzia bez ruchu zawsze zanurzony w medytacjach, skupiony na swym wewntrznym wgldzie. I dziki oddaniu si medytacjom zdoby duchow si i zdobywszy to nieporwnywalne bogactwo, osign wieczn i najwysz doskonao, ktr znakuje Zaniknicie. Po zakoczeniu swej opowieci o ascecie Mudgali, jego oczyszczeniu si z wszelkiej urazy i poszukiwaniu ostatecznego wyzwolenia z materialnego wiata, Wjasa rzek: O Krlu Prawa, nie pozwl, aby w tobie i w twych braciach mieszkaa uraza. Stracie swe zasobne krlestwo, lecz dziki swej ascezie odzyskasz je. Nie zapominaj, e cierpienie i szczcie krc si w kko wok czowieka. Oczy swj umys z lku, gdy odzyskasz to, co stracie i stracisz to, co odzyskasz, dopki nie dotrzesz do wiata, ktry zdoby asceta Mudgala.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(39) The Cattle Expedition, 224-247.45.

Ksiga III

Opowie 34

291

Opowie 34 Draupadi ponownie pada ofiar dzy

1. Krl Dajadratha, m siostry Durjodhany i powinowaty Pandaww dostrzega w lesie Draupadi i porywa j pod ich nieobecno, chcc uczyni z niej sw on; 2. Po uratowaniu Draupadi Krl Prawa ucisza jej potrzeb odwetu i odmawia zabicia Dajadrathy, wskazujc, e jest ich krewnym; 3. Upokorzony krl Dajadratha szukajc zemsty zdobywa obietnic iwy, e jeden raz uda mu si pokona czterech Pandaww za wyjtkiem Arduny, ktry jest pod ochron Kryszny.

Krl Dajadratha rzek: O iwa, Najwyszy Bogu, daj mi dar pokonania w walce piciu Pandaww. iwa odpowiedzia: O Dajadratha, nawet ja, pomimo mojej potgi, nie potrafi w peni zrealizowa twej proby, gdy Pandaww nie mona ani zabi, ani pokona. Speni jednak tw prob czciowo, gdy jestem z ciebie zadowolony. Obiecuje ci przeto, e podczas wielkiej bitwy, ktra wkrtce nastpi, jeden raz uda ci si pokrzyowa plany i zatrzyma rydwany czterech Pandaww, za wyjtkiem Arduny, wobec ktrego nawet bogowie s bezsilni, gdy on, ktry jest pierwszy wrd tych, ktrzy znaj sekrety wszelkiej broni, jest pod ochron dysku, konchy i maczugi Kryszny, ktry jest Bogiem Niezwycialnym. (Mahbharta, 3(42) The Abduction of Draupadi, 256.20-30) 1. Krl Dajadratha, m siostry Durjodhany i powinowaty Pandaww dostrzega w lesie Draupadi i porywa j pod ich nieobecno, chcc uczyni z niej sw on Pewnego dnia, gdy Pandawowie ruszyli na polowanie, aby zdoby odpowiedni ilo ywnoci dla braminw i za ich zgod zostawili sw on Draupadi pod ich opiek, przez okoliczny las przejeda krl Sindhu o imieniu Dajadratha, m jedynej crki krla Dhritarasztry, majc za swych towarzyszy licznych ksit i liczn wit, jaka przystoi krlowi. Myl mia skoncentrowan na poszukiwaniu dla siebie drugiej ony, ktr planowa zdoby w krlestwie alwy, ktre byo ostatecznym celem jego podry. Bdc w nastroju miosnej gotowoci i ponc rzeko jak ogie ofiarny, dostrzeg nagle Draupadi w penym blasku swej urody, stojc samotnie u wejcia do pustelni i gorco jej zapragn. Przywoa do siebie ksicia Kotik, syna krla Surathy i wysa go do pustelni, aby dowiedzia si, kim jest ta kobieta, ktra w jednej chwili zawadna jego sercem.

292

Mikoajewska

Mahabharata

Ksi Kotika zsiad ze swego rydwanu, podszed do Draupadi i zapyta: O pikna, powiedz mi, kim jeste i co robisz tutaj sama na tym pustkowiu? Draupadi ubrana w szat zrobion z trawy kua, z myl skupion na swym obowizku waciwego powitania gocia i nie wtpic przez chwil w szczero jego intencji, rzeka: O krlewski synu, kobieta o mej pozycji nie powinna sama odpowiada na pytania mczyzny, lecz sam widzisz, e poza mn nie ma tu nikogo, kto mgby to zrobi w moim imieniu. Dowiedz si wic, e mam na imi Draupadi i jestem crk potnego krla Drupady i on piciu braci Pandaww. Moi mowie udali si na polowanie w czterech rnych kierunkach, pozostawiajc mnie sam w tej pustelni, lecz ju niedugo powinni wrci. Czerpi oni zwykle wielk rado z odwiedzin. Zatrzymajcie wic swe rydwany i zaczekajcie na ich powrt. Po wypowiedzeniu tych powitalnych sw Draupadi wesza do skromnego budynku pustelni, podczas gdy Kotika wrci do krla Dajadrathy, ktry niecierpliwie zapyta: O Kotika, powiedz mi szybko, czy ta boska istota, z ktr rozmawiae jest faktycznie czowiekiem? Jej widok pozbawi mnie cakowicie rozumu i od momentu, gdy j ujrzaem wszystkie inne kobiety wygldaj dla mnie jak mapy. Kotika odpowiedzia: O krlu, pohamuj sw namitno. Zapomnij lepiej o tej kobiecie i wracaj czym prdzej do swego krlestwa. Dowiedz si, e ta niezwyka istota, ktrej uroda ci tak zachwycia, jest nikim innym, lecz synn Draupadi, on piciu Pandaww. Ostrzegawcze sowa Kotiki nie ostudziy jednak gorczki niegodziwego krla, ktry pokonany przez dz wrzasn: O Kotika, adna sia nie powstrzyma mnie od zoenia natychmiastowej wizyty piknej Draupadi. I po wypowiedzeniu tych sw wdar si natychmiast do rodka budynku pustelni, w ktrym schowaa si Draupadi, bdc jak wygodzony wilk, ktry nie zwaajc na nic, wdziera si do kryjwki lwa. Rzek: O pikna kobieto, witaj i powiedz mi, jak si maj twoi mowie? Draupadi odpowiedziaa: O krlu, zarwno moi mowie jak i ja sama mamy si dobrze. Usid, prosz i przyjmij ode mnie wod do umycia stp oraz posiek ugotowany z jelenia. Gdy wrci mj m Judhiszthira zaoferuje ci bogatszy posiek zrobiony z misa rnych innych gatunkw zwierzyny ownej. Krl Dajadratha odpowiedzia: O kobieto o piknych biodrach, nie ma potrzeby, aby czeka na powrt twych mw, skoro sama potrafisz odda mi nalene honory, czstujc mnie

Ksiga III

Opowie 34

293

posikiem z jelenia. Przesta by posuszna tym nieszczsnym Pandawom zmuszonym do ywienia si dobrami lasu. Wsid ze mn do mego rydwanu i zaznaj ze mn peni szczcia. Dobry los odwrci si od twych mw, ktrzy ju na zawsze utracili zarwno swe krlestwo jak i rozum. Co przyjdzie kobiecie z posuszestwa mom, ktrych opuci dobry los? Porzu ich, zosta moj on i pani tej czci ziemi, ktr wadam. Draupadi syszc te obraliwe i ranice j sowa, cofna si i marszczc gniewnie brwi, rzeka pogardliwie: O krlu, jak miesz mwi do mnie w ten sposb! Jak miesz ksa dobre imi mych bohaterskich mw jak jadowity w? Przyzwoity czowiek nigdy nie mwi le o ascecie, ktry dziki swej ascezie zdoby wiedz i zasuguje na chwa, bez wzgldu na to, czy yje wrd ludzi tak jak przystoi gowie rodziny, czy te zosta zmuszony do ycia w lesie. Tak jak ty potrafi mwi jedynie pode i nieczyste zwierze. Wycigajc rk po mnie bdc pod ochron mych potnych mw, jeste jak drzewo bambusowe, ktre wydaje z siebie owoc tylko po to, aby umrze. Nic nie uratuje ci przed upadkiem w przepa, ktra otwiera si u twych stp. W swym zamiarze pokonania Krla Prawa jeste rwnie bezsilny jak pastuch, ktry przy pomocy kija prbuje obroni swe stado przed atakiem himalajskiego sonia w okresie rui. Dlaczego w swej prnoci budzisz lwy upione w Bhimie i Ardunie? Dlaczego dranisz bliniakw Nakul i Sahadew i jak szaleniec depczesz po ogonach dwch czarnych jadowitych kobr? Krl Dajadratha odpowiedzia: O pikna, wiem, kim s twoi mowie, ktrzy rzekomo ci chroni, lecz samo wspomnienie o nich nie jest w stanie mnie przestraszy. Sam urodziem si w starej i potnej dynastii o wielkich rycerskich zaletach, ktrych wyranie brak twoim mom i same twoje grone sowa nie wystarcz, aby mnie powstrzyma. Wsiadaj szybko do mego rydwanu i zamiast mi grozi, zacznij baga o lito, eby zapewni sobie moj ask. Draupadi pomylaa: Krl Dajadratha myli, e mam saby charakter i liczy na to, e ja, ktra mam naprawd silne oparcie w mojej jani i jestem silna, popadn w panik i zaczn go prosi o lito. Gono rzeka: O niegodziwcze, dowiedz si, e wkrtce moim ladem pod Kryszna i Arduna, tworzc razem nierozczn par na jednym rydwanie i nawet sam Indra nie potrafiby mnie uprowadzi, a c dopiero taki ndzny miertelnik jak ty! Arduna zaatakuje wkrtce tw armi z wciekoci ognia, ktry pochania wysuszony letnim socem las, a podajcy moim ladem Kryszna poprowadzi za sob cay swj rd. Ciekawe, czy

294

Mikoajewska

Mahabharata

myli twe pozostan rwnie swawolne, gdy twej piersi dosign strzay Arduny! Jeszcze poaujesz swych bezwstydnych sw i czynw, gdy Bhima dosignie ci sw maczug, a synowie Madri uksz, wypenieni trucizn swej susznej wciekoci. Jestem czysta i niewinna i nigdy nawet w myli nie zrobiam nic, co ranioby honor moich mw i dlatego nie wtpi, e podnoszc na mnie rk, wkrtce sam zostaniesz wzity do niewoli przez mych mw. Nie odczuwam przed tob adnego lku, bo wiem, e moi potni mowie dogoni ci i sprowadz mnie z powrotem do Lasu Kamjaka! I w ten sposb Draupadi, cho bezbronna, nie tracia ducha i nie zaprzestaa wypowiadania ostrzegawczych sw, przywoujc rwnoczenie domowego kapana Pandaww Dhaumj. Odepchna od siebie krla Dajadrath, ktry zapa j za ubranie, z si tak potn, e si przewrci, przypominajc swym widokiem wyrwane z korzeniami drzewo, lecz w kocu ulega przewaajcej sile napastnikw, ktrzy zacignli j si do krlewskiego rydwanu. W midzyczasie przybieg wzywany przez ni Dhaumja i zawoa: O Dajadratha, zaniechaj swego podego zamiaru, gdy uprowadzajc Draupadi, amiesz staroytne Prawo magnatw, ktre nie zezwala na uprowadzanie ony innego magnata, zanim nie pokona si go w otwartej walce. Twj nikczemny czyn z ca pewnoci zrodzi zo, gdy wkrtce docign ci Pandawowie prowadzeni przez Krla Prawa. Jednake opanowany przez dz i pych krl Dajadratha pozosta guchy na sowa Dhaumji, ktry nie chcc opuszcza Draupadi, ruszy lad w lad za jego armi. 2. Po uratowaniu Draupadi Krl Prawa ucisza jej potrzeb odwetu i odmawia zabicia Dajadrathy, wskazujc, e jest ich krewnym W czasie, gdy krl Dajadratha unosi Draupadi na swym rydwanie, znajdujcy si gboko w lesie Pandawowie zajci polowaniem zaczli odczuwa dziwny niepokj. Judhiszthira rzek do swych braci: O bracia, spjrzcie na ptaki i zwierzta, ktre zamiast si chowa w cieniu, uciekaj w kierunku wiata, wydajc z siebie nieprzyjemne dla ucha dwiki, jakby cierpiay straszne katusze lub znalazy si pod ostrzaem wroga. Zaprzestamy polowania i wrmy natychmiast do naszej pustelni, gdy ogie pochania mj umys. W mym ciele ponie Pan mego ycia, zasaniajc sw furi mego ducha. Las Kamjaka wydaje mi si nagle rwnie pusty jak jezioro bez ww poartych przez ptaka

Ksiga III

Opowie 34

295

Garud i jak krlestwo bez krla ogoocone ze swego bogactwa lub jak pusty kielich wina. Gnani niepokojem Pandawowie ponaglajc swe rcze ogiery pokonujce przestrze z szybkoci wiatru, ruszyli w popiechu w kierunku pustelni. Gdy ich drog po lewej stronie przeci zawodzcy przeraliwie szakal, Krl Prawa rzek: O bracia, ze znakw wnosz, e niegodziwi Kaurawowie uknuli przeciw nam jaki nowy niegodziwy podstp. Gdy zbliali si do pustelni z daleka dostrzegli sylwetk i usyszeli pacz gorzko zawodzcej siostry mlecznej Draupadi, jej pokojwki. Zawsze towarzyszcy Pandawom wonica Krla Prawa Indrasena zeskoczy z rydwanu, podbieg do niej i rzek: O dobra kobieto, dlaczego paczesz i rozpaczliwie rzucasz si plackiem na ziemi. Czyby jaki niegodziwiec omieli si podnie rk na ksiniczk Draupadi o nieskazitelnych doniach i piknych oczach? Przesta rozpacza, gdy Pandawowie spiesz jej ju z pomoc i jeszcze dzi zabij miaka, ktry odway si jej dotkn. Nie istnieje bowiem nic, co mogoby ich powstrzyma od tego, aby jej broni. Pod jej ladem, choby zapada si pod ziemi, wstpia do nieba, czy zanurzya si w oceanie. Jeszcze dzi zginie ten, kto w swej prnoci mia podnie rk na kobiet, ktra jest bezcenn ozdob i sercem Pandaww! Czyby ten, kto to uczyni, nie wiedzia, e ma ona obrocw, ktrzy jeszcze dzi przebij jego ciao swoimi strzaami! Pokojwka Draupadi otara zy i rzeka: O Indrasena, stao si wielkie nieszczcie. Niedaleko pustelni, w ktrej Pandawowie zostawili Draupadi pod ochron braminw, przejeda niegodziwy krl Dajadratha ze sw armi i uprowadzi ksiniczk, lekcewac istnienie jej piciu mw zdolnych jej broni. Niech szybko pod jego ladem, ktry jest jeszcze wiey i wci widoczny, gdy nie mg uciec daleko. Niech przywdziej szybko swoje kolczugi, uchwyc w donie swe uki i koczany i dogoni go, zanim ich ukochana ona nie oszaleje od grb i nie spali w swym ogniu swego wasnego niegodnego ciaa, jakby byo ono wlewanym do ognia masem ofiarnym. Niech si spiesz, zanim jej ofiara nie zostanie wrzucona do zanieczyszczonego ognia, zanim jej wianuszek nie zostanie cinity na ponce pole, zanim pies nie polie przeznaczonej na ofiar somy, zanim polujcy w lesie szakal nie zanieczyci jeziora penego kwiatw lotosu, zanim twarz ich ukochanej o szlachetnych oczach i nozdrzach tak spokojna, bogosawiona i czysta jak wiato ksiyca nie zostanie zabrudzona przez dotknicie niegodziwca tak jak placek ofiarny bywa zanieczyszczony przez dotknicie psa. Niech gnaj szybko, kierujc si jego ladem, cigajc si z Czasem.

296

Mikoajewska

Mahabharata

Syszc te rozpaczliwe i penie niepokoju sowa, Krl Prawa rzek: O dobra niewiasto, pohamuj sw rozpacz i uwaaj na wypowiadane sowa, aby w naszej obecnoci nie zacza przemawia w sposb zbyt grubiaski, zanieczyszczajc nas swoimi sowami. Ukarzemy porywacza, gdy zbyt wielka pycha i wiara w si wasnych ramion doprowadzia do upadku ju niejednego krla. I jak powiedzieli tak uczynili, wyruszajc w pogo bez chwili zwoki. Podajc za wieym ladem, wkrtce dostrzegli oboki kurzu wzniecane przez pdzce ogiery cignce bojowe rydwany. Wkrtce tez na tyach podajcej za konnic piechoty dostrzegli swego domowego kapana Dhaumj, ktry rwnie ich dostrzeg i gonym krzykiem zacz zachca ich do ataku. Po dodaniu mu otuchy Pandawowie z penym impetem ruszyli w kierunku armii Dajadrathy, bdc jak spy, ktre dostrzegy surowe miso. Ich wcieko wybucha ze wzmoon si, gdy zobaczyli po chwili rydwan krla Dajadrathy, a w nim uprowadzan si Draupadi i z ich piersi wydoby si potny bojowy wrzask, ktrym pozbawiali swych wrogw zmysw. Rozpoznajc Pandaww po zdobicych ich rydwany flagach, niegodziwy krl Dajadratha rzek do Draupadi: O pikna, widz, e dogania nas piciu potnych wojownikw na swych rydwanach. Z ca pewnoci musz to by twoi mowie. Zanim podejm z nimi walk i ich zabij, owie mnie, kto jest kto i na ktrym pdzi tu rydwanie? Draupadi odpowiedziaa: O niegodziwcze, niewiele ci pomoe znajomo imion tych, ktrzy za chwil ukarz ci za twj pody uczynek. Jednake skoro mnie pytasz, wypada mi odpowiedzie, bo tak nakazuje mi moje Prawo, cho na widok Krla Prawa i jego modszych braci lk przed tob opuci mnie cakowicie. Dowiedz si wic, e rydwan, z ktrego wierzchoka ozdobionego flag dochodz sodkie dwiki dwch bbnw Upanandy i Nandy naley do mojego najstarszego ma, syna boga Prawa, Judhiszthiry, ktry wie, jak interpretowa Prawo i ktry bdc samym uosobieniem Prawa, udziela azylu nawet najgorszemu wrogowi, gdy go o to prosi, naraajc swe wasne ycie. Wiedzc o tym, odrzu czym prdzej sw bro, z pobonie donie i majc na uwadze swe wasne dobro, udaj si do niego, poszukujc u niego ochrony. Obok niego na swym rydwanie zaprzonym w rasowe ogiery pdzi zaciskajc zby i marszczc czoo mj drugi m o potnych ramionach, Bhima, wielki jak drzewo ala, ktry dokona wielu nadludzkich uczynkw. Nigdy nie zapomina o

Ksiga III

Opowie 34

297

ukaraniu swego wroga i nie uspokaja si zanim nie zrealizuje zemsty. Rozpoznaj mego trzeciego ma, szlachetnego, wielkodusznego, pobonego Ardun, ktry zawsze kontroluje swe zmysy i sucha starszych. Ani dza, ani zachanno nie potrafi skoni go do porzucenia cieki Prawa lub do okruciestwa. W swym splendorze jest rwny bogowi ognia, gdy miady swoich wrogw. Rozpoznaj mego czwartego ma o jasnym ciele, Nakul, ktry jest znawc Prawa i zawsze dotrzymuje swych przysig oraz mego pitego ma, jego brata bliniaka, rozwanego Sahadew, ktry prdzej porzuci swe wasne ciao ni ciek Prawa. O niegodziwcze, teraz znasz ju mych mw, ktrym wypeniony pych lekcewaco rzucie wyzwanie. Dowiedz si, e w walce z nimi nie poniesiesz uszczerbku tylko wwczas, gdy jeszcze za ycia ponownie si narodzisz! Gotuj si ze sw armi na mier, gdy jeszcze dzi ty sam i twoja armia zostaniecie wycici w pie przez Pandaww. Wkrtce rozgorzaa zacita bitwa i krl Dajadratha widzc pogrom swej armii oraz mier lub ucieczk potnych wojownikw, ktrzy bronili do niego dostpu, drc o swoje ycie, pozwoli Draupadi zej na ziemi ze swego rydwanu i odda j pod opiek Dhaumji, podczas gdy sam rzuci si do ucieczki. Krl Prawa natychmiast j dostrzeg, gdy prowadzona przez Dhaumj zbliaa si w ich kierunku i rozkaza Sahadewie, aby pomg jej wsi do jego rydwanu, ktry sam obecnie dzieli ze swym bratem, gdy jego wasny zosta zniszczony przez wroga. Tymczasem Arduna dostrzeg ucieczk krla Dajadrathy i skoniwszy Bhim do zaprzestania pogromu resztek jego armii i niepotrzebnego zabija jego onierzy, zawezwa go do pogoni za uciekajcym krlem. Bhima rzek do Judhiszthiry: O krlu, nasi wrogowie stracili w walce swych najbardziej walecznych wojownikw. We Draupadi i Dhaumj i na rydwanie Sahadewy wrcie do naszej pustelni, podczas gdy my z Ardun wyruszymy w pocig za tym bronicym si ucieczk niegodziwcem. Sam jeden zapi go i zabij, choby prbowa si schroni w samym piekle! Judhiszthira jednake rzek, prbujc ostudzi jego zapa: O Bhima, gnaj za krlem Dajadrath, co ko wyskoczy. Pamitaj jednak, e nie wolno nam go zabi mimo jego nikczemnoci, gdy jest on mem Duhali, jedynej crki krla Dhritarasztry i siostry Durjodhany i w ten sposb naley do naszej rodziny, a rodziny nie wolno niszczy, lecz trzeba j chroni. Sowa Judhiszthiry rozgnieway Draupadi, ktra zawoaa: O Bhima, zabij tego niegodziwca, nawet gdyby ci baga o darowanie mu ycia, gdy

298

Mikoajewska

Mahabharata

ten porywacz cudzych on nie zasuguje na ycie i nic nie uciszy mojego gniewu poza jego mierci. Podczas gdy Judhiszthira razem z Draupadi, Dhaumj i Sahadew udali si z powrotem do pustelni, cieszc swym widokiem zasmuconych i przeraonych porwaniem Draupadi braminw, Bhima i Arduna ruszyli w pocig za krlem Dajadrath i wkrtce dostrzegli jego rydwan. Arduna, w ktrego posiadaniu znalazy si wszelkie rodzaje boskiej broni i ktry potrafi zachowa spokj umysu mimo silnego stresu, wypuci ze swego uku ostre strzay i zabi z ogromnego dystansu konie krla Dajadrathy. Jadc dalej, bracia dostrzegli wkrtce samotnego, przeraonego krla Dajadrath pozbawionego koni, ktry cakowicie straci gow i po opuszczeniu swego rydwanu dalej prbowa ratowa wasn skr ucieczk. Bhima zawoa: O niegodziwcze, miae do odwagi, aby porywa cudz on, a teraz brak ci jej do tego, aby stawi czoa jej mom, ktrych rozgniewae i porzucasz sw armi na pastw wroga! Przeraony krl Dajadratha nie zaprzesta swej sromotnej ucieczki i prbowa schowa si w gszczu dungli, lecz Bhima, ktry zszed na ziemi ze swego rydwanu, bez trudu go dogoni. Sw cik doni uchwyci go za wosy i unisszy go w gr, gniewnie nim rzuci o ziemi, po czym uchwyciwszy go za gardo, zacz nim gwatownie potrzsa. I gdy Dajadratha jczc, prbowa wsta, Bhima zacz go silnie okada piciami, a pozbawi go przytomnoci. Arduna pamitajc o sowach Judhiszthiry, zawoa: O Bhima, zatrzymaj si w swej wciekoci. Miae zatrzyma tego niegodziwca, lecz nie powiniene go zabija ze wzgldu no to e jest on mem Duhali! Bhima ponc gniewem, zawoa: O Arduna, ten niegodziwiec i pody drczyciel naszej niewinnej ony nie zasuguje na darowanie mu ycia, lecz tak rozkaza nam uczyni nasz wspczujcy caemu wiatu najstarszy brat, co ty bez protestu w swym niewinnym umyle zaakceptowae. I posuszny swemu najstarszemu bratu Bhima, kipic cigle susznym gniewem na tego, ktrego nie mg zabi, ogoli mu gow przy pomocy pokrgej strzay zostawiajc mu jedynie pi ndznych kosmykw. I gdy upokorzony w ten sposb krl Dajadratha przedstawiajc sob aosny widok, uparcie milcza, Bhima rzek: O niegodziwcze, jeeli chcesz zachowa swe ycie, musisz publicznie ogosi na rnych zgromadzeniach i dworach, e jeste naszym niewolnikiem! I gdy krl Dajadratha, drc o swe ycie, rzek: O Bhima, niech tak si stanie, zwyciski Bhima zwiza go tak, e z trudem si porusza i prawie cakowicie pozbawionego

Ksiga III

Opowie 34

299

zmysw i pokrytego kurzem dwign na swj rydwan, aby go zawie przed oblicze Judhiszthiry. 3. Upokorzony krl Dajadratha szukajc zemsty zdobywa obietnic iwy, e jeden raz uda mu si pokona czterech Pandaww za wyjtkiem Arduny, ktry jest pod ochron Kryszny Gdy Krl Prawa zobaczy krla Dajadrath w jego aosnym stanie z ogolon gow, na ktrej sterczao pi pozostawionych przez Bhim kosmykw, wybuchn miechem i rzek: O Bhima, pu go wolno. Bhima rzek: O krlu, zapytaj najpierw Draupadi, czy uczyniem zado jej pragnieniu zemsty, czynic tego ajdaka o niegodziwym umyle, ktry mia podnie na ni rk, naszym niewolnikiem. Szlachetny Krl Prawa o agodnym sercu, rzek: O Bhima, jeeli moje sowa co dla ciebie znacz, pu tego ajdaka wolno. Draupadi widzc szlachetno Judhiszthiry, uznaa e zostaa wystarczajco pomszczona, szczeglnie e Bhima obcinajc mu w ten sposb wosy, zabi jego dum i pozbawi go godnoci. Rzeka wic do Bhimy: O Bhima, uwolnij tego niewolnika, na ktrego ysej gowie pozostawie kilka aosnych kosmykw. Odzyskawszy tak nieoczekiwanie sw wolno, zdezorientowany i z trudem trzymajcy si na nogach krl Dajadratha odda honory Judhiszthirze i zoy pokon wszystkim pustelnikom. Krl Prawa widzc, e Arduna pomaga mu utrzyma postaw stojc, rzek: O rozpustniku, odejd, jeste wolnym czowiekiem. Bd jednak przeklty razem swymi towarzyszami za sw nikczemno. Tylko czowiek najniszego charakteru potrafi dziaa w podobny sposb! Szybko jednak zawadna nim lito, gdy spojrza na ajdackiego krla w jego obecnym ndznym stanie i rzek: O Dajadratha, odejd w pokoju razem ze swymi komi, rydwanami i piechot. Skup odtd sw myl na prawoci i nie planuj wicej rwnie nikczemnych czynw. Gdy bolejcy nad samym sob, poniony i ponuro milczcy krl Dajadratha powrci do zmysw, ca sw myl skupi na zemcie. Wiedzc, e nie zdoa pokona Pandaww wycznie przy pomocy wasnej dzielnoci, uda si w kierunku Bram Gangesu, gdzie podda si bardzo surowym umartwieniom, oddajc cze Najwyszemu Bogowi iwie i jego onie Umie. Zadowolony z niego Bg zaakceptowa jego ofiar i obieca speni jedno jego yczenie. Krl Dajadratha rzek: O iwa, Najwyszy Bogu, daj mi dar pokonania w walce piciu

300

Mikoajewska

Mahabharata

Pandaww. iwa odpowiedzia: O Dajadratha, nawet ja, pomimo mojej potgi, nie potrafi w peni zrealizowa twej proby, gdy Pandaww nie mona ani zabi, ani pokona. Speni jednak tw prob czciowo, gdy jestem z ciebie zadowolony. Obiecuje ci przeto, e podczas wielkiej bitwy, ktra wkrtce nastpi, jeden raz uda ci si pokrzyowa plany i zatrzyma rydwany czterech Pandaww, za wyjtkiem Arduny, wobec ktrego nawet bogowie s bezsilni, gdy on, ktry jest pierwszy wrd tych, ktrzy znaj sekrety wszelkiej broni, jest pod ochron dysku, konchy i maczugi Kryszny, ktry jest Bogiem Niezwycialnym.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(42) The Abduction of Draupadi, 248-256.

Ksiga III

Opowie 35

301

Opowie 35 O tym jak Rama uwalnia wiaty od terroru rakszasy Rawany

1. Krl Prawa boleje nad wasnym i Draupadi niezasuonym cierpieniem i prorok Markandeja obiecuje opowiedzie mu o cierpieniu Ramy i Sity, ktre ostatecznie prowadzi do zabicia demona Rawany, ktry terroryzowa niemiertelnych; 2. O narodzinach rakszasy Rawany, przyrodniego brata boga bogactwa Kubery, ktrego ojcem by mdrzec Pulastja, syn Brahmy; 3. O rywalizacji Rawany i jego braci rakszasw z ich przyrodnim bratem Kuber i o tym jak Rawana otrzymuje od Brahmy dar bycia niezwycionym przez wszystkich za wyjtkiem czowieka; 4. O tym, jak Brahma obiecuje bogom, e na ziemi narodzi si Rama, miertelna inkarnacja Wisznu i rozkazuje im, aby razem z asurami narodzili si na ziemi w formie map, a pewnej gandharwini nakazuje przybra form garbuski Manthary i sw intryg rozpocz proces prowadzcy do mierci Rawany; 5. O intrydze uknutej przez garbusk Manthar, ktra powoduje, e Rama ze sw on Sit udaj si dobrowolnie na wygnanie do lasu, aby unikn wojny domowej i zhabienia imienia ich ojca; 6. O podstpnym planie porwania ony Ramy Sity uknutym przez rakszas Rawan, aby zemci si na Ramie i Lakszmanie za odrzucenie zalotw jego siostry i zabicie tysicy rakszasw; 7. O tym, jak Rama i Lakszmana za rad pewnego gandharwy zwracaj si z prob o pomoc w poszukiwaniu Sity do krla map Sugriwy, ktry obiecuje udzieli pomocy, jeeli Rama zabije jego brata Walina; 8. O tym, jak Rama pomaga Sugriwie pokona swego brata Walina w braterskiej walce, ktra zdaje si nie mie koca; 9. O tym, jak Sita dowiaduje si, e przed zalotami rakszasy Rawany chroni j rzucona na niego kltwa bezsilnoci wobec zniewolonej przez niego kobiety, ktrej poda; 10. O tym, jak Rama niesusznie niepokoi si, e krl map Sugriwa zapomnia o spaceniu dugu i udzieleniu mu pomocy w odnalezieniu Sity i jak mapa Hanuman odnajduje miejsce, gdzie Rawana ukrywa porwan Sit; 11. O tym, jak Rama wraz z armi map wyrusza do Lanki z zamiarem uwolnienia Sity i zabicia Rawany; 12. O tym, jak Lakszmana pokonuje brata Rawany, demona Kumbhakarn; 13. O tym, jak syn Rawany Indradit pokonuje Ram i Lakszman dziki swej magii i jak prawy brat Rawany, Wibhisana, daje im moc przeniknicia magii i zabicia Indradita; 14. O tym, jak Rama zabija dziesiciogowego rakszas Rawan; 15. O tym, jak Brahma i inni bogowie wiadcz na rzecz czystoci Sity, ktr Rama po jej byciu w rkach Rawany odrzuca jako on, podobnie jak bogowie odrzucaj ofiar polizan przez psa; 16. O tym, jak Rama po zabiciu Rawany i uwolnieniu niemiertelnych od jego terroru otrzymuje krlestwo od swego przedwczenie zmarego ojca Daarathy, ktrego dobre imi uratowa dziki wasnej ofierze; 17. Markandeja koczy swe opowiadanie, wyraajc nadziej, e opowie o cierpieniu Ramy i Sity, ktre doprowadzio do pokonania demona, podniesie Pandaww na duchu, dowodzc, e cierpienie w imi dobra jest ostatecznie drog prowadzc do pokonania za.

Matali, wonica Indry zanim uda si z powrotem do nieba rzek: O Rama, twoj si jest twoja uczciwo. Dziki niej usune z ziemi to, co unieszczliwiao zarwno bogw jak i demonw asurw, gandharww, jakszw, we i ludzi. Dlatego wszystkie wiaty bd po wsze czasy wychwala twe imi i opowiada o twych wielkich czynach. (Mahbharta, 3(42.a) Rma, 275.45-50)

302

Mikoajewska

Mahabharata

1. Krl Prawa boleje nad wasnym i Draupadi niezasuonym cierpieniem i prorok Markandeja obiecuje opowiedzie mu o cierpieniu Ramy i Sity, ktre ostatecznie prowadzi do zabicia demona Rawany, ktry terroryzowa niemiertelnych Po zwyciskiej bitwie z armi krla Dajadrathy i odzyskaniu porwanej przez niego Draupadi Pandawowie wrcili do swej pustelni witani przez tumy ascetw. Gdy Krl Prawa dostrzeg wrd nich proroka Markandej, rzek: O wielki proroku, potne i nieuniknione jest dziaanie Czasu podobnie jak i potny jest boski plan realizowany przez mistern przdz Opatrznoci i Przeznaczenia, gdy inaczej jak mona by wyjani zo, ktre spotyka nasz niewinn i miujc Prawo on Draupadi. Nie ma ona na swym sumieniu adnego grzechu i nigdy nie popenia adnego godnego potpienia uczynku. A jednak to wanie ona, ktra jest uosobieniem cnoty, zostaa uprowadzona przez krla Dajadrath o mroczonym umyle, ktrego Bhima ukara ostrzyeniem mu gowy. I to ona musi dzieli z nami nasze poaowania godne ycie w dungli, gdzie ranimy zwierzyn len naszymi strzaami, do ktrego zmusili nas nasi yjcy w zakamaniu krewni. Powiedz mi, czy y kiedykolwiek na ziemi taki czowiek, ktry padby ofiar rwnie wielkiej jak ja niesprawiedliwoci? Prorok Markandeja rzek: O Judhiszthira, zapominasz o Ramie, ktry dowiadczy jeszcze wikszego nieszczcia. Jego ona Sita, crka prawego krla Danaki, zostaa porwana przez potnego demona rakszas Rawan, ktry uprowadzi j z pustelni, gdzie razem ze swym mem i jego bratem mieszkaa i dziki swej magii unis si z ni w powietrze, zabiwszy najpierw bronicego jej spa Dataju. Rama majc ze sob armi map dowodzon przez ich krla Sugriw, uwolni w kocu Sit, czc kontynent z Lank, gdzie znajdowao si krlestwo Rawany przy pomocy potnego mostu i palc Lank ogniem swych strza, i uwolni w ten sposb wszystkie wiaty od jego terroru. Syszc te sowa, Judhiszthira poprosi Markandej, aby opowiedzia mu o tych synnych wydarzeniach oraz wyjani, kim by rakszasa Rawana i skd si wzia jego potna sia. 2. O narodzinach rakszasy Rawany, przyrodniego brata boga bogactwa Kubery, ktrego ojcem by mdrzec Pulastja, syn Brahmy Markandeja rzek: O Judhiszthira, pradziadkiem Rawany by sam samo-stwarzajcy-si bg Brahma-Pradapati, wielki asceta i

Ksiga III

Opowie 35

303

stwrca wiatw, a jego ojcem by jeden z umiowanych synw Brahmy, ktrzy narodzili si z jego umysu, mdrzec i arcykapan Pulastja. Najstarszym synem mdrca Pulastji by Wairawana, ktry narodzi si z krowy i ktry opuci swego ojca i uda si do swego dziadka Brahmy. Rozgniewany tym Pulastja sam stworzy drugiego samego siebie, stajc si w ten sposb dwukrotnie narodzonym i w gniewie z poowy samego siebie stworzy swego drugiego syna Wirawas, majc nadziej, e pokona on swego brata Wairawan. Jednake Brahma chcc obroni Wairawan przed gniewem ojca, obdarzy go niemiertelnoci i uczyni z niego boga bogactwa znanego pod imieniem Kubera, ktry ujeda czowieka, majc go za swego wierzchowca i jest stranikiem jednej czwartej wszechwiata. Da mu rwnie we wadanie Lank zamieszka przez rakszasw. Wirawasa patrzy z gniewem na swego niemiertelnego brata, ktry z kolei pamitajc o tym, e jego brat zrodzi si z gniewu ojca, nie walczy z nim, lecz podj starania zjednania sobie ojca. Bdc krlem rakszasw da mu za suce trzy demonki rakszinie o imionach Puszpotkata, Malini i Raka, wprawne z tacu i piewie, ktre rywalizoway o jego wzgldy i ktrym Pulastja da synw. Rakszini Puszpotkata urodzia Pulastji dwch synw rakszasw: Rawan o dziesiciu gowach, z ktrym nikt na ziemi nie mg si rwna si i Kumbhakarn. Rakszini Malini urodzia mu syna Wibhisan o wielkiej urodzie, ktry sta si obroc Prawa i znawc rytuaw, a rakszini Raka urodzia mu blinita o imionach Khara i urpanakha. Rawana o wielkiej sile, dzielnoci, temperamencie i walecznoci by wrd przyrodnich braci Kubery najstarszy. Jego brat Kumbhakarna, owca nocy, rozgrzewa si do szalestwa podczas bitwy i uywajc swej magii sia postrach wrd wroga. Khara z kolei by wielkim ucznikiem, ktry nienawidzi braminw i ywi si surowym misem. Podobnie rakszasa urpanakha straszy i utrudnia ycie braminom. Bdc dziemi mdrca Pulastji, wszyscy ci rakszasowie zamieszkiwali gr Gandhamadan, gdzie studiowali Wedy i wiczyli si w dotrzymywaniu przysig. 3. O rywalizacji Rawany i jego braci rakszasw z ich przyrodnim bratem Kuber i o tym jak Rawana otrzymuje od Brahmy dar bycia niezwycionym przez wszystkich za wyjtkiem czowieka Pewnego dnia rakszasowie, synowie mdrca Pulastji, zobaczyli na grze Gandhamadana swego przyrodniego brata Kuber (Wairawan), jak siedzia obok swego ojca otoczony ogromnym bogactwem i pod wpywem zazdroci zaczli si poddawa bardzo

304

Mikoajewska

Mahabharata

surowym umartwieniom, chcc zdoby ask swego dziadka Brahmy i mc go przewyszy. Dziesiciogowy Rawana sta w pozie penej koncentracji na jednej nodze przez tysic lat, ywic si wycznie wiatrem, otoczony przez pi ogni. Kumbhakarna lea plackiem na ziemi, przestrzegajc cisej diety i wiczc si w dotrzymywaniu przysig. Rozwany Wibhisana przestrzegajc surowego postu, ywi si wysuszonymi limi i nuci modlitwy, podczas gdy Khara i urpanakha stali na stray, aby nikt nie zakci ascetycznych praktyk ich braci. Po upywie tysica lat Rawana uci jedn ze swych dziesiciu gw i zoy j do ognia w ofierze, czym ostatecznie zadowoli Brahm, ktry osobicie ukaza si przed nim i jego brami, aby powstrzyma ich od kontynuowania dalszych umartwie i obieca im spenienie ich ycze. Brahma rzek: O Rawana, poniewa jestem zadowolony z ciebie i twych braci, zwrc ci gow, ktr sam sobie odcie i wrzucia do ognia w poszukiwaniu owocu swych umartwie i dam ci moliwo przybierania dowolnej formy, jakiej sobie zayczysz. Wypowiedz sw prob, gdy jestem gotowy speni dowolne twoje yczenie, za wyjtkiem proby o niemiertelno. Rawana rzek: O Brahma, skoro odmawiasz mi uczynienia mnie niemiertelnym, uczy mnie niezwycionym dla gandharww, bogw, demonw asurw, ww, kimnarw i duchw. Brahma odpowiedzia: O Rawana, niech tak si stanie. Od tej chwili nie musisz si ju obawia tych, ktrych wymienie. Pamitaj jednak, e nie wymienie czowieka. Usyszawszy te sowa, dziesiciogowy rakszasa Rawana rozemia si, gdy czowieka mia w pogardzie i si go nie obawia. Jego brat Kumbhakarna otrzyma od Brahmy na sw prob dar dugiego snu, gdy jego umys by we wadzy ciemnoci, podczas gdy jego szlachetny brat Wibhisana poprosi Brahm o to, aby zagwarantowa mu, e nigdy nie zboczy ze cieki Prawa i aby w razie potrzeby ujawnia si przed nim bro Brahmy. Brahma rzek: O Wibhisana, cho urodzie si z ona rakszini. jeste szlachetny. Obdaruj ci wic niemiertelnoci, gdy twj umys nie jest zdolny do bezprawia. Rawana po otrzymaniu od Brahmy daru niezwycialnoci bez trudu pokona swego przyrodniego brata boga bogactwa Kuber i odebra mu krlestwo Lanki, gdzie sam zamieszka. Kubera uda si wwczas na gr Gandhamadan, a za nim podyli gandharwowie, jakszowie i rakszasowie. Rawana nie zaprzesta go napastowa i gdy w kocu pozbawi go jego niebiaskiego rydwanu o nazwie Puspaka, Kubera przekl go, mwic: O Rawana, niech tym rydwanem,

Ksiga III

Opowie 35

305

ktry mi odebrae, przyjedzie do ciebie ten, kto pozbawi ci ycia. I niech to si stanie wkrtce za kar za to, e lekcewaysz mnie i pokazujesz mi pogard, cho naley mi si szacunek, gdy jestem twym starszym bratem. Wrd przyrodnich braci Kubery po jego stronie stan jedynie rakszasa Wibhisana o prawym umyle, podczas gdy pozostali obrcili si przeciw niemu. Kubera w nagrod za lojalno uczyni Wibhisana dowdc swej armii zoonej z jakszw i rakszasw. 4. O tym, jak Brahma obiecuje bogom, e na ziemi narodzi si Rama, miertelna inkarnacja Wisznu i rozkazuje im, aby razem z asurami narodzili si na ziemi w formie map, a pewnej gandharwini nakazuje przybra form garbuski Manthary i sw intryg rozpocz proces prowadzcy do mierci Rawany Tymczasem rakszasowie-ludojady ywicy si ludzkim misem i potne pisaki namacili na swego krla dziesiciogowego rakszas Rawan, ktry pijany sw wadz oraz zdolny do przybierania dowolnej formy i poruszania si swobodnie po nieboskonie, okrada zarwno bogw jak i demonw asurw z ich klejnotw i siejc postrach wrd bogw, doprowadza wszystkie wiaty do paczu. W kocu sterroryzowani bogowie, siddhowie oraz bramiscy i krlewscy prorocy z Ogniem na czele udali si do Brahmy, poszukujc u niego pomocy. Ogie rzek: O Brahma, to twj dar uczyni dziesiciogowego rakszas Rawan niezwycionym i spowodowa, e demon ten ciemiy wszystkie ywe istoty swymi agresywnymi poczynaniami. Obro nas przed nim, gdy jeste naszym jedynym wybawc. Brahma odpowiedzia: O Ogniu, to prawda, e tego potnego rakszasy nie potrafi pokona ani bogowie ani asurowie. Zosta jednak z gry zarzdzony sposb jego mierci. Na mj rozkaz na ziemi narodzi si wkrtce w ludzkiej postaci czteroramienny bg Wisznu i on dokona bohaterskiego czynu zabicia Rawany, gdy Rawana moe by pokonany jedynie przez miertelnego czowieka. Po wypowiedzeniu tych sw Brahma rzek do wszystkich niebian: O niebianie, teraz, gdy znacie sekret pokonania Rawany, narodcie si na ziemi w miertelnej postaci, aby po przybraniu rnych form udzieli pomocy bogowi Wisznu, gdy narodzi si na ziemi czowiekiem. Niebianie odpowiedzieli jednym gosem: O Brahma, niech tak si stanie. I bogowie majc za swego przywdc Indr poczli na ziemi swych synw z mapami i niedwiedziami, ktrzy dorwnywali im si.

306

Mikoajewska

Mahabharata

Majc bogw za wiadkw, Brahma rozkaza rwnie pewnej gandharwini o imieniu Dundubhi, aby narodzia si na ziemi w postaci garbuski o imieniu Manthara i pomoga bogom w realizacji ich misji, rozpoczynajc proces, ktry doprowadzi Ram do zabicia Rawany. Sam Brahma wyjani jej, na czym polega jej zadanie i jak powinna je wykona i ona wykonaa je z szybkoci myli, dlc tu i tam i podegajc gorliwie do wojny domowej. 5. O intrydze uknutej przez garbusk Manthar, ktra powoduje, e Rama ze sw on Sit udaj si dobrowolnie na wygnanie do lasu, aby unikn wojny domowej i zhabienia imienia ich ojca Znany ze swej prawoci krl z dynastii sonecznej o imieniu Daaratha mia ze swoimi trzema onami czterech synw: Ram, Bharat, Lakszman i atrughn. Matk Ramy bya pierwsza krlewska ona Kausalja. Matk Bharaty bya Kaikeji, a matk bliniakw atrughny i Lakszmany bya Sumitra. Gdy synowie doroli, krl, ktry by ju w zaawansowanym wieku, zasign rady u swych doradcw i kapanw i postanowi odda krlestwo w rce swego najstarszego syna Ramy, ktrego on bya crka prawego krla Danaki, ktrego kochali wszyscy podwadni. Wybrawszy szczliwy dzie i dobrze wrcy ukad gwiazd, krl Daaratha zacz czyni odpowiednie przygotowania do przeprowadzenia ceremonii krlewskiego namaszczenia i oddania wadzy w rce Ramy. Gdy o krlewskim zamiarze dowiedziaa si garbuska Manthara, ktra bya suc drugiej krlewskiej ony Kaikeji, matki Bharaty, szybko pobiega z t wiadomoci do swej pani i rzeka: O krlowo, ju wkrtce krl sprowadzi na ciebie nieszczcie swym obwieszczeniem. Poczujesz si tak, jakby ci uksi zawzity, jadowity w. Dowiesz si bowiem, e pierwsza ona krlewska Kausalja ma wicej szczcia od ciebie, gdy to jej syn Rama zostanie namaszczony na krla. Czy mylaa o tym, jak ndzny bdzie twj dalszy los, jeeli twj syn nie otrzyma krlestwa we wadanie? Sowa Manthary wzbudziy w sercu krlowej ogromny niepokj i motywowana zawici postanowia uy podstpu i skoni krla do tego, by zmieni swj zamiar i zamiast Ramy namaci na krla jej syna Bharat. Bdc kobiet o wskiej talii i biodrach szerokich jak otarz, ozdobia swe pikne ciao klejnotami i zaprowadzia swego ma do oa, aby tam zada od niego ofiary. Umiechajc si sodko i pokazujc mu sw mio, rzeka czarownym gosem:

Ksiga III

Opowie 35

307

O szlachetny krlu, ktry zawsze dotrzymujesz swych obietnic. Czy pamitasz jeszcze o tym, e obiecae mi kiedy speni jedno moje yczenie? Spenij je dzi i uwolnij si od jego ciaru. Nie wtpic w szczero jej sw, krl odpowiedzia: O pikna, mw prosz bez wahania, gdy speni twe yczenie tak jak obiecaem. Do mnie oprcz braminw nale wszystkie bogactwa ziemi. Mw miao, czego pragniesz. Czy chcesz, abym na twe yczenie zabi niewinnego czowieka lub uwolni winnego? Czy chcesz, abym kogo czym obdarowa lub komu co odebra? Kaikeji wiadoma swej kobiecej wadzy obja krla i rzeka sodkim gosem: O mu, chc, aby zamiast swego najstarszego syna Ramy namaci na krla mego syna Bharat i eby wysa Ram do dungli na wygnanie. Sowa Kaikeji spady na prawego krla Daarath jak grom z jasnego nieba, zalewajc go fal wielkiego blu. Rozdarty midzy sw mioci do Ramy i obowizkiem dotrzymania obietnicy nie powiedzia nic. Jednake Rama dostrzeg jego cierpienie i po poznaniu jego przyczyny, postanowi powici wasne dobro i uda si dobrowolnie na wygnanie do lasu, aby w ten sposb uratowa dobre imi swego ojca i pozwoli mu na dotrzymanie sowa i spenienie danej obietnicy. Za Ram podyli jego ona Sita i jego brat Lakszmana. Po odejciu Ramy do lasu jego ojciec Daaratha nie mg si jednak uwolni od smutku i szybko umar. Po jego mierci pokonana przez dz krlowa Kaikeji kazaa sprowadzi do siebie przebywajcego poza granicami kraju swego syna Bharat i gdy stawi si przed jej obliczem, rzeka: O synu, nadszed czas, aby obj krlestwo we wadanie, gdy twj ojciec umar, a twj starszy brat Rama uda si na wygnanie do lasu, biorc ze sob sw on Sit i swego brata Lakszman. Moesz wic zosta krlem, nie obawiajc si rywali. Jednake gboko uczciwy Bharata nie chcia uczyni tego, do czego namawiaa go matka i rzek: O matko, jak ci nie wstyd profanowa w ten sposb dobre imi naszej rodziny. Z zachannoci popenia okrutne czyny, zabijajc swego ma i podcinajc korzenie swego rodzinnego domu. Jak moga z chci zaspokojenia swej nienasyconej dzy okry mnie tak wielk hab? Bharata zala si zami i po oczyszczeniu si z winy przed swymi poddanymi, majc braminw, swego brata atrughn i swe trzy matki za towarzyszy, uda si do lasu, aby sprbowa skoni swego brata Ram do powrotu. Za nimi podali liczni poddani zamieszkujcy miasta i wsie. Jednake Rama nie chcia wrci do krlestwa, twierdzc, e swym powrotem zhabiby dobre imi

308

Mikoajewska

Mahabharata

swego ojca, pozbawiajc realnoci spenienie obietnicy, ktr jego ojciec da swej onie Kaikeji i ktra zadaa wadzy dla swego syna Bharaty i wygnania Ramy. Rama rozkaza Bharatowi, aby powrci do krlestwa i rzdzi nim, dopki on sam nie zdoa ponownie ustanowi podstaw swej wadzy. Posuszny starszemu bratu Bharata zgodzi si na powrt do krlestwa pod warunkiem, e Rama odda mu jeden ze swoich sandaw, ktremu pod jego nieobecno bdzie oddawa cze, traktujc go jako swego starszego brata, ktrego stawia wyej ni samego siebie. 6. O podstpnym planie porwania ony Ramy Sity uknutym przez rakszas Rawan, aby zemci si na Ramie i Lakszmanie za odrzucenie zalotw jego siostry i zabicie tysicy rakszasw Rama w obawie, e jego poddani bd ponownie prbowali go odnale i namwi do powrotu do krlestwa, uda si z Lakszman i Sit w gb w dungli i po dotarciu a do Lasu Dandaka zatrzyma si niedaleko rzeki Godawari. Nie byo mu jednak dane zazna tam na dugo spokoju, gdy wkrtce popad w konflikt z samym rakszas Rawan, odrzucajc zaloty jego siostry o imieniu urpanakha, ktra przybrawszy ludzk posta, prbowaa go uwie. I gdy rozgniewany Lakszmana obci jej nos, sprowadzia na nich ca armi rakszasw, ktr dwaj bracia wybili bez trudu do nogi. Doprowadzona do furii urpanakha udaa si wprost do swego brata Rawany, ktry widzc sw siostr bez nosa i z zakrwawion twarz, prawie e omdla z wciekoci. Zgrzytajc zbami, podnis si z gniewem ze swego tronu i zawoa: O siostro, kto mia ci tak straszliwie okaleczy, lekcewac fakt, e jeste moj siostr! Kto mia wznieci w ten sposb sw wczni potny poar? Kto by na tyle nierozwany, by nadepn no ogon potnego jadowitego wa lub zbliy si do grzywiastego lwa i uchwyci go za ky? I gdy tak krzycza, z wszystkich otworw jego ciaa zacz wydostawa si ogie, powodujc, e wyglda jak ponce drzewo pord nocy. Gdy dowiedzia si, e wszystko to jest sprawk Ramy, przysig swej siostrze zemst i aby wprowadzi w ycie swj mciwy plan, wzbi si wysoko w powietrze i uda si wprost do siedziby swego byego ministra rakszasy Mariki, nie zwaajc na to, e sta si on ascet ze strachu przed Ram. Asceta rakszasa Marika po zaoferowaniu Rawanie owocw i korzonkw na powitanie rzek: O krlu, witaj i wyjanij mi, jakie masz dla mnie zadanie? Bez wzgldu na to jak bardzo jest ono trudne, moesz uzna je za wykonane. Lecz gdy Rawana opowiedzia mu o uczynku Ramy i swym zamiarze zemsty, Marika

Ksiga III

Opowie 35

309

rzek: O krlu, zaniechaj lepiej swego zamiaru i nie lekcewa odwagi Ramy, cho jest on zaledwie czowiekiem. Wiem bowiem, e nikt nie potrafi obroni si przed jego strzaami. Ja sam zostaem ascet ze strachu przed nim. Atak przeciw niemu bdzie pocztkiem twej zagady. Sowa Mariki rozgnieway Rawan, ktry wykrzykn: O asceto, jeeli nie uczynisz tego, o co ci prosz, umrzesz! Syszc to, asceta Marika pomyla: Widz, e cokolwiek uczyni, umr. Wol jednak umrze z rk tego nieprzecitnego czowieka, ktrym jest Rama ni z rk Rawany. Lepiej wic bdzie, jeeli zgodz si na wykonanie tego, co on sobie yczy. I gono rzek: O Rawana, rozkazuj, uczyni wszystko to, czego sobie yczysz z mej wasnej nieprzymuszonej woli. Dziesiciogowy Rawana rzek: O Marika, przybierz posta zotego jelenia o rogach wybijanych drogimi kamieniami i ozdobionej klejnotami skrze i uka si przed Sit, ktra zapragnie ci mie jako zwierz ofiarne i wyle Ram w lad za tob, aby na ciebie zapolowa. Ja sam pod jego nieobecno przybior posta ascety i porw Sit, wykorzystujc jej przywizanie do Prawa i szacunek dla braminw. Nie mam wtpliwoci, e Rama po utracie swej ony przestanie istnie. To jest zadanie, o ktrego wykonanie ci prosz! Asceta rakszasa Marika wykona wic odpowiednie rytuay pod czujnym okiem Rawany i obaj ruszyli w swych zmienionych postaciach w kierunku pustelni, w ktrej przebywa Rama wraz ze swym bratem Lakszman i on Sit. I gdy asceta Marika ukaza si przed Sit w formie zotego jelenia, Sita zachwycona widokiem tego niezwykego zwierzcia ofiarnego poprosia Ram, aby go dla niej zowi. Rama natychmiast uchwyci swj uk i zostawiajc Sit pod opiek swego brata Lakszmany, pogoni za zwierzciem jakby by samym Rudr gonicym za gwiezdnym jeleniem. Zoty jele kluczy, odcigajc owc coraz dalej od pustelni, zanurzajc si w coraz gstszy las. Rama rozpozna w nim rakszas i wypuci w jego kierunku celn strza. miertelnie ranny rakszasa Marika, zanim wyzion ducha, zawoa rozpaczliwie, imitujc gos Ramy: O Sita, O Lakszmana! Usyszawszy ten gos, przeraona Sita chciaa natychmiast biec w jego kierunku, cho Lakszmana prbowa j uspokoi, mwic: O Sita, pozbd si lku i nie padaj ofiar zudzenia, gdy nikt nie potrafi pokona Ramy. Ju niedugo sprawa si wyjani i zobaczysz go z powrotem. Jednake obarczona sw ludzk, kobiec natur, paczca i gnana niepokojem Sita staa si nieufna wobec Lakszmany i bdc cnotliw i oddan swemu mowi on, rzeka nieprzyjemnym gosem: O Lakszmana, mwisz jak nikczemnik, odmawiajc memu mowi pomocy.

310

Mikoajewska

Mahabharata

Czyby chcia, abym z rozpaczy przebia si mieczem, rzucia si w przepa lub wskoczya w ogie? Lakszmana syszc te gorzkie sowa, chwyci za uk i wyruszy w gb dungli, kierujc si ladem swego brata. Rakszasa Rawana w swej formie ascety tylko na to czeka i wyszedszy z ukrycia zbliy si do pustelni, gdzie przebywaa samotnie pozbawiona swych obrocw Sita. Widzc zbliajcego si ascet, Sita wysza z chronicego j budynku pustelni, aby go powita i oferowa mu owoce i korzonki. Rawana zbliywszy si do niej na wycignicie rki, wzgardzi jej poczstunkiem i wrciwszy do swej prawdziwej formy, rzek: O kobieto o piknych biodrach, rozpoznaj mnie. Nie jestem ascet, lecz potnym wadc Lanki, ktra ley daleko za oceanem, synnym krlem rakszasw Rawan. Czy nie do masz tego ndznego ycia w lesie? Porzu swego ma Ram, zosta moj on i ozdob mojego krlestwa. Sita odpowiedziaa: O niegodziwy demonie, lepiej zamilcz, gdy prdzej niebo spadnie na ziemi razem z gwiazdami, ziemia rozpknie si na poow lub ogie straci swe gorco ni ja opuszcz mego ma Ram! I gdy przeraona Sita prbowaa ratowa si ucieczk i schroni si w szaasie pustelni, Rawana przemawiajc do niej nieprzyjemnym gosem, uchwyci j za wosy i wzbi si razem z ni wysoko w niebo. Tam dostrzeg go yjcy wysoko w grach krl spw o imieniu Dataju, syn Aruny i przyjaciel ojca Ramy i wzywajc gono imi Ramy, zaatakowa Rawan swym dziobem i pazurami, dajc uwolnienia Sity. I cho Rawana straci w walce wiele krwi, uchwyci w kocu swj miecz i obci ptakowi skrzyda. I gdy ranny krl spw opada na ziemi, zwyciski Rawana kontynuowa swj lot, unoszc w swych ramionach porwan Sit, ktra mylc o pozostawieniu ladu, upuszczaa na ziemi jeden ze swych klejnotw, za kadym razem gdy przelatywali nad jak pustelni, jeziorem lub rzek, a gdy przelatywali nad rozlegym paskowyem, gdzie dostrzega pi potnych map, upucia na ziemi sw niebiask szat o tym kolorze. 7. O tym, jak Rama i Lakszmana za rad pewnego gandharwy zwracaj si z prob o pomoc w poszukiwaniu Sity do krla map Sugriwy, ktry obiecuje udzieli pomocy, jeeli Rama zabije jego brata Walina Tymczasem Rama, ktry po zabiciu zotego jelenia ruszy z powrotem w kierunku pustelni, spotka po drodze spieszcego mu z pomoc Lakszman i rzek do niego z wyrzutem: O bracie, dlaczego zostawie Sit sam w tym dzikim lesie penym demonw

Ksiga III

Opowie 35

311

i przyszede a tutaj? I bracia zrozumiawszy, e padli ofiar podstpu, gnani niepokojem o Sit ruszyli w popiechu w kierunku pustelni, gdzie j zostawili. Na swej drodze dostrzegli upadego na ziemi z przestworzy rannego spa, wielkiego jak gra, ktry przedstawi si sabym gosem, jako przyjaciel ich ojca i opowiedzia, e zosta miertelnie ranny, gdy prbowa uwolni z rk krla rakszasw Rawany on Ramy Sit, ktr Rawana unosi w kierunku poudniowym. I po wypowiedzeniu tych sw wyczerpany wysikiem i upywem krwi potny ptak wyzion ducha. Rama i Lakszmana wykonali dla zmarego bohaterskiego ptaka ostatnie ryty, po czym ruszyli dalej w kierunku pustelni, gdzie tymczasem zagniedzio si stado szakali. Nie mogc odnale Sity, opanowani przez smutek i ao ruszyli w kierunku poudniowym, gdzie znajdowa si Las Dandaka. Mijali po drodze hordy spanikowanych jeleni i syszeli straszliwe wrzaski rnych przeraonych zwierzt, krzyczcych tak jakby pochania je wielki poar. Nagle dostrzegli szkaradnego rakszas Kabandh, wielkiego jak gra, z torsem potnym jak drzewo ala, z jednym szeroko otwartym okiem znajdujcym si na piersiach i z potnymi ustami znajdujcymi si na jego wielkim brzuchu. Uchwyci on znienacka Lakszman za rk i zacz go natychmiast poyka. Lakszmana zawoa rozpaczliwie: O bracie, trac nadziej, e jeszcze kiedykolwiek uda mi si zobaczy uwolnion przez ciebie Sit i wasz powrt do twego krlestwa, sam bowiem widzisz, w jakim znalazem si pooeniu. Jake szczliwi s ci, ktrzy bd mogli patrze na tw krlewsk gow namaszczon traw kua, wysuszonym ryem i sproszkowanym pniem drzewa ami. I gdy Lakszmana lamentowa w ten sposb, Rama nie tracc spokoju, rzek: O bracie, nie upadaj na duchu i nie tra we mnie wiary. Zaraz rozprawimy si razem z tym demonem. Dobd swego miecza i utnij nim szybko jego prawe rami, podczas gdy ja sam utn mu lewe. Jak powiedzia tak uczyni i wkrtce szkaradny rakszasa pad martwy na ziemi, a z jego ciaa uniosa si nieznana im osoba o boskim wygldzie i uleciaa w przestworza, wiecc jak soce. Dostrzegszy j, Rama zapyta: O boska istoto, kim jeste i skd si tu wzia? Istota odpowiedziaa: O Rama, jestem boskim muzykiem gandharw o imieniu Wiwawasu. Narodziem si wrd rakszasw z powodu kltwy Brahmy. Posuchaj mej rady. Aby uwolni sw on Sit, ktr porwa rakszasa Rawana i ktr zacign do Lanki, udaj si z prob o pomoc do krla map Sugriwy, ktry mieszka razem ze swymi doradcami u stp gr Rjamuka niedaleko jeziora Pampy. On z pewnoci bdzie wiedzia, jak dotrze do Lanki, krlestwa Rawany i udzieli ci pomocy. Po

312

Mikoajewska

Mahabharata

wypowiedzeniu tych sw uwolniony z ciaa rakszasy gandharwa ulecia w przestworza. Rama posucha rady gandharwy i ruszy w kierunku jeziora Pampy, ktrego wody byy pokryte wiecznie kwitncymi kwiatami lotosu. Trafiony przez strza mioci szed gboko zatopiony w swych mylach o swej ukochanej Sicie, a jego rozpalone czoo ochadza jedynie lekki wietrzyk o zapachu eliksiru niemiertelnoci. Lakszmana widzc smutek swego brata, rzek ze wspczuciem: O bracie, oby ju nigdy wicej nie pad ofiar podobnych uczu, ktre dla czowieka o rozwinitej samo-kontroli i podajcego drogami swych przodkw s jak choroba. Nie poddawaj si tej chorobie rozpaczy, lecz zmobilizuj swe siy do walki. Nie tra odwagi, gdy masz przy sobie mnie, swego ucznia, sug i dozgonnego towarzysza. I te rozsdne sowa Lakszmany rozwiay rozpacz Ramy, ktry ponownie skoncentrowa si na wykonaniu swego zadania. Po kpieli w wodach jeziora Pampa i uczczeniu swych przodkw ofiar Rama i Lakszmana udali si na gr Rjamuk bogat w owoce i korzonki i na jej szczycie zobaczyli pi map. Mapy rwnie ich dostrzegy i znajdujcy si wrd nich krl map Sugriwa wysa na ich spotkanie swego doradc map Hanumana, ktry by wielki jak gra. Gdy mapy dowiedziay si, e Rama poszukuje Sity, pokazay mu szat, ktr Sita upucia na ziemi, gdy Rawana unosi si z ni w przestworzach, niosc j do Lanki. Rama szybko zaprzyjani si z Sugriw i uznawszy go za godnego zaufania, sam go namaci na krla wszystkich map na ziemi oraz obieca mu, e zabije jego brata Walina, ktry pozbawi go krlestwa, a Sugriwa odwzajemni mu si obietnic udzielenia mu pomocy w odnalezieniu i uwolnieniu Sity. 8. O tym, jak Rama pomaga Sugriwie pokona swego brata Walina w braterskiej walce, ktra zdaje si nie mie koca Po zawarciu tej umowy Rama i Sugriwa udali si razem do Lasu Kiszkindha, gdzie Walin przebywa, aby skoni go do pojedynku. Gdy Sugriwa wydoby z siebie potny ryk, grony jak huk nadchodzcej fali powodziowej, jego brat Walin nie mg go znie i zacz przygotowywa si do ataku, lecz jego ona Tara powstrzymaa go, mwic: O mu, nie rzucaj si tak popiesznie do walki, gdy ze sposobu, w jaki twj brat Sugriwa ryczy, wnosz, e nie jest on sam i e musia znale sobie potnego obroc. Walin odpowiedzia: O ono, wiem, e potrafisz rozrnia gosy rnych ywych istot i e zostaa obdarzona przebiegoci. Sprbuj wic odkry, jaka osoba ukrywa si za tym potnym

Ksiga III

Opowie 35

313

rykiem mojego miechu wartego brata. Tara wsuchiwaa si przez chwil i rzeka: O mu, twj brat zdoby poparcie walecznego Ramy. Zostaa bowiem porwana ona Ramy i ten wielki ucznik nawiza przyja i zawar przymierze z Sugriw, obiecujc, e udzieli mu pomocy w pokonaniu ciebie w zamian za jego pomoc w odzyskaniu Sity. Majc oparcie w walecznoci Ramy, Sugriwa potrafi ci bez trudu zniszczy. Walin jednake zlekceway ostrzegawcze sowa swojej ony, podejrzewajc j o to, e jest zakochana w jego bracie Sugriwie i trzyma jego stron. Wyszed na zewntrz swej jaskini i krzykn wyzywajco do swego brata: O gupcze, pokonaem ci ju tyle razy. Dlaczego wic tak ryczysz i spieszysz si na spotkanie ze mierci? Nie licz na to, e jako twj brat bd mia dla ciebie lito. Sugriwa odpowiedzia: O bracie, pohamuj sw dum, gdy ja, ktremu odebrae krlestwo, wzmocniem swe siy, czc si z walecznym Ram, ktremu Rawana powa on. Walin i Sugriwa uzbrojeni w drzewa ala, palmy i skay rzucili si do walki. Pod wpywem zadawanych sobie nawzajem ciosw padli na ziemi, lecz zerwali si z niej szybko, okadajc si nawzajem piciami. Ociekajc krwi od ran, ktre zadawali sobie pazurami i zbami, wygldali jak dwa drzewa kimuka obsypane kwieciem w kolorze krwi. Lecz cho walczyli ze sob dugo i zaciekle, szala zwycistwa nie chciaa si przechyli na stron adnego z nich i walka zdawaa si nie mie koca. Widzc to, Hanuman zawiesi na szyi Sugriwy girland, dziki czemu sta si on rozrnialny od swego brata Waliny, do ktrego by podobny jak dwie krople wody. Rama napi wwczas swj uk i wymierzy strza prosto w serce Waliny, ktry plujc krwi, ciko upad na ziemi i egnajc si z yciem, spojrza w kierunku, skd nadleciaa strzaa, wypowiadajc pod adresem swego zabjcy obraliwe sowa. Sugriwa po mierci swego brata zaopiekowa si jego onami i zadowolony ze swego zwycistwa zamieszka na grzbiecie gr Malaja, gdzie przez nastpne cztery miesice oddawa si rozrywce, robic wraenie, e zapomnia o tym, i obieca Ramie odwzajemni oddan mu przysug i udzieli mu pomocy w poszukiwaniu Sity. 9. O tym, jak Sita dowiaduje si, e przed zalotami rakszasy Rawany chroni j rzucona na niego kltwa bezsilnoci wobec zniewolonej przez niego kobiety, ktrej poda Tymczasem krl rakszasw Rawana po dotarciu z porwan Sit do swego krlestwa Lanki uleg cakowicie swej dzy. Umieci Sit w lasku drzew aoka, ktry znajdowa si na terenie nalecym

314

Mikoajewska

Mahabharata

do jego paacu i ktry by rwnie pikny jak niebiaski raj Nandana. Sita ubrana w strj ascety i wychuda z tsknoty za swym mem spdzaa tam swe nieszczsne dnie i noce, umartwiajc si i ywic si jedynie owocami i korzonkami. Obok niej niestrudzenie czuway strzegce jej uzbrojone po zby monstrualne rakszinie o dwch lub trzech oczach, dugich jzykach lub bez jzykw, z trzema piersiami i jednej nodze. Pisaki o obrzydliwym gosie i makabrycznym wygldzie lyy Sit nieprzyjemnymi sowami, mwic do siebie: O pisaki, zjedzmy j, rozszarpmy j na kawaki tak drobne jak nasiona sezamowe, gdy ona wzgardzia naszym Panem. Syszc te obelgi, Sita rzeka: O szlachetne kobiety, zrealizujcie jak najszybciej swj zamiar i zjedzcie mnie, gdy bez mojego ma nie chc ju duej y. Bez obecnoci tego, ktrego kocham nad ycie, jestem jak pozbawiona strawy. Do niego nale i poza nim nie zdobdzie mnie aden mczyzna. Uczycie wic szybko to, o czym ju od dawna marzycie. Usyszawszy te sowa Sity, demonki uday si do Rawany, aby mu o nich donie. Zostaa z ni jedynie demonka o imieniu Tridata, ktra cho bya rakszini, znaa Prawo i chcc j pocieszy, rzeka do niej agodnym gosem: O Sita, zaufaj mi. Pozbd si lku i wysuchaj, co mam ci do powiedzenia, gdy chc ci przekaza sowa mdrego demona rakszasy o imieniu Awindhja, ktry ma na uwadze dobro Ramy. Prosi, aby ci powiedzie, e Rama i Lakszmana maj si dobrze i e zawarli pakt z krlem map Sugriw, ktrego dzielno jest rwna dzielnoci Indry i ktry stojc na czele swej potnej armii, pomoe Ramie pokona Rawan i uwolni ciebie z niewoli. Nie obawiaj si take mskoci Rawany. Nic ci z jego strony naprawd nie grozi, gdy chroni ci kltwa Nalakubary, ktra czyni go bezsilnym wobec kobiety, ktra znajduje si na jego asce. Pohamuj wic swj lk i bd cierpliwa, gdy wkrtce twj m zabije Rawan i uwolni ci z rk twego oprawcy. Posuchaj te o tym, jaki miaam sen, gdy zapowiada on zniszczenie tego sprawcy za, ktry sw natur i zjadliwym charakterem wzbudza powszechny strach. Widziaam zapowied zniszczenia tego niegodziwca, ktry rywalizuje z wszystkimi bogami i ktrego umys pokona ju Czas. W mych snach widziaam bowiem dziesiciogowego Rawan byszczcego od pokrywajcego jego ciao tuszczu, stojcego w pozie gotowej do taca na wozie zaprzonym w osa, ktry ton w bocie. Widziaam jego braci nagich i z rozwichrzonymi wosami, cignitych w kierunku poudniowym. Tylko jego szlachetny brat Wibhisana pozostawa pod przykryciem biaego parasola, z gow okryt turbanem,

Ksiga III

Opowie 35

315

ozdobiony byszczc girland i ornamentami i wspina si na gr wet. Widziaam ziemi z jej oceanami, ktr otacza pocisk twego ma Ramy ku jej chwale i widziaam Lakszman, jak sta na stercie koci, jad ry i pi mid ugotowany w mleku, patrzc we wszystkich kierunkach. Widziaam te ciebie tonc we zach z ciaem pokrytym krwi, lecz chronion przez tygrysa i idc w kierunku pnocnym. Wszystko to wskazuje, e ju wkrtce poczysz si ze swym mem Ram. Suchajc tych sw szlachetnej rakszini, Sita o oczach agodnych jak oczy jelenia, nabraa nadziei, e wkrtce poczy si ze swym mem, lecz pisaki, ktre powrciy, aby jej strzec, tego wcale nie dostrzegy. Pewnego dnia, gdy nieszczsna Sita, pilnie strzeona przez demonki rakszinie, siedziaa na nagim kamieniu, okryta skromn szat, pozbawiona swych klejnotw i opakiwaa swe odseparowanie jej od ma, odwiedzi j krl rakszasw Rawana. I cho nie mogli go pokona bogowie, danawowie, gandharwowie i jakszowie, na widok Sity pokonaa go strzaa boga mioci. Ubrany w bogate niebiaskie szaty, poyskujcy klejnotami, z gow ozdobion niebiaskimi kwiatami wyglda jako samo uosobienie wiosny, lecz pomimo swego wygldu na widok Sity zadra jak drzewo avattha rosnce na terenie, gdzie pali si zmarych. W obecnoci tej kobiety o wskiej talii by bezsilny jak planeta Saturn, gdy znajduje si w koniunkcji z crk Dakszy Rohini zwan czerwon. Trafiony strza boga mioci Kamy przemwi do bezbronnej i przeraonej jak ania Sity w te sowa: O kobieto pikna i wysmuka, przesta ju myle i paka za swym mem i obdarz mnie sw ask. Pozwl mi ozdobi twe ciao klejnotami i najdroszym jedwabiem i uczyni z ciebie jedn z moich on. Zosta moj krlow. Moimi onami s zarwno crki bogw jak i potnych danaww, a na moje rozkazy czekaj tumy pisakw, ludoerczych rakszasw i jakszw, z ktrych tylko niektrzy podlegaj wadzy mego brata, boga bogactwa Kubery. Nie zapominaj, e cho jestem demonem tak jak moja matka, to rwnie jestem braminem, bdc synem bramina, samego Pulastji i e jak gosi rozprzestrzeniajca si szeroko plotka, to na mnie czeka miejsce pitego stranika wiata. W mym paacu stoy s bogato zastawione wykwintnym jedzeniem i trunkami. Porzu wic swe ascetyczne ycie w lesie i bd moj krlow. Sita, ktra bya oddan swemu mowi on, zalewajc si zami, rzeka: O potny demonie, miej nade mn lito. Jestem on innego mczyzny, ktremu jestem oddana. Nie prbuj bra mnie si! Jak przyjemno moe ci przynie miertelna kobieta rwnie nieszczsna jak ja? Jak to moliwe, e ty, ktrego ojcem jest bramin

316

Mikoajewska

Mahabharata

rwny Pradapatiemu, syn Brahmy i ktrego bratem jest bg bogactwa Kubera, amiesz Prawo zamiast je chroni? I wzgardzony przez ni krl rakszasw, ktry straci rozum z mioci i by bezsilny z powodu rzuconej na kltwy, rzek: O kobieto o piknych biodrach i czarujcym umiechu, bez twej zgody nie bd ci si naprzykrza, gdy nie mog nic poradzi na to, e nawet w swej obecnej sytuacji, cigle jeste oddana swemu mowi, ktry jest niczym wicej jak tylko marnym miertelnym czowiekiem. I Rawana po wypowiedzeniu tych sw wrci do swego paacu, zostawiajc j we zach i pod cis stra demonek i pisakw. 10. O tym, jak Rama niesusznie niepokoi si, e krl map Sugriwa zapomnia o spaceniu dugu i udzieleniu mu pomocy w odnalezieniu Sity i jak mapa Hanuman odnajduje miejsce, gdzie Rawana ukrywa porwan Sit Tymczasem Rama wraz ze swym bratem Lakszman po udzieleniu pomocy krlowi map Sugriwie w zabiciu jego brata i odzyskaniu krlestwa zamieszkali pod jego ochron na szczycie gry Maljawat. Gdy miny cztery miesicy ich pobytu, Rama zacz si niepokoi, e Sugriwa zapomnia o swym obowizku spacenia zacignitego u niego dugu i realizacji obietnicy udzielenia mu pomocy w odnalezieniu Sity i pokonaniu terroryzujcego wszystkie trzy wiaty rakszasy Rawany. Pewnego dnia Rama straci cierpliwo i rzek do swego brata: O Lakszmana, udaj si, prosz, do Lasu Kiszkindhy, gdy wiem, e ten niewdziczny krl map Sugriwa tam przebywa, oddajc si rozpucie, zapomniawszy cakowicie o swym wasnym zysku. I pomyle, e to ja sam namaciem tego przedstawiciela niszej rasy na krla map. Mapy o krowich ogonach i niedwiedzie kochaj go tylko dlatego, e pomoglimy mu w zabiciu jego brata Waliny. Ta mapa jest niewdzicznym gupcem, ktry zapomnia o swym dugu wobec mnie i w swym ograniczonym umyle nie wie, co to znaczy dotrzyma umowy i wyranie mn pogardza, cho jestem jej dobroczyc. Jeeli zobaczysz, e tonie on tam coraz bardziej w lenistwie i przyjemnociach, wylij go wprost do tego miejsca, gdzie przebywa jego brat Walin i gdzie ostatecznie udaj si wszystkie ywe istoty. Jednake powstrzymaj si od przemocy i przyprowad go przed moje oblicze, jeeli odkryjesz, e nie zapomnia o naszej umowie i w midzyczasie poczyni odpowiednie przygotowania do odnalezienia Sity. Lakszmana zawsze posuszny sowom swego starszego brata uchwyci swj uk i strzay i ruszy w kierunku Lasu Kiszkindhy.

Ksiga III

Opowie 35

317

Krl map odgadujc, e Lakszmana musi by rozgniewany, wyszed mu naprzeciw ze sw on i ca wit, aby go z wszelkimi honorami przywita. Lakszmana odpowiedzia uprzejmie na jego powitanie i przekaza mu sowa Ramy. Po ich wysuchaniu Sugriwa rzek: O Lakszmana, nie jestem ani gupcem, ani niewdzicznikiem. Dowiedz si, e podjem ju pewne kroki, aby odnale Sit. Wysaem moich szpiegw na poszukiwania we wszystkich czterech kierunkach, nakazujc im powrt po upywie miesica. Przeszukuj oni ca otoczon wodami ziemi wraz z jej lasami, grami, miastami, wioskami i podziemiami i ju za pi dni powinni wrci. Sowa krla map uciszyy gniew Lakszmany i powrci on na gr Maljawat, gdzie przebywa Rama, majc krla map i jego wit za towarzyszy. Zgodnie z obietnic Sugriwy po upywie piciu dni powrcio tysice wysanych w czterech kierunkach map za wyjtkiem tych, ktre uday si na poudnie, przynoszc wiadomoci, e nie natrafiy na lad Sity i Rawany. A wreszcie po upywie dalszych dwch miesicy powrciy mapy, ktre pod dowdztwem syna boga wiatru Hanumana przeszukiway poudnie, przynoszc ze sob dobre wieci. Na widok Hanumana Rama rzek: O potna mapo, czy przynosisz mi wreszcie dobre wieci, zdolne przywrci mi ch ycia? Czy przynosisz mi ze sob nadziej, e po pokonaniu Rawany i uwolnieniu z niewoli mej ony i crki krla Danaki bd mg odzyska moje utracone krlestwo Ajodhj? Trudno mi y na tym wygnaniu bez mej ony i moliwoci pokonania w walce mych wrogw. Hanuman odpowiedzia: O Rama, przynosz ci dobre wiadomoci, gdy odnalazem miejsce, w ktrym przebywa Sita, ktrego szukiwalimy wytrwale na poudniu, nie zwaajc na zmczenie. Pewnego dnia dotarlimy do olbrzymiej, ciemnej i zaronitej jaskini, penej robactwa. Weszlimy do rodka i dugo wdrowalimy w kierunku wiata, a wreszcie dotarlimy do niebiaskiego paacu, ktry, jak si okazao, zamieszkiwa demon dajtja o imieniu Raghawa. Tam te spotkalimy uprawiajc surowe umartwienia Prabhawati, ktra nakarmia nas i napoia, pomagajc nam w ten sposb odzyska utracone siy i wskazaa nam drog nad brzeg oceanu, gdzie znajdowao si wyjcie z jaskini, lece u stp gr Sahja i Malaja nalecych do wiata bdcego we wadaniu boga oceanu Waruny. Widok ten bardzo nas przygnbi i pozbawi nadziei na ycie, gdy przed naszymi oczami rozciga si bezkresny ocean zamieszkay przez wieloryby, krokodyle i wielkie ryby. Siedlimy na brzegu zdecydowani na to, by zagodzi si na mier,

318

Mikoajewska

Mahabharata

umilajc sobie czas opowiadaniem o bohaterskim spie Dataju, ktry straci ycie, prbujc uwolni Sit. Nagle zobaczylimy do obrzydliwie wygldajcego i przeraliwego ptaka, wielkiego jak gra, ktry zblia si do nas z wyranym zamiarem, aby nas zje. Rzek do nas: O mapy, mam na imi Sampati i jestem krlem ptakw. Powiedzcie mi, kim jestecie, e opowiadacie sobie nawzajem o moim modszym bracie Dataju. Wygld mam do obrzydliwy, bo kiedy cigaem si z moim bratem, frunc w kierunku soca i gdy podfrunem zbyt blisko, soce spalio mi skrzyda. Opadem na ziemi i od tego czasu przebywam tu na tej grze ze spalonymi skrzydami, podczas gdy mj brat zosta krlem spw. Hanuman kontynuowa: Gdy dowiedzielimy si, e w potny ptak jest bratem Dataju, opowiedzielimy mu o bohaterskiej mierci jego brata w obronie Sity i wyjanilimy mu, jak znalelimy si a tutaj i dlaczego zamierzamy zagodzi si na mier. Wysuchawszy naszych sw, krl ptakw rzek: O mapy, zaniechajcie swego zamiaru zagodzenia si na mier, mog bowiem wskaza wam, gdzie znajduje si miejsce, ktrego szukacie. Znam bowiem rakszas Rawan i wiem, gdzie znajduje si jego wspaniae miasto Lanka. Widziaem je na wasne oczy po przeciwnym brzegu oceanu w dolinie gr Trikuta. Syszc to, nabralimy energii i zaczlimy si zastanawia, co naley zrobi. adna z map nie jest zdolna do przeskoczenia oceanu, lecz ja bdc synem boga wiatru, wszedem w mego ojca i po zabiciu zabraniajcej mi mego lotu demonki rakszini przeskoczyem ocean. Po dotarciu do Lanki na terenie nalecym do paacu Rawany zobaczyem nieszczsn umartwiajc si i opakujc rozstanie ze swym mem Sit z wosami zwizanymi w pustelniczy wze, z ciaem wychudzonym, pozbawionym ozdb i posypanym popioem. Rozpoznajc Sit po jej rnych charakterystycznych znakach, zbliyem si do niej ukradkiem, tak, e nikt mnie nie widzia i rzekem: O Sita, nie obawiaj si mnie, gdy nie jestem demonem rakszas, lecz map, synem boga wiatru i wysannikiem twego ma Ramy. Dziki memu ojcu przeskoczyem ocean z nadziej ujrzenia ci i podniesienia ci na duchu. Dowiedz si wic, e zarwno twj m Rama jak i jego brat Lakszmana maj si dobrze i znajduj si pod ochron krla map Sugriwy. Nie tra wic nadziei, gdy twj m niedugo tu przybdzie z ca potn armi map, aby ci wyzwoli i zabi twego ciemizc Rawan. Sita odpowiedziaa: O mapo, rozpoznaj w tobie Hanumana. Opowiedzia mi o tobie demon rakszasa o silnych ramionach o imieniu Awindhja, ktry mimo swego niskiego urodzenia ma szacunek dla

Ksiga III

Opowie 35

319

starszych i poda ciek Prawa. On te opowiedzia mi o krlu map Sugriwie. I po wypowiedzeniu tych sw Sita daa mi swj jedyny klejnot, ktry dotychczas przechowywaa, ktry ty z atwoci rozpoznasz i wemiesz za dowd prawdziwoci moich sw. Sita opowiedziaa mi te o znaku na grze Citrakuta, po ktrym bdziesz mg rozpozna miejsce jej pobytu, gdy dotrzesz do Lanki. Z jej klejnotem wrciem tutaj, aby ci o wszystkim odpowiedzie, lecz przedtem wznieciem poar w kraju Rawany, budzc popoch wrd demonw. 11. O tym, jak Rama wraz z armi map wyrusza do Lanki z zamiarem uwolnienia Sity i zabicia Rawany Po wysuchaniu opowieci Hanumana o odkryciu miejsca, gdzie znajduje si krlestwo rakszasy Rawany i gdzie ukry on Sit, Rama korzystajc z pomocy krla map Sugriwy, zaj si rozbudowywaniem swej mapiej armii i czynieniem przygotowa do wyprawy przeciw Lance. Na jego usugi przybyway liczne mapie oddziay pod dowdztwem przywdcw rnych mapich hord. I gdy wybia wreszcie szczliwa godzina w szczliwym dniu znajdujcym si pod szczliw gwiazd ta niezliczona masa map, zorganizowanych w odziay i wedug rangi, majca Hanumana na stray przedniej i Lakszman bronicego tyw, ruszya przeciw Lance jak potna fala przypywu. Gdy po dugiej wdrwce prowadzcej przez liczne kraje dotarli nad brzeg oceanu, po ktrego drugiej stronie znajdowaa si Lanka, Rama rzek: O Sugriwa, czy znasz sposb na przeskoczenie oceanu? Sugriwa odpowiedzia: O Rama, prawd jest to, e mapy potrafi skaka midzy drzewami, ale adna z nich nie potrafi skoczy na dystans caego oceanu. Mapy zaczy zastanawia si nad tym, co czyni i gdy cz z nich opowiadaa si za uyciem okrtw, inna cz opowiedziaa si za prbowaniem skokw. Rama rzek: O mapy, widz wasze szczere chci, lecz same wiecie, e nie potraficie przeskoczy oceanu. Nie mamy te do dyspozycji wystarczajcej liczby okrtw, aby przewie przez ocean nasz liczn armi. Najlepiej wic bdzie, jak ja sam zaatakuj ocean przy pomocy podstpu i zmusz go do cofnicia si. Wwczas ukae si przede mn Waruna, ktry mieszka pod oceanem i jeeli na m prob nie wskae nam drogi, zaatakuj go przy pomocy moich wywoujcych ogie i wiatr strza. Jak powiedzia, tak uczyni. Majc za swego towarzysza Lakszman dotkn rytualnie wody na rozsypanej trawie kua i cofn ocean. Bg oceanu Waruna ukaza si Ramie podczas snu w otoczeniu morskich monstrw i gdy zapyta go, jakie jest jego

320

Mikoajewska

Mahabharata

yczenie, Rama rzek: O panie rzek, pragn przeprowadzi moj armi przez ocean, aby w ten sposb przedosta si do krlestwa dziesiciogowego Rawany i zabi go. Jeeli nie pomoesz mojej armii przej przez ocean, wysusz go moimi strzaami, uruchamianymi przez wite mantry. Waruna zoy pobonie donie i rzek: O Rama, nie mam zamiaru ci przeszkadza w realizacji twego zadania. Posuchaj wic, co mam ci do powiedzenia i uczy to, co ci powiem. Sam nie mog przestraszy si twej groby lub ulec twemu rozkazowi, gdy wtedy za tob pjd inni, ktrzy bd prbowali zastrasza mnie swymi strzaami. Jednake dowiedz si, e w twej armii znajduje si mapa o imieniu Nala, ktra jest synem architekta bogw Wiwakarmana i sama jest wielkim artyst. Niech Nala wrzuci do oceanu drewno, som i skay, co ja sam sprbuj wytrzyma tak dugo, a powstanie z tego most prowadzcy wprost do Lanki. I po wypowiedzeniu tych sw Waruna znikn. Rama przywoa do siebie Nal i rzek: O Nala, zbuduj most przez ocean sigajcy a do Lanki, gdy ty to potrafisz. Nala rzek: O Rama, niech tak si stanie. I zbudowa most wysoki jak pasmo grskie. Tymczasem do obozu Ramy przedosta si prawy brat rakszasy Rawany o imieniu Wibhisana, ktrego Rama serdecznie powita, mimo obaw krla map Sugriwy, e moe by on szpiegiem. Rama zna jednak jego szlachetny charakter, obserwujc od dawna jego gesty i zachowanie. Wibhisana pomg mapiej armii przedosta si do ogrodw Lanki i wykry szpiegw Rawany, ktrzy przybrali mapi form i po rozoeniu obozu w jednym z ogrodw otaczajcych Lank pomg wysa mdr map Angad jako posa do Rawany. Samo miasto Lanka byo potn fortec o grubych murach obronnych, potnych wieach straniczych, otoczon siedmioma gbokimi trudnymi do sforsowania fosami penymi krokodyli, bronionymi przez strzelcw i stranikw gotowych zrzuci na forsujcych mury pene koty jadowitych wy. Wrt do miasta broniy oddziay piechoty, konnicy i potnych soni bojowych. Pose Ramy, Angada, wkroczy do Lanki przez specjalnie dla niego otwarte bramy miasta i po uzyskaniu widzenia u Rawany, rzek: O potny demonie, przybyem tutaj, aby przekaza ci sowa Ramy, ktry kaza ci powiedzie, e kraje i miasta rzdzone przez krla o niedojrzaej duszy i cae nasiknite jego zymi rzdami, padaj w kocu ofiar takich rzdw i ulegaj zniszczeniu. Cho to ty jeden popenie przestpstwo, porywajc si Sit, przez ciebie zginie wielu niewinnych podlegych ci ludzi. Porwanie Sity nie

Ksiga III

Opowie 35

321

wyczerpuje listy twych podych uczynkw. Jeszcze przed jej porwaniem optany przez dum i poczucie siy wyrzdzie wiele szkd zamieszkujcym w lasach pustelnikom i pokazywae bogom sw pogard. Zabijae prawych krlw i porywae ich paczce ony. Gorzki owoc twych uczynkw dojrza i nadszed czas na jego spoycie. Sta do walki z Ram i poznaj moc napinanego jego ludzk doni uku. Uwolnij natychmiast jego on Sit, bo jak tego nie uczynisz, wybije on do nogi swymi strzaami wszystkich podlegych ci rakszasw! Po wysuchaniu tych gorzkich sw Rawan zawadn straszny gniew i da znak czterem demonom, aby zaatakoway Angad ze wszystkich stron, chwytajc go za rce i nogi. Zaatakowany wysannik Ramy podskoczy ku grze, unoszc ze sob czterech uczepionych do jego koczyn rakszasw, ktrzy jednak nie potrafili wytrzyma siy jego skoku i opadli na ziemi ze zamanymi sercami. Uwolniwszy si w ten sposb od nich, wyskoczy na zewntrz paacu i uciek do swych mapich braci, gdzie zda Ramie sprawozdanie ze swego posannictwa i gdy zosta za nie pochwalony, uda si na zasuony odpoczynek. Nazajutrz Rama i Lakszmana stojc na czele niezliczonych oddziaw map, przystpili do szturmu na mury obronne Lanki. Kurz wzniecony od skokw i lotw mapich oddziaw zaciemni soce, sprowadzajc na ziemi ciemnoci i zdumione demony z trudem mogy dostrzec mury obronne ich miasta, ktre pociemniay od futerek niezliczonych wdrapujcych si na nie map, ktre atakujc je w swej potnej masie, amay ozdobione klejnotami filary, ostrzeliway wiee stranicze i rozdzieray na drobne kawaki machiny wojenne. Na atakujce mapy rzuciy si cae hordy demonw rakszasw, z ktrych cz miaa zdolno przybierania dowolnych form i zalewajc je deszczem strza, oczyszczay z nich mury obronne. I cho w bitwie gino zarwno wiele map jak i demonw, mapy nie zaprzestaway ponawiania ataku, a demony ponawiania obrony, podczas gdy Rama i Lakszmana obsypywali Lank nieprzerwanym strumieniem swych strza. 12. O tym, jak Lakszmana pokonuje brata Rawany, demona Kumbhakarn W midzyczasie niewidzialne oddziay rakszasw i pisakw pod dowdztwem Rawany opuciy Lank i przystpiy znienacka do ataku na obozujc armi map. Gdy Rama dziki swej mocy uczyni ich widzialnymi, rozpocza si bitwa, podczas ktrej dwie przeciwstawne armie na rne sposoby formoway swe szeregi,

322

Mikoajewska

Mahabharata

prbujc przechytrzy przeciwnika. Rama walczy w pojedynku z Rawan, Lakszmana z Indraditem, krl Sugriwa z Wirupaks. Kady kto mg prbowa pokona przeciwnika dziki sile swych ramion, czynic walk coraz bardziej przeraliw i zacit. I gdy Rawana obrzuca Ram deszczem wczni i mieczw, Rama odwzajemnia mu si deszczem swych strza. Losy zaciekej bitwy przechylay si raz na jedn raz na drug stron, lecz w kocu, gdy znajdujcy si po stronie rakszasw potni ucznicy, dodajcy demonom ducha, padli w bitwie, Rawana dostrzeg, e zwycistwo przechyla si nieuchronnie na stron map i doszed do wniosku, e nadszed waciwy czas, aby w bitw zaangaowa si jego pogrony we nie brat Kumbhakarna. Przystpi wic do budzenia swego picego brata przy pomocy dwikw rnych gonych instrumentw i gdy w kocu z wielkim trudem obudzony Kumbhakarna siedzia szczliwy i rozleniwiony, Rawana rzek: O bracie, dobrze ci, e moesz sobie spa bez wiadomoci, jak przeraliwe i niebezpieczne nadeszy czasy i e Rama z tumem map zbudowa most i przekroczy ocean, gotowy do tego, aby nas wszystkich wyci w pie w odwecie za to, e porwaem jego on Sit, ktr on chce odzyska. W walce padli ju wszyscy wielcy ucznicy naszego rodu i tylko ty potrafisz zabi Ram i innych wspomagajcych go wojownikw szczeglnie wtedy, gdy do pomocy wemiesz naszych potnych braci Wadraweg i Pramathina Zachcony do walki Kumbhakarna stan na czele swych zwolennikw, opuci miasto i ruszy w kierunku obozujcych przed murami zadowolonych ze swego zwycistwa map. Gdy mapy go zobaczyy, natychmiast otoczyy go ze wszystkich stron, rzucajc we wyrwanymi z korzeniami drzewami i rn broni, kaleczc go pazurami, ignorujc cakowicie realno niebezpieczestwa, ktre sob przedstawia. On z kolei ignorowa ataki map i ze miechem poera je setkami, powodujc, e a piszczay z przeraenia. Krl map Sugriwa rzuci si bohatersko w jego kierunku, uderzajc go w gow drzewem ala, lecz nie wyrzdzi mu tym adnej szkody, tylko sam zachwia si na nogach. Kumbhakarna w peni przez to uderzenie obudzony rykn, zamia si i uchwyci Sugriw za ramiona. Dostrzeg to Lakszmana i ruszy z przygotowanym do strzau ukiem w jego obronie. Jego strzaa przeszya na wylot zbroj i ciao Kumbhakarny i zabrudzona jego krwi upada na ziemi. Ranny Kumbhakarna wypuci krla, aby uchwyci w swe donie wielki gaz z zamiarem rzucenia nim w Lakszman, lecz Lakszmana by szybszy i natychmiast swym ostrym mieczem przeci jego ramiona na poow, powodujc, e Kumbhakarna sta si

Ksiga III

Opowie 35

323

czteroramienny. I gdy Lakszmana ponowi uderzenie mieczem i przeci jego cztery ramiona prbujce uchwyci ska, Kumbhakarna przeksztaci si w olbrzyma o wielu gowach, nogach i ramionach. Widzc to, Lakszmana uy przeciw niemu magicznego zaklcia, ktre otrzyma od Brahmy, doszcztnie go nim palc tak jak piorun spala potne drzewo. Gdy demony widzc martwe ciao zapalczywego Kumbhakarny lece na ziemi tak jak ongi leao martwe ciao Wrtry, rozpierzchy si w panice, towarzyszcy Kumbhakarnie jego bracia Wadrawega i Pramathina zaatakowali wciekle Lakszman i wywizaa si duga i zacieka bitwa, do ktrej wczy si syn boga wiatru Hanuman, ktry uchwyci wierzchoek gry i pooy trupem Wadraweg, podczas gdy potna mapa o imieniu Nila zdruzgotaa kamieniem Pramathina. 13. O tym, jak syn Rawany Indradit pokonuje Ram i Lakszman dziki swej magii i jak prawy brat Rawany Wibhisana daje im moc przeniknicia magii i zabicia Indradita Gdy Rawana dowiedzia si, e Kumbhakarna i jego towarzysze padli w walce, rzek do swego syna Indradity: O synu, zdobye kiedy saw, pokonujc w walce samego Indr. Wyrusz wic na pole bitewne i w swej widzialnej lub niewidzialnej formie, uywajc swej niebiaskiej broni, ktr otrzymae od bogw w darze, zabij Ram, Lakszman i Sugriw. Jeste najpotniejszym wojownikiem i twoi wrogowie nie zdoaj wytrzyma siy twych strza. Spraw mi rado, zabijajc wroga. Indradit w penej zbroi dosiad swego rydwanu i ruszy z impetem na pole bitewne dopingowany przez rakszasw skandujcych jego imi i wyzywajcych Lakszman do stawienia mu czoa. Lakszmana uchwyci swj uk i strzay i ruszy przeciw niemu. Rozpoczynajc zacit bitw, pozbawi go rydwanu i koni, lecz on natychmiast ukry si pod otoczk swych czarw i stajc si dziki otrzymanemu od bogw darowi niewidzialny, wznis si w przestworza, ostrzeliwujc wroga tysicami swych celnych strza. Mapy szukajc niewidzialnego wroga, wzbiy si w przestworza, lecz szybko opaday przeszyte jego strzaami. Take Rama i Lakszmana, w ktrych koczyny uderzyy tysice jego celnych strza, opadli bez si na ziemi, podczas gdy Idradit nie zaprzestawa ostrzeliwania ich przy pomocy zdobytej boskiej broni, a zamknici z wszystkich stron przez jego strzay jak ptaki w klatce, na oczach bezsilnych map padli bez zmysw na ziemi. Dostrzeg to jednake prawy brat Rawany Wibhisana i natychmiast przywrci

324

Mikoajewska

Mahabharata

ich do zmysw dziki magicznej formule, ktr zna, podczas gdy krl map Sugriwa przy pomocy specjalnych zi i wypowiadajc wite mantry, oczyci ich ciaa z tkwicych w nich strza. W kocu Rama i Lakszmana wrcili do ycia, peni nowych si i wigoru. Wibhisana rzek: O Rama, przetrzyj swe oczy niebiask wod, ktra zostaa tu przyniesiona a z samej gry wety. Wod t przysya ci sam bg bogactwa Kubera. Dziki niej ty sam jak i ci, ktrym jej uyczysz, bdziecie mogli dostrzec to, co jest dla zwykych oczu niewidzialne. Rama podzikowa za dar i po umyciu swych oczu uyczy jej swemu bratu Lakszmanie, krlowi map Sugriwie, Hanumanowi i innym mapom. Tymczasem Indradit po opowiedzeniu swemu ojcu o swym zwycistwie powrci na pole bitwy. Lakszmana podajc za rad Wibhisana uderzy z caych si w akncego dalszej walki wroga rozgrzanego zwycistwem, ktry przystpi do walki zanim wykona oczyszczajce ryty, zarzucajc go deszczem strza. I gdy w swej dzy zniszczenia przeciwnika Indradit wypuci w kierunku Lakszmany osiem strza bdcych jak jadowite we, Lakszmana odpowiedzia wypuszczajc ze swego uku ozdobione ptasimi pirami strzay, ktrymi pozbawi swego wroga ycia. Przy pomocy jednej ze strza odci Indraditowi rami trzymajce uk, przy pomocy drugiej odci mu rami trzymajce strzay, a przy pomocy trzeciej odci mu gow ozdobion zotymi kolczykami. I gdy Lakszmana zabi rwnie wonic Indradity, oszalae od zgieku bitwy konie zacigny pusty rydwan przed oblicze Rawany. 14. O tym, jak Rama zabija dziesiciogowego rakszas Rawan Gdy dziesiciogowy demon Rawana dowiedzia si o mierci swego syna Indradity, przerazi si i zdezorientowany i zasmucony postanowi zabi Sit. Z nagim mieczem w doni ruszy w kierunku zagajnika drzew aoka, gdzie j wizi, lecz mdry Awindhja powstrzyma go od realizacji swego zamiaru, mwic: O wielki krlu rakszasw, przed ktrego si dry sam krl bogw Indra, jeste zbyt potny, aby zabija kobiet, ktra zreszt jest ju faktycznie martwa. Zabie j ju bowiem w momencie, gdy j porwae i uwizie w swym paacu, chocia jej ciao nie zostao oddzielone od duszy. Jeli nie masz, co do tego pewnoci, zabij jej ma, gdy kobieta, ktrej m zosta zabity, jest martwa. Sowa mdrca uciszyy gniew Rawany skierowany przeciw Sicie i po schowaniu swego miecza do pochwy przywoa swj rydwan ozdobiony zotem i drogimi kamieniami, przygotowujc si do tego,

Ksiga III

Opowie 35

325

aby samemu zaangaowa si w bitw. Otoczony przez upiornych rakszasw uzbrojonych we wszelkiego rodzaju bro ruszy w kierunku Ramy, atakujc po drodze wodzw rnych mapich hord. Jednake Hanuman i inni wodzowie otoczyli go ze wszystkich stron, atakujc towarzyszcych mu rakszasw przy pomocy wyrwanych drzew. Rawana widzc pogrom swej armii, uciek si do swych czarw, oywiajc ponownie polege demony. I gdy Rama ponownie je zabi, Rawana ponownie je oywi i prowadzc za sob setki rakszasw z gotowymi do strzau ukami, zaatakowa Ram i Lakszman, stwarzajc rwnoczenie ich kopie. Lakszmana nie tracc zimnej krwi i orientacji, rzek spokojnie do swego brata: O Rama, nie wahaj si i zabij swymi strzaami tych niegodziwych rakszasw, ktrzy przybrali nasz wygld i zlikwiduj w ten sposb stworzon przez Rawan iluzj. I Rama tak uczyni. W tym samym momencie przed oczami Ramy pojawi si rydwan Kubery znany pod nazw Puspaka, zaprzony w gniade konie i powoony przez wonic Indry Mataliego, ktry rzek: O Rama, jeeli chcesz zabi tego demona, wsid bez zwoki do powoonego przeze mnie rydwanu, w ktrym sam krl bogw Indra pozbawi ycia setki dajtjw i danaww. Nieufny Rama nie by pewien, czy przybycie rydwanu powoonego przez wonic Indry nie jest now iluzj stworzon przez Rawan. Jednake gdy szlachetny Wibhisana upewni go, e nie ma do czynienia z iluzj, szybko wsiad do rydwanu i z gniewem ruszy w kierunku dziesiciogowego krla rakszasw, ktry, widzc go, jak si zblia, rzuci w jego kierunku sw przeraliw wczni, rwnie potn jak piorun Indry lub podniesione bero Brahmy. Jednake gdy Rama rozupa j bez trudu na kawaki przy pomocy swych strza, Rawana po raz pierwszy w yciu poczu strach. Dziki mocy swych czarw wyrzuci w kierunku Ramy rwnoczenie setki tysicy rnego rodzaju broni i wysa ku niemu niezliczon ilo zabijakw trzymajcych w doniach ostre miecze. I cho przeraone czarami mapy zaczy ucieka we wszystkich kierunkach, Rama wybra z koczanu strza ozdobion ptasim pirem i wypuci j ze swego uku w kierunku Rawany, wypowiadajc zaklcie Brahmy. Na dwik tego zaklcia na nieboskonie zaczli si gromadzi bogowie, gandharwowie i inni niebianie, gdy wiedzieli, e koniec dziesiciogowego demona jest bliski i chcieli zobaczy jego mier. Gdy wypuszczona z uku Ramy przeraliwa ozdobiona pirem strzaa o mocy wzniesionego bera Brahmy dosiga demona, dziesiciogowy rakszasa, jego rydwan, wonica i konie stanli w pomieniach. Pi elementw opucio ciao Rawana, gdy dziki mocy zaklcia Brahmy zosta on usunity ze wszystkich wiatw, a

326

Mikoajewska

Mahabharata

humory jego ciaa jak i samo ciao i krew tak dugo pony a doszcztnie zniky. Nawet proch po jego spalonym ciele zosta cakowicie wypalony i nie mona go byo znale. 15. O tym, jak Brahma i inni bogowie wiadcz na rzecz czystoci Sity, ktr Rama po jej byciu w rkach Rawany odrzuca jako on, podobnie jak bogowie odrzucaj ofiar polizan przez psa Gdy ju z ciaa dziesiciogowego krla rakszasw Rawany nie pozostao nic, przed Ram stany tumy bogw prowadzonych przez prorokw, aby odda mu cze i bogosawi jego zwycistwo, dziki ktremu uwolni wszystkie trzy wiaty od terroru niezwycionego rakszasy. Wszyscy niebianie wychwalali go w swych sowach, a z nieba na ziemi sypay si kwiaty. Tymczasem mdrzec rakszasa Awindhja przyprowadzi przed oblicze Ramy uwolnion z rk Rawany Sit i rzek: O Rama, przyjmij z powrotem sw on, cnotliw crk krla Danaki. Syszc to, Rama, potomek krla Ikszwaku i prawowity dziedzic Ajodhji, spojrza na nieszczsn, tonc we zach Sit wychudzon z alu, z wosami zwizanymi w ciki wze, ubran w jedn szat z ciaem pokrytym popioem i wysiad ze swego wspaniaego rydwanu wyranie strapiony i niepewny tego, czy jego ukochana ona nawet wbrew swej woli nie zostaa zanieczyszczona przez dotknicie innego mczyzny. Rzek z wielkim blem: O Sita, moja ukochana ono, uwolniem ci z rk Rawany, wic jeste wolna i moesz odej, dokd tylko chcesz. Walczc o tw wolno, czyniem to, co nakazywao mi Prawo. Skoro bowiem miaa mnie za ma, nie powinna przebywa i starze si w domu demona rakszasy. Dlatego ciebie uwolniem, a jego zabiem. Jednake teraz po uwolnieniu ci, ja, ktry znam wszelkie tajniki Prawa, nie mog nawet na krtko zaakceptowa towarzystwa kobiety, ktra bya we wadzy innego mczyzny. Bez wzgldu na to, czy jeste winna, czy cakowicie niewinna nie mog przyj ciebie ponownie za on tak jak bogowie nie mog przyj ofiary zanieczyszczonej przez polizanie psa. Gdy Sita usyszaa te straszliwe sowa, zachwiaa si i upada na ziemi, podcita przez bole jak drzewo bananowe podcite przez wiatr. Widoczne poprzednio na jej twarzy oywienie wywoane radoci widzenia Ramy zniko bez ladu, jakby byo par oddechu pokrywajc tarcz lustra, a serce Lakszmany i wszystkich map zamaro na dwik strasznych sw Ramy. W tym samym momencie da si sysze gony dwik boskich rydwanw i przed

Ksiga III

Opowie 35

327

Ram ukaza si sam czterogowy dziadek wszechwiata Brahma w towarzystwie Indry, Ognia, Wiatru, Waruny, Kubery i innych bogw prowadzonych przez siedmiu staroytnych mdrcw. Przed Ram ukaza si rwnie jego zmary ojciec Daaratha w swej janiejcej duchowej formie, jadc na rydwanie zaprzonym w gsi. Cae niebo byszczao od obecnoci bogw i innych niebian, bdc jak jesienne niebo pokryte gwiazdami. Majc ich wszystkich za wiadkw, Sita rzeka: O mj panie, za twe sowa nie mam do ciebie alu i nie odczuwam gniewu. S to bowiem sowa tego, kto zna odwieczny los kobiety i mczyzny. Wysuchaj jednak mych sw. Jestem niewinna i na poparcie prawdziwoci mych sw zaklinam Wiatr, ktry oddycha w kadym ciele, aby uwolni moj dusz z ciaa, jeeli kami. W odpowiedzi rozleg si gos pyncy z przetworzy, rozbrzmiewajc echem we wszystkich czterech kierunkach, przynoszc rado suchajcym go mapom. To Wiatr wezwany na wiadka rzek: O Rama, przyjmij Sit ponownie za sw on, gdy ja, ktry jestem w bezustannym ruchu, powiadam ci, e Sita jest czysta jak kryszta i mwi prawd. Ogie rzek: O Rama, ja ktry zamieszkuj wszystkie ciaa, zapewniam ci, e Sita jest niewinna. Waruna rzek: O Rama, soki wypeniajce wszystkie ciaa maj we mnie swe rdo i ja ci powiadam, zaakceptuj ponownie sw niewinn on. Do Ramy przemwi rwnie sam dziadek wszechwiata Brahma. Rzek: O ty, ktry dokonae wielkiego czynu zabicia Rawany. Twoje ranice Sit sowa nie dziwi mnie, bo postpujesz zgodnie z Prawem wyznaczajcym zachowanie krlewskich mdrcw, ktre jest dobrym zachowaniem dobrych ludzi. Posuchaj jednak mych sw. Zniszczye strasznego wroga bogw, gandharww, ww, jakszw, danaww i wielkich mdrcw, ktry zdoby sw potn si dziki mej asce i sta si niezwyciony. Ignorowalimy go przez pewien czas, lecz gdy zdecydowa si porwa Sit, sam sprowokowa sw wasn mier. Wiedzc jednak z gry, e rol Sity jest sprowokowanie zagady Rawany, ochraniaem j przed jego dotkniciem przy pomocy kltwy Nalakubary, zgodnie z ktr, jego ciao miao si rozpa na tysice kawakw, jeeli bdzie prbowa si zmusi do mioci kobiet, ktra go nie kocha. Nie miej wic wtpliwoci, co do tego, e Rawana nie zanieczyci twej niewinnej ony swym dotkniciem i bez wahania uczy z niej ponownie sw on.

328

Mikoajewska

Mahabharata

16. O tym, jak Rama po zabiciu Rawany i uwolnieniu niemiertelnych od jego terroru otrzymuje krlestwo od swego przedwczenie zmarego ojca Daarathy, ktrego dobre imi uratowa dziki wasnej ofierze Przed Ram ukaza si rwnie jego zmary przedwczenie ojciec Daaratha, ktry z powodu intrygi garbuski Manthary i dzy jego ony Kaikeji znalaz si w sytuacji, w ktrej musia dokona wyboru midzy nie dotrzymaniem swej obietnicy i pozbawieniem swego najstarszego syna Ramy krlestwa. Zosta uwolniony od dokonania wyboru przez swego syna Ram, ktry dobrowolnie powici swe wasne dobro i wyrzek si krlestwa, udajc si na wygnanie do lasu i pozostawiajc zarzdzanie krlestwem swemu bratu Bharacie, ktry jednak nie chcia krlestwa dla samego siebie i zarzdza nim na rozkaz Ramy, oddajc cze sandaowi swego wygnanego brata. Zarwno ofiara Ramy jak i ofiara jego ony Sity przyniosa nieoczekiwane dobro w postaci uwolnienia wszystkich wiatw od terroru niezwycionego rakszasy Rawany. Daaratha rzek do zwyciskiego Ramy: O synu, niech ci bdzie chwaa. Teraz gdy dziki tobie wiat uwolni si od wpyww demona, daj ci moj zgod na to, aby wada odziedziczonym po mnie krlestwem. Rama po otrzymaniu od swego ojca krlestwa we waciwy sposb rzek: O ojcze, skoro rozkazujesz mi rzdzi naszym krlestwem, przeto udam si do Ajodhji, aby nim rzdzi na twj rozkaz. Przepeniony radoci przedwczenie zmary krl Daaratha powtrzy: O synu, rozkazuj ci, id i rzd Ajodhj! Rama po otrzymaniu krlestwa we waciwy sposb od swego ojca zoy pokon bogom i pozdrawiany okrzykami swych przyjaci poczy si ponownie ze sw on Sit, hojnie obdarowujc udzielajcych jej psychicznego wsparcia mdrca Awindhj i demonk Tridat. I gdy z kolei Brahma zaoferowa Ramie spenienie jego yczenia, Rama poprosi o to, aby mg y zawsze wedug Prawa, pokona swych wrogw i aby wszystkie mapy, ktre polegy podczas bitwy, odzyskay ycie. Sita z kolei daa Hanumanowi dar ycia na ziemi tak dugo, jak dugo bdzie trwaa sawa Ramy. Wonica Indry Matali, zanim uda si z powrotem do nieba, rzek: O Rama, twoj si jest twoja uczciwo. Dziki niej usune z ziemi to, co unieszczliwiao zarwno bogw jak i demonw asurw, gandharww, jakszw, we i ludzi. Dlatego wszystkie wiaty bd po wsze czasy wychwala twe imi i opowiada o twych wielkich czynach.

Ksiga III

Opowie 35

329

Wkrtce niebianie i inne zgromadzone istoty wrciy do swych wiatw, a Rama dbajc o bezpieczestwo Lanki, odda j we wadanie szlachetnemu bratu Rawany Wibhisanie i po powrocie na drugi brzeg morza i hojnym obdarowaniu wszystkich map rozwiza tworzon przez nie armi i ruszy wraz ze swymi towarzyszami w kierunku Ajodhji, a gdy wreszcie tam dotarli, Rama wysa Hanumana do krlewskiego paacu, w ktrym podczas jego nieobecnoci mieszka i sprawowa rzdy jego brat Bharata, aby poinformowa go o swoim przybyciu. Bharata przebywa w paacu swych ojcw z ciaem pokrytym popioem, w skromnej szacie, oddajc cze i pierwszestwo sandaowi Ramy. Gdy bracia wreszcie si ujrzeli, ich serca wypeniy si wielk radoci. Bharata bez chwili wahania z gbokim poczuciem wielkiej szczliwoci i ulgi odda swemu najstarszemu bratu we wadanie nalece do niego krlestwo, nad ktrym chwilowo w jego zastpstwie i z jego rozkazu sprawowa opiek. Nastpnie, gdy gwiazdy uoyy si szczliwie i gdy nadszed szczliwy dzie, Wasiszta i Wamadewa namacili Ram na krla Ajodhji. Po uzyskaniu namaszczenia Rama hojnie obdarowa krla map Sugriw i jego przyjaci i pozwoli im odej do swoich obowizkw. Pozwoli te odej Wibhisanie. Po oddaniu czci rydwanowi Puspaka odda go Kuberze. W kocu majc pomoc bogw i prorokw, przeprowadzi do koca bez adnych przeszkd Ofiar Konia. 17. Markandeja koczy swe opowiadanie, wyraajc nadziej, e opowie o cierpieniu Ramy i Sity, ktre doprowadzio do pokonania demona, podniesie Pandaww na duchu, dowodzc, e cierpienie w imi dobra jest ostatecznie drog prowadzc do pokonania za I na tym mdrzec i prorok Markandeja zakoczy swe opowiadanie o narodzinach Ramy, ktry by miertelnym aspektem boga Wisznu i o tym, jak powicajc swe wasne dobro dla ratowania dobrego imienia swego ojca, uda si na wygnanie do lasu i o tym, jak wielkie nieszczcie, ktrym byo porwanie jego ony Sity przez demona Rawan doprowadzio w kocu do mierci demona, wzmocnienia wadzy bogw i odzyskania przez Ram krlestwa, ktrego si chwilowo wyrzek. Markandeja rzek: O krlu, opowiedziaem ci o cierpieniu Ramy i Sity, aby podnie ci na duchu. Nie poddawaj si wic smutkowi. Urodzie si magnatem i kroczysz drog, ktr wskazuje ci dzielno twych ramion. Jeste szlachetny jak Rama i nie ma w

330

Mikoajewska

Mahabharata

tobie nawet cienia podstpnoci. cieka, ktr kroczysz nie jest atwa. Zarwno sam Indra jak i bogowie i demony asury kroczc t ciek, popadaj niekiedy w rozpacz. W kocu jednak przynosi ona sukces. Nie zapominaj o Indrze, ktry pokona w kocu Wrtr jak i inne demony asury, zrzeszajc si z marutusami. Wszystko to, co jest na tym wiecie dobre zdobywaj ci, ktrzy maj waciwych towarzyszy. Majc Ardun, Bhim i bliniakw urodzonych z Madri za swych braci, pokonasz kadego wroga. Majc ich za towarzyszy, nie poddawaj si uczuciom rozpaczy, gdy z ich pomoc potrafiby pokona samego Indr w otoczeniu marutusw. Spjrz na sw on Draupadi porwan przez niegodziwego krla pijanego od wasnej dumy i wadzy, ktr jednak uwolnie dziki swemu i twych braci bohaterstwu. Pomyl o Ramie, ktry chcc odebra sw porwan on Rawanie, nie mia ze sob rwnie wspaniaych jak ty towarzyszy i musia korzysta z pomocy map i niedwiedzi, istot nalecym do innego gatunku i zmuszony by do zabicia porywacza, podczas gdy ty moge upokorzonego puci wolno. Nie pozwl wic by opanowaa ci bole, gdy ludzie kroczcy ciek dobra i Prawdy jak ty, zawsze ostatecznie pokonuj wroga.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(42.a) Rma, 257-276.

Ksiga III

Opowie 36

331

Opowie 36 O potdze oddanej swemu mowi ony

1. Markandeja obiecuje opowiedzie Pandawom o Sawitri, aby zilustrowa potg oddanej swemu mowi ony i wskaza na owoc, ktry jej oddanie przynosi; 2. O tym, jak krl Awapati otrzymuje dziki wstawiennictwu bogini Sawitri crk o imieniu Sawitri, cho prosi o synw; 3. O tym jak Sawitri sama szuka dla siebie ma, gdy wszyscy konkurenci oniemieleni jej wielk urod rezygnuj z podejmowania stara o jej rk; 4. O tym jak Sawitri pozostaje wierna swemu wyborowi ma, cho prorok Narada przewiduje jego rych mier; 5. O tym jak Sawitri poddaje si surowej ascezie z myl o przebaganiu boga mierci Jamy i uchronieniu swego ma przed przepowiedzian przez proroka Narad mierci; 6. O tym, jak nadchodzi godzina mierci Satjawata i jak Sawitri zadawala boga mierci Jam sw prawoci i otrzymuje od niego pi darw cznie z yciem swego ma; 7. O tym, jak Sawitri prowadzi swego przywrconego do ycia ma z powrotem do pustelni i odkrywa, e speniy si jej uszczliwiajce jej rodzin yczenia, na co zasuya swym oddaniem i prawoci; 8. Markandeja koczy swe opowiadanie wychwalaniem praworzdnoci Draupadi, ktra bdc oddan on jak Sawitri dobrze wry Pandawom.

Mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie mwic: O Judhiszthira, opowiedziaem ci o potdze oddanej swemu mowi ony. Sawitri dziki swemu oddaniu uratowaa sam siebie, sw matk i ojca, swego tecia i teciow i ca dynasti swego ma. Podobnie oddana wam i wychwalana przez mdrcw za swj nienaganny charakter Draupadi jest dla was dobr wrb i uratuje was wszystkich tak jak to ju raz uczynia, gdy dziki oszustwu zostalicie pokonani w grze w koci. I tymi sowy mdrzec Markandeja uciszy bl Judhiszthiry, ktry nie mg przesta bole nad cierpieniem i trudami, ktrych dowiadcza ich niewinna ona Draupadi. (Mahbharta, 3(42.b) Svitri, 283.10-15) 1. Markandeja obiecuje opowiedzie Pandawom o Sawitri, aby zilustrowa potg oddanej swemu mowi ony i wskaza na owoc, ktry jej oddanie przynosi Krl Prawa rzek do proroka Markandeji: O wielki mdrcu, cho dostrzegasz we mnie smutek, dowiedz si, e nie tyle rozpaczam z powodu nieszczcia, ktre spotkao mnie i moich braci, co z powodu zego losu, ktry przynielimy naszej niewinnej onie Draupadi, ktrej nie potrafilimy obroni przed szalejc dz Kauraww podczas naszej gry w koci i ktra teraz ponownie pada ofiar dzy niegodziwego krla Dajadrathy, ktry porwa j podczas naszej nieobecnoci. I cho dowiadczya ona tak strasznych niegodziwoci ze strony losu, cigle jest oddan nam

332

Mikoajewska

Mahabharata

on. Co wicej, to wanie ona, cho upokorzona przez dz Kauraww, dziki swemu oddaniu i prawoci uratowaa nas, gdy sprowadzili nas oni do roli swych niewolnikw, pozbawiajc nas naszej siy. O wielki mdrcu, powiedz mi, czy znasz kobiet, ktra z rwnym powiceniem byaby zdolna do wytrwania przy swej roli oddanej swemu mowi ony? Mdrzec Markandeja rzek: O Krlu Prawa, pozwl, e opowiem ci o ksiniczce Sawitri, wychwalajc w ten sposb wielko dobrze urodzonych i szlachetnych kobiet, ktre nigdy nie zbaczaj ze swej cieki oddanej swemu mowi ony. 2. O tym, jak krl Awapati otrzymuje dziki wstawiennictwu bogini Sawitri crk o imieniu Sawitri, cho prosi o synw Mdrzec Markandeja opowiada: O Judhiszthira, swego czasu y na ziemi znany ze swej prawoci krl Madrasu Awapati, ktrego kochali wszyscy obywatele miast i wsi. Nigdy nie zama danego sowa, zawsze realizowa swe obietnice i mia na uwadze dobro innych. By panem swych zmysw, zdobywa wiedz, skada ofiary i czyni darowizny. I ten wspaniay krl starza si, pozostajc bezdzietny. Martwic si tym stanem rzeczy, podda si surowym umartwieniom i zoy surowe przysigi. Ogranicza swj posiek do minimum, podda surowej kontroli swe zmysy i zoy tysice ofiar sawitri, chcc w ten sposb zadowoli bogini Sawitri i otrzyma od niej syna. Przez osiemnacie lat y zgodnie z ustanowionymi przez siebie reguami, a wreszcie zadowoli bogini Sawitri, ktra ukazaa si przed nim w ogniu ofiarnym podczas agnihotry i rzeka: O krlu Awapati, jestem zadowolona z twej wstrzemiliwoci, czystoci, samo-ograniczania si i samo-kontroli oraz z tego jak bardzo jeste mi oddany. Wypowiedz wic swe yczenie, ktre speni, jeeli obiecasz mi, e nigdy nie zapomnisz o kroczeniu ciek Prawa. Krl Awapati odpowiedzia: O bogini, podjem me umartwienia z nadziej na uzyskanie potomstwa. Czy mogaby obdarowa mnie synami, ktrzy nie pozwol mej krlewskiej linii na wymarcie? Jak powiadaj bramini, posiadanie synw jest najwyszym obowizkiem tego, kto narodzi si na ziemi. Bogini Sawitri rzeka: O krlu, od dawna znam twe intencje i dlatego wstawiam si w twej sprawie do dziadka wszechwiata Brahmy, ktry obieca, e wkrtce urodzi ci si wspaniaa crka, ktra zapewni cigo twej dynastii. Zaprzesta wic swych umartwie i bd zadowolony z tego, co otrzymasz od samego stwrcy wiata. Krl Awapati rzek: O bogini, niech tak stanie.

Ksiga III

Opowie 36

333

3. O tym jak Sawitri sama szuka dla siebie ma, gdy wszyscy konkurenci oniemieleni jej wielk urod rezygnuj z podejmowania stara o jej rk Obietnica bogini wkrtce si spenia i po upywie waciwego czasu najstarsza z krlewskich on, ktra nigdy nie zbaczaa ze cieki Prawa, urodzia crk o lotosowych oczach. Szczliwy krl powita j na ziemi odpowiednimi rytami i za rad braminw nada jej imi Sawitri, czczc w ten sposb bogini, od ktrej j w darze otrzyma. Wkrtce wyrosa z niej pikno o wskiej talii i szerokich biodrach, ktr ludzie porwnywali do posgu zrobionego ze szczerego zota. Jej uroda bya jednak tak wielka, e aden z ksit nie mia wybra jej sobie na on, co bardzo martwio jej ojca. Pewnego dnia krl zmartwiony cigym brakiem dziedzica tronu rzek: O crko, jeste pikna jak bogini i nadszed czas, aby wysza za m, lecz nikt nie prosi mnie o twoj rk. Poniewa nie mog znale dla ciebie ma, wybierz go sobie wedug wasnej woli, gdy jak mwi bramini godny potpienia jest ojciec, ktry nie wydaje swej crki za m tak jak godny potpienia jest m, ktry nie yje z on w maeskiej wsplnocie i syn, ktry nie chroni swej matki, ktra owdowiaa. Uwolnij mnie od grocego mi potpienia. Wyrusz w wiat i sama poszukaj dla siebie ma, ktry byby ci rwny sw wspaniaoci. I jak tylko znajdziesz godnego siebie mczyzn, daj mi natychmiast zna, abym mg uczyni nalene przygotowania i odpowiednio wyda ci za m. Posuszna Sawitri poegnaa swego ojca i w otoczeniu swej wity i licznych doradcw ruszya w kierunku lasu, gdzie, jak wiedziaa, przebywaj krlowie, ktry opucili swe krlestwa, aby prowadzi ascetyczny tryb ycia i oddajc honory zasugujcym na szacunek starszym, przewdrowaa cay las. 4. O tym jak Sawitri pozostaje wierna swemu wyborowi ma, cho prorok Narada przewiduje jego rych mier Pewnego dnia po upywie pewnego czasu i po odwiedzeniu licznych witych brodw i pustelni Sawitri powrcia do paacu swego ojca, gdzie w tym samym momencie przyby z wizyt prorok Narada. Widzc mdrca Narad siedzcego obok jej ojca, Sawitri pochylia z szacunkiem gow do ich stp. Prorok Narada zapyta: O krlu, skd twoja crka wraca i dlaczego zwlekasz z wydawaniem jej za m? Krl Awapati odpowiedzia: O proroku, moja crka wrcia wanie ze swej wyprawy do witych miejsc, gdzie si udaa, po-

334

Mikoajewska

Mahabharata

szukujc dla siebie ma. Posuchajmy, co ma do powiedzenia i czy znalaza ma, ktry dorwnywaby jej zaletami swego charakteru. Sawitri zachcona przez swego ojca do mwienia, rzeka: O ojcze, w swej wdrwce dotaram do ziemi Salwasw bdcej we wadaniu znanego ze swej prawoci krla Djumatseny, ktry bdc w sile wieku, straci wzrok. Jego wrogowie wykorzystujc jego nieszczcie oraz to, e jego syn by zbyt mody, aby przej wadz, przedarli si przez granice jego kraju i pozbawili go wadzy. Krl Djumatsena wraz ze sw on i nieletnim synem uda si wwczas do lasu, gdzie po dzi dzie yje skromnie, ywic si owocami lasu i wiczc si w dotrzymywaniu przysig. Jego syn o imieniu Satjawat, cho narodzi si w krlewskim paacu, rs i mnia w lesie, uprawiajc ascez. Podajc za gosem mego serca, wanie jego wybraam sobie na ma, gdy zalety jego charakteru s rwne moim. Syszc to, prorok Narada rzek: O krlu, biada ci, gdy twa nieszczsna crka z braku wiedzy dokonaa nieszczsnego wyboru, wybierajc sobie na ma Satjawata, ktry jako dziecko uwielbia konie i poniewa robi ich liczne wizerunki w glinie, nazywany by rwnie Citraw. Zaniepokojony sowami Narady krl zapyta: O wielki proroku, dlaczego tak mwisz. Czyby ksi wybrany przez m crk na ma nie posiada wystarczajcego splendoru i mdroci? Czyby nie mia do odwagi i cierpliwoci? Czyby martwi swego ojca, zamiast sprawia mu rado? Prorok Narada odpowiedzia: O krlu, Satjawat sw wspaniaoci dorwnuje socu, mdroci duchownemu bogw Brihaspatiemu, odwag Indrze, a cierpliwoci ziemi. Krl Awapati pyta dalej: O wielki proroku, czyby ksi Satjawat nie by wystarczajco bramiski, szczodry lub wystarczajco przystojny, szlachetny i prawy? Narada odpowiedzia: O krlu, Satjawat jest szczodry jak Rantidewa Samkrti, bramiski i uczciwy jak ibi Aiinara, szlachetny jak krl Jajati, pikny jak jeden z Awinw. Zdoby samo-kontrol, jest odwany i uczciwy. Kontroluje swe zmysy, jest przyjazny, hojny, skromny i zrwnowaony. I wszyscy ci, ktrzy rozwinli swj charakter dziki ascezie, wychwalaj go za jego prawo i hart ducha. Krl Awapati rzek: O wielki braminie, z tego co mwisz, wnosz e ksi Satjawat, ktrego moja crka wybraa sobie na ma, posiada rwne jej zalety charakteru. Wyjanij mi wic, dlaczego bolejesz nad dokonanym przez ni wyborem?

Ksiga III

Opowie 36

335

Narada odpowiedzia: O krlu, bolej nad jej wyborem, bo wiem, e dokadnie za rok, liczc od dnia dzisiejszego, Satjawat poegna si z yciem. Przeraony t wiadomoci krl Awapati rzek do swej crki: O Sawitri, zrezygnuj ze swego wyboru i wybierz dla siebie innego ma, gdy twj wybr przyniesie ci tylko cierpienie. ycie twego ma na tej ziemi bdzie krtkie i ju wkrtce si zakoczy. Sawitri odpowiedziaa: O ojcze, kobieta wybiera ma tylko raz i musi ponie wszystkie konsekwencje swego wyboru. Nie mog wic szuka dla siebie innego ma. W tej sprawie podjam ju decyzj w moim umyle, wypowiedziaam j mymi sowy i powinnam zrealizowa j w mym dziaaniu. Mj umys jest moim panem. Syszc t odpowied Sawitri, Narada rzek: O krlu, twa crka pozostanie wierna swej decyzji i nic nie skoni jej do jej zmiany. Nie chce ona zaprzeczy prawdziwoci swych sw i wie, e nie znajdzie dla siebie ma o podobnych zaletach charakteru jak te, ktre posiada Satjawat. Musisz wic wyda j za niego za m, pomimo wiszcego nad nimi nieszczcia, postpujc zgodnie z Prawem krlw. I wypowiedziawszy te sowa wdrujcy po wszystkich wiatach mdrzec Narada unis si w powietrze i ulecia do nieba, podczas gdy nie schodzcy nigdy ze cieki Prawa krl Awapati zacz czyni odpowiednie przygotowywania do lubu swej crki. Gdy wedug ksiycowego kalendarza nadszed szczliwy dzie, krl Awapati zawezwa bramisk starszyzn, kapanw ofiarnych jak i swego domowego kapana i wyruszy razem ze swoj crk w kierunku pustelni, w ktrej przebywa krl Djumatsena i jego syn Satjawat. Gdy dotarli na miejsce, zszed ze swego rydwanu i podszed do lepego krla siedzcego na trawie kua pod drzewem ala, aby odda mu nalene mu honory i przedstawi si w skromnych sowach. Krl Djumatsena powita go jak gocia, obdarowujc go krow i poprosi o to, aby usiad i przedstawi mu spraw, w ktrej przyby. Krl Awapati rzek: O krlewski mdrcu, przyszedem tutaj, aby zaoferowa ci moj crk Sawitri synn z wielkich zalet swego charakteru i prosi ci, aby uzna j za swoj synow. Krl Djumatsena odpowiedzia: O krlu, jak widzisz, ja i mj syn prowadzimy skromne ascetyczne ycie w lesie, bo stracilimy nasze krlestwo. Zastanw si wic, czy twa delikatna crka, ktra przywyka do wszelkich wygd zasuguje na dzielenie z nami naszej ndzy i na pozbawione wygd ycie w dungli? Krl Awapati rzek: O Djumatsena, moja crka podobnie jak ja doskonale wie, e rado i smutek przeplataj si na przemian. Nie zabijaj wic dziki swej zbytniej yczliwoci mej nadziei na

336

Mikoajewska

Mahabharata

spenienie yczenia mej crki i nie odmawiaj mi tego, o co prosz, przychodzc do ciebie w duchu mioci. Przyjmij m crk za sw synow i oddaj mi swego syna Satjawata za zicia. Djumatsena rzek: O krlu, witaj w moich skromnych progach i dowiedz si, e od dawna marzyem o maestwie twej crki z moim synem, lecz obawiaem si, e przeszkod w tym maestwie moe by nasze ubstwo. Witaj wic, gdy ty sam i twa crka jestecie moimi jak najbardziej upragnionymi gomi. Wkrtce odbya si ceremonia lubna, ktra wypenia serca wszystkich ogromnym szczciem. Krl Awapati wrci radonie do stolicy swego krlestwa, pozostawiajc w dungli sw uszczliwion z powodu zdobycia waciwego ma crk z jej uszczliwionym nowo-zalubionym mem i jego ojcem rwnie szczliwym z powodu zdobycia ony i synowej o tak wielkich zaletach. 5. O tym jak Sawitri poddaje si surowej ascezie z myl o przebaganiu boga mierci Jamy i uchronieniu swego ma przed przepowiedzian przez proroka Narad mierci Sawitri yjc w dungli ze swym mem Satjawatem, pozbya si wszystkich zdobicych jej ciao klejnotw i przywdziaa skromny pustelniczy strj. Swoim skupieniem, uczuciowoci, samo-kontrol i koncentracj na potrzebach innych zdobya sympati wszystkich. Cho czas zdawa si mija wszystkim szczliwie, Sawitri liczya dni, gdy nie moga zapomnie ani przez chwil o sowach proroka Narady przepowiadajcych rych mier jej ma. Gdy pozostay ju tylko cztery dni do wyznaczonego terminu, Sawitri zoya przysig, e spdzi trzy doby, stojc wyprostowana bez ruchu. Gdy krl Djumatsena dowiedzia si o tym, prbowa skoni j, by zmienia swj zamiar, argumentujc, e ten typ przysigi jest zbyt surowy dla kobiety. Jednake, gdy Sawitri rzeka: O ojcze, nie lituj si nade mn i nie namawiaj mnie do zamania mej przysigi, gdy zoyam j z gbokim przekonaniem, zawstydzony krl Djumatsena rzek: O crko, wybacz mi, nie powinienem namawia ci do zamania twej przysigi, lecz do jej dotrzymania. Zgodnie ze sw przysig Sawitri przez trzy doby staa bez ruchu jak wyprostowane ku grze drzewo i gdy nasta poranek czwartego dnia, pomylaa: Oto nadszed w straszny dzie, w ktrym ma umrze mj m. Zoya porann ofiar do ognia i gdy soce wzeszo zaledwie na trzy okcie, wykonaa poranne ryty, po czym powitaa rytualnie wszystkich braminw, sw matk i ojca, stojc pokornie ze zoonymi domi. Wszyscy wici asceci

Ksiga III

Opowie 36

337

bogosawili j, yczc jej, aby nigdy nie owdowiaa. Syszc te bogosawiestwa, pogrona w swych mylach szeptaa: Niech tak si stanie. Cierpic straszliwie, czekaa ze strasznym niepokojem na ten moment, na t straszn godzin, w ktrej miaa si wypeni przepowiednia Narady. Jej teciowie widzc j stojc na boku, rzekli do niej wypenieni uczuciem: O crko, dopenia swej przysigi i zanim przystpisz do dalszych dziaa, posil si troch. Odpowiedziaa; O ojcze i matko, posil si dopiero wtedy, gdy skoczy si ten dzie i zajdzie soce i gdy zostanie spenione moje jedyne yczenie. Takie postanowienie podjam gboko w mym sercu. Tymczasem jej m Satjawat wzi siekier z zamiarem ruszenia w gb lasu, aby narba drzewa potrzebnego do podtrzymania ofiarnego ognia. Sawitri rzeka: O mu, nie id do lasu sam. Pozwl mi ci towarzyszy, gdy dzisiaj nie potrafi nawet na chwil zostawi ci samego. Zdziwiony Satjawat rzek: O pikna, nigdy przedtem nie towarzyszya mi do lasu. Droga przez las jest trudna. Jak zdoasz j pokona, bdc wycieczona sw godwk i dotrzymywaniem swych przysig? Sawitri rzeka: O ukochany mu, nie prbuj zmienia mego zamiaru, gdy moja godwka wcale mnie nie osabia i nie czuj si zmczona. Satjawat odpowiedzia: O ukochana, skoro takie jest twoje postanowienie, niech tak si stanie, lecz najpierw popro o zgod moich rodzicw, aby nie spada na mnie adna wina. Sawitri udaa si wic do swych teciw i rzeka: O ojcze i matko, pozwlcie mi towarzyszy waszemu synowi w jego wyprawie w gb lasu, gdy dzi nie potrafi znie nawet chwili separacji od niego. Nie chc powstrzymywa waszego syna od uczynienia tego, co zamierza, gdy idzie on do lasu ze szlachetnych powodw, majc na uwadze wasze dobro i dobro ognia ofiarnego, ktry wymaga podtrzymania, lecz ja sama cay rok nie opuszczaam pustelni i marz o tym, abym idc u jego boku moga zobaczy las w penym kwitnieniu. Krl Djumatsena rzek: O crko, od czasu, gdy twj ojciec odda ciebie naszemu synowi za on nigdy o nic nie prosia. Niech wic bdzie dzi tak jak sobie yczysz. Towarzysz naszemu synowi w jego wyprawie do lasu, lecz pamitaj, aby w aden sposb nie rozprasza go i nie odciga od realizacji jego zadania. I Sawitri bdc oddan swemu mowi on, wyruszya razem z nim w gb lasu i cho si umiechaa, sza z sercem na ramieniu i przepeniona blem z niepokojem obserwowaa swego ma,

338

Mikoajewska

Mahabharata

czekajc z przeraeniem na to, co miao si wydarzy. Idc obok siebie, rozgldali si po lesie, po ktrym odbija si echem krzyk pawia i cieszyli oczy piknem przyrody, wdychajc jej zapach. 6. O tym, jak nadchodzi godzina mierci Satjawata i jak Sawitri zadawala boga mierci Jam sw prawoci i otrzymuje od niego pi darw cznie z yciem swego ma I nagle, gdy Satjawat prbowa porba kolejn kod drzewa, poczu si straszliwie zmczony i cay zlany potem poczu straszny bl gowy. Zbliy si do swej ony na mikkich nogach, chwiejc si z wyczerpania i rzek: O ukochana ono, cae me ciao ponie. Chyba jestem chory. Czuj bl w gowie, jakby przebijaa j setka wczni. Musz si na chwil pooy i odpocz, bo nie mam si na to, by sta. Trzymajc ma w swych ramionach, Sawitri siada na ziemi z opuszczon gow. Wiedziaa, e oto nadesza straszna godzina jego mierci przepowiedziana przez mdrca Narad. Przez krtki moment zdawao jej si, e widzi tajemnicz, niezwykle przystojn osob ubran w pomaraczow szat i turban o sonecznym blasku, trzymajc w swych doniach sida, ktra stana u boku jej ma i patrzya na niego w skupieniu. Zrozumiawszy, e dostrzega obecno samego boga mierci Jamy, pooya delikatnie gow swego ma na ziemi, wstaa i ze zoonymi pokornie domi rzeka drcym gosem: O panie, z ca pewnoci musisz by bogiem, bo twa forma nie moe nalee do czowieka. Powiedz mi, kim jeste i dlaczego si tutaj pojawie midzy nami? Bg mierci Jama rzek: O oddana swemu mowi ono, dziki swym umartwieniom zdobya potn si i potrafisz mnie dostrzec. Jestem bogiem mierci Jam. Przybyem tutaj, gdy koczy si ni ycia twego ma i chc uchwyci jego dusz w me sida i zabra j tam, gdzie mieszkam. Przybyem po ni osobicie, gdy nie wypada, aby ktokolwiek niszy ode mnie rang prowadzi do mego krlestwa twego prawego ma, ktry przewysza wszystkich zarwno swym piknem i charakterem. Po wypowiedzeniu tych sw Jama wyj z ciaa Satjawata niewielk istot nie wiksz od kciuka i dziki swej mocy uchwyci j w swe sida. Ciao Satjawata pozbawione duszy przestao oddycha, jego wietlisto zagasa, a ruch usta, przedstawiajc sob nieprzyjemny widok. I gdy Jama trzymajc Satjawata w swych sidach, ruszy w kierunku poudniowym, Sawitri uszlachetniona przez sw wasn ascez i przysigi, aonie podaa za nim krok w krok. Jama rzek: O oddana swemu mowi ono, wr do swej pustelni i zadbaj o przygotowania do pogrzebu. Nie masz wobec

Ksiga III

Opowie 36

339

swego zmarego ma adnych dugw, gdy uczynia wszystko, co byo w twej mocy. Sawitri odpowiedziaa: O Jama, bdc oddan swemu mowi on, musz zawsze i wszdzie za nim poda, gdy takie jest odwieczne Prawo rzdzce zachowaniem wiernej ony. Dziki mocy, ktr zdobyam swymi umartwieniami i wyraaniem szacunku dla starszych i dziki mej mioci do mego ma i twej asce nic nie powinno stan na mej drodze. Mdrcy, ktrzy potrafi dostrzec istot rzeczy, powiadaj, e ich prawdziwym przyjacielem jest ten, kto zastpuje siedem krokw jedym krokiem, a tym jedynym najwaniejszym krokiem jest praktykowanie wasnego Prawa. Sadhu twierdz, e Prawo jest tym, co najwaniejsze, gdy ci, ktrzy praktykuj Prawo i ascez i poznajc Prawo, obwieszczaj je wszem i wobec, s panami swej duszy. Idc ciek wasnego Prawa, zaaprobowan przez sadhu, kroczymy ciek, ktr oni dla nas wyznaczyli i nie potrzebujemy wykonywa innych krokw, skoro jak powiadaj sadhu wasne Prawo jest tym jedynym i najwaniejszym krokiem. Jama rzek: O oddana swemu mowi ono, twoje sowa sprawiaj mi przyjemno. Wypowiedz sw prob za wyjtkiem przywrcenia ycia twemu mowi, abym mg j speni. Sawitri rzeka: O Jama, mj te yje skromnie w lesie, gdy straci wzrok, lecz dziki swej ascezie sta si potny jak soce. Zwr mu to, co niezasuenie utraci. Jama rzek: O pikna, niech tak si stanie. Uczyni to, o co prosisz, lecz teraz wr ju do swej pustelni, gdy saniasz si na nogach ze zmczenia. Sawitri rzeka: O bogu mierci, dlaczego mwisz mi, e jestem zmczona i powinnam wrci, skoro idc za tob, czyni jedynie to, co nakazuje mi moje Prawo: jestem oddana memu mowi i nie opuszczam go nawet w godzinie jego mierci. Jama rzek: O pikna, twe sowa sprawiaj mi przyjemno i dlatego chc ci nagrodzi jeszcze jednym darem. Wypowiedz wic swe yczenie, za wyjtkiem proby o przywrcenie ycia twemu mowi, abym mg j speni. Sawitri rzeka: O Jama, skoro jeste ze mnie zadowolony przywr prosz mojemu teciowi jego krlestwo, ktre zostao mu niesusznie odebrane i uczy, aby nigdy nie zszed ze cieki Prawa. Jama rzeka: O pikna, niech tak si stanie. I teraz gdy speniem twe drugie yczenie, prosz ci zawr z drogi i wr do swej pustelni. Sawitri rzeka: O bogu mierci, ktry oceniasz wszystkie ywe istoty wedug ich posuszestwa zasadom, a nie wedug wasnego

340

Mikoajewska

Mahabharata

widzimisi. Wysuchaj sw, ktre mam ci do powiedzenia. Wedug sadhu Najwyszym Prawem jest obowizek obdarowywania innych i nie zagraania adnej ywej istocie wasnymi uczynkami, mow lub myl oraz bycie uprzejmym. Ludzie powinni zachowywa si uprzejmie tak dugo jak potrafi, a sam sadhu jest zdolny do okazania wspczucia nawet niegodziwcom. Jama rzek: O dobra kobieto, twe mdre sowa s dla mnie jak woda dla spragnionego i jestem z ciebie zadowolony. Wypowiedz wic sw trzeci prob, gdy za wyjtkiem powrotu twego ma do ycia, dam ci wszystko, czego zapragniesz. Sawitri rzeka: O potny bogu, jestem jedynym dzieckiem mego ojca, jego jedyn crk, cho pragn on mie wielu synw. Spraw wic, aby narodzia mu si setka synw, moich braci, ktrzy zapewni cigo naszej dynastii Jama rzek: O dobra kobieto, niech tak si stanie, ale teraz, gdy speniem twe trzecie yczenie, zawr z drogi. Sawitri rzeka: O Jama, miejsce, gdzie przebywa mj m nigdy nie jest dla mnie zbyt daleko. Pozwl mi dalej mu towarzyszy i w midzyczasie wysuchaj mojego hymnu i pochwa na swoj cze. O ty, ktry jeste synem boga soca Wiwaswata, to ciebie wszystkie ywe istoty prbuj zadowoli swym przestrzeganiem Prawa i samo-kontrol, gdy to ty jeste Krlem Prawa. W odnajdywaniu cieki wasnego Prawa nikt nie ufa nawet samemu sobie tak jak ufa sadhu i dlatego kady chce pokaza sadhu sw mio. Zaufanie wynika z yczliwej postawy do wszystkich ywych istot i dlatego ludzie szczeglnie ufaj yczliwemu wobec wszystkich sadhu. Jama rzek: O pikna, dawno nie syszaem rwnie piknych sw jak te, ktre wypowiadasz i dlatego pozwl, e za wyjtkiem ycia twego ma speni twoje czwarte yczenie. Wypowiedz je bez chwili wahania. Sawitri rzeka: O Jama, daj mi dar kontynuacji mej wasnej linii i pozwl, abym z mym mem Satjawatem miaa setk wspaniaych synw. Jama odpowiedzia: O moda kobieto, niech tak si stanie. Gwarantuj ci ten dar, lecz teraz wr do swej pustelni, zanim nie zajdziesz za daleko. Sawitri rzeka: O Jama, podajc za mym mem, ktrego niesiesz do swego krlestwa, krocz ciek wasnego Prawa, biorc przykad z sadhu, ktry nigdy nie schodzi ze cieki Prawa, nie dry ze strachu i nie popada w rozpacz. Spotkanie dwch sadhu zawsze przynosi owoc, gdy obaj nie zagraaj sobie nawzajem. Sadhu sw uczciwoci wskazuje drog socu, sw pokut podtrzymuje ziemi. Jest niezniszczalny, wyznaczajc kierunek temu, co byo, co jest i co

Ksiga III

Opowie 36

341

bdzie. Wiedzc, e zachowanie szlachetnych jest tym, co jest wieczne, dziaa zawsze szlachetnie, nie oczekujc nic w zamian. Midzy sadhu adna przysuga nie pozostaje bezowocna, aden zysk czy honor nie redukuje si do zera. To oni s stranikami i opiekunami Prawa. Jama rzek: O kobieto-shadu, wybierz dla siebie dar bez adnych ogranicze, gdy twa mowa jest pikna, rozumiejca Prawo i sprawiajca mi ogromn przyjemno. Sawitri rzeka: O bogu mierci, tym razem oferujesz mi dar odmienny, gdy nie stawiasz ogranicze. Prosz ci wic o zwrcenie ycia memu mowi, gdy bez niego jestem martwa. Bez niego nie pragn ani ekstazy, ani nieba, ani bogactwa, gdy bez niego nie ma dla mnie ycia. Cho obiecae da mi z moim mem setk synw, zatrzymujesz go dla siebie. Zwr mu jego ycie, aby mogo wypeni si twe sowo. Jama rzek: O dobra kobieto, niech tak si stanie. I po wypowiedzeniu tych sw rozluni swe sida. Rzek: O oddana swemu mowi ono, ktra przynosisz szczcie caej swej rodzinie, popatrz uwolniem z mych side twego ma. Zabierz go wic ze sob z powrotem do domu. Twj m jest zdrowy i zdolny do realizowania swych celw i dziki swej prawoci zyska saw w caym wiecie. Bdziecie y razem czterysta lat i bdziesz z nim miaa setk synw, ktrzy bd potnymi krlami i magnatami i ktrzy dadz ci licznych wnukw. Take twj ojciec bdzie mia setk synw z twoj matk, twych potnych braci, ktrzy od imienia twej matki bd nazywani Malawami i ktrzy sami bd mieli wielu synw i wnukw. Po wypowiedzeniu tych sw bg mierci Jama znikn, udajc si z powrotem do swego wiata. 7. O tym, jak Sawitri prowadzi swego przywrconego do ycia ma z powrotem do pustelni i odkrywa, e speniy si jej uszczliwiajce jej rodzin yczenia, na co zasuya swym oddaniem i prawoci Sawitri trzymajc w doniach dusz swego ma, ktr odda jej bg mierci Jama, wrcia tam, gdzie pozostao jego ciao. Podesza do niego, uklka przy nim, pooya jego gow na swych kolanach i zwrcia mu jego dusz. Gdy Satjawat odzyska wiadomo, spojrza na ni mionie i widzc, e zapada ju zmrok, rzek: O najdrosza, dlaczego nie obudzia mnie wczeniej, pozwalajc mi spa tak dugo? I powiedz mi, kim bya ta ciemna osoba, ktra prbowaa unie mnie w nieznane mi miejsce? Sawitri rzeka: O mu, to prawda, e dugo spae z gow na mych kolanach. Podczas twego snu odwiedzi ci bg mierci Jama,

342

Mikoajewska

Mahabharata

ale odszed do swego wiata bez ciebie, pozostawiajc ci zdrowym i wypocztym. Powsta wic, gdy nadchodzi noc i musimy wrci do naszej pustelni. I Satjawat czujc si zdrowy i wypoczty, wyprostowa si i powsta z ziemi. Rozgldajc si po lesie we wszystkich kierunkach rzek: O kobieto o wskiej talii, pamitam, e razem z tob udaem w gb dungli, aby nazbiera lenych owocw i e rbic drzewo, majce suy podtrzymaniu ognia ofiarnego, poczuem straszny bl gowy i nie bdc zdolny do utrzymania si na nogach, pooyem si na ziemi, kadc gow na twych kolanach. I gdy zasnem, straciem wiadomo i w otaczajcych mnie ciemnociach dostrzegem jedynie pewn majestatyczn osob. Czy by to jedynie sen, czy te wydarzyo si to naprawd? Sawitri rzeka: O mu, jutro opowiem ci o tym, co si tutaj wydarzyo, gdy teraz musimy si spieszy. Zblia si noc i bdc dobrym synem dla swych rodzicw, musisz wrci do domu przed zapadniciem nocy, aby ukoi ich niepokj. Czy nie syszysz gosw okrutnych owcw i wdrowcw nocy? Dochodzce z poudnia wycie szakali przyprawia mnie o drenie. Satjawat rzek: O ukochana, straszliwe s dwiki nocy. Co gorsze, nie wiem, czy w ciemnociach uda nam si odnale powrotn drog do naszej pustelni. Sawitri rzeka: O mu, widz std arzce si jeszcze suche drewno. Jeeli czujesz si zbyt saby i niezdolny do nocnej wdrwki, sprbuj roznieci ogie i odpoczywajc przy ogniu, poczekamy a nastanie ranek. Satjawat, ktry by dobrym i oddanym swym rodzicom synem, rzek z trudem powstrzymujc zy: O pikna, mj bl gowy znikn i czuj si zdrw. Chciabym jak najszybciej dotrze do mych rodzicw, gdy oni zawsze si o mnie niepokoj, gdy jestem poza domem. Dotychczas zawsze wracaem zgodnie z obietnic i wyobraam sobie jak moja nieobecno musi ich niepokoi. Darz mnie tak wielk mioci i nie raz mwili, e beze mnie zgin, gdy na mnie opiera si ich nadzieja kontynuowania naszej dynastii i oddawania czci naszym przodkom. Mniej dbam o samego siebie ni o mego ojca i matk i musz czyni to, co ich zadawala, gdy po to yj. Sawitri rzeka: O mu, otrzyj swe zy, gdy dziki ascezie, ktrej si poddaam i dziki mej ofierze zapadajca noc nie powinna by grona ani dla ciebie, ani dla twych rodzicw. Sawitri zdecydowana, aby ruszy w drog powrotn mimo zapadajcej nocy, powstaa z ziemi, pomoga wsta swemu mowi i uchwycia w do siekier, ktr on poprzednio nis, aby przy jej pomocy go broni. Otoczywszy jego tali lew rk i zarzuciwszy

Ksiga III

Opowie 36

343

sobie jego praw rk na swe lewe rami, zanurzya si w nocn ciemno. Satjawat rzek: O pikna, zdaj si na mnie, gdy rozpoznaj drog, ktr owietla blask ksiyca. Jest to ta sama droga, ktr szlimy dzi rano w gb lasu, zbierajc owoce. Dokadnie w tym samym czasie, gdy Sawitri i Satjawat wdrowali noc w kierunku swojej pustelni motywowani chci ugaszeniu niepokoju ich rodzicw, ojciec Satjawata, krl Djumatsena, odzyska wzrok. Poniewa zapadaa coraz gbsza noc, zacz wraz ze sw on coraz bardziej niepokoi si o swego syna i synow i szuka ich w rnych miejscach. Kady najmniejszy dwik wzbudza w nich nadziej i traktujc go jako znak ich powrotu, biegli w jego kierunku troch jak szalecy z ciaem i stopami poranionym od cierni i trawy kua. Zamieszkujcy pustelni bramini prbujc ich uspokoi, sprowadzili ich z powrotem do pustelni, gdzie zaczli opowiada im staroytne opowieci o czynach wielkich krlw. Oni z kolei zaczli wspomina rne wydarzenia z dziecistwa ich syna, przerywajc je lamentem i okrzykami: O nasz wspaniay synu i wspaniaa synowo, gdzie si podziewacie? Bramini uspokajali ich, dowodzc, e dziki mocy swych wasnych umartwie wiedz, e ich syn pozostaje przy yciu, gdy jest chroniony przez ascez i samokontrol swej oddanej mu ony obdarzonej wszelkimi dobrymi znakami i e on sam jest obdarzony znakami wrcymi dobry los. I wkrtce ku zadowoleniu wszystkich dostrzeono Sawitri i jej ma powracajcych do pustelni. Bramini rozpalili ogie i gdy wszyscy zasiedli wok ognia, zaciekawiony krl zapyta swego syna, dlaczego razem ze sw on wrci do pustelni tak pn noc, cho wiedzia, e bd si niepokoi ich nieobecnoci. I Satjawat opowiedzia im jak rbic drewno, dosta silnego blu gowy i zapad w sen i jak po obudzeniu si ruszy pospiesznie wraz ze sw on z powrotem mimo zapadajcego mroku, aby uciszy ich niepokj. Bramin Gautama rzek wwczas, zwracajc si do Sawitri: O pikna, twj te odzyska nagle swj wzrok. Wytumacz nam, czemu zawdzicza on swe szczcie. Powiedz nam ca prawd. Masz moc rwn samej bogini Sawitri i z ca pewnoci wiesz o tej sprawie wszystko. Sawitri rzeka: O braminie, swego czasu prorok Narada przewidzia dzie i godzin mierci mego ma. I by to dokadnie dzisiejszy dzie i dlatego cay dzie nie opuszczaam go na krok. Gdy mj m zapad w sen-omdlenie, po jego dusz przyszed sam bg mierci Jama. Nie chcc zej z wyznaczonej dla mnie cieki Prawa, wychwalaam boga mierci moj szczer i uczciw mow i

344

Mikoajewska

Mahabharata

otrzymaam od niego w zamian pi darw. Obieca mi przywrci wzrok i krlestwo mojemu teciowi, obdarowa zarwno mego ojca jak i mnie sam setk synw, a mojemu mowi zagwarantowa ycie trwajce czterysta lat. Od dawna poddawaam si ascezie i praktykowaam dotrzymywanie przysig, mylc o tym, aby zapobiec mierci mego ma i dzi mj przeszy smutek i cierpienie przyniosy mi wielkie szczcie. Zebrani przy ognisku prorocy zawoali jednym gosem: O dobra i szlachetna kobieto bogosawiona przez samo Prawo, niech ci bdzie chwaa. Gdy noc mina i wzeszo soce, asceci zgromadzili si ponownie i wykonujc poranne ryty nie zaprzestawali wychwalania Sawitri. Tego samego ranka do krla Djumatseny przybyli wysacy z jego krlestwa, informujc go, e samowadny krl, ktry odebra mu krlestwo, zosta zabity przez swych wasnych ministrw i e lud chce powrotu starego krla, choby nawet by niewidomy. I gdy dostrzegli, e stary krl odzyska wzrok i cieszy si dobrym zdrowiem, podli przed nim plackiem na ziemi. Djumatsena poegna wic tych, co towarzyszyli mu w czasie jego ascetycznego ycia w lesie i na prob swego ludu uda si wraz ze sw on, synem i synow do stolicy swego kraju. Bramini namacili go krlewskim namaszczeniem, a jego syna Satjawata namacili na nastpc tronu. I po upywie okrelonego czasu Sawitri urodzia mu setk synw, podczas gdy jej matka urodzia jej ojcu setk jej potnych braci. 8. Markandeja koczy swe opowiadanie wychwalaniem praworzdnoci Draupadi, ktra bdc oddan im on dobrze wry Pandawom Mdrzec Markandeja zakoczy swe opowiadanie mwic: O Judhiszthira, opowiedziaem ci o potdze oddanej swemu mowi ony. Sawitri dziki swemu oddaniu uratowaa sam siebie, sw matk i ojca, swego tecia i teciow i ca dynasti swego ma. Podobnie oddana wam i wychwalana przez mdrcw za swj nienaganny charakter Draupadi dobrze wam wry i uratuje was wszystkich tak jak to ju raz uczynia, gdy dziki oszustwu zostalicie pokonani w grze w koci. I tymi sowy mdrzec Markandeja uciszy bl Judhiszthiry, ktry nie mg przesta bole nad cierpieniem i trudami, ktrych dowiadcza ich niewinna ona Draupadi.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(42.b) Svitri, 277-283.

Ksiga III

Opowie 37

345

Opowie 37 O prawoci Karny i jego ofierze

1. Indra mylc o majcej wkrtce nastpi apokaliptycznej bitwie, planuje osabi rywala Arduny Karn, proszc go o oddanie mu chronicych jego ycie zotych kolczykw; 2. Bg soca prbuje namwi swego syna Karn, ktry nie zna tajemnicy swego pochodzenia, aby nie oddawa Indrze swych kolczykw, lecz Karna odmawia, nie chcc zama swej przysigi; 3. O tajemnicy pochodzenia zotych kolczykw i zotej zbroi, z ktrymi narodzi si Karna; 4. Karna dotrzymuje swej przysigi i oddaje Indrze sw zbroj i kolczyki, skadajc mu w ten sposb w ofierze wasne ycie.

Karna rzek do boga soca Surji: O wadco krw o przeszywajcych na wskro promieniach, pozwl mi na dotrzymanie mej przysigi, ktra zobowizuje mnie do oddania mego ycia Indrze, jeeli mnie o nie poprosi, przybrawszy form ebraka-bramina. (Mahbharta, 3(43) The Robbing of the Earrings, 286.5-10)

1. Indra mylc o majcej wkrtce nastpi apokaliptycznej bitwie, planuje osabi rywala Arduny Karn, proszc go o oddanie mu chronicych jego ycie zotych kolczykw Koczy si ju dwunasty rok wygnania Pandaww, ktry spdzili yjc skromnie w lesie i zblia si rok trzynasty, ostatni i najtrudniejszy, ktry powinni spdzi ukrywajc si skutecznie midzy ludmi, gdy zgodnie z umow w wypadku odkrycia ich kryjwki przez Durjodhan i jego szpiegw, bd musieli uda si ponownie na trzynacie lat wygnania. Ukrycie si wrd ludzi przed szpiegami Durjodhany wydawao si Pandawom niemoliwe do wykonania i coraz czciej rozmylali o tym, e prdzej czy pniej nie bd mogli unikn apokaliptycznej bitwy z Durjodhan, ktra wyniszczy doszcztnie ca ich rodzin jak i spolaryzowane przez ich konflikt wszystkie ywe istoty. O tej nieuchronnej bitwie rozmyla rwnie krl bogw Indra, ktry obdarowa swego syna Ardun bosk broni, czynic z niego wojownika w obronie bogw. Od umiejtnoci Arduny zaleay losy bitwy. Dysponujc bosk broni, Arduna by zdolny do pokonania wszystkich, ktrzy stan po stronie Kauraww za wyjtkiem Karny, ktry narodzi w zotej zbroi i kolczykach bdcych darem od boga soca Surji i ktre chroniy jego ycia, czynic go niezwycionym nawet dla Arduny. Indra obieca

346

Mikoajewska

Mahabharata

jednak Judhiszthirze, e pokona t przeszkod. Usysza bowiem o tym, e Karna przysig, i w porannych godzinach swych modw do wschodzcego soca odda kademu wszystko, o co zostanie poproszony i postanowi przybra form bramina i poprosi Karn o ofiarowanie mu swych kolczykw i zbroi i w ten sposb przechyli szal przyszego zwycistwa na stron Pandaww. 2. Bg soca prbuje namwi swego syna Karn, ktry nie zna tajemnicy swego pochodzenia, aby nie oddawa Indrze swych kolczykw, lecz Karna odmawia, nie chcc zama swej przysigi Gdy bg soca Surja dowiedzia si, e Indra zamierza prosi Karn o obdarowanie go zot zbroj i kolczykami i w ten sposb umoliwi Ardunie zabicie go podczas bitwy, postanowi temu przeciwdziaa. Peen wspczucia i mioci do swego syna, ktry by niewiadomy swojego wasnego boskiego pochodzenia, ukaza mu si w formie bramina podczas snu tu przed obudzeniem, gdy spa on spokojnie pewny siebie, odwany i szczery na bogato zdobionym ou pod kosztownym przykryciem. Surja rzek: O szlachetny wojowniku, wysuchaj mnie, gdy mam na uwadze wycznie twe dobro i przemawiam do ciebie jak przyjaciel. Wkrtce pojawi si przed tob sam Indra, przybrawszy form witego sadhu, aby pozbawi ci twej zbroi i kolczykw i w ten sposb pomc Pandawom. Podstpnie wykorzysta twj znany caemu wiatu zwyczaj, e poproszony przez sadhu oddasz wszystko, co posiadasz, nie chcc niczego w zamian. Nie wolno ci ulec jego probie i odda mu tego, co ci chroni. Zaoferuj mu wszystkie inne bogactwa, ale odmw oddania mu swych kolczykw, gdy wraz z nimi zniknie to, co chroni twe ycie i znajdziesz si w zasigu mierci. Dopki je posiadasz, dopty nie moesz polec podczas bitwy, gdy te zdobice twe uszy klejnoty powstay z eliksiru niemiertelnoci. Chro ich, jeeli chcesz y! Karna zapyta: O panie, powiedz mi, kim jeste i dlaczego przemawiasz do mnie w ten sposb? Surja odpowiedzia: O Karna, jestem Socem o tysicu promieni. Uczy jak ci radz, gdy przemawiam do ciebie z mioci. Karna odpowiedzia: O wadco krw, miej nade mn lito i nie namawiaj mnie dla zamania mej wasnej przysigi, zgodnie z ktr bez wahania oddam braminom moje ycie. Jeeli Indra przybierze form bramina i przyjdzie do mnie z prob o oddanie mu mych kolczykw i zbroi, chcc odda przysug Pandawom,

Ksiga III

Opowie 37

347

uczyni to, czego ode mnie da, gdy inaczej strac swe dobre imi. Ludzie mojego pokroju nie hab si po to, aby ratowa swe ycie, lecz wybieraj bohatersk mier, ktr wychwala cay wiat. Bez chwili wahania oddam Indrze me kolczyki, jeeli mnie o nie poprosi, gdy moja ofiara zhabi Indr, przynoszc mi na ziemi chwa, ktr ceni sobie wyej ni ycie mego ciaa. To chwaa daje czowiekowi na ziemi ycie, bdc jak matka, podczas gdy haba pozbawia go ycia nawet wwczas, gdy yje w nim jeszcze jego dusza. Sam Zapadniajcy wiat nuci w swej pieni, e chwaa jest samym yciem czowieka, mwic: Po mierci po czowieku pozostaje chwaa, bdc najwyszym dobrem, ktre posiada. Chwaa zarobiona uczciwie za ycia daje ycie. Oferujc braminom ycie, rezygnuj z tego, co skoczone i zdobywam to, co wieczne. Oddajc je Indrze za cen mej chway, id najwysz dostpn wojownikowi ciek. Bg soca rzek: O Karna, powstrzymaj si od dziaa niezgodnych z wasnym interesem i z interesem caej twojej rodziny. Wszystkie oddychajce istoty pragn zdoby chwa bez ryzykowania ycia. ywe istoty rodz si na ziemi po to, aby realizowa ycie poprzez bycie ojcem, matk, synem, czy te poprzez pozostawanie w jakim innym zwizku ze wiatem. Dobra jest wic jedynie chwaa tego, kto yje, gdy martwa osoba, ktrej ciao obrcio si w popi nie czerpie adnego zysku ze swej chway. Chwaa nie pasuje do martwego czowieka, bdc jak girlanda zdobica trupa. Surja kontynuowa: O Karna, przemawiam do ciebie, bo jeste moim wielbicielem i wyznawc, a ja ochraniam ycie moich wyznawcw. Zrb jak ci mwi z mioci do mnie. Dowiedz si ponadto, e w tobie samym narodzi si aspekt boski, stawiajc ci wyej od innych ywych istot, ktrego tajemnicy nie mog ci jednak na razie zdradzi, gdy musi on do czasu pozosta tajemnic. Nie oddawaj swych zotych kolczykw Indrze, gdy pojawi si przed tob, przybierajc form bramiskiego ebraka. Prbuj zmieni jego zamiar przy pomocy piknej mowy bogatej w argumenty, gdy dopki masz te kolczyki, jeste dla swego rywala Arduny nie do pokonania nawet wwczas, gdyby uy pioruna Indry jako swej strzay. Jeeli chcesz pokona Ardun, nie oddawaj Indrze swych zotych kolczykw! Karna odpowiedzia: O wadco krw o przeszywajcych na wskro promieniach, jak dobrze wiesz, jestem ci oddany bardziej ni innym bogom i kocham ci bardziej ni samego siebie, mych przyjaci i m rodzin. Wiem, e na m mio odpowiadasz

348

Mikoajewska

Mahabharata

mioci i e przemawiasz do mnie w imi mego wasnego dobra. Bagam ci jednak o wybaczenie, gdy nie potrafi zmieni mego zdania. Bardziej si obawiam zadania kamu wasnym sowom ni mierci i bez chwili wahania obdaruj bramina, a tym bardziej sadhu moim wasnym yciem. Jeli za chodzi o Ardun, to potrafi go pokona nawet bez bronicych mnie przed mierci kolczykw, gdy w mym posiadaniu jest potna bro, ktr otrzymaem od bramina Parauramy i bramina Drony. Pozwl mi wic na dotrzymanie mej przysigi, ktra zobowizuje mnie do oddania mego ycia Indrze, jeeli mnie o nie poprosi, przybierajc form ebraka-bramina. Bg soca rzek: O Karna, skoro chcesz pozosta wierny swej przysidze i odda Indrze chronice twe ycie kolczyki, sprbuj przynajmniej zapewni sobie zwycistwo nad Ardun, proszc Indr o to, aby da ci w zamian swj oszczep, ktry niezawodnie zabija wroga i sam powraca do wyrzucajcej go doni. Po wypowiedzeniu tych sw bg soca znikn, podczas gdy Karna si obudzi. Rankiem po zakoczeniu swej codziennej modlitwy do boga soca Karna opowiedzia mu o tym, e widzia go we nie w formie bramina i e wysucha ostrzeenia o zamiarach Indry. Bg soca rzek: O Karna, to o czym syszae we nie, wkrtce si stanie. I od tego momentu Karna wiadomy tego, co ma si zdarzy, czeka na przybycie Indry gotowy, aby odda mu sw zbroj i kolczyki, z ktrymi si narodzi, jeeli go o nie poprosi. 3. O tajemnicy pochodzenia zotych kolczykw i zotej zbroi, z ktrymi si narodzi si Karna Karna, wielki przyjaciel Durjodhany, zacity rywal Arduny i wrg Pandaww nie zna tajemnicy swego pochodzenia i nie wiedzia, e faktycznie jest najstarszym bratem piciu Pandaww, pierworodnym, panieskim synem Kunti, ktrego otrzymaa ona od boga soca Surji i ktrego swego czasu wysaa wraz z prdem rzeki, liczc na szczliwy los. Zarwno on sam jak i Pandawowie uwaali go za syna krlewskiego wonicy o imieniu Adhiratha i jego ony Radhy, ktrzy znaleli niemowl pynce z prdem rzeki i sami bezdzietni wychowali je jak wasnego syna. Kunti bya crk szefa rodu Jadaww o imieniu ura, ktry odda j na wychowanie do paacu swego bezdzietnego kuzyna krla Kuntibhody, gdzie opiekowaa si bogami i gomi.

Ksiga III

Opowie 37

349

Pewnego dnia przyby tam przeraliwy bramin Durwasas. By to bramin przystojny, przybrany w blask swego splendoru, o skrze w kolorze miodu i sowach sodkich jak mid, ozdobiony sw ascez i studiowaniem Wed. Bramin ten rzek do krla Kuntibhody: O krlu, bd dla mnie hojny, przyszedem bowiem do ciebie jak ebrak, aby prosi ci o posiek. Pozwl mi take zamieszka w twym paacu, lecz obiecaj mi, e nikt nie bdzie mnie lekceway podczas mego snu i odpoczynku i e pozwolisz mi robi, co zechc. Krl Kuntibhoda rzek: O braminie, niech tak si stanie, dam ci do towarzystwa moj skromn i woln od niesusznej dumy crk o krysztaowym charakterze i zachowaniu. Ona bdzie ci suy. Krl Kuntibhoda przywoa przed swe oblicze Kunti, ktr traktowa jak wasn crk i rzek: O crko, obiecaam pewnemu braminowi, ktry chce zamieszka w mym paacu, e oddam mu ciebie do towarzystwa, gdy tylko ty potrafisz go zadowoli. Nie zadawaj kamu mym sowom i uczy wszystko, o co ci on poprosi, gdy bramini przewyszaj wszystkich sw wspaniaoci i ascez. To dziki ich modlitwie soce poykane przez asur Watapiego wdruje po niebie, a sam Watapi ginie od uderzenia bera Brahmy. Wiem, e bez trudu uniesiesz ciar, ktry wkadam na twe barki i bdc pena skromnoci zadowolisz bramina, gdy od najmodszych lat bya zawsze bardzo oddana braminom, starszynie, krewnym i wszystkim innym, cznie ze mn, zwracajc si do wszystkich we waciwy sposb i nie pogardzajc nikim. W caym moim paacu nie ma takiej osoby, ktrej nie przyniosaby zadowolenia. Ze sw urod bez skazy zachowujesz si waciwie nawet wobec sucych. Majc te wszystkie zalety, poradzisz sobie bez trudu z braminem, ktry z atwoci wpada w gniew. Krl Kuntibhoda kontynuowa: O Kunti, otrzymaam ci w duchu mioci jako dar od twego ojca ury, przywdcy rodu Wrisznich. I od tamtego czasu ty, siostra Wasudewy, ojca Kryszny, zajmujesz pierwsze miejsce wrd mych crek. Rodzc si w jednej rodzinie i wychowujc w innej wpada z jednej szczliwoci w drug. Do ciebie naley krlewskie pochodzenie i nieskazitelna pikno, ktre chroni ci przed upadkiem bdcym udziaem nisko urodzonych kobiet. Wyzbd si dumy, obudy i prnoci i sprbuj zadowoli sw sub zdolnego do speniania wszystkich ycze bramina, gdy w ten sposb zapewniasz sobie szczliw przyszo i nie zapominaj, e rozgniewany bramin potrafi spali swym gniewem cae moje krlestwo!

350

Mikoajewska

Mahabharata

Kunti rzeka: O ojcze, bd suy temu braminowi ze skromnoci, unikajc wszelkiego faszu. Oddawanie honorw braminom ley bowiem w mej naturze, a sprawianie tobie przyjemnoci wprawia mnie w najwysz ekstaz. Nie rozgniewam bramina, bdc mu posuszna bez wzgldu na to, czy przywoa mnie do siebie w dzie, czy w rodku nocy i w ten sposb przynios korzy zarwno sobie jak i caemu krlestwu. pij wic spokojnie, gdy uczyni wszystko, co go zadowoli, a tobie przyniesie korzy. Bd mu suy wyposaona w samokontrol. Krl Kuntibhoda rzek: O crko, dziaaj z rozwag, majc na uwadze moje dobro jak i dobro naszej dynastii i swoje wasne. I krl peen mioci dla swej modej crki zaprowadzi j przed oblicze bramina i rzek: O braminie, przyjmij m crk, ktra wzrastaa w dobrobycie, za sw suc. Nie yw do niej urazy, jeeli uczyni co, co ci niezadowoli, gdy jest jeszcze dzieckiem, a boscy bramini powinni hamowa swj gniew wywoany przez dzieci, starcw i ascetw, nawet jeeli sobie na taki gniew zasuyli, wiczc si w swej zdolnoci do wybaczania. Zaakceptuj jej pokor i gotowo do dawania. Bramin odpowiedzia: O krlu, niech tak si stanie. Krl kaza przygotowa dla bramina sanktuarium biae jak promienie ksiyca, w ktrym pon ogie ofiary, gdzie czekao na niego wygodne miejsce do spania i najwykwintniejsze jedzenie, podczas gdy Kunti skupiona wycznie na swym zadaniu wyrzeka si swej dumy i dbajc cile o sw rytualn czysto, suya mu jak bogu. Cho wraca do domu o rnych porach i czsto przemawia do niej nieprzyjemnie, zawsze czekaa na niego z jadem bez wzgldu na to, jak trudno byo je o pewnych porach dnia zdoby, troszczc si o to, aby nigdy mu niczego nie brakowao. Kadego ranka ojciec Kunti pyta j, czy bramin jest zadowolony z jej suby, charakteru i zachowania i gdy ona odpowiadaa mu, e tak jest w istocie, krl Kuntibhoda pogra si w ekstatycznej radoci. Wkrtce min rok, podczas ktrego Kunti suya braminowi z wielk pokor i starannoci, wystrzegajc si najmniejszego znaku lekcewaenia i bramin szczerze j polubi. W radosnym nastroju rzek: O pikna, jestem z ciebie w peni zadowolony. Wypowiedz sw prob, gdy za tw sub chc da ci w darze co, co czowiekowi bardzo trudno zdoby i dziki czemu bdziesz moga przewyszy sw chwa wszystkie kobiety.

Ksiga III

Opowie 37

351

Kunti odpowiedziaa: O wielki mdrcu, nie potrzebuj adnego daru, gdy zdobyam ju wszystko, czego pragn, skoro ty i mj ojciec jestecie ze mnie zadowoleni. Bramin rzek: O pikna, nie odrzucaj mego daru i przyjmij magiczn mantr, ktr chc ci zaoferowa, dziki ktrej na twe danie stawi si przed tob dobrowolnie lub pod przymusem dowolny bg, ktrego zawezwiesz i bdzie ci suy. Kunti przyja dar bramina, gdy wiedziaa, e aby unikn jego gniewu i kltwy, nie powinna po raz drugi odrzuca jego daru. Bramin przekaza wic jej potn mantr, po czym uda si do jej ojca i rzek: O krlu, dziki usugom twej crki, ktra bya mi we wszystkim posuszna i oddawaa mi nalene honory, czas, ktry spdziem w twym domu by wypeniony radoci. Lecz teraz dobieg on koca, pozwl mi wic, e si poegnam. I po wypowiedzeniu tych sw wypeniony duchow si bramin natychmiast znikn, zadziwiajc tym krla, ktry natychmiast uda si do swej crki, aby obdarzy j komplementami i gorcymi wyrazami swej gbokiej ojcowskiej mioci. W miar upywu czasu Kunti coraz czciej mylaa z ciekawoci o mocy mantry, ktr otrzymaa od bramina i gdy dostrzega, e dojrzaa ju do zamcia, poczua wstyd, e cigle jest niezamna i postanowia sprawdzi moc bramiskiej mantry. Patrzc na poranne soce o tysicu promieni nie moga nasyci si jego piknem, szczeglnie, e zdobywszy zdolno do boskiej wizji, dostrzega w socu jego boski aspekt w formie piknego mczyzny ubranego w zot zbroj i zote kolczyki. Bdc pod wraeniem jego urody oczycia si rytualnie i wypowiedziaa sw mantr, przywoujc obecno wietlistego boga. I ku jej przeraeniu prawie natychmiast stan przed ni rozemiany soneczny bg, ktry dziki swym czarom podwoi si i stan przed ni nie opuszczajc nieba. Pikny, o cerze w kolorze miodu i silnych ramionach rozarza otaczajc go przestrze jak ogie i rzek do Kunti pieszczotliwym i sodkim gosem: O dobra kobieto, dziki twej mantrze jestem w twej mocy. Powiedz mi wic, czego sobie yczysz, abym mg speni twe yczenie. Przeraona realnoci swego czynu Kunti rzeka: O promienisty bogu, wr prosz szybko tam, skd przyszede, gdy zawezwaam si z czystej ciekawoci. Bg soca odpowiedzia: O pikna, czy nie wstyd ci wzywa imienia boga na daremno? Znam twoje ukryte intencje, do ktrych nie chcesz si sama przed sob przyzna i wiem, e chcesz uzyska ode mnie syna, ktremu nikt nie dorwnywaby dzielnoci i ktry nosiby podobnie jak ja zot zbroj i zote

352

Mikoajewska

Mahabharata

kolczyki. Po si wic ze mn do oa, abym mg speni twe yczenie i da ci syna, o ktrym marzysz. Czy te wolisz, abym posucha twego rozkazu i z gniewem wrci tam, skd przybyem, rzucajc kltw na ciebie, na bramina, ktry obdarowa ci potn mantr, nie znajc wystarczajco dobrze twego charakteru i na twego niewiadomego twej winy ojca? Chcesz, aby spali was wszystkich ywym ogniem mojego gniewu za to, e czynisz ze mnie pomiewisko? Popatrz w kierunku nieba, gdy dziki swej boskiej wizji, ktr ci obdarzyem, bdziesz moga zobaczy tumy bogw z Indr na czele jak si umiechaj, patrzc na to jak wyprowadzia mnie w pole? Kunti dostrzegajc tych wszystkich bogw, rzeka niemiao, caa drc z lku: O wadco krw, jestem jeszcze dzieckiem i wezwaam ci do siebie bezmylnie, chcc pozna potg boskiej mantry. Wybacz mi wic i wr do swego wasnego wiata. Miej nade mn lito i nie zalewaj mnie swym uwodliwym czarem, ktry zagraa memu dziewictwu i skania mnie do zejcia ze cieki mojego Prawa. Chwaa naley si kobiecie, ktra strzee swego wasnego ciaa, gdy naley ono do jej ojca, matki i starszyzny i tylko oni mog je odda jej przyszemu mowi. Jej sowa nie zdoay jednak skoni boga soca do odejcia i Kunti popada w panik. Intensywnie rozmylajc nad tym jak ochroni swego ojca i zadowolonego z niej bramina przed skutkami kltwy rozgniewanego boga, zrozumiaa, e nie mona okpi ani mocy zapalczywoci, ani mocy ascezy, nawet gdy s gboko ukryte i gdy si jest wycznie dzieckiem i e trzeba ponie ich konsekwencje. Prbujc si nimi bezmylnie bawi znalaza si potrzasku. Rzeka do boga soca gboko zawstydzonym gosem: O zapalczywy bogu, pooenie si z tob do oa z mej wasnej woli jest wbrew zasadom tego wiata i czynic tak, zniszcz dobre imi mojej rodzinny znane ze swej prawoci w caym wiecie. Skoro jednak uwaasz, e w sytuacji, w ktrej si znalazam powinnam ofiarowa tobie moje ciao, ktre naley do mych krewnych, bd ci posuszna, lecz pozwl mi pozosta czyst i w ten sposb nie zniszczy ycia mojej rodziny, gdy przecie ycie, obowizek, rozgos i sawa ucielenionej ywej istoty jest darem od ciebie. Bg soca rzek: O sodko umiechajca si moda dziewico, uczyni jak mi kaesz. Nikt z twej rodziny nie jest ci rwny potg, gdy moda dziewica przed zampjciem jest wolna od wszystkiego, gdy jest wcieleniem samej wielkiej bogini Umy i nazywaj j kanja, czyli kobiet o oczarowujcej piknoci, yjc budzcym si w niej pragnieniem. Zwracajc swe pragnienie ku

Ksiga III

Opowie 37

353

mnie, ktry jest dawc ycia i trwoliwie mnie uwodzc, nie popenia adnego grzechu, gdy ja, ktry mam na uwadze dobro caego wiata, nie mog nikogo namawia do zejcia ze cieki Prawa. Wiedz, e wszystkie kobiety i mczyni nie s ze swej natury niczym skrpowani i wszystko, co ich krpuje jest skrzywieniem. Zapewniam ci, e kadc si ze mn do oa, pozostaniesz dziewic i urodzisz syna o potnych ramionach i wielkiej sawie. Kunti rzeka: O bogu rozpraszajcy ciemnoci, daj mi za syna wielkiego bohatera, ktry urodzi si w podobnej do twojej zotej zbroi i kolczykach, z twoj dzielnoci, krewkoci, galanteri i urod. Bg soca rzek: O dobra kobieto, niech tak si stanie. Twj syn urodzi si w chronicej jego ycia zotej zbroi i kolczykach zrobionych z eliksiru niemiertelnoci, ktre kiedy otrzymaem od mej matki Aditi. Kunti rzeka: O zapalczywy bogu i wadco krw, poczmy si wic w ou w najwikszej ekstazie. Bg soca rzek: O pikna, niech tak si stanie i wstpi w ni w swej jogicznej osobie, dotykajc j a po okolice ppka. I gdy moc soca nieomal pozbawia j zmysw, pada na oe jak odrtwiaa. Bg soca rzek: O kobieto o uroczych poladkach, urodzisz syna, ktry bdzie pierwszym wrd tych, ktrzy nasz bro i pozostaniesz dziewic. Kunti odpowiedziaa lkliwym gosem: O Soce, niech tak si stanie. Wkrtce Kunti poczua, e nosi pod sercem sonecznego syna. Nie chcc naraa na szwank imienia swej rodziny, ukrya sw nielubn ci przed wszystkimi za wyjtkiem swej niani. Po upywie waciwego czasu urodzia syna piknego jak niemiertelni ubranego w zot zbroj i kolczyki, podobnego do swego ojca jak dwie krople wody. Korzystajc z pomocy swej niani, woya nowonarodzone dziecko do koszyczka, ktry starannie zabezpieczya przed utoniciem i zalewajc si zami, pucia go wolno z nurtem rzeki Awa. Dugo opakiwaa rozdzielenie si ze swym pierworodnym synem, gdy cho wiedziaa, e posiadanie nielubnego dziecka jest zakazane w wiecie, w ktrym ya, gorco je pokochaa. Gorzko paczc, wypowiadaa sowa bogosawiestwa: O mj maleki synu, niech ci los chroni przed atakiem ywych istot, ktre zamieszkuj ziemi, powietrze, wod i niebo. Niech dobry los ci sprzyja i nie stawia na twej drodze istot zoliwych. Niech chroni ci bogowie wd i powietrza i niech zawsze ochrania ci twj jasno wieccy ojciec, ktry da mi ciebie wyrokiem

354

Mikoajewska

Mahabharata

przeznaczenia. Niech ci chroni wszyscy bogowie i niebianie zarwno w szczciu, jak i w biedzie. I niech mam dar rozpoznania ci dziki twej zotej zbroi bez wzgldu na to, gdzie bdziesz przebywa. Jake szczliwy jest twj ojciec, e patrzc na ziemi z wysokiego nieba, moe ledzi kady ruch koszyczka, w ktrym ci uoyam. Jake szczliwa bdzie kobieta, ktra ci zaadaptuje i uzna za syna, z ktrej piersi bdziesz pi mleko i ktra bdzie moga patrze jak bdziesz stawia swe pierwsze kroki, sodko gaworzc, jak stajesz si modziecem i jak wyrastasz na potnego wojownika. Koszyczek z Karn pync z prdem rzeki, dotar wreszcie do Gangesu, gdzie zosta wyowiony przez sut o imieniu Adhiratha i jego on Radh, ktrzy pozostawali bezdzietni i uznali dziecko za dar od bogw. Wychowywali go bardzo starannie i gdy wyrs na potnego modzieca, wysali go do Hastinapury, gdzie uczy si rwnolegle z Pandawami posugiwania si broni, uzyskujc w tej dziedzinie umiejtnoci rwne umiejtnociom Arduny, ktrego zapragn pokona i ktrego wyzwa do walki podczas festiwalu urzdzonego przez krla Dhritarasztr dla swych synw. Podczas tego festiwalu otrzyma krlestwo i zdoby przyja Durjodhany, ktry dostrzeg w nim jedynego wojownika zdolnego do pokonania Arduny. Podczas tego festiwalu zosta te rozpoznany przez sw matk Kunti, ktra omdlaa, rozpoznajc, e przeznaczeniem niewiadomego swego pokrewiestwa z Pandawami Karny jest walka na mier i ycie z wasnymi brami, a szczeglnie z Ardun, ktrego sil i umiejtno walki rwnoway. Patrzc na Karn, zrozumiaa, ze cho otrzymaa od bogw szeciu synw, ma ich naprawd piciu, gdy przeznaczeniem jednego z nich bya mier z rk wasnego brata. 4. Karna dotrzymuje swej przysigi i oddaje Indrze sw zbroj i kolczyki, skadajc mu w ten sposb w ofierze wasne ycie I pewnego poranka stao si to, czego Karna od dawna oczekiwa. Gdy zanurzony w wodach Gangesu sta wyprostowany z pobonie zoonymi domi, oddajc cze wschodzcemu socu, podszed do niego Indra, ktry przybra na siebie form witego ebraka. Karna powita go jak gocia, oferujc mu w darze pikne tancerki, wioski i krowy. Indra rzek: O Karna, nie chc od ciebie piknych tancerek, ani niczego innego, co dostarcza przyjemnoci. Zachowaj lepiej te dary dla tych, co jej szukaj. Przyszedem tutaj, aby ci prosi o

Ksiga III

Opowie 37

355

oddanie mi swej zbroi i kolczykw, z ktrymi si urodzie. Dotrzymaj wic swej przysigi, e w godzinach swych porannych modw oddasz braminowi wszystko to, o co ci poprosi. Wytnij je ze swego ciaa i oddaj mi je. Obiecuj ci w zamian, e cho si okaleczysz, na twym ciele nie pozostanie po twych ranach ladu. Karna odpowiedzia: O braminie, przyjmij ode mnie wszystko inne, lecz nie pozbawiaj mnie mych kolczykw i zbroi. Powstay one z eliksiru niemiertelnoci i dopki je posiadam, nikt nie moe mnie zabi. Gdy mnie ich pozbawisz, moi wrogowie bd w stanie mnie pokona. Lecz Indra nie chcia ustpi i upiera si przy swoim wyborze. Karna rzek: O krlu bogw, wiem, e to ty ukrywasz si w formie proszcego mnie o ten dar bramina, aby w ten sposb ochrania Pandaww. Nie zami swej przysigi i dam ci to, o co mnie prosisz. Daj mi jednak co w zamian, abym mg broni mego ycia w walce z moim wrogiem. Indra odpowiedzia: O Karna, widz, e bg soca mnie wyprzedzi i zapowiedzia moj wizyt. Niech si stanie tak jak proponujesz. Pro mnie wic o co chcesz, za wyjtkiem mojego pioruna. Zachcony w ten sposb Karna poprosi Indr o jego Niezawodny Oszczep zdolny do zabijania setek wrogw. Indra rzek: O Karna, oddam ci mj Niezawodny Oszczep, ale bdziesz mg go uy tylko raz. Oszczep ten wyrzucony z mej doni zabija setki demonw dajtjw i wraca do mnie, abym mg go ponownie wyrzuci. Jednake gdy zostanie wyrzucony z twojej doni bdzie zdolny do zabicia tylko jednego wroga, po czym wrci nie do twojej, lecz mojej doni. Pamitaj te o tym, e gdy uyjesz go zbyt pochopnie w sytuacji, w ktrej moge uy innej broni, zwrci si on przeciw tobie. Karna odpowiedzia: O Indra, mam tylko jednego wroga, ktrego potgi si obawiam i jego chc zabi w wielkiej bitwie przy pomocy twojego oszczepu. Indra odpowiedzia: O Karna, we wic ode mnie mj Niezawodny Oszczep i dowiedz si, e przy jego pomocy zabijesz potnego wroga, lecz nie tego, ktrego masz na myli, gdy ten, ktrego pragniesz pokona jest pod opiek Kryszny, ktry jest nie do pokonania. Po zaakceptowaniu daru Indry Karna uchwyci swj miecz i poci nim swe ciao, aby wyci zot zbroj i kolczyki, ktre byy jego czci, na co patrzyli z podziwem bogowie, demony i mdrcy. I gdy pomimo strasznego blu nie zadra w nim aden misie, z nieba posypay si na niego niebiaskie kwiaty. Indra

356

Mikoajewska

Mahabharata

patrzy z rwnym podziwem na ten heroiczny akt ofiarny, ktry przynis Karnie wieczn chwa i zapewni zwycistwo jego wrogom Pandawom. Wie o czynie Karny rozesza si szybko po ziemi i gdy Kaurawowie si o nim dowiedzieli podupadli na duchu, podczas gdy Pandawowie cieszyli si nadziej na przysze zwycistwo.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(43) The Robbing of the Earrings, 284-294

Ksiga III

Opowie 38

357

Opowie 38 Krl Prawa zadowala boga Prawa sw agodnoci

1. Pandawowie cigajc jelenia, zapdzaj si gboko w las, gdzie zmczeni i spragnieni modsi bracia krytykuj agodno Judhiszthiry, dowodzc, e przyczyn ich nieszcz jest opnianie odwetu; 2. Modsi Pandawowie szukujc wody, zostaj pokonani przez tajemniczy gos, gdy ignoruj jego danie opaty za wypicie wody; 3. Judhiszthira nie lekceway dania tajemniczego gosu i odpowiada na jego pytania, aby zdoby prawo do uycia wody; 4. Gos ujawnia si jako bg Prawa Dharma, ktry wyraa zadowolenie z agodnoci i unikania przemocy przez Krla Prawa i oferuje mu trzy dary; 5. Pandawowie opuszczaj dungl, aby spdzi trzynasty rok swego wygnania ukrywajc si wrd ludzi.

Jaksza rzek do Krla Prawa: O dzielny czowieku niezdolny do okruciestwa, masz racj, twierdzc, e nie jestem jaksz. Jestem twym ojcem, bogiem Prawa, Dharm. Zszedem na ziemi, aby ci zobaczy i podda ci prbie. Ciaem, w ktrym mieszkam jest sawa, prawdomwno, samo-kontrola, czysto, uczciwo, skromno, nieugito, szczodro, asceza i nieskazitelno. Unikanie przemocy, spokj umysu i brak zawici s drogami, ktre do mnie prowadz. Jestem z ciebie zadowolony. Niech ci bdzie chwaa! Jeste oddany tym cechom duszy, ktre prowadz do jej wyzwolenia i pokonae pi stanw, ktrymi s gd, pragnienie, ao, szalestwo, lk i mier. Powiedz mi wic, czym ci obdarowa? (Mahbharta, 3(44) The Drilling Woods, 298.5-15)

1. Pandawowie cigajc jelenia, zapdzaj si gboko w las, gdzie zmczeni i spragnieni modsi bracia krytykuj agodno Judhiszthiry, dowodzc, e przyczyn ich nieszcz jest opnianie odwetu Wkrtce po uniemoliwieniu krlowi Dajadracie porwania i uprowadzenia Draupadi Pandawowie opucili Las Kamjaka i udali si ponownie do Lasu Dwaitawana, aby spdzi tam ostatnie dni swego dwunastoletniego pobytu na wygnaniu w dungli. Pewnego dnia, zanim zdoali opuci dungl na dobre, przybieg do nich pewien zrozpaczony bramin i zawoa: O potni bracia, udzielcie mi pomocy! Dogocie jelenia, ktry ocierajc si o drzewo, zaplta w swe rogi i porwa moje zawinitko z kawakami drewna,

358

Mikoajewska

Mahabharata

ktre suyo mi do rozpalania ognia ofiarnego. Biegnijcie szybko jego ladem, gdy inaczej nie bd mg zakoczy mojego ofiarnego rytuau. Majc na uwadze dobro bramina, Pandawowie chwycili za uki i pognali gboko w las w pocig za jeleniem, ktry jednak szybko znikn im z oczu. Rozczarowani niepowodzeniem, spragnieni i godni usiedli na ziemi, szukajc cienia pod rozoystym drzewem banianowym. Najmodszy z Pandaww Nakula pierwszy straci cierpliwo i podirytowanym gosem rzek do swych braci: O bracia, dlaczego wanie nas spotyka znowu niepowodzenie i grozi nam niebezpieczestwo, cho nigdy nie zbaczamy ze cieki Prawa, nie poddajemy si lenistwu, prbujc wytrwale realizowa nasze cele i nie mamy sobie rwnych? Krl Prawa odpowiedzia: O bracie, nieszczcie nie zna ani granic, ani przyczyny i spada zarwno na dobrych jak i na zych. Zniecierpliwiony Bhima rzek: O bracie, jeste zbyt agodny i przyczyn naszych nieszcz jest to, e gdy swego czasu zostalimy sprowokowani do gry w koci i ograbieni z naszego majtku przez oszustw, nie zabilimy na miejscu tych ajdakw, pozwalajc na to, aby zacignli si nasz on Draupadi do Gmachu Gry, traktujc j jak suc. Arduna doczy do gosu Bhimy, mwic: O Judhiszthira, Bhima ma racj, spotkaj nas nieszczcia, dlatego e spokojnie suchalimy obrzydliwych sw, ktre Karna wypowiada do Draupadi, zamiast zabi go na miejscu. Do braci doczy Sahadewa, mwic: O Judhiszthira, moi bracia maj racj. Przyczyn naszych nieszcz jest to, e nie zabiem na miejscu akuniego, gdy przy pomocy oszustwa pokonywa ci w grze w koci. 2. Modsi Pandawowie szukujc wody, zostaj pokonani przez tajemniczy gos, gdy ignoruj jego danie opaty za wypicie wody Szukajc wyjcia z sytuacji, w ktrej si obecnie znaleli, Judhiszthira rzek do Nakuli: O bracie, wdrap si na drzewo i rozejrzyj si, czy nie wida gdzie w okolicy wody, ktr moglibymy zaspokoi nasze pragnienie. Nakula uczyni to, o co go prosi najstarszy z nich i rzek: O bracie, widz bujn rolinno wskazujc na obecno wody i sysz gosy ptakw wodnych. Woda musi si wic znajdowa niedaleko std.

Ksiga III

Opowie 38

359

Gdy Nakula zszed z drzewa, Judhiszthira poprosi go, aby ruszy w kierunku wody i przynis im jej do picia. Nakula uda si wic we waciwym kierunku i wkrtce dotar do piknego jeziorka. Poniewa sam by bardzo spragniony, zbliy si do brzegu, aby napi si czystej wody. Ju mia to uczyni, gdy nagle usysza dobiegajcy z przestworzy gos: O przyjacielu, nie wolno ci pi i czerpa wody z tego jeziorka, gdy jest ono moj wasnoci. Pozwol ci to uczyni, jeeli odpowiesz na moje pytania. Nakula jednake bdc w walecznym nastroju, zlekceway ostrzegawczy gos i gdy napi si wody, pad bez zmysw na ziemi. Judhiszthira nie mogc si doczeka powrotu Nakuli, wysa jego ladem Sahadew, ktry po dotarciu do jeziorka zobaczy swego brata bliniaka lecego na ziemi bez zmysw. Gdy spragniony i zrozpaczony zbliy si do lustrzanej wody jeziorka, aby si jej napi, usysza ten sam, co Nakula tajemniczy gos: O przyjacielu, nie wolno ci pi wody z tego jeziorka, gdy jest ono moj wasnoci. Odpowiedz najpierw na moje pytania. Jednake Sahadewa bdc w walecznym nastroju, zlekceway ten gos, napi si wody i pad bez zmysw na ziemi. Gdy Sahadewa dugo nie wraca, Judhiszthira wysa po wod swego brata Ardun. Arduna wkrtce dostrzeg swych braci lecych bez zmysw i napi swj uk, rozgldajc si wkoo i poszukujc wroga. Nie potrafi jednak dostrzec adnej ywej istoty i spragniony ruszy w kierunku wody. Gdy zaczerpn wody domi i podnis do ust, aby si jej napi, usysza dochodzcy z przestworzy ostrzegawczy gos: O przyjacielu, nie wolno ci pi wody z tego jeziorka, gdy jest ono moj wasnoci. Nie mona tej wody zdoby przemoc. Jeeli chcesz si jej napi, musisz odpowiedzie na moje pytania. Waleczny Arduna rzek: O ty, ktry miesz przemawia do mnie w ten sposb z ukrycia. Uka mi si, abym mg ci przebi moj strza. I po wypowiedzeniu tych sw, Arduna wypuci ze swego uku szereg strza, ukazujc swe wielkie umiejtnoci. Gos rzek: O przyjacielu, nic nie zyskasz przy pomocy swych strza. Odpowiedz na moje pytania, gdy tylko wwczas bdziesz mg napi si wody z mego jeziora. Jeeli mnie nie posuchasz, pijc wod, padniesz bez zmysw tak jak twoi bracia. Arduna jednak zlekceway przemawiajcy do niego gos, napi si wody i natychmiast pad bez zmysw na ziemi. Judhiszthira nie mogc doczeka si powrotu Arduny, rzek do swego brata Bhimy: O Bhima, udaj si w kierunku jeziora, gdzie przepadli bez wieci twoi modsi bracia. Przyprowad ich tutaj z powrotem i przynie ze sob wod do picia.

360

Mikoajewska

Mahabharata

Gdy Bhima zobaczy swych lecych bez zmysw braci, pomyla, e musia to uczyni jaki demon rakszasa i przygotowa si do walki, lecz poniewa nikogo nie mg dostrzec i by bardzo spragniony, zaczerpn z jeziorka troch wody, aby si napi. Gos z przestworzy rzek: O przyjacielu, nie wolno ci pi wody z tego jeziorka, gdy jest ono moj wasnoci. Odpowiedz najpierw na moje pytania. Bhima jednake zlekceway ten gos i gdy napi si wody, pad bez zmysw na ziemi. 3. Judhiszthira nie lekceway dania tajemniczego gosu i odpowiada na jego pytania, chcc zdoby prawo do uycia wody Nie mogc si doczeka powrotu swych braci, Judhiszthira prawdziwie si zaniepokoi i sam wyruszy w tym samym, co oni kierunku. Przedzierajc si przez dziki las, dotar w kocu nad brzeg jeziora i znuony zbliy si ku wodzie. Na brzegu dostrzeg swoich czterech potnych braci powalonych na ziemi jak czterej stranicy wiata na koniec wielkiego Eonu. Na ich widok nie mg powstrzyma ez i bolenie wzdychajc, zacz zastanawia si nad tym, kto mg to uczyni. Na ich ciaach nie dostrzeg ladu uycia broni, ani niczego, co mogoby wyjani ich mier. Zacz podejrzewa, e musiaa ich powali na ziemi jaka bardzo potna istota nasana na nich przez Durjodhan, lecz trudno mu byo zgadn, kto zechciaby podda si woli czowieka o tak niedojrzaym duchu jak on, niezdolnego do odrniana dobra i za, za wyjtkiem zego ducha, ktry ukrywa si w garbusach. Patrzc na twarze swych braci, ktre nie utraciy kolorw, doszed jednak do wniosku, e jedynie sam bg mierci Jama, ktry pokonuje Czas, mg wyprowadzi ich w pole. Spragniony wszed do wody, zamierzajc si jej napi. I gdy zanurzy si w jeziorku, usysza gos: O krlewski synu, to ja pozbawiem ycia twych braci i uczyni to samo z tob, jeeli napijesz si wody z jeziora, ktre do mnie naley bez mojego zezwolenia. Odpowiedz na moje pytania! Krl Prawa rzek: O gosie, wyjanij mi do kogo naleysz? Powalie mych braci tak jak akuni powali kiedy mnie w swej oszukaczej grze w koci. Kim jeste ty, ktry uknue ten straszny podstp? Jakie s twe intencje i jaki jest twj cel? Swym czynem przyprawie mnie o wielki bl i mj umys ponie jak w gorczce. Gos odpowiedzia: O Krlu Prawa, spjrz na mnie. Jestem jaksz. I to ja powaliem na ziemi twych potnych, niezwycionych braci. Podajc wzrokiem w kierunku gosu,

Ksiga III

Opowie 38

361

Judhiszthira dostrzeg wielkiego jak drzewo jaksz, ktry kontynuowa sw mow gosem podobnym do grzmotu: O Krlu Prawa, zatrzymaem twych braci, gdy prbowali uy siy, chcc napi si wody, ktra naley do mnie. Bez mego pozwolenia tej wody nie moe pi nikt ywy. Jeeli chcesz si jej napi, odpowiedz na moje pytania. Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, nie roszcz sobie pretensji do twej wasnoci i ci jej nie zazdroszcz, gdy aden sadhu nie zaaprobowaby takiej zazdroci. I poniewa kada osoba dziaa na wasny rachunek, zadaj mi swoje pytania, a ja sprbuj na nie odpowiedzie najlepiej jak potrafi, aby mc napi si tej wody. Jaksza zapyta: O krlu, powiedz mi wic, co powoduje wschd soca i co temu towarzyszy? Co powoduje, e soce zachodzi i na czym si to opiera? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, to Brahman powoduje wschd soca i ma bogw za swych towarzyszy. To Prawo powoduje zachd soca i opiera si to na Prawdzie. Jaksza zapyta: O krlu, w jaki sposb zdobywa si umiejtnoci? Jak osiga si rzeczy wielkie i dziki czemu zdobywa si zrozumienie? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, umiejtnoci nabywa si przez uczenie si. Rzeczy wielkie zdobywa si dziki ascezie, a zrozumienie poprzez uwane suchanie starszych. Jaksza zapyta: O krlu, czym jest boski aspekt braminw, jakie s ich obowizki, co jest ludzkim aspektem ich natury i w czym tkwi ich sabo? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, studiowanie Wed jest boskim aspektem braminw, ich obowizkiem jest asceza, ich miertelno jest ich ludzkim aspektem, a uwaczanie innym jest ich saboci. Jaksza zapyta: O krlu, czym jest boski aspekt magnatw, jakie s ich obowizki, co jest ludzkim aspektem ich natury, w czym tkwi ich sabo? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, boskim aspektem magnatw jest uywanie broni, ich obowizkiem jest skadanie ofiar, ich ludzkim aspektem jest lk, a uwaczanie innym jest ich saboci. Jaksza zapyta: O krlu, czym jest ofiarne nucenie, czym jest ofiarna mantra? Co realizuje rytua ofiarny i poza co rytua ten nie wychodzi?

362

Mikoajewska

Mahabharata

Krl Prawa rzek: O jaksza, oddech jest nuceniem ofiarnym, umys jest ofiarn mantr. Mowa realizuje rytua ofiarny i rytua ten nie wykracza poza mow. Jaksza zapyta: O krlu, co jest najlepsze wrd tego co kropi? Co jest najlepsze wrd tego, co spada? Co jest najlepsze wrd tego, co stoi? Co jest najlepsze wrd tego, co mwi? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, deszcz jest najlepszy wrd tego, co kropi. Ziarno jest najlepsze wrd tego, co spada. Krowy s najlepsze wrd tego, co stoi. A syn jest najlepszy wrd tego, co mwi. Jaksza zapyta: O krlu, kim jest ten, kto jest martwy, cho dowiadcza obiektw zmysowych, jest inteligentny, honory oddaje mu cay wiat, a szacunkiem darz go wszystkie ywe istoty? Krl Prawa rzek: O jaksza, ten kto nie oferuje nic bogom, gociom, tym, ktrzy od niego zale, swoim przodkom i swej duszy, cho oddycha, jest martwy. Jaksza zapyta: O krlu, co way wicej ni ziemia, co jest wyej ni niebo, co jest szybsze od wiatru i co jest liczniejsze od ludzi? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, matka way wicej ni ziemia, ojciec jest wyej ni niebo, umys jest szybszy od wiatru, a troski s liczniejsze od ludzi. Jaksza zapyta: O krlu Prawa, kto nie zamyka oczu podczas snu, co nie porusza si po urodzeniu, czemu brakuje serca, co wzrasta wraz z szybkoci swego biegu? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, ryba nie zamyka oczu podczas snu, jajko nie porusza si po urodzeniu, rzeka wzrasta wraz ze swym biegiem. Jaksza zapyta: O krlu, kto jest przyjacielem podrnika, kto jest przyjacielem w domu, kto jest przyjacielem tego, kto jest chory i kto jest przyjacielem umierajcego? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, przyjacielem podrnika jest jego karawana, przyjacielem w domu jest ona, lekarz jest przyjacielem chorego, a miosierdzie jest przyjacielem umierajcego. Jaksza zapyta: O krlu, kto podruje samotnie, co si ponownie odradza, co mona uleczy zimnem, co jest wiksze od pola? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, soce podruje samotnie, ksiyc si odradza, gorco mona uleczy zimnem, ziemia jest wiksza od pola.

Ksiga III

Opowie 38

363

Jaksza zapyta: O krlu, co stwarza Prawo, co daje saw, co prowadzi do nieba, czym jest szczcie? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, zdolno stwarza Prawo, obdarowywanie daje saw, prawdomwno prowadzi do nieba, charakter jest szczciem. Jaksza zapyta: O krlu, co jest jani mczyzny, kto jest jego przyjacielem danym mu przez los, co podtrzymuje jego ycie, co jest jego ostatecznym ratunkiem? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, jani mczyzny jest jego syn, ona jest jego przyjacielem danym mu przez los, monsun podtrzymuje jego ycie, a miosierdzie jest jego ostatecznym ratunkiem. Jaksza zapyta; O krlu, co jest najwikszym skarbem, co jest najwiksz posiadoci, co jest najwikszym darem i co jest najwiksz osod? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, najwikszym skarbem s zdolnoci, najwikszym bogactwem uczenie si, zdrowie jest najwikszym darem, nasycenie jest najwysz osod. Jaksza zapyta: O krlu, co jest w wiecie Najwyszym Obowizkiem-Prawem, jakie Prawo zawsze przynosi owoc, co nie popada w rozpacz, gdy zostaje poskromione, ktre wizi nigdy nie ulegaj rozlunieniu? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, najwyej stojcym obowizkiem-Prawem jest unikanie okruciestwa, Prawo Wed zawsze przynosi owoce, umys nie rozpacza, gdy zostaje poskromiony, wizi dobra nigdy si nie rozluniaj. Jaksza zapyta: O krlu, czego naley si wyrzec, aby sta si przyjaznym? Czego trzeba si wyrzec, aby nie rozpacza? Czego trzeba si wyrzec, aby zdoby bogactwo? I czego trzeba si wyrzec, aby sta si szczliwym? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, ten kto wyrzek si dumy, staje si przyjazny. Ten kto wyrzek si gniewu, nie rozpacza. Kto wyrzek si pragnie, staje si bogaty. Kto wyrzek si dzy, staje si szczliwy. Jaksza zapyta: O krlu, jak umiera czowiek, jak umiera krlestwo, jak umiera wiara, jak umiera rytua ofiarny? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, czowiek umiera biedny, krlestwo umiera bez krla, rytua umiera bez uczonego bramina, a ofiara umiera bez zapaty. Jaksza zapyta: O krlu, kto wyznacza waciwy kierunek, co jest nazywane wod, co jest uwaane za poywienie, a co za trucizn?

364

Mikoajewska

Mahabharata

Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, sadhu wyznacza waciwy kierunek, przestrze jest wod, krowa jest poywieniem, dza jest trucizn. Jaksza zapyta: O krlu, powiedz mi, kto jest czowiekiem i jaki czowiek posiada wszystko? Krl Prawa odpowiedzia: O jaksza, sawa dobrych uczynkw rozciga si na niebo i ziemi i dan osob nazywa si czowiekiem, dopki trwa jej chwaa. Wszystko posiada natomiast ten czowiek, dla ktrego nie istnieje rnica midzy przyjemnoci i nieprzyjemnoci, szczciem i nieszczciem, przeszoci i przyszoci. 4. Gos ujawnia si jako bg Prawa Dharma, ktry wyraa zadowolenie z agodnoci i unikania przemocy przez Krla Prawa i oferuje mu trzy dary Jaksza rzek: O krlu, odpowiedziae poprawnie na wszystkie moje pytania i dlatego chc podarowa ci ycie jednego z twoich braci. Powiedz mi, ktrego z nich mam przywrci do ycia? Krl Prawa rzek: O jaksza, przywr do ycia mego najmodszego brata Nakul. Jaksza rzek: O krlu, dlaczego wybierasz Nakul zamiast Bhimy, ktry ma si setek soni i zamiast Arduny, od ktrego umiejtnoci walki zaley wasz przyszy los? Krl Prawa rzek: O jaksza, wybieram Nakul, gdy unikanie okruciestwa jest Najwyszym Obowizkiem-Prawem. Nie chc by okrutny wobec naszej matki Madri, ktra urodzia Sahadew i Nakul, podczas gdy nasza matka Kunti urodzia mnie, Bhim i Ardun. Poniewa ja pozostaj przy yciu, Kunti cigle ma jednego syna, ktrego urodzia, podczas gdy Madri nie ma ju adnego. Dlatego wybieram Nakul. Jaksza rzek: O krlu, masz racj unikanie okruciestwa jest waniejsze zarwno od osigania Zysku jak i zdobywania Przyjemnoci. Poniewa je wybrae, podejmujc sw decyzj, przeto przywrc do ycia wszystkich twoich czterech braci. I zgodnie z jego obietnic czterej Pandawowie powstali z ziemi zdrowi i wolni od pragnienia i godu. Widzc ten cud, Judhiszthira rzek: O bogu, kim jeste? Cho przybrae form jakszy, nie wierz, e nim naprawd jeste. Bdc jaksz nie mgby pokona moich potnych braci zdolnych do zabijania tysicy i nie potrafiby przywrci ich do ycia? Musisz by naszym przyjacielem lub ojcem.

Ksiga III

Opowie 38

365

Jaksza rzek do Krla Prawa: O dzielny czowieku niezdolny do okruciestwa, masz racj, twierdzc, e nie jestem jaksz. Jestem twym ojcem, bogiem Prawa, Dharm. Zszedem na ziemi, aby ci zobaczy i podda ci prbie. Ciaem, w ktrym mieszkam jest sawa, prawdomwno, samo-kontrola, czysto, uczciwo, skromno, nieugito, szczodro, asceza i nieskazitelno. Unikanie przemocy, spokj umysu i brak zawici s drogami, ktre do mnie prowadz. Jestem z ciebie zadowolony. Niech ci bdzie chwaa! Jeste oddany tym cechom duszy, ktre prowadz do jej wyzwolenia i pokonae pi stanw, ktrymi s gd, pragnienie, ao, szalestwo, lk i mier. Powiedz mi wic, czym ci obdarowa? adne nieszczcie nie spotka tych, ktrzy s mi oddani. Judhiszthira rzek: O ojcze, prosz ci o zwrcenie braminowi drewna, ktre porwa mu jele i ktre potrzebuje on do rozpalania ognia ofiarnego. Dharma rzek: O synu, niech tak si stanie. To ja przybraem form jelenia i ukradem braminowi te kawaki drewna, gdy chciaem podda ci testowi. Wypowiedz sw drug prob. Judhiszthira rzek: O bogu, koczy si wanie dwunasty rok naszego wygnania, ktre spdzilimy w lesie, oddajc si praktykom duchowym. Przed nami trzynasty rok naszego wygnania, ktry musimy spdzi wrd ludzi, bdc jednake nierozpoznawalnymi. Zadanie to wydaje si nam niewykonalne. Pom wic nam i spraw, aby w cigu tego roku nikt nas nie rozpozna. Dharma rzek: O synu, ktry masz we mnie swe rdo, gwarantuj ci to, e spdzicie trzynasty rok swego wygnania w miecie Wirata, nie bdc przez nikogo rozpoznanym. Kademu z was gwarantuj uzyskanie takiego wygldu, jaki sobie zayczy. Wypowiedz sw trzeci prob, abym mg j speni. Judhiszthira rzek: O ojcze, obdaruj mnie umiejtnoci pokonania raz na zawsze mego nienasycenia, szalestwa i gniewu i niech mj umys bdzie zawsze nastawiony na dobroczynno, ascez i prawdomwno. Dharma rzek: O synu, posiadasz te zalety z natury. Jeste przecie Krlem Prawa (Krlem Dharm). I po wypowiedzeniu tych sw bg Prawa Dharma znikn. Rankiem po dobrze spdzonej nocy Pandawowie wrcili do pustelni i oddali braminowi kawaki drewna suce mu do rozpalania ognia ofiarnego porwane przez jelenia.

366

Mikoajewska

Mahabharata

5. Pandawowie opuszczaj dungl, aby spdzi trzynasty rok swego wygnania, ukrywajc si wrd ludzi Dwanacie lat pobytu Pandaww na wygnaniu w dungli dobiegao koca i nadszed czas na poegnanie braminw i ascetw, ktrzy im dotychczas towarzyszyli. Gdy Judhiszthira wypowiada sowa poegnania, rozmylajc nad tym, co ich jeszcze czeka z powodu nieustajcej zawici synw krla Dhritarasztry, zalaa go fala smutku tak gboka, e a zemdla. Jego bracia i bramini prbowali wszelkimi sposobami podnie go na duchu. Domowy kapan Pandaww Dhaumja rzek: O krlu, jeste mdry, zawsze dotrzymujesz obietnic i jeste panem swoich zmysw. Taki czowiek nie traci gowy nawet w najbardziej katastroficznej sytuacji. Nie martw si, e przez rok musisz si ukrywa. Nawet bogowie w sytuacjach nagej potrzeby ukrywali si w rnych miejscach, aby pokona swych rywali. Indra ukry si w kraju Niszadw. Wisznu przed pokonaniem dajtjw i zanim znalaz si w onie Aditi, y w ukryciu, noszc gow konia. Aby pokona krla Bali, przybra form kara, a eby pokona Wrtr, ukry si w piorunie Indry. Prorok Aurwa z kolei ukrywa si w udzie swej matki, zanim pokona swych wrogw. Ogie natomiast pomaga bogom, ukrywszy si w oceanie. Tak jak te potne istoty ukryj si, aby odnie triumf i pokona swego wroga! Podobnie Bhima chcc podnie Krla Prawa na duchu, rzek: O bracie, to z respektu dla ciebie i z obowizku posuszestwa ja i moi modsi bracia nie zaatakowalimy jeszcze Kauraww. Kieruj nami nadal i przydzielaj nam zadania, ktre postaramy si bez szemrania wykona, aby ostatecznie osign nasz cel i pokona naszego wroga! Sowa Dhaumji i Bhimy uspokoiy Judhiszthir i odrodziy jego ducha. I piciu Pandaww, ktrzy poznali zarwno czas pokoju i wojny i z ktrych kady zdoby perfekcj w rzemiole odmiennego rodzaju, majc u boku swego kapana Dhaumj i on Draupadi, ruszyli w drog, gotowi sprosta nowemu wyzwaniu, ktre przygotowa dla nich los. Opuszczali dungl egnani przez braminw, ascetw i pustelnikw bogosawiestwem i dobrym sowem.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 3. The Book of the Forest, 3(44) The Drilling Woods, 295-299.

Dodatki

Ksiga III

Sowniczek

369

Sowniczek Mahabharaty (ksiga III)

Hasa pojawiajce si w poprzednich ksigach zostay pominite.

A Adbhuta: ogie ofiarny, ktry zakocha si w onach siedmiu mdrcw i z ktrego nasienia narodzi si bg wojny i chorb Skanda. Agastja: staroytny prorok i mdrzec, syn boga oceanu, Waruny, ktry dziki swym siom duchowym pokonywa demony asury i pomg bogom w ich walce z demonami, wypijajc ocean. Agni, agni: ogie, ktrego natura jest zoona i owiana tajemnic; jest uwaany rwnoczenie za personifikowanego boga ognia, kapana bogw, za jeden z piciu elementw rzeczywistoci materialnej oraz za potn si stwarzajc wszechwiat czc jego element duchowy z materialnym; jest take potn si niszczc wszechwiat. Ogie peni kluczow rol w rytuaach ofiarnych, bdc uwaany za porednika midzy ludmi a bogami, ktry zanosi bogom skadan do ognia ofiar bdc poywieniem bogw, poredniczc szczeglnie w dostarczaniu bogom somy, zwanej eliksirem niemiertelnoci, wyciskanej do ognia podczas rytuaw zwanych agnistoma. Istnieje wiele rnych rytuaw, z ktrymi tradycja wie trzy rne kategorie ogni ofiarnych: 1. ogie domowego ogniska (garhapatja), czyli zwyky ogie domowy sucy do przygotowywania posiku i codziennej ofiary, 2. ogie ofiarny sensu stricte (ahawanija), do ktrego skada si ofiary przeznaczone dla bogw i 3. ogie poudniowy (dakszinagni), do ktrego skada si dary przeznaczone dla przodkw; wewntrz kadej kategorii dokonuje si wielu rozrnie, przypisujc poszczeglnym ogniom rne nazwy, rne cechy i rne pochodzenie. Rytua wymaga specjalnej procedury przywoywania ognia, ktry wie si z oddawaniem czci bogowi ognia Agniemu i wstpn procedur rozpalania ognia, ktra przypomina mityczn procedur ubijania oceanu: drewniany blok wprowadza si w wir poprzez cignienie na przemian przez dwie przeciwstawne strony okrconego wok niego sznura. W Mahabharacie pojawienie si na ziemi rnych ogni rytualnych wie si z kapanem bogw i synem Brahmy Angirasem i jego synem Brihaspatim i z ich potomstwem, cho uwaa si je za manifestacje jednego ognia, ktry nazywa si Agni i ktry oryginalnie wybuchn z ciaa Brahmy. Zarwno sam Agni jak i poszczeglne ognie rytualne wykazuj tendencj do odmawiania wykonania swej roli nosiciela ofiary bogom, gwnie z powodu poczucia zanieczyszczenia bdcego wynikiem kltwy, ktr rzuci na ogie mdrzec Bhrigu,

370

Mikoajewska

Mahabharata

zgodnie z ktr ogie mia by nienasycony i poera wszystko. Prorocy i asceci dziki swym umartwieniom nabrali zdolnoci do oywiania kosmicznego gorca i nabierania ognistoci; dziki tym zdolnociom Angiras mg zastpowa ogie odmawiajcy penienia swej roli noszenia bogom ofiary i skania ogie do powrotu; co wicej wielcy staroytni mdrcy, do ktrych zalicza si rwnie kapan Agni wytworzyli Ogie Ojcw, ktry przeksztaci si w Tapas, uwaany za sil stwarzajc wiat. W okresie wedyjskim bg ognia i zjawisko ognia nie byo wyranie oddzielone; blask, wietlisto s zarwno zbawienne jak i niszczycielskie; ogie zasadniczo pochodzi z nieba, cho przebywa gwnie na ziemi wrd miertelnikw w specjalnie przeznaczonych dla miejscach. agnihotra: codzienny ryt skadania ofiary do domowego ogniska. agnistoma: ofiarny rytua wyciskania somy do ognia ofiarnego. Airawata: biay so Indry. Amarawati: nazwa miasta-krlestwa Indry. Amumata: wnuk krla Sagary, ktry odzyska od mdrca Kapili konia ofiarnego krla Sagary. Angiras: w Mahabharacie mdrzec i kapan bogw, ktry jest zarwno trzecim z kolei narodzonym-z-woli synem Brahmy jak i ze wzgldu na swe ogniste waciwoci i zastpowanie Agniego w noszeniu bogom ofiary zosta uznany przez Agniego za jego pierworodnego syna; w Mahabharacie stwierdza si, e faktycznie istnieje tylko jeden ogie, ktry wybucha z ciaa na rne sposoby i jest nim najstarszy Angiras (czyli Agni), ktry jest tylko jeden. W okresie wedyjskim termin Angiras odnosi si do grupy kapanw penicych gwn rol w rytuaach ofiarnych, ktrzy podobnie jak Agni byli synami nieba; przydomek Angirasa nosi zarwno syn Angirasa Brihaspati uwaany rwnie za syna Agniego jak i sam Ogie-Agni, ktry jest nazywany najstarszym Angirasem. Arstisena: prorok, w ktrego pustelni Pandawowie czekaj na spotkanie z Ardun po jego zstpieniu z nieba Indry. Awapati: krl Madrasu, ojciec Sawitri. Atri: staroytny mdrzec; syn Brahmy. Awindhja: mdrzec rakszasa, ktry agodzi cierpienie Sity, gdy przebywa ona w niewoli u Rawany. B Badari: staroytna pustelnia Nary i Narajana znajdujca si na szczycie Gandhamadany. Bahuka: koniuszy o zdeformowanych ciele, ktry posiada absolutn wiedz o koniach i w ktrego ciele ukrywa si ukszony przez wa Karkotak krl Nala.

Ksiga III

Sowniczek

371

Bhadraakha (gowa koza?): najwaniejsza z szeciu gw boga wojny i chorb Skandy czczona przez matki. Bhagiratha: potomek krla Sagary, ktry pragnc oczyci z grzechw swych spalonych na popi przodkw Sagarw i otworzy im drog do nieba, podj surowe umartwienia, dziki ktrym skoni rzek Ganges do zstpienia z nieba na ziemi, a boga iw do nadstawienia dla niej swej gowy, aby swym upadkiem nie zniszczya ziemi i do wypenienia swymi wodami pustego oceanu, gdzie leeli jego przodkowie Sagarowie. Bhanu: jeden z ogni ofiarnych oywionych przez mdrca Angirasa, wywodzcy si z Tapasa (Ognia Ojcw). Bharata: modszy brat Ramy, syn Kaikeji. Bhima: krl Widarbhy, ojciec Damajanti. Brahmany: wite ksigi hinduskie opisujce rne rytuay ofiarne. Brhadawa: mdrzec, ktry opowiedzia Krlowi Prawa o krlu Niszadw Nali i przekazuje mu tajemnic gry w koci, zbrojc go do walki z bogiem Kali, ktry narodzi si w jego kuzynie Durjodhanie. Brhadawa: krl z dynastii sonecznej, ojciec krla Kuwalawy, ktry zabi demona Dhundhu. Brihaspati (Bryhaspati): w Mahabharacie boski mdrzec, wnuk boga Brahmy, uwaany zarwno za syna Angirasa jak i za syna Agniego; kapan bogw zwizany z wykonywaniem rytuaw ofiarnych; jego czciow inkarnacj by bramin Drona. W okresie wedyjskim Brihaspati nosi przydomek Angirasa podobnie jak sam Agni i grupa kapanw wykonujcych rytuay ofiarne i narodzi si pierwszy z wielkiej wiatoci na najwyszym niebie; niekiedy utosamiano go z samym Agnim, przypisujc mu te same cechy jak np. operowanie wiatem i zdolno do rozpraszania ciemnoci; Angiras, Agni, Brihaspati byli uwaani za dzieci nieba. C Citrasena: gandharwa, ktry na rozkaz Indry uczy Ardun muzyki i taca w czasie gdy Arduna przebywa w krlestwie Indry. D Dadhika: staroytny mdrzec, z ktrego koci zosta zrobiony piorun Indry, majcy suy zabiciu demona Wrtry.

372

Mikoajewska

Mahabharata

Dajtjasena (armia demonw asurw): crka Pradapatiego, siostra Dewaseny (armia bogw) porwana przez demona asur o imieniu Kein. Damajanti: crka krla Bhimy i ona Nali. Danu: jedna z trzynastu crek Dakszy, z ktrej narodziy si demony asury, zwane danawami. Daaratha: krl z dynastii sonecznej, ojciec Ramy. Dewadatta: koncha Arduny. Dewasena (armia bogw): crka Pradapatiego, siostra Dajtjaseny (armia demonw asurw) uratowana przez Indr z rk demona asury o imieniu Kein; ona boga wojny i chorb Skandy. Dhundhu: demon, ktry chcia si zemci na Wisznu za zabicie jego rodzicw i zniszczy cay wiat; otrzyma od Brahmy dar, e nikt z niemiertelnych go nie pokona; zabity przez krla Kuwalaw po przykazaniu mu przez bramina Utank siy Wisznu, ktr jest joga. Djumatsena: krl, ojciec Satjawata. Drdhasju lub Idhmawaha: syn proroka Agastji z Lopamudr. Duhala: jedyna crka krla Dhritarasztry, ona krla Dajadrathy. Dundubhi: gandharwini wysana przez Brahm na ziemi, aby narodzia si w formie garbuski Manthary, ktra rozpocznie intryg doprowadzajc ostatecznie do tego, e Rama zabije Rawan. dusza (tman): sowo uywane zamiennie z ja. Dwaitawana: jezioro, na brzegami ktrego Pandawowie przebywali przez jaki czas podczas swego wygnania. Dwapara: personifikowana w formie bstwa niepewno; strona kostki do gry oznaczona dwoma punktami; Dwapara w swych istotnych aspektach narodzi si na ziemi w akunim. dwaparajuga (Miedziany Wiek): nazwa jednego z wczeniejszych eonw (jug). dzie Brahmy: jednostka czasu mierzca tysic wielkich Eonw. Dajadratha: krl, m jedynej crki krla Dhritarasztry Duhali, ktry opanowany przez dz porwa Draupadi podczas nieobecnoci Pandaww; zosta ukarany przez Bhim ostrzyeniem mu wosw i pozostawieniem piciu kosmykw; poszukujc zemsty na Pandawach otrzymuje od boga iwy obietnic, e w czasie nadchodzcej wielkiej bitwy jeden raz uda mu si pokrzyowa plany czterech Pandaww za wyjtkiem Arduny, ktry jest pod opiek Kryszny. Damadagni: bramin, ojciec bramina Parauramy. Dantu: jedyny syn krla Somaki i jego setki on, ktrego krl Somaka zoy w ofierze, chcc otrzyma setk synw.

Ksiga III

Sowniczek

373

Dataju: wielki ptak-sp, ktremu Rawana obci skrzyda, gdy prbowa odebra mu porwan Sit. Datasura: demon rakszasa zabity przez Bhim. Danaka: krl znany z dobroci i witoci; ojciec Sity, ony Ramy, ktra wyskoczya z ziemi, gdy wykona rytua orania ziemi, proszc bogw o potomka. E elementy wszechwiata (Mahabhta): ziemia (masa), woda (pyn), wiatr (wibracja), ogie (gorco, wiato), przestrze (eter). eon (may): jednostka czasu odnoszca si do kadego z czterech okresw (kritajuga, tretajuga, dwapara, kalijuga), ktre cznie tworz Eon (wielki). Eon (wielki): jednostka czasu, w skad ktrej wchodz wszystkie cztery mae eony (jugi). eon dwjkowego rzutu komi: dwaparajuga. eon jedynkowego lub przegrywajcego rzutu komi: eon niezgody lub kalijug. eon trjkowego rzutu komi: tretajuga. eon zwyciskiego rzutu komi: kritajuga. G Gadhi: krl, ojciec Satjawati, ony bramina Rciki Bhargawy. Gaja: krl, ktry zdoby saw dziki swym bogatym rytuaom ofiarnym. Gandhamadana: jeden z trzech szczytw gry Kailasa (Gandhamadana, Triringa, Makaragiri), gdzie znajduje si ogrd boga bogactwa Kubery o nazwie Saugandhika i staroytna pustelnia Nary i Narajana o nazwie Badari. gany: nazwa upiornych towarzyszy boga wojny i chorb Skandy, ktrzy narodzili si z rozpryskujcego si na grze weta nasienia iwy, z ktrego narodzi si rwnie sam Skanda. Grasper: duch w formie Rudry majcy na celu niszczenie potomstwa miertelnikw rnymi chorobami narodzony z boga wojny Skandy, w ktrym zamieszkuj gownie tzw. matki bdce onem wszechwiata zazdrosne o potomstwo otrzymane przez miertelnikw. guny: trzy jakoci natury (jasno-sattwa, namitno-radas, inercja-tamas) wystpujce w rnej proporcji w kadej jednostce i decydujce o jej charakterze.

374

Mikoajewska

Mahabharata

H Hanuman: potna mapa; wielbiciel Ramy, jednej z awatar boga Wisznu; dowdca mapich wojownikw w krlestwie Sugriwy pomagajcych Ramie uwolni jego on Sit z rk demona rakszasy Rawany; syn Wiatru i brat Bhimy (Pandawy), ktry jest rwnie synem Wiatru. I identyczno Kryszny i Arduny: obaj s prezentowani w Mahabharacie jako niezniszczalne aspekty boga Wisznu. Ilwala: krl demonw asurw, ktry majc zdolno przywracania martwych do ycia i poszukujc zemsty na braminach, zabija swego brata Watapiego i karmi braminw zrobionym z niego posikiem, twierdzc, e posiek jest zrobiony z koza ofiarnego i wzywajc nastpnie swego brata do powrotu do ycia; w taki sam sposb zamierza zabi proroka Agastj, ktry jednak go przechytrzy i strawi Watapiego zanim Ilwali zdy wezwa go do powrotu do ycia. Indradit: syn Rawany, ktry najpierw w czasie bitwy dziki swej mocy iluzji pozbawia zmysw Ram i Lakszman (przywrconych do zmysw dziki pomocy Wibhisana i Sugriwy), lecz ktry zostaje w kocu zabity dziki radzie Wibhisana przez Lakszman przy pomocy ozdobionej pirem strzay, gdy zapomina oczyci si przed bitw przy pomocy oczyszczajcego rytuau. Indrasena: wonica Judhiszthiry (Krla Prawa). J ja (tman): termin odnosi si do nieuchwytnego gboko ukrytego rdzenia czyjego istnienia, ktrego dowiadczaj jedynie ci, ktrzy s najbardziej zaawansowani w swych praktykach duchowych. Ja Kryszny (paramtman): najwysza Ja. K Kaikeji: druga ona krla Daarathy; matka brata Ramy Bharaty; pod wpywem intrygi swej sucej garbuski Manthary zadaa od swego ma krla Daarathy, aby odebra Ramie nalece si mu jako najstarszemu krlestwo i odda je we wadanie Bharatowi po wysaniu Ramy i jego ony Sity na wygnanie do dungli.

Ksiga III

Sowniczek

375

Kalakejowie: bardzo agresywny klan demonw asurw, ktrzy po zabiciu Wrtry przez Indr schowali si na danie oceanu i realizowali swj plan niszczenia wiata, rozpoczynajc od wybijania braminw; po wypiciu oceanu przez proroka Agastj schowali si w piekle na dnie oceanu. Kali: w Mahabharacie zazdrosne bstwo rodzaju mskiego powodujce przegran w grze w koci; optao krla Niszadw Nal, gdy nie potrafio zaakceptowa tego, e wygra on Damajanti, konkurujc o ni z bogami Indr, Agnim, Warun, Jam i namwio jego modszego brata, aby skoni Nal do gry w koci, powodujc, e optany przez niego Nala przegra wszystko; Durjodhana jest przedstawiony w Mahabharacie jako inkarnacja istotnych destruktywnych aspektw bstwa Kali, ktre doprowadza do przegranej w koci Krla Prawa (Judhiszthir). Kali: personifikowany w formie bstwa przegrywajcy rzut w koci oznaczony jednym punktem. Kalki (Kalaki): ostatnia z wymienianych inkarnacji (awatar) boga Wisznu, ktrej narodziny na ziemi s w Mahabharacie dopiero przewidywane i maj przynie zakoczenie obecnego wielkiego Eonu, czyli zniszczenie zdegenerowanego wiata obecnej kalijugi i stworzy fundamenty pod rozpoczcie nowego doskonaego wiata, czyli kritajugi nowego wielkiego Eonu. Kamjaka: las, pooony na terenie Kurukszetry, w ktrym Pandawowie zamieszkali po przegraniu majtku w grze koci. Kanja (Kumari) (bogini-dziewica, bogini o oczarowujcej piknoci): ucieleniona forma bogini (dewi); jeszcze obecnie wystpuje pewien rodzaj kultu Kumari na przykad w Nepalu, gdzie starannie dobranej wedug rnych kryteriw bardzo modej dziewczynce, ktra nigdy nie krwawia, oddaje si cze w specjalnie dla niej zbudowanej wityni-paacu a do momentu, gdy osignie dojrzao pciow. Kapila: mdrzec i asceta, ktry spali swym wzrokiem okrutnych Sagarw. Karkotaka: krl ww uratowany przez Nal z poncego ognia, skd sam z powodu przeklestwa pewnego bramina nie mg si ruszy; w ten uksi Nal, zmieniajc jego pikne ciao w zdeformowane ciao koniuszego Bahuki w celu zatrucia mieszkajcego w Nali bstwa Kali, ktry go opta. karma: dziaanie. karma joga: podejmowanie przez dan jednostk wysiku jak najlepszego wykonania dziaa przydzielanych jej przez Najwyszego Boga w rezultacie jej uczynkw w przeszym yciu bez zwracania uwagi na wynik dziaania, nagrod, czy kar.

376

Mikoajewska

Mahabharata

Kartawirja: krl, ktry spldrowa pustelni ojca Parauramy, wywoujc tym zemst bramina Parauramy, ktra rozpocza acuch wendety wyniszczajcej kast wojownikw. Karttika: sze bramiskich on oskaranych o zdrad z Ogniem i bycie matkami syna boga wojny i chorb Skandy, ktry nie narodzi si z ciaa adnej kobiety, lecz z nasienia Ognia przeniesionego przez crk Dakszy Swah na gr wet; rwnie nazwa konstelacji gwiezdnej, w ktr si one przeksztaciy. Kausalja: pierwsza ona krla Daarathy, matka Ramy. Kauika: poszukujcy wiedzy bramin, ktry zrozumia, czym jest jego wasna dharma (wyznaczona dla bramina cieka Prawa) dziki rozmowie z pewn oddan swemu mowi on i z wskazanym przez ni pobonym myliwym. Kein: demon asura, ktry chcia porwa Dewasen, lecz zosta pokonany przez Indr. Keini: pokojwka Damajanti. Khara: jeden z braci rakszasw Rawany. Kirmira: demon rakszasa, brat demona Baki, ktrego Bhima zabi przed zamieszkaniem Pandaww w Lesie Kamjaka. Kritja: kobieta, ktra wyonia si z ognia ofiarnego podczas rytuau ofiarnego prowadzonego przez demony asury. kumarowie: krwioercze dziewice i modziecy narodzeni z uderzenia Skandy piorunem Indry. Kumbhakarna: demon rakszasa, brat Rawany; syn mdrca Pulastji i rakszini Puspotkaty, ktry otrzyma od Brahmy dar dugiego snu i ktry stawa si przeraliwy, gdy budzi si do walki; zosta zabity przez brata Ramy Lakszman. Kuntibhoda: krl, w ktrego paacu wychowywaa si Kunti. Kuwalawa: krl z dynastii sonecznej, ktry po przekazaniu mu przez bramina Utank daru jogi bdcej si Wisznu, zabi demona Dhundhu, wroga Wisznu i zyska imi Dhundhumara. L Lakszmana: jeden z czterech synw krla Daarathy; brat Ramy, ktry towarzyszy Ramie i Sicie podczas ich wygnania. Lanka: krlestwo demona rakszasy Rawana znajdujce si na odlegej wyspie, ktre odebra on swemu przyrodniemu bratu Kuberze. Lomapada: krl Angi, ktry skoni podstpem mdrca Rjarang do zamieszkania w jego krlestwa i skonienie Indry do padania deszczem.

Ksiga III

Sowniczek

377

Lomasa: prorok, ktry poprosi Indr o wyjanienie, dlaczego Arduna dzieli z nim jego boski tron i ktry by przewodnikiem Pandaww podczas ich pielgrzymki do witych brodw. Lopamudra: kobieta stworzona przez proroka Agastj z najdoskonalszych czonkw ywych istot, ktr odda on krlowi Widarbhy za crk i ktr pniej poj za on. M Mada (Upojenie Alkoholowe): demon asura nad ktrym nie maj kontroli ani demony ani bogowie wyprodukowany przez proroka Cjawan podczas rytuau ofiarnego krla arjatiego w celu pokonania Indry i wymuszenia na nim zgody, aby dopuci bliniakw Awinw do picia somy. Madhu i Kaitabha: rodzice demona Dhundhu zabici przez Wisznu. Mahisza: demon asura zabity przez boga wojny i chorb Skand. Maitreja: bramin, ktrzy przekl Durjodhan, prorokujc, e podczas bitwy, ktra wkrtce nadejdzie, Bhima strzaska jego uda; kltwa ta bya zgodna z przysig, ktr po grze w koci wypowiedzia Bhima. Mandhatar: krl, ktry narodzi si ze swego ojca krla Juwanawy, ktry przypadkiem wypi wod przygotowan przez bramina dla jego ony. Manimat: demon rakszasa, przyjaciel boga bogactwa Kubery, przeklty przez mdrca Agastj za naplucie na jego gow i zabity przez Bhim. Manthara: garbuska, suca Kaikeji, ktra bya faktycznie ziemsk inkarnacj gandharwini Dundubhi i ktra na rozkaz Brahmy sprowokowaa intryg zmuszajc Ram do wyrzeczenia si krlestwa i udania si na wygnanie, co doprowadza ostatecznie do zabicia Rawany przez Ram. Marika: asceta rakszasa, ktry na rozkaz Rawany przybra posta zotego jelenia, ktry ukaza si przed Sit i o ktrego upolowanie poprosia ona Ram, co umoliwio Rawanie jej porwanie. Markandeja: staroytny mdrzec z rodu Bhrigu. Matali: wonica Indry. matki: boginie askawe i nieaskawe, z ktrych ona narodzi si wszechwiat; zazdrosne o potomstwo miertelnikw nkaj je chorobami za zgod boga wojny i chorb Skandy. Muka: demon rakszasa, ktry przybra posta dzika, chcc zabi poddajcego si surowej ascezie Ardun; o prawo do jego zabicia

378

Mikoajewska

Mahabharata

Arduna rywalizowa z samym bogiem bogw iw, ktry przybra posta myliwego. N Nadana: park znajdujcy si w krlestwie Indry. Najwysza Osoba: Czowiek, Ukryta Przyczyna, Najwyszy Bg, Stwrca, Kryszna. Nala: krl Niszadw, ktrego opta powodujcy przegran w grze w koci bg Kali zazdrosny o jego maeskie szczcie z Damajanti i ktry straci cay swj legalnie posiadany majtek w grze w koci ze swym modszym bratem Puszkar. Naraka: nazwa piekie bdcych miejscem tortur, gdzie rodz si ponownie ci, ktrzy czynili zo, aby odkupi swe winy, zanim narodz si ponownie w ludzkim lub jakim innym wiecie. Naraka: mieszkaniec piekie, ktry odrodzi si ponownie w Karnie. Nieskrpowany Duch, Nieskoczony Duch (Brahman): przenikajca do caego wszechwiata pierwotna (uniwersalna) dusza, ktra przybiera rne formy; jej oryginalna forma dostarczajca materii, z ktrej zbudowany jest cay wszechwiat, jest tajemnic i nikt jej nie zna; identyfikowany w Mahabharacie z Kryszn. Niwatakawakowie: demony asurowie, ktrych bogowie nie mogli pokona z powodu otrzymanego przez nich daru Brahmy, ktrych mg pokona jedynie Kryszna i Arduna; pewne odamy tych demonw zostay pokonane przez Ardun (z pomoc Mataliego) po zdobyciu przez niego boskiej broni. O ogie ofiarny: istnieje wiele rnych ogni ofiarnych, uwaanych za potomkw kapana Angirasa i jego syna Brihaspatiego, ktrzy sami nabrali ognistoci dziki swym praktykom religijnym; szereg ogni ofiarnych ma swj pocztek w Tapasie, czyli gorcu powstaym w wyniku praktyk ascetycznych ascetw; rne ognie ofiarne wybuchajce z rnych cia uwaa si za rne manifestacje tego samego ognia, ktry jest personifikowany jako Agni; najbardziej charakterystyczn cech ognia ofiarnego jest to, e obawia si swej roli nosiciela ofiary z powodu lku przed zanieczyszczeniem, w czym prawdopodobnie znalaza swe odbicie realno i niepewna natura rytuau ofiarnego, ktry tylko niekiedy zdaje si by skuteczny w zdobywaniu przychylnoci bogw i realizacji ludzkich celw.

Ksiga III

Sowniczek

379

oywianie ognia: wstpna procedura rozpalania ognia w rytuale ofiarnym; ogie rozpala si w sposb analogiczny do mitycznego ubijania oceanu poprzez wprowadzanie w wir drewnianego bloku poprzez cignienie na przemian przez dwie przeciwstawne strony okrconego wok niego sznura. P Pacadanja: blask o piciu kolorach stworzony przez poddajcych si ascezie piciu staroytnych mdrcw, ktry spodzi Ogie Ojcw. Parwati (Uma): ona Najwyszego Boga iwy. Paupata (Gowa Brahmy): bro naleca do boga bogw iwy, ktr daje on do dyspozycji Ardunie po pokonaniu go w pojedynku i obdarowaniu go bosk wizj. Patala: miejsce, gdzie mieszkaj danawowie, z ktrymi mia walczy Kryszna i Arduna. Paulomowie i Kalakejowie: demony asurowie, mieszkacy latajcego miasta Hiranjapura, yjcy w stanie wiecznej szczliwoci, nie do pokonania przez bogw dziki darowi uzyskanemu od Brahmy; pokonani przez Ardun. pawaka: ognie ofiarne wywodzce si od syna Tapasa (Ognia Ojcw), ognia Bhanu, suce oczyszczaniu zanieczyszcze wprowadzanych do ofiarnego rytuau. Prahlada: krl demonw dajtjw. Pulastja: jeden ze staroytnych mdrcw; syn Brahmy; ojciec Wirawasa, Wairawany (Kubery) i Rawany. Puszkara: modszy brat krla Nali, ktry ogra go w koci. R Rama: jedna z awatar boga Wisznu; bohater hinduskiej epiki Ramajana. Rawana: krl rakszasw, przyrodni brat boga bogactwa i krla jakszw Kubery; wadca Lanki; syn mdrca Pulastji i rakszini Puspotkaty; wnuk Brahmy. Rywalizujc z Kuber otrzyma od Brahmy dziki swym umartwieniom dar bycia niezwycionym przez wszystkich za wyjtkiem czowieka i dziki temu terroryzowa wszystkich niemiertelnych. Zosta zabity przez Ram, syna krla Daarathy, ktry by faktycznie mierteln inkarnacj boga Wisznu zesan na ziemi na prob niemiertelnych przez Brahm w celu zabicia Rawany i zakoczenia jego terroru. Rama zrealizowa swoje zadanie dziki zaaranowanej przez Brahm intrydze, w rezultacie ktrej Rama

380

Mikoajewska

Mahabharata

wyrzek si krlestwa i uda si na wygnanie do dungli, majc za swych towarzyszy swego brata Lakszman oraz sw on Sit, aby ratowa dobre imi swego ojca. Do ataku na Rawana i zabicia go sprowokowao Ram porwanie Sity przez Rawan, co byo zemst demona za odrzucenie przez Ram zalotw jego siostry. Rcika Bhargawa: dziadek bramina Parauramy z rodu Bhrigu. Renuka: crka krlewska, ona bramina Damadagniego, matka Parauramy. Rozdzielajcy Rnice: nazwa odnosi si do Stwrcy wiata. Rszabha: asceta, ktry rzuci kltw na tych, co wypowiadaj gono sowa na grze Hemakuta. Rjaranga: mdrzec o jelenich rogach, syn mdrca Kajapy. Rtuparna: krl Ajodhji znajcy tajemnic gry w koci, ktr przekazuje Bahuce, w ktrego ciele ukrywa si krl Nala, w zamian za jego wiedz na temat koni. Rudra (wyjcy, szalony): wedyjski bg burzy przynoszcy zniszczenie; towarzysz mu oddziay marutusw, jak i zastpy misoernych demonicznych istot pci eskiej; w okresie powedyjskim dostrzegano jego aspekt pozytywny, nazywajc go iw (askawym) dziaajcym jako wybawca i podstawa porzdku we wszechwiecie; Rudra przynosi chorob, zagad ludziom i zwierztom, ale gdy jest odpowiednio czczony, staje si lekarzem; niekiedy uwaa si go za destruktywny aspekt Najwyszego Boga iwy. S sadhu, Surowy: nazwa dotyczy tych, ktrzy dziki praktykom samo-kontroli i rozwoju duchowego rozwijaj pewien okrelony styl (maniery) zachowania, dostarczajc przykadu i standardu dla dobrych dziaa i zasad Prawa powtarzanych przez innych. Sagara: krl Ajodhji z dynastii sonecznej, ktrego potomkowie zgodnie z zapowiedzi Brahmy mieli ponownie wypeni wodami pusty ocean, ktrego wody zastay wypite przez mdrca Agastj. Sagarowie: szedziesit tysicy walecznych i okrutnych synw krla Sagary urodzonych mu zgodnie z obietnic iwy przez jego on Waidarbhi. Samo-Stwarzajcy-Si: Kryszna. samo-stwarzajcy si bg: Brahma. Sampati: wielki ptak-sp, brat Datajusa, ktry w modoci straci skrzyda, bo cigajc si ze swym bratem zbytnio si zbliy do soca. Sanatkumara: staroytny mdrzec.

Ksiga III

Sowniczek

381

Satjawat: syn krla Djumatseny, m Sawitri, ktra dziki swej prawoci i ascezie otrzymaa od boga mierci Jamy z powrotem jego dusz i przywrcia go do ycia. Saubha: stolica kraju rzdzonego przez krla alw. Saugandhika: park boga bogactwa, Kubery, na szczycie Gandhamadany, gdzie znajduje si jezioro, w ktrym rosn zote lotosy, ktre Bhima zerwa, aby sprawi przyjemno Draupadi po pokonaniu bronicych ich rakszasw bdcych na subie Kubery. Sawitri: nazwa rytuau ofiarnego, bogini i rwnie crki krla Madrasu Awapatiego, ony Satjawata, ktra w nagrod za sw prawo i podanie ciek oddanej swemu mowi ony otrzymaa od boga mierci Jamy dar przywrcenia do ycia swego zmarego ma. siddha, siddhowie: doskonaa czyli wyzwolona osoba; mdrzec, ktry zdoby wielk paranormaln moc; termin mahasiddhowie odnosi si do 84 mdrcw, ktrzy zdobyli niemiertelno, cho nie porzucili swych cia, ktrych darzy si wielk czci; wedug popularnego kultu siddhw jest ich 88 i przebywaj oni w sferze znajdujcej si pomidzy wiatami ziemskimi i niebiaskimi. Siedmiu Staroytnych Mdrcw: Angiras, Bhrigu, Daksza, Kajapa, Narada, Wasiszta, Wiwamitra. Sita: crka krla Danaki, ona Ramy porwana przez demona rakszas Rawan; bohaterka hinduskiej epiki Ramajana. Skanda (ten, ktry atakuje): zwany rwnie Kumara (modzieniec) i Karttikeja (syn szeciu bramiskich on nazywanych Karttika); z jednej strony bg, ktry przynosi wojn i choroby, a z drugiej strony dowdca boskiej armii, pogromca demonw i podstawa wadzy Indry. Nie narodzi si z kobiecego ona, lecz z nasienia zoonego na grze weta; w jego narodzinach wsppracuj na rnych poziomach rne boskie i ziemskie siy; na najniszym poziomie zosta poczty w rezultacie grzesznej mioci ognia ofiarnego do on siedmiu staroytnych mdrcw i mioci crki Dakszy Swahy do Ognia; na innym poziomie Skand uwaa si za syna Rudry, ktry przenikn do Ognia i Umy, ktra przenikna do Swahy; w kocu na najwyszym poziomie Skand uwaa si za syna iwy, ktrego nasienie upado na ziemi z ona Parwati, stajc si gra weta, i rozpryskujc si piciokrotnie, dajc pocztek rnym krwioerczym istotom, ktre towarzysz Skandzie. Narodziny Skandy byy obiecane Indrze przez Brahm; zgodnie z t obietnic Skanda z jednej strony mia przewysza sw moc zarwno bogw i demony i pomc bogom w pokonaniu demonw poprzez zostanie dowdc armii bogw, z drugiej strony mia zosta mem crki Pradapatiego Dewaseny, czyli armii

382

Mikoajewska

Mahabharata

bogw; obietnica Brahmy wypenia si, gdy Skanda bdcy najpierw si destruktywn dla wszechwiata nie zgadza si na zajcie pozycji Indry, lecz umacnia jego wadz, rozkazujc mu, aby pozosta Indr i mianowa go dowdc armii bogw, dziki czemu Skanda pokonuje demony, stajc si podstaw porzdku we wszechwiecie opartym na rzdach i sile bogw. Poniewa Skanda nie urodzi si z ona kobiety, lecz z nasienia zoonego na grze weta wiele boskich matek chce mie go za syna, na co Skanda si godzi; te boskie matki, aspirujc do bycia onem wszechwiata, chc si narodzi na ziemi i by matkami miertelnikw; aby je zadowoli Skanda obdarza je dusz Rudry, w zwizku z czym staj si niszczcymi mae dzieci chorobami, przeksztacajc si w si pozytywn, gdy dziecko osignie szesnasty rok ycia i gdy ludzie oddaj im cze; sze bramiskich on oskaranych o zdrad z Ogniem Skanda uniemiertelnia, czynic z nich gwiezdn konstelacj identyfikowan jako Plejady; Skanda spenia te yczenie swej matki Swahy, pozwalajc jej na wieczne poczenie z Ogniem Ofiarnym. soma, Soma: termin odnoszcy si zarwno do bstwa (Ksiyca), jak i roliny w rytualne ofiarnym agnistoma, z ktrej wyciska si sok (co nazywa si zabijaniem), uzyskujc napj o halucynogennych wasnociach, ktry wlewa si do ognia ofiarnego i ktry jest wypijany przez prowadzcych ofiar kapanw; rwnie nazwa uzyskiwanego podczas ofiarnego rytuau napoju zwanego eliksirem niemiertelnoci lub napojem bogw; zdobywanie eliksiru niemiertelnoci podobnie jak wyciskanie somy, wie si z przemoc nie tylko w rytualne ofiarnym, ale rwnie w mitologii, jak np. w micie o ubijaniu oceanu. Somaka: krl, ktry zgodzi si na zoenie w ofierze swego jedynego syna, aby otrzyma stu synw. Staroytna Osoba, Pierwotna Osoba: terminy odnoszce si do wychwalanego w Rigwedzie Czowieka, Puruszy, uwaanego za przyczyn przyczyn wszechwiata, identyfikowana w Mahabharacie z Kryszn. stranicy wiata: wschd: Indra (i Kubera?); poludniowy-wschd: Agni; poudnie: Jama; poudniowy-zachd: Surja (i Nirryti-bogini zniszczenia); zachd: Waruna; poudniowy zachd: Wiatr-Waju; pnoc: Kubera; pnocny wschd: Soma. Sudarana: dysk Kryszny. Sugriwa: krl map, syn boga soca, ktrego pozbawi krlestwa jego brat Walin, syn Indry, i ktry odzyska swe krlestwo dziki

Ksiga III

Sowniczek

383

interwencji Ramy w zamian za co pomaga Ramie w odzyskaniu Sity i zabiciu demona Rawany; przyjaciel Hanumana. Sukanja: crka krla arjatiego, ona proroka Cjawany. Sumitra: ona krla Daarathy; matka Lakszmany i atrughny. Swaha: crka Dakszy zakochana w Ogniu Ofiarnym, ktra przybrawszy posta szeciu bramiskich on (Karttika) zoya na grze weta nasienie Ognia, z ktrego narodzi si bg wojny i chorb Skanda. akti: wcznia boga wojny i chorb Skandy stworzona z jego gwnej gowy Bhadraakha (gowa koza?). alwa: krl i wadca latajcego miasta Saubhy zamieszkaego przez demony asury (danawowie, dajtjowie); inkarnacja krla demonw asurw; brat krla Sziupali zabitego przez Kryszn podczas ofiary koronacyjnej Judhiszthiry; pokonany przez Kryszn podczas wojny prowadzonej przez Kryszn w tym samym czasie, w ktrym Judhiszthira zosta pokonany przez Durjodhan i jego poplecznikw w grze w koci. anta: crka krla Lomapady i ona mdrca Rjarangi. arjati: krl, ojciec Sukanji. atrughna: brat bliniak Lakszmany. aunaka: bramin, ktry w rozmowie z Judhiszthir wyjania mu, e po utracie majtku w grze w koci jego zadaniem jest praktykowanie jogi, aby zdobywszy zrozumienie, mg oderwa si od zrodzonej z wasnego ciaa mioci, ktra miesza umys, powodujc cierpienie i mg czyni dobro, robic to, co powinien, podajc ciek Prawa. riwatsa: lok uchodzcy za znami Kryszny. urpanakha: jeden z braci rakszasw Rawany. weta: gra, na ktrej Pandawowie czekaj na zstpienie Arduny ze wiata Indry; take gra, na ktrej narodzi si bg wojny i chorb Skanda. wiadomo jednostki, rozumienie (buddhi): postrzeganie poprzez jednostkowy umys, ktre koordynuje wraenia pochodzce z rnych zmysw; ma ona swe rdo w duszy i poda za nakazami duszy od momentu szoku poczenia duszy z materi i rozpoczcia stwarzania wiata; uniezalenia si od wpywu trzech elementw skadowych wszystkich rzeczy materialnych [sattwy (jasnoci-czystoci), radasu (namitnocienergii), tamasu (inercji)] ktre cakowicie ujarzmiaj umys; wiadomo ma faktycznie swe rdo w duszy, lecz gdy dusza

384

Mikoajewska

Mahabharata

zastanawia si nad wyborem dziaania przewodnika szuka w wiadomoci. T tapas, Tapas: gorco, wewntrzny pomie, sia twrcza, duchowa energia, przestrzeganie dyscypliny duchowej, asceza, umartwianie si; rwnie okrelenie odnoszce si do boga ognia, Agni. W Mahabharacie Tapas zosta stworzony w wyniku umartwie i surowej ascezy piciu staroytnych mdrcw i jest nazywany Ogniem Ojcw. Tarksja: mdrzec i pustelnik, ktrego syn zabity przypadkowo przez krlewicza Haihajw, powrci do ycia dziki sile swej ascezy, rozpoczynajc tradycj zdobywania bramiskoci w procesie podwjnego narodzenia. to co zamanifestowane: to, co stworzyy zmysy, wiat zjawiskowy. to co nie zamanifestowane: komponent, ktry znajduje si poza zmysami i wiatem zjawiskowym, zwany rwnie Znakiem; Mahabharata zalicza rwnie elementarn dusz do tego, co nie zamanifestowane. tretajuga (Wiek witych Ogni): nazwa jednego z wczeniejszych eonw (jug). Tridata: szlachetna demonka rakszini, ktra prbuje uagodzi cierpienie Sity, gdy przebywa ona w niewoli u Rawany. trzy elementy skadowe wszystkich rzeczy materialnych (guny): sattwa (jasno-czysto), radas (namitno-energia), tamas (inercja). Twastar: stolarz wiata, ktry uksztatowa z koci proroka Dadhiki piorun, bro Indry. U ucieleniona dusza: dusza zamieszkujca w ciele uywajca wadz umysowych ciaa. Uma: ona Najwyszego Boga iwy. umys (manas): jedna z wadz umysowych cakowicie ujarzmiona przez trzy elementy skadowe wszystkich rzeczy materialnych sattw (jasno-czysto), radasa (namitno-energia), tamasa (inercja). Uinara: krl, ktry ofiarowa swe ciao aby nakarmi nim Indr, ktry przybra form jastrzbia i uratowa ycie gobicy, pod form ktrej ukrywa si Ogie.

Ksiga III

Sowniczek

385

Utanka: prorok, ktry otrzyma od boga Wisznu dar jogi, gdy prosi go o dar trzymania si zawsze cieki Prawa. W Wairawana: bg bogactwa Kubera; syn mdrca Pulastji, ktry narodzi si z krowy i ktry opuci swego ojca i uda si do swego dziadka Brahmy, o co Pulastja by zazdrosny i w gniewie z poowy samego siebie stworzy swego drugiego syna Wirawasa, aby z nim walczy. Brahma bronic Wairawany obdarzy go niemiertelnoci, czynic z niego boga bogactwa Kuber. Kubera ignorowa swego gniewnego brata Wirawasa wiedzc, e jest on projekcj gniewu ojca; chcc uagodzi gniew ojca da mu trzy rakszinie na suce, z ktrych narodzi si Rawana i jego braciarakszasowie. Walin: mapa, syn Indry, brat Sugriwy podobny do niego jak dwie krople wody, ktry odebra Sugriwie krlestwo; podczas pojedynku z Sugriw zosta zabity przez Ram. Warsneja: wonica krla Nali, ktry pracowa dla krla Ajodhji Rtuparny po opuszczeniu krlestwa Niszadw przegrywanego przez krla Nal w koci. Watapi: demon asura zabijany przez swego brata Ilwal i podawany braminom w formie posiku; wzywany z powrotem do ycia przez Ilwal, ktry potrafi przywraca go z martwych do ycia, zabija bramina, wydzierajc si z jego odka; zosta zabity przez proroka Agastj, ktry go strawi, zanim Ilwala zdy wezwa go do ycia. Wibhisana: rakszasa o szlachetnym sercu, syn mdrca Pulastji i rakszini Malini; brat Rawany, ktry otrzyma od Brahmy dar niemiertelnoci i niezbaczania ze cieki Prawa; pomaga Ramie w pokonaniu swego brata Rawany; po mierci Rawany zostaje namaszczonym przez Ram krlem Lanki. Widaja: nazwa trjzbu iwy. Wiakha: wojownik, ktry narodzi si z uderzenia boga wojny i chorb Skandy piorunem Indry. Wirawas: syn mdrca Pulastji, ktrego stworzy z poowy siebie, aby walczy ze swym bratem Wairawan, ktrego Brahma obdarzy niemiertelnoci i uczyni bogiem bogactwa Kuber. wadze umysowe: postrzeganie, umys, wiadomo, rozumienie.

386

Mikoajewska

Mahabharata

Z Zapadniajcy wiat (ten, ktry zapadnia wiat): okrelenie dla Stwrcy, Czowieka, Ukrytej Przyczyny, Najwyszego Boga, Kryszny. zmysy: oprcz piciu zmysw (wzrok, such, dotyk, smak, zapach) do zmysw zalicza si czsto umys. zobaczenie boga (darana): w hinduizmie zobaczenie boga jest najwyszym celem, do ktrego si dy rnymi drogami religijnej praktyki.

Ksiga III

Indeks imion

387

Indeks imion
A Abhimanju, 36 Adbhuta, 247, 250 Adhiratha, 348, 354 Aditi, 30, 249, 260, 353, 366 aditjowie, 108 Agastja, 5, 10, 112, 113-117, 119-121, 125, 147, 169, 171, 183-185, 187, 190 agneja, 273 Agni, agni, 69, 73-76, 214, 239-241, 243, 245-246, 255 agnihotra, 241, 244, 332 agnistoma, 241, 245 Airawata, 61, 64, 252, 254 Ajodhja, 79, 89, 92-98, 121, 124, 317, 326, 328-329 Amarawati, 64-65, Amumata, 123-124 Angiras, 109, 239-247, 251, 262, 264 apsary, 63, 102, 157, 162, 167, 174, 182, 260, 270, 297 Arduna, 5, 9-12, 23, 29, 31-32, 36, 40, 47, 49, 53-68, 70, 105-106, 108-110, 144, 265270, 273-275, 277, 281-283, 285, 291, 293-294, 297-300, 330, 345-348, 354, 358-359, 364 Arstisena, 147, 166-167, 169, 171, 173 asurowie, asury, 5, 10-12, 20, 30, 45, 49, 66, 105, 111, 113, 116, 120, 139-140, 147, 174, 179, 204, 208, 214-215, 217, 244, 247-249, 263-265, 274, 279-283, 301, 304-305, 349 Awapati, 331-336 Awatthaman, 55 Awinowie, 72, 108, 127, 136, 138-140, 334 Atri, 198-200, 241 Awindhja, 314, 324, 326, 328 B Badari, 66, 147, 150, 162 Bahuka, 10, 69, 89-99, 101 Balarama, 34, 184 Bhadraakha, 255 Bhagiratha, 113, 117, 124-125 Bhanu, 239, 244 Bharadwada (mdrzec), 62, Bharadwada (ogie), 342 Bharata (brat Ramy), 306-308, 329 Bhima (ojciec Damajanti), 72, 79-80, 84-86, 90-93, 96-99, 101, 103 Bhima (Pandawa), 5, 10-11, 13, 20-23, 27, 32, 39-40, 47, 51-52, 69-70, 106, 147-172, 183-185, 188, 190, 267, 269, 272, 284, 293-299, 330, 358, 364, 366 Bhiszma, 9, 14-15, 26, 42, 52, 54-55, 66-67, 265, 281-285 Bhrigu, 84, 133-134, 136-137, 140, 193, 213, 239, 246, 262 Brahma, 10, 30, 37, 60, 62, 109, 112, 118, 121-122, 125, 127, 144, 149, 177-180, 182, 193-194, 201-205, 208, 214218, 231, 239-241, 243, 247, 250, 254, 261-262, 264, 289, 301-306, 311, 323, 325-328, 332, 349

388

Mikoajewska

Mahabharata

Brahman, 141, 153, 187, 190, 193-194, 197, 204, 205-206, 208, 213, 219, 229, 232, 234-235, 361 Brahmany, 241 Brihaspati, 199, 239-242, 258, 334 Brhadawa, 69, 71-72, 103 C Citraratha (gandharwa), 135 Citraratha (park), 106, 253 Citrasena, 65, 175, 265, 270275, 277 Cjawana, 127, 136-140 D Dadhika, 109, 118 dajtja, dajtjowie, 34, 61-62, 120, 260, 279, 281, 317, 325, 355, 366 Dajtjasena, 249 Daksza, 144, 174, 247, 249, 250, 253, 257, 261, 315 Damajanti, 10, 69, 71-103 danawa, danawowie, 33-36, 60-62, 149, 158, 167, 175181, 204, 216, 263-264, 315, 325, 327 Danu, 66 dasjusowie, 27 Daaratha, 37, 301, 306-307, 327-328 Dewasena, 247, 249-250, 257259 dharma (Prawo), 5, 10, 219220, 222, 227 Dharma (bg), 12, 24, 30, 112, 132, 162, 242, 357, 364-365 Dhaumja, 13, 19-21, 36, 56, 108, 110, 150-152, 174, 186 Dhrisztadjumna, 31, 36

Dhritarasztra, 13-14, 16, 22-28, 33, 39-40, 44, 48, 53, 67-68, 70, 105, 110, 146, 181, 265273, 283, 291, 297, 354, 366 Dhundhu, 213-217 Djumatsena, 334-337, 343 Draupadi, 5, 9-10, 12, 14, 16, 20-23, 29, 31-32, 36-37, 40, 42-45, 47, 50-51, 53, 56, 6768, 70-71, 106, 111, 133, 147, 150-154, 161-170, 174, 186, 191, 166, 168, 270, 286, 291-302, 330-331, 344, 357358 Drdhasju lub Idhmawaha, 117 Drona, 9, 14, 26, 42, 52-53, 55, 60, 66-67, 266, 281-282. 285, 348 Drupada, 40, 152, 269, 292 Duhala, 297-298 Duhasana, 21, 25-26, 29, 40, 67, 271-272, 277-279 Dundubhi, 306 Durjodhana, 5, 9-14, 23, 25-29, 32-33, 39-42, 44, 47, 49-50, 52-53, 55, 67-71, 103, 106, 154, 173, 184, 191, 265-285, 291, 297, 345, 348, 354, 360 Durwasas, 288, 349 Dwaitawana, 36-37, 54, 268269, 285, 357 Dwapara, 10, 69, 77-78, dwaparajuga, 157-158, 203, 208-209, Dwaraka, 30, 33-35, 266, Dajadratha, 291-300 Damadagni, 134-136 Dantu, 142-143 Dataju, 302, 310, 318 Datasura, 147, 164 Danaka, 222-224, 302, 306, 317, 326

Ksiga III

Indeks imion

389

G Gadhi, 134 Gandhamadana, 147, 150-151, 153-154, 303-304 Gandhari, 26 gandharwowie, 11, 45, 60-65, 109, 121, 125, 148, 152, 154, 157, 162, 167-168, 170, 173175, 182, 204, 217, 260, 265, 270-277, 280, 289, 301, 304, 315 Gandiwa, 21, 23, 47, 58, 60, 168, 176, 182 gany, 261 Garuda, 147, 163, 167, 247, 251-253, 259-260, 271 Gautama, 198-199, 343 Ghatotkaka, 152, 163, 166, 184 Grasper, 260-261 guny, 232 H Hanuman, 147, 154-162, 301, 312-312, 316-319, 323-325, 328-329 Hastinapura, 9, 13-15, 25-26, 52, 54, 67, 110, 191, 265266, 277, 279, 282-285, 354 Hidimba (demonka), 21-22, 152 Hiranjapura, 179 I Ikszwaku, 89, 326 Ilwala, 113, 116-117, Indra, 5, 9-12, 21, 30, 32, 37, 47, 50-57, 59-70, 73-77, 102, 104, 108-110, 113, 116, 118129, 132, 134, 136-146, 148, 154, 168-169, 173-179, 181, 198-199, 204, 217, 243, 247-

264, 266-269, 274-275, 279281, 288-289, 293, 295, 301, 305, 314, 324-325, 330, 345348, 352, 354-355, 366 Indradit, 301, 322-324 Indraprastha, 33, 267 Indrasena (krlewicz), 76 Indrasena (wonica), 295 J Jadawowie, 30, 348 Jajati, 34 jaksza, 10, 59, 61, 74, 86, 121, 147-148, 150, 153-154, 158, 160-162, 164, 168, 170-173, 179, 182, 204, 215, 217, 262, 301, 305, 315, 327, 357, 361-364 Jama, 30, 35, 53, 61, 69, 73-76, 143, 150, 207, 262, 338-343, 360 Judhiszthira, 10-16, 19-21, 23, 25-27, 29, 33, 36-37, 41, 44, 47, 54-55, 66, 70-71, 106, 109-111, 133, 144-145, 148, 150-154, 164-165, 167, 170171, 174, 181-184, 186-190, 195, 198, 200, 203-205, 209, 213, 219, 239-240, 242-243, 245-246, 248, 258, 265, 273, 275, 283-287, 292, 294, 296299, 302, 331-332, 344, 346, 357-361, 364-366 juga, 117, 136,157-159, 203, 208-212 K Kadru, 260 Kaikeji, 306-308, 328 Kailasa, 62, 64, 121, 125, 149150, 166 Kalakejowie, 113, 120

390

Mikoajewska

Mahabharata

Kali, 5, 10, 69, 71, 77-82, 84, 88-89, 91, 94, 96, 100-103 kalijuga, 159, 203, 208-210 Kalinga, 127, 132 Kalki (Kalaki), 193, 209, 211 Kama, 73, 243, 315 Kamjaka, 11, 13, 20, 23-27, 29, 36, 54, 66, 70, 106, 110, 153, 173-174, 183-184, 191, 193, 266, 269, 286, 294, 357 Kanja, 352 Kapila, 123-124 Karkotaka, 88 karma, 18, 47, 193-194, 219, 227-228, 237 Karna, Radheja, 5, 12, 14, 23, 25, 29, 40, 52, 60, 62, 67-68, 70, 265-269, 271, 273-274, 276-279, 281-283, 285-286, 345-356 Kartawirja, 135-136 Karttika, 247, 257-259 Karttikeja, 248 Kajapa, 42, 108, 128-133, 207, 243 Kaurawowie, 9, 11-12, 29, 32, 36, 52, 151, 265, 271-275, 278, 295, 331-332, 345, 356, 366 Kausalja, 306 Kauika, 219-220, 222-223, 225, 228-230, 236-238 Kauiki, 127-18, 132 Kein, 248-249 Keini, 97-99 Khandawa, 56, 59, 67-68, 168 Khara, 303-304 Kirmira, 13, 20-22, 28 kritajuga, 117, 117, 203, 208209, 211-212 Kritja, 280-281 Krl Prawa (Krl Dharma,

Dharmarada), 5, 9-11, 1315, 17, 19-21, 23-24, 39, 41, 44, 50, 52-53, 68-71, 105106, 108, 110, 113, 127-128, 132, 136, 147, 151-152, 163164, 166, 169, 174, 183, 188, 190, 193, 202, 213, 239, 248, 265, 269-270, 272, 275, 284287, 291, 294-297, 299, 301302, 331, 357-358, 360-364 Krypa, 9, 14, 42, 52-53, 55, 60, 266, 281-282, 285 Kryszna, 5, 9-10, 12, 29-33, 35-36, 66, 68, 70, 108, 147, 161, 163, 183-184, 191, 193, 202-203, 205, 209, 231, 266, 281, 291, 293, 299-300, 349, 355 Kryszna Wasudewa, 70, 108, 266 Kubera, 10-11, 53-54, 61-62, 106, 109, 147-148, 150, 153154, 156-157, 160-164, 167173, 183-184, 262, 270, 301305, 315, 324-325, 327, 329 kumarowie, 255 Kumbhakarna, 301, 303-304, 321-323 Kunti, 12, 15, 66, 348-354, 364 Kuntibhoda, 348-350 Kurukszetra, 127, 144, 287 Kuwalawa, 213-218 L Lakszmana, 301, 306-312, 314-319, 321-326 Lakszmi, 197, 205, 255, 258, 262 Lanka, 301-304, 310-313, 318-321, 329 Lomapada, 128-129, 132

Ksiga III

Indeks imion

391

Lomasa, 53, 65-66, 105, 108113, 117, 125, 128, 133, 137, 140, 142, 144-146, 148, 150152, 164, 166 Lopamudra, 114-115, 117 M Mada, 139 Madhu i Kaitabha, 215-217 Madri, 294, 330, 364 Mahisza, 263-264 Maitreja, 27-28 Mandara, 63, 119, 148-149, 159, 207 Mandhatar, 127, 140-141 Manimat, 147, 167, 169-171 Manthara, 306 Manu, 46, 193, 200-202, 244 Marika, 308-309 Markandeja, 12, 29, 36-37, 108, 193, 195-196, 198, 200, 202-205, 208-209, 212-213, 219, 238-243, 245-246, 248, 258, 264, 266, 301, 302, 329, 331-332, 334, 344 marutusi, 262 Matali, 62-63, 174-181, 301, 325, 328 Meru, 58, 148-150, 153, 159, 166, 207, 252, 289 Muka, 58 N Nadana, 64 Nahusza, 183-185, 186, 190 Nakula, 40, 51, 106, 150-151, 165, 186, 274, 293, 297, 358-359, 364 Nala, 10, 69-104 Nara, 31, 54, 60, 62, 66, 108, 147, 150-153, 162, 166

Narada, 73, 105-110, 123, 173, 181-182, 331, 333-338, 343 Narajana, 30-31, 54, 60, 66, 108, 118, 120, 144, 147, 149-153, 158-159, 162, 166, 207-208 Naraka, 281-282 Niszadowie, 10, 69, 71-74, 7778, 84, 86, 88, 90-91, 101, 366 Niwatakawakowie, 66, 175176, 179, 181 P Pandawowie, 9-15, 19-21, 2327, 31-32, 36-37, 39, 54, 6771, 105-113, 127-128, 132133, 136, 140, 142, 144-148, 150-153, 161, 166-167, 170, 172-174, 182-184, 191, 193, 265-276, 278-279, 281-282, 284-285, 291-292, 294-297, 299-302, 329, 345-346, 348, 355-358, 364-366 Pandu, 21-26, 32, 40, 155 Pacadanja, 243 Pacalowie, 70, 110 Paraurama (Bhargawa), 127, 133-136, 348 Parwati (Uma), 247, 261-262, 280 Paupata (Gowa Brahmy), 53, 57, 60-61, 109, 175 Patala, 66 Paulomowie i Kalakejowie, 173, 179 pawaka, 239, 244 Pradapati, 112, 133, 136, 144, 149, 199-200, 207, 209, 240, 242, 244, 249, 258, 261, 302, 316

392

Mikoajewska

Mahabharata

Prawo, 5, 9-25, 29-32, 37, 39, 42-45, 47-52, 62, 75-78, 82, 84-85, 100, 105, 109, 111112, 119, 132, 135-136, 138, 140, 145-147, 152, 155, 157160, 162, 169, 183-184, 191, 193-197, 199-200, 203-204, 207, 209, 212-214, 216, 219230, 234-238, 242, 267, 276, 279-280, 286, 288, 294, 296297, 303-304, 309, 314, 316, 319, 326-328, 322, 333, 335, 339-344, 352-353, 358, 361, 363 Pulastja, 301-303, 315 Puszkara, 69, 71, 78-80, 101103 R Radha, 348, 354 rakszasa, rakszasowie, 5, 10, 13, 20-22, 27, 45, 58, 60, 62, 66, 105, 108-110, 125, 147148, 150, 152-153, 157-158, 160-172, 179, 182, 184, 204, 251, 260, 262, 281-282, 301305, 308, 311, 313-316, 318326, 360 rakszini, 86, 260, 303-304, 314-315, 318 Rama, 5, 37, 156-157, 161, 301-330 Ramajana, 156 Rawana, 5, 301-330 Rcika Bhargawa, 134, 136, 140 Renuka, 134-135 Rohini, 114, 259 Rszabha, 128 Rjaranga, 127-132 Rtuparna, 69, 89, 92-97, 101 Rudra, 180, 247-250, 252, 255, 257, 259-263, 309

rudrowie, 262 Rukmini, 30 S sadhu, 143, 219, 224-227, 229, 236, 244, 289, 339-241, 246, 248, 261, 263 Sagara, 121-124 Sagarowie, 122-125 Sahadewa, 40, 51, 106, 150151, 164-165, 186, 274, 293, 297-298, 358-359, 364 Sampati, 318 Sanatkumara, 198-200 Sandaja, 24, 67-68 Satjawat, 331, 334-338, 340344 Saubha, 34-34, 38 Saugandhika, 153, 160-161, 163 Sawitri, 331-344 siddha, siddhowie, 64-65, 148, 152, 155, 157, 163, 167, 176, 182, 260, 305 Sita, 156, 301-302,306-322, 326-329 Skanda, 247-248, 250-264 soma, 84, 127, 129, 136, 138140, 205, 249-250 Soma (bg), 207, 214, 241242, 245, 247-250, 263, 276 Somaka, 127, 142-143 Subhadra, 36 Sudarana, 36 Sugriwa, 156-157, 301-302, 310-314, 316-320, 322, 324, 329 Sukanja, 137-138 Surja, 345-348 Swaha, 243, 247, 250-251, 253, 255, 257, 261 Sziupala, 33, 36

Ksiga III

Indeks imion

393

akti, 347, 352, 355, 364 akuni, 10, 13-14, 23, 25-26, 29, 40, 50, 68, 265, 267-269, 271, 278-279 alwa. 33-36 anta, 132 arjati, 127, 136-139 atrughna, 306-307 aunaka, 13, 16, 18 iwa, 9, 11, 53-55, 57-62, 6768, 109, 112-113, 117, 121125, 132-133, 140, 174, 180182, 207, 243, 247, 251-252, 255, 257, 261-265, 279-280, 291, 299-300 ura, 349 riwatsa, 205-206, 209 urpanakha, 303-304, 308 weta, 147-148, 166-167, 247, 251-252, 255, 257, 261-262, 315, 324 T tapas, Tapas, 239-240, 243-244 Tarksja, 196-198 tretajuga, 136, 157-158, 203, 208-209 Tridata, 314, 328 Twastar, 118 U Uinara, 145 Utanka, 5, 213-217 W Wairawana, 303 Walin, 301, 310, 312-316 Warsneja, 79, 94-95, 97-98

Waruna, 53-54, 61-62, 69, 7376, 107, 109, 113, 119-120, 123, 134, 149-150, 214, 239, 262, 317, 319-320, 327 Wasiszta, 84, 108, 243, 250251, 253, 329 Wasu, 108, 262 Wasudewa, 34,349 Watapi, 113, 116, 349 Wedy, 15, 18, 36, 42, 44-45, 49, 55, 64-65, 72, 83-85, 103, 107, 112, 117, 120, 134, 141, 152, 158, 160, 182, 187-187, 189, 195, 197-198, 203, 207, 210, 213, 220-221, 223, 225226, 235-236, 243-244, 246, 283, 303, 349, 361, 363 Wibhisana, 301, 303-305, 314, 320, 323-325, 329 Widarbha, 72 Widura, 13-15, 22-26, 42, 68, 268, 285 Widaja, 262 Wikarna, 271, Winata, 259-260 Wisznu, 5, 30, 54, 60, 62, 66, 113, 119-120, 133, 156, 158, 179, 193, 208-209, 213-218, 244, 278, 284, 301, 305, 329, 366 Wiakha, 254-255 Wirawas, 303 Wiwakarman, 133, 257, 320 Wiwamitra, 108, 128, 253 Wiwaswat, 61-62, 200, 340 Wjasa, 9, 13, 26-27, 53-55, 67, 110, 265, 285-287, 290 Wriszni, 349 Wrtra, 50, 55, 59, 113, 118120, 323, 330, 366