Mikoajewska Mahabharata

Ksiga IV Virata Parva Ksiga V Udyoga Parva

Mahabharata
opowiada

Barbara Mikoajewska
Ksiga IV, Virata Parva (w szeciu opowieciach) Ksiga V, Udyoga Parva (w osiemnastu opowieciach)
Napisane na podstawie Mahbharta, 4. The Book of Vira, 5. The Book of the Effort w angielskim tumaczeniu z sanskrytu J.A.B. van Buitenen, The University of Chicago Press.

The Lintons Video Press New Haven, CT, USA 2009, 2012

Copyright 2007-12 by Barbara Mikolajewska. All rights reserved. Technical and editorial advisor: F. E. J. Linton. e-mail inquiries: tlvpress @ yahoo.com. Printed in the United States of America.

History: Episode 39 first posted on the Internet in early 2007. Subsequent episodes, updates and corrections added at irregular intervals. URL at first: http://home.att.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ ; now: http://tlvp.net/~b.mikolajewska/booknook/Mahabharata/ . First printed edition reflects status of Internet edition as of September 2008. Current updated printing amends several earlier typographical infelicities. Look for further episodes, updates and corrections sporadically in the future. Typography and page layout accomplished using Microsoft Word 2000. Published in the United States in 2009 by The Lintons Video Press New Haven, CT USA

ISBN-10: 1-929865-36-8 ISBN-13: 978-1-929865-36-9

Spis treci Ksiga IV (Virata Parva)

Synopsis Opowie 39: Pandawowie przybieraj nowe imiona i ukrywaj si na dworze u krla Wiraty Opowie 40: Draupadi przynosi mier swemu przeladowcy Kiczace wbrew woli Krla Prawa Opowie 41: Kaurawowie i Trigartowie napadaj na Matsj osabion przez mier Kiczaki Opowie 42: Kaurawowie rozpoznaj Ardun i staj w obliczu koniecznoci walki z nim Opowie 43: Arduna w pojedynk pokonuje armi Kauraww Opowie 44: Oczyszczona ze skutkw przemocy krew Krla Prawa jednoczy krla Wirat z Pandawami strona 7 9 15 27 43 51 66 82

Ksiga V (Udyoga Parva)

Synopsis Opowie 45: Pandawowie i Kaurawowie przygotowuj si do rozmw w sprawie podziau krlestwa Opowie 46: O tym jak Indra utraci i odzyska sw krlewsko po zabjstwie demona Wrtry Opowie 47: Krl Prawa majc poparcie Kryszny bezwzgldnie da zwrotu swego krlestwa Opowie 48: Widura wyjania krlowi Dhritarasztrze przyczyny jego cierpienia Opowie 49: Widura daremnie poucza krla Dhritarasztr jak pozby si cierpienia i zapewni rozwj swemu krlestwu Opowie 50: O pokonywaniu mierci poprzez odpowiedni praktyk (jog) i czenie si z Brahmanem Opowie 51: Krl Dhritarasztra widzi w nadchodzcej wojnie wielk wojn koca eonu, ktrej chce Kryszna Opowie 52: Durjodhana nawouje do wojny obwiniajc o ni Kryszn, lecz lekcewac jego bosko

93 95 103 113 129 145

153 171 181 191

Opowie 53: Kryszna planuje uda si do Hastinapury, aby dowie winy Durjodhany i susznoci roszcze Krla Prawa Opowie 54: Kryszna da pokoju wolnego od faszu i dowodzi, e to Pandawowie mwi prawd Opowie 55: Bramini ostrzegaj Durjodhan przed lekcewaeniem siy Kryszny Opowie 56: Narada ostrzega Durjodhan przed skutkami uporu i pychy i lekcewaeniem prawoci innych Opowie 57: Kryszna ukazuje sw bosk form w odpowiedzi na wyzwanie rzucone mu przez Durjodhan Opowie 58: Kunti zachca swych synw do walki przeciw Kaurawom Opowie 59: Kryszna i Kunti bezskutecznie prbuj przecign Karn na stron Pandaww informujc go, e jest najstarszym Pandaw Opowie 60: Kryszna oznajmia, e nadszed moment wojny i kary Opowie 61: Ostatni dzie przed bitw Opowie 62: Bhiszma zdradza tajemnic swej mierci

206 220 237 248 266 280

291 301 310 323

Dodatki
Sowniczek Mahabharaty (ksiga IV & V) Indeks imion

347 349 357

Ksiga IV
Virata Parva
(w szeciu opowieciach)

Ksiga IV

Synopsis

Synopsis
Ksiga IV Mahabharaty opisuje trzynasty rok wygnania Pandaww, ktry zgodnie z umow wymuszon na nich przez Kauraww (synw krla Dhritarasztry) podczas oszukaczej gry w koci powinni spdzi wrd ludzi, ukrywajc swe tosamoci, tak aby nie mona byo ich odnale. Jeeli szpiegom Kauraww uda si odkry ich kryjwk, bd musieli uda si ponownie na trzynacie lat wygnania. Pandawowie decyduj si szuka schronienia na dworze u krla Wiraty, ktry wada prosperujcym krlestwem Matsji. Judhiszthira otrzyma obietnic od swego ojca boga Prawa Dharmy, e w cigu nadchodzcego roku uda im si ukry ich prawdziwe tosamoci pod dowolnym przebraniem, ktre wybior i w zwizku z tym w swym wyborze kieruj si myl o tym, jaka rola bdzie im sprawi najwiksz przyjemno. Judhiszthira przebiera si za bramina Kank, znawc gry w koci i zostaje na dworze u krla Wiraty jego nadwornym mistrzem gry w koci. Bhima zostaje krlewskim kucharzem i zapanikiem o imieniu Ballawa. Arduna skada luby czystoci i przebiera si za eunucha Brihannad, ktry zostaje nauczycielem taca i piewu crki krla Wiraty Uttary. Nakula zostaje krlewskim stajennym o imieniu Granthika, a jego brat bliniak Sahadewa zostaje krlewskim rachmistrzem krw o imieniu Tantipala. Draupadi z kolei ukrywa si pod postaci pokojwki krlowej o imieniu airamdhri, ktra cho sama jest miertelna, ma za mw piciu boskich muzykw gandharww. Przed udaniem si na dwr krla Wiraty Pandawowie ukrywaj sw bro, zawieszajc j w pakunku na wielkim drzewie rosncym niedaleko terenu kremacji zwok i aby zapobiec kradziey, informuj okolicznych pastuchw, e w pakunku znajduj si zwoki ich matki i dziki temu wszyscy omijaj drzewo z dala, bojc si zanieczyszczenia. Krl Wirata zatrudnia przybywajcych indywidualnie na jego dwr Pandaww zgodnie z ich prob, lecz cho nie zna ich prawdziwej tosamoci i nie wie ich ze sob, wyczuwa w kadym z nich krlewsko i proponuje im, aby rzdzili jego wasnym krlestwem, gdy on sam jest ju stary i utraci swe rycerskie zdolnoci, na co oni si nie zgadzaj. Rwnie Draupadi zostaje zatrudniona przez krlow jako jej pokojwka, gdy udaje jej si uciszy zazdro krlowej o jej urod poprzez wskazanie na

10

Mikoajewska

Mahabharata

to, e nikt nie moe skoni jej do mioci, gdy jest pod ochron swych gniewnych mw gandharww. Prawie cay rok, ktry Pandawowie spdzali u krla Wiraty, min spokojnie i bez wikszych wydarze, a do momentu gdy krlewski marszaek i brat krlowej Sudeszny o imieniu Kiczaka dostrzeg u niej przebran za pokojwk Draupadi i zacz naprzykrza si jej ze swoj mioci. Zblia si wanie festiwal mioci i Sudeszna, cho obiecaa Draupadi chroni j przed awansami mczyzn, ulega probie swego brata i wysya j do pokojw Kiczaki pod pretekstem przyniesienia festiwalowego wina. Gdy Kiczaka prbuje j uwie, Draupadi wyrywa mu si i szukajc ochrony ucieka do krlewskich komnat, gdzie krl Wirata gra wanie w koci z Kank/Judhiszthir i gdzie na oczach wszystkich Kiczaka przewraca j swym kopniciem na podog. Mimo obecnoci krla i jej mw aden z nich jej nie broni. Judhiszthira powstrzymuje atak Bhimy nie chcc zdradza swej tosamoci przed upywem waciwego terminu, a krl Wirata wykrca si brakiem wiedzy o naturze konfliktu. Jedynie demon rakszasa towarzyszcy Draupadi z rozkazu boga soca powala Kiczak na ziemi. Tym razem maltretowana na oczach swych mw Draupadi/ airamdhri pomimo braku zgody ze strony Krla Prawa przynosi mier Kiczace, namawiajc do zabicia go Bhim i zastawiajc puapk na Kiczak, ktry da si ogupi swym zmysom i yje w poczuciu swej nieograniczonej wadzy, wierzc, e krl Wirata jest jedynie papierowym krlem i e dobrobyt Matsji opiera si na nim i jego militarnej potdze. Po mierci Kiczaki liczni jego krewni poszukuj zemsty i razem z jego zwokami chc spali Draupadi/ airamdhri na jego stosie pogrzebowym, lecz wezwany przez ni na pomoc Bhima zabija ich wszystkich. Mieszkacy Matsji przypisuj mier Kiczaki i jego krewnych piciu gandharwom, ktrzy s rzekomo mami airamdhri i cho odczuwaj ulg z powodu mierci Kiczaki, ktry ich terroryzowa, boj si take Draupadi i jej kuszcej dz urody, ktra przynosi tym, ktrzy jej ulegn mier z rk gandharww. Prosz Wirat o to, aby rozkaza Draupadi opuci jego krlestwo, lecz Wirata ulega probie swej ony Sudeszny, ktra wstawia si za swoj pokojwk, wiedzc od niej, e ju wkrtce opuci krlestwo dobrowolnie, bo przybd po ni uwolnieni od swych zobowiza gandharwowie. Tymczasem Durjodhana, ktry na prno prbuje odkry kryjwk Pandaww, dowiaduje si o mierci Kiczaki i

Ksiga IV

Synopsis

11

postanawia, aby razem z armi Trigartw zaatakowa i okra bogate krlestwo Matsji, ktrego militarn potg osabia mier Kiczaki i ktrego nie potrafi wedug nich obroni stary ju krl Wirata. Dziki temu atakowi nie tylko ma nadzieje zwikszy bogactwo Hastinapury, ale rwnie wzmocni sw armi i by gotowym do zbrojnej konfrontacji z Pandawami, ktrych okres wygnania ju niedugo si koczy i ktrym nie zamierza oddawa ich krlestwa. Krlestwo Matsji zostaje najpierw zaatakowane i ograbione z licznych stad krw przez Trigartw, lecz dziki pomocy czterech Pandaww (za wyjtkiem Arduny), ktrych krl Wirata wcieli do swej armii ze wzgldu na ich potne ramiona, krowy zostaj odbite i krl Wirata uwolniony z niewoli. Pandawowie nie chc jednak jeszcze ujawnia swej prawdziwej tosamoci i cho prawy krl Wirata docenia ich wielkie zasugi, nie chc adnych honorw z powodu zwycistwa, twierdzc, e nale si one krlowi. Gdy stolica Matsji pustoszeje, bo wszyscy potni mczyni udaj si na pole bitewne, aby celebrowa tam zgodnie ze zwyczajem odniesione zwycistwo, Matsja zostaje zaatakowana przez potn armi Kauraww, ktra grabi liczne stada krw. Na dworze pozostay gwnie kobiety i zarzdzajcy krlestwem pod nieobecno krla mody, butny i niedowiadczony syn krla Wiraty Bhumimdaja. Gdy przeraony szef pastuchw przybywa na dwr z prob o pomoc, wychwalajc bohaterstwo modego ksicia, mody ksi unoszc si dum i chcc popisa si przed kobietami wyrusza samotnie przeciw caej armii, majc eunucha Brihannad, ktrego doradzia mu Draupadi, za swego wonic. Ta mieszna para jest egnana miechem modych kobiet, ktre prosz, aby im przynie suknie pokonanych Kauraww na ubranka dla lalek. Na widok potnej armii Kauraww Bhumimdaja prbuje uciec, lecz Brihannada/Arduna prbuje go powstrzyma, przypominajc mu o kodeksie wojownika. Kaurawowie obserwuj z dystansu zachowanie tej miesznej pary, ktra przybya, aby z nimi walczy i zaczynaj podejrzewa, e pod przebraniem eunucha ukrywa si Arduna. Podejrzenie to silnie wzburza ich uczucia. Bhiszma, Krypa, Drona i Awatthaman ostrzegaj Durjodhan i Karn przed konsekwencjami walki z Ardun, podczas gdy Durjodhana raduje si nadziej, e ujawnienie si Arduny jest przedwczesne i ze zgodnie z umow Pandawowie bd musieli ponownie uda si wygnanie. Bhiszma wyjania, e istniej pewne dwuznacznoci w mierzeniu czasu i e tak jak

12

Mikoajewska

Mahabharata

wedug pewnych kryteriw upyno trzynacie lat od momentu wygnania Pandaww, tak wedug innych kryteriw czas ten jeszcze nie upyn. Tymczasem Arduna zamienia si z ksiciem Matsji miejscami, czynic z niego wonic swego rydwanu i udaje si w kierunku drzewa, gdzie Pandawowie ukryli sw bro. Rozkazuje modemu synowi krla Wiraty zdj t bro z drzewa i ujawnia przed nim sw prawdziw tosamo. W midzyczasie armia Kauraww przybiera formacj bojow, przygotowujc si do walki z samotnym wojownikiem, gdy tego wymaga w obecnej sytuacji kodeks wojownika. Wkrtce nabywaj pewnoci, e maj do czynienia z Ardun, ktry majc na celu odebranie ukradzionych krw, atakuje najpierw Durjodhan, liczc na to, e pokonujc krla uniknie niepotrzebnego przelewu krwi. Wielcy wojownicy Hastinapury ruszaj na pomoc swemu krlowi, lecz Arduna wszystkich ich pokonuje w pojedynkach, jak i rozprasza ca armi dziki uyciu swej boskiej broni. W swej walce Arduna nie zapomina o wyraeniu szacunku dla swej starszyzny i nauczycieli, pozostawiajc im decyzj o rozpoczciu walki. Informuje ich take, e teraz, gdy skoczyo si ich zobowizanie do zaniechania zemsty, zamierzaj podj walk na mier i ycie z Hastinapur, jeeli Durjodhana nie odda im krlestwa. Po pokonaniu armii Kauraww Arduna nie chcc jeszcze zdradzi swej tosamoci przed krlem Wirat, prosi Bhumimdaj, aby ogosi swj wasny tryumf i powrci do stolicy Matsji jako zwycizca. Tymczasem do stolicy powrci krl Wirata celebrujc swj tryumf nad Trigartami. Po odebraniu honorw niepokoi si nieobecnoci swego syna Bhumimdaji. Poinformowany e uda si on samotnie, aby stawi opr potnej armii Kauraww, majc eunucha Brihannad za wonic swego rydwanu, prawdziwie si przeraa. Gdy bramin Kanka stara si go uspokoi mwic, e ten kto ma Brihannad za wonic, nie moe przegra, traktuje jego sowa jako ponury art. Gdy prbuje ponownie uformowa sw armi i ruszy z pomoc swemu synowi, dochodzi go wiadomo, e jego syn pokona Kauraww uchodzcych za nie do pokonania. Tracc rozum z mioci do swego syna, wypeniony radoci i dum prosi Kank, aby oczekujc na powrt jego syna, zabawili si gr w koci. Bramin Kanka, cho gotowy do posuszestwa krlowi, odradza mu podejmowania gry w koci, wskazujc, e w jego obecnym stanie umysu z gry tej moe wynikn zo. Gdy krl upiera si przy realizacji swego yczenia, Kanka godzi si.

Ksiga IV

Synopsis

13

Dumny ze swego syna krl nie moe zaprzesta mwienia o zwycistwie swego syna. Kanka/Judhiszthira, ktry zawsze mwi prawd, powtarza, e ten kto ma Brihannad za wonic nie moe przegra. Wirata rozgniewany tym, e Kanka stawia jego syna na rwni z eunuchem, rzuca w niego komi do gry, puszczajc mu krew z nosa. Krew wojownika upadajca na ziemi przeksztaca j w pole bitewne, wymagajc zemsty. Judhiszthira pamitajc o tym i chcc unikn niekoczcego si acucha wendety z prawym krlem Wirat, ktry udzieli im schronienia, nie pozwala swej krwi upa na ziemi, podczas gdy Draupadi oczyszcza t przelan krew Krla Prawa, apic j w dzban wypeniony wod. Judhiszthira nie dopuszcza te do tego, aby Arduna zobaczy jego przelan krew, gdy wwczas byby zmuszony do zemsty. Zarwno krl Wirata jak i jego syn s z natury prawi i szlachetni, cho chwilowo pod wpywem emocji stracili rozum. Gdy Bhumimdaja widzi krwawicego Kank, gani swego ojca za uderzenie bramina i krl Wirata szybko rozumie swj bd i prosi go o wybaczenie, szczeglnie e jak si dowiaduje, bramin przynajmniej czciowo mia racj, bo jak poinformowa go jego syn, to nie on sam, lecz tajemniczy Syn Boga pokona Kauraww. Trzy dni po pokonaniu armii Kauraww Pandawowie ujawniaj przed krlem Wirat sw prawdziw tosamo, przywdziewajc biae stroje i siadajc na tronach przeznaczonych dla krlw. Widzc ich na tych miejscach, krl Wirata jest oburzony, sdzc e ukazuj mu w ten sposb lekcewaenie i e nie s posuszni jego rozkazom. Arduna wyjania Wiracie, kim s naprawd i e maj prawo do krlewskich tronw. Syn krla Wiraty potwierdza prawdziwo sw Arduny, wskazujc, e to on by owym Synem Boga, ktry pokona armi Kauraww. Krl Wirata zrozumia, e wychwalajc eunucha Brihannad Kanka/Judhiszthira mwi prawd i przerazi si zemsty, ktra zgodnie z Prawem wojownika powinna by konsekwencj jego przemocy, czyli uderzenia krla Judhiszthiry podczas gry w koci i spowodowanie jego krwawienia. Judhiszthira informuje go jednak, e jego przelana krew nie bdzie miaa zwykych konsekwencji, bo zostaa z nich natychmiast oczyszczona. Uspokojony krl Wirata, ktry zawsze by po stronie Pandaww, chce przypiecztowa ich przymierze, oferujc Ardunie za on sw crk Uttar, ktr Arduna akceptuje jako sw synow, dowodzc w ten sposb jej przedmaeskiej czystoci. Wesele Uttary z Abhimanju znakuje zakoczenie wygnania Pandaww i piecztuje zwizek Pandaww z krlem Wirat.

14

Mikoajewska

Mahabharata

Pandawowie zamieszkuj w krlestwie Wiraty, gdzie gromadz si liczne zaprzyjanione z nimi armie. Majc za sob potne wojska sprzymierzecw i uwolnieni od zobowizania do zaniechania zemsty zaczynaj rozmyla nad sposobem skonienia Durjodhany do dotrzymania umowy i zwrcenia im ich krlestwa, ktre zostao im odebrane podczas oszukaczej gry w koci, jak i nad sposobem pomszczeniem swej niewinnej ony Draupadi, ktrej Krl Prawa ze wzgldu na to, e nigdy nie schodzi ze cieki Prawa, nie potrafi obroni przed atakiem tryumfujcej przemocy. To sama Draupadi przekraczajc bezsilno Krla Prawa i majc obietnic zemsty, ktr swego czasu da jej Kryszna Wasudewa, broni si przed zalewajc j fal przemocy.

Ksiga IV

Opowie 39

15

Opowie 39 Pandawowie przybieraj nowe imiona i ukrywaj si na dworze u krla Wiraty

1. Pandawowie planuj ukry si na dworze u krla Wiraty pod rnymi imionami, wykorzystujc swe rne umiejtnoci i obiecuj sobie czerpa zysk i przyjemno z chwilowo zmienionej tosamoci; 2. Bramin Dhaumja udziela Pandawom rad, jak powinni si zachowywa, gdy wyrzekn si swej krlewskoci i bd gra rol poddanych krla Wiraty; 3. Pandawowie przed dotarciem na dwr krla Wiraty ukrywaj sw bro na drzewie ami rosncym niedaleko terenu kremacji zwok; 4. Krl Wirata przyjmuje Pandaww w ich przebraniu za swych dworzan, honorujc ich jednak jak krlw, gdy sdzi e s naprawd inkarnacjami jakich potnych krlw; 5. Pandawowie poprzez realizacj swych przybranych rl przynosz zysk i przyjemno zarwno samym sobie jak i krlowi Wiracie i jego poddanym.

Krl Prawa rzek: O bracia, swego czasu bramin Brhadawa obdarowa mnie pen wiedz o grze w koci. Przybd wic na dwr krla Wiraty pod przebraniem bramina o imieniu Kanka, ktry wie wszystko o kociach i jest zagorzaym graczem i poprosz go o mianowanie mnie swym nadwornym mistrzem gier. Bd rzuca komi zrobionymi z berylu i zota, koci soniowej i fosforyzujcych orzechw, czerwonymi i czarnymi komi. Zapytany wyjani, e byem niegdy serdecznym przyjacielem Judhiszthiry. W taki to sposb bd czerpa przyjemno i zysk z przebywania na dworze u krla Wiraty. (Mahbharta, 4(45) The Book of Vira, 1.20-2.1) 1. Pandawowie planuj ukry si na dworze u krla Wiraty pod rnymi imionami, wykorzystujc swe rne umiejtnoci i obiecuj sobie czerpa zysk i przyjemno z chwilowo zmienionej tosamoci Gdy nadszed trzynasty i najbardziej niebezpieczny rok ich wygnania, Pandawowie majc obietnic boga Prawa Dharmy, e uda im si ukry ich nieukrywalne tosamoci, zaczli rozwaa swe opcje. Dziki darowi boga Prawa nie obawiali si ju tego, e mog zosta rozpoznani przez ludzi Durjodhany przed upywem roku i za rad Judhiszthiry postanowili uda si do niezagroonego z adnej strony witego krlestwa Matsji, ktrym wada stary, potny i bogaty krl Wirata o prawym umyle i gdzie ludzie yli pobonie i przyjemnie, gdy nabrali przekonania, e ich wspaniay krl potrafi zapewni im ochron. Judhiszthira rzek: O bracia, niech kady z nas wybierze dla siebie jaki rodzaj pracy i traktujc to troch jak rozrywk udajmy si do krla Wiraty, aby poprosi go o przyjcie nas na swj dwr

16

Mikoajewska

Mahabharata

jako swych poddanych i aby czerpa tam przyjemno z odgrywania naszych rl. Arduna zapyta: O bracie, ty sam jeste czowiekiem agodnym, tolerancyjnym, prawym, bazujcym na swej uczciwoci i nie potrafisz wykonywa adnej pracy podejmowanej przez zwykych ludzi. Powiedz nam wic, co ty sam chcesz robi na dworze u krla Wiraty teraz, gdy zmuszaj ci do tego okolicznoci? Wykonanie jakiej roli bdzie dla ciebie dobr zabaw i sprawi ci przyjemno? Krl Prawa rzek: O bracia, swego czasu bramin Brhadawa obdarowa mnie pen wiedz o grze w koci. Przybd wic na dwr krla Wiraty pod przebraniem bramina o imieniu Kanka, ktry wie wszystko o kociach i jest zagorzaym graczem i poprosz go o mianowanie mnie swym nadwornym mistrzem gier. Bd rzuca komi zrobionymi z berylu i zota, koci soniowej i fosforyzujcych orzechw, czerwonymi i czarnymi komi. Zapytany wyjani, e byem niegdy serdecznym przyjacielem Judhiszthiry. W taki to sposb bd czerpa przyjemno z przebywania na dworze u krla Wiraty. Bhima rzek: O bracia, ja zostan nadwornym szefem kuchni o imieniu Ballawa. Bd przygotowywa dla krla posiki. Jestem dobry w gotowaniu i znam si na smakach. Przewysz dawnego krlewskiego kucharza swymi umiejtnociami i stan si krlewskim faworytem. Zadowol krla moj cik prac, przynoszc do jego kuchni potne stosy drewna opaowego i jak bdzie potrzeba ujarzmi rozszalaego sonia lub byka. Zostan te jego nadwornym zapanikiem i na jego yczenie pokonam wszystkich innych zapanikw bez zabijania ich, czym zdobd sobie jego przychylno. Przedstawi si jako byy kucharz i zapanik na dworze u Judhiszthiry i to, e potrafi sam siebie broni, przyniesie mi zadowolenie. Arduna rzek: O bracia, nie atwo bdzie mi ukry blizny od noszenia uku zdobice moje ramiona. Ozdobi wic me uszy dugimi kolczykami wieccymi jak ogie, a gow opadajcym na ramiona warkoczem. Pozostajc mczyzn, bd kobiet o imieniu Brihannada i przybrawszy t posta eunucha bd umila czas krlowi i jego dworzanom mymi sodkimi opowiastkami. Za jego zgod zostan nauczycielem jego krlewskich kobiet, uczc ich muzyki i taca. Bd snu opowieci o zdobywaniu nieba poprzez bohaterskie czyny i w ten sposb dziki zwykej magii mej sztuki ukryj moj wasn tosamo. Powiem krlowi Wiracie, e swego czasu yem w paacu Judhiszthiry, usugujc jego onie Draupadi. I w ten sposb dziki mej sztuce, bd czerpa przyjemno z mojego pobytu na dworze u krla Wiraty.

Ksiga IV

Opowie 39

17

Nakula rzek: O bracia, ja sam przybior imi Granthika i zostan krlewskim stajennym. Lubi trenowa i troszczy si o konie i wykonywanie tej pracy sprawi mi przyjemno. Sahadewa rzek: O bracia, ja zostan krlewskim rachmistrzem krw o imieniu Tantipala. Znam si na krowach i troszczenie si o nie sprawia mi prawdziw przyjemno. Nikt nie odkryje, e ukrywam si pod postaci krlewskiego pasterza. Draupadi rzeka: O mowie, pojawi si na dworze u krla Wiraty pod imieniem airamdhri, proszc on krla Sudeszn o zgod na bycie jej pokojwk, cho nie jestem niczyj wasnoci i bd dbaa o jej wosy. Lubi ukada wosy i Sudeszna za m usug zapewni mi ochron. Judhiszthira rzek: O Draupadi, pochwalam twj wybr. Jeste dobr kobiet, oddan swej rodzinie i twe serce nie zna niegodziwoci. Krl Prawa zaaprobowa rwnie wybory swych braci i poniewa w dalsz drog musieli uda si sami bez swej zwykej suby, odesa kobiety towarzyszce Draupadi i swych kucharzy do krlestwa Pacalw, rozkazujc im, aby zapytani odpowiadali, e rozstali si z Pandawami w Lesie Dwaitawana i nie wiedz dokd si oni udali. Swemu domowemu kapanowi Dhaumji rozkaza rwnie, aby uda si do krlestwa Drupady i wykonywa tam odpowiednie rytuay na ich rzecz. Z kolei swemu wonicy Indrasenie powierzy opiek nad rydwanami i rozkaza mu uda si do Dwaraki. 2. Bramin Dhaumja udziela Pandawom rad, jak powinni si zachowywa, gdy wyrzekan si swej krlewskoci i bd gra rol poddanych krla Wiraty egnajc si z Pandawami bramin Dhaumja rzek: O synowie Pandu, wybaczcie mi, e z troski o was powtrz to, co jest wam dobrze znane. Przez cay nadchodzcy rok bdziecie musieli zapomnie o swej wasnej krlewskoci i gra rol krlewskich poddanych. Pozwlcie mi wic, e przypomn wam, jak powinni zachowywa si na dworze krlewskim jego poddani, by nie narazi si na jego gniew. Ich ycie nie jest atwe i bdzie szczeglnie trudne dla was, gdy zamiast otrzymywa nalene wam najwysze honory, bdzie y tam jak nikomu naprawd nieznani krlewscy poddani. Nigdy w peni nie ufajcie krlowi, jeeli chcecie bez szwanku na zdrowiu przetrwa cay rok na krlewskim dworze. Gdy krl rozkae wam odej, nie zwlekajcie z wykonaniem rozkazu. Siadajcie zawsze na miejscu, do ktrego nikt nie roci sobie pretensji. Nigdy nie wsiadajcie nierozwanie do krlewskiego rydwanu, palankinu lub na krlewskiego sonia, mylc e jestecie krlewskimi faworytami. Unikajcie siadania na miejscu,

18

Mikoajewska

Mahabharata

na ktre kto zoliwy patrzy z podejrzliwoci. Pamitajcie te o tym, by nie udziela rad krlowi, chyba e sam was o to poprosi i wykonujcie posusznie nawet najbardziej nieistotne zadania, ktre wam przydzieli. Nie zapominajcie nigdy o tym, e krl traci serce do osb, ktre go krytykuj i lekceway tych, ktrzy udzielaj mu zych rad. I bdc rozwanymi ludmi nigdy nie starajcie si zaprzyjani z krlewskimi onami, gdy krl ywi nienawi do zdradliwych mczyzn, ktrzy odwiedzaj jego kwatery kobiet. Krlowi naley suy z tak wielkim oddaniem i starannoci jak ogniowi i bogom. Najdrobniejszy fasz moe przynie kar. Naley poda ciekami, ktre wskazuje krl, unika opieszaoci, dumy i gniewu. Udzielajc krlowi rad, gdy o to poprosi, naley opisa to, co przynosi mu korzy i jest przyjemne, przywizujc wiksz wag do korzyci. W kadej rozmowie naley zwaa na to, co mwi krl i nie naley nigdy mwi mu czego, co jest nieprzyjemne i nie przynosi zysku. Naley zawsze myle, e by moe stracio si krlewsk ask i dziaa ostronie i arliwie na rzecz tego, co jest przyjemne i przynosi korzy. Nie naley suy tym, ktrych krl nie lubi i zrzesza si z tymi, co mu le ycz. Naley zawsze zachowywa si zgodnie z wymogami wasnej pozycji. Naley zawsze siada jedynie po prawej lub lewej stronie krla, gdy na tyach krla siada tylko jego stra, a gwne miejsce naprzeciw krla jest surowo zakazane. Nie naley nigdy ujawnia przed innymi krlewskich kamstw, ani rozmawia z kim, kto straci jego ask. Nie naley myle o sobie, e jest si odwanym lub przebiegym, gdy jedynie dziki ulegoci zdobdzie si krlewsk ask i wasny komfort, a ten kto zdoby krlewsk ask powinien skoncentrowa sw uwag na tym, co przynosi zysk i sprawia przyjemno jego panu, bo czy osoba przy zdrowych zmysach chciaaby zrani tego, ktrego gniew moe zabi, a aska wywyszy? Nie naley nigdy zaciska warg, ani mwi ze zbyt wielk emfaz, a kicha i chrzka naley delikatnie. Gdy pojawiaj si okazje do miechu, nie naley pozwala sobie na zbytnie rozbawienie i mia si jak czowiek pozbawiony rozumu, ale take nie naley zachowywa si zbyt powcigliwie, aby nie wyda si zbyt ociaym. Naley raczej umiecha si wdzicznie i delikatnie. Na krlewskim dworze przetrwa jedynie ten, kto nie bdzie cieszy si zbytnio z wasnego zysku i popada w rozpacz, gdy poniesie straty. Dobry los bdzie dugo sprzyja temu, kto jest zawsze uwany i czujny i sta si mdrym doradc krla i jego synw. Utrzyma on sw uprzywilejowan pozycj, dopki krl nie znajdzie w nim winy. Krlewski poddany powinien zawsze mdrze wychwala krlewskie zalety bez wzgldu na to, czy krl

Ksiga IV

Opowie 39

19

go syszy czy te nie. Ten kto zbytnio si krlowi ze swymi probami naprzykrza, moe straci nie tylko sw pozycj, ale rwnie ycie. Dla wasnego dobra nie naley nigdy sprzeciwia si krlowi lub przewysza go, gdy podejmuje gr. Na krlewskim dworze przetrwa bez szwanku jedynie ten, kto dopasuje si do krlewskich oczekiwa, wykae si odwag i si i bdzie wierny mu jak cie; ten, kto bdzie w swej mowie uczciwy, agodny i opanowany i widzc, e krl daje komu innemu polecenie, sam zgosi swe chci suenia mu i bez wahania wykona jego rozkaz bez wzgldu na to, czy jest dzie czy noc, upa lub chd; ten, kto yjc z dala od swych bliskich, zapomni o nich, szukajc pociechy w wyrzeczeniu. Aby sta si krlewskim faworytem, nie naley nigdy nosi ubra takich samych jak krl, mia si zbyt gono w jego obecnoci lub udziela mu zbyt czsto rad. Naley natomiast zawsze nosi ubrania lub ornamenty, ktre otrzymao si w darze od krla. Naley te pamita, e realizujc powierzon przez krla misj nie wolno nigdy da si przekupi, gdy w ten sposb mona straci ycie i pj do wizienia. Koczc, Dhaumja rzek: O Judhiszthira, jeeli yjc przez rok na dworze u krla Wiraty bdziesz czyni tak jak ci radz, przeyjesz ten rok bez szwanku na duchu i ciele, aby mc odzyska swe wasne krlestwo i y tak jak na to zasugujesz. Judhiszthira rzek: O braminie, udzielie nam dokadnych instrukcji i niech bdzie ci za to chwaa. Podobnych rad mogaby udzieli nam jedynie nasza matka lub szlachetny Widura. Uczymy wic teraz to, co naley, aby pokona nasze cierpienie, opuci szczliwie nasze dotychczasowe miejsce zamieszkania i ostatecznie zwyciy. Przed wyruszeniem w drog kapan Pandaww Dhaumja wykona odpowiednie ryty zapewniajce szczliwe rozpoczcie drogi. Roznieci ognie i skadajc do nich ofiar, wypowiedzia odpowiednie mantry przynoszce powodzenie i dobry los. Nastpnie Pandawowie okryli pobonie ponce ognie ofiarne i skadajcych we ofiar braminw i majc sw on Draupadi u boku wyruszyli w drog, kierujc si w stron rzeki Kalindi. 3. Pandawowie przed dotarciem na dwr krla Wiraty ukrywaj sw bro na drzewie ami rosncym niedaleko terenu kremacji zwok Pandawowie w penym uzbrojeniu wdrowali dugo przez liczne kraje, przedstawiajc si tym, ktrzy ich o to pytali jako myliwi, a wreszcie opuszczajc chronicy ich dotychczas las, dotarli do krlestwa Matsja, ktrym wada krl Wirata. Draupadi rzeka do Judhiszthiry: O krlu, popatrz na otaczajce nas

20

Mikoajewska

Mahabharata

zewszd pola uprawne i cieki dla ludzi i koni. Do stolicy kraju jest jednak jeszcze daleko, a ja sama czuj si nasz wdrwk bardzo zmczona. Judhiszthira poprosi Ardun, aby j ponis i w ten sposb dotarli do granic stolicy kraju. Judhiszthira rzek do swych braci: O bracia, nie moemy przekroczy bram miasta niosc ze sob nasz potn bro, gdy wzbudzimy tym zbytnie zainteresowanie mieszkacw i wkrtce wszyscy domyl si, kim naprawd jestemy i zamiast odzyska nasze krlestwo, bdziemy zmuszeni do udania si ponownie na dwanacie lat wygnania do lasu. Sprbujmy j gdzie ukry, zanim wejdziemy do miasta. Arduna rzek: O bracie, czy widzisz to wielkie drzewo ala o potnych gaziach, na ktre nieatwo si wdrapa rosnce z dala od drogi na zalesionym wzgrzu niedaleko miejsca kremacji zwok? Wok niego nie wida ywego ducha, a oddalona od niego droga pena jest zwierzyny ownej i drapienikw. Ukryjmy nasz bro na tym drzewie i wolni od jej ciaru udajmy si na dwr krla Wiraty, aby czerpa rado z naszego tam pobytu. Arduna zdj ciciw ze swego uku Gandiwy, pozbawiajc chwilowo mocy ten szlachetny uk, przy pomocy ktrego pokonywa ludzi, bogw i we i podbija ogromne poacie ziemi, podporzdkowujc je swemu najstarszemu bratu zwanemu Krlem Prawa. Judhiszthira rwnie poluzowa ciciw swego uku, z ktrym sta na stray Pl Kuru, Kurukszetry. Podobnie Bhima rozbroi swj uk, z ktrego pomoc podbi ongi kraj Pacalw, podporzdkowa rne kraje Judhiszthirze i pokona krla Dajadrath, gdy porwa Draupadi. Ciciw swego uku poluzowa rwnie zdobywca zachodu Nakula jak i jego brat bliniak Sahadewa, zdobywca poudnia. Pandawowie odpili od swych pasw dugie miecze i zdjli ze swych ramion wypenione strzaami koczany. Nakula zwiza uki ciasn ptl, wdrapa si na drzewo i przywiza je do gsto pokrytych limi gazi drzewa, chronic je przed deszczem. I gdy napotkali po drodze pastuchw poinformowali ich, e zgodnie ze zwyczajem swych przodkw zawiesili na drzewie zwoki swej sto osiemdziesicioletniej matki, aby przechodzcy drog ludzie omijali je z daleka. 4. Krl Wirata przyjmuje Pandaww w ich przebraniu za swych dworzan, honorujc ich jednak jak krlw, gdy sdzi, e s naprawd inkarnacjami jakich potnych krlw Najstarszy z Pandaww Judhiszthira po nadaniu samemu sobie i swym braciom witych imionDaja, Dajanta, Widaja, Dajatsena i Dajadbalaschowa pod pach koci do gry, jedn w kolorze zota i drug w kolorze berylu, przykry ramiona szerokim paszczem i ten sawny potomek Kuruniedostpny jak

Ksiga IV

Opowie 39

21

w o zbach penych jadu, najbardziej mski wrd mczyzn, okazay jak niemiertelni w swej zapalczywej wietnoci, soce wyzierajce spod chmur i ogie wrd popiowwyruszy samotnie w kierunku miasta, aby zgodnie ze swym planem szuka kryjwki na dworze u monego krla Wiraty. Gdy krl Wirata go dostrzeg, byszczcego jak ksiyc wrd chmur, rzek do swych radnych: O dworzanie, kim moe by ten niezwyky czowiek, ktrego widz u siebie po raz pierwszy? Cho w stroju bramina, musi by krlem caej ziemi. Cho nie ma suby i jego uszu nie zdobi zote kolczyki, jaskrawi si jak sam Indra. Jego ciao zdradza cechy namaszczonego krlewskim namaszczeniem krla, gdy nie zwaajc na moj obecno, kroczy przed siebie jak nie zwaajcy na nic so zbliajcy si do wodopoju. Gdy Judhiszthira stan przed obliczem krla Wiraty, rzek: O potny krlu, jestem braminem, ktry utraci cay swj majtek. Pragn zamieszka w twoim paacu i dziaa wedug twej woli. Krl Wirata opowiedzia: O braminie, witaj w mym paacu i yj w nim tak dugo jak sobie yczysz. Powiedz mi z jakiego przybywasz krlestwa, jakie jest twe imi i co chciaby robi na moim dworze? Czy posiadasz jakie szczeglne umiejtnoci i czy chcesz, abym powierzy ci wykonanie jakiego specjalnego zadania? Judhiszthira odpowiedzia: O krlu, nazywam si Kanka i pochodz z bramiskiej linii Wjaghrapada. Potrafi znakomicie gra w koci, gdy o kociach wiem wszystko, co mona o nich wiedzie. Byem przyjacielem Judhiszthiry i jego nadwornym hazardzist, zanim on sam zosta pokonany w oszukaczej grze w koci przez Kauraww i uda si ze swymi brami na wygnanie. Krl Wirata rzek: O braminie, speni kade twe yczenie, gdy jestem twym uczniem. Rzd mym krlestwem Matsj. Przebiegy gracz zawsze by bliski mojemu sercu. Jeste sam jak bg i zasugujesz na krlestwo. Judhiszthira odpowiedzia: O krlu, dziki mej wiedzy, gdy zostan wpltany w jaki konflikt na mier i ycie, nie ucierpi od innego gracza. Spenij moj prob i zagwarantuj mi, e kady, kogo pokonam w grze w goci, straci swe bogactwo. Krl Wirata odpowiedzia: O braminie, zabij niezabijalnych i wygnam z mego krlestwa braminw, jeeli ci obra, gdy ty na rwni ze mn jeste panem mojego krlestwa. Jako mj przyjaciel bdziesz jedzi na tym samym co ja rydwanie, mia dostp do wytwornego jada i ubra. Drzwi moich komnat bd dla ciebie stay zawsze otworem. Gdy stan przed tob wychudzeni i pozbawieni pracy ludzie, moesz w mym imieniu obieca im, co tylko zechcesz, gdy ja speni kad twoj obietnic. Moja obecno nie powinna ci krpowa i pozbd si wszelkiego lku zwizanego ze mn.

22

Mikoajewska

Mahabharata

I w ten sposb Judhiszthira po uzyskaniu audiencji u krla Wiraty i otrzymaniu od niego jego darw zosta w peni uhonorowany i mg y szczliwie na jego dworze, nie bdc przez nikogo rozpoznany. Wkrtce na dwr krla Wiraty przyby ubrany na czarno, kroczcy odwanie jak lew i byszczcy sw wietnoci Bhima o potnej sile, trzymajc w swych doniach chochl i obnaony pozbawiony wszelkiej skazy miecz wykuty w czarnej stali. Cho przyby w ubraniu kucharza, rozjania wiat swym wasnym blaskiem. Gdy krl Wirata go zobaczy, rzek do swych obywateli: O dworzanie, czy wiecie, kim jest ten pikny modzieniec o potnych ramionach, ktrego nigdy dotychczas nie widziaem? Bhima rzek do krla, gdy udzieli mu on audiencji: O potny krlu, nazywam si Ballawa i jestem kucharzem. Pozwl mi zosta u siebie w paacu, aby mg gotowa dla ciebie najsmakowitsze curry. Krl Wirata rzek: O przybyszu o wielkiej urodzie, blasku i majestacie, trudno mi uwierzy, e jeste zwykym kucharzem, gdy wygldasz raczej jak lustrzane odbicie samego Indry. Bhima rzek: O wielki krlu, pozwl mi ci suy i przyrzdza dla ciebie doskonae sosy, jakimi niegdy raczyem samego krla Judhiszthir. Pozwl mi te zosta swym nadwornym zapanikiem, gdy nikt nie dorwna mi si. Pokonywaem lwy i sonie i sw walk potrafi dostarczy ci niezapomnianej przyjemnoci. Krl Wirata rzek: O Ballawa, zosta wic szefem mojej krlewskiej kuchni, cho ten typ zawodu z ca pewnoci do ciebie nie pasuje, gdy powiniene by raczej panem caego wiata. Bhima zdoby szybko serce krla Wiraty i gdy gotowa dla niego wykwintne posiki, aden sucy nie myla o tym, kim on moe by naprawd. Wkrtce na dwr krla Wiraty przybya ciemnooka Draupadi z wosami splecionymi w dugi warkocz. Ubrana w jedn czarn i bardzo brudn sukni wygldaa jak pokojwka, ktr spotkao nieszczcie. Ludzie widzc j bdzc po paacu, pytali o to, kim jest i czego tu szuka. Odpowiadaa, e jest pokojwk i e chce suy temu, kto zechce j wyywi. Jednake z powodu jej niezwykej urody, wyszukanej mowy i szlachetnego materiau, z ktrego byo zrobione jej zabrudzone sari, nikt nie potrafi w peni uwierzy jej sowom. Z balkonu krlewskiego paacu dostrzega j krlewska ona Sudeszna. Widzc j w jej jednej sukni, samotn i pozbawion mskiej ochrony, przywoaa j do siebie i rzeka: O dobra kobieto, powiedz mi, kim jeste i czego tutaj szukasz? Draupadi odpowiedziaa: O krlowo, jestem pokojwk o imieniu airamdhri i szukam kogo, komu mogabym suy. Sudeszna rzeka: O sodko umiechajca si piknoci, pokojwki nigdy nie

Ksiga IV

Opowie 39

23

s tak pikne jak ty. Tak piknym moe by jedynie kto, kto sam ma wielu niewolnikw i liczne pokojwki na swe rozkazy. Twe pity s gadkie, twoje uda pene, a twj gos jest dwiczny jak gos dzikiej gsi. Twoje wosy s wspaniae, a twe piersi i biodra pene. Los obdarowa ci sw ask i jeste jak rebica z Kaszmiru. Twe rzsy s dugie i podkrcone, a twe usta s jak jagody bimba. Twa talia jest wska, a szyja ma lini konchy. Twe yy s niewidoczne, a twoja twarz jest jak ksiyc w peni. Nie moesz by naprawd suc. Powiedz mi, czy jeste bogini, jakszini, gandharwini, czy te apsar? Draupadi rzeka: O krlowo, uwierz mi, jestem pokojwk i potrafi ukada i ozdabia wosy oraz ple pikne girlandy z kwiatw. Swoimi umiejtnociami potrafiam zadowoli zarwno ulubion on Kryszny jak i Draupadi, on Pandaww, ktra nazywaa mnie girlandow dziewczyn. Sudeszna rzeka: O pikna, przyjabym ciebie za moj wasn pokojwk, gdybym nie obawiaa si tego, e ukradniesz mi serce mojego ma i krla. Zauwaya chyba, jak wszystkie kobiety w mym krlewskim domu spogldaj na ciebie z fascynacj. W kadym mczynie wzbudzisz sw urod niepohamowan namitno. Gdy zobaczy ci mj m, odsunie si ode mnie i cae swe serce odda tobie, ulegajc wadzy boga mioci. Przyjmujc ciebie za moj pokojwk, sama przyniosabym sobie zniszczenie. Draupadi rzeka: O krlowo, zaniechaj swych obaw, gdy ani krl Wirata, ani aden inny mczyzna nie potrafi mnie zdoby. Jestem bowiem pod ochron moich piciu mw, boskich muzykw gandharww, synw krla gandharww. Moi mowie pozwalaj mi miertelnej na przebywanie jedynie u tych, ktrzy nie ka mi je resztek z ich stou lub my czyich stp. I kady mczyzna, ktry miaby poda mnie, jakbym bya plebejuszk, poegna si z yciem. Nikt nie moe doprowadzi mnie do zejcia z drogi cnoty, gdy moi skorzy do gniewu mowie s silniejsi ode mnie. Sudeszna rzeka: O sodko umiechajca si piknoci, skoro jest tak jak mwisz, zamieszkaj ze mn. Obiecuj ci, e nie bd ci zmusza do jedzenia resztek z mego stou lub mycia czyich stp. I w ten oto sposb Draupadi zostaa pokojwk Sudeszny, ony krla Wiraty i nikt nie wiedzia, kim bya ona naprawd. Na dwr Wiraty przyby rwnie wkrtce Sahadewa w ubraniu pasterza i rachmistrza. Gdy krl udzieli mu audiencji, zapyta: O czowieku peen splendoru, nigdy ci przedtem na mym dworze nie widziaem. Powiedz mi, kim jeste i czego tu szukasz? Sahadewa odpowiedzia: O krlu, potrafi liczy krowy i jest to jedyny zawd, ktry znam i ktry dostarcza mi rodkw do ycia. Przybyem do twego krlestwa, gdy chciabym wykonywa mj zawd dla ciebie. Krl Wirata rzek: O przybyszu, cho

24

Mikoajewska

Mahabharata

przybye do mego krlestwa w ubraniu pastucha, nie wygldasz jak plebejusz. Musisz by braminem lub magnatem, gdy twj wygld zdradza pana ziemi. Sahadewa rzek: O krlu, mam na imi Tantipala i byem ongi pasterzem i rachmistrzem stad krw u potnego krla Judhiszthiry. Wszyscy znali mj wielki talent i krl Judhiszthira by ze mnie bardzo zadowolony. Krl Wirata rzek: O Tantipala, posiadam sto tysicy krw podzielonych na stada wedug koloru i swych zalet. Zosta wic moim nadwornym rachmistrzem, gdy pod tw opiek oddaj me stada i troszczcych si o nie pastuchw. I w ten sposb Sahadewa ukry si na dworze u krla Wiraty, gdzie nikt nie wiedzia, kim jest on naprawd i y tam szczliwie wykonujc swj zawd za godziw zapat. Wkrtce na dwr krla Wiraty przyby Arduna ubrany w niezwykle wykwintny kobiecy strj. Ten potny mczyzna o sile sonia z wosami staranie splecionymi w gruby warkocz, z uszami ozdobionymi ogromnymi zotymi kolczykami i z szyj ozdobion muszlami zatopionymi w zocie wkroczy do paacu krokiem tak potnym, e a zatrzsa si ziemia. Krl Wirata rzek: O przystojny i niady modziecze w zotych kolczykach bogato obdarowany przez natur i silny jak przywdca soni, twe wosy s gste i trefione, a ciao przystrojone muszlami, lecz one do ciebie nie pasuj. Cho nosisz strj eunucha musisz by faktycznie ucznikiem, ktry woli ubiera si w kolczug i jest zawsze gotowy, aby dosi swego rydwanu ozdobiony jedynie swym ukiem i koczanem. Przejmij ode mnie m krlewsk wadz i rzd obywatelami mojego pastwa, gdy ja sam jestem ju stary i pragn si wycofa do lasu. Mczyzna o twej postawie nie przypomina w niczym eunucha. Arduna rzek: O krlu, jestem eunuchem i mam na imi Brihannada. Moi rodzice, dla ktrych byem synem i crk opucili mnie. Nie pytaj o przyczyn, dla ktrej nosz t form, gdy mwienie o tym sprawia mi jedynie bl. piewam, tacz i komponuj pikn muzyk, bdc w tym prawdziwym mistrzem. Pozwl mi zosta nauczycielem taca i piewu twej crki Uttary. Krl Wirata rzek: O Brihannada, niech tak si stanie, cho zasugujesz na wicej ni to, o co prosisz. I po sprawdzeniu na wasne oczy, e przebywanie z kobietami dziki jego samokontroli nie wzbudza w nim dzy, zaprowadzi go do kwater swej crki i towarzyszcych jej dam dworu, ktre wkrtce bardzo go polubiy. W ten sposb Arduna ukry si na dworze u krla Wiraty i nikt nie wiedzia, kim by on naprawd. W kocu na dworze u krla Wiraty pojawi si Nakula, bdc dla tych, co go dostrzegli jasny jak soce wyaniajce si spod chmur i uda si natychmiast do krlewskich stajni, aby przyjrze

Ksiga IV

Opowie 39

25

si krlewskim koniom. Gdy krl Wirata dostrzeg go w swych stajniach, rzek do swych towarzyszy: O dworzanie, czy wiecie, skd przyby tu ten czowiek o boskim wygldzie? Sdzc po sposobie, w jaki oglda me konie, musi on by ich prawdziwym znawc. Przyprowadcie go natychmiast przed moje oblicze, gdy musi to by jeden z niemiertelnych. Gdy Nakula stawi si przed jego obliczem, rzek: O krlu, uczy mnie swym nadwornym koniuszym, gdy wiem o koniach wszystko, co mona o nich wiedzie. Krl Wirata rzek: O nieznajomy przybyszu, niech tak si stanie. Przyjmij ode mnie wynagrodzenie i zamieszkaj w mym paacu, sprawujc opiek nad mymi komi. Powiedz mi jednak, kim jeste i skd przybywasz? Nakula rzek: O pogromco swych wrogw, mam na imi Granthika. Byem niegdy stajennym u krla Judhiszthiry. Koska natura nie ma przede mn tajemnic. Potrafi ujarzmi nawet najbardziej narowiste ogiery, ktre umiem te trenowa i leczy. Pod moj opiek aden z ogierw nie bdzie zbyt niemiay, a adna z klaczy nie bdzie zbyt nerwowa. Krl Wirata rzek: O Granthika, zosta wic mym nadwornym koniuszym i miej pod sob wszystkich mych koniuszych i wonicw, cho jestem przekonany, e to o co mnie prosisz jest poniej twych moliwoci i ty sam masz dla mnie wygld krla. I w ten to sposb Nakula znalaz schronienie na dworze u krla Wiraty i nikt nie wiedzia, kim by on naprawd. 5. Pandawowie poprzez realizacj swych przybranych rl przynosz zysk i przyjemno zarwno samym sobie jak i krlowi Wiracie i jego poddanym Judhiszthira yjc na dworze u krla Wiraty jako jego nadworny mistrz w grze w koci szybko sta si ulubiecem nie tylko krla, lecz rwnie wszystkich krlewskich synw i dworzan. Znajc tajemnic gry w koci, ktr swego czasu przekaza mu bramin Brhadawa, bawi si gr z nimi jak przywizanymi do sznurka ptakami. Za zgod krla Wiraty do niego naleao to, co wygrywa i dzieli to midzy swych braci. Bhima z kolei sprzedawa miso i ugotowane posiki, ktrych krl nie chcia i to, co ze sprzeday uzyskiwa, oddawa do podziau Judhiszthirze. Rwnie Arduna dzieli midzy braci swj dochd, ktry uzyskiwa ze sprzeday uywanych ubra. Sahadewa dostarcza braciom mleka i masa, a Nakula dzieli midzy braci to, co otrzyma od krla w nagrod za swe usugi. Draupadi z kolei troszczya si o swych piciu mw i cieszya si z tego, e nikt jej nie rozpozna. Czerpic zysk i przyjemno z wykonywania swych przybranych rl, Pandawowie yli szczliwie w ukryciu na dworze u krla Wiraty, komplementujc si nawzajem i troszczc si razem o sw on Draupadi.

26

Mikoajewska

Mahabharata

Podczas czwartego miesica pobytu Pandaww u krla Wiraty w krlestwie Matsja nadszed czas na celebrowanie wielkiego festiwalu Brahmy, na ktry zjedali si zapanicy z setek krajw, aby sprawdzi sw si na krlewskim ringu. Krl Wirata serdecznie wita wszystkich tych zawodnikw chepicych si sw potg i niezrwnan si swych ramion, bioder i karkw, z ktrych niejeden walczy ju poprzednio na krlewskim ringu. Wrd nich by rwnie potny zapanik o imieniu Dimuta, ktry rzuci wyzwanie wszystkim zapanikom, lecz aden z nich nie mia stawi mu czoa. Krl Wirata widzc, e wszyscy zawodnicy stracili ducha, rozkaza swemu kucharzowi, aby mocowa si z Dimut. Bhima, cho nie pali si do walki, gdy ba si rozpoznania, posucha krlewskiego rozkazu, bo wiedzia, e szczeglnie w miejscach publicznych nie naley sprzeciwia si krlowi. ciskajc patelni w swej doni, swym tygrysim krokiem wkroczy na ring i uszczliwiajc tym Wirat podj wyzwanie Dimuty, ktry by potny jak Wrtra. Dwaj zapanicy stanli naprzeciw siebie jak dwa potne sonie, obaj bezlitoni i o niespoytej sile. Bhima szarpn ciaem Dimuty i przycign go ku sobie, ryczc przy tym jak tygrys. Uchwyci w swe donie jego potne ciao, podnis wysoko nad gow i zawirowa nim ku wielkiemu zachwytowi innych zapanikw i pozostaych obywateli Matsji. Zakrci ciaem przeciwnika setk razy, pozbawiajc go rozumu i przytomnoci, po czym uderzy nim o ziemi. Widok pokonanego Dimuty sprawi wielk rado krlowi Wiracie i jego rodzinie i dla czystej przyjemnoci obrzuci stojcego na arenie Bhim zotem i innym bogactwem, jakby sam by bogiem bogactwa Kuber. I gdy Bhima pokona w podobny sposb innych zapanikw, zdoby u krla Wiraty najwysz ask. I gdy ju nie byo adnego zapanika zdolnego do stawiania mu oporu, krl Wirata rozkaza mu walczy jak potny lew z tygrysami i soniami. Podobnie jak Bhima zadowala krla Wirat sw kuchni i sw si, tak Judhiszthira zadowala go sw gr w koci, Arduna swym tacem i pieniami, Nakula sw trosk o konie, a Sahadewa sw trosk o krowy. Uszczliwiony ich dziaaniem krl Wirata bogato ich wynagradza.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 4. The Book of Vira, 4(45) The Book of Vira, 4-12.

Ksiga IV

Opowie 40

27

Opowie 40 Draupadi przynosi mier swemu przeladowcy Kiczace wbrew woli Krla Prawa
1. Draupadi/airamdhri pada ofiar dzy szefa wojsk krla Wiraty Kiczaki i odrzuca jego maesk propozycj; 2. Sudeszna amie sw obietnic chronienia airamdhri przed msk podliwoci i podczas festiwalu mioci umawia j na spotkanie sam na sam z Kiczak; 3. Kiczaka napastuje Draupadi/airamdhri na oczach Pandaww, ktrzy bojc si zdradzenia swej tosamoci nie broni jej i pozostawiaj j samej sobie; 4. Rozgniewana Draupadi/airamdhri ignoruje sowa Krla Prawa i namawia Bhim do natychmiastowego pomszczenia jej zniewagi i zabicia Kiczaki; 5. Draupadi/airamdhri przekonuje Bhim, e Czas dojrza do realizacji zemsty na Kiczaku mimo sprzeciwu Krla Prawa; 6. Bhima zabija Kiczak, udajc mciwych gandharww, mw pokojwki airamdhri; 7. Bhima zabija krewnych Kiczaki, ktrzy chc spali Draupadi/airamdhri na jego stosie pogrzebowym; 8. Krl Wirata z obawy przed zemst jej mw prosi Draupadi/ airamdhri o opuszczenie jego krlestwa, lecz ostatecznie zgadza si aby pozostaa jeszcze kilkanacie dni; 9. Mieszkacy Matsji ciesz si ze mierci Kiczaki, ktr sprowadzio na podanie Draupadi/airamdhri.

W czasie, gdy krlewscy dworzanie wychwalali Draupadi w ten sposb, jej m Judhiszthira hamujc sw wcieko wywoan zachowaniem Kiczaki i zlany zimnym potem, rzek do niej agodnym gosem: O airamdhri, nie ocigaj si zbyt dugo i wr do domu Sudeszny. ony heroicznych mw padaj czsto ofiar zniewag, lecz pozostajc im oddane, zdobywaj te same, co oni wiaty. Twoi mowie gandharwowie musieli uzna, e nie nadszed jeszcze waciwy czas na wyraenie gniewu i dlatego nie przychodz ci z pomoc. Nie majc pojcia Czasu, trzepoczesz si jak li na wietrze, przerywajc krlowi Wiracie jego gr w koci. Wr do domu kobiet, twoi mowie z ca pewnoci nie zapomn o spotykajcej ci zniewadze. Draupadi odpowiedziaa z gniewem: O nadworny graczu, moim nieszczciem jest to, e jestem oddana mom, ktrzy s zbyt rozwani. Byle kto moe kopa tych, wrd ktrych najstarszy jest naogowym graczem! (Mahbharta, 4(46) The Killing of Kicaka, 15.30-35) 1. Draupadi/airamdhri pada ofiar dzy szefa wojsk krla Wiraty Kiczaki i odrzuca jego maesk propozycj Czas na dworze u krla Wiraty bieg Pandawom szybko i nim si spostrzegli min jedenasty miesic ich pobytu i w ten sposb zblia si te ku kocowi trzynasty rok ich wygnania, ktry byli zobowizani spdzi nierozpoznani wrd ludzi, uwieczony jak

28

Mikoajewska

Mahabharata

si zdawao penym sukcesem. Jednake nieoczekiwanie podczas odbywajcego si w krlestwie Wiraty festiwalu mioci nad ich bezpieczestwem zawisa nagle ponura groba. Podczas gdy Pandawowie yjc na dworze u krla Wiraty pod przybranymi imionami czerpali przyjemno z wykonywanej pracy, Draupadi suc krlowej Sudesznie jako pokojwka nie potrafia w tym naprawd znale zadowolenia. ya jednak pod ochron krlowej spokojnie, a do pewnego dnia, gdy dostrzeg j u niej jej brat i krlewski marszaek Kiczaka. Ponc dz, rzek do Sudeszny: O krlowo, nigdy nie widziaem na dworze podobnej piknoci. Jej sodko odurza mnie jak zapach wina. Kim jest ta czarowna bogini, ktra wzburzya mego ducha i rzdzi moim sercem. Suenie tobie nie pasuje do jej urody. Oddaj mi j. Niech mi rozkazuje i niech rozjania swym blaskiem mj wypeniony niezmierzonym bogactwem paac, bogaty we wszelkie trunki i wyszukane jado, peen soni, koni i rydwanw. Gdy krlowa Sudeszna pozwolia mu podej do Draupadi, rzek do niej, bdc jak szakal, ktry przemawia do lwa: O piknoci, twe ksztaty i modo s wspaniae, lecz pozostawione same sobie nie przynosz nikomu korzyci. S jak pikna girlanda, ktrej nikt nie nosi. Cho jeste pena blasku, jeszcze nie zacza rozsiewa go w koo. Zosta moj on. Dla ciebie porzuc wszystkie moje ony i uczyni je twymi niewolnicami. Wadza ju na zawsze bdzie twoja. Draupadi odpowiedziaa: O nikczemniku, twe owiadczyny nie s ciebie godne. Zaniechaj swych planw wobec mnie, gdy nie powiniene w ten sposb przemawia do niegodnej uwagi pokojwki takiej jak ja, ktra jest ju czyj on. ona jest droga dla kadej ywej istoty i ten kto kroczy ciek Prawa nie roci sobie nigdy pretensji do kobiety, ktra jest ju czyj on. Dobry czowiek unika tego, co zakazane, a czowiek o zepsutej duszy, ktry straci rozum i poda zakazanego owocu, zasuguje jedynie na pogard i sam naraa si na niebezpieczestwo. Wyrzeknij si swej dzy wobec mnie dla wasnego dobra, gdy chroni mnie moi mowie. Cho sama jestem istot mierteln, mam za mw piciu gandharww i oni zabij ci w gniewie. Odejd i uchro si przed wiecznym potpieniem, gdy znalaze si w lepej uliczce. Choby schowa si pod ziemi, ulecia w powietrze lub znalaz si po drugiej stronie oceanu, nie uda ci si uciec przed zemst mych mw, ktrzy s mciwymi synami bogw. Twa bezwstydna proba o zaspokojenie twej dzy, jest rwna probie o tw wasn mier.

Ksiga IV

Opowie 40

29

2. Sudeszna amie sw obietnic chronienia airamdhri przed msk podliwoci i podczas festiwalu mioci umawia j na spotkanie sam na sam z Kiczak Kiczaka odtrcony pogardliwie przez Draupadi i pokonany przez rozkieznan i przeraliw namitno rzek do Sudeszny: O siostro, wymyl co prosz, abym mg znale si z ni sam na sam, gdy jeeli jej nie zdobd, popeni samobjstwo. Syszc jego aosne zawodzenie, Sudeszna zlitowaa si nad nim. Majc na uwadze zarwno jego jak i swj wasny cel i nie lekcewac oburzenia Draupadi, rzeka: O bracie, wkrtce bdziemy obchodzi festiwal mioci. Przygotuj na nadchodzce wita wino i wytworne dania. Przyl do ciebie po nie moj pokojwk. Gdy bdziesz z ni sam na sam, sprbuj j oczarowa, cho nie wiem, czy zdoasz doda jej na tyle otuchy, by skoni j do mioci. Kiczaka uczyni tak jak mu poradzia jego siostra, a gdy nadszed czas festiwalu, krlowa Sudeszna rzeka do Draupadi: O najmilsza, prosz ci, udaj si do paacu Kiczaki i przynie mi wina. Draupadi odpowiedziaa: O krlowo, nie am swej obietnicy i nie zmuszaj mnie, aby opucia dom kobiet i udaa si do domu tego bezwstydnika. Zmuszasz mnie bowiem w ten sposb do zdradzania moich mw. Kiczaka jest gupcem poruszanym przez namitno. Gdy mnie zobaczy, zacznie mnie napastowa. Wylij do niego po wino jak inn ze swych licznych sucych. Sudeszna odpowiedziaa: O pikna, uspokj si. Nic ci z jego strony nie grozi, gdy na pewno zostawi ci w spokoju, gdy dowie si, e ja sama ci do niego posaam. I wypowiadajc te sowa wrczya jej zoty puchar z przykrywk. 3. Kiczaka napastuje Draupadi/airamdhri na oczach Pandaww, ktrzy bojc si zdradzenia swej tosamoci, nie broni jej i pozostawiaj j samej sobie Draupadi pena zych przeczu i zalewajc si zami wzia od krlowej zoty puchar i ruszya w kierunku pokojw Kiczaki, zdajc si na wyrok losu. Oddajc cze bogu soca, rzeka: O Surja, nigdy w niczym nie uchybiam Pandawom, majc jedynie ich za mw, nie pozwl wic na to, aby Kiczaka zdoa wzi mnie si. Surja syszc bagalne sowa tej piknej kobiety o wskiej talii, czystej i pozbawionej jakiejkolwiek winy, zesa jej do pomocy demona rakszas, aby jej towarzyszy. Gdy Kiczaka zobaczy zbliajc si Draupadi drc jak ania, powsta zadowolony ze swego stolca i rzek: O kobieto z piknym warkoczem, witaj. Jeste jak poranek po bezkresnej nocy.

30

Mikoajewska

Mahabharata

Uszczliw mnie, gdy ty jeste moj pani. Przyodziej si w jedwabne szaty i ozdb swe ciao zotymi girlandami, muszlami i kolczykami zrobionymi ze szczerego zota. Popatrz na to pikne oe, ktre przygotowaem specjalnie dla ciebie. Usid tam ze mn i napijmy si razem wina. Draupadi odpowiedziaa: O Kiczaka, nie przyszam tutaj, aby oddawa si mioci, lecz na rozkaz krlowej, aby przynie jej wina. Kiczaka rzek: O pikna, niech inna suca zaniesie krlowej wino, a ty zosta tu ze mn. Kiczaka uchwyci pieszczotliwie jej praw do, lecz ona wyrywajc j z jego ucisku, przewrcia go na podog i rzucia si do ucieczki, szukajc dla siebie ratunku w krlewskim Gmachu Gry, gdzie Judhiszthira w swym ubraniu nadwornego mistrza gier gra wanie w koci z krlem Wirat. cigajcy j Kiczaka zapa j za wosy i na oczach wszystkich zebranych przewrci j na podog i kopn jak bezdomnego psa. Widzc to, oddany Draupadi na usugi przez boga soca rakszasa uderzy go z tak wielk si, e Kiczaka zawirowa i pad bez przytomnoci na podog, gdzie lea bez ruchu jak drzewo o podcitych korzeniach. Obecny w Gmachu Gry Bhima zacisn z wciekoci zby, gotowy, by si rzuci na Kiczak i go zabi, lecz Krl Prawa, cho sam z trudem mg na t scen patrze, cisn sekretnie palce swego modszego brata, aby powstrzyma go od ataku w obawie, e sw walecznoci zdradzi, kim s naprawd. Zalana zami i powalona na podog Draupadi ignorujc obecno swych bezsilnych mw i troszczc si o to, by nie zdradzi swej ukrywanej tosamoci i nie zama Prawa, rzeka do krla Wiraty, rzucajc wok ogniste spojrzenia: O krlu, jak to moliwe, aby ten ajdak Kiczaka kopa w twej obecnoci jak bezdomnego psa mnie, ktra jestem oddan on dla mych mw, ktrych wrogowie nie pi ze strachu przed nimi po nocach i ktrzy nigdy o nic nie prosz, lecz zawsze obdarowuj innych? Olepiaj innych swym blaskiem i samokontrol. S potni i dumni. Sw si mogliby zniszczy cay wiat, lecz hamuj si, poddajc si ograniczeniom nakadanym na nich przez Prawo. Gdzie si podziali moi mowie, potni wojownicy, ktrzy zawsze broni tych, co potrzebuj ochrony i ktrzy wcz si teraz gdzie w przebraniu, gdy ja, ich ona, jestem kopana jak bezdomny pies? Dlaczego ci potni mczyni s bezsilni jak eunuchy, gdy ja, ich oddana i ukochana ona, jestem kopana przez tego szubrawca? Dlaczego mnie nie broni? Gdzie si podziao ich nieprzejednanie, ich msko i ich cay splendor? Draupadi kontynuowaa: O krlu, ty sam widzisz, e zostao zamane Prawo i nie czynisz nic w mojej obronie, lecz pozwalasz na to, abym janiewinna kobieta i oddana swym mom ona

Ksiga IV

Opowie 40

31

bya kopana w twej obecnoci jak bezdomny pies. W taki sposb nie zachowuj si prawi krlowie, ktry zawsze krocz ciek Prawa, lecz dasjusowie przypominajcy jedynie swym wygldem czowieka, ktrzy zncaj si nad swymi ofiarami. Krl Wirata odpowiedzia: O nieszczsna kobieto, widz, e ty i Kiczaka si o co sprzeczacie. Nie wiem jednake ani o co si sprzeczacie, ani o co wam chodzi. Nie znajc faktw, nie mog wyda wyroku. Gdy krlewscy dworzanie poznali fakty, przyznali racj Draupadi i wychwalajc j za jej oddanie swym mom, potpili Kiczak. Mwili midzy sob : Mczyzna, ktrego on jest ta oddana mu kobieta o lotosowych oczach, zdoby wszystko i ju nie bdzie musia si o nic martwi. W czasie, gdy krlewscy dworzanie wychwalali Draupadi w ten sposb, jej m Judhiszthira hamujc sw wcieko wywoan zachowaniem Kiczaki i zlany zimnym potem, rzek do niej agodnym gosem: O airamdhri, nie ocigaj si zbyt dugo i wr do domu Sudeszny. ony heroicznych mw padaj czsto ofiar zniewag, lecz pozostajc im oddane, zdobywaj te same, co oni wiaty. Twoi mowie musieli uzna, e nie nadszed jeszcze waciwy czas na wyraenie gniewu i dlatego nie przychodz ci z pomoc. Nie majc pojcia Czasu, trzepoczesz si jak li na wietrze, przerywajc krlowi Wiracie jego gr w koci. Wr do domu kobiet, twoi mowie gandharwowie z ca pewnoci nie zapomn o spotykajcej ci zniewadze. Draupadi odpowiedziaa z gniewem: O nadworny graczu, moim nieszczciem jest to, e jestem oddana mom, ktrzy s zbyt rozwani. Byle kto moe kopa tych, wrd ktrych najstarszy jest naogowym graczem! I po wypowiedzeniu tych sw rozpucia swe wosy i z oczami zaczerwienionymi z gniewu pobiega z powrotem do domu Sudeszny. 4. Rozgniewana Draupadi/airamdhri ignoruje sowa Krla Prawa i namawia Bhim do natychmiastowego pomszczenia jej zniewagi i zabicia Kiczaki Sudeszna zapytaa: O pikna, dlaczego paczesz, powiedz mi, kto ci uderzy. Obiecuj ci, e jeszcze dzi ten kto ci znieway poniesie kar. Draupadi odpowiedziaa: O krlowo, to Kiczaka, do ktrego posaa mnie po wino, kopn mnie i przewrci na podog, gdy po odrzuceniu jego awansw uciekam do krlewskiego Gmachu Gry. Grajcy w koci krl Wirata spokojnie na to patrzy i nie uczyni nic w mojej obronie, pozostawiajc mnie samej sobie!

32

Mikoajewska

Mahabharata

Sudeszna rzeka: O kobieto o piknych wosach, jeeli chcesz, rozka zabi Kiczak, gdy dza odebraa mu rozum i sporzdzi podstpny plan zdobycia ci si. Draupadi odpowiedziaa: O krlowo, zabij go moi mowie, ktrych obrazi. Jeszcze dzi poegna si on z yciem! Ponc niepohamowanym gniewem skupia ca sw myl na mierci Kiczaka. Oczycia swe ciao i ubranie z jego dotyku rytualn kpiel i pod duszym namyle dosza do przekonania, e jej m Bhima jest tym, kto potrafi zrealizowa jej zemst. Mimo pnej nocy opucia swj pokj z silnie wzburzonym umysem i ruszya na poszukiwanie swego obrocy Bhimy. Podesza do niego jak moda jawka, ktra zblia si do byka lub jak sonica, ktra zblia si do sonia. Obja swego potnego ma swymi drobnymi domi, budzc go ze snu i rzeka do niego sodkim gosem: O mu, jak moesz spa tak spokojnie, gdy ten, ktry maltretowa twoj on cigle yje? Jak moesz spa tak gbokim snem, gdy ten pody krlewski marszaek, mj zacity wrg, cigle oglda wiato dzienne, cho popeni przestpstwo? Jak moesz zostawia mnie sam z moj nie pomszczon krzywd? Bhima siad na swym ou, potny jak monsunowa chmura i rzek do swej ukochanej ony: O pikna, dlaczego przysza do mnie tak pn noc, jakby pogania ci rozszerzajcy si ogie? Wygldasz tak blado i omdlewajco. Opowiedz mi o wszystkim ze szczegami, a ja ju bd wiedzia, co uczyni. Miej do mnie pene zaufanie, gdy zawsze bd ci broni, gdy spotka ci jakie nieszczcie. Powiedz mi szybko, co chcesz abym uczyni i wracaj czym prdzej do swej komnaty, zanim wszyscy si obudz. Draupadi odpowiedziaa: O Bhima, wiesz doskonale o mym nieszczciu, wic dlaczego pytasz? Czy nie widzisz jak aosny jest los ony Krla Prawa? Jeszcze dzi pon ywym ogniem na sam myl o tym, jak ten ajdak Duhasana zagoni mnie do Gmachu Gry i na oczach wszystkich zebranych tam mczyzn nazwa mnie sw niewolnic. Jaka kobieta bdca on i crk krlw chciaaby dalej y po doznaniu tak strasznej haby? Podczas naszego pobytu w lesie byam napastowana po raz drugi przez tego ajdaka Dajadrath, a obecnie zostaam przewrcona na podog i kopnita przez Kiczak jak bezdomny pies, podczas gdy ten niepohamowany gracz Judhiszthira i krl Wirata na to spokojnie patrzyli. Ton po szyj w zalewajcym mnie alu. Jaki sens ma dla mnie dalsze ycie? Ten ajdak Kiczaka o podym sercu, marszaek i szwagier krla Wiraty nie da mi spokoju, dopki bd mieszkaa w krlewskim domu kobiet. O pogromco swych rywali, zabij Kiczak, gdy moje serce pka z potrzeby zemsty, bdc jak dojrzay i gotowy do zerwania owoc.

Ksiga IV

Opowie 40

33

Kontynuowaa: O Bhima, urgam temu niepohamowanemu hazardzicie, czyli twemu najstarszemu bratu! To z powodu jego dziaania jestem cigle lona. Nikt inny tylko niepohamowany hazardzista taki jak on potrafi przegra w koci cay swj majtek i samego siebie i wygra ycie w dungli. Jego majtek by tak wielki, e nawet gdyby zakada si o stawk tysica monet kadego ranka i wieczora przez wiele lat, nie zdoaby go wyczerpa. Wyzywajc go do wspzawodnictwa, oskubano go z majtku i wadzy i teraz siedzi jak oniemiay, pogrony gboko w swych mylach. On, ktry mia kiedy na zawoanie dziesi tysicy ozdobionych zotem koni, zarabia teraz na ycie jako nadworny mistrz gier! Na jego rozkazy czekao kiedy sto tysicy wspaniaych mczyzn, a sto tysicy niewolnic zatrudnionych w jego kuchni karmio dniem i noc niekoczcy si strumie goci. I teraz on, ktry obdarowywa innych tysicami monet, straci wszystko, dlatego e podj wyzwanie do gry. Wielu piewakw i poetw o piknych gosach towarzyszyo mu kiedy od rana do wieczora. Tysice prorokw czekao na to, aby go zobaczy. Udziela wsparcia wszystkim niewidomym, starym, bezbronnym i pozbawionym rodkw do ycia. I cho nigdy niczym nie zasuy sobie na pogard, dosta si do pieka i usuguje teraz krlowi Wiracie! On, Krl Prawa, nada sobie imi Kanka i peni rol nadwornego mistrza gier! On, ktremu danin pacili wszyscy krlowie, zarabia teraz u krla Wiraty na ycie! On, ktry sprawowa wadz nad wszystkimi krlami, owietlajc ca ziemi swym blaskiem, znalaz si teraz we wadzy innych! On, na ktrego w jego wasnym Gmachu Zgromadze czekali krlowie i prorocy, zajmuje teraz miejsce poniej nich wszystkich! Trudno nie czu alu, patrzc na to, jak on, Krl Prawa, usugujc krlowi, zarabia na ycie! Ton z alu w tym morzu smutku! O Bhima, nie zrozum mnie le, ale to al przeze mnie przemawia. Gdy walczye na rozkaz krla Wiraty z tygrysami, bawoami i lwami i krlowa patrzya na walk z zaciekawieniem, ja sama byam bliska omdlenia. Gdy ona to dostrzega, rzeka do swych dam dworu: Ta nowa pokojwka musi by kochank kucharza i dlatego niepokoi si o niego, gdy walczy z dzikimi zwierztami. Trudno zrozumie serce kobiety, cho trzeba przyzna, e tych dwoje do siebie pasuj. Ona jest pikna, a on przystojny. Gdy ona tak o mnie mwi, czuj si bardzo le. Opakuj Judhiszthir i nie mam siy, aby dalej y. Nie mog te przesta opakiwa Arduny. On, ktry kiedy pdzc samotnie na swym rydwanie pokonywa bogw, ludzi i we, wyrzek si teraz swej mskoci i zosta mistrzem taca, uczc taca i piewu crk krla Wiraty! On, ktry nasyci kiedy Ogie Lasem Khandawa nosi teraz strj eunucha, ktrym pogardza

34

Mikoajewska

Mahabharata

cay wiat! Tak jak kiedy wrogowie dreli na dwik naciganej ciciwy jego uku, tak teraz na dwik jego pieni trzepocz si w tacu pikne kobiety. Diadem zdobicy jego gow zastpiy warkocze i zamiast boskiej broni zdobi go zote kolczyki. On, ktrego rydwanu nie mieli kiedy wyprzedza nawet najbardziej odwani krlowie, ukrywa si przebrany za mistrza taca i sug modych dziewic! Jego widok sprawia mi bl i gdy widz go na subie u krla Wiraty ozdobionego zot biuteri, z konch w doni, z utrefionymi wosami i w otoczeniu modych tancerek, amie mi si serce i miesza mi si rozum! Jak dobrze, e cho matka Pandaww, Kunti, nie wie nic o tym, do czego zosta zmuszony jej syn Arduna i jak gboko ten niemdry gracz Judhiszthira si pogry. Gdy patrz na nieustraszonego wojownika Sahadew przebranego za nadwornego pasterza i starajcego si zdoby ask krla Wiraty, krew odpywa mi z twarzy, szczeglnie, e Kunti w rozmowie ze mn czsto podkrelaa jego wysokie urodzenie, szlachetne zachowanie i charakter. Podobnie wielki wojownik Nakula wyposaony w urod i inteligencj i syncy ze swej umiejtnoci wadania mieczem czeka teraz cierpliwie na przybycie krla Wiraty, by pokaza mu konie. Gdy na to wszystko patrz ton w morzu alu, ktry sprowadzi na nas swym dziaaniem Judhiszthira i pytam sama siebie, dlaczego cigle pozostaj przy yciu. O Bhima, to z przyczyny tego gracza Judhiszthiry wcz si po krlewskim paacu w przebraniu pokojwki i usuguj krlowej. Spjrz na moje ponienie. Jestem przecie ksiniczk! Godz si biernie z wyrokiem losu jak umierajcy, ktry czeka na mier. Wiem, e zmienny jest los przedsiwzi czowieka, jego triumf z atwoci przeksztaca si w klsk, a klska w triumf. Nie zapominajc o tym, e to co przynosi czowiekowi triumf, przynosi mu rwnie klsk, cigle czekam na to, e wy moi mowie wrcicie do ycia! Powiadaj, e mczyni najpierw daj, a potem prosz. Najpierw zabijaj, a potem sami zostaj zabici. Najpierw powalaj swego wroga, a potem sami zostaj powaleni. Wiem, e los uniesie wszystko i nie mona unikn wyrokw losu i dlatego czekam na jego wypenianie si go do koca. Nie trac jednak nadziei, e dobry los do nas wrci i czekam, a powrcicie do ycia, gdy jak powiadaj, wwczas gdy czyje przedsiwzicia nie daj rezultatw bez wzgldu na to jak dobrze s prowadzone, naley stara si o powrt swego dobrego losu. Zastanawiasz si pewnie, po co ci to wszystko ja nieszczsna mwi? Czy mona jednak dziwi si temu, e ja, ona i crka krlw, nie chc dalej y w sytuacji, w ktrej si znalazam? Moja bole przynosi hab na wszystkich potnych Bharatw, Panalw i Pandaww. Jaka kobieta zdoaaby znie takie jak

Ksiga IV

Opowie 40

35

moje ponienie, bdc najpierw wyniesiona na szczyty przez swych braci, mw, teciw i synw? Bdc dzieckiem musiaam obrazi Zapadniajcego wiat i to jego nieaska sprowadzia na mnie to nieszczcie. Sam wiesz, jak wielkie byo kiedy moje szczcie i jak wielkie jest moje nieszczcie teraz, gdy zostaam zredukowana do roli sucej i nie mog znale spokoju. Czowiek nie potrafi zrozumie biegu swego losu i jest bez wtpienia wyrokiem losu to, e potny wojownik Arduna jest jak ogie, ktry si wypali. Ty sam, ktry jeste jak Indra, patrzc na mnie widzisz inn kobiet ni ta, ktr ogldae przedtem, ktra stoi o wiele niej ode mnie. Nie zasuyam na takie ponienie. Ja, na ktrej rozkazy bya kiedy caa ziemia, czekam teraz potulnie na sowa krlewskiej ony! Ja, ktra miaam tysice sucych, sama teraz usuguj! Spjrz na moje delikatne donie. Sam przyznasz, e nie wygldaj ju tak jak dawniej. Pokazujc Bhimie swe donie, kontynuowaa: O Bhima, ja, ktra nigdy przedtem nie zaznaam strachu, staj teraz przed krlem Wirat jak zastrachana ulicznica, czekajc na jego rozkaz i pytajc go potulnie, czy jest zadowolony z pasty sandaowej, ktr dla niego przygotowaam! Zalewajc si zami wypowiadaa swe ale, patrzc swemu mowi prosto w oczy. Wzdychaa raz po raz, mwic kajcym gosem: O Bhima, moje przestpstwo wobec bogw nie moe by bahe, skoro wol umrze ni y dalej w tym moim nieszczciu. Bhima ze zamanym sercem przytuli jej spuchnite i stwardniae donie do swej twarzy i ronic zy, rzek: O piknoci o penych biodrach i wskiej talii, haba mym silnym ramionom i Gandiwie Arduny, e twe delikatne donie zdobione kiedy czerwon henn stwardniay. Chciaem natychmiast zabi Kiczak w Gmachu Gry krla Wiraty, lecz Krl Prawa powstrzyma mnie swym spojrzeniem. Cigle pon na sam myl o utracie naszego krlestwa i o tym, e nie zabiem jeszcze Kauraww, Karny i akuniego i e nie uciem jeszcze gowy temu ucielenieniu za Duhasanie. Wspomnienie mojej niemocy tkwi w mym sercu jak cier. Pohamuj jednak swj gniew i nie niszcz Prawa. Gdyby Krl Prawa usysza, jak bardzo nas potpiasz za swe cierpienie, skoczyby sam z sob. To samo uczyniby Arduna i bliniacy Nakula i Sahadewa. A gdy oni udadz si do innych wiatw, ja sam nie potrafi przetrwa na ziemi. O mdra kobieto, pohamuj swj gniew i nie porzucaj cieki oddanej swemu mowi ony. Wytrwaj tak jak inne kobiety, ktre zyskay saw. Na pewno syszaa o Sukanji, ktra nigdy nie zesza ze cieki Prawa i cho bya ksiniczk, zamieszkaa w lesie ze swym mem Bhargaw Cjawan, ktry sta si gniazdem dla mrwek, aby uciszy jego gniew. Syszaa te zapewne o

36

Mikoajewska

Mahabharata

crce krla Danaki Sicie, ktra udaa si za swym mem Ram na wygnanie do lasu i cho doznaa wielkich cierpie porwana przez rakszas Rawan, zawsze pozostawaa oddan swemu mowi on. Podobnie ksiniczka Lopamudra, ktra zrezygnowaa z wszelkich wygd ycia w paacu i rozpocza ascetyczne ycie u boku swego ma, proroka Agastji. Nie pograj si w alu i znie bohatersko ten krtki ju okres czasu, ktry musimy jeszcze spdzi na wygnaniu. Zostao nam ju jedynie ptora miesica. 5. Draupadi/airamdhri przekonuje Bhim, e Czas dojrza do realizacji zemsty na Kiczaku mimo sprzeciwu Krla Prawa Draupadi rzeka: O Bhima, wylewam zy, bo miarka si przebraa i nie potrafi ju duej kontrolowa mego cierpienia i nie potrafi przesta krytykowa krla. To sam Czas dojrza do tego, aby zabi Kiczak. ona krla Wiraty sdzi, e przewyszam j urod i jest pena obaw, e krl zakocha si we mnie i ona straci jego ask. Widzc stan jej umysu i postrzegajc sprawy w faszywym wietle, niegodziwy Kiczaka zacz mi si owiadcza, wzbudzajc tym bezustannie mj gniew. Kontrolujc wybuch swego gniewu, ostrzegaam go, mwic: O Kiczaka, zwaaj na to, co czynisz, gdy jestem ukochan on piciu gandharww i oni ci zabij. On na to odpowiedzia: O sodko umiechajca si pokojwko, nie boj si gandharww, gdy walczc z nimi, zabiem ich ju tysice! Rzekam: O Kiczaka, nie nadymaj si tak sw pych, bo nie potrafisz pokona niemiertelnych gandharww. Obraajc mnie swymi awansami, pozostajesz przy yciu tylko dlatego, e ja sama pochodzc z dobrej rodziny, majc dobry charakter i yjc wedug Prawa, nie chc nikogo niepotrzebnie zabija. Na moje sowa ten niegodziwiec odpowiedzia miechem. On ju dawno zboczy ze cieki Prawa i dobra. Ma z zarwno dusz jak i natur i jest cakowicie we wadzy swej dzy i namitnoci. Cho odrzuciam ju wielokrotnie czynione mi przez tego prostaka awanse, on ich nie zaprzestaje. Wol poegna si z yciem ni by ich ofiar. Czy nie widzisz, e w czasie gdy wy wszyscy dokadacie wszelkich stara, eby y wedug Prawa, Prawo ginie, bo podczas gdy wy dotrzymujecie wiernie swej umowy, umiera wasza ona. Bronic swej ony, bronicie swych dzieci, a gdy dzieci s chronione, chroniona jest rwnie dusza. Czy obowizkiem wojownika w kadym stadium jego ycia nie jest pokonywanie jego wrogw? Dlaczego nie bronisz swej ony? Kiczaka przewrci mnie na podog i kopn mnie jak psa, podczas gdy ty sam i Krl Prawa biernie na to patrzylicie. Czyby zapomnia o tym, jak obronie

Ksiga IV

Opowie 40

37

mnie przed atakiem Datasury i jak pokonae razem ze swymi brami Dajadrath? Zabij tego otra Kiczak, ktry mnie lekceway! Bdc faworytem krla Wiraty, nie daje mi spokoju. Zmiad tego oszalaego z mioci prostaka, jakby by glinianym naczyniem, gdy on jest przyczyn mojej niedoli! Jeeli nie uczynisz tego do nastpnego ranka, wypij trucizn, gdy wol natychmiast umrze, ni y tak dalej! 6. Bhima zabija Kiczak, udajc mciwych gandharww, mw pokojwki airamdhri Tulc sw twarz do piersi Bhimy, Draupadi ronia zy. Bhima obj j swym potnym ramieniem i prbowa uspokoi, a gdy myla o Kiczaku, zagryza wargi. Rzek: O najdrosza ono, uczyni to, o co mnie prosisz. Jeszcze dzi zmasakruj Kiczak i cay jego rd. Umw si z nim na wieczr i pozbd si raz na zawsze swego smutku i gniewu. Umw si z nim w tanecznym pawilonie, gdzie w cigu dnia odbywaj si lekcje taca i ktry jest pusty noc. Znajduje si tam oe stojce na twardych nogach. Poka mu tam jego zmarych przodkw. Uwaaj jednak, aby nikt ci nie zobaczy, gdy bdziesz si z nim umawia i gdy bdziesz sprawdzaa, czy on tam ju przyszed. Gdy noc si skoczya i nadszed poranek, Kiczaka uda si do krlewskiego paacu i gdy zobaczy Draupadi, rzek do niej zuchwale: O kobieto o penych biodrach, umw si ze mn na spotkanie. Ju wczoraj moga pozna moj potg. Przewrciem ci i kopnem na oczach krla Wiraty i on ciebie nie broni, gdy jest on jedynie krlem z nazwy. To ja, jego krlewski marszaek, jestem rzeczywistym krlem Matsji. Uszczliw mnie sw mioci. Obdaruj ci za to setk zotych monet, setk niewolnic, setk niewolnikw i rydwanem zaprzonym w muy. Ja sam zostan twym niewolnikiem. Draupadi odpowiedziaa: O Kiczaka, speni tw prob, jeeli obiecasz mi, e nikt si nie dowie o naszym spotkaniu. Nie chc bowiem, aby dowiedzieli si o naszej schadzce moi mowie gandharwowie. Kiczaka odpowiedzia: O kobieto o rajskich udach, uczyni wszystko, czego ode mnie dasz, gdy trac rozum z mioci. Przyjd zupenie sam do twej pustej sypialni i aden z twoich mw si o tym nie dowie. Draupadi rzeka: O Kiczaka, umwmy si lepiej pnym wieczorem w tanecznym pawilonie, ktry zbudowa krl Wirata i ktry noc stoi pusty. Moi mowie nie bd mnie tam szuka. Po tej rozmowie Kiczaka niesiony na potnej fali uciechy ruszy w kierunku swego domu, niewiadomy tego, e spotka

38

Mikoajewska

Mahabharata

sam mier, ktra przybraa form pokojwki. Bdc niezwykle czuy na sodki zapach perfum, ornamenty i girlandy, upikszy swe ciao poddajc si czarowi mioci. I gdy czas, ktry pozosta mu do wieczora, pyn mu powoli, odda si rozmylaniom nad czekajc go przyjemnoci. I on, ktry mia wkrtce utraci wszelkie wiato, rozbysn jarzcym blaskiem jak lampa, w ktrej wypala si knot. Ogupiay przez mio i wyprowadzony w pole przez sw prno ledwie zauway jak min dzie i nadszed upragniony wieczr. Draupadi z kolei, ktrej czas pozostay do wieczora wyda si dugi jak miesic, udaa si do kuchni, aby porozmawia z Bhim. Rzeka: O mj mu o potnych ramionach, umwiam si z Kiczak na spotkanie w tanecznym pawilonie tak jak kazae. Gdy zapadnie zmrok przyjdzie on tam zupenie sam. Zmasakruj tego niegodziwca ogupionego przez mio, ktry w swej bucie pogardza si gandharww! Wyrwij z niego ycie tak jak so wyrywa z ziemi som i osusz tym zy mojej niedoli! Bd bogosawiony i dumny ze swego czynu. Bhima odpowiedzia: O kobieto o piknych biodrach, przynosisz mi dobr wiadomo, gdy myl o zabiciu Kiczaki sprawia mi tak sam przyjemno jak myl o zabiciu demona Hidimby. Przysigam na mych braci, e powal Kiczak tak jak Indra powali Wrtr. Zmiad te wszystkich chccych go pomci Matsjw. Zabij te wkrtce Durjodhan i odzyskam utracon ziemi. A Krl Prawa skoro tego chce, niech czeka bezczynnie na dworze u krla Wiraty! Draupadi rzeka: O Bhima, zabij Kiczak bez wiadkw tak jak obiecae. Bhima rzek: O niemiaa kobieto, uczyni to, o co mnie prosisz. W ciemnym mroku zmiad gow tego niegodziwca, ktry mia poda tego, co jest dla niego niedostpne! Bhima wszed pierwszy do tanecznego pawilonu, gdzie ukry si w ciemnociach i czeka na przybycie Kiczaki, kryjc si jak lew polujcy na jelenia. Gdy nadesza umwiona godzina spotkania, Kiczaka wszed do pokrytego ciemnociami tanecznego pawilonu ozdobiony zotem i girlandami, majc sw myl skoncentrowan na mioci. Podszed do stojcego tam oa, na ktrego brzegu usiad przedtem Bhima i pogaska go mionie po ramieniu, nie wiedzc, e dotyka sw wasn mier. Ogupiony mioci i zakniony przyjemnoci zbliy si do jeszcze bardziej i rzek z umiechem: O pikna, przybiegem tu do ciebie bez zwoki, aby obdarowa ci wszelkim bogactwem. We mnie w swe ramiona, gdy jak to mwi nalece do mnie kobiety, na caym wiecie nie ma mczyzny, ktry byby wspanialszy i przystojniejszy ode mnie.

Ksiga IV

Opowie 40

39

Na te sowa Kiczaki Bhima zerwa si z oa i rozemia si prosto w twarz niegodziwca. Rzek: O Kiczaka, jake jeste przystojny i peen fanfaronady! Nigdy jednak dotd nie bye a tak nierozwany! Z tymi sowy zapa go za jego ozdobione i wyperfumowane wosy, ktre jednak Kiczaka natychmiast wyrwa z jego doni i sam niezwykle silny uchwyci Bhim za jego potne ramiona. Zaczli si mocowa jak dwa potne sonie walczce o samic. Gdy Bhima zachwia si pod si jego uderzenia, Kiczaka cisn go na kolana, lecz Bhima natychmiast si zerwa jak jadowity w po uderzeniu go kijem. I gdy pijani sw si, dwaj potni mczyni mocowali si w samym rodku nocy w tym opustoszaym tanecznym pawilonie, budynek dra w posadach od huku ich upadajcych cia i ich potnego ryku. W kocu gdy Bhima zauway, e Kiczaka zaczyna sabn od uderze jego pici, cisn jego piersi tak potnie, e Kiczaka zemdla. Uchwyci go wwczas za wosy i zarycza potnie jak godny tygrys, ktry upolowa antylop. Uderzajc wciekle zacinitymi piciami w jego stopy, donie i gow, wepchn je do wewntrz jego ciaa, a pozosta z niego jedynie kadub tak jak kiedy z dzikiej bestii, ktr pokona iwa. Gdy z Kiczaki pozostaa ju jedynie poszarpana bezksztatna brya misa, Bhima rzek do Draupadi: O crko krla Drupady, popatrz, co zostao z twego uwodziciela! I po zabiciu Kiczaki i ugaszeniu swego gniewu Bhima wrci do kuchni. 7. Bhima zabija krewnych Kiczaki, ktrzy chc spali Draupadi/airamdhri na jego stosie pogrzebowym mier Kiczaki ucieszya i uspokoia Draupadi. Podesza do stranikw i rzeka: O stranicy, udajcie si do tanecznego pawilonu, gdzie le zwoki krlewskiego marszaka Kiczaki. Zosta on zabity przez moich mw gandharww za to, e mia poda kobiety, ktra naley do kogo innego. Tysice stranikw rozwietlajc sobie ciemno pochodniami ruszyo w kierunku tanecznego pawilonu. Wewntrz zobaczyli martwe ciao Kiczaki obryzgane krwi. Patrzc na nie ze zgroz pytali: Gdzie si podzia jego kark i gowa? Gdzie si podziay jego stopy, nogi, rce i donie? I widzc t straszn masakr, doszli do wniosku, e zosta on faktycznie zabity przez boskich muzykw gandharww. W tanecznym pawilonie zaczli gromadzi si rwnie krewni Kiczaki. Otoczyli zwartym koem jego martwe ciao i pakali, patrzc ze zgroz na to, co z niego zostao. Wyglda jak wielki w wycignity si na suchy ld lub jak demon danawa zabity przez Indr. Mylc o rytach pogrzebowych, uchwycili martwe

40

Mikoajewska

Mahabharata

ciao, aby wynie je na zewntrz. Zobaczyli tam Draupadi opierajc si kolumn. Jeden z nich zawoa: Zabijmy t ladacznic, ktra jest przyczyn mierci Kiczaki. Spalmy j razem z nim na jego stosie pogrzebowym. Niech Kiczaka czerpie z niej przyjemno nawet po mierci. Rzekli do krla Wiraty: O krlu, Kiczaka zosta zabity z powodu tej kobiety. Daj nam pozwolenie, aby j spali razem z nim na jego stosie pogrzebowym. Wirata widzc, e krewni Kiczaki przewyszaj go si, przychyli si do ich proby. Krewni Kiczaki zapali wic drc jak li na wietrze i omdlewajc ze strachu Draupadi, zwizali j i ruszyli z ni w kierunki terenu kremacji zwok, podczas gdy ona przywoywaa na pomoc swych obrocw, wypowiadajc imiona, ktre Judhiszthira nada Pandawom zanim schronili si na dworze u krla Wiraty: O Daja, Dajanta, Widaja, Dajatsena, Dajadbala obrocie mnie przed krewnymi Kiczaki, ktrzy mnie porwali. O impulsywni i bohaterscy gandharwowie, przybdcie mi z pomoc! Gdy Bhima usysza nawoywania Draupadi zerwa si natychmiast z oa i ruszy jej z pomoc. Opanowany przez mordercz wcieko rozcign swe ciao do olbrzymich rozmiarw i wydar si si na zewntrz. Gnajc w popiechu jak wiatr, powala po drodze potne drzewa swymi udami i gdy wpad jak burza na teren kremacji, rzuci si z impetem na krewnych Kiczaki, wymachujc potnym drzewem jak berem samej mierci. Krewni Kiczaki gotowi do podpalenia stosu pogrzebowego najstarszego z nich, widzc zbliajcego si do nich Bhim, wzili go za gandharw i zadreli ze strachu i rozpaczy. Jeden z nich rzek: O bracia, zblia si do nas potny gandharwa, wymachujc wyrwanym drzewem. Uwolnijmy lepiej t pikn pokojwk, ktra jest jego on, zanim nas wszystkich pozabija. Uwolnili wic Draupadi i sami zaczli ucieka w kierunku miasta. Bhima widzc ich uciekajcych, pogna za nimi i wszystkich ich pozabija, po czym powrci do Draupadi i rzek: O niewinna kobieto, nie masz si ju czego obawia, gdy wszyscy ci, ktrzy odwayli si ci naprzykrza, le ju martwi. Wr wic do miasta. Ja sam udam si tam inn drog. Stu piciu krewnych Kiczaki zabitych przez Bhim leao na ziemi jak powalony przez burz las i razem z zabitym poprzednio Kiczak byo ich wszystkich stu szeciu. Matsjowie gromadzili si wok pobojowiska i widzc ich pokonanych byli zdumieni i nie wiedzieli, co powiedzie.

Ksiga IV

Opowie 40

41

8. Krl Wirata z obawy przed zemst jej mw prosi Draupadi/airamdhri o opuszczenie jego krlestwa, lecz ostatecznie zgadza si aby pozostaa jeszcze kilkanacie dni Matsjowie udali si do krla Wiraty i rzekli: O krlu, gandharwowie, ktrzy s mami pokojwki krlowej zabili ponad stu krewnych twego marszaka Kiczaki, a uwolniona z ich rk pokojwka, wrcia do twojego paacu. Pozbd si jej, gdy jej obecno zagraa caemu miastu. Ona sama jest bardzo pikna, podczas gdy jej boscy mowie s bardzo potni, a czowiek jest saby i poszukuje seksualnej przyjemnoci. Obro nasze miasto przed zniszczeniem, ktre moe na przynie ta pikna pokojwka. Krl Wirata wysucha uwanie gosu swego ludu i rzek: O Matsjowie, zrbmy to, co naley. Wykonajmy dla Kiczaki i jego krewnych ryty pogrzebowe, palc ich ciaa na jednym stosie ozdobionym wok klejnotami i kadzidekami. I poniewa by przeraony tym, co si stao, rzek do swej ony Sudeszny: O krlowo, popro sw pokojwk w moim imieniu, aby opucia mj paac, gdy boj si zniszczenia, ktre na mj lud mog sprowadzi jej mowie gandharwowie. Ja sam nie mog jej tego powiedzie, bo mog cign na siebie zemst gandharww, ale na kobiecie mci si nie bd. Tymczasem Draupadi uratowana dziki sile Bhimy z rk krewnych Kiczaki po oczyszczeniu w wodzie swego ubrania i wszystkich czonkw powrcia do krlewskiego paacu, bdc jak moda sarna przestraszona przez tygrysa. Mczyni rozbiegali si na jej widok w obawie przed gandharwami, a niektrzy ze strachu zamykali oczy. Gdy zobaczya w kuchni Bhim rzeka w jedynie dla nich zrozumiaym jzyku: O Bhima, niech bdzie chwaa krlowi gandharww, ktry obroni mnie przed spaleniem. Bhima odpowiedzia: O pikna, mczyzna, ktry zabka si tutaj na wezwanie kobiety, usysza jej sowo i odszed, nie pozostawiajc niespaconego dugu. Draupadi przechodzc niedaleko tanecznego pawilonu, zobaczya tam Ardun udzielajcego lekcji taca krlewskim crkom. Gdy one rwnie j dostrzegy, rzeky: O pokojwko, jakie to szczcie, e udao ci si powrci. Jakie to szczcie, e Kiczaka i jego krewni, ktrzy napastowali ci niewinn i czyst i chcieli ci zabi, sami zostali zabici. Arduna zapyta : O pokojwko, opowiedz mi w jaki sposb udao ci si uwolni z rk krewnych Kiczaki i kto ich zabi? Draupadi odpowiedziaa: O Brihannada, yjesz sobie wygodnie w domu krlewskich kobiet i c ci mog obchodzi

42

Mikoajewska

Mahabharata

losy krlewskiej pokojwki? Nie dowiadczasz takiego samego jak ona smutku. Czy pytasz mnie nieszczsn dla wasnej rozrywki? Arduna odpowiedzia: O pikna, nie znasz mnie, lecz wierz mi, e ja, mczyzna zredukowany do bycia monstrum, sam dowiadczam smutku ponad zwyk miar. Draupadi udaa si do komnat krlowej i gdy Sudeszna j zobaczya, rzeka: O pokojwko, jeste moda i nikt nie dorwna ci urod. Krl Wirata bogosawi ci i prosi, aby opucia jego paac, gdy obawia si ataku twoich mw gandharww. Draupadi odpowiedziaa: O krlowo, popro w mym imieniu krla, aby pozwoli mi tu zosta jeszcze trzynacie dni. Po upywie tego czasu gandharwowie bd wolni od swych zobowiza i przybd tutaj, aby zabra mnie ze sob. Odwdzicz si oni za tw pomoc i przynios szczcie krlowi Wiracie i jego krewnym. I krl Wirata przychyli si do jej proby. 9. Mieszkacy Matsji ciesz si ze mierci Kiczaki, ktr sprowadzio na podanie Draupadi/airamdhri Matsjowie szczerze nienawidzili Kiczaki i jego krewnych i ostatecznie bardzo byli z ich mierci zadowoleni. Mwili midzy sob: Krewki Kiczaka by faworytem Wiraty z powodu swej odwagi i zdolnoci dowodzenia krlewsk armi. Terroryzowa on jednak mczyzn i ugania si za kobietami. Dobrze, e w kocu zgin z rk gandharww ten niegodziwiec, ktrego nikt inny nie mg pokona.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 4. The Book of Vira, 4(46) The Killing of Kicaka, 13-23.

Ksiga IV

Opowie 41

43

Opowie 41 Kaurawowie i Trigartowie napadaj na Matsj osabion przez mier Kiczaki

1. Kaurawowie bezskutecznie prbuj odkry miejsce, w ktrym ukryli si Pandawowie; 2. Kaurawowie dowiaduj si o mierci Kiczaki, zacitego wroga ich sprzymierzecw Trigartw i postanawiaj napa na osabione krlestwo Wiraty i uprowadzi bogate stada krlewskich krw; 3. Czterej Pandawowie (za wyjtkiem Arduny) pokonuj napastujc krlestwo armi Trigartw dziaajc w obronie i w imieniu krla Wiraty; 4. Krl Wirata docenia bohaterskie czyny Pandaww i stawia ich wyej od siebie jako stranikw swej krlewskiej wadzy.

Bhiszma rzek: O Durjodhana, tam gdzie ukry si Judhiszthira nie ma lku. Krowy s liczne i nie wychudzone i daj duo mleka. Maso i twarg s smaczne, woda zdrowa, a jado smakowite. Smak, dotyk, zapach i dwiki s przyjemne, a wizja pogodna. Tam wszystko nabywa waciwych mu zalet. (Mahbharta, 4(47) The Cattle Raid, 27.15-20) 1. Kaurawowie bezskutecznie prbuj odkry miejsce, w ktrym ukryli si Pandawowie Tymczasem Durjodhana i jego bracia rozesali swych szpiegw do ssiadujcych krajw, nakazujc im, aby przeszukali wszystkie wsie i miasta, prbujc odkry kryjwk Pandaww. Ich zadanie nie zostao jednak uwieczone sukcesem. Wrcili peni trwogi do Hastinapury i rzekli do Durjodhany, ktry siedzia na tronie w swym Gmachu Zgromadze otoczony przez swych braci i towarzyszcych im Trigartw: O krlu, cho przeszukalimy kady nawet najdrobniejszy kawaek ziemi, nie natrafilimy na aden lad Pandaww. Syszc te wieci, Durjodhana siedzia przez chwil w ciszy zagbiony w swych ponurych mylach, po czym rzek: O wierni sudzy, musicie ponownie wyruszy na poszukiwania, gdy trudno zbada wszystko do koca. Spieszcie si, bo ju niewiele pozostao czasu do koca trzynastego roku wygnania Pandaww, ktry zobowizali si spdzi yjc midzy ludmi, lecz ukrywajc swe tosamoci. Jeeli przed upywem tego czasu nie zostan przez nas wykryci, wypeni co do joty swe zobowizanie, ktre na nich wymusilimy, skaniajc ich do gry w koci i nie bdc ju duej zobowizani do zaniechania zemsty, rzuc si na nas jak olizge jadowite we. Musicie wic odkry ich kryjwk, majc na uwadze dobro naszego krlestwa i zapewnienie mu stabilnoci

44

Mikoajewska

Mahabharata

dziki pozbyciu si rywali. Jeeli zostan odkryci, bd musieli uda si ponownie na wygnanie, kontrolujc swj gniew i wyrzekajc si swej zemsty, zmuszeni do tego przez sw wasn uczciwo. Karna rzek: O Durjodhana, wylij na poszukiwania kryjwki Pandaww sprytniejszych i wierniejszych ci szpiegw. Niech udadz si do najgciej zaludnionych i prosperujcych zaktkw wiata i niech poszukuj ich na rnych zgromadzeniach jak i wrd witych mw i ebrakw. Niech szukaj ich rwnie na szlakach wdrownych, w witych brodach, w rnych kopalniach, pustelniach i jaskiniach. Duhasana rzek do Durjodhany, ktry ju od dawna uleg swej nikczemnej naturze: O bracie, nie tra ducha i realizuj swj cel z waciw ci energi i determinacj. Karna ma racj. Niech nasi szpiedzy szukaj dalej, tu i tam, od kraju do kraju, robic to we waciwy sposb. Dotychczas nie znalelimy adnego ladu ani drogi, ktr Pandawowie wybrali, ani miejsca, w ktrym si schowali, ani zawodu, ktry przybrali. Musieli przepyn ocean lub ukry si gdzie w najbardziej nieprawdopodobny sposb, cho rwnie dobrze mogli zosta poarci przez dzikie zwierzta lub pokonani przez ao zginli w jaki inny sposb. Gos zabra bramin Drona, ktry widzia rzeczy takimi, jakimi s naprawd. Rzek: O krlu, ludzie tacy jak Pandawowie nie mog przepa bez wieci lub zosta pokonani. S na to zbyt rycerscy, dalekowzroczni, poinformowani i biegli w Prawie. Kontroluj swe zmysy, s lojalni i cakowicie podporzdkowani Krlowi Prawa, ktry zna sam istot taktyki, Prawa i Zysku, yczy im dobrze jak ojciec, szanuje gos starszych, nie amie nigdy swego sowa i bazuje na swej uczciwoci. Modsi bracia s w peni mu oddani tak jak i on jest im cakowicie oddany. Ten rozwany czowiek zawsze myli o dobrze swych posusznych mu i wiernych braci. Jestem przekonany, e bdc takimi jak ich opisaem, nie mogli da pokona si mierci i czekaj gdzie w ukryciu na popraw swego losu. Mylcie rozsdnie i nie trwocie na prno czasu, gdy nie bdzie atwo odnale tych odwanych i oddanych ascezie synw Pandu, ktrzy wzili swe sprawy w swoje rce. Ze swym czystym duchem, zaletami charakteru, prawdomwnoci, rozwag i uczciwoci olepi kadego sw wspaniaoci. Dziaajmy wic dalej z t wiadomoci i majc t wiedz szukajmy ich ponownie z pomoc braminw, szpiegw, witych mw i wszystkich innych, ktrzy posiadaj odpowiednie umiejtnoci.

Ksiga IV

Opowie 41

45

Gdy nauczyciel Bharatw Drona skoczy mwi, gos zabra senior Hastinapury Bhiszma, wypowiadajc sowa podyktowane przez Prawo, majce na uwadze dobro wszystkich Bharatw i Hastinapury, faworyzujce Judhiszthir, trudne do zaakceptowania dla tych, co zeszli ze cieki uczciwoci, lecz zrozumiae dla tych, ktrzy zawsze krocz ciek Prawa. Rzek: O Bharatowie, tak jak powiedzia bramin Drona, Pandawowie s obdarzeni wszystkimi zaletami i wrcymi pomylno znakami i nie mogli zgin. S zdolni do uczenia si z dowiadcze, znaj i praktykuj waciwe sposoby zachowania, kieruj si dobrymi przysigami, chyl gow przed naukami starszych i s wierni swym lubom uczciwoci i Prawdy. Zawsze dotrzymuj danego sowa i idc drog sadhu nie mog si zaama. Chroni ich zarwno Prawo jak i ich wasne mstwo. Potraktujmy Pandaww z mdroci a nie z wrogoci. Pozwlcie mi wyjani moje myli w ich sprawie, chocia wiem, e taktyka rozwanych jest niezrozumiaa dla tych, co rozwanymi nie s. Powiem wam jednak, co myl, bo czowiek, ktry poda za wskazwkami starszyzny swego rodu i jest uczciwy, zawsze daje temu, kto pyta dobr rad, nawet gdy jest jego wrogiem i nigdy nie udziela rad niegodziwych. Nie waha si nigdy mwi tego, co nakazuje mu jego uczciwo i mwi tak, jakby przemawia do innych zgromadzonych sadhu nawet wwczas, gdy wie, e rni si swym zdaniem od innych. Jestem przekonany, e w miejscu, w ktrym ukry si Judhiszthira, nie ma ludzi nieuczciwych, zawistnych i wypowiadajcych obraliwe sowa i kady jest wierny swemu Prawu. Sycha tam wszdzie dwik modlitwy i skadane liczne ofiary nigdy nie pozostaj nie zakoczone. Indra leje tam deszczem we waciwym czasie, ziemia rodzi bogate plony i jest wolna od wszelkiej zarazy. Ry jest tam czysty, owoce soczyste, girlandy aromatyczne, mowa szlachetna, wiaterek przyjemny, a gocie sympatyczni. Tam gdzie ukry si Judhiszthira nie ma lku. Krowy s liczne i nie wychudzone i daj duo mleka. Maso i twarg s smaczne, woda zdrowa, a jado smakowite. Smak, dotyk, zapach i dwiki s przyjemne, a wizja pogodna. Tam wszystko nabywa waciwych mu zalet. Ludzie staj si ufni, w peni nasyceni, czyci, zdrowi, przywizani do bogw, yczliwi dla goci i wszystkich ywych istnie; hojni, peni wigoru, zawsze oddani Prawu; wrodzy wobec tego, co nieczyste i spragnieni tego, co czyste; gotowi do skadania ofiar i czynienia lubw, a w ich mowie nie ma cienia faszu.

46

Mikoajewska

Mahabharata

Prawy Judhiszthira niewidoczny wrd prawych nie moe zosta wykryty przez adnego bramina, a tym bardziej przez pospolitego czowieka. W nim jest Prawda, upr, szczodro, zupeny spokj, niezachwiana cierpliwo, skromno, szczcie, sawa, najwysza wspaniao, szlachetno i uczciwo. Uwaam, e ten rozwany czowiek ukrywa si w takim wanie miejscu i nie potrafi inaczej wytumaczy wzniosego toru, po ktrym si on porusza. O Durjodhana, jeeli potrafisz uwierzy mym sowom, pomyl o dziaaniu, ktre uwaasz za zbawienne i dziaaj szybko. Bramin Krypa rzek: O Durjodhana, posuchaj mych sw, ktre s w zgodzie ze sowami Bhiszmy. W swym traktowaniu Pandaww we pod uwag dobro nas wszystkich. Ten kto chce przetrwa, nie powinien lekceway nawet najdrobniejszego wroga, a co dopiero Pandaww, ktrzy znaj wszelkie tajniki broni. Nie tra wic czasu na szukanie Pandaww i zajmij si raczej umocnieniem swych wasnych si i sojuszw. Po upywie terminu ich wygnania i wypenieniu swego zobowizania Pandawowie bd peni wigoru. Przygotuj swj skarb, swoje siy i odpowiedni taktyk, abymy mogli si im przeciwstawi, gdy dojdzie do wojny. 2. Kaurawowie dowiaduj si o mierci Kiczaki, zacitego wroga ich sprzymierzecw Trigartw i postanawiaj napa na osabione krlestwo Wiraty i uprowadzi bogate stada krlewskich krw Mimo tych niepomylnych wieci o Pandawach, poszukujcy ich kryjwki szpiedzy przynieli do Hastinapury wiadomo, ktra ucieszya Durjodhan i jego sprzymierzecw Trigartw. Donieli, e zosta zabity przez mciwych gandharww pogromca Trigartw i wrg Hastinapury, marszaek krla Matsji Kiczaka i e z rk gandharww zginli rwnie jego liczni bracia. Usyszawszy t wiadomo obecny w Hastinapurze krl Trigartw Suarman rzek: O Durjodhana, zy, bezkompromisowy i okrutny Kiczaka syncy ze swej odwagi wielokrotnie napada na mj kraj w imieniu krla Matsji i ciemiy mj lud. Teraz, gdy ten niegodziwiec zosta zabity przez gandharww, krl Wirata straci caa sw dum i inicjatyw. Napadnijmy na jego zasobne krlestwo, korzystajc z jego saboci i ograbmy go z jego klejnotw i innego bogactwa. Odbierzmy mu jego wioski i ca ziemi i podzielmy je midzy siebie. czc nasze siy moemy zniszczy jego miasta i okra go z tysicy dorodnych krw lub po pokonaniu jego armii moemy podyktowa mu korzystne dla nas

Ksiga IV

Opowie 41

47

pokojowe warunki i podporzdkowa go sobie. Po ujarzmieniu krla Wiraty bdziemy mogli zamieszkiwa jego rodzc bogate plony ziemi i wzmocni w ten sposb si naszej armii. Karna rzek do Durjodhany: O krlu, propozycja Suarmana jest na czasie i w zgodzie z naszym interesem. Po co zaprzta sobie gow Pandawami, ktrzy nie maj ani majtku, ani wojska i ktrym brakuje mstwa. Albo zupenie si zatracili, albo ju dawno udali si do krlestwa boga mierci Jamy. Zaatakujmy krlestwo Wiraty i zdobdmy jego stada i inne bogactwo. Durjodhana natychmiast zaakceptowa propozycj Karny i rzek do Duhasany, ktry zawsze by gotowy wypeni jego rozkazy: O bracie, przedyskutuj spraw wojny z nasz starszyzn i przygotuj nasz armi do wymarszu. Niech krl Suarman wyruszy natychmiast potajemnie w kierunku krlestwa Wiraty i rozpocznie grabienie stad i innych dbr. Nasza armia doczy do niego dzie pniej. Jak zaplanowali, tak uczynili. Krl Suarman wyruszy w kierunku poudniowo-zachodnim i po siedmiu dniach marszu dotar do krlestwa Wiraty, gdzie natychmiast rozpocz grabi krlewskie stada. smego dnia do krlestwa dotara armia Kauraww, przecigajc Trigartw w kradziey. 3. Czterej Pandawowie (za wyjtkiem Arduny) pokonuj napastujc krlestwo armi Trigartw dziaajc w obronie i w imieniu krla Wiraty Tymczasem min trzynasty rok wygnania Pandaww, ktry spdzili w przebraniu na subie u krla Wiraty i w ten sposb dobiego koca zobowizanie Krla Prawa do zrezygnowania z zemsty na Kaurawach wymuszone na nim podczas oszukaczej gry w koci. Co wicej, Krl Prawa sam sta si mistrzem w grze w koci i w ten sposb przesta si obawia tego, e Durjodhana moe go ponownie sprowokowa do podjcia gry. Pewnego dnia zanim Pandawowie zdoali opuci dwr Wiraty i ujawni sw prawdziw tosamo, prosperujce krlestwo Matsji zostao zaatakowane przez armi krla Suarmana, ktra zawadna licznymi stadami krlewskich krw i prbowaa uprowadzi je w kierunku wasnego krlestwa. Gdy krl Wirata si o tym dowiedzia, ruszy natychmiast przeciw wrogowi na czele swej potnej armii. Krl i krlewicze ubrali swe poyskujce zotem zbroje warte swej ceny i dosiedli swych rydwanw zaprzonych w rcze ogiery.

48

Mikoajewska

Mahabharata

Krl Wirata rzek do swego ulubionego brata ataniki: O bracie, chc, aby przebywajcy na mym dworze mj nadworny gracz Kanka, mj kucharz Ballawa, mj stajenny Granthika i mj naczelny pastuch Tantipala doczyli do mej armii. Zadbaj wic o to, by otrzymali godne siebie rydwany ozdobione flagami, zbroj i bro. Ich ciaa s potne jak trba krla soni i jestem pewien, e nie odmwi udziau w wojnie. Gdy soce miao si ju ku zachodowi, maszerujca w bojowym nastroju armia Matsji napotkaa armi Trigartw i te dwie potne siy zderzyy si z przeraliwym hukiem. Z ziemi unosi si kurz i zryway si ptaki, zasaniajc widok, lecz od wypuszczanych z ukw strza niebo rozbyskiwao si tak jak noc rozbyskuje si od obecnoci robaczkw witojaskich. Ozdobione zotem uki nacigane przez bohaterskich ucznikw spltyway si razem, upadajc na ziemi. Bojowe rydwany cieray si z bojowymi rydwanami, piechurzy z piechurami, jedcy z jedcami, sonie ze soniami. Miecze uderzay miecze, wcznie zderzay si z wczniami, pociski z pociskami, a oszczepy z oszczepami. Wszdzie byo wida zawzite gowy z rozpatanymi wargami, szlachetne nosy bez szwanku, wosy oderwane od skry ozdobione klejnotami i pokryte kurzem i uszy z kolczykami. Na ziemi leay ramiona i nogi wojownikw obcite przez strzay, przypominajc swym wygldem pnie drzewa ala. I cho kurz zmoczony tryskajc krwi podda si i opad na ziemi, ta odraajca i przeraajca bitwa trwaa nadal w swym straszliwym rozpasaniu. atanika zabijajc setk Trigartw i jego brat Wialaksza zabijajc ich cztery setki, wdarli si w sam rodek potnej armii wroga. Krok po kroku parli wciekle do przodu, majc swych modszych braci na tyach. Krl Wirata napotka na swej drodze krla Suarmana w swym zotym rydwanie i dwaj krlowie uderzyli na siebie z impetem, ryczc jak rozjuszone byki, obsypujc si nawzajem strzaami licznymi jak krople deszczu i sigajc wprawnie po swe miecze i maczugi. Krl Wirata uderzy Suarmana swymi dziesicioma strzaami, a jego konie picioma, w odpowiedzi na co Suarman uderzy go swymi pidziesicioma ostrzami. W kocu armie Wiraty i Suarmana zniky z pola widzenia zanurzajc si w ciemnoci i kurzu. Gdy wiat zacz ton w ciemnociach, obie armie wycofay si chwilowo, przestrzegajc porzdku rang, lecz gdy na niebie ukaza si ksiyc, rozpraszajc ciemnoci i oczyszczajc noc, wrogie armie powrciy na plac bitewny, nie majc dla siebie nawzajem litoci. Suarman ruszy razem ze swymi modszymi

Ksiga IV

Opowie 41

49

brami przeciw krlowi Wiracie i otaczajc go ze wszystkich stron, pochwyci go w momencie, gdy Wirata utraci swj rydwan. Podnis go w gr jak paczc pann mod i posadziwszy go na swym rydwanie, pogna swe ogiery. Matsjowie widzc, ze ich krl dosta si do niewoli i bdc pod wciekym atakiem Trigartw, rzucili si w panice do ucieczki. Znajdujcy si wrd nich Judhiszthira rzek do swego brata Bhimy: O bracie, nie pozwl wrogowi na zabranie krla Wiraty do niewoli. Uwolnij go natychmiast i spa nasz dug, ktry zacignlimy u niego, ukrywajc si przez cay rok na jego dworze, gdzie nas przyjanie i dobrze traktowa. Bhima odpowiedzia: O krlu, uczyni, jak kaesz. Bd z Nakul i Sahadew wiadkiem mej odwagi. Zaraz wyrw z ziemi potne drzewo o mocnym pniu i z nim jak z maczug pognam na wrogw. Judhiszthira odpowiedzia swemu walecznemu bratu: O Bhima, pozwl temu drzewu sta tak jak stao. Jak je wyrwiesz, ludzie natychmiast rozpoznaj w tobie Bhim. Uyj raczej innej broni bdcej na ludzk miar i niech nasi bracia bliniacy strzeg twego rydwanu, podczas gdy ty sam we waciwej bitewnej formacji zajmij si ochron krla Matsji. Tumy Matsjw widzc, e Pandawowie powrcili na swych rydwanach na pole bitewne, nabrali ponownie odwagi i podyli za nimi, kadc pokotem onierzy wrogiej armii. Sam Judhiszthira swymi strzaami skosi tysic Trigartw, podczas gdy Bhima i Nakula zabili ich po siedem setek, a Sahadewa trzy setki. W kocu Judhiszthira pogna za Suarmanem, zasypujc go swymi strzaami. Suarman odpowiedzia wciekym atakiem i uderzy Judhiszthir siedmioma, a jego cztery konie czterema strzaami. Wwczas ruszy do ataku Bhima i swymi strzaami zabi konie Suarmana jak i dwch stranikw jego tyw oraz wyrzuci z sioda jego wonic, ktry w przeraeniu rzuci si do ucieczki. Korzystajc z tego, krl Wirata wyskoczy na ziemi z uprowadzajcego go rydwanu Suarmana, zapa za maczug i sam z nowymi siami rzuci si do boju przeciw Suarmanowi, jakby by modziecem. Widzc to Bhima zeskoczy ze swego rydwanu i uchwyci z atwoci krla Trigartw, jak lew, ktry docign modego jelenia. Trigartowie widzc, e ich krl straci swj rydwan i dosta si do niewoli, rozpierzchli si w panicznym strachu, podczas gdy Pandawowie wzili w posiadanie uprowadzane stada krw, aby odda je krlowi Wiracie. Ci potni mczyni zawsze wierni swym lubom, wyposaeni w silne ramiona, lecz trzymajcy si w

50

Mikoajewska

Mahabharata

ryzach dziki swej skromnoci, spdzili szczliwie noc na stray przedniej armii nalecej do krla Wiraty. 4. Krl Wirata docenia bohaterskie czyny Pandaww i stawia ich wyej od siebie jako stranikw swej krlewskiej wadzy Krl Wirata peen podziwu dla odwagi Pandaww, ktrych prawdziwego imienia cigle nie zna, bogato ich wynagrodzi i obsypa honorami. Rzek: O bohaterzy, zostaem dzi uratowany dziki waszemu mstwu i dlatego od dzi wy jestecie prawdziwymi panami Matsji. Judhiszthira stojc przed Wirat z pokornie zoonymi domi, rzek: O krlu, dzikujemy za twe yczliwe sowa, ale dla nas najwaniejsze jest to, e ty sam zostae uwolniony z niewoli. Krl Matsji, ktry by sprawiedliwym krlem, rzek: O Kanka, pozwl, e namaszcz ci krlewskim namaszczeniem, gdy ty powiniene by krlem Matsji. daj ode mnie wszystkiego, czego tylko zechcesz, gdy sobie na to zasuye. To dziki tobie zachowaem dzi ycie, a moi wrogowie prbujcy mnie okra, s teraz w mojej wadzy. Judhiszthira odpowiedzia: O krlu, bd zawsze skonny do szlachetnoci i szczliwy. Dzikujemy ci za twe sowa, ale to do ciebie, a nie do mnie naley krlestwo, ktrego bezpieczestwa wsplnie bronilimy. Wylij szybko gocw do swego paacu, aby zanieli dobr wiadomo twej rodzinie i obwiecili wszem i wobec twoje zwycistwo. Posuszny radzie Judhiszthiry krl Wirata rzek do swych gocw: O gocy, udajcie si szybko do mej stolicy i ogocie, e wygraem bitw. Niech przyjd tutaj ksita ozdobieni w klejnoty razem z muzykami i tancerkami, aby zgodnie ze zwyczajem spdzi noc na polu bitewnym. I zgodnie z krlewskim rozkazem gocy, ktrzy przybyli do stolicy wraz ze wschodzcym socem, ogosili zwycistwo krla Wiraty. Wszyscy ksita opucili wkrtce stolic, udajc si na spotkanie ze zwycisk armi, pozostawiajc j pod opiek modego i butnego Bhumimdaji.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 4. The Book of Vira, 4(47) The Cattle Raid, 24-32.

Ksiga IV

Opowie 42

51

Opowie 42 Kaurawowie rozpoznaj Ardun i staj w obliczu koniecznoci walki z nim

1. Arduna jako eunuch Brihannada zostaje wonic chepliwego syna krla Wiraty Bhumimdaji i wyrusza razem z nim samotnie przeciw armii Kauraww; 2. Bhumimdaja przeraony widokiem armii Kauraww prbuje ucieka, podczas gdy obserwujcy jego ucieczk Kaurawowie zaczynaj podejrzewa, e jego wonica Brihannada jest Ardun; 3. Arduna majc syna Wiraty Bhumimdaj za swego wonic zbroi si do walki z Kaurawami w swj uk Gandiw i wyjawia przed nim sw prawdziw tosamo; 4. Bhiszma, Krypa, Drona i Awatthaman rozpoznaj w obrocy krlewskich krw Ardun i ostrzegaj Durjodhan i Karn przed skutkami walki z nim; 5. Za rad Bhiszmy Kaurawowie przygotowuj si do walki w obronie zdobytych stad krw bez wzgldu na to, z kim przyjdzie im walczy.

Awatthaman rzek: O Durjodhana, Pandawowie zdobyli ziemi dlatego, e dziaali zgodnie z tym, co nakazuj wite pisma, majc zawsze szacunek dla swej starszyzny bez wzgldu na to jak bardzo bya ju skorumpowana. Jak bdc magnatem moesz by zadowolony z tego, e zdobye krlestwo dziki okrutnej grze w koci, jakby by czowiekiem z posplstwa! Jaki rozsdny czowiek chepiby si jak wczga tym, e zdoby up dziki oszustwu?... Istniej granice, w ktrych zarwno ludzie jak i inne ywe istoty s zdolne do zachowania spokoju i powstrzymania swego gniewu. Nie liczcie wic na to, e Pandawowie zdoaj zapomnie o zncaniu si nad ich on Draupadi. Arduna narodzi si po to, aby zniszczy synw krla Dhritarasztry. Zakoczy on cykl wendety nie pozostawiajc nikogo przy yciu. (Mahbharta, 4(47) The Cattle Raid, 45.5-10) 1. Arduna jako eunuch Brihannada zostaje wonic chepliwego syna krla Wiraty Bhumimdaji i wyrusza razem z nim samotnie przeciw armii Kauraww Matsjowie pod dowdztwem krla Wiraty nie zdyli jeszcze odzyska wszystkich krw od Trigartw, gdy ich krlestwo zostao napadnite ponownie przez podajc za Trigartami armi Kauraww, ktra otoczya wkoo szedziesit tysicy krlewskich krw i zabijajc pastuchw prbowaa je uprowadzi. Nadzorca stad dosiad w panice swego rydwanu i pogna do stolicy, gdzie w krlewskim paacu zasta jedynie modego ksicia Bhumimdaj, penego buty, ktremu opowiedzia o pldrowaniu stad krw przez potn armi Kauraww. Rzek: O mj panie, krl Wirata zostawi krlestwo pod twoj opiek. Chwy wic za

52

Mikoajewska

Mahabharata

bro i odbierz wrogowi to, co stanowi o dobrobycie twego krlestwa. Twj ojciec wychwala twe mstwo przed zebranymi w jego Gmachu Zgromadze krlami. Mwi: Mj syn wrodzi si we mnie. Jest prawdziwym bohaterem i ostoj naszej dynastii. Po mistrzowsku wada swym ukiem i oszczepem i nigdy nie wycofuje si z walki. Dowied dzi prawdziwoci jego sw i odzyskaj uprowadzane przez Kauraww krowy. Spal ich oddziay sw potg. Zmiad je, bdc jak przywdca stada soni. Zaprzgnij do swego rydwanu swe konie i zagraj swym wrogom na lutni swego uku. Niech twoje ozdobione zotem strzay o ostrych ostrzach zaciemni zarwno soce jak i ycie walczcych z tob krlw. Gdy pokonasz Kauraww tak jak Indra pokona asurw, zdobdziesz wielk saw i wrcisz tryumfalnie do swej stolicy. Niech mieszkacy twego krlestwa znajd dzi w tobie swego obroc! Mody ksi Bhumimdaja przebywajcy w tym czasie w otoczeniu nadwornych kobiet rzek buczucznie: O nadzorco krlewskich krw, jeszcze dzi sam jeden ruszybym ladem ukradzionych krw, gdybym mia na swe usugi dowiadczonego wonic zdolnego pokierowa mym rydwanem. Mj wonica zgin podczas wielkiej bitwy, ktra trwaa dwadziecia osiem dni. Jeeli znajdziesz jego zastpc godnego mnie, natychmiast wyrusz przeciw wrogowi mym szybkim rydwanem ozdobionym krlewsk flag, wedr si w sam rodek wrogiej armii, pokonam j odzierajc j z odwagi krlewskoci mego miecza i odbior uprowadzane krowy. Zasiej panik w sercach Durjodhany, Karny, Bhiszmy, Krypy i Drony i jego syna Awatthamana, ktrzy widzc m wielk odwag, bd sami siebie pyta: Czyby walczy z nami sam Arduna? Sowa Bhumimdaji usyszaa Draupadi przebrana cigle za pokojwk krlowej airamdhri. Podesza do ksicia lkliwie i rzeka agodnym gosem: O krlewiczu, uczy wonic swego rydwanu nadwornego mistrza taca Brihannad, gdy wiem, e kiedy by on wonic Arduny i e sam Arduna uczy go ucznictwa. Widziaam to na wasne oczy, gdy mieszkaam niegdy na dworze Pandaww. To on powozi rydwanem Arduny podczas poaru Lasu Khandawa i to dziki jego zrcznoci Arduna mg pokona wszystkich mieszkacw Lasu i nasyci Ogie. Nie ma innego wonicy, ktry byby mu rwny. Gdy pozwolisz mu powozi swym rydwanem, pokonasz atakujc twe krlestwo armi Kauraww i wrcisz zwyciski.

Ksiga IV

Opowie 42

53

Mody ksi Bhumimdaja rzek do swej siostry Uttary: O siostro, id i przyprowad do mnie twego nauczyciela taca Brihannad. Gdy Brihannada zobaczy Uttar, umiechn si i zapyta o powd jej wizyty. Uttara nie kryjc swych do niego uczu, rzeka: O Brihannada, Kaurawowie napadli na nasz kraj i uprowadzaj nasze krowy. Mj brat zamierza wyruszy przeciw nim ze swym ukiem w doni i pokona ich w samotnej, bohaterskiej walce. Jego wonica zosta jednak niedawno zabity podczas bitwy i nie ma nikogo, kto dorwnywaby mu jego dzielnoci i zdoa powozi jego krlewskim rydwanem. Gdy szuka dla siebie odpowiedniego wonicy, pokojwka krlowej wspomniaa, e ty znasz si znakomicie na koniach. Prosz ci wic o to, by si zgodzi na powoenie rydwanem mego brata. Jeeli odmwisz spenienia mej proby, odbior sobie ycie! Arduna ruszy popiesznym krokiem ku pokojom ksicia, a Uttara podaa za nim jak may so, ktry poda za wielk sonic. Ksi rzek do Arduny: O Brihannada, poprowad moje konie przeciw Kaurawom, ktrzy napadli na nasze krlestwo i uprowadzaj nasze krowy. Arduna odpowiedzia: O krlewiczu, jake ja, eunuch, mog prowadzi twj bojowy rydwan? Mog co najwyej dla ciebie zataczy i zapiewa. Ksi rzek: O Brihannada, po wygranej bitwie bdziesz ponownie uczy m pikn siostr taca i muzyki. Lecz teraz zaprzgnij czym prdzej moje szlachetne konie do mojego rydwanu i prowad je zrcznie. Arduna chcc rozbawi siostr ksicia i sw uczennic Uttar i wskaza, jak absurdalna jest proba jej brata, dla artu zaoy odwrotnie sw kolczug. Niezraony tym mody ksi widzc jego niezrczno, wasnorcznie j na nim upi i sam ubrany w sw byszczc jak soce zbroj wcign na maszt swego rydwanu proporzec z wizerunkiem lwa i rozkaza Brihannadzie poprowadzi konie. Uzbrojony w kosztowne uki i strzay ruszy na pole bitewne, majc eunucha za swego wonic, za ktrym jego siostra Uttara i zaprzyjanione z ni mode damy dworu z rozbawieniem krzyczay: O Brihannada, jak ju pokonasz Kauraww prowadzonych a tutaj przez Bhiszm i Dron, nie zapomnij przywie nam ich szat zrobionych z najlepszego jedwabiu na sukienki dla naszych lalek. Arduna odpowiedzia im miechem dononym jak grzmot i zawoa: O Uttara, obiecuj ci, e gdy twj brat pokona w walce wszystkich tych wielkich wojownikw, przywioz dla ciebie i twych przyjaciek to, o co prosisz. I z tymi sowy pogna ksicy rydwan przeciw potnej

54

Mikoajewska

Mahabharata

armii Kauraww ozdobionej swymi licznymi bojowymi flagami i proporcami. 2. Bhumimdaja przeraony widokiem armii Kauraww prbuje ucieka, podczas gdy obserwujcy jego ucieczk Kaurawowie zaczynaj podejrzewa, e jego wonica Brihannada jest Ardun Bhumimdaja i Arduna nie ujechali daleko, gdy dostrzegli przed sob potn armi Kauraww grzmic jak ocean, przypominajc swym wygldem nieprzebyty las pezajcy w przestrzeni. Unoszcy si nad ni kurz olepia wszystkie ywe istoty i siga wysoko a do nieba. Gdy syn krla Wiraty zobaczy ten bezmierny zbrojony tum rojcy si od soni, koni i rydwanw, majcy za swych stranikw Durjodhan, Karn, Bhiszm, Kryp, Dron i jego syna Awatthamana, wos zjey mu si na gowie i sparaliowany strachem rzek do Arduny: O Brihannada, zawr z drogi. Nie potrafi stawi czoa tej przeraajcej armii prowadzonej przez tych potnych wojownikw. Rozciga si ona w nieskoczono i nawet bogowie nie zdoaliby jej pokona! Nie mam nadziei na to, e uda mi si przebi przez t armi Bharatw uzbrojonych w swe przeraajce uki, rydwany, sonie i konie z jej niezliczon liczb piechurw i flag. Cay dr ju na sam jej widok i cakowicie trac odwag! Arduna nie zatrzyma jednak koni i nie zmieni kierunku ich biegu, cho mody samochwaa, ktry od samego patrzenia straci ca sw odwag, dalej lamentowa: O Brihannada, zawr z drogi! Mj ojciec ruszy przeciw Trigartom zabierajc ze sob ca armi i pozostawi mi puste krlestwo. Ja nie mam wojsk. Jestem sam jeden, dziecko jeszcze bez adnego dowiadczenia. Jake ja mog walczy z tak iloci dowiadczonych wojownikw? Arduna rzek: O Bhumimdaja, twj lk pozbawia ci rozumu i sprawia rado twoim wrogom, ktrzy jeszcze nawet nie rozpoczli z nami walki. Przecie to ty sam dajc wiar sowom pokojwki krlowej, rozkazae mi prowadzi swj rydwan przeciw caej armii Kauraww, ktra jest jak spy zaknione krwi. Zawiozem ci tam, gdzie powiewaj ich niezliczone wojenne proporce, speniajc twj rozkaz. To ty sam chwalie si przed kobietami swoj mskoci i nie zaprzestae swych przechwaek nawet wwczas, gdy wiozem ci przeciw Kaurawom na twoim rydwanie. Dlaczego wic teraz nie chcesz z nimi walczy? Wszyscy bd si z ciebie mia, jeeli wrcisz do stolicy swego kraju nie odzyskawszy ukradzionych krw! Sprbuj zachowa spokj.

Ksiga IV

Opowie 42

55

Bhumimdaja rzek: O Brihannada, prosz ci, zawr z drogi! Jestem tak przeraony, e zgadzam si na to, aby miay si ze mnie kobiety, a Kaurawowie ograbili Matsj z jej bogactw! I na poparcie swych sw przeraony modzieniec porzuci swj uk i sw dum, zeskoczy z rydwanu na ziemi i zacz ucieka. Arduna zawoa za nim: O Bhumimdaja, magnackie Prawo zakazuje ucieczki przed walk. Lepiej umrze ni ucieka na widok wroga jak tchrz! I wypowiedziawszy te sowa sam zeskoczy z rydwanu i ruszy w pogo za uciekajcym ksiciem, cigany przez swj dugi warkocz i trzepoczce si czerwone suknie eunucha. Obserwujca ten spektakl armia Kauraww wybucha gromkim miechem. Durjodhana jednake widzc ten rczy pocig, rzek: O Bharatowie, zastanawiam si, kt naprawd kryje si za tym miesznym przebraniem eunucha, bdc jak ogie przykryty popioem? Jest w nim co zarwno z kobiety jak i z mczyzny. Patrz na ubranie eunucha, lecz widz w nim ciao Arduny, jego gow, jego kark, jego potne ramiona, jego krok. To musi by sam Arduna, bo kt oprcz niego odwayyby si wystpi w pojedynk przeciw caej naszej armii. W stolicy Wiraty pozosta tylko jego syn Bhumimdaja i ruszy przeciw nam nie z odwagi, lecz ze swej modzieczej prnoci, czynic z Arduny wonic swego rydwanu. Gdy zobaczy nasz zbrojn potg, zacz z przeraenia ucieka, podczas gdy Arduna prbuje teraz go zapa i zatrzyma. W podobny sposb myleli te inni, lecz aden z nich nie doszed do ostatecznego wniosku i nie nabra pewnoci. W midzyczasie Arduna dogoni uciekajcego ksicia i zapa go za wosy. Syn Wiraty zacz aonie zawodzi: O Brihannada, nie zatrzymuj mnie. Dam ci za to sto sztuk szczerego zota i osiem iskrzcych si klejnotw z berylu, rydwan ozdobiony zotym masztem zaprzony w gniade konie i sonie bojowe. W czasie gdy syn Wiraty tak lamentowa, Arduna rozemia si i si zacign go z powrotem w kierunku jego rydwanu. Rzek do modzieca, ktry ze strachu straci swj rozum: O Bhumimdaja, jeste magnatem i nie wolno ci wycofywa si z walki. Skoro jednak nie czujesz si na siach walczy sam jeden ze swymi wrogami, zamiemy si miejscami. Ty poprowad konie, a ja bd zamiast ciebie walczy. Ochraniany przez moje silne ramiona wedrzyj si ze swym rydwanem w sam rodek wrogiej armii pomidzy setki rydwanw bohaterskich Kauraww. Gdy wielcy wojownicy Kauraww patrzyli na to, jak potny mczyzna w przebraniu eunucha zasiad w bojowej postawie na krlewskim rydwanie zmuszajc syna krla Wiraty do powrotu na

56

Mikoajewska

Mahabharata

pole walki i powoenia rydwanem, zaczli odczuwa coraz wikszy strach przed obecnoci Arduny. Bramin Drona rzek: O Bharatowie, wyranie wiej nie sprzyjajce nam, nieprzyjemne i zmienne wiatry. Niebo zakrya szara ciemno, nad naszymi gowami gromadz si chmury, a od strony poncego ogniem horyzontu dochodzi wycie szakali. Konie roni zy, nasze proporce przestay si trzepota na wietrze, a nasza bro sama si uruchamia. Wszystkie te znaki sugeruj, e nie uda nam si unikn bitwy. Bdcie gotowi, zewrzyjcie szeregi i strzecie pilnie ukradzionych krw, gdy nie obdzie si bez przelewu krwi. Do walki z nami gotowi si wielki ucznik, najlepszy wrd tych, co nosz bro. Cho jest sam przeciw nam wszystkim, nie da atwo za wygran. Zahartowany dziki yciu w dungli i majcy za swego nauczyciela samego Indr sta si nieprzejednany. Nawet Najwyszy Bg iwa by z walki z nim zadowolony. Nie widz wrd nas rwnego mu wojownika, ktry mgby go pokona. Karna odpowiedzia: O braminie, ty zawsze poniasz nas, wychwalajc zalety Arduny, podczas gdy naprawd nie jest on wart nawet czstki Durjodhany! Durjodhana rzek: O Karna, wygrana ley po naszej stronie, bo jeeli ten potny eunuch jest faktycznie Ardun w przebraniu, rozpoznam go i bdzie musia ponownie spdzi ze swymi brami trzynacie lat na wygnaniu. Jeeli nie jest to Arduna, przykuj go do ziemi mymi strzaami. 3. Arduna majc syna Wiraty Bhumimdaj za swego wonic zbroi si do walki z Kaurawami w swj uk Gandiw i wyjawia przed nim sw prawdziw tosamo Tymczasem Arduna majc niedowiadczonego w walce syna krla Wiraty za swego wonic, uda si w kierunku drzewa ami, ktre roso niedaleko krematorium, gdzie Pandawowie ukryli swego czasu sw bro. Arduna rzek: O Bhumimdaja, rozkazuj ci, aby wspi si na to bogato pokryte limi drzewo ami i przynis mi ukryty tam uk, gdy twj pknie pod naporem mojej siy i jest za krtki na rozpito moich ramion. Tylko potny uk Gandiwa, ktry jest wart setek tysicy zwykych ukw, zagwarantuje dobrobyt twego krlestwa. Jest on nadzwyczajnie gitki, wysoki jak winorol, nie do porwnania z inn broni. Jest boski, wyoony zotem, dugi i bez skazy. Nacigany potrafi wytrzyma ogromne napicie, a jego widok jest zarazem przeraajcy i pikny.

Ksiga IV

Opowie 42

57

Bhumimdaja rzek: O Brihannada, ludzie mwi, e na tym drzewie zostao zawieszone martwe ciao! Jestem ksiciem i nie wolno mi dotyka trupa. Jest niewaciwe rozkazywa mi, abym ja, magnat wysokiego urodzenia, ktry zna wszelkie rytuay i ze uroki, wykonywa takie zadanie. Dlaczego chcesz, abym sta si nieczysty jak szudra i skazany na potpienie? Arduna odpowiedzia: O ksi, pozbd si swych obaw, gdy na drzewie tym we wskazanym przeze mnie miejscu zostay ukryte boskie uki, a nie martwo ciao. Dlaczego sdzisz, e chciabym skoni potomka znakomitej krlewskiej dynastii, takiego jak ty do popenienia zakazanego aktu? Na te uspakajajce sowa Arduny ozdobiony zotem mody ksi zeskoczy ze swego rydwanu i cho wbrew wasnej chci wdrapa si na drzewo ami. I gdy na rozkaz Arduny poluzowa opakowanie, jego wzrok pad na Gandiw i cztery inne potne uki, z ktrych jak ze soca emanowaa boska wiato. Gdy zobaczy je rozcignite jak cztery wielkie we, wos zjey mu si na gowie w ataku chwilowego przeraenia. Dotkn tych wietlistych i mocnych ukw i rzek: O Brihannada, do kogo nale te niezwykle uki warte milionw sztuk zota, ozdobione setk zotych gaek i trzema zotymi promieniujcymi socami, wygadzone i atwe do uchwycenia, na tyle ktrych poyskuj zote wizerunki soni z potnymi kami i szedziesit wietlikw wykutych w zocie? Do kogo nale te ozdobione pirami strzay ze zotym i srebrnym wyciciem zamknite w zotych koczanach jak i te zrobione z miedzi i elaza, te jak kurkuma, ozdobione pirami spa o ostrych ostrzach naostrzonych na kamieniu? Do kogo naley ten czarny koczan ze strzaami ozdobiony picioma tygrysami i wiskimi uszami? Do kogo naley ten dugi i szeroki miecz z wizerunkami aby na swej rkojeci schowany w pochwie zrobionej ze skry tygrysa i czyj jest ten boski miecz o rkojeci ze zota bez najmniejszej skazy, w klarownej pochwie o czarnym kolorze ozdobionej dzwoneczkami? Czyj jest ten miecz o zotej rkojeci schowany w pochwie zrobionej z cielcej skry i ten ze zotym uchwytem ukryty w pochwie zrobionej ze skry bestii o piciu pazurach, doskonay w swym rozmiarze i ksztacie i czyj jest ten ciki, miedziany miecz w pochwie ze szczerego zota? Rozkazuj ci, powiedz mi do kogo naley ta bro, ktrej widok wprawia mnie w pene podziwu zdumienie. Arduna odpowiedzia: O Bhumimdaja, jest to bro piciu braci Pandaww. Pierwszy z wymienionych przez ciebie ukw to nalecy do Arduny sawny na cay wiat uk Gandiwa ozdobiony zotem, jego najznakomitsza bro. Brahma wada nim przez tysic

58

Mikoajewska

Mahabharata

lat, podczas gdy bogowie, danawowie i gandharwowie oddawali mu bez koca cze. Nastpnie przez 503 lata wada nim Pradapati, przez 85 lat Indra, przez 500 lat Soma, przez 100 lat Waruna, a Arduna bdzie nim wada przez 65 lat. Wielbiony przez bogw i ludzi uk ten zachowuje niezwyk pikno. Drugi wymieniony przez ciebie uk naley do Bhimy, a uk ozdobiony iskrzcymi si wietlikami naley do Judhiszthiry. uk ozdobiony zotym socem naley do Nakuli, a ten, ktry wymienie na kocu naley do Sahadewy. Mody syn krla Wiraty rzek: O Brihannada, bro synnych Pandaww olniewa mnie swym blaskiem, lecz powiedz mi gdzie si podziewaj oni sami? Od czasu, gdy przegrali swe krlestwo w koci, wszelki such po nich zagin. Gdzie si obecnie podziewa ich ona Draupadi, ktra udaa si razem z nim na wygnanie? Arduna odpowiedzia: O Bhumimdaja, to ja jestem Ardun. Nadworny mistrz w grze w koci to Judhiszthira. Kucharz Ballawa to Bhima. Nakula ukry si pod przebraniem nadwornego stajennego, a Sahadewa pod przebraniem nadwornego rachmistrza krw. Pokojwka krlowej airamdhri, ktra przyniosa mier Kiczace, to Draupadi. Bhumimdaja odpowiedzia: O Brihannada, twe sowa brzmi piknie, lecz uwierz w nie dopiero wwczas, gdy potrafisz wymieni dziesi imion, ktre nosi Arduna, ktre kiedy ju syszaem. Arduna odpowiedzia: O synu krla Wiraty, dowiedz si wic, e zw mnie Dhanamdaja, poniewa zdobyem ogromne upy, podbijajc liczne kraje. Nosz te imi Widaja, gdy nie wycofuj si z bitwy, zanim nie pokonam wszystkich dnych krwi wojownikw. Mj bojowy rydwan cign biae konie w zotej uprzy i dlatego nazywaj mnie Swetawahana. Urodziem si u stp Himalajw pod znakiem Phalguni i dlatego nazywaj mnie Phalguna. Gdy na rozkaz Indry walczyem z asurami danawami, Indra ozdobi m gow diademem byszczcym jak soce i dlatego nazywaj mnie Kiriti. Cho podczas bitwy nie jestem zdolny do popenienia adnych obrzydliwych uczynkw, przeraa wszystkich sama moja obecno i dlatego nazywaj mnie Bhibatsu (Przeraajcy). Potrafi naciga mj uk rwnie dobrze praw jak i lew rk i dlatego nazywaj mnie Sawjasaczin (Leworczny ucznik). Nazywaj mnie te Arduna, gdy barwa ktr w sobie nosz jest rzadka na tej ziemi i poniewa moje uczynki zawsze s czysto biaej barwy. Bogowie i ludzie nazywaj mnie Disznu, gdy widz we mnie pogromc i syna Indry, ktry sam nie daje si

Ksiga IV

Opowie 42

59

dosign i poskromi. Mj ojciec z kolei nazwa mnie z mioci do mnie Kryszn, gdy byem maym chopcem o ciemnej karnacji. Rozpoznawszy w Brihannadzie Ardun, Bhumimdaja rzek: O Arduna, niech bdzie chwaa dobremu losowi, e pozwala mi ujrze ci na wasne oczy! Wybacz mi moje sowa wypowiadane w niewiedzy. Wiem doskonale, jak trudnych dokonae czynw. Odczuwam do ciebie wielk mio i na twj widok cay lk przed armi Kauraww mnie opuci! Arduna rzek: O przyjacielu, jeszcze dzisiaj odbij krowy Kaurawom. Bd wytrway i rozwany i przygldaj si temu, jak bd pokonywa atakujcego wroga. Umocuj me koczany na rydwanie i przynie tam take ozdobiony zotem miecz. Twj dziecinny jeszcze rydwan stanie si fortec wyposaan w niszczycielsk si mej woli, wa ochronny i stranicze wiee moich ramion, oywian przez wiejce na wietrze proporce, grzmic przeraliwym dwikiem naciganej przeze ciciwy i podobnym do bicia bbna stukotem k. Twj rydwan wypeniony moj mnoci stanie nie do pokonania. Bhumimdaja odpowiedzia: O Arduna, wiem, e w walce jeste nieugity jak Wisznu lub Indra. Nie mog jednak zrozumie jak ty, ktry jeste uosobieniem mskoci moge sta si eunuchem? Arduna odpowiedzia: O Bhumimdaja, nie jestem naprawd eunuchem. To na rozkaz mojego najstarszego brata Judhiszthiry podjem lub dochowania przez rok czystoci, ktry do koca wypeniem. Bhumimdaja odpowiedzia: O Arduna, teraz gdy w tobie znalazem towarzysza broni, mog walczy nawet z bogami! Moje serce nie dry ju duej ze strachu. Dowiedz si, e uczyem si powoenia komi u wielkich znawcw koni takich jak wonica Indy Matali. Rozkazuj mi wic, co mam uczyni. Arduna cign zote bransolety ze swych przedramion i woy je na wzmocnione jasn skr nadgarstki, aby wydaway dwik podobny do bbna. Swoje dugie wosy zwiza w ciki wze i przykry biaym turbanem. Nacign swj uk Gandiw i gdy szarpn ciciw, rozleg si dwik jakby skaa uderzaa o ska. Zatrzsa si ziemia, zad potny wiatr, przeraone ptactwo zerwao si do lotu, zadray wielkie drzewa. Syszc te dwiki podobne do grzmotu, Kaurawowie zrozumieli, e to Arduna uzbrojony w swj uk Gandiw wsiada do bojowego rydwanu. Arduna majc syna krla Wiraty za swego wonic okry pobonie drzewo ami, gdzie leaa dotychczas ukryta bro

60

Mikoajewska

Mahabharata

Pandaww. Zdj z krlewskiego rydwanu zdobicy go proporzec z lwem i pooy go u stp drzewa. Wcign na maszt swj wasny proporzec z wizerunkiem Hanumana, zrobiony przez samego Wiwakarmana i skupi ca sw myl na bogu ognia, proszc go o jego ask, po czym rozkaza wielkiej mapie Hanumanowi, aby przybya i siada na proporcu. Uzbrojony w swj miecz z ukiem gotowym do strzau rozkaza ksiciu ruszy w kierunku pnocnym, aby stawi samotnie czoa caej armii Kauraww. Lecz gdy zad w sw konch, na ktrej dwik dr wszyscy jego wrogowie, konie stany dba, a przeraony mody wonica wypuci lejce z rk. Arduna szybko opanowa rozszalae konie i po ojcowsku uciska modego ksicia. Rzek: O Bhumimdaja, opanuj swj strach. Jeste przecie magnatem i postrachem dla swych wrogw! Ju przecie nieraz syszae dwiki bojowych konch, potnych bojowych bbnw i wrzaski bojowych soni. Dlaczego wic przeraa ci dwik mojej konchy i wygldasz tak strapiony, jakby by czowiekiem z posplstwa? Bhumimdaja rzek: O Arduna, to prawda, e syszaem ju dwiki bojowych konch, grzmot bbnw i wrzask bojowych soni. Nigdy jednak nie syszaem dwikw tak potnych jak dwiki twojej konchy i ciciwy twego uku i nigdy nie widziaem podobnego do twojego proporca. Przyprawiaj mnie one o zawrt gowy. Straciem poczucie kierunku i cay dygocz. Twj wielki proporzec zasania mi widok, a dwik Gandiwy mnie ogusza! Arduna rzek: O Bhumimdaja, zap szybko za lejce i mocno osad swe stopy po jednej stronie rydwanu, bo zamierzam raz jeszcze zad w m konch! Bhumimdaja rzek: O Arduna, ziemia dry od dwiku twej konchy, stukotu k rydwanu i brzkau ciciwy twego uku! 4. Bhiszma, Krypa, Drona i Awatthaman rozpoznaj w obrocy krlewskich krw Ardun i ostrzegaj Durjodhan i Karn przed skutkami walki z nim Dwiki konchy Arduny dotary take do uszu Kauraww. Bramin Drona rzek: O Bharatowie, to nikt inny, lecz sam Arduna przygotowuje si do walki z nami w obronie krw krla Wiraty. Nasza bro stracia swj poysk, konie straciy swego ducha, a ogie straci sw jasno. Niczego dobrego to nie wry. Wszystkie dzikie zwierzta uciekaj w kierunku soca z przeraliwym wyciem, a kruki siadaj na naszych proporcach. Ten lot kierujcych si na lewo ptakw ostrzega nas przed wielkim niebezpieczestwem. Widz, e wosy je si wam na gowach, a

Ksiga IV

Opowie 42

61

nasza armia nie chce walczy. Wszyscy wojownicy zlali si potem i pobladli. Odelijmy krowy, zewrzyjmy szeregi i przygotujmy si na mier! Durjodhana rzek: O Bharatowie, nie upadajmy na duchu i nie poddawajmy si proroctwom bramina Drony! Przybylimy tutaj z ca armi, aby pokona Matsjw i wspiera Trigartw i nie moemy si wycofywa z lku przed atakiem Arduny. Skoro spieszy si on na spotkanie z nami, powinnimy si z tego tylko cieszy. Zgodnie z moimi wyliczeniami Pandawowie musieli straci orientacj lub pa ofiar chciwoci, gdy nie min jeszcze trzynasty rok ich wygnania, ktry powinni spdzi, ukrywajc si wrd ludzi i w zwizku z tym odkryci przez nas bd musieli uda si ponownie na trzynacie lat wygnania! Cho dokadne okrelenie czasu jest zawsze przedmiotem dysputy i pozostawia margines wtpliwoci, Bhiszma bdzie mg to potwierdzi, gdy on jest w dziedzinie liczenia czasu ekspertem. Durjodhana kontynuowa: O Bharatowie, musimy dostarczy wsparcia Trigartom. Umawialimy si z nimi, e oni pierwsi zaatakuj Matsj i zawadn spor iloci stad krw, a my podymy zaraz za nimi. Brak wiadomoci od nich sugeruje, e albo nie odnaleli stad, albo nas zdradzili i doczyli do Matsjw, albo zostali pokonani przez krla Matsji, ktry z ca sw armi ruszy przeciw nim. Przywdztwo przej jeden potny wojownik. Kimkolwiek on jestkrlem Matsji czy Ardunmusimy podj walk, aby dotrzyma umowy z Trigartami! Nie pozwlmy, aby nasz umys mciy zowrbne znaki i naszym wasnym niepokojem nie odbierajmy ducha naszej piechocie. Dla wojownika nie istnieje nic lepszego od walki i dla obrony zdobytych przez nas stad krw powinnimy podj walk, choby nawet sam Indra lub bg mierci Jama stawi nam czoa. Zignorujmy wic zowrbne sowa bramina Drony i nie tracc ducha przygotujmy si do obrony naszych stad. Drona zawsze darzy Ardun specjalnym uczuciem i wychwalajc jego potg, prbuje nas zastraszy. Skoncentrujmy si na naszym zadaniu i nie pozwlmy wrogowi na rozgromienie naszej armii poza granicami naszego kraju. Po co wpada w panik i wychwala potg wroga, gdy sycha renie jego koni! Konie czsto r, wiatr czsto wieje, Indra czsto leje deszczem i czsto sycha grzmoty. Jaki zwizek ma to wszystko z Ardun? Po co z tego powodu go wychwala? Jedynym powodem, aby tak czyni moe by tylko mio Drony do Arduny i jego nienawi do nas! Nasi nauczyciele s mdrzy, wypenieni wspczuciem i zdolni do dostrzegania za, ale nie naley pyta ich o rad w obliczu walki

62

Mikoajewska

Mahabharata

z wrogiem. Niech opowiadaj swe pikne opowieci w paacach. Pozwlmy im byszcze tam, gdzie innym brak wiedzy o ludzkim zachowaniu i waciwym przygotowaniu posikw. Zignorujmy jednak ich sowa, gdy tu przed bitw wychwalaj naszego wroga i mylmy raczej o tym, jak wroga pokona. Uformujmy szeregi i przygotujmy si do bitwy! Karna rzek: O Bharatowie, jak wy, potni magnaci moecie ulega przeraeniu i traci ducha do walki! Bez wzgldu na to, czy przyjdzie nam walczy z krlem Matsji, czy z Ardun, zatrzymam go mymi strzaami. To prawda, e wielki ucznik Arduna jest znany ze swych umiejtnoci wadania ukiem we wszystkich trzech wiatach, lecz ja sam nie jestem od niego gorszy. Zabijajc jeszcze dzi Ardun, spac wreszcie mj dug, ktry zacignem u Durjodhany. Bramin Krypa rzek: O Karna, twj zakniony krwi umys jest zawsze gotowy do walki. Ani nie poznae natury rzeczy, ani nie troszczysz si o nastpstwa swych czynw. My bramini studiujcy wite teksty rozwaamy rne moliwe biegi dziaania i wiemy od staroytnych mdrcw, e wojna jest najgorszym z wszystkich moliwych rozwiza. Wojna prowadzona wwczas, gdy Czas do niej nie dojrza nie przynosi adnego pozytywnego skutku, podczas gdy odwaga pokazana we waciwym miejscu i czasie dziaa na rzecz dobrobytu. Mdrzec zastanawia si nad tym, jakie korzyci pyn z rnych wyborw i nie ocenia potgi czyjego rydwanu na podstawie chepliwoci tego, kto go zbudowa. Podejmowane walki z Ardun nie przyniesie nam adnych korzyci, gdy nie potrafimy go pokona. On sam w pojedynk nasyci Ogie Lasem Khandawa i przez pi lat y w aurze Brahmana uczc si sztuki wojennej u samego Indry. Sam jeden porwa siostr Kryszny Subhadr wbrew woli Jadaww i pokona krla gandharww Citrasen z ca jego armi. W pojedynk pokona asurw Niwatakawakw, ktrych nawet bogowie nie potrafili pokona. Nawet Indra nie potrafi pokona Arduny. O Karna, a jakich czynw ty dokonae? Wymie cho jednego krla, ktrego pokonae w samotnej walce. Palc si do walki z Ardun jeste jak kto, kto chce bezmylnie goymi rkami wyrwa wowi jego jadowity zb lub zamierza osioda spotkanego w dungli dzikiego sonia, udzc si, e zawiezie go do miasta. Ju lepiej posmaruj swe ciao tuszczem, przykryj je kor drzewn i rzu si w rozpalony ogie, ktry ywi si masem, szpikiem kostnym i tuszczem lub te zawie sobie u szyi ciki kamie i sprbuj przepyn ocean. udzc si, e pokonasz Ardun, jeste jak mody i niedowiadczony wojownik, ktry

Ksiga IV

Opowie 42

63

straci rozum. Jak moesz liczy na to, e pokonasz w pojedynku tego potnego wojownika, ktrego zapalimy w puapk Prawa i trzymalimy jak w klatce przez trzynacie lat. On jest teraz jak lew, ktry wyrwa si z klatki i atakujc sprawcw swego nieszczcia, nie pozostawi wrd nas nikogo ywego. Z wasnej ignorancji sprowokowalimy Ardun tak jak kto, kto nastpuje na jadowitego wa, i on od dawna czeka na to, aby mc nas zaatakowa. Nie spiesz si wic tak do walki z nim, gdy nie wiem, czy starczy nam si nawet wwczas, gdy wszyscy razem bdziemy starali si odeprze jego atak. Jestemy jak danawowie bronicy si przed atakiem Indry. Syn bramina Drony Awatthaman rzek: O Karna, nie zdobylimy jeszcze krw Matsji i nie zagnalimy jeszcze stad do Hastinapury, a ty ju chepisz si swym zwycistwem. Prawdziwy wojownik nie opowiada o swej odwadze nawet wwczas, gdy wygra wiele bitew, zdoby wielkie upy i podbi wiele krajw, gdy czynic tak, idzie jedynie ciek swego Prawa i realizuje swj obowizek. Jest jak ogie, ktry bez sowa gotuje posiki lub jak soce, ktre bez sowa wieci i jak ziemia, ktra bez sowa nosi na swej powierzchni wszystkie stojce w miejscu i poruszajce si ywe istoty. Awatthaman kontynuowa zwracajc si do Durjodhany: O Durjodhana, Pandawowie zdobyli ziemi dlatego, e dziaali zgodnie z tym, co nakazuj wite pisma, majc zawsze szacunek dla swej starszyzny bez wzgldu na to jak bardzo bya ju skorumpowana. Jak bdc magnatem moesz by zadowolony z tego, e zdobye krlestwo dziki okrutnej grze w koci, jakby by czowiekiem z posplstwa! Jaki rozsdny czowiek chepiby si jak wczga tym, e zdoby up dziki oszustwu? W jakim pojedynku pokonae Ardun, Nakul i Sahadew? Czyje bogactwo zdobye z broni w rku? W jakiej bitwie pokonae Judhiszthir i Bhim? W jakiej wojnie zdobye Indraprasth? W jakiej bitwie wygrae Draupadi? Chcc skonsumowa ich bogactwo, podcie ich silne korzenie, zamiast pozwoli im na to, by wyday owoce. Istniej granice, w ktrych zarwno ludzie jak i inne ywe istoty s zdolne do zachowania spokoju i powstrzymania swego gniewu. Nie liczcie wic na to, e Pandawowie zdoaj zapomnie o zncaniu si nad ich on Draupadi. Arduna narodzi si po to, aby zniszczy synw krla Dhritarasztry. Zakoczy on cykl wendety, nie pozostawiajc nikogo przy yciu. Nie obawia si walczy ani z bogami, ani z gandharwami, ani z asurami i rakszasami. Podczas bitwy powali kadego, bdc jak wielki ptak

64

Mikoajewska

Mahabharata

Garuda powalajcy drzewa podczas swego lotu. Przewysza ci w mstwie. Ze swym ukiem Gandiw jest rwny Indrze, a podczas bitwy jest rwny Krysznie Wasudewie. Kt nie miaby respektu przed Ardun? Pokona on kad bosk bro sw bosk broni, a ludzk sw ludzk broni. aden czowiek mu nie dorwna. Sprbuj stawi czoa uzbrojonemu Ardunie w takim samym nastroju jak wtedy, gdy wyzwae Pandaww do gry w koci i niech akuni prbuje si teraz broni, wyrzucajc koci. Gandiwa nie strzela komi, lecz strzaami, ktre potrafi przebi nawet gry. Prdzej sama mier i podwodny ogie o kobylej gowie pozostawi po sobie ywych niedobitkw ni Gandiwa Arduny! Mj ociec Drona, cho zmuszony do stania po twej stronie i dziaania na tw rzecz, nie zaprzesta obdarza Pandaww uczuciem. Ci, ktrzy znaj Prawo, wiedz, e ucze zajmuje w sercu nauczyciela miejsce zaraz po synu i dlatego Arduna jest dla Drony tak drogi. Niech on walczy z Ardun, jeeli chce. Ja sam nie chc, bo przybyem tutaj nie po to, by walczy z Ardun lecz z krlem Matsji, jeeli zechce broni swych krw. 5. Za rad Bhiszmy Kaurawowie przygotowuj si do walki w obronie zdobytych stad krw Bhiszma rzek: O Bharatowie, moim zdaniem, biorc pod uwag czas i miejsce, w ktrym si znalelimy powinnimy podj walk z wystpujcym przeciw nam wojownikiem bez wzgldu na to, kim on jest. Jaki mdry czowiek nie straciby orientacji w obliczu koniecznoci walki z picioma potnymi Pandawami. Kady czowiek, nawet ten, ktry zna Prawo, moe straci orientacj, gdy zagroony jest jego wasny interes. Niech syn Drony, Drona i Krypa wybacz Karnie, ktry znajc magnackie Prawo, nawoywa do walki, chcc ponownie wzbudzi w nas podupadajc odwag i skupmy ca nasz uwag na stojcym przed nami zadaniu. Nie czas na konflikt midzy nami teraz, gdy do walki z nami staje sam Arduna. Wy troje zdobylicie najwysz wiedz o uyciu broni. W was take mieszka moc bramiska, ktr jest potga Brahmana. To co zwykle jest rozdzielone, w was zamieszkao razem. Poczmy nasze siy i w penej zgodzie podejmijmy walk z potnym synem Indry, ktry staje przeciw nam w obronie krw krla Matsji, gdy jak mwi mdrcy najwikszym wystpkiem wadcy jest niespenienie obowizku. Awatthaman rzek: O Bharatowie, niech wrci midzy nas spokj, gdy jeeli oczerniano Dron, zrobiono to w gniewie. I

Ksiga IV

Opowie 42

65

Durjodhana, Karna, Bhiszma i Krypa poprosili bramina Dron o wybaczenie. Drona rzek: O Bharatowie, ju pierwsze sowa Bhiszmy uciszyy mj gniew. Zapomnijmy wic o sporze i sprbujmy opracowa nasz wojenny plan. Sam uwaam, e Arduna musi sdzi, e upyn ju trzynasty rok ich wygnania, bo inaczej nie ujawniby si przed nami i nie zaprzestanie on walki, zanim nie odzyska zrabowanych przez nas stad krw. Durjodhana twierdzi jednak, e umwiony czas jeszcze nie min. Niech wic Bhiszma wyjani nam, czy czas, ktry Pandawowie powinni spdzi ukrywajc si wrd ludzi faktycznie upyn, czy te nie. Bhiszma rzek: O Bharatowie, chwile, godziny, dnie, doby, miesice, ksiycowe domy, planety, pory roku i lata s ze sob poczone i w taki sposb obraca si Koo Czasu. Liczc prosto od momentu, w ktrym Pandawowie udali si na wygnanie, upyno trzynacie lat. Jednake z powodu istnienia w kadym roku nadwyki czasu i odchyle w luminarzach, co pi lat pojawiaj si dwa dodatkowe miesice. Wwczas, aby uzna, e upyno trzynacie lat, potrzeba by jeszcze doda pi miesicy i 12 dni. Nie liczc tych dodatkowych miesicy, Pandawowie cile wypenili to, do czego si zobowizali i dlatego Arduna jest teraz gotw z nami walczy. Pandawowie nie zeszliby ze cieki Prawa. Dopeniajc swego zobowizania, dokonali bohaterskiego czynu. Lecz teraz, gdy czas ich zobowizania si do wyrzeczenia si odwetu min, nic ich nie powstrzyma od upominania si o to, co si im naley, bo taki jest obowizek wojownika. Oni nie znaj zawici i nie chc odzyska krlestwa bez wzgldu na uyte rodki. Nie prbuj zapa Prawa w sida i ani przez moment nie zejd z wyznaczonej dla magnata cieki Prawa. Wybraliby raczej mier ni nieuczciwo. Bdziemy musieli stawi czoa Ardunie, ktry jest niezwyciony. Koczc sw mow Bhiszma rzek: O Durjodhana, majc na uwadze wasne dobro moemy cigle zrobi to, co sadhu uznaby za uczciwe: oddajmy Pandawom ich krlestwo! Durjodhana rzek: O Bhiszma, nie oddam Pandawom ich krlestwa dobrowolnie. Przygotujmy si wic do wojny z nimi!
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 4. The Book of Vira, 4(47) The Cattle Raid, 33-47.15.

66

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 43 Arduna w pojedynk pokonuje armi Kauraww

1. Kaurawowie przygotowuj si do walki z Ardun mylc o obronie ukradzionych krw; 2. Arduna chcc unikn zbdnego przelewu krwi kieruje swj atak przeciw Durjodhanie, lecz napotyka na silny opr bronicej swego krla armii; 3. Arduna pokonuje bramina Kryp; 4. Arduna pokonuje bramina Dron; 5. Arduna pokonuje Awatthamana; 6. Arduna pokonuje Karn; 7. Arduna pokonuje Bhiszm; 8. Arduna pokonuje Durjodhan; 9. Arduna pokonuje ostatecznie armi Kauraww pozbawiajc ich rozumu dwikiem swej konchy; 10. Kaurawowie akceptuj sw przegran i zwyciski Arduna oddaje honory starszynie swego rodu, z ktr walczy; 11. Arduna kae synowi krla Wiraty przypisa sobie zwycistwo nad armi Kauraww.

Gdy Durjodhana odzyska rozum, rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, dlaczego nie zatrzymae Arduny i pozwolie mu odej? Bhiszma rozemia si i rzek: O Durjodhana, ty te tam bye, lecz porzucie swj uk i strzay. Gdzie si wwczas podziewa twj rozum i twoje mstwo? Arduna nie pozabija nas wszystkich tylko dlatego, e jest niezdolny do okruciestwa i jego umys nie potrafi poda za zem. I nawet gdyby mia straci cay swj wiat, nie porzuci cieki swego obowizku. Majc to na uwadze wr ze sw armi do Hastinapury i pozwl mu odej z krowami, ktre w bitwie z nami uczciwie wygra . (Mahbharta, 4(47) The Cattle Raid, 61.20-25) 1. Kaurawowie przygotowuj si do walki z Ardun mylc o obronie ukradzionych krw Podjcie walki z wojownikiem, ktry by gotw przeciwstawi si samotnie caej armii w obronie ukradzionych Wiracie stad krw, wydao si dowdcom armii Kauraww jedyn moliw opcj bez wzgldu na to, jak wielkie uczucia grozy budzi w nich fakt, e bd musieli prawdopodobnie walczy z Ardun. Bhiszma reprezentujcy interesy rzdzonej obecnie przez Dhritarasztr i Kauraww Hastinapury zacz zastanawia si nad wojenn strategi. Rzek: O Durjodhana, skoro chcesz wojny, posuchaj mej rady. Podzielmy rwno nasz armi i niech jej jedna poowa pod twoim dowdztwem popdzi zdobyte stada krw w kierunku naszych granic, a druga poowa niech stara si powstrzyma tego atakujcego nas samotnego wojownika Ardun, krla Matsji lub samego Indr. Niech Drona stanie w

Ksiga IV

Opowie 43

67

centralnej pozycji, majc Awatthamana po swej prawej stronie i bramina Kryp po lewej. Niech Karna stanie na stray przedniej, a ja sam bd broni tyw. Ledwie poowa armii Kauraww zdoaa ustawi si w szyku bojowym, gdy da si sysze rozbrzmiewajcy gonym echem huk zbliajcego si rydwanu i przeszywajcy brzk Gandiwy, a u stp bramina Drony upady dwie strzay. Syszc te dwiki i widzc powiewajc na maszcie flag z ryczc dziko map, bramin Drona rzek: O Bharatowie, nie ulega wtpliwoci, e zblia si do nas najlepszy z wszystkich wojownikw Arduna i stojc na swym rydwanie naciga swj grony jak byskawica uk. Jego dwie strzay przeleciay furkoczc koo mych uszu, pytajc mnie o pozwolenie, a dwie inne upady u mych stp. Przy ich pomocy po zakoczeniu swego dugiego pobytu w dungli i dokonaniu ponadludzkich heroicznych czynw, Arduna wita mnie, dotykajc z szacunkiem mych stp. 2. Arduna chcc unikn zbdnego przelewu krwi kieruje swj atak przeciw Durjodhanie, lecz napotyka na silny opr bronicej swego krla armii Arduna rzek do syna krla Wiraty, ktry powozi komi jego rydwanu: O Bhumimdaja, zatrzymaj rydwan na odlego strzay przed gotow do walki bojow formacj rydwanw Kauraww, gdy chc zobaczy, gdzie stoi ten pody Kaurawa Durjodhana. Gdy dostrzeg tego butnego czowieka, zignoruj innych i run na niego. Pokonujc dowodzcego armi krla, pokonam bez zbdnego przelewu krwi ca armi. Przygldajc si bojowej formacji, Arduna kontynuowa: O Bhumimdaja, widz Bhiszm, Karn, Kryp, Dron, jego syna Awatthamana i innych wielkich ucznikw, lecz nie mog dostrzec krla Durjodhany. Musia ruszy ze stadami krw w kierunku Hastinapury, aby uratowa swe ycie. Okr wic t przygotowan do walki ze mn armi i rusz w pogo za nim. Gdy go zbij, odbij ukradzione krowy i zwrc je krlowi Matsji. Obserwujcy Ardun bramin Drona natychmiast zrozumia jego manewr i rzek: O Bharatowie, Arduna ruszy przeciw Durjodhanie. Rzumy si za nim w pocig i zaatakujmy go od tyu, gdy nie ma wrd nas nikogo, kto zdoaby w pojedynk stawi czoa temu rozwcieczonemu wojownikowi. Nie pozwlmy Durjodhanie uton w oceanie jego wciekoci. Arduna rozproszy szybko wroga swymi strzaami, ktre roiy si jak szaracza. onierze zalewani potokiem ostrzy nie mogli dostrzec nieba i ziemi i tracc bojowego ducha wychwalali w gbi swych serc jego zrczno. Stada krw przeraone turkotem k jego rydwanu, dwikiem jego konchy i wrzaskiem siedzcej na

68

Mikoajewska

Mahabharata

jego proporcu mapy podniosy do gry swe ogony i dziko muczc ruszyy pdem z powrotem w kierunku stolicy Matsji. Po rozgromieniu wroga sw wciekoci i odzyskaniu stad krw Arduna ruszy pdem ku Durjodhanie, antycypujc pync z walki z nim przyjemno, lecz zanim zdoa do dotrze, zosta zaatakowany przez cigajc go pozosta cz armii Kauraww. Widzc zwarte szeregi zbliajcych si oddziaw ozdobionych proporcami, rzek do swego wonicy: O Bhumimdaja, zawr konie i rusz penym galopem wprost na spotkanie z t gnajc za nami zwart mas nieustraszonych wojownikw! Posuszny sowom Arduny syn krla Wiraty przebi si przez lini wroga i zawiz Ardun w sam rodek wrogiej armii, gdzie liczni wojownicy skupieni wok Karny obsypali ich deszczem swych strza i oszczepw. Rozgorzaa zaarta bitwa. Wojownik pokonywa wojownika, a bohater bohatera. Pole bitewne falowao jak smagany wiatrem las. Arduna kosi swym ukiem swych wrogw tak jak ogie, gdy poera wypalony socem las. Do walki z Ardun ruszy modszy brat Durjodhany Wikarna, lecz gdy strzaa Arduny obcia proporzec zdobicy jego rydwan, rzuci si do ucieczki. Przeciw Ardunie ruszy wwczas modszy brat Wikarny atrumtapa popychany do walki przez narastajc w nim wcieko, lecz gdy Arduna przebi jego zbroj swymi picioma celnymi strzaami i zabi jego wonic, upad na ziemi z wysokoci swego rydwanu jak potne drzewo zerwane ze szczytu gry przez wiatr. Arduna przedzierajc si dalej przez armi wroga, zabi konie modszego brata Karny i przy pomocy jednej dobrze wymierzonej strzay uci mu gow ozdobion diademem. Poruszony tym do ywego Karna wysa w kierunku Arduny dwanacie ostrzy, ranic jego konie i wonic. W odpowiedzi Arduna wyj ze swego koczanu strzay zrobione z zaostrzonej koci niedwiedzia i starannie mierzc uderzy nimi Karn w ramiona, uda, gow i szyj i uszkodzi jego rydwan. Pod wciekym atakiem strza Arduny zawzity Karna wycofa si z walki, chronic si pod skrzydami swej armii. Po wycofaniu si Karny pozostali wojownicy pod dowdztwem Durjodhany ruszyli przeciw Ardunie ze wszystkich stron, wysyajc przeciw niemu swe oddziay i zasypujc go gradem strza. Wonica Arduny zdezorientowany ogromem ataku rzek: O Arduna, kim s ci atakujcy nas wojownicy otoczeni przez liczne oddziay? Wyjanij mi, jak mam prowadzi twoje konie i z kim chcesz najpierw walczy? Uczyni jak mi kaesz. Arduna rzek: O Bhumimdaja, czy widzisz tego wojownika o czerwonych oczach przykrytego skr tygrysa i jego rydwan z ciemno bkitnym proporcem? To jest bramin Krypa. Skieruj

Ksiga IV

Opowie 43

69

najpierw mj rydwan przeciw niemu i oddziaom, ktre on prowadzi. Niech ten ucznik uzbrojony w twardy uk pozna szybko moich strza. Wojownik jadcy na rydwanie ozdobionym proporcem ze znakiem zotego naczynia na wod to mj nauczyciel, bramin Drona, znawca wszelkiej broni. Okr go pobonie ze spokojnym sercem, nie atakujc go, gdy tego nakazuje odwieczne Prawo. Odpowiem mu atakiem tylko wwczas, gdy on sam zaatakuje mnie pierwszy i w ten sposb go nie obra. Wielki wojownik, ktrego rydwan zdobi proporzec z ukiem i ktry stoi w szyku bojowym z tyu za Dron, to jego syn Awatthaman. Jak bdziesz przejeda koo niego, cignij cugle. Zawsze miaem do niego wielki szacunek jak dla kadego, kto jest znawc broni. Wojownik w zotej zbroi stojcy w samym rodku niezliczonych oddziaw bdcych na jego rozkazy, ktrego godem jest so na zotym tle, to najstarszy syn krla Dhritarasztry Durjodhana. Przejedajc koo niego pognaj konie. W czasie bitwy sieje on spustoszenie wrd wroga i jest uwaany za najszybszego z uczniw bramina Drony. Pozna on jednak dopiero, co to znaczy szybko wypuszcza ze uku strzay, gdy zetrze si ze mn. Wojownik ktry ma czerwony sznur do wizania soni w swym godle, to Karna, ktrego ju poznae. Uwaaj, gdy bdziesz si zblia do jego rydwanu, bo ten niegodziwy syn Radhy zawsze szuka okazji do walki ze mn. Wojownik, ktry zatrzyma swj rydwan przed zwart lini bojowych rydwanw, bdc jak soce cigane przez chmury i ktry stoi na swym rydwanie ozdobionym flag z gwiazdami na ciemno-niebieskim tle, trzymajc w doni swj wielki uk, to najstarszy yjcy przodek nas wszystkich, Bhiszma. Nad jego gow rozpociera si biay baldachim bez adnej skazy. Ubrany jest w zbroj ze szczerego zota byszczc jak soce lub ksiyc, a zdobicy jego gow zoty hem powoduje drenie mego serca. On, ktry nigdy nie zbacza ze cieki Prawa, przysig sw wierno Hastinapurze i dlatego podporzdkowuje si yczeniom Durjodhany i jego broni. Do niego skieruj swe konie na kocu, chyba e sam zdecyduje si mnie wczeniej zaatakowa. Gdy bd z nim walczy, prowad konie z wielk starannoci. W czasie gdy Arduna rozmawia w ten sposb ze swym wonic, na nieboskonie ukaza si krl bogw Indra otoczony przez tumy bogw, Ojcw, mdrcw, jakszw, gandharww, demonw i we, ktrzy przybyli, aby zobaczy moc swej wasnej broni uywanej podczas bitwy przez ludzi. Powietrze wypeni zapach boskich girland, rozchodzc si wok jak zapach

70

Mikoajewska

Mahabharata

kwitncego wiosn lasu. Wszdzie byo wida czerwone baldachimy bogw, ich boskie szaty, girlandy i wachlarze. Cay kurz opad na ziemi zalany ich obecnoci, a wiatr roznoszcy zapach boskich perfum zdawa si gaska przygotowujcych si do boju wojownikw. Cay nieboskon by rozwietlony przez liczne ozdobione zotem i drogimi kamieniami niebiaskie rydwany. 3. Arduna pokonuje bramina Kryp Zgodnie z yczeniem Arduny syn krla Wiraty pogna konie w kierunku rydwanu bramina Krypy. Krewki Krypa o wielkiej odwadze widzc zbliajcego si Ardun, ruszy mu odwanie na spotkanie. Gdy Arduna wystrzeli ze swego uku elazne strzay, Krypa rozbi je swymi celnymi strzaami na tysice drobnych kawakw, zanim zdoay go dosign. Rozgniewany tym Arduna zakry natychmiast p nieba chmur swych strza, dosigajc kilkoma z nich Kryp, ktry z gonym bojowym okrzykiem uwolni ze swego uku tysice wasnych strza. W odpowiedzi Arduna wystrzeli cztery strzay ze zot nasadk, ranic nimi cztery pdzce konie zaprzone do rydwanu Krypy i pozbawiajc Kryp rwnowagi. Widzc jak Krypa upada na ziemi midzy jarzmo swych koni, Arduna, zaprzesta na chwil walki, nie chcc rani jego poczucia godnoci. Krypa jednak szybko odzyska rwnowag i stojc twardo na ziemi wystrzeli w kierunku Arduny dziesi strza ozdobionych pirami czapli. W odpowiedzi Arduna przeci na p jego uk przy pomocy strzay z zaostrzonej koci niedwiedzia, wybijajc mu go z doni, po czym wysyajc ku niemu swe ostrza pozbawi go jego zbroi, cho nie zrani jego ciaa, ktre byszczao teraz sw nagoci jak ciao wa, ktry zrzuci sw skr. Krypa uchwyci szybko nowy uk i ledwie zdy go nacign, gdy Arduna znowu przeci go na dwoje, wytrcajc mu go z doni. Rwnie sprawnie Arduna roztrzaskiwa jego inne uki, gdy prbowa je uchwyci. Majestatyczny Krypa zapa wic za swj oszczep i wyrzuci go w kierunku Arduny z si pioruna, lecz Arduna rozbi go przy pomocy swych dziesiciu strza na dziesi kawakw, gdy lecia w jego kierunku przecinajc powietrze jak wielki meteoryt. Tymczasem Krypa stojc midzy jarzmem swych koni, zdoa ponownie uchwyci za uk i wysa w kierunku Arduny dziesi strza z zaostrzonej koci niedwiedzia, na co rozgniewany Arduna odpowiedzia wypuszczajc ze swego uku trzynacie zaostrzonych na kamieniu strza majcych wspaniao ognia. Jedna jego strzaa uderzya koskie jarzmo, cztery zabiy oszoomione ju poprzednio konie, szsta obcia gow wonicy,

Ksiga IV

Opowie 43

71

trzy uderzyy w bambusowe erdzi, dwie w osie k, dwunasta rozpoowia zdobicy rydwan Krypy proporzec, a trzynasta uderzya Kryp prosto w pier. Krypa, cho ze zamanym ukiem, zniszczonym rydwanem, pozbawiony koni i wonicy, nie dawa za wygran i uchwyciwszy w do sw maczug, rzuci ni w kierunku Arduny, ktry jednak zatrzyma j w powietrzu przy pomocy swych strza i skierowa z powrotem ku Krypie. Kaurawowie widzc t straszn walk, ruszyli Krypie na pomoc, obrzucajc Ardun deszczem swych strza. Wonica Arduny zrcznie powoc komi, trzyma si z dala od atakujcych, ktrzy porwali szybko pozbawionego rydwanu Kryp i unoszc go ze sob, oddalili si czym prdzej poza zasig strza Arduny. 4. Arduna pokonuje bramina Dron Po pokonaniu bramina Krypy Arduna rzek do swego wonicy: O przyjacielu, zawie mnie teraz tam, gdzie ustawi swj rydwan nasz Nauczyciel, bramin Drona i gdzie wysoko na zotym maszcie wznosi si zoty otarz, zdobic go tak jak ogniste jzyki zdobi ogie. Ogromne rcze konie o kolorze krwi zaprzgnite do jego rydwanu stoj tam gotowe, aby ruszy do boju. Tego majestatycznego bramina o potnych ramionach, obdarzonego si i piknem znaj wszyscy we wszystkich trzech wiatach. Mdroci dorwnuje on kapanowi demonw ukrze, a w zarzdzaniu krlestwem jest rwny kapanowi bogw Brihaspatiemu. W nim zamieszkay na zawsze Wedy, bramiskie praktyki, znajomo wszelkiej boskiej broni jak i pena znajomo ucznictwa. Zdoby on w peni samo-kontrol, jest cierpliwy, uczciwy, prawdomwny i litociwy. Pragn teraz walczy z tym wspaniaym czowiekiem. Speniajc yczenie Arduny, syn krla Wiraty pogna konie w kierunku miejsca, gdzie sta bramin Drona, ktry widzc zbliajcy si rydwan, wyruszy Ardunie naprzeciw, dmc w sw konch o dwiku setki bbnw. Od dwiku jego konchy zadraa caa armia jak morze smagane przez sztorm i patrzya z penym grozy podziwem na zbliajcych si do siebie dwch potnych wojownikwnauczyciela i uczniarwnie uduchowionych, mdrych i silnych, z ktrych kady by nie do pokonania, aby zewrze si nawzajem w swym miertelnym ucisku. Arduna poruszony do gbi widokiem Drony, ktrego darzy gbokim uczuciem, odda mu nalene nauczycielowi honory i rzek agodnym gosem z nadziej na pojednanie: O Nauczycielu, nie yw do nas uczu gniewu i alu. Dopenilimy naszego zobowizania wymuszonego na nas przez Durjodhan oszustwem i

72

Mikoajewska

Mahabharata

spdzilimy trzynacie lat na wygnaniu i teraz szukamy na Kaurawach odwetu. Cho wyrokiem losu znalaze si po przeciwnej stronie, nie bd prbowa z tob walczy, dopki sam nie rozpoczniesz przeciw mnie ataku. Dziaaj wic zgodnie ze sw wol. W odpowiedzi bramin Drona wystrzeli w kierunku Arduny dwadziecia strza, ktre Arduna zrcznie roztrzaska swymi celnymi strzaami, zanim zdoay do niego dotrze, na co Drona zasypa jego rydwan tysicem strza. I w ten sposb rozpocz si pojedynek Drony z Ardun, szeroko znanych ze swych bohaterskich czynw, bdcych w posiadaniu tajemnicy boskiej broni i przewyszajcych innych swym majestatem. Ich pojedynek wprowadza w pene grozy zdumienie obserwujcych go wojownikw, ktrzy wydajc pene aplauzu dla ich zrcznoci okrzyki, szeptali midzy sob: Przeraajce jest Prawo wojownika, ktre nakazuje uczniowi walczy ze swym nauczycielem, ktrego darzy wielkim szacunkiem i podziwem i ktry ywi do niego podobne uczucie. Tymczasem dwaj wielcy wojownicy obsypywali si nawzajem gradem strza. Bramin Drona nacigajc swj potny uk z zawziciem odpowiada na strzay Arduny. Przykrywajc rydwan Arduny sieci zaostrzonych na kamieniu strza, zasoni mu soce. Uderza w Ardun swymi ostrymi i szybkimi strzaami jak monsunowa chmura, ktra uderza w gry ulewnym deszczem. miay i potny Arduna nie pozostawa mu duny i swymi celnymi strzaami uniemoliwia strzaom Drony dosignicia zamierzonego celu. W kocu Arduna zakry cae niebo chmur swych strza, tak e Drona sta si sabo widoczny, jakby zakryty dymem lub mg jak potna gra, ktra miota ogniem. Drona widzc, e jego rydwan znika pod gradem strza Arduny, uwolni ze swego uku gony monsunowy grzmot. Swymi strzaami ze zot nasadk zaciemni powietrze i zapali soce. Jego napity do granic moliwoci uk by jak piercie ognia, wydajcy z siebie dwik podobny do trzasku poncego bambusowego lasu. Wypuszczane z niego strzay zdaway si pyn jednym nieprzerwanym strumieniem, na ktry Arduna odpowiada nieprzerwanym strumieniem swoich strza. I w ten sposb dwaj wielcy herosi zdawali si pokrywa nieboskon strumieniami ognia. Gdy Dronaczowiek o wielkiej duszywypuszcza ze swego uku ostre strzay w kierunku swego ucznia, czyni to cigle jakby dla pokazania mu swych umiejtnoci i bez wykorzystania swej penej mocy, lecz Arduna, ktry chcia go zabi, odparowywa je coraz to nowym boskim pociskiem, zmuszajc go do przywoania swej boskiej broni. Pojedynek Drony z Ardun sta si tak dziki i przeraajcy jak walka midzy Indr i Wrtr. Zawzici wojownicy

Ksiga IV

Opowie 43

73

nie zaprzestawali uruchamiania swych boskich pociskw. Arduna, syn Indry o straszliwej odwadze, ukazujc na polu bitewnym swj budzcy groz aspekt, rozbraja przy pomocy swej wasnej boskiej broni pociski Indry, Waju i Agniego, ktre przeciw niemu uruchamia bramin Drona. Walczc ze sob zaciekle dwaj niezwykli ucznicy przykryli soce setkami swych strza. Nacigajc swe uki zdolne do uniesienia kadego adunku, wypuszczali swe strzay ranic si nawzajem. Ze wszystkich stron rozlegay si okrzyki: O Drona, jake trudnym wyczynem jest pokonanie Arduny, tego potnego wojownika, nietykalnego i niedosigalnego, ktry jest pogromc bogw, demonw asurw i ww. Upr Arduny podczas pojedynku, jego niestrudzenie, umiejtnoci, zrczno w posugiwaniu si broni jak i zasig jego umiejtnoci wprawiy Dron w pene podziwu zdumienie. Tymczasem niestrudzony Arduna unis ponownie Gandiw i wystrzeli w kierunku Drony nieprzerwany strumie strza gsty jak plaga szaraczy i strzelajc coraz szybciej pokry nimi cakowicie rydwan Drony. Gdy bramin Drona i jego rydwan cakowicie znikli z pola widzenia, wrd Kauraww podnis si gony lament nieszczcia. Rwnoczenie z nieboskonu rozlega si gony aplauz dla Arduny pochodzcy od Indry, bogw, gandharww i apsar ogldajcych bitw. W kierunku Arduny ruszy opanowany przez wcieko syn bramina Drony Awatthaman prowadzc za sob licznych wojownikw i ostrzeliwujc go tysicami strza. Wwczas Arduna zwracajc konie w kierunku ataku i przyjmujc wyzwanie, uczyni jednoczenie niewielki wyom w grze strza pokrywajcych Dron, aby mg spod niej razem ze swym rydwanem chykiem uciec. Drona korzystajc z danej mu szansy, kaza swemu wonicy popdzi konie i w swej zniszczonej strzaami Arduny zbroi i ze zamanym proporcem, pokonany przez celniejsze od swoich strzay wycofa si z bitwy. 5. Arduna pokonuje Awatthamana Gdy syn bramina Drony Awatthaman gna w jego kierunku z szybkoci wiatru, zasypujc go deszczem strza, Arduna powita go masywn zapor swych wasnych strza i niebo szybko pokryo si gstymi chmurami ich strza, przez ktre nie potrafi si przedrze nawet promyk soca lub wiatr. Gdy dwaj wojownicy trafiali si nawzajem, sycha byo gone trzaski, jakby pon bambusowy las. Arduna sw celn strza pozbawi Awatthamana orientacji, pozbawiajc najpierw orientacji jego konie. Awatthaman szybko

74

Mikoajewska

Mahabharata

jednak odzyska rozum i jedn celn strza przeci ciciw uku Arduny, a drug ozdobion pirem czapli uderzy Ardun w pier. Patrzcy na jego wyczyn bogowie nagrodzili go aplauzem. Arduna jednake tylko si zamia i sprawnie zaoy na swj uk now ciciw i obserwowani z penym grozy podziwem przez ca armi dwaj herosi, stojc w samym centrum pola bitewnego, zaczli si wzajemnie obrzuca strzaami przybierajcymi form jadowitych plujcych trucizn ww. Wkrtce Awatthaman musia jednak zaprzesta walki, gdy zapas jego strza si wyczerpa, podczas gdy koczany Arduny byy niewyczerpalne. 6. Arduna pokonuje Karn Karna widzc, e Arduna zdobywa przewag, nacign ze wciekoci swj potny uk i wystrzeli sw ostr strza. Gdy Arduna to dostrzeg, wpad w furi. Pokonany przez swj straszliwy gniew i nieodpart ch zabicia Karny spojrza w jego kierunku szeroko otwartymi oczami. Kaurawowie wykorzystujc ten moment nieuwagi, podali Awatthamanowi tysice strza, lecz Arduna zignorowa syna Drony i ruszy w kierunku Karny. Arduna rzek: O Karna, chepie si wielokrotnie w obecnoci licznie zebranych krlw, e jeste mi rwny. Dowied teraz tego na polu bitewnym. Twe wysokie ambicje skaniay ci do wypowiadania gorzkich sw i zapominania o Prawie. Zbierz teraz niwo swego udziau w zncaniu si nad nasz on Draupadi w Gmachu Gry. Zniosem to wwczas, gdy miaem donie zwizane ptl Prawa. Teraz, gdy odzyskaem swobod ruchw, dowiadcz triumfu mego nie hamowanego niczym gniewu. Walcz ze mn na oczach caej armii Kauraww! Karna odpowiedzia: O Arduna, przekszta swe sowa w dziaanie! Ju raz zhabie si sw niemoc. Twierdzisz, e twa niemoc wynika z bycia zwizanym przez Prawo, a tymczasem teraz swym zachowaniem dowodzisz, e jeeli chcesz, moesz nie by przez Prawo zwizany. Przez dwanacie lat pozostawae ukryty w lesie, a teraz nagle, cho uwaasz si za znawc Prawa, amiesz podle swe sowo i atakujesz nas, zanim upyn trzynasty rok waszego wygnania. Choby nawet przyby ci z pomoc sam Indra i tak ci pokonam! Sta wic do walki ze mn, skoro sam tego chcesz! Arduna wystrzeli w kierunku Karny strzay gorce jak ogie, lecz Karna powstrzyma je deszczem swych strza. Wkrtce potoki wypuszczanych z ich ukw strza zdaway si zalewa wszystko. Arduna uderzy swymi celnie wymierzonymi strzaami konie Karny, zdar mu z ramion ochronne naramienniki zrobione ze skry i przeci sznur jego koczanu. Karna z kolei trafi Ardun sw strza w do, osabiajc jego uchwyt, na co Arduna

Ksiga IV

Opowie 43

75

odpowiedzia zniszczeniem jego uku. Pozbawiony uku Karna sign po swj oszczep, lecz Arduna natychmiast zniszczy go przy pomocy swych starannie wymierzonych strza. Na pomoc Karnie rzuciy si oddziay jego piechoty, lecz Arduna przy pomocy swych celnych strza wysa ich szybko do krlestwa boga mierci Jamy. Nacigajc wprawnie swj uk Arduna po raz drugi uderzy swymi strzaami konie Karny, kadc je trupem, podczas gdy inn wymierzon starannie strza uderzy Karn w pier. Strzaa przeszya jego zbroj i pozbawia go chwilowo przytomnoci. W kocu Karna pokonany przez bl wycofa si z walki egnany pogardliwymi sowami Arduny i powocego jego rydwanem syna krla Wiraty. 7. Arduna pokonuje Bhiszm Po pokonaniu Karny Arduna rzek do wonicy swego rydwanu: O Bhumimdaja, zawie mnie teraz tam, gdzie zatrzyma swj rydwan senior Hastinapury Bhiszma gotowy do walki ze mn. W pojedynku z nim przetn mymi strzaami ciciw jego uku. Uderz w niego mym boskim pociskiem, ktry spada z nieba jak byskawica. Niech Kaurawowie poznaj moc Gandiwy i niech prbuj zgadn, ktra z moich rk wypuszcza strzay, prawa, czy lewa? Uwolni rzek pen krwi z wirami rydwanw, wypenion soniami zamiast krokodyli, ktra oczyszcza z grzechw tych, co szukaj drogi ku yciu po mierci. Moimi gadkimi strzaami zrobionymi z zaostrzonej koci niedwiedzia zetn tysice doni, stp, karkw, gw i ramion. Wypal dla siebie setki drg w lesie armii Kauraww, pochaniajc j sam jeden tak jak godny ogie pochania wyschnity las. Prowad mj rydwan bez lku, gdy zniszcz a do korzeni ten las synw krla Dhritarasztry, na ktrego stray stoj Bhiszma, Drona i Krypa. Sowa Arduny uciszyy rosncy na nowo lk syna krla Wiraty, ktry ruszy odwanie w kierunku miejsca, gdzie sta rydwan Bhiszmy. Przystrojeni kolorowymi girlandami i biuteri modsi synowie krla Dhritarasztry odgadujc intencje Arduny, ruszyli przeciw niemu, chcc go powstrzyma. Duhasana jedn strza zrobion z zaostrzonej koci niedwiedzia uderzy wonic Arduny, podczas gdy drug trafi Ardun w pier. Arduna odwrci si szybko w jego stron i wypuszczajc ze swego uku strza o szerokim ostrzu ozdobion pirami spa rozbi jego uk na dwoje i picioma ostrymi strzaami trafi go w pier. Pod naciskiem strza Arduny Duhasana zaniecha walki i uciek. Wwczas Wikarna obsypa Ardun swymi strzaami z pirami spa, lecz Arduna trafi go celnie w sam rodek czoa sw ostr i gadk strza i ranny Wikarna upad na ziemi obok swego rydwanu. Dwaj inni synowie

76

Mikoajewska

Mahabharata

krla Dhritarasztry, Duhsaha i Wisimati, ratujc swego brata obrzucili Ardun gradem swych strza. W odpowiedzi Arduna uderzy ich rwnoczenie swymi ostrzami z pirami spa i zabi ich konie. Piechurzy widzc ich bez koni i z poranionymi czonkami, podbiegli do nich szybko, aby ich zabra poza zasig strza Arduny. Tymczasem przeraajcy Arduna nie zaprzestawa nacignia swego uku, kierujc swe strzay wszdzie tam, gdzie znajdowa dla nich cel. Wszyscy wielcy wojownicy Kauraww i ich zbrojne oddziay skupili si wwczas razem i w swej wielkiej masie z pen determinacj zaatakowali samotnego Ardun, ktry jednak natychmiast przykry ich wszystkich sieci swych strza tak jak mga przykrywa gry. Ryk soni, renie koni, bbny i konchy czyniy przeraajcy haas, akompaniujc strzaom Arduny, ktre bezlitonie przebijay zbroje i ciaa ludzi i koni. Przedzierajc si przez t pokryt strzaami mas i wypuszczajc ze swego uku cigle nowe ostrza, Arduna owietla pole bitewne jak stojce w zenicie jesienne soce. Przeraeni wojownicy wypadali ze swych rydwanw, jedcy spadali z koni, a piechurzy rozbiegali si w panice. Uderzane jego strzaami elazne, miedziane i srebrne zbroje czyniy dziki oskot. Arduna ze swym napitym ukiem zdawa si taczy na polu bitewnym usanym trupami ludzi, soni, koni i innych zwierzt, ktrych dosigy jego miertelne strzay. Na brzk napitej jak struna ciciwy jego uku, gony jak grom, wszystkie ywe istoty uciekay z przeraeniem, przedzierajc si przez gry odcitych gw w turbanach i zotych kolczykach i morze wprawianych w bezustanny wir odcitych ramion, ng, rk i zotych bransolet. Arduna, wojownik o przeraliwej mocy trzymany jak zwierz w klatce przez trzynacie lat, uwolni ogie swego gniewu skierowany przeciw synom krla Dhritarasztry i ukaza na polu bitewnym swj przeraliwy aspekt. Swymi strzaami uwolni bieg wielkiej rzeki krwi jak ta, ktr uwalnia Czas na koniec wielkiego Eonu. Stworzy przeraliwy strumie o szkaratnym kolorze z pyncymi po nim tratwami z koci i strza, szemrajcy dwikiem konch i bbnw, z muem z cia i krwi i z wyspami z rydwanw. Gdy ju raz wzi w swe donie strzay, nasadzi je na ciciw, napi Gandiw i wystrzeli, nie mona byo go zatrzyma. Tymczasem Durjodhana i jego modsi bracia, Karna, Krypa, Drona i jego syn Awatthaman powrcili z wciekoci na pole bitewne, aknc mierci Arduny. Wysyali z determinacj w jego kierunku niekoczce si potoki strza, pragnc go nimi zala jak monsunowa chmura zalewa ziemi. Zalewajce go ze wszystkich stron boskie pociski przykryy go gst nieprzerwan sieci, lecz Arduna jedynie si zamia i przywoa do siebie boski pocisk

Ksiga IV

Opowie 43

77

Indry, ktry byszcza jak soce i wystrzeli ze swego uku setki palcych jak promienie soneczne strza rozbiegajcych si we wszystkich kierunkach. Jego uk Gandiwa by jak byskawica zapowiadajca grom, jak ogie buchajcy z gr lub jak pokrywajca niebo tcza. Na ten widok wszystkich opanowao straszliwe przeraenie i tracc rozum myleli tylko o ucieczce, nie majc wielkiej nadziei na to, e uda im si ten atak przey. Widzc pogrom uczyniony przez strzay Arduny, do walki przystpi majestatyczny Bhiszma. Zad w sw konch, dodajc tym ducha synom krla Dhritarasztry, zatoczy na swym rydwanie koo zgodnie z kierunkiem wskazwek zegara i ruszy w kierunku Arduny. Arduna powita go z radoci tak jak gra wita zbliajc si do niej deszczow chmur. Potny Bhiszma wystrzeli ze swego uku pi szybkich i syczcych jak we strza, dosigajc nimi proporzec powiewajcy na rydwanie Arduny i uderzajc siedzc tam wrzeszczc map i inne znajdujce si tam ywe istoty. W odpowiedzi Arduna sw celn strza o szerokim ostrzu powali na ziemi zdobicy rydwan Bhiszmy biay baldachim, a innymi strzaami uderzy w proporzec powiewajcy nad jego rydwanem, zrani jego konie i wonic. Walka midzy nimi staa si straszliwa jak walka Indry z Balim. Zrobione z zaostrzonej koci niedwiedzia strzay wypuszczane z ich ukw spotykay si w locie poyskujc jak robaczki witojaskie podczas pory deszczowej. Arduna wypuszcza swe strzay raz praw raz lew rk i jego uk Gandiwa wyglda jak obracajcy si piercie ognia. Przykrywa Bhiszm setkami swych szybkich strza tak jak deszczowa chmura przykrywa gry paszczem deszczu, lecz Bhiszma powstrzyma t zalewajc go ulew przy pomocy swych celnych strza. Zamane przez Bhiszm strzay Arduny opady w kawakach obok jego rydwanu. Niezraony tym Arduna zala Bhiszm nowym potokiem strza, ktry Bhiszma ponownie zatrzyma przy pomocy swoich celnych strza, zdobywajc tym gomy aplauz obserwujcej pojedynek armii. Wypuszczajc ze swych ukw pocisk za pociskiem, przywoujc bro Pradapatiego, Indry, Agniego, Kubery, Waruny, Jamy i Waju dwch potnych wojownikw kontynuowao walk, oszaamiajc ni wszystkie ywe istoty. Obserwujca walk armia Kauraww witaa ich kolejne ruchy wielkim aplauzem, podziwiajc zarwno zrczno Arduny jak i Bhiszmy. Pojedynek midzy tymi dwiema wielkimi duszami, ktre znay tajemnice wszelkiej broni, zdawa si przeciga w nieskoczono bez adnego rezultatu, gdy aden z nich zdawa si nie mie nad drugim przewagi. Gdy Arduna przy pomocy swej strzay o szerokim ostrzu przeci uk Bhiszmy, Bhiszma w mgnieniu oka uchwyci nowy uk, zaoy na ciciw i wypuci

78

Mikoajewska

Mahabharata

przeciw Ardunie setki strza, na co Arduna odpowiedzia natychmiast deszczem swych strza. Ich pojedynek obserwowa z nieboskonu Indra, zgromadzeni tam bogowie i inni niemiertelni. Oczarowany stylem walki krl gandharww Citrasena rzek z pochwa do Indry: O Indra, spjrz na te nieprzerwane strumienie strza, ktre wypuszcza ze swego uku Arduna. A trudno uwierzy wasnym oczom. Zebrane na polu bitewnym tumy nie maj odwagi spojrze Ardunie w twarz tak jak nie potrafi spojrze na znajdujce si w zenicie soce. Jak zdumiewajca jest ta walka midzy tymi dwoma wojownikami nie do pokonania, rwnie dowiadczonymi w rzemiole wojennym i rwnie dobrze znanymi ze swych heroicznych wyczynw. Indra rwnie oczarowany walk midzy Ardun i Bhiszm obsypa ich z nieba boskim deszczem kwiatw. Tymczasem Bhiszma chcc obroni si przed strzaami, ktre Arduna wypuszcza ze swego uku lew rk, skierowa swe strzay na lew stron. Na ten manewr Bhiszmy Arduna odpowiedzia miechem i przy pomocy strzay o szerokim ostrzu ozdobionej pirami spa wypuszczonej praw rk przeci uk Bhiszmy na p, po czym uderzy go w pier swymi dziesicioma celnymi strzaami. Ranny syn Gangi uchwyci za maszt swego rydwanu i sta w tej pozycji przez duszy czas. Widzc to, wonica jego rydwanu wytrenowany w zachowaniu si podczas bitwy, chcc uratowa ycie tego wielkiego wojownika, ktry straci przytomno, wycofa jego rydwan z walki, poganiajc konie. 8. Arduna pokonuje Durjodhan Durjodhana widzc, e Bhiszma opuci pole walki, zad w sw konch, wznis swj proporzec i ruszy wciekle na Ardun ktrego otacza tum atakujcych go wrogw. Gdy Arduna go zobaczy, skierowa ku niemu swj uk i starannie mierzc, trafi Durjodhan sw celn strza w czoo. Z rany sczya si krew, iskrzc si na jak czerwona girlanda i zraniony Durjodhana rzuci si z gniewem na Ardun, ktry rozpoznajc jego wcieko wystrzeli ku niemu strzay jadowite jak we. Na odsiecz swemu bratu ruszy na swym soniu Wikarna z czterema odwanymi onierzami strzegcymi czterech ng sonia. Gdy so ruszy pdem w kierunku Arduny, Arduna wypuci ze swego uku dobrze wymierzon elazn strza i uderzy ni sonia midzy dwa czoowe guzy. Wbia si ona w gow sonia a po nasadk. So zachwia si na nogach i osun powoli na ziemi jak szczyt gry, w ktry uderzy piorun. Wikarna w popiechu zeskoczy ze sonia, aby czym prdzej uciec i wdrapa si na rydwan swego brata Wiwimatiego.

Ksiga IV

Opowie 43

79

Tymczasem Arduna napi ponownie swj uk i wypuszczajc tak sam elazn strza, ktr zabi sonia, przeszy ni pier Durjodhany. Widzc krla i sonia przebitych strza najprzedniejsi wojownicy zaczli szybko ucieka cigani przez strzay Arduny. Sam Durjodhana plujc krwi i widzc czyniony przez Ardun pogrom, zawrci swj rydwan i czym prdzej zacz ucieka poza zasig jego strza. Arduna zawoa za uciekajcym: O Durjodhana, dlaczego wyrzekasz si swej chway i uciekasz przed walk ze mn, aby ratowa swe ycie? Czyby mnie nie pozna? Jestem trzecim z kolei Pandaw, Ardun. Przypomnij sobie jak zachowuj si krlowie, odwr si do mnie twarz i walcz. Uciekajc przed walk, tracisz swe imi. Nie ma ju Durjodhany w tym, kto porzuca walk i ucieka. I ani przed tob, ani za tob nie widz nikogo, kto by chcia Durjodhany broni. Durjodhana dotknity do ywego przez te sowa zniewagi wypowiadane przez Ardun, zapon wciekoci i bdc jak jadowita kobra, na ktr nastpia czyja nieuwana stopa, zawrci z determinacj swj rydwan gotowy, aby ponownie uderzy. Karna widzc manewr Durjodhany ruszy mu z pomoc. Na pole bitewne powrci rwnie Bhiszma z ukiem napitym i gotowym do strzau, aby ochrania Durjodhan. Powrcili te Krypa i Drona i modsi bracia Durjodhany, tworzc przeciw strzaom Arduny jednolity front. 9. Arduna pokonuje ostatecznie armi Kauraww pozbawiajc ich rozumu dwikiem swej konchy Arduna widzc powrt uciekajcej armii gotowej, aby go zala jak wzbierajca fala powodziowa, ruszy przeciw niej jak porywisty wiatr. Wielcy wojownicy Kauraww otoczyli go ze wszystkich stron, obrzucajc go boskimi pociskami i nieprzerwanym deszczem strza. Arduna niszczy ich boskie pociski swoimi wasnymi boskimi pociskami. W kocu zdecydowa si przywoa dezorientujc bro, na ktr nie ma przeciw-siy. Pokrywajc przestrze we wszystkich kierunkach swymi dobrze naostrzonymi strzaami, dwikiem Gandiwy porazi umysy Kauraww dreniem lku. Dmc w sw konch o przeraajcym i szlachetnym dwiku wywoa echo rozchodzce si we wszystkich kierunkach na niebie i ziemi, oszoamiajc Kauraww, ktrzy zaczli rzuca na ziemi swe potne uki i mylc jedynie o spokoju, popadali w omdlenie. Patrzc na tych pozbawionych rozumu wojownikw, Arduna przypomnia sobie o obietnicy, jak da crce krla Wiraty Uttarze i rzek do wonicy swego rydwanu: O Bhumimdaja, obiecaem

80

Mikoajewska

Mahabharata

twej siostrze przywie najlepszego jedwabiu na suknie dla lalek. Zejd z rydwanu i przynie mi biae szaty Drony i Krypy, te i czerwone Karny, niebieskie Awatthamana i Durjodhany. Nie pozbawiaj jedynie szat Bhiszmy, gdy on jeden nie straci rozumu i wie jak przeciwstawi si potdze mej broni. Syn krla Wiraty uczyni to, o co Arduna go prosi, po czym na jego rozkaz zaczli si wycofywa z centrum pola bitewnego. Gdy przejedali niedaleko Bhiszmy, zapalczywy Bhiszma wystrzeli w ich kierunku kilka strza. W odpowiedzi Arduna powali swymi strzaami jego konie i unieruchomi go, uderzajc go w bok dziesicioma strzaami. Zostawiajc rannego Bhiszm na polu bitewnym i zabiwszy jego wonic ukaza si wrd licznych rydwanw swego wroga jak soce o tysicu promieniach po rozszarpaniu poykajcego je demona Rahu. Gdy Durjodhana odzyska rozum, rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, dlaczego nie zatrzymae Arduny i pozwolie mu odej? Bhiszma rozemia si i rzek: O Durjodhana, ty te tam bye, lecz porzucie swj uk i strzay. Gdzie si wwczas podziewa twj rozum i twoje mstwo? Arduna nie pozabija nas wszystkich tylko dlatego, e jest niezdolny do okruciestwa i jego umys nie potrafi poda za zem. I nawet gdyby mia straci cay swj wiat, nie porzuci cieki swego obowizku. Majc to na uwadze wr ze sw armi do Hastinapury i pozwl mu odej z krowami, ktre w bitwie z nami uczciwie wygra. 10. Kaurawowie akceptuj sw przegran i zwyciski Arduna oddaje honory starszynie swego rodu, z ktr walczy Durjodhana syszc te sowa wypowiadane przez seniora Hastinapury Bhiszm, straci ochot na kontynuowanie wojny i gboko uraony westchn i nie powiedzia nic. Inni wielcy wojownicy Kauraww, biorc pod uwag mdro sw Bhiszmy i potg Arduny, opowiedzieli si za powrotem do Hastinapury. Tymczasem Arduna widzc, e wojska Kauraww wycofuj si, ruszy za nimi, pragnc odda honory swym nauczycielom, z ktrymi by zmuszony walczy. Skoni sw gow przed najstarszym yjcym przodkiem Hastinapury Bhiszm oraz swym nauczycielem ucznictwa Dron. Zarwno ich jak i bramina Kryp uhonorowa, wysyajc do nich kolorowe strzay. Wysa te sw strza do Durjodhany, ktr zdar mu z gowy jego bogato zdobion szlachetnymi kamieniami koron. Oddawszy honory tym, ktrym by je winien i pozdrowiwszy w ten sposb bohaterskich wojownikw, zad w sw konch, ktrej dwik niszczy umysy jego wrogw i zadowolony ze zwycistwa rzek do syna krla Wiraty: O Bhumimdaja, zrealizowalimy

Ksiga IV

Opowie 43

81

nasz cel. Krowy nalece do twego ojca zostay odebrane i wrg si wycofa. Zawr wic konie i rusz z powrotem w kierunku swego krlewskiego paacu. 11. Arduna kae synowi krla Wiraty przypisa sobie zwycistwo nad armi Kauraww Gdy pokonana przez Ardun armia Durjodhany zaniechaa dalszej walki i wycofywaa si w kierunku swych granic, z rnych kryjwek zaczli wychodzi onierze Kauraww, ktrzy uciekli z pola bitwy i z przeraenia pochowali si gboko w dungli. Zagubieni w tym obcym kraju, wygodzeni, spragnieni, zmczeni, z wosami rozwichrzonymi stawali przed Ardun ze zoonymi pobonie domi, pytajc go o to, co maj teraz zrobi. Arduna odpowiedzia: O onierze, oczycie swe serca z lku, gdy z mojej strony nic ju wam nie grozi. Nie zabijam takich jak wy nieszczliwcw. Uspokojeni i uradowani onierze ruszyli wic w kierunku Hastinapury, gdzie by ich dom, obdarzajc Ardun swymi bogosawiestwami. Arduna i Bhumimdaja ruszyli w kierunku stolicy kraju Matsjw, ktrym rzdzi krl Wirata. Arduna rzek do syna krla Wiraty, ktry podczas bitwy suy ma za wonic: O heroiczny krlewiczu, pozwlmy pastuchom odprowadzi na miejsce odebrane wrogowi krowy. My sami przed powrotem do twego paacu napjmy najpierw konie i pozwlmy im odpocz. Powiedz pastuchom, aby pdzc krowy ogaszali wszem i wobec twoje zwycistwo, wychwalajc ci za to, e pokonae w pojedynk ca armi Kauraww. Posuszny rozkazowi Arduny Bhumimdaja, cho dobrze wiedzia, e to nie on sam, lecz Arduna pokona potnego wroga, rozkaza pastuchom, aby wracajc do miasta, ogaszali jego triumf.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 4. The Book of Vira, 4(47) The Cattle Raid, 47.17-62.

82

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 44 Oczyszczona ze skutkw przemocy krew Krla Prawa jednoczy krla Wirat z Pandawami
1. Krl Wirata unosi si dum mylc, e to jego syn pokona armi Kauraww, cho Kanka (Krl Prawa) sugeruje e zawdzicza on swe zwycistwo obecnoci Brihannady (Arduny); 2. Kanka rozpoznajc stan umysu krla Wiraty bezskutecznie odradza mu podejmowania gry w koci nawet dla zabawy, wskazujc na zo, ktre moe z niej wynikn; 3. Wirata uderza Kank komi do gry, gdy upiera si on, e to Brihannada pokona Kauraww, lecz Kanka nie powala upa swej krwi na ziemi i uczyni z niej pola bitewnego; 4. Kanka zapobiega eskalacji konfliktu z krlem Wirat nie pozwalajc, aby Brihannada zobaczy jego krew, ktr musiaby pomci; 5. Krl Wirata pod wpywem krytycznych sw swego syna, e odway si uderzy bramina, przeprasza Kank za swj niepohamowany akt przemocy; 6. Syn krla Wiraty wyjania ojcu, e nie ma powodw do zbytniej dumy, bo faktycznie to nie on pokona armi Kauraww, lecz tajemniczy Syn Boga; 7. Pandawowie ujawniaj sw tosamo, ktr potwierdza syn krla Wiraty wskazujc, e to Arduna przebrany za eunucha by pokonujcym Kauraww Synem Boga; 8. Krl Wirata obawiajc si gniewu Pandaww z powodu tego, e uderzy Kank/Judhiszthir, oddaje sw crk za on Ardunie, ktry z kolei oddaje j za on swemu synowi Abhimanju; 9. lub Uttary z Abhimanju scala przymierze Pandaww z krlem Matsji Wirat.

Zanim zarzdca zdoa opuci krlewskie komnaty, cigle krwawicy Judhiszthira szepn do niego w sekrecie: O krlewski rzdco, przyprowad przed oblicze krlewskie jedynie jego syna Bhumimdaj i nie pozwl na to, aby wszed tutaj Brihannada (Arduna) i mnie zobaczy, gdy przysig on, e natychmiast zabije kadego, kto w innym miejscu ni na polu bitewnym odway si mnie zrani lub spowodowa, e popynie z mego ciaa krew. Gdy zobaczy mnie w mym obecnym stanie z ca pewnoci wybuchnie niepohamowanym gniewem i zabije natychmiast krla Wirat, jego ministrw, jego armi i jego wojenne sonie! (Mahbharta, 4(48) The Wedding, 63.50) 1. Krl Wirata unosi si dum mylc, e to jego syn pokona armi Kauraww, cho Kanka (Krl Prawa) sugeruje e swe zwycistwo zawdzicza on obecnoci Brihannady (Arduny) Tymczasem do stolicy Matsji wrci triumfalnie na czele swej armii zwyciski krl Wirata. Dziki pomocy czterech Pandaww pokona armi Trigartw i odzyska ukradzione stada krw. Pandawowie, ktrzy cigle pozostawali w przebraniu i nie chcieli jeszcze zdradza swej tosamoci przed nim i jego ludem, wyrzekli si nalenych im honorw, cho zwycistwo ewidentnie naleao do nich, godzc si na to, by wszystkie honory przypady Wiracie.

Ksiga IV

Opowie 44

83

Wszyscy ministrowie i bramini uradowani zwycistwem czekali a Wirata zasidzie na swym tronie, aby odda mu hod. Krl Wirata odebra skadane mu hody i gdy pozwoli ju swym ministrom i braminom odej, zacz niepokoi si nieobecnoci swego syna Bhumimdaji, w ktrego rce odda wadz na czas swej nieobecnoci. Na jego pytania o syna kobiety, panny i inni dworzanie odpowiedzieli wesoo: O krlu, podczas twojej nieobecnoci niezliczone stada naszych krw zostay ukradzione przez armi Kauraww, ktra na nas napada i rozgniewany Bhumimdaja majc za wonic swego rydwanu eunucha Brihannad, wyruszy zuchwale w pojedynk przeciw caej armii z zamiarem pokonania szeciu potnych wojownikw: Bhiszmy, Krypy, Drony, jego syna Awatthamana, Karny i Durjodhany. Krl Wirata powanie si zaniepokoi. Jake jego mody i niedowiadczony jeszcze syn zdoa obroni si przed atakiem caej armii, jadc rydwanem powoonym przez eunucha! Rzek do swych radnych: O ministrowie, uformujmy natychmiast potn armi z tych, ktrzy nie zostali ranni w walce z Trigartami i wyruszmy natychmiast przeciw Kaurawom, aby ratowa mego syna! Bdc pod wpywem silnych emocji, rzek do Judhiszthiry: O Kanka, wyrusz natychmiast swym rydwanem szuka mego syna, cho wtpi, aby majc eunucha za wonic zdoa si utrzyma przy yciu. Judhiszthira patrzc na krla Wirat traccego rozum z niepokoju o swego syna, wyrzek ze miechem sowa, ktre cho byy prawdziwe, zabrzmiay prawie jak art: O wielki krlu, uspokj si, aden wrg nie zdoa odebra ci krw, skoro twj syn wyjecha ich broni, majc eunucha Brihannad za swego wonic. Z pomoc Brihannady twj syn jest zdolny do pokonania nie tylko armii Kauraww, ale rwnie armii bogw, demonw asurw, jakszw i ww! W tym czasie do stolicy przybyli posacy wysani przez syna krla Wiraty ogaszajc jego zwycistwo i gwny minister Wiraty powiadomi krla o odzyskaniu ukradzionych krw i pokonaniu armii Kauraww. Judhiszthira rzek: O krlu, podzikujmy dobremu losowi za zwycistwo nad Kaurawami, odzyskanie ukradzionych krw i za to, e twj syn yje, cho zwycistwo to wcale mnie nie dziwi, bo ten kto ma za wonic Brihannad, musi wygra. Krl Wirata ignorujc sowa bramina Kanki i do gbi poruszony mioci i dumn ze swego syna nagrodzi bogato goca przynoszcego wiadomo o jego triumfie i rzek do swych doradcw; O ministrowie, kacie udekorowa wszystkie drogi krlewskimi flagami i uczci bstwa ofiar. Niech krlewicze,

84

Mikoajewska

Mahabharata

wojownicy, odwitnie przystrojone tancerki i muzycy grajcy na rnych instrumentach wyjd memu synowi na spotkanie. Niech mj posaniec dosidzie sonia i obwieszcza na kadym skrzyowaniu drg nasze zwycistwo. I niech moja crka Uttara ze wit swych dam do towarzystwa wyruszy na powitanie Brihannady ubrana w suknie i klejnoty wiadczce o mioci. 2. Kanka rozpoznajc stan umysu krla Wiraty bezskutecznie odradza mu podejmowania gry w koci nawet dla zabawy, wskazujc na zo, ktre moe z niej wynikn Po wysaniu armii, panien i tancerek na powitanie swego bohaterskiego syna uradowany rozwojem wydarze krl Wirata rzek do Judhiszthiry, ktry cigle ukrywa si pod bramiskim przebraniem jako nadworny mistrz gry w koci: O Kanka, wyjmij koci i czekajc na powrt mojego syna, zabawmy si gr. Judhiszthira odpowiedzia: O krlu, mdrcy twierdz, e nie naley gra w koci z kim, kto jest pod wpywem silnych emocji. Nie powinienem wic gra z tob teraz, gdy jeste tak bardzo uszczliwiony. Jeeli jednak chcesz, bd ci posuszny i zagram z tob, aby ci zadowoli. Wirata rzek: O braminie, nie uratujesz mnie, moich kobiet i mego majtku odmawiajc gry, gdy bdc szczliwy, jestem gotowy roztrwoni wszystko nawet bez podejmowania gry. Judhiszthira rzek: O potny krlu, po co gra w koci? Gra ta prowadzi do wielu wystpkw i dlatego naley jej raczej unika. Czyby nie sysza o Judhiszthirze, ktry straci wszystko, grajc w koci? Wiedzc o tym, nie chc podejmowa gry. Jednake, jeeli chcesz gra, bd gra, aby ci zadowoli. 3. Wirata uderza Kank komi do gry, gdy upiera si on, e to Brihannada pokona Kauraww, lecz Kanka nie powala upa swej krwi na ziemi i uczyni z niej pola bitewnego Podczas gry w koci dumny ze swego syna krl Wirata nie mg przesta myle o jego sukcesie i rzek: O braminie, no i popatrz, mj pierworodny bohaterski syn pokona ca potn armi Kauraww, ktrej nikt nie potrafi stawi czoa! Syn boga Prawa Judhiszthira, ktrego usta nie potrafiy wypowiedzie kamstwa, rzek: O krlu, twj syn nie mg przegra, skoro Brihannada powozi jego rydwanem. Sowa Kanki/Judhiszthiry rozgnieway krla Wirat. Zawoa: O zuchway braminie, jak miesz wychwala eunucha na rwni z moim synem! Czy ty naprawd nie wiesz, co wypada i czego nie wypada w obecnoci krla mwi? Pokazujesz mi swe lekcewaenie! Dlaczego sdzisz, e mj syn sam nie byby zdolny

Ksiga IV

Opowie 44

85

do pokonania armii Kauraww z Bhiszm i Dron na czele? Wybacz ci twj straszny nietakt ze wzgldu na nasz przyja. Lecz prosz ci, jeeli ycie jest ci mie, nie mw do mniej wicej razy w ten sposb! Judhiszthira rzek: O krlu, po stronie Kauraww by Bhiszma, Drona, syn Drony Awatthaman, Krypa, krl Durjodhana i inni potni wojownicy. By moe by tam nawet sam Indra w otoczeniu marutusw. Nikt inny tylko Brihannada by zdolny do podjcia walki z nimi wszystkimi zebranymi razem na jednym polu bitewnym. Krl Wirata rzek: O braminie, powtarzam ci raz jeszcze. Uwaaj na to, co mwisz! Jeeli kady w mej obecnoci bdzie mwi, co mu si ywnie podoba, nikt nie bdzie sucha moich rozkazw! I w napadzie gniewu krl Wirata rzuci w Judhiszthir komi do gry, krzyczc: O braminie, na takie zachowanie nie pozwol! Wyrzucone krlewsk rk koci do gry uderzyy Krla Prawa z tak si, e z jego nosa zacza si sczy strka krwi. Zanim jednak zdya kapn na podog, Judhiszthira uchwyci j doni i spojrza proszco na stojc na stronie Draupadi, ktra natychmiast odgada jego myl i napeniwszy zoty kielich wod, uchwycia we pync wsk strk krew. 4. Kanka zapobiega eskalacji konfliktu z krlem Wirat nie pozwalajc, aby Brihannada zobaczy jego krew, ktr musiaby pomci Tymczasem syn krla Wiraty Bhumimdaja w towarzystwie Arduny, ktry ponownie przybra wygld eunucha Brihannady, przekroczy triumfalnie przez bramy miasta ozdobiony girlandami i rozsiewajc wok sodki zapach perfum. Obywatele miasta i liczne kobiety oddaway mu nalene zwyciscy honory. Gdy stan u wrt krlewskiego paacu, wyraajc yczenie zobaczenia swego ojca, krlewski rzdca natychmiast poinformowa o tym krla, ktry rzek: O rzdco, przyprowad tu natychmiast mego dzielnego syna i towarzyszcego mu Brihannad, gdy gorco pragn ich zobaczy! Zanim zarzdca zdoa opuci krlewskie komnaty cigle krwawicy Judhiszthira szepn do niego w sekrecie: O krlewski rzdco, przyprowad przed krlewskie oblicze jedynie jego syna Bhumimdaj i nie pozwl na to, aby wszed tutaj Brihannada (Arduna) i mnie zobaczy, gdy przysig on, e natychmiast zabije kadego kto w innym miejscu ni na polu bitewnym odway si mnie zrani lub spowodowa, e popynie z mego ciaa krew. Gdy zobaczy mnie w mym obecnym stanie z ca pewnoci

86

Mikoajewska

Mahabharata

wybuchnie niepohamowanym gniewem i zabije natychmiast krla Wirat, jego ministrw, jego armi i jego wojenne sonie! 5. Krl Wirata pod wpywem krytycznych sw swego syna, e odway si uderzy bramina, przeprasza Kank za swj niepohamowany akt przemocy Zwyciski syn krla Wiraty Bhumimdaja stan przed obliczem swego ojca, ktry powita go zgodnie z krlewsk etykiet. Bhumimdaja dostrzeg take Krla Prawa, ktry, jak wiedzia, ukrywa si cigle pod przebraniem nadwornego mistrza gier bramina Kanki i ktry siedzia teraz na uboczu, roztargniony i pomazany krwi, obsugiwany przez krlewsk pokojwk airamdhri. Zaniepokojony zapyta swego ojca: O krlu, kto mia popeni to przestpstwo i uderzy tego bramina? Krl Wirata wypeniony poczuciem wasnej siy z powodu przypisywanego swemu synowi zwycistwa rzek: O synu, to ja uderzyem tego ajdaka, ktry zasugiwa nawet na wiksz kar. Gdy wychwalaem ciebie z powodu odniesionego zwycistwa, on odway si wychwala towarzyszcego ci eunucha! Bhumimdaja rzek: O ojcze, le uczynie! Sprbuj zjedna sobie tego bramina. Nie pozwl na to, aby przeraliwy ogie bramiskiego gniewu spali nas a do korzeni! Krl Wirata, ktry nigdy nie zapomina o pomylnoci swego krlestwa, syszc sowa swego syna, ukorzy si i poprosi bramina Kankogie ukryty pod stert popiouo wybaczenie. Krl Prawa odpowiedzia: O krlu, ju ci dawno wybaczyem, chwytajc m krew w donie i nie odczuwam gniewu. Gdyby moja krew upada na ziemi, z ca pewnoci przepadby na zawsze razem ze swoim krlestwem. Nie wini ci za to, e pod wpywem gniewu uderzye niewinnego czowieka, gdy wadza z atwoci zmienia ludzi w okrutnikw. 6. Syn krla Wiraty wyjania ojcu, e nie ma powodw do zbytniej dumy, bo faktycznie to nie on pokona armi Kauraww, lecz tajemniczy Syn Boga Gdy krwawienie ustao, przed krlewskim obliczem stawi si Brihannada i po powitaniu krla Wiraty i bramina Kanki, czeka na krlewskie sowa. Wirata zacz wychwala bohaterstwo swego syna. Mwi: O synu, w tobie mam prawdziwie godnego nastpc tronu. aden z moich pozostaych synw nie potrafi ci dorwna. Powiedz mi, jak pokonae Karn, ktrego strzay zawsze dosigaj zamierzonego celu i Bhiszm ktry jest niewzruszony i wszechogarniajcy jak ogie koca Eonu i z ktrym nie moe rwna si aden czowiek.

Ksiga IV

Opowie 44

87

Jak pokonae bramina Dron, znawc wszelkiej broni, nauczyciela Wrisznich i Pandaww i jak pokonae jego syna Awatthamana, ktry jest mistrzem w walce. Powiedz mi take, jak pokonae bramina Kryp, na widok ktrego onierze trac ca sw odwag i jak pokonae Durjodhan, ktry potrafi swymi strzaami rozupywa gry. Bhumimdaja rzek: O ojcze, to nie ja odebraem wrogowi ukradzione stada krw i to nie ja pokonaem armi Kauraww. Tych wielkich czynw dokona Syn Boga. Gdy ja sam przeraony widokiem armii zaczem ucieka, Syn Boga powstrzyma mnie i sam stan do walki z ca armi, odwany jak Indra. To on swymi strzaami pokona Kryp, Dron, Awatthamana, Karn i Bhiszm. To on pokona Durjodhan, nawoujc go do powrotu na pole bitewne, gdy rzuci si do ucieczki. Gdy Durjodhana powrci razem ze swymi doradcami, wystrzeliwujc swe potne strzay i syczc jak kobra, wosy zjeyy mi si na gowie i staem jak sparaliowany patrzc na to, jak Syn Boga przy pomocy swego jednego pocisku powala na ziemi ca armi, ktra swym ogromem przypominaa gromadzce si monsunowe chmury. I po rozgromieniu caej armii ten niezwyky modzieniec rozemia si i kaza mi zabra ubrania lecym na ziemi bez rozumu szeciu wielkim wojownikom Hastinapury, okrajc ich na swym rydwanie sze razy jak tygrys podchodzcy do skubicego traw stada jeleni. Krl Wirata rzek: O synu, powiedz mi, gdzie si teraz podziewa w wspaniay Syn Boga, ktry odebra Kaurawom ukradzione mi dobra? Pragn odda nalene mu honory i podzikowa za to, e obroni zarwno ciebie jak i mj majtek. Bhumimdaja odpowiedzia: O ojcze, w Syn Boga znikn, ale jestem przekonany, e pojawi si ponownie ktrego dnia. Bhumimdaja zgodnie z umow nie ujawni tosamoci Arduny i jego ojciec nie wiedzia nic o tym, e Arduna ukrywa si pod przebraniem eunucha Brihannady, ktry na prob krla Wiraty pokaza mu przedniej jakoci ubrania wielkich wojownikw Kauraww zebrane na polu bitewnym i zgodnie z obietnic da je krlewskiej crce Uttarze na suknie dla lalek, sprawiajc jej tym ogromn rado. 7. Pandawowie ujawniaj sw tosamo, ktr potwierdza syn krla Wiraty wskazujc, e to Arduna przebrany za eunucha by pokonujcym Kauraww Synem Boga Trzeciego dnia po powrocie zwyciskiego syna krla Wiraty do stolicy Matsji Pandawowie po oczyszczeniu swych cia rytualn kpiel ubrani w biae szaty i ozdobieni klejnotami z Judhiszthir na czele udali si do sali tronowej krla Wiraty i zasiedli tam na

88

Mikoajewska

Mahabharata

miejscach przeznaczonych dla krlw. Ich trzynastoletni pobyt na wygnaniu si zakoczy i nie byo duej potrzeby ukrywania swej tosamoci. Wkrtce przyby tam krl Wirata, aby sprawowa swe rzdy i zarzdza swym krlestwem. Gdy zobaczy ich siedzcych wrd krlw, rzek z oburzeniem do Judhiszthiry: O Kanka, czyby zapomnia, e mianowaem ci jedynie moim nadwornym mistrzem gry w koci. Dlaczego wic omielasz si siada bez mojej zgody na miejscu, ktre jest przeznaczone dla krlw? Na te sowa krla Arduna umiechn si tak jakby usysza art i rzek: O krlu, ten czowiek, ktrego nazywasz Kank, jest godny tronu samego krla bogw Indry. Jest to bowiem sam Krl Prawa Judhiszthira, uduchowiony, szczodry, zawsze zdolny do ofiar i wierny swym lubom syn Kunti, ktrego wielkiego majestatu nie potrafi znie jego kuzyn Durjodhana i razem z Karn i akunim zmusi go do opuszczenia swego krlestwa na trzynacie lat przy pomocy oszukaczej gry w koci. Sawa Krla Prawa rozchodzi si po ziemi jak wiato wschodzcego soca, a promienie jego wspaniaoci docieraj nawet do najdalszych regionw. W czasie gdy wada Polami Kuru (Kurukszetr) mia pod sw komend dziesi tysicy potnych soni i trzydzieci tysicy potnych wojownikw na rasowych koniach. Omiuset piewakw wychwalao go w swych pieniach, a na jego pojawienie si czeka cay lud Kurw, liczni sucy jak i ziemscy krlowie i sam bg bogactwa Kubera. Nie schodzc nigdy ze cieki swego Prawa ochrania braminw, starcw jak i ludzi kalekich i osieroconych. Trudno wyliczy wszystkie zalety tego wielkiego krla, ktry w swych dziaaniach jest zawsze zwizany przez Prawo i ktry jest niezdolny do adnego okruciestwa. Czy nie zasuguje on na zajmowanie krlewskiego tronu? Krl Wirata nie w peni przekonany przez sowa Arduny, ktrego mia za eunucha, rzek: O Brihannada, skoro twierdzisz, e mj nadworny mistrz gry w koci Kanka jest faktycznie krlem Judhiszthir, przeto wyjanij mi, gdzie s jego bracia i gdzie jest ich ona Draupadi? Od czasu ich przegranej w koci byli prawdziwie niewidoczni. Arduna rzek: O krlu, Bhima o potnych ramionach ukry si u ciebie pod przebraniem kucharza Ballawy. To on zabi niegodziwego Kiczak, ktrego mier przypisywano boskim muzykom gandharwom. Syn Madri Nakula ukry si pod imieniem twego krlewskiego stajennego Granthiki, a jego brat bliniak Sahadewa ukry si pod przebraniem twego krlewskiego rachmistrza krw o imieniu Tantipala. Pokojwka krlowej o imieniu airamdhri, ktra przyniosa mier Kiczace, to Draupadi. Ja sam jestem Ardun i ukrywaem si pod przebraniem eunucha Brihannady. Czekajc na zakoczenie terminu naszego wygnania,

Ksiga IV

Opowie 44

89

mieszkalimy szczliwie na twym dworze przez cay rok przez nikogo nie rozpoznani, bdc jak nie narodzone jeszcze dzieci, ktre czekaj na czas swych narodzin w onie swej matki. Dla potwierdzenia prawdziwoci sw Arduny syn krla Wiraty rzek: O ojcze, teraz moesz uwierzy w prawdziwo sw bramina Kanki wychwalajcych potg eunucha Brihannady, gdy to on ujawniajc si przede mn jako Arduna by tym wspomnianym przeze mnie Synem Boga, ktry wdar si w sam rodek wrogiej armii i swymi strzaami sia spustoszenie wrd najlepszych wojownikw. Sam widziaem jak jedn strza zabi potnego sonia, ktry pad na ziemi, wmurowujc sw trb w pole bitewne. To on pokona armi Kauraww i odzyska ukradzione ci krowy. Jeszcze dzi sysz przeraliwy dwik jego konchy. 8. Krl Wirata obawiajc si gniewu Pandaww z powodu tego, e uderzy Kank/Judhiszthir, oddaje sw crk za on Ardunie, ktry z kolei oddaje j za on swemu synowi Abhimanju Krl Wirata uwiadomiwszy sobie, e uderzajc komi do gry bramina Kank, uderzy nimi samego Judhiszthir, przeraony swym czynem rzek do swego syna: O synu, czas ukorzy si przed Pandawami i prosi ich o wybaczenie. Sprbuj ich sobie zjedna oddajc Ardunie rk mej crki, jeeli j zaakceptuje. Bhumimdaja odpowiedzia: O ojcze, szlachetni Pandawowie zasuguj na najwyszy szacunek i oddawanie im czci. Zmy im hod, bo w peni na to zasuguj. Krl Wirata rzek: O synu, w peni si z tob zgadzam. Dowiedz si, e to nie ja pokonaem armi Trigartw i odebraem ukradzione nam krowy. To Bhima dziki swej sile i z pomoc swych braci uwolni mnie z rk wroga i odzyska krowy. To dziki pomocy potnych Pandaww, ktrzy ukryli si na naszym dworze, pokonalimy naszych wrogw. Oddajmy wic hod Judhiszthirze i jego braciom, na ktry sobie w peni zasuyli i promy bogw o to, aby kroczcy zawsze ciek Prawa Pandawowie wybaczyli nam wszystko to zo, ktre z naszej niewiedzy uczynilimy. I po wypowiedzeniu tych sw krl Wirata szczerze ucieszony obecnoci chronicych jego krlestwo Pandaww zaoferowa Judhiszthirze ca sw krlewsk wadz i cae swe krlestwo wraz z jego stolic. Oddajc specjalne honory Ardunie, wypowiada sowa radoci i szczcia. ciskajc Pandaww i caujc Judhiszthir nie mg nasyci si ich widokiem. Rzek do Judhiszthiry: O Krlu Prawa, c za szczcie, e przeylicie bez szwanku okres swego wygnania w dungli. C za

90

Mikoajewska

Mahabharata

szczcie, e udao si wam unikn puapek zastawianych na was przez tego ajdaka Durjodhan. C za szczcie, e wybralicie wanie moje krlestwo, aby spdzi tam w ukryciu swj trzynasty rok wygnania. Przyjmij ode mnie cae moje krlestwo i nich Arduna przyjmie za on m crk Uttar, gdy bdzie dla niej jak najbardziej godnym jej mem. Syszc te sowa krla Wiraty, Krl Prawa i Arduna spojrzeli na siebie rozumiejc si bez sw i Arduna rzek: O krlu, bardzo pragniemy przymierza z tob i z radoci przyjm do swego domu tw pikn crk Uttar, cho nie jako moj on, lecz jako moj synow. Gdy krl Wirata zapyta Ardun, dlaczego nie chce sam poj jego crki za on, Arduna wyjani: O krlu, widywaem tw crk w miejscach zarwno prywatnych jak i publicznych i ufaa mi ona zawsze jak ojcu. Szanowaa mnie i kochaa jako swego nauczyciela taca i piewu i nigdy nie mylaa o mnie jako o mczynie. Przez cay rok mieszkaem z ni w tym samym domu w czasie, gdy ona bya pann na wydaniu. Ja sam yem w czystoci, bdc panem moich zmysw i nie naruszyem jej nieskazitelnoci. Czuj jednak odraz do wszelkiej hipokryzji, oskare i podejrze i wiem, e adne podejrzenia nie mog pa na kobiet, ktr wybraem na on dla mojego syna. Czynic j moj synow dowodz jej czystoci. Mj syn Abhimanju bdzie dla ciebie odpowiednim ziciem i dla twej crki godnym jej mem. Jest on siostrzecem samego Kryszny Wasudewy i jego ulubiecem i cho jest jeszcze prawie dzieckiem, jest ju dowiadczonym wojownikiem i wie jak uywa broni. Krl Wirata rzek: O najlepszy z Bharatw, niech si stanie tak jak sobie yczysz. Bdc skoligacony z Ardun, realizuj najwiksze ze swoich marze! 9. lub Uttary z Abhimanju scala przymierze Pandaww z krlem Matsji Wirat Judhiszthira zaakceptowa pakt o skoligaceniu midzy krlem Matsji i Pandawami i rozpoczto przygotowania do ceremonii lubnej, rozsyajc zaproszenia do wszystkich przyjaci i do Kryszny Wasudewy. Pandawowie zamieszkali u krla Wiraty w miecie Upaplawja. Arduna uda si stamtd do Dwaraki, aby sprowadzi do stolicy Matsji swego syna Abhimanju, Kryszn Wasudew i innych Wrisznich. W midzyczasie do stolicy Matsji przybyli na czele swych armii zaprzyjanieni z Judhiszthir krlowie Kaiw i krl ibi. Przyby tam take potny i odwany ojciec Draupadi krl Drupada na czele swej armii, jej synowie i jej brat Dhrisztadjumna. Wszyscy ci dowdcy wielkich armii byli wielkimi ofiarnikami i

Ksiga IV

Opowie 44

91

bogato obdarowywali braminw. Wszyscy oni znali sekrety wszelkiej broni i byli w jej uyciu mistrzami gotowymi do powicenia swego ycia. Krl Matsji patrzy na te nadcigajce z wszystkich stron do jego stolicy armie i by bardzo zadowolony z tego, e odda sw crk za on Abhimanju, ktry przyby wkrtce ze sw matk Subhadr i w towarzystwie Kryszny Wasudewy, jego brata Balaramy i innych Wrisznich, prowadzc za sob dziesi tysicy soni, niezliczon ilo koni, milion rydwanw i bilion piechurw. Przyby tam take odesany przed rokiem wonica Judhiszthiry Indrasena z tysicami suby i rydwanami Pandaww. Ceremonii lubnej towarzyszy rozchodzcy si szeroko wok dwik konch, bbnw i trb. Tysice aktorw i piewakw wypiewywao swe hymny pochwalne. Przybyy na ni rwnie wszystkie damy Matsji z Sudeszn na czele ubrane w swe bezcenne klejnoty. Ich twarze byy pikne, a ciaa ksztatne, lecz adna z nich nie dorwnywaa Draupadi. Wszystkie one otoczyy Uttar w jej lubnym stroju, oddajc jej honory. W specjalnej ceremonii Arduna i Judhiszthira zaakceptowali j jako sw synow. W posagu Abhimanju otrzyma od krla Wiraty siedem tysicy szybkich koni, dwa tysice soni oraz stosy zota i klejnotw. Po ceremonii lubnej Judhiszthira obdarowa braminw tysicem krw, ubra i ornamentw, ktre przywiz ze sob Kryszna. I w ten sposb stolica Matsji wypeniona tumem szczliwych obywateli byszczaa splendorem wielkiego festiwalu.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 4. The Book of Vira, 4(48) The Wedding, 63-67.

Ksiga V
Udyoga Parva
(w osiemnastu opowieciach)

Ksiga V

Synopsis

95

Synopsis
Ksiga pita Mahabharaty jest cakowicie powicona negocjacjom w sprawie odzyskania krlestwa, ktre Pandawowie utracili podczas gry w koci z Kaurawami. Pandawowie dopenili swego zobowizania i spdzili trzynacie lat na wygnaniu, podczas ktrych wyrzekli si rewanu i yli jak gniewni pustelnicy, bo utracili sw dharm, nie mogc w peni realizowa swych krlewskich obowizkw. Obecnie wolni od swego zobowizania odzyskuj sw krlewsk tosamo. Co wicej dziki maestwu syna Arduny Abhimanju z crk krla Wiraty Uttar zdobywaj majtek i majc poparcie potnych armii swych sprzymierzecw zyskuj zdolno do krlewskiego dziaania. S obecnie panami bez ziemi i ich obowizkiem jest odzyskanie utraconego krlestwa. Korzystajc z obecnoci licznych krlw, ktrzy przybyli do Matsji z okazji lubu Abhimanju z Uttar, Pandawowie dyskutuj strategi postpowania z Kaurawami. Pragnc unikn braterskiej wojny, ktrej apokaliptyczne rozmiary przewiduj, chc najpierw wysondowa intencje Kauraww, bdc gotowi zapomnie o ich wyranie przestpczym postpowaniu, jak zncanie si nad ich on, jeeli dotrzymaj sowa i oddadz im ich krlestwo. Pandawowie wtpi jednak, e Kaurawowie zechc zachowa si uczciwie. Cae nieszczcie wynikno przecie std, e zastosowali oni wobec zachowujcych si uczciwie Pandaww nieuczciwe i oszukacze rodki. Prawy Judhiszthira straci swe krlestwo, bo spotka oszustw, ktrzy przeksztacili pole bitewne w gr w koci. Jego prawo zamiast go chroni, doprowadzia do jego klski, ktr pogbiao jeszcze to, e jego bracia i starszyzna ich rodu jak Bhiszma, Drona i Krypa rwnie pozostali w swym dziaaniu prawi. Prawo wobec oszustw okazaa si bezsilna. Jak si dowiadujemy z ksigi pitej Mahabharaty tylko Widura namawiajc Dhritarasztr do zabicia Durjodhany, widzia sprawy waciwie i proponowa waciwy rodek na uzdrowienie sytuacji i zagwarantowanie zwycistwa uczciwym i przegranej oszustom. Pandawowie wysyaj do Hastinapury starszego wiekiem domowego kapana krla Drupady jako swego posaca z daniem dotrzymania umowy i oddania im ich wasnoci, a take z intencj poruszenia serc prawych mieszkacw Hastinapury i wzmocnienia ich tendencji do skaniania do uczciwego dziaania Dhritarasztr, ktry jest w niewoli swej mioci do Durjodhany i ulega jego wpywom.

96

Mikoajewska

Mahabharata

Rwnoczenie z podejmowaniem prb negocjacji zarwno Pandawowie jak i Kaurawowie przygotowuj si na wypadek wojny i wysyaj swych ludzi do rnych krlw, proszc ich o walk po ich stronie, gdy zgodnie z magnack tradycj krlowie udzielaj w wojnie pomocy militarnej tym, ktrzy ich o to pierwsi poprosz bez wzgldu na ich osobiste sympatie. Majc na uwadze t zasad krlowie zebrani w krlestwie Matsja z okazji lubu Abhimanju z Uttar wracaj do swych domw, aby czeka na przybycie tych, ktrzy poprosz ich o udzia w wojnie. Durjodhana i Arduna chc prosi o pomoc Kryszn i przybywaj do niego w tym samym czasie. Gdy Kryszna, ktry podkrela, e w swym dziaaniu ma na uwadze dobro obu stron, daje im wybr, Arduna wybiera obecno nie angaujcego si w walk Kryszny, podczas Durjodhana wybiera armi Kryszny i widzc sw militarn potg coraz bardziej staje si pewny, e gdy dojdzie do wojny, on j wygra. Kryszna na prob Arduny obiecuje mu, e w czasie bitwy bdzie wonic jego rydwanu. Durjodhana przy pomocy swych oszust i manipulacji powoduje, e uczciwy i potny krl Madrasu alja, brat matki Nakuli i Sahadewy, czuje si zmuszony, aby stan po jego stronie i obieca mu, e gdy nadejdzie na to waciwy moment, zostanie naczelnym dowdc jego wojsk. Judhiszthira uwaa zachowanie alji za uczciwie i godzi si z tym, e podczas wojny, gdy zadaniem wojownika i drog prowadzc do nieba jest bohaterska walka, bdzie musia przeciw niemu walczy. Przewidujc, e alja zostanie wonic Karny, prosi go, aby chroni Ardun, gdy dojdzie do pojedynku z Karn i niszczy koncentracj Karny, zamiast mu pomaga j utrzyma, co jest zwykle zadaniem wonicy rydwanu. Zarwno Judhiszthira jak i alja widz wojn i tragedi mierci wielkich wojownikw na polu bitewnym jako wydarzenie lece poza ich wol i e to los rzuca ich przeciw sobie, cho podaj cile ciek swego Prawa. alja wie, e znalaz si po przegranej stronie, cho wojna niszczy rwnie tych, co j wygrywaj. alja opowiada Judhiszthirze o tym jak zwycistwo Indry nad Wrtr pozbawio go wadzy, bo ugi si pod ciarem swej winy wynikej z koniecznoci zabijania. Wojna jest Bezprawiem, ktre staje si Prawem i nieatwo po wojnie odzyska lub zdoby na nowo krlewski autorytet. Miejsce Indry na prob bogw zaj Nahusza, ktry jednak tak urs w pych, e zacz sw krlewsk potg terroryzowa bogw. Bogowie zaczli szuka pomocy u swego kapana Brihaspatiego, ktry zaleci wzmocnienie si Indry modlitwami i cierpliwe czekanie na to, a Nahusza, ktry kroczy

Ksiga V

Synopsis

97

ciek Bezprawia sam si zniszczy swym wasnym postpowaniem. I faktycznie, gdy Nahusza zacz poda ony Indry aci, Indra prosi j, aby obiecaa mu spotkanie na osobnoci pod warunkiem, e przyjedzie do niej lektyk niesion przez boskich braminw. Prny Nahusza godzi si na to, twierdzc, e zaproponowaa godny jego wielkoci pojazd, lecz nigdy nie dojeda nim do miejsca przeznaczenia, bo zostaje przeklty przez braminw, ktrych w swej pysze obraa i opada na ziemi w formie wielkiego wa boa. Po jego upadku wzmocniony modlitwami Indra zostaje prawidowo osadzony na tronie i odzyskuje sw krlewsk wadz. Gdy stary kapan krla Drupady przybywa do Hastinapury jako posaniec Pandaww dajc dotrzymania umowy, Durjodhana wierzc w sw zdolno pokonania Pandaww w wojnie, nie chce dotrzyma sowa i odda Pandawom ich krlestwa i razem z Karn i akunim korzystajc z pewnych dwuznacznoci w mierzeniu czasu prbuj udowodni, e Pandawowie nie dotrzymali umowy i ujawnili si przed upywem waciwego czasu i powinni ponownie uda si na wygnanie. Krl Dhritarasztra po wysuchaniu posa obiecuje wysa do Pandaww swego wonic i doradc Sandaj z odpowiedzi na dania Pandaww. Sandaja przybywa do Pandaww z krlewskim apelem o zachowanie pokoju nie popart jednak obietnic dotrzymania umowy i oddania im ich krlestwa. Gdy Sandaja opowiada o tym, jak krl Dhritarasztra boleje nad niegodziwoci swego syna i losem Pandaww, Judhiszthira nie daje si zwie rzekomo ojcowskim sowom krla Dhritarasztry, za ktrymi nie ukrywa si waciwe dziaanie i da zdecydowanie zwrotu swego krlestwa. Dowodzi, e apel krla Dhritarasztry i jego postpowanie jest nieuczciwe i wynika z tego, e jego umys opanowaa dza posiadania tego, co naley do innych i e w swych decyzjach faworyzuje Durjodhan. Zarwno on sam jak i Kaurawowie majc umys opanowany przez pych i dz, wkroczyli na ciek Bezprawia, ktra ostatecznie nie przyniesie im szczcia i doprowadzi do ich upadku, cho chwilowo pozwolia im na pokonanie kroczcych ciek Prawa Pandaww i okradzenie ich z krlestwa. Gdy Sandaja sdzi bdnie, e Judhiszthir opanowaa dza i dlatego nie chce wyrzec si swego krlestwa za cen pokoju, Judhiszthira prosi Kryszn o wypowiedzenie swojego stanowiska. Kryszna mwi, e pokj jest moliwy tylko wwczas, gdy Kaurawowie dotrzymaj sowa i oddadz im krlestwo. Jeeli tak si nie stanie Pandawowie bd musieli rozpocz wojn, kroczc

98

Mikoajewska

Mahabharata

ciek Prawa i prbujc realizowa swe krlewskie zadania, ktre zostay im przydzielone przez Wszechmocnego. Bdc krlami musz walczy od odzyskanie utraconego krlestwa. Wina za t wojn spadnie jednak na Kauraww, ktrzy opanowani przez pych i dz krocz ciek Bezprawia i chcc zdoby dla siebie cay wiat, napotkaj na swej ciece zasuon kar. Ostatecznie Judhiszthira za cen zachowania pokoju redukuje swe danie do piciu wiosek dla piciu Pandaww i obiecuje wyrzeczenie si zemsty za wszystkie przestpstwa Kauraww, a szczeglnie za zncanie si nad ich on Draupadi, o ktrych przypomina Kryszna. Kryszna z kolei zapowiada sw wizyt w Hastinapurze jako ostatni prb zachowania pokoju. Sandaja, ktry podczas spotkania z Kryszn i Pandawami dostrzega Prawd i ma wizj boskoci Kryszny, wraca do Hastinapury z penym zrozumieniem faszywoci pokojowej oferty krla Dhritarasztry i poniewa jest ju wieczr zamierza przekaza wiadomo od Pandaww nazajutrz, gdy wszyscy doradcy krlewscy zbior si razem w Gmachu Zgromadze. Krl Dhritarasztra zdolny do widzenia dobra i wiadomy za w swym postpowaniu i faszywoci swego pokojowego apelu, cierpi katusze przewidujc, e Pandawowie nie zechc wyrzec si swych susznych praw do krlestwa i nie moe zasn. Wzywa Widur, ktry spdza ze lepym krlem ca noc, prbujc mu wyjani przyczyny jego cierpienia i skoni go, aby zachowa si wobec Pandaww jak dobry ojciec, gdy w ten sposb przyniesie swemu krlestwu dobrobyt zamiast zagady. Pandawowie traktuj go jak ojca i to z szacunku do niego i jego rozkazw zgodzili si na udzia w oszukaczej grze w koci, znieli bez sowa wynike z tego straszne upokorzenie i wygnanie. Dhritarasztra rozumie sowa Widury i boleje nad tym, e cho widzi dobro, w swym dziaaniu ulega swemu synowi i wybiera zo. Nie potrafic tego zmieni, uwaa to za swoje przeznaczenie. Nazajutrz Sandaja przekazuje Bharatom zebranym w Gmachu Zgromadze sowa Judhiszthiry, e wojny mona unikn jedynie za cen dotrzymania umowy i zwrotu Pandawom, choby tylko piciu wiosek. Sandaja przekazuje wiadomo od Arduny, ktry zapowiada, e jeeli Kaurawowie nie speni dania Krla Prawa, ich winy pozostan nie odkupione i Krl Prawa wybuchnie w kocu susznym gniewem i razem ze swymi brami zabije wszystkich tych zdeprawowanych krlw, koczc stary i rozpoczynajc nowy eon. Gwarantuje to obecno po ich stronie Kryszny, ktry zawsze realizuje zadania, dla ktrych si narodzi na ziemi. Sowa te popiera Bhiszma, ostrzegajc Kauraww przed

Ksiga V

Synopsis

99

lekcewaeniem Arduny i Kryszny, bo w nich odrodzili si Nara i Narajana, ktrzy niszcz stary wiat, by wprowadzi nowy. Dowodzi rwnie, e Durjodhana ma zudzenia, co swej militarnej potgi, ktre pchaj go ku wojnie, bo Karna, na ktrego obecnoci opiera wiar w swe zwycistwo, nie zdoa pokona Arduny, gdy jest osabiony przez cic nad nim kltw Parauramy i przez oddanie Indrze swych kolczykw i zbroi, ktre chroniy jego ycia. Rwnie krl Dhritarasztra jasno widzi bieg wydarze, ktry zosta wprowadzony w ruch przez oszukacz gr w koci i przewiduje mier swoich synw i koniec starego eonu, lecz bdc we wadzy swej mioci do Durjodhany nie potrafi wojnie zapobiec i sam zadecydowa o oddaniu Pandawom ich krlestwa. W nadchodzcej wojnie widzi obecno Kryszny, ktry chce mierci jego podych synw i zwycistwa Krla Prawa, w czym utwierdza go Sandaja, ktry jednak nie Kryszn obwinia o rozpoczcie doprowadzajcego do katastrofy biegu wydarze, lecz krla Dhritarasztr. Durjodhana widzi rwnie ukrywajcego si za t wojn Kryszn, ktry chce zwycistwa uczciwoci i nieograniczonej wadzy Krla Prawa, lecz nie wierzy w jego bosko i nieuchronno jego zwycistwa, argumentujc w rny sposb przeciw katastroficznym wizjom i naciskom starszyzny, aby odda Pandawom ich krlestwo i nie dopuszcza do wojny. Uwaa, e majc po swej stronie Bhiszm, Dron, Kryp i Karn zdoby militarn przewag i jest zdolny do pokonania i zniszczenia Pandaww, i e wojna jest lepsza od wyrzeczenia si majtku, bo wojownik, ktry ginie na polu bitewnym, idzie wprost do nieba. Twierdzi rwnie, e nie naley obawia si tego, e Pandawowie s synami bogw, bo bogowie s sabi i mona nimi manipulowa uprawiajc umartwienia, za ktre oni nagradzaj. Wojennego ducha Durjodhany nie zmienia nawet fakt, e Karna, na ktrego bohaterstwo i wol zabicia Arduny liczy, odmawia udziau w bitwie, dopki ubliajcy mu Bhiszma pozostaje przy yciu. Suchajc Durjodhany i prbujc bezskutecznie zmieni jego zamiary krl Dhritarasztra widzi, e sprawy wymkny mu si z rk i e nie ma ju wpywu na swego syna. Jedyn obron przed dopuszczeniem do holokaustu widzi w Krysznie, o ktrego boskoci przekonuje go Sandaja i ktry zapowiedzia sw wizyt w Hastinapurze. Kryszna owiadcza Pandawom, e udaje si do Hastinapury, aby dowie, e to Durjodhana przemawia jzykiem dzy i zachannoci, podczas gdy oni mwi jzykiem Prawdy i eby unikn obwiniania go o t wojn, ktrej nieuchronno przewiduje i

100

Mikoajewska

Mahabharata

oskarania go o to, e nie uczyni wszystkiego, co w jego mocy, aby jest zapobiec. Pomimo tego, pniej, gdy wojna si skoczy, matka Durjodhany Gandhari przeklnie go i oskary o to, e nie zapobieg tej wojnie, cho mg. Gdy Kryszna wyrusza w drog, Pandawowie cigle nawouj do pokoju przeraeni perspektyw zabijania swych braci, starszyzny i nauczycieli, podczas gdy Draupadi prosi Kryszn o pomszczenie jej i wymierzenie sprawiedliwoci. Krl Dhritarasztra i Kaurawowie chc przecign Kryszn na sw stron obdarowujc go bogatymi darami. Kryszna jednake odmawia ich przyjcia i spdza noc w domu Widury. Odwiedza take matk Pandaww Kunti, ktra prosi o powiedzenie swym synom, e Czas dojrza do podjcia walki o odzyskanie krlestwa ukradzionego im przez Kauraww i zaprzestania pertraktacji z oszustami. Nastpnego dnia Kryszna przemawia w Gmachu Zgromadze biorc pod uwag dobro obu zwanionych stron. Dowodzi, e danie od Pandaww wyrzeczenia si ich krlestwa za cen pokoju jest faszem, ktry doprowadzi do katastrofy, podczas gdy oddanie im ich krlestwa przyniesie dobrobyt wszystkim Bharatom. Roszczenia Pandaww s suszne i maj sw podstaw w krlewskim Prawie, podczas gdy postpowanie Kauraww jest rezultatem opanowania ich umysu przez dz i zachanno. Mwi take, e pokj jest cigle atwy do osignicia, jeeli krl Dhritarasztra zachowa si wobec Pandaww jak ojciec i odda im we wadanie ich krlestwo. Mow Kryszny popieraj obecni w Gmachu Zgromadze boscy prorocy, ostrzegajc Durjodhan w swych przypowieciach o krlu Dambhodbhawa i o braminie Galawie przed lekcewaeniem sw i potgi Kryszny, bezmylnym uporem i pych, jak i lekcewaeniem siy jak ma w sobie prawo. Gdy Durjodhana pokazuje, e jest coraz bardziej zniecierpliwiony tymi mowami, Kryszna na prob krla Dhritarasztry raz jeszcze prbuje zaapelowa do rozsdku Durjodhany, dowodzc, e jego wiara we wasn militarn potg wynika z jego pychy i e rozpoczynajc wojn z Pandawami skazuje swych braci i caa kast wojownikw na rze. Mow Kryszny wspieraj swymi sowami Bhiszma i Drona. Ich sowa trafiaj jednak w prni. Durjodhana coraz bardziej ogupiony przez poczucie swej siy i zdolnoci pokonania Pandaww oskara Kryszn o to, e nie mwi sw Prawdy lecz trzyma stron Pandaww, lc go bezpodstawnie. I gdy Kryszna wylicza wszystkie jego przestpcze dziaania, rozgniewany opuszcza sal razem ze swoimi zwolennikami.

Ksiga V

Synopsis

101

Krl Dhritarasztra chce powstrzyma swego syna, lecz jest ju za pno i Durjodhana lekceway zarwno jego, jak i jego sowa. Kryszna mwi, e pozbycie si Durjodhany lub oddanie go w rce Judhiszthiry jest jedynym sposobem na zachowanie pokoju i uchronienie si przed rzezi. Dhritarasztra nie chce jednak zastosowa rwnie radykalnych rodkw i wzywa na pomoc sw on Gandhari, ktra prbuje przemwi Durjodhanie do rozumu, lecz on jej nie sucha i lekceway jej sowa. Raz jeszcze opuszcza sal i przygotowuje si do uwizienia Kryszny, cho jest on posacem, gdy w Krysznie widzi rdo siy Pandaww. Gdy Satjaki informuje Kryszn o zamiarze Durjodhany, Kryszna prosi Dhritarasztr, by pozwoli swemu synowi dziaa i gdy prbuje on zrealizowa swj plan, odstrasza go i przeraa zebranych ukazujc sw bosk form i szalestwo Durjodhany. Niektrzy zebrani odwracaj wzrok, lecz inni jak Bhiszma, Widura i Drona ju od dawna znaj Kryszn i patrz na niego bez mrugnicia okiem. Przed wyjazdem z Hastinapury Kryszna informuje Karn, e jest nielubnym synem Kunti i zgodnie z Prawem najstarszym Pandaw. Prbuje skoni go do przejcia na stron Pandaww i zapobiec w ten sposb wojnie, bo Durjodhana opiera ca sw wiar w sw si na przekonaniu, e Karna zdoa zabi Ardun. Karna odmawia jednak krlestwa, ktre naleaoby do niego jako najstarszego Pandawy, bo chce pozosta uczciwym czowiekiem i by lojalnym wobec Durjodhany. Tego samego odmawia swej matce Kunti, gdy przychodzi do niego z podobn prob, lecz obiecuje jej, e na mier i ycie bdzie walczy jedynie z Ardun. Jeden z nich zginie, lecz ona zawsze bdzie miaa piciu synw. Po powrocie do Upaplawji Kryszna obwieszcza Pandawom, e Czas dojrza do wojny i kary, bo Durjodhana uwierzy, e jest nie do pokonania i nie chce odda im krlestwa, a jego ojciec Dhritarasztra, cho przewiduje tego konsekwencje, nie potrafi powstrzyma swego syna. Gdy zostaje wyznaczona data bitwy armie Kauraww i Pandaww udaj si na wite pola Kurukszetry od dawna zraszane krwi wielkich wojownikw. Na naczelnego dowdc armii Kauraww zostaje namaszczony senior Hastinapury Bhiszma, ktry, cho zdolny do zabicia Arduny, owiadcza, e go nie zabije. Swego drogiego ucznia Arduny nie chce te zabi bramin Drona. Na naczelnego dowdc armii Pandaww zostaje namaszczony syn Drupady Dhrisztadjumna, ktry narodzi si z ognia ofiarnego z zadaniem zabicia bramina Drony. Durjodhana liczy na to, e Arduna nie bdzie mia zabi seniora swego rodu Bhiszmy, lecz Arduna przysiga, e to uczyni. Pomoe mu w tym syn Drupady

102

Mikoajewska

Mahabharata

ikhandin, w ktrym odrodzia si ksiniczka Amba szukajca zemsty na Bhiszmie. Cay wiat magnatw spolaryzowa si wok Pandaww i Kauraww. Tylko starszy brat Kryszny Balarama i brat jego ony Rukmin nie bior udziau w wojnie. Tak jak we opisane w pierwszej ksidze Mahabharaty wpaday dobrowolnie do ognia podczas Ofiary Ww krla Danamedaja tak obecnie wszyscy krlowie ziemi pdz na pola Kurukszetry, by odda swe ycie ogniowi ofiarnemu wielkiej bitwy. Ofiara Bitwy tak jak Ofiara Ww oczyci wiat ze zych ww otwierajc na nowo bramy przed dobrem. Nie przypadkowo stu synw krla Dhritarasztry porwnuje si z tysicem ww urodzonych przez Kadru. Wojna ta da jednak rwnie ofiary wrd dobra, gdy moe zakoczy si tylko wtedy, gdy po stronie Pandaww zginie Arduna, albo gdy po stronie Kauraww zgin wszyscy, a szczeglnie Bhiszma, Drona i Kara, na ktrych sile Durjodhana opiera sw wiar w zwycistwo i ktrych los wyznaczy ju na mier. Kryszna udajc si do Hastinapury dziki swej boskiej obecnoci polaryzuje zo i dobro. To Pandawowie broni dobra, lecz z powodu za Kauraww mog je zrealizowa jedynie poprzez zniszczenie wasnego wiata w katastroficznej wojnie ze swymi brami. Prowadzi ich Kryszna. Autorytet jego sowa nazywa przestpcw i gloryfikuje sprawiedliwych, z ktrych cz musi te zgina. Jednake to nie on bezporednio niszczy wiat Bharatw, lecz oni sami, padajc ofiar pychy i dzy. wiat polaryzuje si rwnie wok Kryszny, dzielc si na tych, co go widz i na tych, co go nie widz i nie rozumiej jego sw. Kryszn rozpoznaj take ci co walcz po stronie Kauraww, jak Bhiszma, Drona i Krypa, lecz ich lojalno wobec Hastinapury umieszcza ich po zej stronie. Rozpoznaje go te Karna uwikany w sw lojalno wobec Durjodhany, jak i krl Dhritarasztra, cho pozostaje niezdolny do waciwego postpowania z powodu swej mioci do Durjodhany. Ksiga V Mahabharaty koczy si opisem zbliajcego si poranka, w ktrym ma rozpocz si straszna rze Bharatw na witych polach Kurukszetry, topic w morzu krwi koniec starego i pocztek nowego eonu (kalijugi).

Ksiga V

Opowie 45

103

Opowie 45 Pandawowie i Kaurawowie przygotowuj si do rozmw w sprawie podziau krlestwa

1. Kryszna opowiada si za pokojowymi negocjacjami z Kaurawami w sprawie oddania Pandawom Indraprasthy; 2. Balarama nawouje ponadto do pokory, dowodzc, e Judhiszthira sam ponosi win za sw przegran w koci, bo gra pozbawia go rozumu i da si ponie dzy i gniewowi; 3. Satjaki obcia cakowicie win za przegran Judhiszthiry Kauraww i oburzony sowami Balaramy nawouje do wojny; 4. Drupada proponuje, aby wysya posaca do Hastinapury i rwnoczenie przygotowywa si do wojny; 5. Durjodhana otrzymuje od Kryszny jego armi, podczas gdy Arduna wybiera obecno nie angaujcego si bezporednio w walk Kryszny; 6. alja zostaje zmuszony przez Durjodhan do walki po jego stronie, lecz obiecuje Judhiszthirze, e bdc wonic Karny bdzie go osabia podczas pojedynku z Ardun sw mow.

Kryszna rzek: O Durjodhana, wierz, e przybye do mnie pierwszy, lecz ja zobaczyem najpierw Ardun. W tej sytuacji zmuszony jestem udzieli pomocy kademu z was. Dysponuj ogromn liczb pastuchw-onierzy zwanych Narajanami, z ktrych kady dorwnuje mi si. Jednemu z was oddam wic te niezwycione oddziay wojownikw, podczas gdy ja sam bez broni i nie biorc udziau w walce udam si do drugiego. Poniewa pierwszestwo wyboru naley do modszego, przeto Arduna powinien dokona wyboru pierwszy. Arduna bez chwili wahania wybra obecno samego Kryszny i jego wybr zachwyci Durjodhan, ktremu w udziale przypada caa potna armia Kryszny i jego obietnica, e sam nie bdzie angaowa si w walk. Poczu si tak, jakby ju wygra wojn. (Mahbharta, 5(49) The Book of the Effort, 7.15-20) 1. Kryszna opowiada si za pokojowymi negocjacjami z Kaurawami w sprawie oddania Pandawom Indraprasthy Trzynasty rok wygnania, ktry Pandawowie spdzili ukrywajc si pod rnymi imionami na dworze u krla Wiraty, szczliwie si zakoczy i nic ju nie stao na przeszkodzie, aby powrcili do swego krlewskiego statusu i rozpoczli starania o odzyskanie Indraprasthy ukradzionej im podstpnie przez Kauraww podczas oszukaczej gry w koci. Zostali te hojnie obdarowani zarwno przez krla Wirat jak i innych potnych wojownikw z okazji zalubin syna Arduny Abhimanju z crk krla Wiraty Uttar i w ten sposb nie byli ju duej bezsilnymi wygnacami pozbawionymi bogactw i armii.

104

Mikoajewska

Mahabharata

Po zakoczeniu uroczystoci weselnych i po upywie czterech dodatkowych dni Pandawowie i inni krlowie udali si do bogato zdobionego klejnotami i wypenionego zapachem wieych kwiatw Gmachu Zgromadze krla Wiraty. Obecny tam Kryszna Wasudewa rzek: O krlowie, cho zebralimy si tutaj, aby celebrowa maestwo Abhimanju z Uttar powinnimy rwnie przedyskutowa spraw Pandaww. Doskonale wiecie w jaki sposb krl Judhiszthira zosta pokonany przez Durjodhan przy pomocy oszukaczych trikw, pozbawiony krlestwa i zmuszony do obietnicy udania si na wygnanie. Pandawowie, cho byli zdolni do pokonania krlw caej ziemi, wyrzekli si na trzynacie lat przemocy i wszelkich wygd i pozostali wierni swemu zobowizaniu mimo caej zwizanej z nim ohydy. Teraz, gdy wypenili ju swe zobowizanie, nadszed czas, aby pomyle o tym, co czyni dalej i zastanowi si nad waciwym postpowaniem, ktre byoby zgodne z Prawem, przynoszc im chwa i byoby korzystne zarwno dla nich jak i Kauraww. Krl Prawa nie potrafi zazdroci bogactwa nawet bogom, lecz bdzie walczy choby o najmniejsz wiosk, jeeli nakazuj tego zasady Prawa i Zysku i cho synowie krla Dhritarasztry w oszukaczy sposb okradli go z krlestwa, jest cigle gotowy potraktowa ich yczliwie. Pandawowie nie chc zdoby caej Hastinapury, lecz pragn odzyska jedynie to, co zdobyli wasnym wysikiem, podporzdkowujc sobie swego czasu wszystkich krlw ziemi. Kady z nas musi sam zadecydowa o swym wasnym dziaaniu, majc na uwadze niepohamowan dz Kauraww, prawo Judhiszthiry i pobono jego braci. yjcy w zgodzie z Prawd Pandawowie dotrzymali wymuszonej na nich umowy, lecz jeeli synowie krla Dhritarasztry raz jeszcze potraktuj ich nieuczciwie, zmusz ich do stawienia im czoa w bitwie i z pomoc swych przyjaci zabij ich wszystkich. W tym momencie nie wiemy, jakie s plany Durjodhany, a bez znajomoci jego zamiarw nie moemy wybra tego, co najlepsze dla nas. Wylijmy wic do Hastinapury naszego posaca i niech sprbuje on skoni synw krla Dhritarasztry do dotrzymania sowa i oddania Pandawom ich krlestwa. 2. Balarama nawouje ponadto do pokory, dowodzc, e Judhiszthira sam ponosi win za sw przegran w koci, bo gra pozbawia go rozumu i da si ponie dzy i gniewowi Gdy Kryszna skoczy mwi, gos zabra jego starszy brat Balarama. Rzek: O krlowie, wysuchalicie mowy Kryszny

Ksiga V

Opowie 45

105

biorcej pod uwag zarwno dobro Judhiszthiry jak i Durjodhany, podyktowanej zasadami Prawa i Zysku. Wskaza on, e jeeli Kaurawowie zachowaj si z honorem i oddadz Pandawom Indraprasth, zjednaj ich sobie i zapanuje midzy nimi pokj, przynoszc korzy ich poddanym. Zgadzam si ze sowami Kryszny i jak najbardziej jest po mojej myli to, aby wysa do Hastinapury posaca, ktry sprbowaby pozna zamiary Durjodhany, wyjani stanowisko Judhiszthiry i dziaa na rzecz pokoju midzy nimi. Jednake aby jego posannictwo przynioso sukces, powinien przedstawi roszczenia Judhiszthiry w jak najbardziej pokorny sposb, unikajc grb, bo Kaurawowie pokonali go przecie dziki wasnej sile. Zaprosili go do przyjacielskiej gry w koci i to on sam przegra swe krlestwo doprowadzony do szau przez gr. Podczas tej pamitnej i przeraliwej gry w Gmachu Gry krla Dhritarasztry zebrao si wielu wytrawnych graczy i wielu z nich Judhiszthira by w stanie pokona. Jednake nie ich wyzwa do gry, lecz akuniego i gdy by prowokowany do dalszej gry przez swego oponenta, cho widzia, e koci s mu nieprzychylne, straci gow i zosta pokonany. Trudno obwinia o to akuniego. Nasz pose powinien wic zwraca si do Durjodhany z pokor, bogato go komplementujc, gdy tylko w ten sposb zdoa usposobi go pozytywnie do naszej sprawy. 3. Satjaki obcia cakowicie win za przegran Judhiszthiry Kauraww i oburzony sowami Balaramy nawouje do wojny Sowa Balaramy oburzyy do gbi wojownika Wrisznich Satjaki, ktry zerwa si ze swego miejsca i podniesionym gosem zawoa: O Balarama, ludzie dziel si na odwanych i tchrzliwych i nawet wrd tych, ktrzy maj tych samych przodkw, jeden moe by eunuchem, a drugi bohaterem. Twoja mowa wiadczy o twej tchrzliwej duszy! Nie mog jej duej spokojnie sucha! Jak miesz przypisywa Krlowi Prawa, choby najmniejsz win za jego przegran! To wytrawni oszuci wykorzystali jego prawo oraz to, e sam nie potrafi dobrze gra i ufa im, wyzwali go do gry i pokonali. Czy takie postpowanie mona nazwa uczciwym? Gdyby chcieli zachowa si uczciwie, sami udaliby si do jego paacu i pokonaliby go w czasie, gdy zabawia si gr ze swymi brami. Trudno o zachowanie bardziej perfidne ni rzucenie wyzwania do gry krlowi pod pozorami braterskiej zabawy, gdy jego zachowanie jest ograniczone przez

106

Mikoajewska

Mahabharata

wymogi krlewskiego Prawa i pokonanie go wwczas przy pomocy oszustwa! O Balarama, dlaczego on oszukany i czysty jak za miaby si teraz paszczy przed Kaurawami, aby skoni ich do dotrzymania sowa i oddania mu jego ojcowizny? Nie musiaby tego robi nawet wwczas, gdyby zazdroci im ich bogactw! Oni ju dawno zeszli ze cieki Prawa i wszyscy wiemy, e nie chc odda Pandawom ich krlestwa, twierdzc wbrew faktom, e ujawnili si, zanim upyn trzynasty rok ich wygnania! Ja sam poprosz Kauraww o zwrot Judhiszthirze jego krlestwa moimi strzaami i rzuc ich pokonanych do jego stp. Niech si ukorz przed tym mdrym krlem, bo inaczej bd musieli uda si ze swym alem do samego boga mierci Jamy, gdy nie potrafi znie jego potnego uderzenia, gdy si w kocu rozgniewa, tak jak gra nie potrafi znie uderzenia pioruna! O Balarama, zabicie wroga, ktry zastawi zasadzk, nie rodzi Bezprawia. Bezprawie i niesawa rodz si z pokornego proszenia go o oddanie tego, co zdradziecko ukrad. Nie zwlekajmy z realizacj najwikszego marzenia Judhiszthiry i pommy mu w odzyskaniu jego krlestwa. Jeeli Kaurawowie nie oddadz mu go dobrowolnie, zabijmy ich wszystkich w wielkiej bitwie i niech pi na ou, ktrego dostarczy im ziemia! 4. Drupada proponuje, aby wysya posaca do Hastinapury i rwnoczenie przygotowywa si do wojny Gos zabra krl Drupada. Rzek: O Satjaki, bdzie tak jak mwisz. Wojny nie da si unikn. Durjodhana nie zechce odda potulnie Pandawom ich krlestwa. lepy krl Dhritarasztra nie sprzeciwi mu si, bo go kocha. Nie sprzeciwi mu si rwnie Bhiszma i Drona zwizani swym zobowizaniem do lojalnoci wobec krla Hastinapury jak i Karna i akuni motywowani swym szalestwem. Balarama nie powinien mwi tego, co powiedzia i nawoywa do pokory w negocjacjach. Do Durjodhany nie warto zwraca si uprzejmie, bo ma on ze intencje i nasza uprzejma mowa ich nie zmieni. Wrcz przeciwnie, ajdak ten uzna, e dowodzi ona naszej saboci i pomyli, e nas przechytrzy. Moim zdaniem niezalenie od prb podjcia negocjacji z Durjodhan powinnimy przygotowywa si do wojny i w tym celu wysa jak najszybciej naszych ludzi do rnych krlw z prob o udzielenie nam w przypadku wojny swego wojskowego poparcia. Durjodhana na pewno tak uczyni. Nie dajmy mu si w tym wyprzedzi i odebra sobie krlewskiej lojalnoci, bo jak

Ksiga V

Opowie 45

107

wszyscy wiemy mdry i lojalny krl, bez wzgldu na to po czyjej stronie s jego osobiste sympatie, godzi si na udzielenie wojskowej pomocy temu, kto go o ni pierwszy poprosi. Rwnoczenie wylijmy do Hastinapury mojego domowego kapana jako naszego posaca, aby bronic interesw Pandaww przekaza Durjodhanie i caej starszynie przeznaczone dla nich sowa. Kryszna rzek: O Drupada, to co mwisz jest suszne i jeeli w naszym postpowaniu chcemy poda waciw ciek, tak wanie powinnimy uczyni. My sami powinnimy uda si do domw i zobowiza si do walki po stronie tego, kto nas o to pierwszy poprosi, gdy zarwno Pandawowie jak i Kaurawowie s dziedzicami Hastinapury i powinnimy by wobec nich tak samo lojalni bez wzgldu na to po czyjej stronie s nasze sympatie. Niech los zadecyduje po czyjej stronie bdziemy walczy. Zebralimy si tutaj w stolicy krla Wiraty, aby uczestniczy w uroczystoci lubnej crki krla Wiraty z synem Arduny i teraz, gdy zalubiny si ju odbyy, powinnimy spokojnie powrci do naszych domw. O Drupada, ty sam jeste najstarszy wrd krlw zarwno wiekiem jak i dowiadczeniem i my wszyscy jestemy twoimi uczniami. Krl Dhritarasztra zawsze ci wysoko ceni. Szacunkiem darz ci bramini Drona i Krypa. Wylij wic do Hastinapury swego posaca, instruujc go, jak powinien dziaa w interesie Pandaww, bo zgodzimy si z kadym sowem, ktre rozkaesz mu powiedzie. Jeeli Durjodhana wybierze pokj tak jak powinien, Pandawowie nadal pozostan jego brami. Jeeli jednak z arogancji i szalestwa nie opowie si za pokojem, wwczas ten niemdry Kaurawa, jego doradcy i krewni bd musieli zapaci za to, e rozgniewali Ardun, wielkiego ucznika uzbrojonego w sw Gandiw. Wkrtce krl Wirata poegna Kryszn, ktry razem ze sw rodzin uda si z powrotem do Dwaraki, podczas gdy on sam razem z Pandawami i krlem Drupad rozpocz przygotowania na wypadek wojny, wysyajc swych gocw do wszystkich ziemskich krlw. Gdy Durjodhana usysza, e synowie Pandu gromadz wok siebie licznych krlw i ich potne armie, rozpocz rwnie swe wasne starania o krlewsk lojalno i caa ziemia z jej grami i lasami zdawaa si dre od ruchu krlw maszerujcych na czele swych armii, aby walczy po stronie Pandaww lub Kauraww.

108

Mikoajewska

Mahabharata

W midzyczasie krl Drupada wysa te do Hastinapury swego domowego kapana, ktry by ju w podeszym wieku, aby rozpocz rozmowy w sprawie oddania Pandawom Indraprasthy. Krl Drupada rzek do swego wysannika: O braminie, wrd wszystkiego, co zostao stworzone, najdoskonalsze s te istoty, ktre oddychaj, a wrd nich najlepsze s te, ktre s inteligentne. Wrd istot inteligentnych najdoskonalszy jest czowiek, a wrd ludzi najdoskonalszy jest bramin. Wrd braminw najlepsi s ci, ktrzy znaj Wedy, a wrd nich z kolei najlepsi s ci, ktrzy zdobyli zrozumienie. I ty sam naleysz do ostatnio wymienionej przeze mnie kategorii. Znakomity rd, z ktrego pochodzisz, twj wiek, dowiadczenie i mdro czyni ci rwnym staroytnym mdrcom takim jak ukra i Angiras. Znasz doskonale zarwno dziaania Durjodhany jak i Judhiszthiry. Wiesz, e Pandawowie zostali oszukani przez Kauraww za wiedz krla Dhritarasztry, ktry mimo ostrzee Widury troszczy si jedynie o swojego syna. Znajc dotychczasowe dziaania Kauraww trudno oczekiwa, e zechc odda Pandawom ich krlestwo dobrowolnie. Stajc przed obliczem wadcw Hastinapury odwoaj si wic do ich uczciwoci i zasad Prawa, aby poruszy tym serca zebranych tam wojownikw. Doradcy krla Dhritarasztry jak Widura, Bhiszma, Drona i Krypa na pewno popr twe sowa. Ze zraonymi do siebie doradcami oraz nie kwapicymi si do posuszestwa wojownikami nie bdzie mg dziaa wycznie na rzecz swego syna. Brak jednoci osabi Kauraww, podczas gdy jednomylni Pandawowie bd mogli skupi ca sw uwag na wzmacnianiu swych si militarnych i przygotowaniach do wojny. Drupada kontynuowa: O braminie, gwnym celem twego posannictwa jest wic pozyskanie serc Widury, Bhiszmy, Drony i Krypy i innych uczciwych czonkw starszyzny i skonienie ich do stawienia oporu Kaurawom. By moe, e po spotkaniu z tob nawet stary krl Dhritarasztra zechce powrci na zarzucon ciek krlewskiego Prawa. Bdc sam czowiekiem o wielkiej prawoci, w swej mowie podkrelaj szczeglnie ubstwo, w jakim yli Pandawowie na wygnaniu, aby zdoby w ten sposb wspczucie tych, co s zdolni do wspczucia. Przemawiajc do starszyzny odwoaj si do dawnej cieki rodzinnego Prawa, ktr kroczyli nasi przodkowie i w ten sposb wywoaj w ich sercach niech do Dhritarasztry. Tobie samemu nic ze strony Kauraww nie grozi, gdy jeste braminem przybywajcym z posaniem, zbyt starym, aby sprowokowa atak. Po otrzymaniu tych instrukcji od krla Drupady, jego domowy kapan wyruszy do Hastinapury ze swym posannictwem.

Ksiga V

Opowie 45

109

5. Durjodhana otrzymuje od Kryszny jego armi podczas gdy Arduna wybiera obecno nie angaujcego si bezporednio w walk Kryszny Od momentu ujawnienia si Pandaww Durjodhana ledzi ich kady krok poprzez swych licznych szpiegw i wysannikw i w ten te sposb dowiedzia si o powrocie Kryszny, Balaramy i ich potnej armii do Dwaraki. Mylc o pozyskaniu Kryszny i jego armii na wypadek przewidywanej wojny, kaza zaprzc do swego rydwanu szybkie jak wiatr konie i z niewielk eskort uda si do Dwaraki. Z t sama myl tego samego dnia wyruszy do Dwaraki Arduna. Obaj przybyli do Dwaraki w tym samym czasie i zastali Kryszn pogronego we nie. Gdy weszli do jego sypialni Durjodhana usiad na tronie niedaleko miejsca, gdzie spoczywaa jego gowa, podczas gdy Arduna stan u jego stp ze zoonymi pobonie domi. Gdy Kryszna otworzy oczy, zobaczy najpierw Ardun, a potem Durjodhan. Powita ich obu i zapyta uprzejmie o powd ich wizyty. Durjodhana rzek ze miechem: O Kryszna, jeste spokrewniony z Bharatami i dlatego nie powinno by dla ciebie rnicy midzy mn i Ardun. Przybyem wic tutaj, aby zgodnie z Prawem wojownika prosi ci o pomoc w zbliajcej si wojnie. Obiecanie mi pomocy jest twym witym obowizkiem, bo przybyem tutaj pierwszy przed Ardun. Uczy wic to, co nakazuje Prawo. Kryszna rzek: O Durjodhana, wierz, e przybye do mnie pierwszy, lecz ja zobaczyem najpierw Ardun. W tej sytuacji zmuszony jestem udzieli pomocy kademu z was. Dysponuj ogromn liczb pastuchw-onierzy zwanych Narajanami, z ktrych kady dorwnuje mi si. Jednemu z was oddam wic te niezwycione oddziay wojownikw, podczas gdy ja sam bez broni i nie biorc udziau w walce udam si do drugiego. Poniewa pierwszestwo wyboru naley do modszego, przeto Arduna powinien dokona wyboru pierwszy. Arduna bez chwili wahania wybra obecno samego Kryszny i jego wybr zachwyci Durjodhan, ktremu w udziale przypada caa potna armia Kryszny i jego obietnica, e sam nie bdzie angaowa si w walk. Poczu si tak, jakby ju wygra wojn. Zadowolony uda si do starszego brata Kryszny Balaramy, aby poprosi go o udzia w walce po jego stronie. Balarama rzek: O Durjodhana, gdy zebralimy si z okazji lubu crki krla Wiraty przemawiaem na tw rzecz, wskazujc, e jestem rwnie przyjanie ustosunkowany do Kauraww jak i do Pandaww,

110

Mikoajewska

Mahabharata

chcc w ten sposb powstrzyma Kryszn od dziaania. Kryszna nie zgodzi si z moim stanowiskiem, a ja sam nie mog w tym momencie uczyni nic bez Kryszny. Zadecydowaem w zwizku z tym, e nie wezm udziau w wojnie, pozostan neutralny i nie bd si zrzesza ani z Kaurawami, ani z Pandawami. Ty sam narodzie si w dynastii Bharatw, ktr wychwalaj wszyscy krlowie. Prowad wic sam wojn tak jak nakazuje ci to czyni magnackie Prawo. Po odjedzie Durjodhany z Dwaraki Kryszna zosta z Ardun sam na sam i zapyta: O Arduna, wyjanij mi, dlaczego zdecydowae si wybra mnie samego bez armii, wiedzc dodatkowo, e nie bd walczy? Arduna rzek: O Kryszna, wiem, e ty sam byby zdolny do zabicia wszystkich Kauraww i ich sojusznikw, lecz ja sam take potrafi ich wszystkich zabi. Chc mie ciebie po mojej stronie, bo wojna ta przysporzy ci chway, ktrej ja sam take pragn. Ponadto od dawna marz o tym, aby mie ciebie za swego wonic, a wonica prowadzc zrcznie konie, nie angauje si sam w walk. Kryszna rzek ze miechem: O Arduna, dobrze, e rywalizujesz wanie ze mn! Niech wic si speni twe marzenie i zaakceptuj mnie jako wonic swego rydwanu. Arduna majc t obietnic Kryszny wrci uszczliwiony do krlestwa Matsji, aby poczy si tam ponownie ze swymi brami. Rwnie szczliwy wrci do Hastinapury Durjodhana. 6. alja zostaje zmuszony przez Durjodhan do walki po jego stronie, lecz obiecuje Judhiszthirze, e bdc wonic Karny bdzie go osabia podczas pojedynku z Ardun sw mow Krl Madrasu alja, brat drugiej ony Pandu Madri wiedzc, e Pandawowie przygotowuj si na wypadek wojny z Kaurawami wyruszy na czele swej ogromnej armii w kierunku krlestwa Matsji, aby stan po ich stronie. On sam i jego synowie ubrani w kolorowe narodowe zbroje jechali w swych ozdobionych flagami rydwanach, trzymajc w doniach swe uki i prowadzc za sob liczne oddziay. Maszerowali bez popiechu, zatrzymujc si czsto na odpoczynek. Gdy Durjodhana dowiedzia si od swych szpiegw, e krl Madrasu zmierza w kierunku Matsji, postanowi przy pomocy sprytnego triku przycign go na swoj stron. Znajc drog, ktr alja kroczy razem ze sw armi, przygotowa dla niego liczne miejsca noclegowe pooone w przyjemnej okolicy, zdobic je bogato drogimi kamieniami i rozkaza swym ludziom, by

Ksiga V

Opowie 45

111

oddawali mu honory, czczc go jak niemiertelnego, gdy zatrzyma si tam na noc. Traktowany w ten sposb alja zacz unosi si dum i poczu si lepszy do samego krla bogw Indry. Z zamroczonym umysem i przekonany, e to Judhiszthira czci go i wita w ten sposb, rzek do swych sucych: O sugi, przyprowadcie do mnie tych, ktrzy zbudowali dla mnie te wspaniae miejsca noclegowe, gdy chc ich wynagrodzi. Durjodhana usyszawszy te sowa i wiedzc, e alja nigdy nie zamie danego sowa i speni teraz kad jego prob, zdecydowa si przed nim ujawni. alja cho rozczarowany jego widokiem, wiedzc jak ogromnego wysiku potrzeba do zbudowania tak wspaniaych miejsc noclegowych, uciska go i rzek: O Durjodhana, powiedz mi, czego sobie yczysz, gdy speni kad twoj prob. Durjodhana rzek: O krlu, spenij wic moje najwiksze marzenie i obiecaj mi, e w wypadku wojny z Pandawami zostaniesz dowdc mej armii. alja rzek: O Durjodhana, niech tak si stanie. alja nie zaprzesta swego marszu i wkrtce dotar do Upaplawji, gdzie znajdowaa si gwna kwatera Pandaww, ktrzy powitali go wod do obmycia stp jak i wod specjalnie przeznaczon dla gocia i obdarowali krow. alja zgodnie z obyczajem uciska ich i zapyta o ich zdrowie, po czym rzek: O wielki krlu, jak dobrze, e zakoczy si ju okres waszego pobytu na wygnaniu. Ty sam znasz prawd o yciu i nie dziaasz nigdy motywowany chciwoci. Realizujc swe zobowizanie i mieszkajc przez dwanacie lat w lesie dokonalicie prawdziwie bohaterskiego czynu. Wielkim czynem byo rwnie spdzenie caego roku w ukryciu, gdy takie ycie jest dla krla wielkim nieszczciem i rdem cierpienia. Teraz jednake nieszczcie, ktre sprowadzili na was synowie krla Dhritarasztry jest ju za wami, a przed wami zdobycie szczcia dziki pokonaniu waszego wroga. Po wypowiedzeniu tych sw opowiedzia Judhiszthirze o swym spotkaniu z Durjodhan i o danej mu obietnicy. Krl Prawa rzek: O krlu, uczynie susznie, gdy speniajc prob Durjodhany i nie amic danego sowa kroczye ciek swojego Prawa. Spenij jednak rwnie moj prob. W swej umiejtnoci prowadzenia koni jeste rwny Krysznie Wasudewie. Prosz ci wic, aby zosta wonic Karny i prowadzc jego rydwan podczas pojedynku z Ardun ochrania Ardun. Pomniejszaj wspaniao tego syna wonicy i podkopujc w ten sposb jego wiar w siebie, przyczy si do naszego zwycistwa. Zrb to na moj prob, cho wiem, e nie takie jest zadanie wonicy rydwanu.

112

Mikoajewska

Mahabharata

alja rzek: O krlu, niech tak si stanie. Jestem przekonany, e Karna poprosi mnie o bycie jego wonic, gdy zawsze uwaa mnie za rwnego Krysznie Wasudewie. Gdy bdzie oywiony chci walki, bd go do walki zniechca i jego samego bd pomniejsza i bagatelizowa. Straci w ten sposb sw dum i wspaniao i bdzie atwo go zabi. W ten to sposb uczyni wszystko, co w mej mocy, aby dziaa na tw korzy, szczeglnie e wiem, e to po twojej stronie jest zwycistwo.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(49) The Book of the Effort, 5-8.

Ksiga V

Opowie 46

113

Opowie 46 O tym jak Indra utraci i odzyska sw krlewsko po zabjstwie demona Wrtry
1. Krl Madrasu alja obiecuje opowiedzie Judhiszthirze o cierpieniu Indry zwizanym z pokonaniem demona Wrtry; 2. Twastar tworzy demona Wrtr, aby zemci si na Indrze za zabicie jego syna Triirasa, ktrego stworzy najpierw, aby rywalizowa z Indr; 3. Indra dziki pomocy Wisznu zabija Wrtr, lecz sam ugina si pod ciarem winy zabicia syna bramina i chowa si w wodach pozostawiajc bogw bez krla; 4. Pozbawieni krla bogowie ogaszaj swym krlem Nahusz, ktrego pokonuje dza i chce zdoby dla siebie on Indry aci; 5. Brihaspati ochrania aci przed dz Nahuszy dziki swej strategii zyskiwania na czasie; 6. Bogowie za rad Wisznu oczyszczaj Indr z grzechu przy pomocy Ofiary Konia, lecz on chowa si ponownie, aby czeka na nadejcie waciwego czasu; 7. Indra knujc plan zniszczenia Nahuszy nakazuje aci, aby poprosia go o przybycie w lektyce niesionej przez prorokw; 8. Brihaspati skania Ogie, aby wszed do wd, odnalaz Indr i sprowadzi go na pomoc aci; 9. Indra wzrasta do swych zwykych rozmiarw i odzyskuje sw potg dziki wychwalaniu go przez Brihaspatiego; 10. Indra odzyskuje sw wadz, gdy obraony prorok Agastja odbiera Nahuszy jego krlewsko, przemieniajc go w wa boa; 11. alja poucza Judhiszthir, aby walczc z Kaurawami nie da si ponie gniewowi, gdy tak jak Indra we waciwym czasie odzyska sw krlewsko.

alja rzek: O Judhiszthira, opowie o tym jak Indra utraci i odzyska swe krlestwo po pokonaniu demona Wrtry ma wag rwn Wedom i powinien jej wysucha kady pragncy tryumfu krl, ktry przygotowuje si do ostatecznej walki o swe krlestwo. Przepowiada ona dzieje magnaterii o wielkim duchu pisane pych Durjodhany i si Bhimy i Arduny. (Mahbharta, 5(49a) The Victory of Indra, 18.15-20) 1. Krl Madrasu alja obiecuje opowiedzie Judhiszthirze o cierpieniu Indry zwizanym z pokonaniem demona Wrtry Krl Madrasu alja skoniony podstpem przez Durjodhan do obietnicy, e zostanie przywdc jego armii, pozosta sercem wierny sprawie Pandaww i obieca Judhiszthirze, e cho bdzie walczy po przeciwnej stronie z penym oddaniem, bo tego od niego wymaga jego Prawo, to jednak, gdy zaistniej odpowiednie okolicznoci, bdzie dziaa na jego rzecz. Rzek: O Judhiszthira, wasze cierpienie nie bdzie daremne i w kocu przeksztaci si w wasze zwycistwo. Nie niepokj si o to, bo dobry los jest po twojej stronie. Ludzie o wielkim duchu tacy jak ty czsto natrafiaj na liczne przeszkody i spotykaj ich wielkie nieszczcia, ktre jednak w kocu przeksztacaj si w ich zwycistwo. Dotyczy to nawet samego krla bogw Indry. Pozwl, e opowiem ci o walce

114

Mikoajewska

Mahabharata

Indry z demonem Wrtr, ktra przyniosa mu wielkie cierpienie i utrat wadzy, co jednak w kocu dziki jego prawoci i prawoci jego ony aci oraz pysze jego wrogw przeksztacio si w jego zwycistwo. 2. Twastar tworzy demona Wrtr, aby zemci si na Indrze za zabicie jego syna Triirasa, ktrego stworzy najpierw, aby rywalizowa z Indr alja rozpocz sw opowie, mwic: O Judhiszthira, swego czasu wielki asceta i najlepszy z bogw Twastar Pradapati chcia dokuczy Indrze i stworzy swego trzygowego syna Triirasa o trzech przeraliwych twarzach, ktre przypominay soce, ksiyc i ogie. Ta wiecca olepiajcym blaskiem Uniwersalna Istota zazdrocia Indrze jego pozycji. Jednymi ustami studiowaa Wedy, drugimi wypijaa wino, a trzecimi bya gotowa pokn ca przestrze. Indra patrzc na potg jego ascezy i dostrzegajc istot jego bytu, zacz si obawia, e zechce on zaj jego pozycj i zosta krlem bogw. Zacz rozmyla nad sposobem skonienia go do szukania przyjemnoci i oderwania go od ascezy. Przywoa do siebie boskie nimfy apsary i rzek: O pikne, udajcie si tam, gdzie Triiras uprawia swe surowe umartwienia i sprbujcie go uwie przy pomocy swych penych bioder i miosnych pieni. Skocie go do tego, by pad ofiar swych zmysw i uzaleni si od cielesnej przyjemnoci. W ten sposb uciszcie mj lk przed jego duchow potg. Apsary odpowiedziay: O Indra, uczynimy wszystko, co w naszej mocy, aby uchwyci go w nasze zmysowe sida i pozbawi ci lku. Pikne nimfy uday si wic tam, gdzie Triiras poddawa si surowym umartwieniom. Prboway rozbudzi jego zmysowo na wszelkie sposoby. Taczyy przed nim, podskakiway, ukazyway cay swj urok, lecz on nawet si nie poruszy, kontrolujc w peni swe zmysy. Zawiedzione bezowocnoci swych wysikw wrciy przed oblicze Indry i rzeky: O Indra, nie potrafimy wyrwa tego ascety spod wadzy jego samo-kontroli. Zastosuj wic wobec niego jakie inne dostpne ci rodki. Indra podzikowa apsarom i po chwili gbokiego namysu zadecydowa, e uderzy w niego swym piorunem, bo cho nie by on jeszcze prawdziwie gronym przeciwnikiem, lepiej zgadzi go zawczasu ni walczy z nim pniej, gdy uronie w si. Jak pomyla tak uczyni i uderzony piorunem Triiras pad martwy na ziemi.

Ksiga V

Opowie 46

115

Indra patrzc na niego, gdy lea na ziemi niczym wielki gaz, nie potrafi odnale spokoju, gdy poraaa go jego wspaniao. Triiras, cho martwy rozwietla sob ca przestrze i wyglda jak ywy. Gdy Indra dostrzeg drwala cinajcego drzewa niedaleko miejsca, gdzie lea martwy Triiras, rzek do niego: O drwalu, prosz ci, utnij temu lecemu na ziemi trupowi jego trzy gowy przy pomocy swej siekiery. Drwal odpowiedzia: O nieznajomy, jak moesz da ode mnie wykonania czynu, ktry jest cile zakazany, nie mwic ju o tym, e moja siekiera nie jest do mocna, aby odrba gowy tego bramina od jego potnego karku. Indra rzek: O drwalu, nie yw w swym sercu adnych obaw i uczy szybko to, o co ci prosz, bo dziki mej asce twa siekiera nabierze siy mojego pioruna. Drwal rzek: O nieznajomy, powiedz mi kim jeste ty, ktry dokonae dzi tego przeraliwego zabjstwa? Indra odpowiedzia: O drwalu, jestem Indr, krlem bogw. Nie ocigaj si wic i uczy szybko to, co ci ka. Drwal odpowiedzia: O Indra, jak ci nie wstyd z powodu twego okrutnego czynu. Zabie syna proroka. Czy nie przeraa ci grzech zabicia bramina? Indra rzek: O drwalu, wykonam bardzo trudne rytuay, ktre oczyszcz mnie z mego grzechu. Ten, ktrego zabiem przy pomocy mego pioruna by moim wrogiem. Jeszcze cigle jestem roztrzsiony patrzc na niego i boj si go. Utnij mu szybko jego gowy, a ja w zamian oddam ci przysug i podczas rytuau ofiarnego rozka ludziom, aby oddawali ci gow zabitej ofiary jako twj udzia w uczcie ofiarnej. Drwal uci wic gowy Triirasa przy pomocy swej siekiery. Z jego odcitych gw uleciay w przestrze guszce, przepirki i wrble: z ust, ktre studioway Wedy i piy som uleciay guszce, z ust, ktre piy wino uleciay wrble, a z ust gotowych, aby pokn cay wiat uleciay przepirki. Gdy gowy Triirasa zostay odcite, Indr opucia palca go gorczka i zadowolony uda si do nieba, podczas gdy drwal powrci do swego domu. Gdy wielki asceta Twastar Pradapati dowiedzia si o mierci swego syna, z oczami zaczerwienionymi z gniewu zawoa: O Indra, skoro omielie si zabi mojego praktykujcego surow ascez i samo-kontrolujcego si syna, zawsze skorego do wybaczania i pozbawianego jakiejkolwiek winy, przeto teraz stworz Wrtr, ktry ciebie zabije. Niech wszystkie wiaty stan

116

Mikoajewska

Mahabharata

si wiadkami potgi mojej ascezy i ty sam ujrzysz za chwil tego motywowanego zem niegodziwca! Twastar dotkn wody, wla do ognia ofiarny tuszcz i stworzy przeraliwego Wrtr. Rzek do niego: O wrogu Indry, wzrastaj dziki sile mej ascezy! Wrtra urs wielki a po samo niebo i wiecc jak soce koca Eonu zapyta: O ojcze, powiedz mi, co mam uczyni? Twastar rzek: O synu, zabij Indr i po wypowiedzeniu tych sw sam uda si do nieba. 3. Indra dziki pomocy Wisznu zabija Wrtr, lecz sam ugina si pod ciarem winy zabicia syna bramina i chowa si w wodach pozostawiajc bogw bez krla Wkrtce rozpocza si przeraliwa i przewleka bitwa midzy Wrtr i Indr. Bohaterski Wrtra uchwyci Indr, otworzy szeroko sw paszcz i pokn go, niepokojc tym bardzo krewkich bogw, ktrzy, aby odzyska Indr i zniszczy Wrtr stworzyli Ziewnicie. I gdy Wrtra pokn je i ziewn Indra wspi si z jego wntrza ku jego paszczy i wygramoli si na zewntrz. Od tego czasu Ziewnicie mieszka w oddechu kadej oddychajcej istoty. Bogowie ucieszyli si bardzo z odzyskania Indry i bitwa z Wrtr rozgorzaa na nowo. Kiedy jednak Wrtra coraz bardziej pcznia, rosnc w si dziki potdze ascezy Twastara, Indra wycofa si z walki i zarwno on sam jak i towarzyszcy mu bogowie popadli w bezsiln rozpacz. Pozbawieni rozumu przez wspaniao Wrtry i otumanieni przez lk odwoujc si w mylach do pomocy Wisznu, udali si do boskich pustelnikw, aby u nich szuka rady. I gdy wszyscy razem zasiedli na szczycie gry Mandary opanowani przez nieodpart ch zabicia Wrtry, Indra rzek: O niebianie, Wrtra przenikn do caego niezniszczalnego wszechwiata i nikt nie potrafi stawi mu czoa. Ja sam jestem bezsilny. Potrafi on pochania wiaty bogw, demonw asurw i czowieka. Musimy si wic uda tam, gdzie przebywa Wisznu i zapyta go o to, co mamy uczyni, aby zabi tego niegodziwca. Niebianie z Indr na czele udali si wic do Wisznu i rzekli: O Bogu bogw, to ty przekroczye wszystkie trzy wiaty swymi trzema krokami, bronie eliksiru niemiertelnoci i pokonae dajtjw. To ty po zabiciu demona Bali uczynie Indr krlem bogw. Jeste panem wszystkich trzech wiatw i na tobie jest utkany cay wszechwiat, bo to ty jeste Najwyszym Bogiem, ktrego czcz wszystkie trzy wiaty. U ciebie szukamy ochrony. Ochro nas przed przenikajcym cay wszechwiat Wrtr.

Ksiga V

Opowie 46

117

Wisznu rzek: O niebianie, jestem waszym obroc i musz uczyni to, co jest dla was najbardziej korzystne. Zrbcie wic to, co wam ka. Udajcie si razem z prorokami i gandharwami do jaskini Wrtry, ktry przybiera wszystkie formy i poprocie go o zawieszenie broni. W tym czasie ja sam, dziki mocy mojej wasnej wspaniaoci wejd niepostrzeenie do pioruna, ktrego uyje Indra. Mdrcy i bogowie z Indr na czele udali si wic na spotkanie z Wrtr, ktry rozpalony od swej wasnej wspaniaoci wznieci ogie w dziesiciu regionach i zdawa si pochania wszystkie trzy wiaty, soce i ksiyc. Mdrcy rzekli przyjanie do Wrtry: O niezwyciony, twj splendor przenika cay wszechwiat. Nie potrafisz jednak pokona Indy o wielkiej odwadze. Walczycie ju ze sob tak dugo, powodujc cierpienie wszystkich ywych istot. Zawrzyjcie pokj i niech midzy wami zaistnieje przyja. Potny demon asura rzek, skaniajc ku nim sw gow: O prorocy, powiedzcie mi, czy moliwy jest pokj i przyja miedzy dwoma wspaniaociami takimi jak ja i Indra? Mdrcy odpowiedzieli: O wielki demonie, pokj taki jest moliwy midzy wielkimi mdrcami sadhu. Byszczcy sw wspaniaoci sadhu zawsze pragnie spotkania z innym sadhu, gdy wie, e sadhu nigdy nie amie zawartego paktu. My sami jestemy mdrcami, a mdrzec zawsze musi przemawia za tym, co przynosi w biedzie korzy. Indra jest szanowany przez sadhu i dostarcza oparcia istotom o wielkim duchu. Jest prawdomwny, nie daje si zdeprymowa, zna Prawo i jest pewny siebie. Niech wic midzy wami bdzie pokj. Wrtra rzek: O wielcy prorocy, zasugujecie na mj szacunek. Zawr z Indr pokj, ale pod warunkiem, e on i bogowie nie bd mogli mnie zabi ani w dzie ani w nocy, ani przy pomocy broni suchej ani mokrej, zrobionej ze skay lub drzewa, ani przy pomocy pioruna. Mdrcy rzekli: O Wrtra, niech tak si stanie! Wrtra by bardzo z zawartej umowy zadowolony, podczas gdy Indra by uraony i zatrwoony. Majc si cay czas na bacznoci rozmyla nad tym, jak zabi Wrtr i czeka na pojawienie si jakie nieobjtej umow moliwoci. Pojawia si ona pewnego dnia o zmierzchu, gdy zobaczy potnego asur Wrtr stojcego na brzegu oceanu. Majc w pamici obietnic Wisznu pomyla: O potny demonie, jeste zbyt zadowolony z samego siebie i nieostronie ukazujesz si przede mn w tym gronym dla ciebie momencie dnia, ktry nie jest ani dniem ani noc. Nadesza wic wreszcie chwila, kiedy nie amic umowy mog ci zabi. Jeeli ci teraz podstpnie nie zabij, nie znajd ju nigdy spokoju.

118

Mikoajewska

Mahabharata

Patrzc na ocean zobaczy gromadzc si tam pian. Pomyla: O demonie, widz nie objte umow narzdzie, ktrym mog ci zabi. Piana, ktr widz nie jest bowiem ani sucha ani mokra i co wicej nie jest adnym rodzajem broni. Rzuc w ciebie ni jakby bya moim piorunem i gdy wejdzie w ni sam Wisznu, na pewno zginiesz. Jak pomyla, tak uczyni i z pomoc Wisznu zabi Wrtr. Gdy potny Wrtra, wrg bogw, pad na ziemi martwy, chmury rozpierzchy si i zacz wia zbawienny wiatr, radujc wszystkie ywe istoty, ktre wychwalay Indr w hymnach pochwalnych, podczas gdy Indra razem z bogami oddawa cze Wisznu. Zadowolenie Indry nie trwao jednak zbyt dugo, bo wkrtce popad on w cik depresj pokonany przez sw wasn nieuczciwo w walce z Wrtr, szczeglnie, e ju przedtem ugina si pod ciarem swego grzechu zabicia bramina Triirasa. Przygnieciony przez poczucie winy straci rozum i wiadomo czegokolwiek i uciek na sam koniec wiata. Schowa si tam w wodach wijc si jak w. 4. Pozbawieni krla bogowie ogaszaj swym krlem Nahusz, ktrego pokonuje dza i chce zdoby dla siebie on Indry aci Gdy Indra obarczony win zabjstwa bramina gdzie si zagubi, ziemia pozbawiona oywczego deszczu zacza usycha, budzc tym przeraenie w sercach wszystkich ywych istot. Pozbawieni krla bogowie patrzyli bezradnie na niszczony przez katastrofy wszechwiat i z niepokojem myleli: Kto teraz bdzie nami rzdzi? Zmczeni bezkrlewiem mylc gwnie o wasnej korzyci, postanowili namaci na swego krla ziemskiego krla Nahusz, ktry swymi zasugami zdoby niebo. Udali si do niego razem z mdrcami i Ojcami i rzekli: O Nahusza, zosta naszym krlem. Nahusza odpowiedzia: O bogowie, jestem za saby i nie potrafi was chroni tak jak Indra, ktry by prawdziwie potny. Bogowie nie chcieli jednak da za wygran. Rzekli: O Nahusza, pozostajc w tym stanie bezkrlewia boimy si przeraliwie siebie nawzajem. Pozwl wic mdrcom namaci ci na krla i strze naszego niebiaskiego porzdku. Potrafimy ci wzmocni nasz wasn wspaniaoci. Obiecujemy ci, e bdziesz mg uchwyci swym wzrokiem wspaniao kadego, kto znajdzie si w zasigu twej wizji i uczyni si przez to silniejszy. Przyjmij od nas ten dar i zosta wadc wszystkich wiatw i pasterzem bramiskich

Ksiga V

Opowie 46

119

prorokw zamieszkujcych niebo, majc Prawo za swego najwyszego przewodnika. Nahusza zgodzi si zosta krlem bogw, lecz po zdobyciu niebiaskiego krlestwa zacz ulega dzy, cho dotychczas zawsze kierowa si Prawem i sta si niewolnikiem przyjemnoci. Jako krl bogw by zawsze ochadzany przez aromatyczny podmuch wiatru i obsugiwany przez licznych niebian, odwiedza liczne parki bogw, zabawia si gr z boskimi dziewicami i piknymi apsarami, sucha licznych boskich opowieci, rnego rodzaju muzyki, pieni i melodii. Pewnego dnia, gdy zabawia si jak zwykle w parku bogw, dostrzeg tam on Indry aci. Rzek nikczemnie do swych dworzan: O dworzanie, ta bogini kae mi zbyt dugo na siebie czeka. Czy nie jestem krlem bogw i panem wiata? Niech natychmiast przybdzie do mego paacu! Zrozpaczona tym obrotem wydarze aci udaa si do kapana bogw Brihaspatiego i rzeka: O braminie, obro mnie przed zachannoci Nahuszy. Zawsze mwie, e zdobi mnie znaki wrce dobry los i e bdc on krla bogw Indry dowiadcz doskonaego szczcia. Mwie take, e bdc oddan swemu mowi on, nigdy nie zostan wdow. Nigdy nie wypowiadasz sw na wiatr, niech wic twe sowa oka si prawd. Brihaspati odpowiedzia: O bogini, jak powiedziaem, tak si stanie. Nie obawiaj si wic Nahuszy, bo ju wkrtce straci on sw wadz, podczas gdy Indra powrci do swego krlestwa i ponownie si z nim poczysz. Gdy Nahusza dowiedzia si, e aci schronia si u Brihaspatiego, bardzo si rozgniewa. Bogowie widzc, e jest wcieky i ukazuje swj przeraliwy aspekt, rzekli do niego: O krlu bogw, opanuj sw wcieko, gdy od twego gniewu dry cay wszechwiat. Bd miociwy, gdy aci jest ju czyj on i wstrzymaj si od podania tego, co ju do kogo naley. Jeste przecie krlem bogw i powiniene chroni swych poddanych bazujc na Prawie. Tacy jak ty nie powinni poddawa si gniewowi. Jednake Nahusza zignorowa ich sowa, bo by zamroczony przez dz. Rzek do nich: O bogowie, czybycie zapomnieli ju o tym, e sam Indra swego czasu wzi si on proroka Ahalj, cho jej m cigle y. Dlaczego nie powstrzymalicie go od wykonania tego przeraliwego czynu? Indra popeni wiele okrutnych czynw i nie jeden raz dopuci si oszustwa. Dlaczego jego nie powstrzymalicie, a chcecie powstrzyma mnie?

120

Mikoajewska

Mahabharata

Przyprowadcie do mnie aci i niech suy mi dobrowolnie sw mioci, bo tak bdzie najlepiej zarwno dla was jak i dla niej. Przygnbieni jego sowami bogowie odpowiedzieli: O panie niebios, uczynimy tak jak sobie yczysz i przyprowadzimy do ciebie aci. Pozbd si wic swego strasznego gniewu. 5. Brihaspati ochrania aci przed dz Nahuszy dziki swej strategii zyskiwania na czasie Bogowie i prorocy udali si do kapana bogw Brihaspatiego z prob, aby przekaza aci t bezbon wiadomo, ktr przynieli. Rzekli: O najlepszy z boskich mdrcw, wiemy, e aci znalaza schronienie w twym domu i e obiecae jej ochron. Musi ona jednak uda si do Nahuszy, ktry jest krlem bogw i przewyszy Indr. Pozwl wic, aby ta kobieta o krgych biodrach i jasnej skrze wybraa Nahusz za swego ma. aci gorzko kajc rzeka do Brihaspatiego: O braminie, obro mnie przed tym strasznym nieszczciem, gdy u ciebie szukam obrony. Nie chc zapomnie o swym mu Indrze i nie chc mie Nahuszy za ma. Brihaspati rzek: O niewinna kobieto, pozbd si swych obaw. Nie oddam ci w rce Nahuszy, gdy prosisz mnie o ochron. Jestem braminem wiernym swemu Prawu, praktykujcym uczciwo i nie uczyni czego, co jest zakazane. Zwracajc si do bogw rzek: O bogowie, pozwlcie e przypomn wam pie Brahmy. Brahma nuci: ten, kto odda w rce wroga przeraonego uciekiniera, nie znajdzie sam dla siebie ochrony, gdy znajdzie si w potrzebie. Posiane przez niego nasiona nie wyrosn, gdy nadejdzie wiosna, a gdy nadejdzie pora deszczowa nie bdzie na nie pada zbawienny deszcz. Nie zbierze on zboa i nie zdobdzie nieba, a bogowie odrzuc wszelkie jego dary. Jego cae potomstwo wyginie, jego ojcowie zostan wygnani ze wiata przodkw, a w niego samego Indra rzuci swym piorunem. Odejdcie wic, bo pamitajc o sowach Brahmy, nie oddam w wasze rce aci, ktr cay wiat sawi jako on Indry. Bogowie odpowiedzieli: O Brihaspati, dorad nam, co powinnimy w tej sytuacji uczyni. Brihaspati rzek: O bogowie, niech aci poprosi Nahusz o troch czasu do namysu i pozwlmy w ten sposb Czasowi na zrealizowanie swych wyrokw. Nahusza zapewne si na to zgodzi, bo szczyci si sw moc obdarowywania. Bogowie rzekli: O braminie, dzikujemy ci za dobr rad, ktra jest zbawienna dla nas wszystkich.

Ksiga V

Opowie 46

121

I bogowie prowadzeni przez Ogie skupiwszy sw myl na tym, co jest najlepsze dla caego wszechwiata, udali si do aci i rzekli: O bogini, jeste wiern i oddan swemu mowi on i na twych barkach spoczywa cay wszechwiat. Od ciebie zaley los wszystkich poruszajcych si i stojcych istot. Udaj si z nami do Nahuszy, ktry ci poda i popro go, aby ci da troch czasu do namysu. Nahusza ju wkrtce straci sw wadz i Indra ponownie bdzie krlem bogw. aci chcc pomc bogom w pokonaniu Nahuszy w jego przeraliwym aspekcie, cho pena lku udaa si sama do jego paacu. Gdy Nahusza j zobaczy, opanowany przez dz rzek: O kobieto o sodkim umiechu. Jestem krlem trzech wiatw. Kochaj mnie wic tak jak kochaa swego ma. aci drc z przeraenia jak rajska figa pod uderzeniami wiatru, bijc pokon przed Brahm i chylc czoo ku pobonie zoonym doniom, rzeka: O krlu bogw, daj mi troch czasu do namysu, abym moga si dowiedzie, co stao si z moim mem Indr i gdzie on si schowa. Nahusza rzek: O kobieto o penych biodrach, niech si stanie tak jak sobie yczysz. 6. Bogowie za rad Wisznu oczyszczaj Indr z grzechu przy pomocy Ofiary Konia, lecz on chowa si ponownie, aby czeka na nadejcie waciwego czasu Gdy nieszczsna kobieta wrcia do domu Brihaspatiego, bogowie z Ogniem na czele udali si do Boga bogw, mnego Wisznu i rzekli z trosk: O Najwyszy Bogu, to ty jeste najstarszym Panem Wszechwiata i dla ochrony wszystkich istot stae si Wisznu. W tobie nasza ostatnia nadzieja. Krl bogw Indra po zabiciu Wrtry ugi si pod ciarem grzechu zabicia bramina i gdzie si ukry. Powiedz nam, jak mamy go od tego ciaru uwolni? Wisznu rzek: O bogowie, Indra powinien zoy mi Ofiar Konia i wwczas ja sam oczyszcz go z jego grzechu. Dziki ofierze pozbdzie si lku i ponownie stanie si Indr. Nahusza z kolei sam si zniszczy swymi wasnymi uczynkami. Sprbujcie wic go jeszcze znie przez jaki czas, czekajc a nadejdzie waciwy moment. Po wysuchaniu sw Wisznu, ktre oywiy ich jak eliksir niemiertelnoci, bogowie i ich bramiscy nauczyciele udali si w kierunku miejsca, gdzie przebywa Indra pochonity przez strach. Rozpostarli tam na ziemi wielk Ofiar Konia, ktra miaa wypdzi z Indry jego grzech zabicia bramina i oczyci go.

122

Mikoajewska

Mahabharata

Dziki tej ofierze Indra rozdzieli swj grzech midzy drzewa, rzeki, gry, ziemi i kobiety. I po wyrzuceniu z siebie i rozdzieleniu swego grzechu wadca bogw pozby si swej gorczki, oczyci si ze za i ponownie sta si panem samego siebie. Wiedzc jednak o tym, e Nahusza jest na razie nie do obalenia, gdy dziki darowi bogw ywi si wigorem wszystkich ywych istot i sta si nie do pokonania, schowa si ponownie i niewidzialny dla wszystkich wczy si gdzie po wszystkich wiatach, czekajc na nadejcie waciwego czasu. 7. Indra knujc plan zniszczenia Nahuszy nakazuje aci, aby poprosia go o przybycie w lektyce niesionej przez prorokw Gdy Indra schowa si ponownie, pokonana przez smutek bogini aci zawodzia aonie: O Indra, gdzie jeste? Miaam mie tylko jednego ma. Czym zawiniam? Postanowia odda cze dobrze wrcej bogini nocy, ktra pokrya Pnoc, aby spenia jej pragnienie odnalezienia Indry. Pewnego dnia usyszaa Proroczy Szept. Rzeka: O Szepcie, wska mi miejsce, gdzie ukry si krl bogw. Ukryta w Szepcie bogini nocy rzeka: O aci, ukazaam si przed tob, bo zadowolia mnie sw wiernoci. Jeste oddan swemu mowi on, potrafisz trzyma si w ryzach i zdobya samo-kontrol. Wska ci miejsce, gdzie ukry si Indra. aci podajc za Szeptem przedara si przez las nalecy do bogw, przekroczya Himalaje a dotara do ich pnocnych stokw. Tam przebrna przez ocean rozcigajcy si na tysice mil i dotara do duej gsto zalesionej wyspy z drzewami pokrytymi licznymi pnczami, midzy ktrymi dostrzega boskie jezioro pokryte tysicami boskich lotosw w piciu kolorach, po ktrym pywao wszelkiego rodzaju ptactwo. Podajc dalej za Szeptem zamaa odyg wskazanego przez ni lotosu i gdy wesza do, dostrzega Indr, ktry schowa si tam w jednym wknie. Bogini aci i prowadzcy j Szept widzc, e Indra ukry si w tak niewielkim ciele, same przybray bardzo niewielk form. Gdy aci zacza wychwala jego dawne sawne bohaterskie czyny, Indra rzek do niej: O aci, jak udao ci si mnie odnale i dlaczego przysza a tutaj? Rzeka: O mu o silnych ramionach, gdy Nahusza zdoby twoj pozycj, upi si sw wadz i ten okrutny nikczemnik napczniay od dumy rzek do mnie: O aci, zosta moj on i czekaj na moje przybycie. O zabjco dajtjw i danaww, szukam u ciebie ochrony, gdy on mnie obraa! Jeeli mnie nie obronisz, wemie mnie si. Odzyskaj sw wspaniao i

Ksiga V

Opowie 46

123

uka si ponownie! Zabij tego potwornego Nahusz, gdy on ma niegodziwe zamiary. Indra odpowiedzia: O arliwa kobieto o wskiej talii, bd cierpliwa, bo nie nadszed jeszcze waciwy czas na ukazanie mstwa. Nahusza jest obecnie zbyt potny wzmacniany przez ofiary skadane przez prorokw bogom i przodkom. Mam pewien plan, aby go zniszczy, ktry jednak tylko ty moesz zrealizowa. Wykonaj wic prosz sekretne zadanie, o ktrym nikt nie powinien si dowiedzie. Udaj si do Nahuszy i powiedz: O wadco, zostaam sama. Przybd wic do mnie na lektyce niesionej przez boskich prorokw. Sprawisz mi w ten sposb przyjemno i obiecuj, e bd twoja. aci odpowiedziaa : O mu, niech tak si stanie. Po powrocie udaa si wic do paacu Nahuszy, ktry zdziwiony i ucieszony jej widokiem rzek namitnie: O kobieto o penych biodrach, witaj. Kochaj mnie, a ja uczyni wszystko, czego sobie zayczysz! aci rzeka: O panie wiata, naduyam ju do twej cierpliwoci i przekroczyam termin, ktry dae mi do namysu. Zosta wic moim mem. Spenij jednak moj prob i przybd do mnie w lektyce niesionej przez wielkich staroytnych prorokw. Takim pojazdem nie moe pochwali si nawet Wisznu i iwa. Jadc na nim do mnie przewyszysz sw wspaniaoci wszystkich bogw i demony i ju nikt nie potrafi stawi ci czoa. Zachwycony sowami aci Nahusza rzek: O urodziwa bogini, niech tak si stanie. Twa proba jest na moj miar i sprawia mi ni wielk rado. Ten kto odway si zastpi zwierzta pocigowe prorokami i skoni ich do poniesienia jego lektyki musi by kim o nieporwnywalnej odwadze. W ten sposb dowiod, e to ja jestem najpotniejszym ascet, panem przyszoci, teraniejszoci i przeszoci. Gdy si rozgniewam, wiat przestanie istnie, gdy to we mnie maj swj fundament zarwno bogowie jak i demony, gandharwowie i we. aden ze wiatw nie zdoa uchroni si przed moim gniewem, wchaniam bowiem w siebie wspaniao kadego, na kim spocznie mj wzrok. Zrealizuj tw prob bez trudu i przybd do ciebie niesiony przez Siedmiu Staroytnych Mdrcw. Dostrzeesz wwczas moj wielko i potg! I jak powiedzia, tak uczyni. Potny i gnany przez namitno niegodziwiec, ktry utraci ca sw wiedz, ogupiony przez otrzymany od bogw dar zmusi boskich braminw do niesienia jego lektyki.

124

Mikoajewska

Mahabharata

8. Brihaspati skania Ogie, aby wszed do wd, odnalaz Indr i sprowadzi go na pomoc aci aci rzeka do kapana bogw Brihaspatiego: O braminie, miej nade mn lito i udaj si czym prdzej na poszukiwania Indry, gdy niewiele czasu pozostawi mi ju Nahusza. Brihaspati rzek: O bogini, pozbd si swego lku, gdy naprawd niewiele czasu pozostao ju temu ogupionemu przez dz Nahuszy. Nie zdoa on dotrze do twego domu, bo zostanie zniszczony przez nioscych jego lektyk mdrcw. Pozwl mi zoy ofiar do ognia na intencj zniszczenia tego niegodziwca i odnalezienia Indry. Brihaspati roznieci ogie i zoy do specjaln ofiar. Z ognia wyoni si sam bg ognia Agni przybierajc urodziw kobiec form i po wysuchaniu proby Brihaspatiego uda si z niewyobraaln szybkoci na poszukiwanie Indry, przemierzajc w uamku sekundy gry, lasy, ca ziemi i przestworza. Gdy powrci, rzek: O Brihaspati, nie mog nigdzie odnale Indry. Przeszukaem wszystkie miejsca za wyjtkiem wd, gdy wody s poza moim zasigiem. Czy mog co jeszcze dla ciebie uczyni? Brihaspati odpowiedzia: O Ogniu, wstp do wd i tam szukaj Indry. Ogie odpowiedzia: O braminie, nie mog wstpi do wd, gdy w ten sposb sam bym si zatraci. Ogie ma swe rdo w wodach, tak jak rycerstwo ma swe rdo w bramistwie, a elazo w skale. Nasza wszechobecna moc znika, gdy wraca do swoich rde. Brihaspati rzek: O Ogniu, to ty jeste ustami bogw i nonikiem ofiary. To ty mieszkasz niezauwaalny we wszystkich ywych istotach. To ciebie mdrcy nazywaj zarwno jednym jak i potrjnym. wiat zginie w jednej sekundzie, gdy go opucisz. To dziki wlewaniu w ciebie ofiary oddajcy ci cze bramini krocz wraz ze swymi onami i synami wieczn drog, ktr zdobywaj dziki wasnym uczynkom. To ty jeden jeste zarwno nonikiem ofiary jak i ostateczn ofiar. Po stworzeniu trzech wiatw spalasz je, gdy nadejdzie waciwy czas. O stwrco tego caego bezmiernego wszechwiata, to ty jeste jego ostatecznym fundamentem. To ty ukrywasz si w chmurach i rozbyskujesz si w byskawicach. Wybuchajce z ciebie pomienie spalaj wszystkie ywe istoty. Na tobie opieraj si wszystkie wody i cay wszechwiat. Nic, co istnieje w trzech wiatach, nie jest ci nieznane.

Ksiga V

Opowie 46

125

O Czycicielu, kady kocha sw matk. Wstp wic do wd, w ktrych s twe rda, a ja sam przy pomocy mych odwiecznych bramiskich mantr sprawi, e bdziesz rs. Ogie zadowolony z wychwalajcych go sw rzek: O braminie, niech tak si stanie. I po wstpieniu w wody zarwno oceanw jak i wszelkich najmniejszych jeziorek dotar do jeziora, w ktrym ukrywa si Indra. Przeszuka wszystkie znajdujce si tam lotosy i odnalaz Indr ukrytego w jednym z ich wkien. Powrci wwczas do Brihaspatiego i rzek: O braminie, speniem swoje zadanie i odkryem Indr, ktry ukry si we wknie lotosu, przybierajc bardzo mae ciao. 9. Indra wzrasta do swych zwykych rozmiarw i odzyskuje sw potg dziki wychwalaniu go przez Brihaspatiego Brihaspati razem z bogami, mdrcami i gandharwami uda si tam, gdzie Indra si ukrywa w swym mikroskopijnym ciele i chcc spowodowa jego wzrost, zacz wychwala jego dawne bohaterskie uczynki. Rzek: O zabjco demonw asurw o wielkiej odwadze i krlu bogw, zauwa jak wielu bogw i prorokw zgromadzio si przed tob. Uronij i zniszcz swych wszystkich wrogw! Chwy za bro! To ty zabijajc danaww ratujesz wszechwiat przed zagad. To ty przy pomocy piany morskiej wzmocnionej dziki wspaniaoci Wisznu zabie Wrtr. To tobie oddaj cze wszystkie ywe istoty i nikt we wszechwiecie nie moe si z tob rwna. To ty dokonae wielkich czynw, dziaajc na rzecz bogw i w tobie znajduj oparcie wszystkie ywe istoty. Wzronij i odzyskaj sw potg, aby mc ochrania bogw i cay wszechwiat. Indra syszc te wychwalajce go sowa zacz powoli rosn, a odzyska swe zwyke ciao i moc i rzek do Brihaspatiego: O braminie, zabiem ju wielkiego asur Triirasa i giganta Wrtr. C jeszcze mam uczyni? Brihaspati rzek: O Indra, ziemski krl i czowiek Nahusza dziki wchanianiu w siebie wspaniaoci bogw i prorokw zdoby twj tron i bolenie nas gnbi. Indra zapyta: O Brihaspati, w jaki to sposb Nahusza zdoby trudny do zdobycia tron krla bogw. Czy jest on zdolny do jakiej szczeglnie trudnej formy ascezy lub wyrnia si szczegln odwag? Brihaspati rzek: O Indra, gdy ty sam przygnbiony swym grzechem po zabjstwie Wrtry porzucie swe krlestwo, bogowie

126

Mikoajewska

Mahabharata

ktrzy pragnli mie swego wadc, zebrali si razem z Ojcami, prorokami i tumem gandharww i poprosili ziemskiego krla Nahusz o bycie ich krlem. Nahusza odpowiedzia, e nie posiada na to wystarczajcej mocy i jeeli bogowie chc, aby zosta ich krlem musz wypeni go swym wasnym tapasem i wspaniaoci. Gdy bogowie spenili jego prob, sta si krlem o przeraliwej walecznoci. Pijany sw wadz zmusi staroytnych ascetw do niesienia jego lektyki. Nikt nie potrafi go pokona, bo swym przeraliwym spojrzeniem okrada innych z ich wspaniaoci. Wszyscy bogowie uciekaj przed nim w przeraeniu nie chcc znale si w zasigu jego wzroku. Gdy Brihaspati przemawia do Indry w ten arliwy sposb pojawili si obok niego Kubera, Jama, Soma i Waruna i rzekli do Indry: O zabjco demonw, witaj. Jakie to szczcie, e Wrtra jest wreszcie martwy i jakie to szczcie widzie ciebie silnego i bez jednego zadranicia. Syszc ich rytualne powitanie Indra odpowiedzia: O bogowie, bg-krl Nahusza sieje wkoo przeraenie swym wzrokiem. Udzielcie mi swej pomocy w pokonaniu go. Kubera, Jama, Soma i Waruna odpowiedzieli: O Indra, oczy Nahuszy s jak trucizna i wszyscy boimy si jego wzroku. Chcemy ci jednak pomc w zniszczeniu Nahuszy. Indra odpowiedzia: O bogowie, niech tak si stanie i po namyle suto ich obdarowa. Kuber uczyni panem jakszw i ich bogactw, Jam panem Ojcw, a Warun panem wd i spaci w ten sposb zacignity u nich dug. Ogie wwczas rzek: O Indra, ja te chc mie swj udzia w zniszczeniu Nahuszy. Pozwl wic mi take udzieli ci pomocy. Indra rzek: O Ogniu, niech tak si stanie. W zamian za tw pomoc przyjmij mj dar i niech ju zawsze Indra-i-Ogie otrzymuj rwn cz podczas uczty ofiarnej. 10. Indra odzyskuje sw wadz, gdy obraony prorok Agastja odbiera Nahuszy jego krlewsko przemieniajc go w wa boa Gdy rozwany krl bogw Indra zastanawia si razem ze stranikami wiata jakich uy rodkw do zniszczenia Nahuszy, ukaza si przed nimi boski asceta Agastja. Po powitaniu Indry i bogw rzek: O Indra, dobry los ci sprzyja, zajmujcy swj tron Nahusza zosta ju pozbawiony swej boskiej krlewskoci.

Ksiga V

Opowie 46

127

Indra rzek: O wielki proroku, twj widok sprawia mi rado. Przyjmij ode mnie w powitalnym darze wod do opukania stp i ust i krow. Gdy uhonorowany w ten sposb wity mdrzec usiad obok Indry, Indra poprosi go to, by opowiedzia mu o tym, w jaki sposb dumny ze swej wadzy Nahusza zosta wyrzucony z nieba. Prorok Agastja rzek: O Indra, gdy boscy mdrcy zgodnie z jego rozkazem nieli lektyk, na ktrej on spoczywa, wiedli midzy sob uczone rozmowy. W pewnym momencie zapytali go, czy wedug niego zostaa nadana wano obwieszczonym przez Brahm mantrom wypowiadanym podczas rytuau spryskiwania krw, czy te nie. Gdy Nahusza z umysem zamroczonym przez ciemno powiedzia, e nie, mdrcy rzekli: O Nahusza, kroczysz ciek Bezprawia i dlatego nie znasz Prawa i nie wiesz o tym, e s one wane, co zostao ogoszone formalnie przez wielkich prorokw. Gdy uraony w swej dumie Nahusza zacz spiera si z mdrcami, popychany przez sw pych uderzy mnie w gow sw stop i w tym samym momencie utraci ca sw wspaniao i dobry los go opuci. Widzc to, rzekem do tego nagle zagubionego i przeraonego czowieka: O niegodziwcze pozbawiony wiata, w swej pysze sprofanowae czystego Brahmana wypowiadanego przez staroytnych i uznawanego przez bramiskich prorokw, dotkne sw stop mej gowy i zmusie boskich prorokw rwnych Brahmie do niesienia twej lektyki, traktujc ich jak zwierzta pocigowe. Opu wic natychmiast niebo i spadnij na ziemi, bo wyczerpay si twoje zasugi. Wcz si po ziemi przez dziesi tysicy lat przybrawszy form potnego wa boa. Agastja kontynuowa: O Indra, w ten to sposb w ajdak Nahusza zosta pozbawiony swej boskiej krlewskoci i dobry los umiechn si do nas. Bramisko pozbya si ranicego j ciernia. Ty sam wychwalany przez staroytnych prorokw wr do nieba i chro przed zagad wszystkie wiaty! Zebrane wok Indry tumy bogw, przodkw, jakszw, ww, gandharww, boskich dziewic, apsar, jezior, rzek, gr i oceanw podchodziy do niego, mwic: O ty, ktry pokonae swych wrogw, niech dobry los ci sprzyja. Niegodziwy Nahusza zosta wysany z powrotem na ziemi przez proroka Agastj, gdzie bdzie musia y w ciele wielkiego wa boa. Wychwalany przez boskich muzykw gandharww i boskie nimfy apsary Indra dosiad wwczas swego sonia Airawat i otoczony przez mdrcw, bogw i stranikw wiata uda si z powrotem do swego krlestwa i po odzyskaniu z powrotem swej

128

Mikoajewska

Mahabharata

ony aci osign stan najwyszej szczliwoci. Przybyy tam przed nim prorok Angiras, powita go mantrami z Atharwywedy. Zadowolony Indra rzek do Angirasa: O wielki proroku, przyjmij ode mnie dar, gdy jestem z ciebie bardzo zadowolony i niech twe imi znajdzie si na zawsze w Atharwiewedzie i miej w zwizku z tym prawo do otrzymywania czstki ofiary. Nastpnie odda honory trzydziestu bogom i ascetom i od tego momentu rzdzi swymi poddanymi, opierajc swe rzdy na Prawie. 11. alja poucza Judhiszthir, aby walczc z Kaurawami nie da si ponie gniewowi, gdy tak jak Indra we waciwym czasie odzyska sw krlewsko Koczc swe opowiadanie krl Madrasu alja rzek do Judhiszthiry: O Krlu Prawa, wycignij odpowiedni nauk z tego, co opowiedziaem ci o upadku i odzyskaniu przez Indr swej krlewskoci. Chcc odzyska swe krlestwo nie powiniene wznieca swego gniewu z powodu ndzy, ktrej ty sam, twoi bracia i wasza ona Draupadi dowiadczylicie yjc w dungli. Ludzie o wielkim duchu czsto dowiadczaj cierpie i rosn w potg, gdy ich wielkie czyny s wychwalane. Kaurawowie s jak Nahusza o niegodziwym umyle, ktrzy zarzucili sw duchowo. Wkrtce swym zachowaniem sami doprowadz do swego upadku tak jak uczyni to Nahusza. O Judhiszthira, opowie o tym jak Indra utraci i odzyska swe krlestwo po pokonaniu Wrtry ma wag rwn Wedom i powinien jej wysucha kady pragncy tryumfu krl, ktry przygotowuje si do ostatecznej walki o swe krlestwo. Przepowiada ona dzieje magnaterii o wielkim duchu pisane pych Durjodhany i si Bhimy i Arduny. Ten kto j recytuje zostaje oczyszczony ze za, zdobywa niebo i szczcie za ycia i po mierci. Nie zniszczy go aden wrg ani katastrofa, bdzie mia synw i bdzie cieszy si dugim yciem, ktre przyniesie mu zwycistwo.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(49a) The Victory of Indra, 9-19.

Ksiga V

Opowie 47

129

Opowie 47 Krl Prawa majc poparcie Kryszny bezwzgldnie da zwrotu swego krlestwa
1. Posaniec Pandaww apeluje do Kauraww, aby oddali im ich krlestwo, jednake Karna twierdzi, e ujawnili si zbyt wczenie i ich danie nie ma podstaw; 2. Dhritarasztra, cho w peni wiadomy, e wojny mona unikn jedynie oddajc Pandawom ich krlestwo, wysya do nich Sandaj z pustym apelem o pokj; 3. Sandaja przekazuje Judhiszthirze wiadomo od Dhritarasztry, zapewniajc go, e krl cierpi katusze z powodu za, ktre uczynili jego synowie; 4. Judhiszthira bezwzgldnie da oddania mu Indraprasthy wskazujc, e jest to jedyna droga prowadzca do pokoju i e cierpienie Dhritarasztry jest rezultatem jego dzy; 5. Sandaja ponawia swj apel o pokj i wyrzeczenie si Indraprasthy, sdzc, e Judhiszthira sam pad ofiar dzy; 6. Judhiszthira poszukuje u Kryszny rady, co do waciwego dziaania w krytycznej sytuacji, w ktrej si znalaz; 7. Kryszna dowodzi, e Kaurawowie nie chcc odda Pandawom ich krlestwa uniemoliwiaj im realizacj zada przydzielonych im przez Stwrc; 8. Kryszna wspomina zo, ktre wyniko z zawici Durjodhany i wskazuje, e bro zostaa wymylona po to, aby zabija tych, ktrych doszcztnie zniszczya zawi i ktrzy Bezprawie nazywaj Prawem; 9. Kryszna zapowiada swoj wizyt w Hastinapurze i to, e jeeli Kaurawowie mu nie podzikuj za owiecenie ich i nie przyjm jego warunkw, bdzie wojna; 10. Sandaja wraca do Hastinapury, aby przekaza Dhritarasztrze wiadomo od Pandaww.

Krl Prawa rzek: O Sandaja, nie podam wasnoci nalecej do ziemskich krlw lub bogw. Pragn jedynie zwrotu mojej wasnoci, tak jak mi obiecano. Pozwl, e w tej krytycznej sytuacji, w ktrej si znalazem, poszukam mdroci u Kryszny. On jest najwyszym znawc Prawa, najmdrzejszym z mdrych i suy sw rad wszystkim braminom. Niech sawny Kryszna doradzi mi, co powinienem uczyni. On ma na uwadze dobro obu stron, zarwno nas jak i Kauraww. Niech on mi powie, czy zgrzesz wyrzekajc si swego majtku i nie dopuszczajc do wojny, czy te wwczas gdy upierajc si przy mym daniu, doprowadz do wojny? (Mahbharta, 5(50) The Embassy of Samjaya, 28.5-10) 1. Posaniec Pandaww apeluje do Kauraww, aby oddali im ich krlestwo, jednake Karna twierdzi, e ujawnili si zbyt wczenie i ich danie nie ma podstaw Pandawowie spdzili trzynacie lat na wygnaniu, realizujc w ten sposb swe zobowizanie wymuszone na nich przez Kauraww i obecnie chcc skoni Durjodhan do dotrzymania danego sowa i oddania im ich krlestwa, postanowili wysa do Hastinapury swego

130

Mikoajewska

Mahabharata

posa, domowego kapana krla Drupady, aby przypomnia mu o jego zobowizaniu. Nie wierzc jednak w peni w powodzenie jego misji, zaczli rwnoczenie zabiega o lojalno krlw i gromadzi wok siebie wojska, przygotowujc si do wojny. Kaurawowie rwnie przygotowywali si na wypadek wojny i ku ich wielkiemu zadowoleniu udao im si zgromadzi w Hastinapurze jedenacie wielkich armii, podczas gdy Pandawowie zgromadzili w Wiracie jedynie siedem. W momencie gdy domowy posaniec Pandaww przyby do Hastinapury ze sw pokojow misj, zasta tam tumy wojsk, ktre wypeniay po brzegi cae miasto i nawet dla najwaniejszych krlw i szefw rodw trudno byo znale godne ich miejsca. Posaniec uda si do paacu krla Dhritarasztry, gdzie zosta waciwie powitany przez lepego krla i towarzyszcych mu Bhiszm i Widur i po dopenieniu ceremonii powitalnej rzek do zebranych w Gmachu Zebra krlw, ich doradcw i starszyzny Hastinapury: O Bharatowie, kady z nas zna odwieczne Prawo krlw i nie ma adnych wtpliwoci, e skoro Dhritarasztra i Pandu maj tego samego ojca, maj takie same prawo do swej ojcowizny. Dlaczego wic synowie Pandu zostali pozbawieni nalenej im czci dziedzictwa, skoro otrzymali j synowie Dhritarasztry? Cae ich dziedzictwo zostao przywaszczone przez synw Dhritarasztry, ktrzy na dodatek wielokrotnie prbowali dokona zamachu na ich ycie. Pandawowie wasnymi siami zbudowali na oddanych im we wadanie nieuytkach potne krlestwo Indraprasth, ktre im Kaurawowie podstpnie ukradli, prowokujc gr w koci. Krl Dhritarasztra zaaprobowa ich obrzydliwe dziaanie, godzc si na to, aby Pandawowie zostali wygnani ze swego krlestwa na trzynacie lat. Pozwoli na to, aby oni sami i ich ona Draupadi najpierw niegodziwie maltretowani na waszych oczach w Gmachu Gry, yli pniej przez dwanacie lat w dungli i rok na dworze u krla Wiraty w stanie straszliwego ubstwa. Przyjaciele Pandaww nie zapomnieli o tym, jak zachowywa si Durjodhana i czerpaliby rado ze zniszczenia Kauraww. Pandawowie jednak s gotowi o tym zachowaniu zapomnie, gdy pragn zgody z Kaurawami. Chc odzyska to, co naley do nich bez niszczenia caego wszechwiata. Z ich strony nie ma wic adnych powodw do wojny. Jeeli jednak Kaurawowie takie powody znajd, powinni wzi pod uwag, e siedem wielkich armii czeka na rozkazy Pandaww i e wielcy wojownicy tacy jak Satjaki, czy Bhima s warci tysica wielkich armii. Cho Durjodhana zgromadzi po swej stronie jedenacie armii nie sposb porwna

Ksiga V

Opowie 47

131

ich z potg Arduny i Kryszny na jednym rydwanie. Powiedzcie, czy wiedzc o tym, zechcecie walczy? Dotrzymajcie lepiej umowy i oddajcie Pandawom to, co do nich naley i uniknijcie w ten sposb wojny. Bhiszma poruszony do gbi mow posa rzek: O braminie, powiedziae sam prawd, cho bdc braminem wypowiedziae j zbyt otwarcie i bez ogrdek, nie bawic si w dyplomacj. Prawd jest jednak to, e Pandawowie dowiadczyli wielkiej ndzy yjc w dungli, e maj prawo do dania zwrotu swej czci ojcowizny i e Arduna jest zdolny do pokonania kadego we wszystkich trzech wiatach. Przyniose nam take dobre wiadomoci, gdy to wielkie szczcie, e Pandawowie i ich krewni ciesz si dobrym zdrowiem, e znaleli potnych sprzymierzecw i e chc poda nadal ciek Prawa. C za szczcie, e pragn pokoju, cho maj w swych szeregach Ardun. Bhiszma nie skoczy jeszcze mwi, gdy Karna przerwa mu zuchwale i spogldajc na Durjodhan rzek do wysannika Pandaww: O braminie, po co powtarza cigle to samo? Wszyscy wiedz, e akuni grajc w imieniu Durjodhany pokona Judhiszthir w grze w koci, i e zgodnie z umow Judhiszthira razem ze swymi brami powinien spdzi trzynacie lat na wygnaniu. Zauwa lepiej, e Pandawowie nie wypenili do koca swego zobowizania i majc za sob armie Wiraty i Drupady daj zwrotu swego krlestwa, zanim upyn trzynasty rok ich wygnania. Durjodhana nie da si przestraszy i nie odda nikomu ze strachu najmniejszego kawaka swej ziemi, cho ca ziemi oddaby nawet wrogowi, gdyby tego dao od niego Prawo. Jeeli Pandawowie chc zwrotu swego dziedzictwa, niech najpierw dopeni umowy. Jeeli bd si upiera w swym daniu amic Prawo, spotkaj si z nami na polu bitewnym! Bhiszma oburzony sowami Karny rzek: O Karna, jakie ty masz prawo, aby mwi w ten sposb? Czyby zapomnia ju o tym, jak Arduna pokona nas wszystkich, gdy prbowalimy uprowadzi krowy krla Wiraty? Gdy dojdzie do ostatecznej bitwy zginiemy wszyscy. Krl Dhritarasztra rwnie skarci Karn, popierajc sowa Bhiszmy. Rzek: O Karna, Bhiszma ma racj. Musimy potraktowa powanie sowa tego bramina, gdy jest to w naszym interesie jak i w interesie Pandaww i caego wszechwiata. Zwracajc si do posaca Dhritarasztra rzek: O braminie, wr w pokoju tam, skd przyszede i powiedz Pandawom, e

132

Mikoajewska

Mahabharata

rozwaymy starannie przekazane nam sowa i e w odpowiedzi na tw misj przyl do nich Sandaj. 2. Dhritarasztra, cho w peni wiadomy, e wojny mona unikn jedynie oddajc Pandawom ich krlestwo, wysya do nich Sandaj z pustym apelem o pokj lepy krl Dhritarasztra rzek do Sandaji: O Sandaja, udaj si z misj do Upaplawji, gdzie obecnie przebywaj Pandawowie i powiedz im, i to wielkie szczcie, e przybyli do tego wspaniaego miasta i e naley im si cze i podziw za to, e zrealizowali do koca swe zobowizanie do pobytu na wygnaniu, cho nie zasuyli na takie potraktowanie. Naley im si rwnie podziw za to, e cho zostali oszukani przez mych synw, cigle pragn pokoju i niech bdzie midzy nami pokj. Krl Dhritarasztra kontynuowa, zwracajc si wycznie do Sandaji. Rzek: O Sandaja, Pandawowie nigdy nikogo nie oszukali. Zdobyli cae swe bogactwo si swych wasnych ramion i mnie samemu je oferowali. Nie ma w nich adnej winy. Zawsze dziaaj motywowani przez Prawo i Zysk i cho lubi komfort nigdy nie daj si opanowa dzy. Wyposaeni w mdro i hart ducha nie trac nigdy swej koncentracji i potrafi znie upa, chd, gd i pragnienie. Potrafi bez alu dzieli si swym bogactwem ze swymi przyjacimi i wszyscy darz ich mioci za wyjtkiem mego niegodziwego i niemdrego syna Durjodhany i tego podego Karny. Rozgrzali oni do czerwonoci tych piciu braci o wielkim duchu, pozbawiajc ich wygd i przyjemnoci. Mj niemdry syn Durjodhana wierzy, e postpi susznie, ale tylko gupiec potrafi uwierzy w to, e mona za ich ycia odebra im to, co im si naley. Lepiej im to odda ni prowadzi z nim wojn. Wszyscy potni herosi rzdzcy ziemi jak i ludzie z gr gromadz si wok Krla Prawa, bo darz go mioci i chc walczy w jego sprawie. Moje serce dry ze zgrozy, gdy myl o tym, e Arduna z Kryszn bd walczy przeciw nam na jednym rydwanie. Mdl si razem ze mn, aby ten mj pozbawiony rozumu syn nie rozpocz z nimi wojny i eby Arduna z Kryszn nie spalili wszystkich Kurw jak Indra z Wisznu spalili kiedy wszystkich dajtjw. Mdl si ze mn, aby ten skromny i prawy Judhiszthira, ktrego mj syn tak podle skrzywdzi, nie spali ich swym sprawiedliwym gniewem. Jest on zdolny do walki jak i do ascezy i wstrzemiliwoci i plan jego umysu z ca pewnoci zrealizuje si. Jego susznego gniewu boj si najbardziej.

Ksiga V

Opowie 47

133

Dhritarasztra kontynuowa: O Sandaja, wyrusz wic szybko ze sw misj i przemawiaj do Judhiszthiry z uczuciem, pytajc go w mym imieniu o zdrowie. Tak samo przemawiaj do Kryszny i zapewniaj go, e chc z Pandawami pokoju. Judhiszthira zawsze sucha rad Kryszny, ktry jest mu drogi i ktry wie doskonale, jakie zadanie maj oni do wykonania. Przemawiaj te z uczuciem do pozostaych Pandaww i do krla Wiraty. Uwaaj, by nie rozgniewa ich wszystkich swymi sowami i nie doprowadzi do wojny. 3. Sandaja przekazuje Judhiszthirze wiadomo od Dhritarasztry, zapewniajc go, e krl cierpi katusze z powodu za, ktre uczynili jego synowie Sandaja uda si wic do Upaplawji, aby zgodnie z yczeniem krla Dhritarasztry przekaza Pandawom jego gorce sowa. Na widok Judhiszthiry pad plackiem na ziemi, po czym rzek: O Krlu Prawa, c za rado widzie ciebie i twych braci w dobrym zdrowiu. O wasze zdrowie dopytuje si krl Dhritarasztra. Chce te wiedzie, jak si ma wasza uduchowiona ona, Draupadi? Prawdziwie ucieszony jego widokiem Judhiszthira powita go serdecznie, dopytujc si w zamian o zdrowie krla Dhritarasztry jak i innych mieszkacw Hastinapury, nie zapominajc o swych poddanych. Pyta: O Sandaja, czy krl Dhritarasztra troszczy si wystarczajco o braminw i czy jego syn nie obci przypadkiem darw, ktre dla nich przeznaczyem? Czy przypadkiem nie troszczy si on bardziej o wystpki braminw ni o warunki ich ycia? To sam Stwrca ustawi dla wszystkich wysokie wiato w wiecie ywych i jeeli ci gupcy nie pohamuj swej zachannoci, cay nard Kurw ulegnie zniszczeniu. Czy krl Dhritarasztra troszczy si wystarczajco o rodki utrzymania swych ministrw? Czy aden wrg udajcy przyjaciela nie zaskarbi sobie jego przychylnoci? Czy ludzie cigle modl si o powrt Arduny, gdy widz jak zbieraj si bandy dasjusw? Czy wspominaj jeszcze lecce z gonym wistem ostrza uwalniane z jego uku? Czy pamitaj Bhim, ktry sw maczug sieje panik wrd swych wrogw? Czy pamitaj synw Madri Sahadew i Nakul, ktrzy swego czasu zmusili krlw poudnia i zachodu do zapacenia mi daniny? Czy Kaurawowie nie mwi le o Pandawach? Czy pamitaj jeszcze o tym jak Arduna z Bhim uwolnili ich z rk gandharww, z ktrymi wszczli wojn w Lesie Dwaitawana? O Sandaja, jeden dobry krlewski uczynek nie wystarczy, aby wszystko naprawi, jeeli nie potrafimy zmieni Durjodhany.

134

Mikoajewska

Mahabharata

Sandaja rzek: O Judhiszthira, Kaurawowie zgromadzili po swej stronie zarwno ludzi prawych jak i niegodziwych. Obdarowuj nawet swych wrogw i nie pozbawiaj braminw nalenej im czci. Krl Dhritarasztra nie darowa winy swemu synowi i bardzo nad tym wszystkim, co si stao, boleje. Nie zamierza zachowywa si wobec was nieuczciwe. On i jego synowie staliby si zagroeniem dla swych przyjaci, gdyby w sposb niegodziwy nienawidzili was, najuczciwszych z uczciwych. Ten stary czowiek tonie w alu, bo wie od braminw, e oszukanie przyjaciela i zdradzenie go jest najgorszym z grzechw. Zarwno on sam jak i inni wspominaj was na kadym zgromadzeniu. Gdy sysz dwiki konch i bojowych bbnw wspominaj najwikszego ucznika Ardun, potnego Bhim jak i synw Madri, Nakul i Sahadew. Kt moe wiedzie, jak dol przyniesie mu los, skoro ty wyposaony we wszystkie cnoty dowiadczye takiej ndzy i cierpienia. Jednake ze sw mdroci przyniesiesz nam pokj i ochronisz przed zagad swych braci, swj nard i tych wszystkich krlw, ktrzy poustawiali si po waszej i Kauraww stronie. Posuchaj teraz sw, jakie krl Dhritarasztra, ktry jest dla ciebie jak ojciec, kaza ci przekaza, wypowiadajc je pn noc do swych synw i doradcw. Sandaja kontynuowa zwracajc si do Judhiszthiry, jego braci i wszystkich zebranych wok nich krlw: O Judhiszthira, stary krl Dhritarasztra prosi ci o zachowanie pokoju w imi dobra caego naszego narodu. Los wyposay ci we wszystkie cnoty. Urodzie si w wysokiej kacie, jeste szlachetny i szczodry, wytrway, agodny i uczciwy. Jeste zdecydowany w dziaaniu i unikasz wstydu. Mierne dziaanie nie zadowala twej ambicji. Nie jeste zdolny do najmniejszego za, ktre byoby jak plama na nienobiaej szacie. Czy kto taki jak ty byby w stanie dopuci do braterskiej wojny i w ten sposb popeni wiadomie czyn pocigajcy za sob totalne zniszczenie, rodzcy zo i destrukcj, gdzie zwycistwem jest jedynie suma dokonanych zniszcze? Bogosawieni s ci, ktrzy dziaaj na rzecz dobra swego rodu, gdy w ten sposb zapewniaj jego przetrwanie. O Judhiszthira, jeeli nie wyrzekniesz si swej woli ukarania Kauraww, zniszczenia ich i uzalenienia ich od siebie, twoje ycie stanie si rwne mierci. Trudno ci bdzie dalej y wrd swych zabitych krewnych.

Ksiga V

Opowie 47

135

Jeeli dojdzie do wojny, to kt zdoa was pokona, gdy macie za sob Kryszn, krla Drupad i innych wielkich wojownikw? Lecz rwnie kt zdoa pokona Kauraww, chronionych przez Bhiszm, Kryp, Dron i innych wojownikw? Kt atakujc Pandaww zdoa przey i kt atakujc Kauraww zdoa utrzyma si przy yciu? W tej wojnie zarwno zwycistwo jak i przegrana przyniesie wycznie zo. Czy Pandawowie chcieliby jak nisko urodzeni prostacy dopuci do takiego za? Sandaja zwracajc si do Kryszny, rzek: O Kryszna, padam przed tob plackiem na ziemi i bij pokony, proszc ci o zaniechanie zemsty. Wiem, e Arduna posucha kadego twego sowa i bez wahania odda ci swoje ycie. Koczc, Sandaja rzek: O Judhiszthira, przekazaem ci dokadnie sowa krla Dhritarasztry, ktry realizujc pragnienie Bhiszmy, niczego bardziej nie pragnie ni zachowania pokoju. 4. Judhiszthira bezwzgldnie da oddania mu Indraprasthy wskazujc, e jest to jedyna droga prowadzca do pokoju i e cierpienie Dhritarasztry jest rezultatem jego dzy Judhiszthira rzek: O Sandaja, jakie wojenne i nawoujce do zemsty sowa usyszae ode mnie, e obawiasz si wojny? Pokj jest lepszy od wojny. Kt prowadziby wojn, jeeli moe znale pokj? Dlaczego czowiek miaby wiadomie chcie wojny? Kto przeklty przez los wybraby wojn zamiast pokoju? Czowiek w peni nasycony, cho wyrzek si wszelkiego dziaania, dalej nie bdzie dziaa, a ju szczeglnie nie bdzie prowadzi wojny. My sami dziaamy szukajc szczcia, lecz nie zwaamy na to, jakie konsekwencje dla nas ma nasze dziaanie, gdy jestemy motywowani przez cae bogactwo Prawa i dobro ogu. Dziaanie samo w sobie przynosi niekiedy cierpienie i ten kto dziaa po to, by zdoby przyjemno i unikn cierpienia jest zniewolony przez zmysy i nie rozumie szczcia, ktre wynika z dziaania. Tsknota za przyjemnoci niszczy ciao, przynoszc cierpienie. Tak jak ogie wzrasta, gdy wlewa si we tuszcz tak dza zamiast zmniejsza si ronie, gdy zdobdzie swj przedmiot i pozostaje nienasycona. Spjrz na ten stos przyjemnoci, ktry zgromadzi krl Dhritarasztra i porwnaj go z naszym malejcym w nim udziale. Cho nie brakuje mu niczego, cigle pragnie si nas pozby i zgromadzi wicej. dza nie zaprzestaje konsumowa jego serca.

136

Mikoajewska

Mahabharata

Zem jest to, e krl, ktry sam jest stronniczy, oczekuje od innych wyrzeczenia si stronniczoci. Inni zachowaj si wobec niego dokadnie tak samo jak on zachowuje si wobec nich. Ten kto rozpala w gstym lesie ogie, gdy pora deszczowa si koczy i zrywa si wiatr, gorzko poauje swego czynu, gdy bdzie prbowa przed ogniem uciec. Krl Dhritarasztra zdoby absolutn wadz i teraz aonie lamentuje, e postpi wobec nas tak jak radzi mu w niegodziwy podstpny gupiec, jego nie zasugujcy na zaufanie syn, ktry wyszydza dobre rady uczciwego Widury. Faworyzujc swego syna wkroczy na ciek Bezprawia i doskonale o tym wie. Wie te, e ze lepej mioci do swego syna cakowicie zlekceway rady prawdziwie mdrego i prawego Widury, ktry nigdy nie zaprzesta mu dobrze yczy. Durjodhana jest zawistnym, egoistycznym i gwatownym niewolnikiem pychy, ignorujcym zarwno Zysk jak i Prawo, faszywym w swej mowie, drczonym przez swj gniew, rozpustnikiem prosperujcym na swym niegodziwym sercu. Jest przekorny, mciwy, ignoruje lepszych od siebie i zdradza swych przyjaci. Krl Dhritarasztra o tym wszystkim wie i faworyzujc tego syna sam porzuci ciek Zysku i Prawa. O Sandaja, w czasie gdy graem z Durjodhan w koci, mylaem o tym, by nie sprowadzi na Kurw katastrofy. Widura doradza krlowi Dhritarasztrze przerwanie gry, lecz on nie posucha jego rady. Nasze krlestwo cieszyo si obfitoci i nie grozia mu adna katastrofa, dopki sucha on jego rad. Teraz jednak ma on za swych doradcw Durjodhan, Duhasan, akuniego i Karn. Zwa na jego szalestwo! Patrzc na to, cho bardzo si staram, nie widz przed mym ludem dobrej koniunktury. Krl Dhritarasztra pozbawi innych wadzy i pozby si dalekowzrocznego Widury. Razem ze swymi synami chce niepodzielnie wada ca ziemi, pozbywszy si wszystkich rywali. Nigdy nie zostawi mnie w spokoju, bo poda mojego majtku, ktry stoi mu na drodze. Karna uwaa, e jest zdolny do pokonania Arduny. Dlaczego wic dotychczas tego nie uczyni, cho ju nie jeden raz z nim walczy? Zarwno on sam jak i wszyscy inni doskonale wiedz, e nie ma na wiecie ucznika, ktry mgby stawi czoa Ardunie. Durjodhana moe sprawowa swe rzdy i czyni zo tylko pod nieobecno Arduny. Gdy bdzie nadal prbowa zrealizowa swj plan i wydrze nam nasze krlestwo, nic nie powstrzyma ju Arduny przed bitw z nim. Synowie Dhritarasztry przeyj tylko do czasu, gdy usysz pierwszy trzask strzay wypuszczanej z

Ksiga V

Opowie 47

137

Gandiwy. Durjodhana liczy na zrealizowanie swego celu, bo ignoruje si rozwcieczonego Bhimy. Nawet sam Indra nie zdoaby pozbawi mnie mej wadzy, gdyby musia walczy z Ardun, Bhim, Nakul i Sahadew. Jeeli Dhritarasztra i jego syn nie zmieni swej strategii i nie oddadz nam naszego krlestwa, zgin, doszcztnie zniszczeni przez nasz gniew. O Sandaja, wiesz doskonale jak cikie byy dla nas lata, ktre bylimy zmuszeni spdzi na wygnaniu. Jestemy jednak gotowi zapomnie o naszej krzywdzie i zaniecha zemsty, ale pod warunkiem, e Kaurawowie zwrc nam Indraprasth i pozwol nam realizowa zadania, dla ktrych narodzilimy si na tej ziemi! 5. Sandaja ponawia swj apel o pokj i wyrzeczenie si Indraprasthy, sdzc, e Judhiszthira sam pad ofiar dzy Sandaja sdzc e Judhiszthira da zwrotu swego krlestwa, bo da si pokona dzy, rzek: O Krlu Prawa, twe dziaania synne w caym wiecie zawsze miay swe rdo w Prawie. Dlaczego wic teraz chcesz zniszczy sw saw? Jeeli Kaurawowie nie zwrc ci krlestwa, czy nie lepiej y jak ebrak ni wszczyna wojn? ycie czowieka jest potokiem wiecznego cierpienia zbyt ulotnym, by nasyci jego gd ycia. Nie popeniaj wic grzechu! Na czowieka wiecznie czyha dza, zaciemniajc Prawo, lecz znajdzie on saw na tym wiecie tylko wtedy, gdy nie da si zapa w jej sida. Gd posiadania ujarzmia czowieka, jego prawo wyrodnieje. Kto nie porzuca Prawa, zostaje przez nie owiecony. Kto aknie przedmiotw, zostaje przez nie umniejszony. O Krlu Prawa, nie wolno ci popenia tego niegodziwego czynu i rozpoczyna wojny! Czy po to kierujc si Prawem przez tyle lat ye w ndzy w lesie? Dlaczego udae si do lasu, cho opierajc si na potdze swych braci i swych sprzymierzecw moge pokona swego wroga i pobawi Kauraww ich dumy? Dlaczego udajc si do lasu pozwolie swym wrogom urosn w si? Dlaczego zredukowae w ten sposb do niewielkiej garstki liczb swoich sprzymierzecw? Dlaczego spdzie tyle lat na wygnaniu, skoro teraz, gdy czas jest nie po temu, chcesz wojny z Kaurawami? O Judhiszthira, tylko gupiec walczy o utrzymanie swych dbr lub czowiek, ktry nie znajc Prawa schodzi ze cieki prowadzcej do szczcia. Nawet mdrzec ktry zna Prawo, zbacza ze cieki prowadzcej do dobrobytu, gdy kieruje si gniewem. Twj umys nie jest jednak zdolny do Bezprawia i nie potrafisz te uczyni za

138

Mikoajewska

Mahabharata

ulegajc gniewowi. Jaki jest wic powd tego, e chcesz popeni w straszny czyn wbrew caej mdroci? O krlu, ucisz i przeknij ten gorzki bl nie zrodzony z choroby, gdy pozbawi ci on sawy i zrodzi jedynie dalsze zo. Bd jak sadhu, ktry poyka swj gniew, by go nie uwolni! Kto by pragn czego, co prowadzi wycznie do za? Czy po zabiciu Bhiszmy, Drony, jego syna Awatthamana, Krypy, alji, Karny i Durjodhany potrafisz znale w czym przyjemno? Zdobywszy ca ziemi a po oceany nie uwolnisz si ani od staroci, ani od mierci. Nie prowad do wojny! Jeli chcesz popeni ten straszny grzech, aby zadowoli tym swoich doradcw, lepiej oddaj im wszystko, co posiadasz i ucieknij przed nimi. Nie zbaczaj ze swojej cieki, ktra jest ciek Bogw! 6. Judhiszthira poszukuje u Kryszny rady, co do waciwego dziaania w krytycznej sytuacji, w ktrej si znalaz Krl Prawa rzek: O Sandaja, masz racj, e prawo jest, jak mwi, najwyszej stojcym dziaaniem. Nie powiniene mnie jednak oskara o zejcie ze cieki Prawa, zanim nie zyskasz pewnoci, e to co czyni jest mnoeniem Bezprawia, a nie prawoci. Rozwa w swym umyle, czy Bezprawie nie wystpuje tu pod przykrywk prawoci, podczas gdy prawo wydaje si Bezprawiem. Sytuacja, w ktrej si znalazem jest krytyczna, a w takich sytuacjach zarwno Prawo jak i Bezprawie kierujce utrzymaniem si czowieka przy yciu przybiera niekiedy podobny wygld. Gdy naturalny dla danego czowieka sposb ycia zaamuje si, nie wie on jak dziaa i szuka pomocy u kogo, kto mgby wskaza mu, co powinien uczyni. Znalaz si niedoli, lecz cigle jest zwizany przez swj stary wzr. Nie powinien on jednak ani poddawa si rozpaczy, ani upiera si przy starym wzorze. Po to Zarzdzajcy wiatem zarzdzi ryt naprawy dla braminw, ktrzy pragn naprawi to, co byo ze. Ten, ktry znalaz si w niedoli nie powinien ani pozostawa bierny, ani podejmowa dziaa niewaciwych. Zarzdzajcy wiatem wyposay kadego we waciwe dla niego powoanie i mdrcy potrafi je okreli i potrafi udzieli kademu waciwych wskazwek. Nasi ojcowie i przodkowie wiedzieli o tym i dlatego ci, ktrzy szukaj mdroci i wykonuj swoje wasne zadania, do ktrych zostali powoani, nie mno Bezprawia. O Sandaja, nie podam wasnoci nalecej do ziemskich krlw lub bogw. Pragn jedynie zwrotu mojej wasnoci, tak jak mi obiecano. Pozwl, e w tej krytycznej sytuacji, w ktrej si

Ksiga V

Opowie 47

139

znalazem, poszukam mdroci u Kryszny. On jest najwyszym znawc Prawa, najmdrzejszym z mdrych i suy sw rad wszystkim braminom. Niech sawny Kryszna doradzi mi, co powinienem uczyni. On ma na uwadze dobro obu stron, zarwno nas jak i Kauraww. Niech on mi powie, czy zgrzesz, wyrzekajc si swego majtku i nie dopuszczajc do wojny, czy te wwczas gdy upierajc si przy mym daniu, doprowadz do wojny? On jest nam wszystkim prawdziwie drogi. Wszyscy czekaj na jego rad. On potrafi zadecydowa o dziaaniu. Uczyni to, co doradzi mi Kryszna. 7. Kryszna dowodzi, e Kaurawowie nie chcc odda Pandawom ich krlestwa uniemoliwiaj im realizacj zada przydzielonych im przez Stwrc Kryszna rzek: O Sandaja, jak sam dobrze wiesz zarwno Pandawom jak i Kaurawom ycz powodzenia i wzrostu i pragn pokoju midzy nimi. Wyrzeczenie si zemsty i gotowo do pokoju, ktr zaoferowa swym braciom Judhiszthira jest najtrudniejsz z wszystkich moliwych pokojowych ofert. Dlaczego wic w swej mowie powoujc si na Prawo pomniejszasz tego czowieka, ktry z uporem realizuje wszystkie stajce przed nim zadania, kieruje mdrze sw rodzin i zawsze dziaa waciwie? Niektrzy bramini wyrzekaj si dziaa twierdzc, e wiedza jest waniejsza od dziaania, inni natomiast uwaaj, e dziaania przynosz jednostce sukces zarwno za ycia jak i po mierci. Lecz nawet ci, ktrzy wyrzekaj si dziaa, wiedz, e ten kto wie o jedzeniu, lecz nie chce je, bdzie godny. Owoc przynosi tylko wiedza o tym jak dziaa. Inna wiedza nie przynosi owocu, gdy to samo dziaanie rodzi owoc. Swoje pragnienie zaspokoi ten, kto napije si wody. Bez dziaania nie zrealizuje si rwnie aden ryt. Niczego nie ceni sobie wyej od dziaania. Kto twierdzi inaczej mwi gupstwa. Bogowie byszcz na firmamencie dziki swemu dziaaniu, podczas gdy wiatr dziki swemu dziaaniu ochadza ziemi, a soce tworzy noc i dzie. Ksiyc nieznuenie wyznacza czas i mija niebieskie konstelacje. Ogie dziki temu, e ponie, przynosi dobro wszystkim ywym istotom. Matka Ziemia dwiga niestrudzenie swj wieki ciar, rzeki nieprzerwanie nios ze sob wod, utrzymujc ywe istoty przy yciu. Indra oblewa ziemi deszczem grzmic gono wrd chmur i dziki praktykowaniu Brahmana (modlitwy), wyrzeczeniu si przyjemnoci i staniu na stray Prawdy

140

Mikoajewska

Mahabharata

i Prawa sta si krlem bogw. Podobnie Brihaspati sta si nauczycielem bogw, doskonalc swoje zmysy. Konstelacje, bogowie, apsary, gandharwowie i pustelnicy owietlaj niebo dziki swemu dziaaniu. Podobnie kady z ludzi urodzonych w czterech kastach nie zaprzestajc swych dziaa, realizujc przydzielone mu zadanie i uzyskujc odpowiedni owoc, przyczynia si do utrzymywania harmonii we wszechwiecie. O Sandaja, dobrze wiesz, e taka jest zasada wszystkich wiatw i rozumiesz wierno Judhiszthiry witym pismom i rytuaom takim jak Ofiara Konia i ofiara koronacyjna Radasuja jak i swemu obowizkowi nie zapominania o swej zbroi i uku. Dlaczego wic podje si dziaania na rzecz Kauraww i skaniasz Krla Prawa do wyrzeczenia si swej krlewskoci? Gdyby Pandawowie znali jaki inny sposb na realizowanie wyznaczonych im krlewskich dziaa bez koniecznoci zabijania Kauraww, chroniliby Prawo zmuszajc niepohamowanego Bhim do zachowywania si w aryjski sposb. Jednake gdy wyrokiem losu spotykaj na swej drodze mier, zasu na chwa, gdy nie zaprzestajc realizowania swych odziedziczonych po przodkach zada, wyjd jej naprzeciw. O Sandaja, to co mwi jest ci dobrze znane i ty sam powiniene potrafi udzieli nam waciwej odpowiedzi na pytanie, czy Prawo nakazuje krlowi prowadzi wojn w obronie swego krlestwa, czy te nie? Zanim wic zaczniesz obwinia lub chwali Pandaww za podejmowane przez nich dziaania, we najpierw pod uwag odwieczny podzia na cztery kasty i ich obowizki i przypomnij sobie, jakie s obowizki Pandaww. Obowizkiem bramina jest studiowanie Wed, skadanie ofiar, odwiedzanie witych brodw, nauczanie i odprawianie rytuaw na rzecz tych, ktrzy na to zasuguj oraz akceptowanie darw. Obowizkiem wojownika jest dostarczanie ochrony swym poddanym, dziaanie na rzecz Prawa, obdarowywanie, bycie czujnym, oferowanie darw bogom i przodkom, poznawanie Wed, maestwo i zarzdzanie swym wasnym gospodarstwem domowym. Obowizkiem waijw jest uczenie si i mnoenie dbr poprzez uprawianie ziemi, hodowl i handel, usugiwanie braminom i magnatom oraz zarzdzanie swym wasnym gospodarstwem domowym. Szudra z kolei powinien suy i oddawa honory braminom i troszczy si o swj wasny dobrobyt. Studiowanie witych pism i skadanie ofiar przez szudr jest surowo zabronione.

Ksiga V

Opowie 47

141

8. Kryszna wspomina zo, ktre wyniko z zawici Durjodhany i wskazuje, e bro zostaa wymylona po to, aby zabija tych ktrych doszcztnie zniszczya zawi i ktrzy Bezprawie nazywaj Prawem Kryszna kontynuowa: O Sandaja, obowizkiem krla jest dostarczanie ochrony wszystkim kastom i dbanie o to, by kada z nich wykonywaa przydzielone jej zadania. Krl powinien by zawsze sprawiedliwy w traktowaniu swych poddanych i nie powinien ulega namitnociom lub bezprawnym dzom. W przypadku, gdy istnieje kto, kto jest od krla lepszy, bdc wyposaony we wszystkie cnoty, powinien kierujc si wiedz ukara go, ale nie powinien patrzy z zawici na jego krlewsk wasno, bo taka zazdro jest zem. Jeeli kto zazdroci krlowi jego ziemi i wprawiajc w gniew przeznaczenie zawadnie ni, dostarczy mu powodu do wojny. Miecz, uk i zbroja zostay stworzone przez Indr po to, by oczyszcza wiat z dasjusw, zych, obrzydliwych i okrutnych stworze przypominajcych jedynie swym wygldem ludzi. Kradzie cudzej wasnoci dokonana w skrytoci lub na oczach innych jest tak samo przestpstwem. Durjodhan wyrnia to, e z czystej zachannoci uwaa za Prawo to, co jest mu wygodne, co dostarcza mu eru dla jego zachannoci. Pandawowie wadali odziedziczon czci ich ojcowizny, z ktrej Kaurawowie ich ograbili. Powicajc swe ycie w walce o jej odzyskanie, zdobd wycznie chlub. O Sandaja, przypomnij Kaurawom o tym staroytnym Prawie, gdy s oni gupcami zapanymi w sida mierci, ktrzy skupili si wok krla Dhritarasztry. Przypomnij sobie ich niegodziwe czyny, ktre popenili na oczach setek zebranych w Gmachu Gry krlw. aden z obecnych tam potnych wojownikw cznie z Bhiszm nie interweniowa, gdy ukochana ona Pandaww Draupadi, wcielenie wszelkich cnt i dobrego zachowania, bya cignita za wosy przez tego rozpustnika Duhasan i pakaa. Gdyby wszyscy zebrani tam krlowie, modzi i starzy, sprbowali razem przeciwstawi si temu strasznemu uczynkowi, oddaliby mi przysug, uwalniajc mnie z obowizku oczyszczenia wiata ze za i oddaliby przysug synom Dhritarasztry. Duhasana amic wszelkie reguy krlewskiego Prawa przyprowadzi Draupadi w jednej sukni przed oblicze jej tecia i gdy si na oczach wszystkich aonie alia, nikt nie prbowa jej pomc za wyjtkiem Widury. Krlowie byli zbyt maoduszni, by zaprotestowa. Jedynie Widura przemwi jzykiem Prawa i potpi zachowanie tych gupcw.

142

Mikoajewska

Mahabharata

O Sandaja, ty te tam bye i milczae, patrzc biernie na przestpstwa Kauraww dokonane pod pozorem Prawa, a teraz miesz poucza Pandaww, co do ich obowizkw? To Draupadi dziki wasnemu bohaterskiemu i prawemu dziaaniu uwolnia Pandaww i sam siebie z tego strasznego potrzasku. Pandawowie nie zapomn zncania si nad ich ukochan on. Zuchwae i oburzajce sowa, ktre Karna rzek do niej, gdy staa pnaga przed swym wasnym teciem: O ulicznico, wybierz sobie teraz innego ma, utkwiy gboko w sercu Arduny. Podobnie jak obraliwe sowa Duhasany: Jestecie obecnie jak puste ziarna sezamowe i bdziecie y w piekle przez dugi czas, i oszusta akuniego, ktry podjudza Judhiszthir do dalszej gry, mwic: O krlu, masz jeszcze na co postawi. Postaw na Draupadi, wasz ukochan on. O Sandaja, sam syszae te przeraliwe i okrutne sowa wypowiadane podczas tej straszliwej gry w koci. 9. Kryszna zapowiada swoj wizyt w Hastinapurze i to, e jeeli Kaurawowie mu nie podzikuj za owiecenie ich i nie przyjm jego warunkw bdzie wojna Kryszna kontynuowa: O Sandaja, sam osobicie udam si do Hastinapury, aby przedstawi sprawy takimi jakimi s, zanim nie jest za pno. Jeeli uda mi si doprowadzi do pokoju bez straty dla sprawy Pandaww, uwolni Kauraww z side mierci. Jeeli ludzie Dhritarasztry nie wezm w swym dziaaniu pod uwag mych rozsdnych, nie ranicych nikogo i penych prawdziwego znaczenia sw majcych swe korzenie w Prawie i nie podzikuj mi za nie i za to, e przybyem, wwczas Arduna na swoim rydwanie i Bhima w swej wojennej zbroi wypal do korzeni tych ndznych synw Dhritarasztry z powodu ich bezrozumnego dziaania i Bhima wymachujc sw maczug przypomni im ich gboko ranice sowa, ktre wypowiadali, gdy dziki oszustwu pokonali Pandaww. O Sandaja, mnocy Bezprawie gniewny Durjodhana jest jak wielkie drzewo, ktrego pniem jest Karna, gaziami akuni, owocem Duhasana, a korzeniami niewidomy krl Dhritarasztra. Bronicy prawoci Judhiszthira jest rwnie jak wielkie drzewo. Jego pniem jest Arduna, gaziami Bhima, owocem Nakula i Sahadewa, a korzeniami Brahman (Nieskrpowany Duch, Kryszna) i bramisko. Krl Dhritarasztra nie chce dostrzec, e Kaurawowie i Pandawowie powinni y w pokoju, wadajc odziedziczonymi po ojcach czciami krlestwa. On sam i setka jego synw s jak dungla, podczas gdy Pandawowie s jak zamieszkujce j tygrysy.

Ksiga V

Opowie 47

143

Tygrysy zgin poza dungl, a dungla zostanie doszcztnie wycita bez tygrysw. Tygrysy powinny wic chroni dungl, a dungla powinna si troszczy o tygrysy. Kaurawowie s jak liany, ktre rosn tylko wwczas gdy przylgn do wielkiego drzewa, podczas gdy Pandawowie s jak potne drzewo ala. Koczc sw mow, Kryszna rzek: O Sandaja, przeka krlowi Dhritarasztrze e, Pandawowie s gotowi zarwno do posuszestwa jak i do wojny. Niech uczyni to, co powinien i odda im ich krlestwo. Otrzymawszy je z powrotem Pandawowie s gotowi zapomnie o popenionym w Gmachu Gry le i wyrzec si zemsty. S oni jednak take wojownikami i gdy ich krlestwo nie zostanie zwrcone Judhiszthirze, s gotowi do walki o nie na mier i ycie. 10. Sandaja wraca do Hastinapury, aby przekaza Dhritarasztrze wiadomo od Pandaww Pouczony sowami Kryszny i Judhiszthiry Sandaja zrozumia ich racje i rzek: O Judhiszthira, niech dobry los wam sprzyja i bdcie dla mnie askawi. Mam nadziej, e nie obraziem was w aden sposb moj stronnicz mow. Pozwl mi wic was wszystkich poegna i wyruszy w drog powrotn do Hastinapury, abym mg przekaza krlowi Dhritarasztrze wasz wiadomo. Judhiszthira rzek: O Sandaja, twj umys zawsze pozostaje jasny. Twoja mowa jest uprzejma, przyjazna, rozumna i dobra, oparta na znajomoci Prawa, pena znaczenia i nie ma na celu zadawania blu. Tylko Widura mgby by rwnie przyjaznym i kompetentnym posacem jak ty i bardzo jestemy zadowoleni z twojej wizyty. Pozdrw ode mnie i zapytaj indywidualnie o zdrowie kadego z mieszkacw Hastinapury, nie pomijajc tych bezrozumnych synw krla Dhritarasztry i ich poplecznikw i nie zapominajc nawet o niewolnikach i sierotach. Powiedz im take, e ja sam mam si dobrze. Powiedz Kaurawom, e trudno znale na ziemi wojownikw lepszych od tych, ktrzy zaoferowali im sw pomoc. Jednake Prawo jest wieczne i moim krlewskim obowizkiem jest wyci w pie wszystkich moich wrogw. Przeka im ode mnie moje zdecydowane sowa: Wasze serca spala dza, aby rzdzi niepodzielnie ludem Kurw i pozby si wszystkich rywali. Takie roszczenie nie jest jednak w aden sposb uzasadnione i nie mamy zamiaru si na nie zgodzi. Stawiamy wic ultimatum, e albo oddacie nam nasze dziedzictwo, albo staniecie z nami do walki! . Judhiszthira kontynuowa: O Sandaja, to Zapadniajcy wiat rzdzi dobrym i zym, modym i starym, sabym i silnym. To on

144

Mikoajewska

Mahabharata

naucza dziecko i udziecinnia dorosego czowieka. To on gwarantuje to wszystko, gdy na pocztku wszystkiego zapadnia wiat, rozlewajc we swe nasienie. O Sandaja, nie bd dawa ci dalej szczegowych instrukcji, bo zrozumielimy si nawzajem. Udaj si wic do Hastinapury, oddaj krlowi Dhritarasztrze nalen mu cze i przedstaw Kaurawom sprawy takimi jakimi s. Powiedz mu: O krlu, to dziki twej asce Pandawowie otrzymali Indraprasth, gdy byli jeszcze modzi. Nie moesz wic w tej chwili ich ignorowa i pozwoli na to, aby zginli. Powiedz mu: O ojcze, yjmy wszyscy razem w pokoju. Nie daj si zwodzi wrogowi. Wychwalajc moje imi powitaj w mym imieniu seniora Hastinapury Bhiszm i powiedz: O Bhiszma, uratowae kiedy tonc lini krla amtanu. Uratuj j raz jeszcze i kierujc si wasnym sdem, dziaaj tak, aby doprowadzi do tego, e twoi wnukowie bd y w harmonii. Podobnie przemw do Widury. Powiedz: O Widura, przemawiaj na rzecz pokoju. Przemw te do Durjodhany, gdy zasidzie na swym tronie. Komplementujc go, powiedz, e aby nie zabi wszystkich Kurw, sprbujemy znie cierpienie wywoane pamici tego, e widzia nas ignorujcych cierpienie naszej ony Draupadi, wybaczymy mu to, e okrad nas z naszego krlestwa i zmusi do udania si na wygnanie, udamy nawet, e nie pamitamy, jak Duhasana za jego przyzwoleniem przycign Draupadi za wosy do Gmachu Gry, jeeli otrzymamy z powrotem nasze krlestwo. Powiedz mu: O potny wojowniku, nie podaj swym nienasyconym umysem cudzej wasnoci. Niech bdzie midzy nami pokj i harmonia. Jestemy gotowi do zrezygnowania z wojny nawet wwczas, gdy oddasz nam we wadanie jedynie pi wiosekpi wiosek dla piciu Pandaww. O Sandaja, przemawiaj za tym, aby oddali nam choby jedynie pi wiosek za cen pokoju midzy nami. Niech brat pojedna si z bratem, niech ojciec zjednoczy si z synem i niech wadcy Pacalw i Kurw spotkaj si ze sob w paacu a nie na polu bitewnym. O Sandaja, pokj uszczliwi mnie, cho jestem rwnie zdolny do pokoju jak i do wojny, tak jak i nigdy nie zapominam ani o Prawie, ani o Zysku. I tak jak w czasie pokoju potrafi by agodny, podczas wojny potrafi by nieugity.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(49) The Book of the Effort (continued), 19-21, 5(50) The Embassy of Samjaya, 22-31.

Ksiga V

Opowie 48

145

Opowie 48 Widura wyjania krlowi Dhritarasztrze przyczyny jego cierpienia

1. Sandaja krytykuje dotychczasowe postpowanie krla Dhritarasztry dowodzc, e ulegajc swemu synowi, nie zachowuje si jak gowa rodziny i krl; 2. Widura wyjania Dhritarasztrze, e przyczyn jego bezsennoci jest pragnienie posiadania tego, co naley do innych i Dhritarasztra wiadomy uczynionego za chce sucha o tych, co czyni dobro; 3. Widura opowiada o dziaaniach czowieka mdrego realizujcych dobro i o dziaaniach gupca realizujcych zo; 4. Widura przypomina Dhritarasztrze nauki o tym, co wystpuje w pojedynk, w dwjk, trjk, ..., dziesitk, i co powinno by brane pod uwag przy wyborze dziaa; 5. Widura przypomina Dhritarasztrze pie krla demonw o dziaaniach dobrego wadcy.

Krl Dhritarasztra rzek: O Widura, Sandaja wrci z Wiraty, zbeszta mnie i uda si na spoczynek. Dopiero jutro dowiem si, jak wiadomo przynis on od Pandaww. Mj umys nie moe znale spokoju, gdy rozmylam nad tym, co on jutro powie. Moje ciao ponie i nie mog zasn. O przyjacielu, porad mi, c mam uczyni, by ugasi mj ogie i aby sen do mnie wrci. Widura rzek: O krlu, rne mog by przyczyny bezsennoci. Spa nie moe ten, kto zosta zaatakowany przez silniejszego wroga, kto jest saby i nie posiada odpowiednich rodkw obrony i kto straci wszystko z mioci lub zosta okradziony. Ciebie jednak nie dotkna adna z tych katastrof. Czy nie poniesz wic cay dlatego, e patrzysz z zawici na cudz wasno? (Mahbharta, 5(51) Dhritarstras Vigil, 33.10-15) 1. Sandaja krytykuje dotychczasowe postpowanie krla Dhritarasztry dowodzc, e ulegajc swemu synowi, nie zachowuje si jak gowa rodziny i krl Po powrocie do Hastinapury i uzyskaniu audiencji u krla Dhritarasztry Sandaja rzek: O krlu, niech ci bdzie chwaa. Syn Pandu Judhiszthira pozdrawia ci i pyta o twe zdrowie. Zapytuje rwnie, czy jeste zadowolony ze swych synw, wnukw, krewnych, doradcw jak i wszystkich innych, ktrzy z tob zamieszkuj. Krl Dhritarasztra odpowiedzia: O Sandaja, witaj z powrotem w Hastinapurze i opowiedz nam, jak si ma Judhiszthira, jego bracia i ich synowie? Sandaja rzek: O krlu, synowie Pandu i ich rodzina maj si dobrze. Judhiszthira jest jeszcze bardziej ni poprzednio nastawiony na Prawo i Zysk, pogbi sw wiedz, jest peen

146

Mikoajewska

Mahabharata

wewntrznego wgldu i stabilny w swym zachowaniu. Prawo ceni sobie wyej ni gromadzenie bogactw i nigdy nie zbacza ze cieki Prawa dla zdobycia przyjemnoci i komfortu. Gdy patrz na przeciwnoci losu, ktre na swej drodze napotykaj Pandawowie, widz wyranie, jak czowieka przerasta jego karma. Jestem jednak przekonany, e czowiek zdobywa dobr saw tylko wwczas, gdy pragnie tego, co przyzwoite. Judhiszthira pozby si wszelkiego za tak jak w pozbywa si swej zuytej skry i jemu przypadnie w udziale niemiertelny splendor, a na ciebie spadnie caa wina. Przyjrzyj si swym wasnym haniebnym uczynkom, ktre ignoruj zasady Prawa i Zysku. Przypomnij sobie bd, ktry swego czasu popenie, dopuszczajc do tej strasznej gry w koci o przeraliwych i niegodziwych konsekwencjach. Nie bdziesz mg si pozby swych haniebnych uczynkw nawet po mierci. Przy ich pomocy prbujesz zapewni sobie wtpliw nagrod, ulegajc mioci do swego syna. Twe znane ju na caym wiecie pode uczynki nie s ciebie godne. Trudno si dziwi, gdy do katastrofy doprowadza czowiek okrutny, mciwy, nisko urodzony, lecz jak to moliwe, aby tak okrutne uczynki mg popeni czowiek wysoko urodzony jak ty, o prawym umyle, wyksztacony, pan samego siebie, yjcy wedug wysokich standardw, biorcy w swym postpowaniu pod uwag Prawo i Zysk, szeroko znany i majcy najlepszych doradcw? Otworzye wrota do piekie cakowitego zniszczenia. Cay twj rd ju dawno przestaby istnie, gdyby Judhiszthira odpowiedzia zem na uczynione zo. O krlu, ciebie obwiniam o spowodowanie niezgody wrd Bharatw, ktra przyniesie mier wszystkim twoim potomkom. To twj bd wypali do korzeni cay twj rd, bdc jak rozszerzajcy si ogie, ktry wypala wysuszony las. Zamiast kierowa swymi synami, ty sam poddae si wadzy tych, ktrych spodzie. Podczas gry w koci z Judhiszthir wychwalae tego rozpustnika, twego syna, zamiast go powstrzyma. Bez zawarcia pokoju z Pandawami caa twoja linia zginie, bo preferujc ludzi nieuczciwych i odrzucajc uczciwych jeste obecnie za saby, aby dostarczy ochrony swej bogatej ziemi. Koczc sw oskarycielsk mow Sandaja rzek: O krlu, pozwl mi teraz odej i uda si na odpoczynek, gdy duga droga bardzo mnie zmczya. Jutro przeka wszystkim Bharatom wiadomo od Judhiszthiry.

Ksiga V

Opowie 48

147

2. Widura wyjania Dhritarasztrze, e przyczyn jego bezsennoci jest pragnienie posiadania tego, co naley do innych i Dhritarasztra wiadomy uczynionego za chce sucha o tych, co czyni dobro Gdy Sandaja uda si na odpoczynek, krl Dhritarasztra peen niepokoju i nie mogc zasn zapragn porozmawia z Widur i gdy Widura przyby do jego komnat na jego wezwanie, rzek: O przyjacielu, Sandaja wrci od Pandaww, zbeszta mnie i uda si na spoczynek. Dopiero jutro dowiem si, jak przynis wiadomo. Mj umys nie moe znale spokoju, gdy rozmylam nad tym, co on jutro powie. Moje ciao ponie i nie mog zasn. Porad mi, c mam uczyni, by ugasi mj ogie i aby sen do mnie wrci. Widura rzek: O krlu, rne mog by przyczyny bezsennoci. Spa nie moe ten, kto zosta zaatakowany przez silniejszego wroga, kto jest saby i nie posiada odpowiednich rodkw obrony i kto straci wszystko z mioci lub zosta okradziony. Ciebie jednak nie dotkna adna z tych katastrof. Czy nie poniesz wic cay dlatego, e patrzysz z zawici na cudz wasno? Dhritarasztra rzek: O Widura, to ty jeste prawdziwym mdrcem w naszej krlewskiej linii. Przemw wic do mnie jzykiem Prawa i opisz dziaania, ktre prowadz do najwyszego dobra. 3. Widura opowiada o dziaaniach czowieka mdrego realizujcych dobro i o dziaaniach gupca realizujcych zo Widura rzek: O krlu, czowiek mdry kultywuje czyny godne pochway i unika tych, ktre s godne potpienia. Trzyma si wiary i unika herezji. Jest zawsze skoncentrowany na realizacji swego wasnego celu i nie daje si rozproszy gniewowi, radoci, dumie, faszywej skromnoci, czy te prnej chwale. Jego wrogowie znaj go z jego czynw a nie z jego planw i zamiarw. W realizacji jego planw nie przeszkodz mu chd czy upa, lk czy mio, bogactwo czy ubstwo. Jego wdrujcy przez kolejne reinkarnacje duch w swym dziaaniu kieruje si zawsze Prawem i Zyskiem i Zysk ceni sobie wyej ni Przyjemno. Myli on zawsze o realizowaniu swych dziaa, realizuje je i nigdy niczego nie lekceway. Bdc zdolny do rozumienia, zawsze sucha innych z cierpliwoci. Szukajc wasnych korzyci, kieruje si mdroci,

148

Mikoajewska

Mahabharata

a nie niepohamowan dz i nigdy nie wtrca si w niczyje sprawy, zanim nie zostanie o to poproszony. Czowiek o mdrym umyle nigdy nie chce tego, czego nie moe mie, nigdy nie opakuje tego, co jest ju stracone i nie gubi si w nieszczciu. Trzyma si twardo swych celw, nie zatrzymuje si w realizowaniu swego zadania, nie marnuje czasu i jest zdolny do samo-kontroli. Pocigaj go uczynki szlachetne, wykonuje dziaania sprzyjajce rozwojowi i nigdy nie konspiruje przeciw tym, ktrzy mu dobrze ycz. Nie tryumfuje, gdy oddaje si mu honory i nie wypala si do koca, gdy jest lekcewaony, pozostajc zawsze niewzruszony. Zna on natur wszystkich ywych istnie i jest zdolny do wykonania kadego dziaania. W mowie jest elokwentny, w rozmowach zrnicowany, zdolny do rozumienia i wyjaniania. Uczenie si rozszerza jego rozumienie, ktre z kolei sprzyja dalszemu uczeniu si. W swym dziaaniu nigdy nie amie aryjskich standardw i nigdy nie unosi si dum, cho zdoby bogactwo, wiedz i wadz. Czowiek pozbawiony rozumu mnocy zo pawi si w dumie i prnoci, cho niewiele si nauczy i ma nadziej na zdobycie dla siebie korzyci bez podejmowania dziaania. Utraci swj wasny cel i przyj za swj cel innego czowieka i dziaa faszywie na rzecz swego przyjaciela. Pragnie tego, czego nie powinien, pogardzajc tym, czego powinien pragn i obdarza nienawici ludzi silniejszych od siebie. Swego wroga traktuje jak swego przyjaciela, a przyjaciela nienawidzi i rani, podzc tym dalsze zo. Odkada realizacj swych zada na pniej, cigle si waha i ma trudnoci w podjciu decyzji w najprostszej sprawie. Wchodzi nie zaproszony i mwi nie zapytany. Obwinia innych, cho sam nie jest bez winy i unosi si gniewem, cho nie ma odpowiedniej wadzy. Nie znajc wasnej siy chce bez podejmowania wysiku osign to, co nieosigalne i niezgodne z zasadami Prawa i Zysku. Poucza tego, kto nie jest jego uczniem, usuguje ndzarzowi, poda za niegodziwcem. 4. Widura przypomina Dhritarasztrze nauki o tym, co wystpuje w pojedynk, w dwjk, trjk, ..., dziesitk, i co powinno by brane pod uwag przy wyborze dziaa Widura kontynuowa: O krlu, czowiek mdry, mnocy dobro swym dziaaniem nigdy nie zapomina o nastpujcych naukach: Jeden czowiek moe by okrutny i pozostaje obciony win, gdy sam si najada i ubiera w kosztowne szaty, zaniedbujc

Ksiga V

Opowie 48

149

rwnoczenie tych, ktrzy od niego zale lub gdy popenia zo, ktrego owocu dowiadcza wielu niewinnych. Umys jednego inteligentnego czowieka i zdrada zamiaru mog zniszczy cae krlestwo, jego krla i jego ludzi. Wybaczanie ma jedn wielk wad, ktrej nie posiada nic innego: ludzie myl, e ten, ktry wybacza jest nieudolny, tymczasem, tak jak Prawo jest najwyszym dobrem, tak wybaczenie jest ostatecznym spokojem, mdro jest najwyszym wgldem, a ahims jest najwysz drog do szczcia. Tak jak w poera zwierzta chowajce si w norach, tak ziemia pochania tych dwch: niezdolnego do walki krla i bramina, ktry nie podejmuje pielgrzymki. Czowiek zdobywa wiat dziki dwm dziaaniom: unikaniu zjadliwej mowy i proszeniu o usug zych ludzi. Istniej dwa rodzaje ludzi, ktrzy pokadaj ufno w innych: kobiety, ktre kochaj tego samego mczyzn, co inne kobiety i ludzie, ktrzy oddaj honory osobie honorowanej przez innych. Istniej dwa ciernie, ktre niszcz czyje zdrowie: dla biedaka jest nim podanie czyjego majtku, a dla bogatego jego wcieko. Dwa rodzaje ludzi wyzwalaj sw dusz z ponownych narodzin i przekraczaj niebo: pan, ktry wybacza i biedak, ktry jest hojny. Prawnie nabyta wasno moe by w dwojaki sposb le uyta: gdy zostaje oddana czowiekowi, ktry na ni nie zasuguje i gdy nie zostaje oddana czowiekowi, ktry na ni zasuguje. Istniej trzy miary wartoci czowieka: marny, redni i dobry. Istniej trzy rodzaje ludzi: zy, redni i dobry i kady z nich powinien otrzyma waciwe dla siebie zadania. Trzy typy ludzi nie posiadaj adnego majtku na wasno: ona, niewolnik i syn, gdy wszystko, co uzyskuj naley do osoby, ktra ich posiada. Potny krl nie powinien zasiga rady u czterech typw ludzi: gupca, czowieka roztargnionego lub leniwego i prawicego komplementy poety. Gowa rodziny z kolei powinna stara si o to, aby w jej domostwie yy cztery typy ludzi: krewny w podeszym wieku, czowiek wysokiej rangi, ktrego dotkno nieszczcie, ubogi przyjaciel i bezdzietna siostra. Brihaspati wspomina o czterech momentach, w ktrych Indra szuka u niego rady: w sprawie zamiarw bogw, zrozumienia mdrego, pokory mdrcw i upadku niegodziwcw. Czowiek powinien troszczy si o pi ogni, ktrymi s ojciec, matka, ogie ofiarny, ja i nauczyciel. Zyska on saw w wiecie oddajc cze piciu typom osb: bogom, przodkom, ludziom, ebrakom i gociom. Pi typw osb bdzie zawsze za tob poda: przyjaciele, wrogowie, ludzie neutralni, ci, od ktrych zaleysz i ci, ktrzy zale od ciebie. Jeeli jeden z piciu

150

Mikoajewska

Mahabharata

zmysw miertelnego czowieka zepsuje si, wycieknie przeze caa jego wiedza jak woda z przedziurawionego naczynia. Czowiek, ktry chce rozwija, si powinien unika szeciu plag: bezsennoci, lku, gniewu, lenistwa i odkadania spraw na pniej. Powinien te unika szeciu typw ludzi: nauczyciela, ktry nie naucza, kapana, ktry nie zdobywa wiedzy, krla, ktry nie ochrania swych poddanych, niewaciwej ony, pastucha, ktry da wioski, golibrody, ktry da lasu. Czowiek nigdy nie powinien zapomina o szeciu cnotach: prawdomwnoci, hojnoci, czujnoci, usunoci, cierpliwoci i niezawodnoci. Ten kto wyksztaci w sobie te sze cnt i zdobdzie kontrol nad swymi zmysami nie ulegnie wpywowi za. Sze typw osb koegzystuje z szecioma innymi: zodziej z nieuwanymi, lekarz z chorymi, rozpustnica z rozpustnikami, kapan z ofiar, krl z poddanymi, mdrzec z gupcem. Krl powinien unika siedmiu plag, ktre wynikaj z naogu i ktre mog zniszczy nawet najlepszego z nich: kobiet, gry w koci, polowania, alkoholu, lcego jzyka, okrutnej kary i niewaciwego uycia swego bogactwa. Osiem czynnikw zapowiada czyj upadek: nienawi do braminw, spieranie si z braminami, kradzie bramiskiej wasnoci, ch zabicia bramina, czerpanie radoci z zwymylania bramina, odmowa szacunku nalenego braminowi, realizowanie swych zada bez udziau braminw, odmowa spenienia prb braminw. Jest osiem rde radoci: spotkanie przyjaciela, duy napyw bogactwa, uciskanie syna, stosunek seksualny, mia rozmowa we waciwym czasie, wysoka ranga wrd swoich, realizacja zamierzonych celw, uhonorowanie przez spoeczno. Najwikszym mdrcem jest czowiek, ktry pozna swe ciao jako miejsce zamieszkiwania za dziewicioma bramami, ktrym wada dusza. Dziesi ludzkich typw zbacza ze cieki Prawa. S to: pijany, niedbay, zmczony, rozgniewany, godny, nierozwany, bojaliwy, chciwy i lubieny. Mdrzec powinien wic unika tych stanw. 5. Widura przypomina Dhritarasztrze pie krla demonw o dziaaniach dobrego wadcy Widura kontynuowa: O krlu, pozwl, e przypomn ci star pie, ktr nuci swego czasu krl asurw Sudhanawan pouczajc swego syna o zaletach dobrego wadcy: O synu, ludzie bd uwaa za standard godny naladowania tego krla, ktry wyrzeka si gniewu i lubienoci, studiuje Wedy,

Ksiga V

Opowie 48

151

obdarowuje hojnie ludzi najbardziej wartociowych, jest zdolny do rnicowania i szybkiego dziaania. Powodzenie bdzie towarzyszyo temu krlowi, ktry wie jak podnosi innych na duchu i jak traktowa przestpcw i ktry cho zna sw potg, pozostaje agodny i nie lekceway nawet sabego wroga traktujc go z mdroci; nie szuka zatargu z tymi, ktrzy s potni, lecz w razie potrzeby jest zdolny do prowadzenia wojny. Swych rywali pokona ten krl, ktry nie zaamie si, gdy spadnie na niego nieszczcie, lecz zdolny do samo-kontroli bdzie niestrudzenie ponawia wysiki przetrwania cikich czasw. Szczliwy bdzie ten krl, ktry unika nie przynoszcego adnego zysku pobytu z dala od swego domu, przestawania z ajdakami i cudzymi onami, dumy, zodziejstwa, zdrady, alkoholu i mwi wycznie prawd; poda za swymi celami bez zbytniej zagorzaoci, nie sprzecza si o drobne sprawy i nie wpada w gniew, gdy nie zostaje waciwie uhonorowany. Wychwalany bdzie ten krl, ktry okazuje lito, nie mwi zbyt wiele, wybacza ktnie i nie zachowuje si wrogo, gdy sam jest osabiony. Ludzie uznaj za swego przyjaciela tego, kto nigdy nie pyszni si swym wygldem lub mskoci i nie przemawia do nich lcym jzykiem. Za czowieka zachowujcego si szlachetnie uwaa si tego, kto nie rozpala zapomnianej ju wendety, nie ukazuje przesadnej radoci, gdy sprzyja mu los, nie cieszy si cudzym nieszczciem i nie auje swych darw. Wysok pozycj w yciu publicznym otrzyma ten, kto prbuje rozwija lokalne zwyczaje, traktaty i krlewskie Prawo. Najwyej jest ceniony ten, kto unika arogancji, szalestwa, zazdroci, przestpstwa, wendety, zdrady, rozmowy z nietrzewym, szalonym lub niegodziwcem. Bogowie uwzniolaj tego, kto praktykuje samokontrol, czysto, pobono, wykonuje dobrze wrce dziaania i ryty naprawy, dba o sw dobr reputacj i wykonuje swe codzienne zadania. Wasn ciek kroczy ten, kto znalaz dla siebie on rwn mu rang, jest przyjacielski i przebywa z rwnymi sobie. Zego losu uniknie ten, kto je rozwanie, dzielc si z tymi, co od niego zale, pi krtko i nie ogranicza si w swej pracy i gdy zostanie o to poproszony, obdarowuje nawet swego wroga. Gdy ten, kto jest nastawiony na pokj wszystkich ywych istot pozostaje agodny, prawdomwny, szczodry i czysty w swym

152

Mikoajewska

Mahabharata

istnieniu, bdzie dla swych krewnych jak obdarzajcy askaw amulet .

Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(50) The Embassy of Samjaya, 32, 5(51) Dhritarstras Vigil, 33.

Ksiga V

Opowie 49

153

Opowie 49 Widura daremnie poucza krla Dhritarasztr jak pozby si cierpienia i zapewni rozwj swemu krlestwu
1. Widura poucza krla Dhritarasztr o koniecznoci podejmowania dziaa waciwych; 2. O pokonywaniu wasnego lku poprzez rozwj nawykw dobrego zachowania; 3. O koniecznoci kontrolowania swych zmysw, gdy ten kto jest we wadzy zmysw traci rozum i sam si niszczy wasnym dziaaniem; 4. O koniecznoci bycia uczciwym w swych sdach i mwienia prawdy nawet za cen ycia wasnego syna; 5. O koniecznoci kontroli nad tym wszystkim co przyjemne i nieprzyjemne; 6. O aspirowaniu do wielkich rodzin, ktre zdobywaj swe dobre imi swym zachowaniem; 7. Widura przypomina Dhritarasztrze, e to on jest filarem swego rodu i e od jego decyzji zaley los jego krlestwa; 8. Widura raz jeszcze namawia Dhritarasztr, aby wyrzek si niegodziwego Durjodhany i udzieli poparcia szlachetnym Pandawom naprawiajc w ten sposb swj bd; 9. Dhritarasztra nie potrafi zaakceptowa rad Widury i twierdzi, e widzenie za wynikego z wasnego dziaania i mimo tego faworyzowanie Durjodhany musi by jego przeznaczeniem.

Dhritarasztra rzek: O Widura, zachowaem si faszywie wobec Krla Prawa, ktry rozjania ca ziemi swym blaskiem. Gdy dojdzie do bitwy zabije on wszystkich moich niemdrych synw. Wszystko jest cigle zdezorganizowane. Moje serce jest w wiecznym niepokoju. Przemawiaj do mnie sowami, ktre mnie uspokoj. Widura rzek: O krlu, nie uzyskasz spokoju inn drog ni poprzez zdobywanie wiedzy, ascez i opanowanie swoich zmysw. Czowiek broni si przed lkiem przy pomocy wiedzy, ktr zdobywa poprzez posuszestwo swemu nauczycielowi, odkrywa rzeczy wielkie dziki ascezie i znajduje spokj dziki wyrzeczeniu. Aspiruj do wyzwolenia si od wdrwki po tej ziemi, uwolnij si od mioci i nienawici. Szczliwo wzrasta, gdy nauki s dobrze wyuczone, walka dobrze prowadzona, dziaania dobrze wykonane, asceza dobrze przestrzegana. (Mahbharta, 5(51) Dhritarstras Vigil, 36.45-50) 1. Widura poucza krla Dhritarasztr o koniecznoci podejmowania dziaa waciwych Dhritarasztra rzek: O Widura, jestem zdolny do widzenia za, ktrego ofiar padli Pandawowie jak i za, ktre moe z tego wynikn, lecz nie potrafi unikn go w mym dziaaniu, ulegajc mioci do mego syna. Boj si braterskiej wojny i jestem peen niepokoju o to, czego moe da ode mnie Judhiszthira.

154

Mikoajewska

Mahabharata

Wytumacz mi, bazujc na swej mdroci i swym szlachetnym sercu, co powinienem uczyni, majc na uwadze to, co jest najlepsze zarwno dla Pandaww jak i dla moich synw? Widura rzek: O krlu, dotrzymaj danego sowa i oddaj Pandawom ich krlestwo. To ty sam wychowywae tych piciu urodzonych w lesie synw Pandu razem ze swymi synami i dawae im instrukcje. Uwaaj ci za swego ojca i nauczyciela i czekaj na twoje rozkazy. Jeeli oddasz im ich krlestwo, bogowie i ludzie wyzbd si raz na zawsze swych wtpliwoci, co do twej uczciwoci. Nie chc widzie upadku naszego rodu. Pozwl mi wic raz jeszcze pouczy ci, co do dziaa, ktre uwolni ci od bezsennoci i zapewni rozwj twemu krlestwu. Nie nastawiaj nigdy swego umysu na dziaania, ktre realizuj swj cel dziki oszustwu i kamliwym fortelom. Mdry czowiek podejmuje jedynie dziaania waciwie i dziaa przy pomocy waciwych rodkw i dziki temu nie zadrcza swego umysu, gdy dziaanie nie realizuje swego celu. Poniewa dziaania maj konsekwencje naley je rozway przed podjciem dziaania i dziaa rozwanie. Biorc pod uwag nastpstwa i konsekwencje dziaania i wasne kompetencje naley zadecydowa, czy si je podejmie, czy te nie. Krl, ktry nie zna kryteriw sucych do oceny dziaania (dotyczcych miejsca dziaania, korzyci, straty, funduszy, ludzi, moliwoci odwetu), straci szybko sw krlewsko. Utrzyma j natomiast ten, kto pracowicie je rozwaa, bazujc na swej znajomoci Prawa i Zysku. Krl nigdy nie powinien podejmowa niewaciwych dziaa, mylc z dum, e moe robi co zechce, bo krlestwo naley do niego, bo taki brak samo-dyscypliny zniszczy jego bogactwo tak jak staro niszczy urod. Ryba nie myli o konsekwencjach i skuszona wygldem poyka haczyk, ktry wzia za smaczny ksek, lecz ten, kto poszukuje rozwoju zastanawia si nad tym, co nadaje si do jedzenia i co jest najbardziej korzystne dla organizmu. Wie, e jak zerwie z drzewa niedojrzay owoc, nie wycinie z niego soku i nie uzyska nasienia. Tak jak pszczoa zbiera z kwiatw mid nie niszczc ich tak krl powinien zbiera to, co mog da ludzie nie niszczc ich. Rozmylaj nad planowanym dziaaniem, zadajc sam sobie pytanie o to, jaki bdziesz mia zysk z jego wykonania i jaki z jego niewykonania, po czym wykonaj je lub go zaniechaj. Istniej sprawy, w ktrych nigdy nie naley dziaa, bo powicanie im jakiegokolwiek osobistego wysiku jest chybione. Dziaanie w innych sprawach z kolei moe przynie wspaniae wyniki i mdry

Ksiga V

Opowie 49

155

czowiek natychmiast je wykonuje, nie napotykajc adnej przeszkody na swej drodze. Jeeli krl postrzega rzeczy uczciwie, takimi jakimi s, jego poddani bd darzy go mioci nawet wwczas, gdy siedzi bez ruchu i nie mwi nic. Jeeli jego oczy, myli, mowa i dziaanie s yczliwe dla wiata, wiat bdzie yczliwy dla niego; jeeli jednak ywe istoty boj si go tak jak zwierzyna owna boi si myliwego, wwczas nawet choby zdoby ca ziemi, wyda mu si ona bezludna. Czowiek, ktry zdoby swe rodowe krlestwo dziki swej wspaniaoci, spowoduje jego upadek, gdy bdzie upiera si przy zej polityce. Wypeniona skarbami ziemia przynosi dobrobyt temu krlowi, ktry praktykuje to samo Prawo, ktre na samym pocztku praktykowali staroytni sadhu. Jednake dla tego krla, ktry zaniecha cieki Prawa i wybra Bezprawie, wiat skurczy si, bdc jak ponca krecia kryjwka. Ochrona wasnego krlestwa wymaga rwnie wielkiego wysiku jak zniszczenie cudzego. Zdobywaj wic i ochraniaj swe krlestwo kroczc ciek Prawa, gdy wwczas nie opuci ci powodzenie zakorzenione w Prawie. Czy mona wydoby jakkolwiek tre z majaczenia szaleca lub gaworzenia niemowlcia? Czy mona zmieni ska w zoto? Czowiek mdry kolekcjonuje dobre powiedzenia i uczynki ludzi rozwanych, takie jak: krowy widz nosami, bramini patrz poprzez Wedy, krl widzi poprzez swych szpiegw, a wszyscy inni patrz oczami; ludzie nie podgrzewaj tego, co daje si zgi bez podgrzewania i nie ami drzewa, ktre jest ju zamane; bg deszczu jest patronem dla krw, krewni i przyjaciele s patronami dla krla, m jest przyjacielem dla ony, Wedy s przyjacielem braminw; Prawda ochrania Prawo, praktyka wiedz, mycie ochrania urod, a zachowanie ochrania pozycj danej rodziny; choroba tego, kto zazdroci innym ich bogactwa, urody, odwagi, pochodzenia, szczcia i bycia kochanym nie ma koca. 2. O pokonywaniu wasnego lku poprzez rozwj nawykw dobrego zachowania Widura kontynuowa: O krlu, jeeli opanowa ci lk, bo uczynie zo, zapomniae o tym, co naleao uczyni lub uczynie co w zym czasie, przesta wypija napj, ktrym si upijasz. Upijanie si wadz jest gorsze od upijania si alkoholem, gdy pijany wadz nie odzyska swych zmysw, zanim nie upadnie. Upij si wiedz, ktra jest napojem sadhu. Sadhu s przewodnikami dla tych, co maj dusz, dla innych sadhu i dla

156

Mikoajewska

Mahabharata

tych, co krocz niepewnie po ciece Prawa. Otrzymane od sadhu dobre nawyki przezwyci wszystko. One stanowi rdze osoby. Ten kto je straci, nie bdzie mia adnej korzyci ani z ycia, ani z bogactwa, ani ze swoich krewnych. 3. O koniecznoci kontrolowania swych zmysw, gdy ten kto jest we wadzy zmysw traci rozum i sam si niszczy wasnym dziaaniem Widura kontynuowa: O krlu, ludzie s maltretowani przez swe zmysy, gdy podejmuj dziaania bez adnych ogranicze, aby zaspokoi sw dz posiadania. Ofiara piciu zmysw daje si im za sob cign i jej nieszczcia mno si. Krl, ktry nie potrafi kontrolowa swych zmysw, nie zdoa uzyska kontroli nad swoimi radnymi i trzyma w szachu swego wroga i w kocu zginie. Powodzenie bdzie natomiast towarzyszy temu mdremu krlowi, ktry bdc panem samego siebie, sprawuje kontrol nad swymi radnymi, wznosi swe bero przeciw przestpcom i dziaa rozwanie po przeanalizowaniu konsekwencji planowanego dziaania. Ciao czowieka jest jak krlewski rydwan, mieszkajca w nim dusza jest jak wonica, a zmysy s jak zaprzone do rydwanu konie. Gdy konie s odpowiednio wytrenowane, wwczas nie rozpraszany niczym zrczny wonica poprowadzi szczliwie swj rydwan do ostatecznego celu. Niekontrolowane zmysy doprowadz dan osob do upadku, podobnie jak nieposuszne konie na polu bitewnym przynios mier wojownikowi. Podajcy za swymi zmysami gupiec, ktry zarzuca ciek Zysku i Prawa, widzi korzy w tym, w czym jej nie ma i myli niedol ze szczciem i wkrtce traci cay swj majtek, on i nawet ycie. dza i gniew pozbawiaj czowieka mdroci. Chcc si uwolni spod ich kontroli, czowiek powinien opanowa swj umys i ducha i poszukiwa jani, ktra bdc wrogiem jego zmysw jest zarwno jego przyjacielem jak i wrogiem. Ten krl, ktry kieruje si zasadami Prawa i Zysku w wyborze swego dziaania, po nagromadzeniu wystarczajcej iloci rnych dbr cakowicie si nimi nasyca i moe dalej si szczliwie rozwija, podczas gdy ten, ktry nie zdoa ujarzmi swych piciu wewntrznych wrogw, traci rozum i zdolno do waciwej oceny i wystawia si na pastw zewntrznych wrogw. Niejednego krla zniszczyy jego wasne dziaania z powodu braku umiejtnoci kontrolowania zmysw i nienasyconej dzy posiadania krlestwa. Razem z nim gin rwnie liczni niewinni, ktrzy nie przestali mu

Ksiga V

Opowie 49

157

towarzyszy. Nie naley wic zaprzyjania si z niegodziwcami. Nie potrafic ujarzmi swych piciu zmysw trac rozum i sprowadzaj na siebie katastrof. Niegodziwiec nie jest zdolny do ustpliwoci, uczciwoci, czystoci, nasycenia, prawdomwnoci i spokoju. Nie posiada samo-wiedzy, wytrwaoci, nieugitoci w podaniu ciek Prawa, umiejtnoci kontrolowania swej mowy i w szczodroci. Gdy prbuje zrani oszczerstwem i obelywymi sowami, na niego spada ca wina, podczas gdy ten, kto wybacza, zyskuje wolno. Si za jest zadawanie ran; si krla jest autorytet; si kobiety jest posuszestwo; si prawoci jest wybaczanie. Nie jest prawdziwym przyjacielem kto, kto budzi w innych lk i kogo naley traktowa z ostronoci. Prawdziwym przyjacielem jest ten, komu mona ufa jak ojcu. Osoba o niestaym umyle i zmiennej naturze ma zawsze trudnoci ze znalezieniem przyjaci. Bdc we wadzy swych zmysw straci szybko swe bogactwo. Czowiek mdry kierujcy si dobrem nie ulega zmiennym nastrojom, nie popada w gniew lub uspakaja si bez powodw, bdc jak chmura smagana przez wiatr. Gniew jest jak bl gowy nie zrodzony z choroby prowadzcy do za. Tylko dobro potrafi go pochon. Ten, kto nie potrafi opanowa swego gniewu jest jak martwy i jest niezdolny do czerpania radoci ze zmysowych przedmiotw, ktrych poda. al niszczy pikno, si, mdro i niesie z sob chorob. Nic si nie zyskuje poprzez poddawanie si alowi poza cierpieniem wasnego ciaa i triumfem wrogw. Nie daj si wic pokona alowi. Ten, kto si rodzi, umiera; ten, kto wznosi si w gr, upada; ten kto najpierw zadaje pytania, bdzie na nie pniej odpowiada; ten, kto opakuje swych zmarych, bdzie opakiwany. Szczcie i nieszczcie, dobry i zy los, zysk i strata, ycie i mier dotykaj na przemian wszystkie ywe istoty. Wiedzc o tym mdry czowiek nie daje si pokona ani przez rado, ani przez al. Zmysy s zmienne i gdy tylko jeden ze zmysw uaktywni si, dusza wycieka z czowieka jak woda z dziurawego naczynia. Kontrolowanie wasnej mowy jest uwaane za trudne zadanie, bo nie ma wiele rzeczy znaczcych i urozmaiconych, ktre mona powiedzie. Mowa urozmaicona, gdy jest adnie zaprezentowana, moe przynie pozytywne rezultaty, podczas gdy kiepski jzyk moe przynie nieszczcie. Rany spowodowane lcym jzykiem nigdy si nie goj i tkwi gboko w sercu jak bolesny cier. Mdry czowiek nie uderza we wroga strzaami swej mowy.

158

Mikoajewska

Mahabharata

O krlu, kiedy bogowie chc pokona czowieka, pozbawiaj go rozumu i widzi on wszystko odwrotnie. Jego bdna polityka, ktra wydaje mu si suszna, nie opuszcza jego serca. 4. O koniecznoci bycia uczciwym w swych sdach i mwienia prawdy nawet za cen ycia wasnego syna Widura kontynuowa: O krlu, naley by uczciwym wobec wszystkich ywych istot. Bd wic uczciwy wobec wszystkich swoich synw nie wyczajc Pandaww i nie wyrzekaj si Prawdy faworyzujc jednego z nich, gdy w ten sposb zdobdziesz za ycia najwysz saw tak jak krl demonw Prahlada, a po mierci zdobdziesz niebo, bo czowiek dopty cieszy si niebem, dopki sawa jego imienia jest celebrowana przez ludzi na ziemi. Dostrze, e rozum twoich synw zosta wypaczony przez ich nienawi do Pandaww. To nie twj syn Durjodhana lecz Judhiszthira jest obdarzony krlewskimi znakami i mgby by krlem wszystkich trzech wiatw i to on powinien sprawowa rzdy. Los wyposay go w zalety, ktrych brakuje twoim synom. Da mu splendor, wgld i znajomo natury Prawa i Zysku. To on, bdc pierwszy wrd tych, co dostarczaj podpory Prawu, cierpliwie znis spadajce na niego nieszczcie, kierujc si szlachetnoci, wspczuciem i szacunkiem dla ciebie. Krl demonw o imieniu Prahlada, zyska w wiecie saw, bo bardziej ceni sobie wypowiadanie Prawdy od ycia swego syna. Posuchaj mej opowieci o jego uczciwoci. Pewnego dnia modziutka demonka Keini rzeka do rwnie modego syna demona Prahlady: O Wirokana, powiedz mi, kto stoi wyej: bramini, czy my, potomkowie Diti? Pytam ci o to, bo pragn zgadn, czy bramin Sudhanwan zechce koo ciebie usi, gdy przybdzie do naszego Gmachu Zebra i zaoferujesz mu zoty tron? Wirokana rzek: O Keini, to my stoimy najwyej. Kime s bogowie? Kime s bramini? Keini rzeka: O Wirokana, udajmy si wic do Gmachu Zebra i poczekajmy na przybycie bramina. Bd moga zobaczy wwczas na wasne oczy, jak on si zachowa. Wkrtce bramin Sudhanwan przyby do Gmachu Zebra i rzek: O Wirokana, ciesz si z tego, e mogem ci pozna i dzikuj ci za zoty tron, ktry dla mnie przygotowae. Nie mog jednake usi na nim obok ciebie.

Ksiga V

Opowie 49

159

Rozgniewany tym Wirokana rzek: O braminie, ka sucym przynie drewnian desk lub wizk trawy, aby mg na nich usi, bo to nie ja jestem niegodny tego, aby koo mnie usiad, lecz to ty jeste niegodny tego, aby koo mnie siedzie! Sudhanwan odpowiedzia: O Wirokana, jeste rozpuszczonym dzieckiem i nie wiesz nic! Twj ojciec zawsze siada poniej mnie. Wirokana rzek: O braminie, zamy si o zoto, krowy i cae bogactwo nalece do demonw i niech ten, kto wie, rozstrzygnie nasz spr! Sudhanwan rzek: O Wirokana, postawmy raczej w zakad nasze ycie i wwczas udajmy si z naszym pytaniem do tego, kto wie. Wirokana rzek: O braminie, niech tak si stanie, lecz do kogo mamy si uda, skoro nigdy nie zgodz si na to, aby pj z naszym pytaniem do bogw lub ludzi? Sudhanwan rzek: O Wirokana, udajmy si do twego ojca Prahlady. Synie on ze swej uczciwoci i nie skamie nawet w obronie ycia swojego syna. Gdy krl demonw Prahlada zobaczy swego syna w towarzystwie bramina Sudhanwana, pomyla zdziwiony: Nigdy nie widziaem tych dwch maszerujcych t sam drog. Zdaj si by rozgniewani jak dwie wcieke kobry. Gdy si zbliyli do jego tronu, rzek: O synu, nigdy dotychczas nie widziaem ci w towarzystwie bramina Sudhanwa. Czy jestecie przyjacimi? Wirokana rzek: O ojcze, nie jestemy przyjacimi! Wrcz przeciwnie! Zaoylimy si o nasze ycie i przyszlimy do ciebie, aby rozstrzygn nasz spr. Prosz ci, powiedz prawd! Prahlada zanim ich wysucha, poprosi sucych o przyniesienie dla bramina wody i miodu i przyprowadzenie biaej dobrze odywionej krowy, aby go naleycie powita, lecz Sudhanwana rzek: O Prahlada, zostaem ju waciwie obdarowany, idc do ciebie. Nie tramy wic czasu i zajmij si raczej rozstrzygniciem naszego sporu. Prahlada poprosi swego drugiego syna, aby sta si wiadkiem jego arbitrau. Sudhanwan rzek: O Prahlada, bd uczciwym arbitrem, gdy ten kto oszukuje w sprawie koza zabija piciu; w sprawie krowy zabija dziesiciu; w sprawie konia zabija stu; w sprawie czowieka, zabija tysic; w sprawie zota zabija tych, co si ju narodzili jak i tych, co si jeszcze nie narodzili, a w sprawie ziemi zabija wszystko. Prahlada rzek: O synu, mdrzec Angiras stoi wyej ode mnie, a Sudhanwan stoi wyej od ciebie i jego matka stoi wyej od

160

Mikoajewska

Mahabharata

twojej matki. Przegrae zakad i twoje ycie naley teraz do niego. I zwracajc si Sudhanwany rzek: O braminie, ycie mojego syna naley teraz do ciebie. Prosz ci teraz o to, aby mi je zwrci. Bramin odpowiedzia: O Prahlada, w swym arbitrau nie zszede ze cieki Prawa i nie wybrae kamstwa z mioci do swego syna. Przyjmij wic ode mnie w darze ycie twojego syna, gdy daj ci je z powrotem i niech w dowd posuszestwa twj syn umyje mi stopy na oczach ksiniczki Keini . Widura kontynuowa: O krlu, znasz wite ksigi i jeste zdolny do rozpoznawania waciwej natury czowieka i jego waciwego miejsca w spoeczestwie. Nie powicaj wic Prawdy, ulegajc swej mioci do Durjodhany. Nie skazuj si na zatracenie razem ze swymi synami i doradcami, wybierajc nieuczciwo wobec Pandaww z mioci do jednego ze swych synw. Pamitaj o tym, e bogowie nie chroni ludzi tak jak pasterz swe stado przy pomocy potnego kija, lecz poprzez obdarzanie ludzi mdroci. Powodzenie danego czowieka w realizowaniu jego przedsiwzi zaley od tego, w jakim stopniu jego umys jest nastawiony na dobro. Prnego oszusta w jego ostatniej godzinie zawiedzie nawet modlitwa i nic nie uratuje go przed katastrof. Tak jak prba ognia dowodzi, e mamy do czynienia ze zotem, tak dobrego czowieka mona pozna po jego samo-kontroli, a sadhu po jego zachowaniu. Czowiek odwany ujawnia si w niebezpieczestwie, wytrway w niedoli, a przyjaciela i wroga poznaje si w nieszczciu. Starzenie si okrada z pikna, nadzieja z wytrwaoci, mier z ycia, zawi z prawoci, gniew z powodzenia, sualczo wobec niegodziwca z charakteru, namitno ze skromnoci, a pycha okrada ze wszystkiego. Powodzenie wypywa z dobrze wrcego pocztku, ronie dziki miaemu dziaaniu, ma swe korzenie w sprawnoci i trwa niewzruszenie dziki samo-kontroli. Czowieka zdobi osiem zalet: mdro, wysokie urodzenie, samo-kontrola, uczenie si, odwaga, powcigliwo w mowie, szczodro tam, gdzie jest moliwa i odwzajemnianie przysug. Najwiksz zalet krla jest jednak traktowanie czowieka z nalenym mu honorem i ona przewysza wszystkie wymienione osiem zalet. W wiecie czowieka zalety te s zwiastunami nieba. Zdolno do ofiary, szczodro, uczenie si i asceza s same w sobie dobrem. Samo-kontrola, prawdomwno, uczciwo i szlachetno s podaniem ladem dobra. Nie ma zgromadzenia bez starszyzny; nie ma starszyzny bez wyjaniania przez ni Prawa; nie ma Prawa bez Prawdy i nie ma

Ksiga V

Opowie 49

161

Prawdy, ktra byaby usiana faszem. Prawda, pikno, uczenie si, wiedza, dobre urodzenie, charakter, energia, majtek, elokwencja to dziesi rde ozdb spoecznych. Czowiek cieszcy si z saw zbiera zo czynic zo. Czowiek cieszcy si dobr saw zbiera dobro czynic dobro. Czynienie za pozbawia czowieka rozumu, a czowiek, ktry straci rozum czyni dalej zo. Czynienie dobra zwiksza mdro, a czowiek mdry dalej czyni dobro. Czowiek zawistny, zoliwy, okrutny i ktliwy nie zaprzestajc czynienia za popadnie w kocu w nieszczcie i sam sprowadzi na siebie zasuon kar, podczas gdy czowiek pozbawiony zawici, ktry nie zaprzestaje czynienia dobra, znajdzie w kocu szczcie rozwietlajc swym blaskiem ca ziemi. Ten kto uczy si mdroci od mdrca, sam staje si mdrcem i poznajc zasady Zysku i Prawa kroczy drog prowadzc ku szczliwoci. W cigu dnia czyni to, co zapewni mu noc dobry sen. W czasie pory suchej czyni to, co zapewni mu szczliwo, gdy nadejdzie monsun. W modym wieku czyni to, co przyniesie mu szczliw staro i cae swe ycie czyni to, co zapewni mu szczliwo po mierci. Ludzie wychwalaj strawione ju jedzenie, minion modo swych on, bohatera, ktry ju nie prowadzi bitew, ascet, ktry zdoby ju wyzwolenie. Skaza przykryta nieuczciwie zdobytym zotem nie zostaje w peni usunita i wkrtce ukae si nowa. Nauczyciel ma kontrol nad tymi, ktrzy osignli spokj, krl nad przestpcami, a bg mierci Jama nad tymi, ktrzy grzesz w sekrecie. Krl, ktry jest szczodry, oddany braminom i uczciwy wobec mskiej linii swoich krewnych i oddany niebu bdzie dugo rzdzi ziemi. Trzy rodzaje ludzi przyczyniaj si do wzbogacania i rozkwitu ziemi: bohater, czowiek, ktry si uczy i ten, ktry wie jak naley suy. O krlu, jak moesz mie nadziej na pomylny rozwj swego krlestwa, skoro oddae wadz w rce Durjodhany, akuniego, Duhasany i Karny? To Pandawowie s wyposaeni we wszystkie moliwe zalety i oni powinni rzdzi. Traktuj ciebie, jakby by ich ojcem. Potraktuj wic ich jak swoich synw i oddaj im we wadanie ich krlestwo. 5. O koniecznoci kontroli nad tym wszystkim co przyjemne i nieprzyjemne Widura kontynuowa: O krlu, pozwl e przypomn ci staroytn rozmow bogw Sadhja z uprawiajcym surowe umartwienia prorokiem o imieniu Atreja, ktrzy widzc go wdrujcego po wiecie w formie abdzia, rzekli: O wielki

162

Mikoajewska

Mahabharata

proroku, jestemy bogami Sadhja. Wiemy, e jeste wytrway i e zdobywasz wiedz. Przemw wic do nas szlachetnymi sowami mdroci. abd odpowiedzia: O niemiertelni, kada osoba ma za zadanie bycie wytrwa, spokojn i poda ladem Prawdy i Prawa. Gdy rozplcze wszystkie supy swego serca i uwolnieni si od przywizania do wszelkich zmysowych przedmiotw zdobdzie kontrol nad tym wszystkim tym, co jest przyjemne i nieprzyjemne. Na obelgi nie odpowie obelgami, lecz znoszc je cierpliwie poczeka, a w lcy j niegodziwiec spali si w swym wasnym gniewie. Nie bdzie lya i wypowiadaa sw pogardy do swego wroga, nie zdradzi przyjaciela i nie bdzie suya temu, kto stoi od niej niej. Nie bdzie ani zbyt dumna, ani zbyt niedbaa w swym zachowaniu i bdzie unika nieprzyjemnych i obraliwych sw, gdy wypalaj one z czowieka ycie i s jak wypywajca z ust mier. Gdy wrg dosignie jej swymi strzaami palcymi jak soce lub ogie i ona ten atak przeyje, bdzie wiedziaa, e w ten sposb wrg odda jej swoje zasugi. Bdzie uwaa na to, czy suy mdrcowi, czy ajdakowi, ascecie czy zodziejowi, bo czowiek nabiera odcienia osoby, ktrej suy. Bogowie tskni za widokiem tych, ktrzy nie odpowiadaj na oszczerstwa oszczerstwem, uderzeniem na uderzenie i ktrzy nie ycz le tym, ktrzy chc ich zabi. Lepiej nie mwi nic ni mwi, a jak si ju mwi lepiej mwi prawd ni fasz. Lepiej eby sowa prawdy byy przyjemne ni nieprzyjemne. Przyjemne sowa prawdy powinny by jednak zainspirowane przez Prawo. Czowiek upodabnia si do tego z kim rozmawia, komu suy i kim chce by. Czowiek uwalnia si od wszystkiego, co porzuci, a porzucajc wszystko, przestaje dowiadcza nawet cienia cierpienia. Nie jest przez nikogo pokonywany i nie chce pokona innych; nie prowadzi wendety i nie rozmyla nad zemst; nie smuci si, ale rwnie si nie cieszy. Wielkim czowiekiem jest ten, kto wszystkim yczy dobrze, mwi prawd i kontroluje sw mow. Czowiekiem o redniej wartoci jest ten, kto nie przekupuje bezwartociowego czowieka, daje to, co obieca, rozrnia dobro od za. Oznakami miernego czowieka jest to, e nie mona nim kierowa, atakuje zamiast poucza, ulega gniewowi, jest niewdziczny, nieprzyjazny i zoliwy. Najgorsze jest to, e nie dowierza temu, co dobrego si dla niego robi, nie ufa samemu sobie i pozbywa si swych przyjaci. Jeli kto yczy dobrze sobie samemu, powinien stara

Ksiga V

Opowie 49

163

si naladowa dobrego czowieka lub tego, kogo nazywa si rednim, ale nigdy tego, ktry ma cechy miernoty. Dana osoba moe zdoby powierzchowny dobrobyt dziki wasnemu wysikowi, czy przebiegoci i mimo tego nie osign w peni sawy i naby zachowa wielkich rodzin . 6. O aspirowaniu do wielkich rodzin, ktre zdobywaj swe dobre imi swym zachowaniem Dhritarasztra rzek: O Widura, bogowie i ludzie, ktrzy si zestarzali i zdobyli wiedz Prawa i Zysku aspiruj do wielkich rodzin. Wytumacz mi, co czyni dan rodzin wielk? Widura rzek: O krlu, wielkie rodziny synn ze swych waciwych zachowa, ktrymi s asceza, samo-kontrola, studiowanie Wed, skadanie ofiar, czyste maestwo i codzienne obdarowywanie jedzeniem. Wielkie s takie rodziny, w ktrych zarwno zachowanie jak i ono s w peni doskonae, w ktrych praktykuje si Prawo dziki dobrym nawykom, w ktrych pielgnuje si saw wasnej linii i w ktrych wyzbyto si wszelkiego faszu. Rodziny trac sw pozycj, gdy przestaj skada ofiary, zawieraj niefortunne maestwa, zaniedbuj Wedy lub schodz ze cieki Prawa, profanuj to, co naley do bogw i braminw, ciemi i oczerniaj braminw lub kradn to, co zostao im powierzone. Bogate rodziny, ktre posiadaj niewolnikw, bydo i konie nie zasuguj na imi wielkiej rodziny, jeeli nie zachowuj si waciwie, podczas gdy rodziny niewielkie, ktre nie maj wielkiego majtku mog zasuy na takie miano, gdy wsawi si swym waciwym zachowaniem. O krlu, dbaj o dobre imi naszej rodziny. Nie dopu do wendety wewntrz rodziny i do tego, aby krlewski doradca krad cudz wasno, zdradza przyjaciela, oszukiwa, kama lub zjada posiek, zanim oferuje go przodkom, bogom i gociom. Niech zostanie wykluczony z naszych zebra ten wrd nas, kto uderzy bramina, kto darzy bramina nienawici lub kto sam uprawia pole. Niech w twym paacu jak w domostwie sadhu nigdy nie zabraknie trawy, miejsca na pododze, wody i przyjaznego sowa. S one z pen wiar oferowane w dowd gocinnoci w domach ludzi, ktrzy zbieraj swe zasugi, kroczc ciek Prawa. Tak jak niewielkie drzewko sjandana jest w stanie dostarczy oparcia ciarowi, ktrego nie mog unie inne drzewa, tak ludzie z wielkich rodzin potrafi unie ciar do uniesienia ktrego inni s niezdolni.

164

Mikoajewska

Mahabharata

7. Widura przypomina Dhritarasztrze, e to on jest filarem swego rodu i e od jego decyzji zaley los jego krlestwa Dhritarasztra rzek: O Widura, zachowaem si faszywie wobec Krla Prawa, ktry rozjania ca ziemi swym blaskiem. Gdy dojdzie do bitwy, zabije on wszystkich moich niemdrych synw. Wszystko jest cigle zdezorganizowane. Moje serce jest w wiecznym niepokoju. Przemawiaj do mnie sowami, ktre mnie uspokoj. Widura rzek: O krlu, nie uzyskasz spokoju inn drog ni poprzez zdobywanie wiedzy, ascez i opanowanie swoich zmysw. Czowiek broni si przed lkiem przy pomocy wiedzy, ktr zdobywa poprzez posuszestwo swemu nauczycielowi, odkrywa rzeczy wielkie dziki ascezie i znajduje spokj dziki wyrzeczeniu. Aspiruj do wyzwolenia si od wdrwki po tej ziemi, uwolnij si od mioci i nienawici. Szczliwo wzrasta, gdy nauki s dobrze wyuczone, walka dobrze prowadzona, dziaania dobrze wykonane, asceza dobrze przestrzegana. Ci, ktrzy oderwali si od swych krewnych zawsze cierpi na bezsenno bez wzgldu na to, jak dobrze przygotowane jest ich oe i nie znajduj przyjemnoci ani w kontakcie z kobietami, ani suchajc pieni poetw. Nie suchaj Prawa, nie przyjmuj adnych rad, nie troszcz si o szacunek i nie znajd ani spokoju, ani azylu, tylko mier. Krewni s jak cienkie nitki, ktre poczone razem potrafi unie wielki ciar dziki swej duej liczbie. S jak gownie, ktre w pojedynk jedynie dymi, lecz poczone razem rozpalaj si potnym ogniem. Silny wiatr potrafi wyrwa z ziemi pojedyncze drzewo bez wzgldu na to jak jest potne, lecz nie potrafi zniszczy caego dobrze zakorzenionego lasu. Krewni rosn w si dziki temu, e popieraj si nawzajem. Zabjstwo krewnego jest rwnie zabronione jak zabicie bramina, krowy, kobiety, dziecka jak i tego, ktry szuka azylu lub tego, u ktrego je si posiek. Nie posuchae mojej rady, gdy podczas gry w koci radziem ci zatrzyma Durjodhan, zanim Draupadi zostaa przegrana. Mwiem ci, aby nie pozwoli mu kontynuowa gry. Mdry czowiek wystrzega si wszelkiej faszywoci i nieuczciwoci, a walczenie ze szlachetnoci nie jest wcale objawem siy, lecz saboci. Majtek uzyskany dziki okruciestwu wyrodnieje. Posuchaj wic mojej rady i zadbaj o to, by twoi synowie chronili Pandaww, zamiast ich zwalcza, a Pandawowie bronili twoich synw i eby wszyscy Bharatowie yli razem w dobrobycie, majc

Ksiga V

Opowie 49

165

tych samych przyjaci, wrogw i doradcw. To ty jeste filarem swego rodu i na tobie opiera si cay twj dom. Bro wic swej wasnej sawy i chro Pandaww przed zachannoci Durjodhany. Dotrzymaj sowa tak jak oni dotrzymali swego zobowizania i yli w ndzy na wygnaniu przez trzynacie lat. Racja jest po ich stronie. Zatrzymaj Durjodhan i nie upieraj si przy dziaaniach bezowocnych. Manu wyrni rne rodzaje ludzi, ktrzy w swym dziaaniu prbuj na prno wygi nie dajc si wygi tcz lub promie soneczny, aby uzyska zamierzony skutek. S to ci, ktrzy prbuj uczy tych, ktrych nie mona niczego nauczy; popadaj w gniew; pozostaj lojalni w stosunku do tych, ktrzy s wobec nich wrodzy; nie strzeg swych kobiet; pytaj o to, o co nie naley pyta; przechwalaj si; czyni to, czego dobrze urodzeni nie powinni; mszcz si na kim silniejszym; przemawiaj do kogo, kto im nie wierzy; zazdroszcz czego, czego nie naley zazdroci; artuj z wasnej synowej; zasiewaj pole innego mczyzny; zniesawiaj kobiet; twierdz, e nie otrzymali czego, co otrzymali; szczyc si tym, e kogo obdarowali; szukaj aski u niegodziwca. Ich wysiki pozostan bezowocne, gdy na prno prbuj zapa wiatr w swe sieci. Drugiego czowieka naley traktowa zgodnie z tym, kim jest i jak dziaa. Czarodzieja naley wita czarami, a dobrego czowieka dobrem. Gdy Kaurawowie podjli gr w koci z Pandawami prbowaem ci wytumaczy, e czyni zo, lecz moja rada bya dla ciebie rwnie nieprzyjemna jak gorzkie lekarstwo oferowane choremu. Pokonae Pandaww, ktrzy s jak kolorowe pawie, przy pomocy Kauraww, ktrzy s jak czarne kruki. Poaujesz tego, e opucie lwy, by obcowa z szakalami. atwo znale pochlebcw i ludzi, ktrzy zawsze mwi mie rzeczy. Trudniej znale kogo, kto udziela nawet nieprzyjemnej, ale trafnej rady. Prawdziwym przyjacielem krla jest ten doradca, ktry studiuje Prawo i udziela mu nawet nieprzyjemnej rady, jeeli jest ona waciwa. Naley broni swego majtku w przypadku katastrofy, swej ony przy pomocy swego majtku i samego siebie z pomoc swej ony i majtku. Dla dobra rodziny naley powi jednego czowieka, dla dobra wioski naley powi rodzin, dla dobra kraju naley powi wiosk, a dla dobra duszy naley powi ca ziemi. Czowiek nie doywa setki lat, cho wedug wszystkich Wed taki jest okres ludzkiego ycia, bo sze mieczw skraca ycie ucielenionej duszy: prne rozmowy, pycha, gniew, zachanno, zdrada przyjaci i brak wyrzeczenia. Ludzie popeniaj grzechy

166

Mikoajewska

Mahabharata

rwne w swej powadze zabiciu bramina, jak np. czyni bramin, ktry bierze za on kobiet z kasty szudrw lub pije alkohol, czy ktokolwiek, kto uwodzi on czowieka, ktry mu ufa lub swego nauczyciela. Objawienie mwi, e na ich intencj musi by wykonany ryt naprawy. Do nieba dostaje si ten, kto jest szczodr gow rodziny, ktrego sowa nie s zanieczyszczone przez fasz, spoywa posiek po zoeniu go najpierw w ofierze bogom, nie sprawia blu i nie szkodzi, unika wani, wyraa wdziczno, jest uczciwy i szlachetny. W swym dziaaniu we pod uwag fatalne skutki konfliktu z Pandawami, ktrymi jest nienawi midzy twymi synami, ycie w nieustannym niepokoju, utrata dobrego imienia, sprawienie radoci wasnym wrogom. Pamitaj te o tym, e gdy gniew Bhiszmy, Drony i Judhiszthiry w peni si rozwinie, przyniesie upadek caego wiata. Tylko niegodziwcy i ludzie o umyle opanowanym przez zo nie interesuj si zaletami innych, lecz ich sabociami. Czowiek uczciwy, ktry chce, aby Zysk osign sw peni, jest wierny ciece Prawa, bo nie ma Zysku bez Prawa tak jak nie ma eliksiru niemiertelnoci poza niebem. Ten, ktrego dusza nienawidzi za i ktrego umys jest nastawiony na dobro, poznaje zarwno skutki jak i przyczyny swych dziaa i kierujc si w swych dziaaniach Prawem, Zyskiem i Przyjemnoci wystpujcymi we waciwym czasie cieszy si ich skutkami zarwno za ycia jak i po mierci. Krl zdolny do kontrolowania zarwno wasnego gniewu jak i przyjemnoci staje si naczyniem dobrego losu i nie da si wyprowadzi z rwnowagi w adnej sytuacji nagej potrzeby. Czowiek ma do dyspozycji pi rodzajw si i sia jego ramion jest najsabsz z nich. Zdobycie dobrych doradcw jest jego drug si, zdobycie majtku jest trzeci, dobre urodzenie czwart, lecz jego najwiksz si jest mdro. Ten kto obraa i prbuje pokona innego czowieka rozniecajc jego nienawi, nie zazna spokoju. Ogie jest potn si ukryt w drewnie, ktrego jednak nie konsumuje, zanim nie zostanie przez kogo rozniecony, lecz gdy zostanie ju rozniecony pochonie nie tylko jedno drzewo, lecz cay las. Ludzie urodzeni w dobrych rodzinach s jak ukryty w drewnie ogie czekajcy na rozniecenie, ktry uyty waciwie przyniesie dobro, lecz uyty niewaciwie spali cay wiat. Nie pozbywaj si Pandaww, gdy Pandawowie s jak drzewa ala, podczas gdy ty sam i setka twoich synw jestecie jak pasoytnicze pncza, ktre zgin bez potnego drzewa, na ktrym rosn.

Ksiga V

Opowie 49

167

O krlu, pozbawie swej ojcowskiej opieki tych potnych ucznikw i przekazae ca wadz Bharatw Durjodhanie. Zobaczysz wkrtce, jak pijany wadz Durjodhana runie w d! 8. Widura raz jeszcze namawia Dhritarasztr, aby wyrzek si niegodziwego Durjodhany i udzieli poparcia szlachetnym Pandawom naprawiajc w ten sposb swj bd Dhritarasztra rzek: O Widura, czowiek nie jest panem samego siebie. Jest jak drewniana kukieka poruszana na sznurkach, gdy Stwrca uczyni go zalenym od losu. Widz warto twoich sw, ktre s sowami mdrca korzystnymi dla nastpnych pokole. Tam gdzie jest Prawo, tam jest tryumf. Nie mog jednak zaniedba mojego syna. Widura rzek: O krlu, ju ci nieraz mwiem, e powiniene wyrzec si Durjodhany! Czowiek powinien unika towarzystwa niegodziwcw. Kto wyposaony przez natur w liczne zalety i posiadajcy dobre nawyki nie bdzie prbowa zniszczy adnej ywej istoty. Ci, ktrzy czerpi rado z wypowiadania krzywdzcych sw, zawsze ciesz si widzc czyj upadek i podegaj innych do konfliktw. Potrafi rani ju samym swym widokiem i czenie si z nimi jest niebezpieczne. Przyjmowanie od nich darw moe zrani, a oferowanie im swych usug moe by niebezpieczne. Unikaj towarzystwa niegodziwcw. Gdy przyja si skoczy, uczucie umrze, znikn rwnie jej owoce jak i przyjemno pynca z przyjani. Byy przyjaciel zmieni si w oszczerc usiujcego sia zniszczenie i w swym szalestwie nie znajdzie spokoju. Mdry czowiek dostrzee to przy pomocy swego umysu i zachowa odpowiedni dystans wobec tych okrutnych osb, ktre nie potrafiy ujarzmi swych zmysw. Zaniechaj swego niegodziwego syna i zatroszcz si o szlachetnych Pandaww. Ci, ktrzy pragn zapewni rozkwit samemu sobie i wasnemu rodowi powinni pomaga w rozwoju nawet tym swym krewnym, ktrzy posiadaj pewne wady, a tym bardziej tym, ktrzy jak Pandawowie s wyposaeni w same zalety i czekaj z utsknieniem na tw ask. Oka sw ask! Daj im we wadanie choby jedynie pi skromnych wiosek i zdobd w ten sposb saw w caym wiecie. Jeste ju starym czowiekiem. Chro wic swych synw i nie pozwl, by pozabijali si nawzajem. Uczy tak dla wasnego dobra. Nikt, kto pragnie wasnego rozwoju, nie powinien zaczyna ktni ze swym wasnym krewnym. Na tym wiecie dobry krewny ochrania, a zy rujnuje cay rd. Bd

168

Mikoajewska

Mahabharata

dobrym ojcem dla Pandaww. W ich otoczeniu bdziesz nie do pokonania dla swych wrogw. Gdy dojdzie do wojny i wszyscy twoi synowie zostan zabici, poaujesz, e nie oddae im ich majtku. Nie rozpoczynaj tego, co ostatecznie przyniesie ci jedynie cierpienie. Inteligentni ludzie potrafi dostrzec konsekwencje swych czynw. Jako najstarszy w swej rodzinie i ojciec rodziny powiniene naprawi to, co twj syn Durjodhana zepsu. Oddajc Pandawom nalene im i waciwe miejsce w wiecie uwolnisz si od winy i bdziesz wychwalany przez mdrcw. Czowiek szlachetny zawsze prbuje naprawi zy bieg wydarze, bazujc na swej wiedzy i inteligencji. Ten, kto wie, co robi z przyszoci, jest silnie zakorzeniony w teraniejszoci i wie, e konsekwencje jego czynw nie oderw go od jego majtku. Czowiek powinien poda za dobrem, gdy jest ustawicznie popdzany przez to, za czym poda w swym dziaaniu, mylach i mowie. Podejmowanie tego, co jest pomylne, wytrwao, uczenie si, prno, uczciwo, oferowanie swych usug dobremu czowiekowi i nie poddawanie si rozpaczy przyniesie rozwj. Nie istnieje nic bardziej wynoszcego i wpywajcego budujco na innych ni wybaczenie przez silnego czowieka. Saby czowiek z powodu swej saboci musi wybacza wszystko. Czowiek silny i o potnej wadzy powinien wybacza na mocy Prawa. Ten, dla kogo nie ma rnicy midzy tym, co przyjemne i nieprzyjemne, bdzie zawsze cierpliwy. Podaj za Przyjemnoci tylko wtedy, gdy nie osabia ona Prawa lub Zysku. Nie krocz yciow ciek gupca. Ci ktrzy cierpi z powodu spotykajcego ich nieszczcia, daj si atwo rozproszy, ulegaj herezji, s leniwi i mao przedsibiorczy i nie daj sob kierowa, nie osign w yciu powodzenia. Powodzenie unika rwnie tego, kto jest zbyt szczodry, zbyt waleczny, czyni za duo lubw i jest dumny ze swego sprytu. Owocem Wed jest agnihotra, owocem uczenia si s dobre nawyki i zachowanie; owocem posiadania ony jest przyjemno i synowie; owocem majtku jest moliwo obdarowywania i konsumpcji, jednake ten, kto naby majtek nieuczciw drog, nie zdobdzie jego owocu. Korzeniami rozwoju s prno, kompetencja, czujno, samo-kontrola, wytrzymao, pami i inicjatywa podejmowana po odpowiednim namyle. Asceza jest si ascety, Brahman jest si tego, kto zna Brahmana, zadawanie ran jest si niegodziwca, wybaczanie jest si cnotliwego. Prawo sumuje si do zasady, e nigdy nie naley czyni drugiemu, co nam niemie. Wszystko inne

Ksiga V

Opowie 49

169

wypywa pragnienia. Pokonuj swj gniew agodnoci, zo dobrem, ndz szczodroci, kamstwo prawd. Nie ufaj kobietom, oszustom, ladacznicom, tchrzom, wpadajcym w sza wojownikom, samochwaom, zodziejom, niewdzicznikom i heretykom. Ten kto zawsze wita waciwie goci i wyraa szacunek dla starszyzny swego rodu, zdobdzie ludzki szacunek, dugie ycie, saw i moc. Nie nastawiaj swego umysu na zdobycie bogactw, ktre wymagaj zbyt duo trudu, zejcia ze cieki Prawa i ulegoci wroga. aosny jest czowiek bez wiedzy, godny poddany i krl bez krlestwa. Wedy zabrudza brak dalszego przekazywania, bramina brak lubw, dobr kobiet ciekawo, kobiety w ogle bycie daleko od domu, zoto zabrudza srebro, a srebro cyna, cyn ow, a ow nieczystoci. Nie prbuj pokona snu przy pomocy dalszego snu, kobiety przy pomocy rozpustnika, ognia przez karmienie go i alkoholu przez picie go. Porzu sw dz i traktuj swoich synw i synw Pandu na rwni. Dobry czowiek, ktry wykonuje swe zadania nie mylc o swym wasnym interesie i nie naduywajc wadzy, szybko zyska saw, gdy bdc agodny przynosi powodzenie. pi spokojnie ten, kto niszczy to, co zostao zabrudzone przez Bezprawie. Kamstwo na dworze krlewskim, zdrada krla i nieuczciwo wobec nauczyciela s przestpstwami rwnymi zabiciu bramina. Brak posuszestwa, nierozwaga i chepliwo s trzema wrogami mdroci. Jak ten, kto szuka przyjemnoci moe znale mdro? Poszukiwacz mdroci wyrzeka si przyjemnoci, tak jak poszukiwacz przyjemnoci wyrzeka si mdroci. Nigdy nie odrzucaj Prawa pod wpywem dzy, lku, zachannoci i nawet w wypadku groby utraty ycia. Prawo jest wieczne, podczas gdy szczcie i nieszczcie nie. ycie jest wieczne, cho miertelne s ciaa bdce jego nonikami. Wyrzeknij si tego, co przemija i trzymaj si tego, co wieczne. Bd nasycony, wolny od pragnie, bo nasycenie jest najwikszym dobrem. Spjrz na tych wszystkich potnych i odwanych krlw rzdzcych ca ziemi, ktrzy prdzej czy pniej dostan si we wadanie mierci. Rodzice zawodzc aonie kad swych martwych synw na stos pogrzebowy, jakby byli jeszcze jednym kawakiem drewna. Kto inny bdzie czerpa rado z majtku zmarego, gdy jego ciao pochonie ogie, a on sam uda si do pomiertnego wiata obciany zdobytymi za ycia zasugami i popenionym zem. Opuszcz go jego ywi krewni i przyjaciele wracajc do swych zwykych spraw, lecz jego ziemskie uczynki go nie opuszcz.

170

Mikoajewska

Mahabharata

O krlu, jeeli w swym postpowaniu wemiesz pod uwag wszystko to, co ci mwi, uzyskasz wielk saw w wiecie ywych i nie bdziesz mia si czego obawia ani za ycia, ani po mierci. Nigdy nie zagubi si ten, kto bdzie szuka rady u swego krewnego, ktry zestarza si w mdroci, Prawie i wiedzy. Bramin, ktry zawsze ma przy sobie naczynie z wod, nosi na piersi sw wit ni, studiuje Wedy, roznieca ogie i unika spoywania tego, co upado na ziemi, bdzie zawsze pozostawa w wiecie Brahmy. Wojownik i magnat wygrywa niebo studiujc Wedy, rozniecajc ogie, skadajc ofiar, ochraniajc wszystkie ywe istoty, oczyszczajc sw najgbiej ukryt dusz dziki uyciu swej broni w obronie krw i braminw i ginc w kocu na polu bitewnym. Kupcy zdobywaj po mierci niebo uczc si, rozdajc swe dobra braminom, wojownikom i tym, ktrzy od nich zale, gdy nadejdzie waciwy czas oraz wdychajc wity dym oczyszczony przez trzy ognie. Szudrowie oczyszczaj si ze za, z ktrym si urodzili i zdobywaj niebo, gdy wiernie su i oddaj nalene honory braminom, wojownikom i kupcom zadowalajc ich. O krlu, wspomniaem o Pawie rzdzcym zachowaniem czterech kast, aby ci przypomnie, e Pandawowie, cho urodzeni w kacie wojownikw zostali pozbawieni przez twych synw moliwoci zdobycia nieba dziki kroczeniu ciek Prawa wyznaczon dla wojownika. Naka im ponownie, aby yli jak krlowie. 9. Dhritarasztra nie potrafi zaakceptowa rad Widury i twierdzi, e widzenie za wynikego z wasnego dziaania i mimo tego faworyzowanie Durjodhany musi by jego przeznaczeniem Dhritarasztra rzek: O Widura, mwisz mi dzi to, co zawsze powtarzae i mj umys reaguje na twe mdre sowa. Mj duch docenia zalety Pandaww i jest po ich stronie. Jednake, gdy spotykam Durjodhan mj umys przekrca si na jego stron. Takie musi by wida moje przeznaczenie, a jak sam wiesz, aden miertelnik nie potrafi unikn swego przeznaczenia. Czowiek jest w szponach swego losu.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(51) Dhritarstras Vigil, 34-40.

Ksiga V

Opowie 50

171

Opowie 50 O pokonywaniu mierci poprzez odpowiedni praktyk (jog) i czenie si z Brahmanem

1. O istnieniu i nieistnieniu mierci; 2. O mierci bdcej uud sprowadzon przez Najwyszego Boga na ludzi, ktrzy kierujc si dz uzaleniaj si od swej zej karmy, lecz ci, ktrych umys jest nie rozproszony i zatapiaj si w duszy szukajc Brahmana, uwalniaj si od ponownych narodzin i osigaj nie-mier; 3. O wyrzeczeniu si wszelkich pragnie i uwalnianiu si od prawa karmy dziki skoncentrowaniu swego umysu; 4. O braminach, ktrzy wiedz, e s ciaem dla Brahmana i dziki swym uczynkom powoduj narastanie wiecznych wiatw; 5. O osiganiu owocu ascezy, ktrym jest Brahman i nie-mier; 6. O poznawaniu Prawdy, z ktrej wypywaj Wedy i zdobywaniu w ten sposb Brahmana i niemierci; 7. O praktyce brahmacarji prowadzcej do poznania Brahmana i niemierci; 8. O nasieniu, z ktrego wypywa cay wszechwiat, ktre widzi jogin dziki swej praktyce trzymania si w ryzach, czyli jodze.

Widura skupi swe myli na wiecznie modym staroytnym mdrcu, ktry rozpoznajc jego myli stawi si przed jego obliczem. Powita go przy pomocy odpowiedniego rytu i gdy mdrzec usiad wypoczty i zrelaksowany, rzek: O wielki mdrcu, krl Dhritarasztra ma pewne wtpliwoci, ktrych ja sam nie potrafi rozproszy. Przemw do niego tak, aby na dce twych sw mg przepyn poza szczcie i nieszczcie, zysk i strat, przyjemno i awersj i nie da si zmiady staroci i mierci, lkowi i oburzeniu, godowi i pragnieniu, upojeniu i wadzy, nienawici, lenistwu, dzy, gniewowi, wyniesieniu i upadkowi. (Mahbharta, 5(51) Dhritarstras Vigil, 41.5) 1. O istnieniu i nieistnieniu mierci Niewidomy krl Dhritarasztra wiadomy za, ktre jego synowie za jego cichym przyzwoleniem wyrzdzili Pandawom, cho dugo ju sucha mdrych sw Widury, wiedzia e nie potrafi wyrzec si swej mioci do Durjodhany i e w ten sposb nie uwolni si od jego wpyww. Cierpic na bezsenno i zadrczajc si myl o tym, jak wiadomo przynis Sandaja od Pandaww, poprosi Widur, aby kontynuowa swoje nauki. Widura rzek: O krlu, wysuchaj lepiej, co ma do powiedzenia wiecznie mody staroytny mdrzec Sanatsudata. Ogosi on wszem i wobec, e mier nie istnieje. On opowie ci o tym wszystkim, co w sposb jawny i ukryty przylega do serca. Ja sam urodziem si z ona sucej (szudry) i nie powinienem poucza ci w sprawach, o ktrych moe mwi jedynie bramin.

172

Mikoajewska

Mahabharata

Widura skupi swe myli na wiecznie modym staroytnym mdrcu, ktry rozpoznajc jego myli stawi si przed jego obliczem. Powita go przy pomocy odpowiedniego rytu i gdy mdrzec usiad wypoczty i zrelaksowany, rzek: O wielki mdrcu, krl Dhritarasztra ma pewne wtpliwoci, ktrych ja sam nie potrafi rozproszy. Przemw do niego tak, aby na dce twych sw mg przepyn poza szczcie i nieszczcie, zysk i strat, przyjemno i awersj i nie da si zmiady staroci i mierci, lkowi i oburzeniu, godowi i pragnieniu, upojeniu i wadzy, nienawici, lenistwu, dzy, gniewowi, wyniesieniu i upadkowi. 2. O mierci bdcej uud sprowadzon przez Najwyszego Boga na ludzi, ktrzy kierujc si dz uzaleniaj si od swej zej karmy, lecz ci ktrych umys jest nie rozproszony i zatapiaj si w duszy szukajc Brahmana uwalniaj si od ponownych narodzin i osigaj nie-mier Krl Dhritarasztra pragnc zdoby najwysze zrozumienie rzek do Sanatsudaty: O wiecznie mody proroku, syszaem, e nauczasz, e nie ma mierci. Syszaem jednak take o tym, e bogowie i demony asury prbuj poczy si Brahmanem (Najwysz Duchow Istot) praktykujc ascez, aby osign w ten sposb nie-mier (wieczne ycie). Ktre z tych stwierdze jest prawdziwe? Sanatsudata rzek: O krlu, niektrzy faktycznie twierdz, e w ogle nie ma mierci, podczas gdy inni utrzymuj, e mier istnieje, lecz w rezultacie odpowiedniego rytu i praktyki zdobywa si nie-mier. Obie te prawdy s odwieczne. Pozwl, e ci to wytumacz. mier o ktrej mwi prorocy jest uud, gdy to ciao ywej istoty rodzi si i umiera, lecz jej dusza jest wieczna. Zuywanie si ciaa nie jest prawdziw mierci. To rozproszenie umysu jest mierci, podczas gdy nie rozproszenie jest nie-mierci. Demony asury przegray z bogami w walce o eliksir niemiertelnoci z powodu rozproszenia umysu, podczas gdy z nie rozproszonym umysem same byy Brahmanem. mier nie jest tygrysem poerajcym ywe istoty i nie ma adnego szczeglnego ksztatu, cho niektrzy ulegaj uudzie i uwaaj, e ma ona ksztat boga mierci Jamy lub przypisuj jej inn form. To z ust Najwyszego Boga spywa na ludzi Gniew, Rozproszenie i mier jako Utrata Rozumu (Uuda) i ci, ktrzy s

Ksiga V

Opowie 50

173

ogupieni i pod jego wadz opuszczaj wiat Ojcw i spadaj z powrotem na ziemi. Nie-mier jest studiowaniem zatopionym w duszy, gdy Najwyszy Bg, ktry rzdzi wiatem Ojcw, nie zagraa tym, ktrzy s w swym umyle skoncentrowani, a zagraa tym, ktrzy s rozproszeni. To on powoduje upadek bogw i od tego momentu mier nabywa swoje imi. Ci ktrzy patrz z zawici na owoce ich dziaa uzaleniaj si od prawa karmy i nie przekraczaj mierci. 3. O wyrzeczeniu si wszelkich pragnie i uwalnianiu si od prawa karmy dziki skoncentrowaniu swego umysu Ten, kto bez gniewu rozmyla nad i niszczy owoce swych przeszych dziaa, jak si pojawiaj, sam jest mierci, bo poera je jak mier, gdy prbuj si ponownie narodzi. Ten kto zdoby wiedz, wyrzeka si swych pragnie. Jeeli czowiek potrafi oddzieli si od swych pragnie, potrafi otrzsn si z wszelkiej namitnoci. Jeeli poda za sw dz, ginie w ciemnociach razem z ni. Ta pozbawiona wszelkiego blasku ciemno jest dla ywych istot piekem, lecz one jak optane skwapliwie ku niej spiesz i wpadaj w jej otcha. Najpierw zabija czowieka myl ja, a potem zabija go ponownie mio i nienawi, ktre go optuj. Kieruj one zamroczonych ku mierci, ale skoncentrowani i niezmienni przekraczaj mier si swego ducha. Gdy czowiek oczyszcza swj umys z wszystkich myli, aden somiany tygrys nie moe go zaatakowa, lecz gdy jego dusz zamroczy gniew i zachanno, mier zamieszkuje wewntrz jego ciaa. Czowiek wiadomy tego, e to mier jest tym, co si rodzi, staje bez lku w jej obliczu uzbrojony w wiedz. mier umiera dla niego wraz ze mierci przedmiotu jego dzy tak jak on umiera, gdy zdobywa przedmiot nalecy do mierci. 4. O braminach, ktrzy wiedz, e s ciaem dla Brahmana i dziki swym uczynkom powoduj narastanie wiecznych wiatw Dhritarasztra rzek: O wielki mdrcu, istniej tacy, ktrzy nie podaj ciek Prawa jak i s tacy, ktrzy trzymaj si w ryzach i ni podaj. Czy to zo niszczy prawo, czy te prawo niszczy zo?

174

Mikoajewska

Mahabharata

Sanatsudata rzek: O krlu, gdy zo niszczy prawo mamy do czynienia z owocem Bezprawia, a gdy prawo niszczy zo mamy do czynienia z owocem Prawa. Mdrzec niszczy Bezprawie przy pomocy prawoci. Dhritarasztra rzek: O wielki mdrcu, wieczne wiaty, ktre, jak powiadaj, pochodz z prawoci braminw, ktrzy dziaaj waciwie, maj zmienne granice. Musz wic by rezultatem wykonanych poprzednio uczynkw. Sanatsudata rzek: O krlu, bramini, ktrzy nie rywalizuj jak zapanicy, janiej w przyszym yciu na nieboskonie. Bramin nie bdzie opakiwa miejsca obfitujcego w jedzenie i picie jak trawa w porze deszczowej. W obliczu miertelnego zagroenia zachowa milczenie i nie podejmie adnego dziaania, jakby to zagroenie byo dla niego niczym. Ten, kto potrafi powstrzyma swj gniew wobec jego milczenia i powstrzyma si od zniszczenia tego, co jest bogactwem bramiskoci, bdzie ywi si jadem rwnym temu, jakim ywi si sadhu (surowy, trzymajcy si w ryzach), podczas gdy jadem tych, ktrzy naduyj swej wadzy, bd ich wasne wymiociny, prowadzc do ich zagady. Bramin nie zabija najgbiej ukrytej w nim duszy i dziki takiemu zachowaniu widzi zamieszkujcego w nim Brahmana i jako znajcy Brahmana mdrzec jest niestrudzony, szanowany za nie przyjmowanie darw i zdolny do widzenia rzeczywistoci, a nie jedynie jej wygldu. Cho nie posiada wielu dbr materialnych, bdc bogaty w Wedy jest niewzruszony i niezniszczalny, bo wie, e jest ciaem dla Brahmana. Ci, ktrzy sami skadaj ofiary przewyszaj tych, ktrzy znaj waciwe sposoby skadania ofiar bogom, lecz sami ich nie skadaj. Jednake ten kto jest szanowany przez braminw, cho sam nie skada ofiar, cieszy si prawdziwym szacunkiem i nie zwaa na to i nie irytuje si, gdy nie jest przez kogo innego szanowany. Myli: To mdrzec obdarza szacunkiem na tym wiecie. Gupiec nie znajcy Prawa i biegy jedynie w sprawach tego wiata nie potrafi ceni czowieka prawdziwie zasugujcego na szacunek. Szacunek i asceza nie id w parze, bo ten wiat jest wiatem szacunku, a tamten wiat jest wiatem ascezy. Na tym wiecie materialne bogactwo jest siedzib szczcia, ale stanowi przeszkod na drodze do Brahmana. Bogactwo w Brahmanie jest bowiem trudne do osignicia przez tego, kto nie zdoby wgldu w sw dusz. Prowadzi do niego sze bram trudnych do obrony,

Ksiga V

Opowie 50

175

ktrymi s Prawda, uczciwo, skromno, samo-kontrola, czysto i wiedza, ktre niszcz dum i uud. 5. O osiganiu owocu ascezy, ktrym jest Brahman i nie-mier Dhritarasztra rzek: O wielki mdrcu, czy zo popenione przez bramina, ktry zna Hymny, mantry i wite sylaby Wed obcia go z karm czy te nie? Sanatsudata rzek: O krlu, nucenie witych sylab, Hymnw i mantr nie uwalnia automatycznie bramina od zej karmy i ponownych narodzin. wite Hymny nie chroni bowiem oszusta operujcego uud przed skutkami popenionego za i opuszczaj go w kocu tak jak piskl opuszcza gniazdo, gdy urosn mu skrzyda. Dhritarasztra rzek: O wielki mdrcu, skoro Wedy nie chroni tych, ktrzy je znaj przed ponownymi narodzinami, czemu suy to wieczne paplanie braminw? Sanatsudata rzek: O krlu, asceza praktykowana na tym wiecie wytwarza owoc na tamtym wiecie, lecz tylko wtedy gdy jest waciwie praktykowana i produkuje ten owoc. Dhritarasztra zapyta: O wielki mdrcu, co to znaczy, e asceza jest waciwie praktykowana i produkuje owoc? Sanatsudata rzek: O krlu, bramini wiedz ze swoich tekstw, e istnieje dwanacie naogw, do ktrych naley gniew, dza, nienasycenie, uuda, posesywno, niezadowolenie, duma, al, wspczucie, lubieno, zazdro i wstrt i e kady z nich poluje na czowieka tak jak myliwy poluje na jelenia. Chepliwo, zazdro, przebiego, mciwo, niestao, niedbao skaniaj ludzi do niegodziwoci i schodzenia ze cieki ich Prawa i czynienia za. Do okruciestwa skania ich libertynizm, intrygowanie, nienawi, przebiego, aowanie swych darw, maoduszno, chwalenie si i antyfeminizm. Z drugiej strony istnieje dwanacie cnt niszczcych te naogi, o ktrych wiedz bramini. S nimi prawo, prawdomwno, samo-kontrola, asceza, brak zawici, skromno, cierpliwo, nasycenie, ofiarowywanie, obdarowywanie, nieugito i uczenie si. Pielgnowanie tych cnt naley do dwunastu bramiskich przysig i obowizkw. Ten, kto zrealizuje wszystkie te przysigi, bdzie zdolny do rzdzenia ca ziemi, lecz ten kto zrealizuje tylko niektre z nich nie zdobdzie niczego. Samo-kontrola, wyrzeczenie i dbao, ktrymi kieruje Prawda, prowadz do zdobycia nie-mierci, lecz ich owocowi zagraa osiemnacie naogw, ktrymi s: zakamanie, sprzecznoci w tym,

176

Mikoajewska

Mahabharata

co zostao i co nie zostao zrobione, niezadowolenie, lubieno, zachanno, patrzenie z zawici na cudz wasno, gniew, al, pragnienie, nienasycenie, zdradliwo, zazdro, posesywno, al, poeranie oczami, zapominanie, oszczerstwo, prno. Sze form wyrzeczenia jest uwaanych za najlepsze: s to wyrzeczenie si radoci, gdy spotyka nas co przyjemnego; nie poddawanie si rozpaczy, gdy spotyka nas co nieprzyjemnego; oddanie nawet swej ony i syna, jeeli o to prosi kto zasugujcy na szacunek; wyrzeczenie si caej swej wasnoci; niecieszenie si lubienie sw wasnoci i zachowanie dla siebie jedynie tej jej czci, ktra jest potrzebna do wykonania rytuaw. Jeeli czowiek samo-ogranicza si w taki sposb, wwczas, cho nawet posiada pewn wasno zdobywa wszystkie cnoty. Istnieje osiem rodzajw skaz, ktre plami nieuwanego i ktrych naley unika. Pyn one z omiu rde: piciu zmysw, umysu, przeszoci i przyszoci. Ten, kto jest od nich wolny jest szczliwy. Praktykowana waciwie i przynoszca owoce jest tylko taka asceza, ktra jest wolna od tych skaz i realizuje wszystkie dwanacie cnt. 6. O poznawaniu Prawdy z ktrej wypywaj Wedy i zdobywaniu w ten sposb Brahmana i nie-mierci Dhritarasztra rzek: O wielki mdrcu, ile naprawd istnieje Wed, gdy s tacy co twierdz, e poznali cztery Wedy, inni twierdz, e poznali trzy, dwie lub jedn. Ktrzy z nich powinni by uwaani za mdrcw? Sanatsudata rzek: O krlu, z powodu niemonoci poznania Jednej Wedy istniej liczne Wedy, ktre bazuj jednak na tej samej Prawdzie. Bdc w penej zgodzie z Jedn Wed dostarczaj wgldu w Najwyszego. Jeeli kto obdarowuje innych, studiuje Wedy i praktykuje skadnie ofiar kierujc si zachannoci, nie zdobdzie tego wgldu, bo jego rytualna intencja odbiega daleko od Prawdy i jest faszywa. Ofiara powinna by skadana tylko przez wzgld na Prawd. Jeeli czowiek wykonuje j swym umysem, mow i dziaaniem, osiga waciw intencj, nad ktr zdobywa kontrol. Naley podj lubowania uwiconego ofiarnika bez ukrywania swych intencji. Okrelenie Satyam znaczy Prawda i jej osignicie jest najwyszym celem tych, ktrzy s sat czyli surowych lub sadhu. Wiedza jest jasna, lecz prowadzca do niej asceza jest niezrozumiaa. Naley znale bramina, ktry recytuje duo i z tak atwoci jak wielki piewak, cho nie naley uwaa go za

Ksiga V

Opowie 50

177

wielkiego bramina wycznie dlatego, e duo recytuje. Za bramina powinien bowiem by uwaany wycznie ten, kto nie odchodzi od Prawdy. Atharwan nuci staroytne Hymny w momencie stwarzania prorokw i ci, ktrzy nauczyli si ich na pami s nazywani piewakami Hymnw. Nie znaczy to jednak, e znaj oni Tego Jedynego, o ktrym wiadomo, e daje si pozna z Wed. Nie znaj naprawd Wed, lecz jedynie ich sylaby (litery). Recytujc Wedy nie znaj ich ducha. Tego Jednego, ktry jest do poznania, znaj jedynie ci, ktrzy s wierni Prawdzie. Tego Jedynego nie poszukuje si jednak biegajc w rnych kierunkach, lecz siedzc bez ruchu ze skoncentrowanym na jednym punkcie umysem w stanie kompletnej ciszy (mauna), w ktrej nawet myli pozostaj w bezruchu. Wwczas Brahman spoczywajcy w jego najgbiej ukrytej duszy ujawni si przed nim. Pustelnikiem (muni) jest ten, kto potrafi zachowa kompletn cisz (mauna), a nie ten, kto yje w dungli. Najwikszym pustelnikiem jest ten, kto zna Tego Jedynego i Niezmiennego. Gramatykiem z kolei nazywa si tego, kto dokona gramatycznej analizy wszelkiego znaczenia. Ten, dla ktrego wszystkie wiaty s oczywiste, widzi wszystko. Bramin wierny Prawdzie podajcy kolejno za Wedami, widzi Brahmana. 7. O praktyce brahmacarji prowadzcej do poznania Brahmana i nie-mierci Dhritarasztra rzek: O wieczny modziecze, nasza rozmowa o Brahmanie, ktry jest fundamentem tego, co najwysze, dotyczy wszystkiego, co istnieje. Taka rozmowa zdarza si rzadko. Prosz ci kontynuuj dalej swe nauki. Sanatsudata rzek: O krlu, Brahmana, o ktrego mnie z tak gorliwoci wypytujesz, nie mona pozna w popiechu. Staroytn wiedz o tym, co nie zamanifestowane (Brahman) zdobywa si dziki praktyce zwanej brahmacarja. Dhritarasztra rzek: O Sanatsudata, mwisz, e ow wieczn wiedz zdobywa si dziki pewnej praktyce. Jednake wiedza nie jest dziaaniem, ktre zostaje w danym momencie i miejscu podjte. Ona ju w tym miejscu przebywa. Wytumacz mi wic, jak mona zdoby t wiedz i osign nie-mier, ktra naley do Brahmana? Sanatsudata rzek: O krlu, ci ktrzy pokonali wszystkie swe dze i siedz bez ruchu, cierpliwie obserwujc kompletn cisz (mauna) w poszukiwaniu Brahmana, uwalniaj ja od ciaa, pozostajc niezmienni w sattwie (jasno-czysto).

178

Mikoajewska

Mahabharata

Cho matka i ojciec tworz ludzkie ciao, prawdziwymi narodzinami uwalniajcymi od starzenia si i mierci s dopiero narodziny osigane dziki instrukcji nauczyciela. Ci ktrzy po dostaniu si do ona nauczyciela i po staniu si tam embrionem przestrzegaj dyscypliny brahmacarji, staj si na ziemi tymi, ktrzy praktykuj astry (reguy zawarte w tekstach bdcych kompilacj wiedzy zawartej w Wedach) i gdy pozbywaj si swego ciaa, osigaj stan Najwyszej Jogi (tzn. najwyszego ujarzmienia, trzymania si w ryzach). Praktykujcy brahmacarj uwaaj za swego ojca i matk nauczyciela, ktry wypenia ich uszy dwikami Prawdy, praktykujc Prawd i obdarzajc niemiertelnoci. Zwracajc zawsze uwag na swego guru, kontynuuj swe nauki, pozostajc czyci i nie rozproszeni. Pierwsz wiartk dyscypliny brahmacarji jest zaniechanie dumy i gniewu; drug, jest czynieniew mylach, mowie i uczynkachtego, co zadawala nauczyciela nawet za cen utraty ycia lub majtku; trzeci, jest zachowywanie si wobec ony nauczyciela tak samo jak wobec nauczyciela; czwart jest nie odmawianie nauczycielowi wykonania jego rozkazu. Ucze moe pomyle, e czego nie zrobi, ale nigdy nie powinien tego gono wypowiedzie. Praktykujcy brahmacarj powinni odda nauczycielowi kad uzyskan wasno. W podobny sposb powinni zachowywa si wobec jego syna. yjc w ten sposb uzyskaj w wiecie powodzenie. Bogowie praktykujc brahmacarj zdobywaj bosko, mdrcy i wychwalani prorocy zdobywaj wiat Brahmy, gandharwowie i apsary sw pikno i to dziki brahmacarji narodzio si kiedy soce. Ten, kto lec na ziemi cae swe ciao podda umartwieniom (ujarzmi je), przekroczy uud i stajc si mdry ostatecznie zatrzyma mier. Te wiaty, ktre czowiek zdobywa po opuszczeniu swego ciaa dziki wykonywanym dziaaniom s skoczone i nie uwalniaj od ponownych narodzin. Prawdziwy mdrzec dociera do cakowitego Brahmana (Najwyszej Duchowej Istoty) i zdobywa to, co jest niezmienne i niemiertelne. 8. O nasieniu, z ktrego wypywa cay wszechwiat, ktre widzi jogin dziki swej praktyce trzymania si w ryzach, czyli jodze Dhritarasztra rzek: O wiecznie mody proroku, wyjanij mi, jaki kolor ma w niemiertelny, niezmienny punkt, ktry dziki swej praktyce widzi prawdziwy mdrzec? Sanatsudata rzek: O krlu, w niezmienny punkt nie jest ani biay, ani czerwony, ani czarny, ani w adnym innym kolorze. Nie

Ksiga V

Opowie 50

179

znajduje si w niebie, na ziemi i w wodach oceanu. Nie ukrywa si w gwiazdach, byskawicy, chmurach, wietrze lub bstwach. Nie prno go szuka na ksiycu i na socu, w Hymnach, mantrach, Atharwanach i nieskazitelnych sylabach. Bdc poza ciemnoci nie ma on ju adnego brzegu i to w nim w momencie mierci umiera mier. Jest on fundamentem, niemiertelnoci, Brahmanem i chwa. Z niego rodz si wszystkie ywe istoty i w nim si rozpadaj. Na nim opiera si cay wszechwiat i ci, ktrzy go znaj, wiedz, e przekracza mier. Jogowie dziki swej praktyce potrafi dostrzec Niezmiennego Bogosawionego Panaowo nasienie, wielk chwa i wielkie palce wiato, z ktrego wieci wychwalane przez bogw soce. Widz jak z nasienia wypywa Brahman i dziki niemu ronie. Widz dwch bogw na nieboskoniejeden dorodkowy i drugi odrodkowydwigajcych na swych ramionach ziemi i niebonierozrnialne jak woda od wody w oceanie. Dwch bogw dwiga ziemi i niebo, nasienie dwiga przestrze i cay wszechwiatz niego wypywaj regiony wiata i rzeki i w nim maj swe rdo przepastne oceany. Jogowie potrafi dostrzec nie starzejc si nigdy bosk istot stojc pewnie i niewzruszenie na ozdobionym proporcem rydwanie, ktry zaprzony w rcze konie pdzi po nieboskonie na swych wiecznie obracajcych si koach. Jego forma jest nieporwnywalna do niczego i nikt nie moe widzie go oczami, lecz ci, ktrzy poznali go przy pomocy swej mdroci, umysu i serca, zdobywaj ycie wieczne. Jogowie widz jak z nasienia powstaje wiatr i jak w nim si ucisza; jak wypywa z niego ogie i soma i jak na nim rozciga si oddech. Dziki niemu poznaje si wszystko, cho nie mona powiedzie, co to jest. Widz jak prana pochania apan, ksiyc poyka pran, soce poyka ksiyc, a Ten Najwyszy poyka soce. Widz jak Najwysza Osoba poyka ogie i dusza tego, kto zna Najwyszego staje si nie do zranienia. Gdy rozoy tysic tysicy skrzyde i uniesie si w gr i uda si w sam rodek tego, co jest najbardziej porodku, bdzie rwnie szybka jak myl. Jej forma jest poza zasigiem wzroku i tylko najodwaniejszy j dostrzee. yczliwy mdrzec widzi j w swym umyle. Ten kto udaje si do niej staje si niemiertelny. Bramini, ktrzy nie zdobyli wgldu, ukrywaj j pod pozorami uczenia si i dobrego zachowania, lecz tylko gupcy dadz si im oszuka.

180

Mikoajewska

Mahabharata

Istnienie nie musi by zawsze zestawiane z nieistnieniem, a mier przeciwstawiana niemiertelnoci. Tak jak Prawda i kamstwo maj swe rdo w tej samej Prawdzie, tak w tym, co istnieje i co nie istnieje, korze jest ten sam. Uczciwi i nieuczciwi ludzie nigdy nie widz tego niezmiennego punktu w taki sam sposb. Niech ten kto go szuka dowie si, e jest on rwny eliksirowi niemiertelnoci i niech podejmujc odpowiedni praktyk szuka miodu. Nie wyprowadzi go z rwnowagi ani obelga, ani nienauczona lekcja lub niewykonany ryt. Majc umys rozjaniony Brahmanem, zdobdzie wgld w Najwyszego. I gdy realizujc swe rne przydzielone mu zadania, zobaczy samego siebie we wszystkich ywych istotach, nie bdzie ju mia o co si martwi. Tak jak niewielki poytek jest z wielkiej studni tam, gdzie jest powd, tak jogin, ktry zdoby wiedz dziki swej praktyce, bdzie mia niewielki poytek z Wed. Duszy o rozmiarze kciuka nie mona dostrzec, gdy ley na sercu; niemiertelna i nienarodzona wczy si niestrudzenie dniem i noc. Jogin, ktry wie o tym przebywa w spokoju w jednym miejscu. To Najwysza Istota (Brahman) jest jego Jani. Jest jego matk, ojcem i synem. Jest dusz wszystkich, ktrzy istniej i nie istniej. Jest staroytnym dziadkiem, ojcem i synem. Jogin yje w tej duszy (w Brahmanie), cho nie jest jej i ona nie jest jego. O krlu, to Brahman jest tym niezmiennym miejscem, pocztkiem wszystkiego, fundamentem deklarowanym przez Wedy, ktry si nigdy nie starzeje. Subtelniejsza od samej subtelnoci Najwysza Istota (Brahman) budzi si w ywych istotach. Jogowie dziki swej praktyce poznaj ojca umieszczonego na lotosie wszystkich ywych istnie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(51) Dhritarstras Vigil, 41, 5(52) Sanatsujta, 42-45.

Ksiga V

Opowie 51

181

Opowie 51 Krl Dhritarasztra widzi w nadchodzcej wojnie wielk wojn koca eonu, ktrej chce Kryszna
1. Sandaja przykazuje Kaurawom wiadomo od Arduny, ktry w wypadku odmowy oddania krlestwa Judhiszthirze jest gotw zmy ich krwi popenione przez nich zo; 2. Bhiszma przepowiada mier Kauraww wskazujc, e w Ardunie i Krysznie odrodzili si dwaj prorocy Nara i Narajana, ktrzy rodz si na ziemi, gdy Czas dojrzewa do wielkiej bitwy koca eonu; 3. Bhiszma dowodzi, e podstaw wiary Durjodhany, e moe pokona Pandaww jest faszywa wiara Karny, e moe zabi Ardun; 4. Dhritarasztra dostrzega w nadchodzcej wojnie wielk wojn koczcego si eonu i cho przewiduje masakr swych synw nie jest zdolny do podjcia dziaania, ktre mogoby jej zapobiec; 5. Sandaja widzi w nadchodzcej katastroficznej wojnie obecno Najwyszego Boga Kryszny, lecz o dopuszczenie do niej obwinia krla Dhritarasztr.

Dhritarasztra rzek: O Sandaja, caa ta wielka katastrofa rozpocza si wraz z t przeraliw gr w koci. To dza wadzy i zachanno tego niegodziwca Durjodhany zrodzia jego pode uczynki. Takie jest wedug mnie wieczne Prawo pdzcego Czasu. Wszystko to przywaro do obracajcego si Koa jak jego obrcz i nikt nie moe przed tym uciec. C ja mog uczyni, dokd mam pj? Moi niemdrzy synowie zgin, trzymajc si kurczowo Koa Czasu. Stoj bezsilny w obliczu mierci setki moich synw i sysz pacz opakujcych ich kobiet. Niech mier zabierze rwnie mnie! ... Gdy gotowy do bitwy Arduna wypuci ze swego uku setki ostrych strza, bdzie jak mier stworzona przez Zarzdzajcego wiatem po to, aby wyrn nas wszystkich w pie. ... Tryumfu Pandaww chce rwnie Kryszna, ten potny Czowiek stojcy ponad wszystkimi trzema wiatami, zdolny do stworzenia wszystkich wiatw i ich Indrw. (Mahbharta, 5(53) The Suing for Peace, 50.55-60, 51.15, 52.1-5) 1. Sandaja przykazuje Kaurawom wiadomo od Arduny, ktry w wypadku odmowy oddania krlestwa Judhiszthirze jest gotw zmy ich krwi popenione przez nich zo Suchajc nauk wiecznie modego mdrca Sanatsudaty o tajemnicy docierania do Brahmana i uwalnianiu si od cyklu ponownych narodzin i mierci, niewidomy krl Dhritarasztra nie zauway nawet jak mina noc i nasta poranek. Uda si wic do swego Gmachu Zgromadze, gdzie czekali ju na niego wszyscy

182

Mikoajewska

Mahabharata

wielcy ucznicy Bharatw, aby wysucha wiadomoci, ktr przynis od Pandaww Sandaja. Po wykonaniu odpowiednich ceremonii powitalnych Sandaja przekaza wiadomo od Judhiszthiry, ktry bezwzgldnie da od Kauraww dotrzymania danego sowa i zwrotu ich krlestwa lub przynajmniej oddania im we wadanie piciu wiosek. Niepokojc si najbardziej o sowa Arduny, krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, przeka nam teraz sowa nieustraszonego Arduny, ktry pozbawia ycia tych, co czyni zo. Sandaja rzek: O krlu, Arduna w peni wiadomy siy swych ramion i spokojny dziki obecnoci Kryszny rzek za przyzwoleniem Krla Prawa: O Sandaja, powiedz synom krla Dhritarasztry, e jeeli nie zechc odda Judhiszthirze jego krlestwa, wwczas zo, ktre zostao popenione w Gmachu Gry pozostanie nie odkupione i bd zmuszeni do bitwy z Krlem Prawa, ktrego jedna gniewna myl potrafi spali niebo i ziemi. Jeeli odmawiajc nam krlestwa sami pal si do walki, pomagaj nam jedynie w zrealizowaniu naszego celu, ktrym jest oczyszczenie popenionego przez nich za ich krwi! Skoro chc wic dziaa na nasz rzecz, niech rozpoczn bitw! Zmusili nas do spania w dungli na ou smutku, cho zawsze zwaalimy na Prawo, przeto niech sami spoczn na polu bitewnym, ktre bdzie dla nich oem mierci. Rzdz oni teraz ludem Kurw wyrzuciwszy nas w ajdacki sposb poza Prawo, cho nasz najstarszy brat Judhiszthira nie popeni najmniejszego przestpstwa, postpujc zawsze z waciw mu skromnoci, mdroci, pokut, samo-kontrol i nie schodzc nigdy ze cieki Prawa. Nawet oszukany i zapany w puapk swej uczciwoci znis trudn do opisania ndz, zachowujc waciwy dystans podyktowany szacunkiem, uzbrojony w ascez, samo-kontrol, si i Prawo, zawsze przyjazny wobec innych i mwicy zawsze prawd. Jednake gdy Judhiszthira wybuchnie w kocu swym susznym i powstrzymywanym dugo gniewem, Durjodhana poauje, e rozpocz wojn. Gdy zobaczy na polu bitewnym wymachujcego sw maczug Bhim plujcego trucizn swej wciekoci, syczcego jak w Nakul koszcego wroga swymi strzaami, Sahadew zalewajcego wroga deszczem strza i gdy zobaczy swe zdezorientowane i pokryte kurzem wojsko dziesitkowane przez me strzay, uciekajce w panice we wszystkich kierunkach, okae skruch. Ten niemdry i niezdolny do samo-kontroli prostak poauje, e rozpocz wojn, gdy usyszy dwik Gandiwy i zobaczy jak mj ozdobiony szlachetnymi kamieniami zoty

Ksiga V

Opowie 51

183

rydwanzaprzony w biae ogiery powoone przez Kryszn amic zwarte szeregi dasjusw i palc na popi wszystkich Kauraww wprowadza w ycie nowy eon. Niech Durjodhana dry przed nami, bo z nami jest Kryszna, co ju od dawna obieca mi pewien yczliwy bramin, ktry podszed do mnie pewnego ranka, gdy zakoczyem swe mody i rzek: O synu Kunti, czeka ci cikie zadanie. Bdziesz musia walczy ze swymi wrogami dasjusami. Powiedz mi, czy chcesz mie na stray przedniej samego Indr ze swym piorunem, czy te wolisz, aby Kryszna Wasudewa broni twych tyw? Odpowiedziaem, e wol pomoc Kryszny i faktycznie zdobyem j, cho jestem przekonany, e zostao to zaaranowane przez bogw. Ten, kogo Kryszna chce pokonachoby tylko sw myl bez angaowania si bezporednio w walkjest ju martwy, nawet gdyby by samym Indr, a co dopiero gdy jest zwykym miertelnikiem. Ten kto prbuje pokona w bitwie Kryszn jest jak szaleniec, ktry prbuje goymi rkami zdusi ogie lub zatrzyma soce i ksiyc lub ukra bogom eliksir niemiertelnoci. Niezliczone s bohaterskie czyny, ktrych dokona Kryszna. Bogowie, ktrzy znali jego prawdziw natur i powierzyli mu zadanie zabijania dasjusw, obdarzyli go darem nie odczuwania zmczenia podczas bitwy, pozostawiania swego ladu w wodach i na niebie i bycia nie do zranienia przez aden rodzaj broni. I tego to obdarzonego wszelkimi zaletami i niemoliwego do pokonania, odwanego Wisznu Durjodhana chce pokona! Pragniemy zwrotu naszego krlestwa i zamierzamy o nie walczy. Barbarzyscy synowie krla Dhritarasztry okradli nas z naszej wasnoci przy pomocy oszukaczej gry w koci. I cho spacilimy im nasz dug zacignity podczas gry i spdzilimy trzynacie lat na wygnaniu, oni nadal uzurpuj sobie prawo do tego, co naley do nas. Niech wic poznaj Prawd walczc z nami w sposb zgodny z Prawem i przy pomocy waciwych rodkw. Pokonanie i ukaranie Kauraww byoby sprawiedliwe nawet wwczas, gdyby nie istniao prawo karmy i gdyby czowiek nie musia paci po mierci za swe czyny ponownymi narodzinami. Synowie krla Dhritarasztry musz zgin w tej wojnie. Jeeli chc realizowa dalej swe niecne cele unikajc wojny, niech si lepiej ich wyrzekn. Z pomoc Kryszny zabij Durjodhan i tych, co stoj po jego stronie i wierz, e s wolni od skutkw swych dziaa i przewyszaj nas. Po rozgromieniu Kauraww i ukaraniu Karny podbij cae krlestwo, a nie jedynie t cz, ktrej zwrotu obecnie damy.

184

Mikoajewska

Mahabharata

O Kaurawowie, czerpcie wic rado ze swych synw i on, dopki jeszcze moecie. Mdrzy bramini, ktrzy potrafi czyta z gwiazd od dawna prorokuj wasz zagad i nasz tryumf. Judhiszthira ju dzi przewiduje nasz sukces w opanowaniu wroga. Podobnie Kryszna, ktry widzi wszystko to, co ukryte. Ja sam rwnie wiem, e synowie krla Dhritarasztry zgin w tej wojnie. Ciciwa mego uku naciga si sama bez mego dotknicia, a strzay same wyskakuj z mych koczanw. Mj sztylet sam wyskakuje z pochwy, a straszne gosy dochodzce z mego sztandaru pytaj mnie, kiedy mj rydwan ruszy do walki. Gdy zaprzgn swe biae ogiery do swego wojennego rydwanu, zalej wszystkich wojownikw deszczem swych strza. Jak ogie pochaniajcy wysuszony socem las spal ich moim pociskiem Paupata. Nastawiony na zabijanie nie znajd spokoju, dopki nie pozostawi przy yciu adnej ywej istoty. O Bharatowie, strzecie si wic szalestwa Durjodhany, gdy rozpoczynajc z nami t wojn zginie, choby nawet mia bogw i samego Indr po swej stronie . 2. Bhiszma przepowiada masakr Kauraww wskazujc, e w Ardunie i Krysznie odrodzili si dwaj prorocy Nara i Narajana, ktrzy rodz si na ziemi, gdy Czas dojrzewa do wielkiej bitwy koca eonu Bhiszma rzek do Durjodhany: O Durjodhana, posuchaj, co mam ci do powiedzenia. Swego czasu, gdy bogowie yli w przeraliwym strachu z powodu niekoczcej si wojny z asurami, zgromadzili si w Gmachu Zebra najstarszego z nich Brahmy i czekali cierpliwie na jego przybycie, aby zasign u niego rady. Zauwayli wwczas ku swemu wielkiemu zdumieniu, e dwaj prorocy Nara i Narajana wyszli, zanim przyby Brahma, pocigajc za sob ich umysy i energi. Zaskoczony tym wydarzeniem kapan bogw Brihaspati zapyta Brahm: O dziadku wszechwiata, kim s ci dwaj prorocy, ktrzy nie dbaj o to, aby ci zadowoli i oddziauj na umysy niebian. Brahma odpowiedzia: O Brihaspati, ci dwaj asceci, ktrzy rozjaniaj sob niebo i ziemi, przenikajc je i przekraczajc, to wdrujcy po rnych wiatach Nara i Narajana. Wzmocnieni dziki swej ascezie nabrali wielkiej krewkoci i odwagi. Para ta rodzi si cykliczne na ziemi w miertelnej postaci, gdy Czas dojrzewa do wielkiej bitwy bogw z asurami i przynosi wiatom rado, zwikszajc si bogw i niszczc demony.

Ksiga V

Opowie 51

185

Gdy Indra si o tym dowiedzia, uda si razem z bogami i prowadzcym ich kapanem Brihaspatim do miejsca, gdzie dwaj prorocy poddawali si surowym umartwieniom, aby poprosi ich o pomoc w pokonaniu demonw. Prorocy obiecali speni ich prob i z ich pomoc Indra zwyciy dajtjw i danaww, ktrych dotychczas nie mg pokona. Nara zabija wrogw tysicami. Podobnie Narajana. Wiem od proroka Narady, ktry zna wszystkie tajniki Wed, e tych dwch staroytnych bogw i prorokw, ktrzy dziki swym bohaterskim czynom ju dawno zdobyli niezniszczalne i niezmienne wiaty, narodzio si ponownie na ziemi w miertelnej formie Kryszny i Arduny, aby oczyci ziemi z demonw i wzmocni si bogw. Cho yj midzy ludmi, s nie do pokonania ani przez Indr, ani przez bogw, ani przez demony asury. Kryszna jest Narajan, a Arduna jest Nar. S oni faktycznie jedni w dwch postaciach. Zwycistwo naley do nich. O Durjodhana, przypomnisz sobie moje sowa, gdy zobaczysz Kryszn trzymajcego w doni konch i dysk i Ardun uzbrojonego w swj uk Gandiw jadcych na jednym rydwanie. Twj duch zboczy ze cieki Prawa i Zysku i od dawna tka zagad twego rodu. Jeeli nie posuchasz mych sw, wielu zginie. Cay twj rd czeka na twoj opini i tylko trzy osoby podzielaj twe zdanie: w syn wonicy i czowiek niskiej kasty Karna, na ktrego swego czasu rzuci kltw Paraurama, groc mu, e jego bro zawiedzie go w momencie, gdy bdzie jej najbardziej potrzebowa, twj wuj akuni i twj niegodziwy brat Duhasana. 3. Bhiszma dowodzi, e podstaw wiary Durjodhany, e moe pokona Pandaww jest faszywa wiara Karny, e moe zabi Ardun Sowa Bhiszmy uraziy do ywego Karn, ktry zerwa si ze swego tronu i krzykn: O Bhiszma, senior Hastinapury nie powinien wypowiada podobnych sw! Postpuj zgodnie z Prawem wojownika bez porzucania Prawa wasnej kasty. Czy uczyniem co zego, aby mg mi tak wymyla? Czy nie czyni wszystkiego, co w mej mocy, aby zadowoli krla Dhritarasztr i Durjodhan, ktrzy wadaj Hastinapur? Bhiszma, ignorujc Karn, rzek, zwracajc si do krla Dhritarasztry: O krlu, Karna cay czas przechwala si, e zabije Pandaww, podczas gdy faktycznie nie jest wart nawet czstki Pandaww. Katastrofa, ktra zagraa twym synom jest oparta na tych jego przechwakach. Twj syn Durjodhana uwierzy w si

186

Mikoajewska

Mahabharata

Karny i bazujc na tej wierze lekceway i pogardza potnymi Pandawami, ktrzy s synami bogw. Jakiego wielkiego czynu dokona dotychczas Karna, ktry mona by porwna z czynami Pandaww? Gdy podczas bitwy o krowy Matsjw Arduna zabi jego brata, Karna uciek sromotnie nie podejmujc walki. Dlaczego nie broni Durjodhany podczas wojny z krlem gandharww, pozwalajc na to, by dosta si do niewoli? Jego przechwaki s jawnym kamstwem. Sowa Bhiszmy popar bramin Drona. Rzek: O krlu, nie suchaj rad tych, ktrzy maj na uwadze tylko wasne ambicje i nie troszcz si o to, co jest dobre dla krlestwa i twego rodu. To co mwi Bhiszma jest prawd. Podejmij negocjacje z Pandawami, pki jest na to czas i nie dopu do wojny, ktra zniszczy cay twj wiat. W przeciwiestwie do Karny Arduna nie przechwala si i uczyni z tw armi wszystko to, co zapowiedzia i co Sandaja nam przekaza. We wszystkich trzech wiatach nie ma bowiem ucznika, ktry byby rwny Ardunie! 4. Dhritarasztra dostrzega w nadchodzcej wojnie wielk wojn koczcego si eonu i cho przewiduje masakr swych synw nie jest zdolny do podjcia dziaania, ktre mogoby jej zapobiec Krl Dhritarasztra, cho sysza sowa Bhiszmy i Drony i sam ton w morzu niepokoju o skutek nadchodzcej wojny, nie powici im wystarczajcej uwagi i nie odpowiedzia na nie waciwie. I cho mg sw decyzj o oddaniu Pandawom ich majtku zatrzyma zbliajc si katastrof, zamiast tak uczyni zacz wypytywa Sandaj o militarn si Pandaww. I w tym to momencie upada nadzieja lojalnych wobec Hastinapury mdrcw, e w nadcigajcej katastrofie ktokolwiek z nich zdoa uratowa swe ycie. Zrozumia to take Sandaja i wypytywany w ten sposb przez krla Dhritarasztr westchn gboko i zemdla. Dhritarasztra rzek: Z ca pewnoci Sandaja widzia gotowych do walki synw Kunti i wspomnienie tego widoku pozbawio go wiadomoci. Gdy Sandaja wrci do zmysw, niezdolny do podjcia waciwej decyzji krl Dhritarasztra, cho zdolny do widzenia za, rzek lamentujc: O Sandaja, biada moim niemdrym synom! Sam rozgniewany Bhima jest rwny wszystkim wspomnianym przez ciebie krlom zgromadzonym wok Judhiszthiry i jego obawiam si najbardziej. Gdy o nim myl, czuj si jak sarna

Ksiga V

Opowie 51

187

cigana przez lwa. Nie widz nikogo w mojej armii, kto zdoaby wytrzyma walk z nim. Jest on agresywny i zdeterminowany. Nie ma z nim artw, gdy jak potny wiatr prze do przodu z potnym rykiem. On sam jeden zabije wszystkich moich synw. Z podniesion do gry maczug jest jak sama mier, a jego ozdobiona zotem maczuga jest jak wzniesione bero Brahmy. Bhima w swej przeraliwej dzielnoci potrafi wyrwa z korzeniami najpotniejsze drzewo. Oczami mego umysu widz jak pdzi z wciekoci po polu bitewnym i amie szeregi, kadc pokotem ludzi, konie i sonie. W uyciu broni jest rwny Dronie i Ardunie, a w szybkoci wiatrowi. Jaki czowiek moe stawi mu czoa, skoro potrafi on zabi jakszw i rakszasw? Trudno go byo kontrolowa nawet wwczas, gdy by jeszcze dzieckiem, a co dopiero teraz, gdy jest dorosy i susznie wcieky na mych niegodziwych synw, ktrzy mylc o zdobyciu miodu, nie zauwayli zastawionej na nich puapki. To sam Zapadniajcy wiat musi ich ku niej kierowa, skoro wa si rozpoczyna wojn z Wiatrem w ludzkim wcieleniu. Jak moi synowie zamierzaj si obroni przed uderzeniami potnej maczugi Bhimy, ktra rozbija gowy soni? Wycinajc sobie drog we wrogiej armii rozpocznie on zakoczenie starego eonu. Stratuje mych synw jak so, ktry tratuje kwitnce drzewa. Wymachujc sw maczug pozabija ich tak jak Indra zabija dajtjw i danaww przy pomocy swego pioruna. Oczami mego umysu widz go, jak niepohamowany w swej sile i odwadze walczy z oczami czerwonymi jak mied. Nikt nie zdoaby go pokona nawet wwczas, gdyby walczy wycznie przy pomocy swych pici. Bhiszma, Drona, Krypa i ja sam znamy dobrze si tego czowieka. O Sandaja, los zawsze wygrywa z wysikiem czowieka. I cho widz zwycistwo Pandaww, nie powstrzymuj moich synw. W kocu wszyscy ci wielcy ucznicy tracc swe ycie w zgieku bitewnym i utrwalajc sw saw na ziemi, pjd staroytn drog wojownikw prowadzc wprost do krlestwa Indry. Pandawowie s tym samym dla Kauraww, czym Kaurawowie s dla nich. Bhiszma jest dla nich wszystkich najstarszym yjcym przodkiem, a Drona i Krypa s ich nauczycielami. Ci trzej starcy spac kady zacignity u nich dug, bo s szlachetni i pozostan lojalni wobec Hastinapury. Powiadaj, e dla bramina, ktry chwyci za bro i chce i ciek wojownika, najwikszym darem jest mier. Zaczyna si realizowa przepowiednia Widury i coraz bliej jest straszna wojna, ktra przyniesie zagad mojego rodu.

188

Mikoajewska

Mahabharata

Rozpaczam, bo wiedza o obracajcym si Kole Czasu nie roztapia mego alu. Wrcz przeciwnie, druzgoczcy al roztapia moj wiedz. Nawet wielki prorok, ktry potrafi uwolni si od swego przywizania do przedmiotw zmysowych, obserwujc obracajce si Koo Wszechwiata uczestniczy w jego radoci i smutku. A c dopiero ja, ktry nie potrafi si uwolni od swego przywizania do synw, krlestwa, ony, wnukw i krewnych i ktry w swym umyle widzi nieuchronne zatracenie swego rodu? Caa ta wielka katastrofa rozpocza si wraz z t przeraliw gr w koci. To dza wadzy i zachanno tego niegodziwca Durjodhany zrodzia jego pode uczynki. Takie jest wedug mnie wieczne Prawo pdzcego Czasu. Wszystko to przywaro do obracajcego si Koa jak jego obrcz i nikt nie moe przed tym uciec. C ja mog uczyni, dokd mam pj? Moi niemdrzy synowie zgin trzymajc si kurczowo Koa Czasu. Stoj bezsilny w obliczu mierci setki moich synw i sysz pacz opakujcych ich kobiet. Niech mier zabierze rwnie mnie! Dhritarasztra kontynuowa: O Sandaja, nie widz nikogo, kto mgby pokona Ardun na polu walki. By moe bramin Drona i Karna mieliby niewielk szans ze wzgldu na wielko ich ducha, lecz ja sam nie widz ich zwycistwa. Drona jest ju sdziwy, a Karna zbyt zuchway. Oczami mego umysu widz przed nami wielk bitw, ktra nie przyniesie zwycistwa adnej ze stron, cho gincy na polu bitewnym wielcy wojownicy zyskaj wielk saw i udadz si do wita Indry. Pokj bdzie moliwy do uzyskania tylko wwczas, gdy zginie Arduna lub wszyscy wielcy ucznicy walczcy po stronie Durjodhany. mier moich synw jest pewna, bo nikt nie potrafi zabi Arduny. Kto potrafi uciszy jego sza, gdy ju raz skieruje swe strzay przeciw moim niemdrym synom? Gdy ju raz si rozpali, nie zadowoli go nic poza cakowitym zniszczeniem tak jak wwczas, gdy rzuci wyzwanie samemu Indrze i nasyci Ogie Lasem Khandawa. Nikt go nigdy dotychczas nie pokona. Czy moe kto pokona w nadchodzcej wojnie trzy potne siy, ktrymi s Arduna i Kryszna i uk Gandiwa, gdy znajd si na jednym rydwanie? Po naszej stronie nie mamy ani takiego uku, ani takiego ucznika, ani takiego wonicy, czego jednak niemdrzy zwolennicy Durjodhany nie chc dostrzec i sami jak my kieruj si wprost ku ogniowi strza Arduny. Prdzej piorun zostawi co jeszcze przy yciu ni celne strzay Arduny! Tak jak rozszerzajcy si ogie spala doszcztnie suchy las, docierajc do najmniejszego zaktka, tak on swymi celnymi strzaami spali moje

Ksiga V

Opowie 51

189

wojsko. Bdzie jak nieodparta mier stworzona przez Zarzdzajcego wiatem, aby wyrn wszystko co ywe w pie. Tryumfu Pandaww chce Kryszna, ten potny Czowiek stojcy ponad wszystkimi trzema wiatami, zdolny do stworzenia wszystkich tych wiatw i ich Indrw. Ich zwycistwa chc rwnie wszyscy ci bohaterscy krlowie gotowi odda swe ycie za ich spraw. Boj si sprawiedliwego gniewu Judhiszthiry i odwagi Arduny, Bhimy, Nakuli i Sahadewy. Ci potni wojownicy zapi w sieci ca moj armi i zabij wszystkich. Judhiszthira jest czowiekiem przystojnym i uduchowionym, promieniujcym szczciem i Brahmanem. Zdoby wgld w sw dusz, jest mdry i motywowany przez Prawo. Jest otoczony przez swych braci, synw, teciw, przyjaci i dobrych doradcw. Ma do dyspozycji ogromn ilo koni i wojownikw. Jest wytrway, zdolny do utrzymania tajemnicy, szlachetny, hojny, skromny i zawsze dotrzymuje danego sowa. Posiada due umiejtnoci zarwno w walce jak i rzdzeniu pastwem, pozna sw dusz, zawsze ma szacunek dla starszych i kontroluje swe zmysy. Majc te wszystkie zalety jest jak rozpalony ogie i tylko gupiec ruszy przeciw niemu, aby spon jak ma. Wojna przyniesie zniszczenie caej naszej krlewskiej linii. Unikajmy wojny! Raz jeszcze ponawiam mj apel o pokj, by uspokoi mj umys. Judhiszthira odpowie pokojem na nasz prb utrzymania pokoju, bo on czuje wstrt do Bezprawia, wskazujc na mnie jako jego przyczyn. 5. Sandaja widzi w nadchodzcej katastroficznej wojnie obecno Najwyszego Boga Kryszny, lecz o dopuszczenie do niej obwinia krla Dhritarasztr Sandaja rzek: O krlu, masz cakowicie racj przewidujc, e gdy dojdzie do wojny uk Arduny zniszczy ca kast wojownikw wpltan w t wojn. Nie mog jednak zrozumie, dlaczego ty, ktry zawsze zachowujesz si tak rozsdnie i znasz doskonale potg Arduny, ulegasz namowom jednego ze swych synw. To ty bdziesz zawsze obwiniany o spowodowanie tej katastrofy, bo od samego pocztku zachowywae si nieuczciwie wobec Pandaww, ktrzy widz w tobie ojca. Ojciec i dobry przyjaciel o uczciwym sercu czyni to, co przynosi jego synom korzy i ten, kto zdradza swych synw, nie moe by uwaany za ich guru.

190

Mikoajewska

Mahabharata

Podczas gry w koci rozkoszowae si klsk Pandaww, wykrzykujc co chwil wygralimy i ignorujc zjadliwe uwagi pod ich adresem. Nie dostrzegae wwczas swej wasnej zbliajcej si obecnie klski, cho wiedziae doskonale, e Pandawowie zostali podstpnie okradzieni z krlestwa, ktre zbudowali wasnymi siami. Twoim dziedzictwem byy jedynie Pola Kurw i dungla i ty sam stae si panem caej ziemi dopiero wwczas, gdy Pandawowie j podbili. Rozkoszowae si jak may chopiec tym, e Pandawowie zostali skonieni do podjcia gry w koci i zmuszeni do udania si na wygnanie. Nadszed w kocu czas odpaty. Nawet ocean wyschnie ze strachu na widok deszczu strza wypuszczanych z uku Arduny, a co dopiero ludzie! Arduna jest najlepszy z wszystkich ucznikw, Gandiwa jest najlepsza z wszystkich ukw, Kryszna jest Panem wszystkich ywych istot, jego dysk Sudarana jest najlepszy z wszystkich dyskw, a proporzec z map Hanumanem powiewajcy na rydwanie Arduny jest najlepszy z wszystkich proporcw. Wszystko to, co najlepsze zostao zgromadzone na jednym rydwanie i rydwan ten unicestwi nas wszystkich jak pdzce nieustannie Koo Czasu. Caa ziemia naley ju do Krla Prawa, ktrego wojownikami s Bhima i Arduna. Kaurawowie prowadzeni przez Durjodhan nie mog z nim wygra bitwy. Krlowie Matsji, Pacalw i Kekajw stracili do ciebie cay szacunek. alwejowie maj ci w pogardzie i stanli po stronie Judhiszthiry, znajc odwag tego dalekowzrocznego krla. Ju dawno powiniene pozby si swego niegodziwego syna i powstrzyma go w ten sposb od niesprawiedliwego traktowania tych gboko prawych ludzi, ktrzy nie zasuyli sobie na mier. Twoje lamentowanie nad ich nieszczciem, jakby nie by jego wsp-sprawc, jest cakowicie pozbawione sensu! Suchajc tych oskarycielskich sw Sandaji Dhritarasztra westchn gboko pochonity przez sw wizj straszliwego zniszczenia.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(53) The Suing for Peace, 46-53.

Ksiga V

Opowie 52

191

Opowie 52 Durjodhana nawouje do wojny obwiniajc o ni Kryszn, lecz lekcewac jego bosko
1. Durjodhana prbuje uciszy lk Dhritarasztry wywoany jego wizj nadchodzcej katastrofy, dowodzc swej militarnej przewagi; 2. Sandaja przewiduje klsk Kauraww wskazujc, e z Pandawami jest Kryszna jak i ci, ktrych przeznaczeniem jest zabicie wielkich wojownikw Kauraww; 3. Durjodhana dowodzi, e mier na polu bitewnym jest drog do nieba i e bitwa to rytua ofiary, gdzie wojownicy s ofiarami i ofiarnikami; 4. Sandaja opowiada o swej wizji mocy i boskoci Kryszny i Arduny, ktrzy zmasakruj Kauraww; 5. Durjodhana dowodzi swej mocy i saboci bogw; 6. Obraony sowami Bhiszmy Karna przysiga, e nie wemie udziau w bitwie zanim Bhiszma nie zostanie pokonany; 7. Widura i Arduna ostrzegaj przed prowokowaniem wojny, ktra ma si przeksztaci w holocaust (caopalenie) koca eonu; 8. Sandaja dowodzi, e Kryszna jest Najwyszym Bogiem, ktry narodzi si na ziemi i ukry za Pandawami, aby spali na popi demony, gdy to on dziki swej jodze porusza Koem Eonw; 9. Sandaja wyjania krlowi Dhritarasztrze w jaki sposb pozna w Krysznie Pana caego wszechwiata; 10. Sandaja zapowiada wizyt Kryszny w Hastinapurze, u ktrego niewidomy krl Dhritarasztra chce szuka obrony.

Durjodhana rzek do Bhiszmy, Drony i Krypy: O Bharatowie, Kryszna Wasudewa chce doprowadzi do wojny, aby wyci nas wszystkich w pie. Za wyjtkiem Widury i krla Dhritarasztry wy wszyscy te zostaniecie zabici. Po zniszczeniu nas wszystkich chce bowiem uczyni z Pl Kurw (Kurukszetry) jedno krlestwo rzdzone przez Krla Prawa. ... Sandaja rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, zwycistwo jest zawsze po tej stronie, po ktrej jest Kryszna. Ukrywajc si za Pandawami i omamiajc cay wiat chce on spali na popi twych synw, ktrzy s zamroczeni przez dz i skonni do Bezprawia. (Mahbharta, 5(53) The Suing for Peace, 54.5-10; 66.10-15) 1. Durjodhana prbuje uciszy lk Dhritarasztry wywoany jego wizj nadchodzcej katastrofy, dowodzc swej militarnej przewagi Gdy Sandaja zakoczy sw mow krytykujc niezdolno krla Dhritarasztry do podjcia dziaa, ktre mogyby zapobiec wojnie i jego zbytni zaleno od swych synw, Durjodhana rzek do swego ojca poraonego wizj nadchodzcego kataklizmu: O wielki krlu, dlaczego stojc w obliczu wojny z Pandawami poddajesz si rozpaczy i przewidujesz klsk i mier swoich synw? To po naszej stronie jest Bhiszma, Drona, jego syn Awatthaman, Krypa i inni potni wojownicy, ktrych sami bogowie nie zdoaliby pokona. Jestemy do silni, aby

192

Mikoajewska

Mahabharata

zwyciy naszego wroga, ktry w midzyczasie straci na sile. Pandawowie byli o wiele silniejsi zaraz po przegraniu z nami w koci, gdy udali si do lasu na wygnanie. Zgromadzili si wwczas wok nich prowadzeni przez Kryszn potni krlowie pomstujcy na nas i gotowi do udzielenia im pomocy w walce o odzyskanie utraconego krlestwa. Obawiajc si potgi Pandaww i odgadujc zamiary Kryszny rzekem do Bhiszmy, Drony i Krypy, ktrzy pozostali z nami, bo dawno temu przysigli lojalno Hastinapurze: O Bharatowie, wedug mnie Pandawowie, nie zechc dotrzyma sowa i nie pozostan trzynacie lat na wygnaniu, bo Kryszna Wasudewa chce doprowadzi do wojny, aby mc wyci nas wszystkich w pie. Za wyjtkiem Widury i krla Dhritarasztry wy wszyscy te zostaniecie zabici. Po zniszczeniu nas wszystkich chce on bowiem uczyni z Pl Kurw (Kurukszetry) jedno krlestwo rzdzone przez Krla Prawa. C powinnimy w takiej sytuacji uczyni? Podda si, czy te walczy, ryzykujc nasze ycie? Podejmujc walk z ca pewnoci przegramy, bo wszyscy krlowie ziemi stanli po stronie Judhiszthiry. Nasi poddani s do nas le usposobieni, nasi sprzymierzecy s na nas rozgniewani. Pomstuj na nas wszyscy krlowie i nasi krewni. Na moje sowa pene niepokoju Bhiszma, Drona i Krypa odpowiedzieli: O Durjodhana, gdy zostaniemy przez Pandaww zaatakowani, nie damy si im pokona. Dziki naszej boskiej broni jestemy zdolni zwyciy kadego krla atakujcego Hastinapur. O ojcze, takiej odpowiedzi udzielili mi ci dostojni mowie wwczas, gdy wszyscy krlowie ziemi gotowi byli udzieli pomocy Pandawom. Czego mamy si wic obawia teraz, gdy krlowie podzielili si i wikszo z nich pozostaje lojalna wobec nas i skoczy w ogie lub do oceanu w obronie naszej sprawy. To prawda, e po stronie Pandaww jest Kryszna, ktrego tak si obawiasz, lecz on obieca, e nie bdzie walczy i odda pod moj komend ca sw armi! To my, a nie Pandawowie wadamy obecnie ca ziemi. Po co wic lamentujesz i wychwalasz swego wroga? Naszej potnej armii nie zdoa pokona nawet sam Brahma. Durjodhana kontynuowa: O krlu, Judhiszthira wyranie boi si siy naszych armii i naszej potgi, gdy nie da ju zwrotu caego krlestwa, lecz piciu wiosek. Przeceniasz rwnie si Bhimy, gdy jak to stwierdzi mj nauczyciel, starszy brat Kryszny Balarama, w umiejtnoci walki na maczugi, ktr zdobyem dziki cikiej pracy i trzymaniu si w ryzach, nikt na wiecie mi nie dorwna. Zarwno sam Bhima jak Arduna i Kryszna

Ksiga V

Opowie 52

193

doskonale o tym wiedz. Bhima nie zdoa odeprze mych uderze. Z utsknieniem wic czekam na ten moment, gdy spotkam go z maczug w doni na polu bitewnym. Nie ma wic powodu, aby obawia si siy Bhimy. Nie obawiaj si take siy Arduny, bo gdy ja zabij Bhim, potni wojownicy walczcy po naszej stronie zdoaj pokona Ardun. Bhiszma, Drona, jego syn Awatthaman, Krypa i Karna s zdolni do zabicia Pandaww. Skd si wzia w tobie ta wiara, e nasza caa armia nie zdoa pokona jednego Arduny? Tysice strza wypuszczanych z ukw Bhiszmy, Drony, Awatthamana, Krypy i innych wyl go w kocu do wiata boga mierci Jamy. Bhiszmy nie potrafi zabi nawet bogowie, bo otrzyma on od swego ojca dar mierci na wasne yczenie. Nie do pokonania s rwnie bramini Drona i Krypa, ktrzy nie narodzili si z ona kobiety. Po naszej stronie walczy Karna, ktrego jego nauczyciel bramin Paraurama uwaa za rwnego sobie. Karna odda co prawda Indrze swe zote kolczyki i zbroj, ktre chroniy go przed mierci, lecz zdoby w zamian niezawodn wczni, ktr z atwoci zabije Ardun. Gdy Bhima zostanie zabity, nasze zwycistwo jest pewne! Bhiszma, Drona, Awatthaman, Krypa i inni wielcy wojownicy zdoaj zabi swymi strzaami dziesi tysicy onierzy w cigu jednego dnia. Pandawowie zgromadzili jednie siedem wielkich armii, podczas gdy ja sam zgromadziem ich jedenacie. O ojcze, nie wpadaj wic w panik, przewidujc nasz mier, bo z nasz militarn przewag nie moemy przegra. 2. Sandaja przewiduje klsk Kauraww wskazujc, e z Pandawami jest Kryszna jak i ci, ktrych przeznaczeniem jest zabicie wielkich wojownikw Kauraww Krl Dhritarasztra nie przekonany sowami swego syna, lecz cigle majcy nadziej na jego wygran, poprosi Sandaj o opis armii zgromadzonych przez Pandaww. Sandaja rzek: O krlu, widziaem jak do krlestwa Wiraty przyby na czele swych armii Cekitana i Satjaki z rodu Wrisznich, jak i krl Pacalw Drupada razem ze swymi synami. Stacjonuje tam rwnie krl Wirata razem ze swymi synami i brami i sw potn armi. Pit armi przyprowadzi krl Magadhy, szst krl Cedw, a sidm piciu braci Kekajw. Gwnodowodzcym tych wszystkich armii zosta syn krla Drupady Dhrisztadjumna, ktry zna wszystkie moliwe wojenne formacje stosowane przez ludzi, bogw, gandharww i demonw asurw.

194

Mikoajewska

Mahabharata

Sandaja kontynuowa: O krlu, biada twym synom i ich armiom. Po stronie Pandaww jest Kryszna jak i Dhrisztadjumna, ktry narodzi si z ognia na prob krla Drupady, aby zabi bramina Dron. Razem z nim przyby do Wiraty ikhandin, w ktrym odrodzia si ksiniczka Amba i ktrego przeznaczeniem jest zabicie Bhiszmy, w czym pomoe mu krl Wirata i jego wcznicy. Przeznaczeniem Judhiszthiry jest zabicie krla Madrasu alji. Bhima zabije Durjodhan, jego braci, jak i krlw wschodu i poudnia. Arduna zabije Karn, Wikarn, Dajadrath i pokona rwnie syna Drony Awatthamana. Malawowie, alwowie, Trigartowie zostan zabici przez piciu braci Kekajw. Syn Subhadry Abhimanju zabije wszystkich synw Durjodhany i Duhasany. On rwnie zabije krla Brhadbal. Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, biada nam. Zgubieni s wszyscy moi synowie, ci niemdrzy i nieuczciwi gracze, ktrych ycie pochonie ta bezdenna pochaniajca wszystko wojna. Zarwno oni jak i wszyscy inni wpltani w ni krlowie poganiani przez Czas zostan spaleni na otarzu bitewnym. Oczami mego umysu widz nasz armi stratowan doszcztnie przez tych uduchowionych mcicieli! Durjodhana rzek: O ojcze, caa ziemia dostaa si w moje wadanie, abym mg zwyciy Pandaww i z moim wojskiem zdoam bez trudu tego dokona. Zgromadzeni wok mnie lojalni krlowie, chcc sprawi mi przyjemno, zapi ich w sie swych strza i zalej powodzi swych rydwanw. Dhritarasztra rzek: O Sandaja, mj syn bredzi jak szaleniec nawoujc do wojny! Powiedz mi, kto rozgrzewa do walki Pandaww, bdc jak maso ofiarne wlewane do ognia? Sandaja rzek: O krlu, to Dhrisztadjumna zachca ich do walki. Syszaem jak mwi: O Pandawowie, nie prbujcie unika wojny. Ja sam pochon wszystkich Kauraww bez trudu tak jak aroczna orka pochania awic ryb. Judhiszthira odpowiedzia: O Dhrisztadjumna, zarwno my jak i Pacalowie zaleymy od twego hartu ducha i odwagi. Bd wic w tej wojnie naszym zbawicielem! Realizacja twego pragnienia przyniesie nam wszystkim korzy. Nie znajcy lku Dhrisztadjumna podszed do mnie i prosi mnie o przekazanie wam jego sw: O Bharatowie, musicie odda Judhiszthirze jego krlestwo, bo inaczej zginiecie od strza Arduny, ktry jest obroc bogw i znajduje si pod ich ochron . Krl Dhritarasztra rzek zwracajc si do swego syna: O Durjodhana, poowa naszej ziemi powinna ci wystarczy. Zwr Pandawom to, co do nich naley. Caa starszyzna twego rodu

Ksiga V

Opowie 52

195

uwaa zawarcie pokoju z Pandawami za waciwe i sprawiedliwe. Czy nie widzisz, e przeznaczenie skazao ju dawno na mier ca tw armi i twych wojownikw. Toczy ci choroba, z ktrej w swym szalestwie nie zdajesz sobie sprawy. Wszyscy ci, na ktrych potg liczysz, nie chc wojny. Nie chce jej Bhiszma, Drona, Awatthaman i Krypa. Tylko ty sam wiadomie do niej nawoujesz, do czego namawiaj ci Karna, Duhasana i akuni! 3. Durjodhana dowodzi, e mier na polu bitewnym jest drog do nieba i e bitwa to rytua ofiary, gdzie wojownicy s ofiarami i ofiarnikami Durjodhana rzek: O ojcze, rzucajc wyzwanie Pandawom, nie chc ka ciaru wojny ani na twoje ramiona, ani na ramiona Bhiszmy, Drony i Krypy. Razem z Karn chcemy rozpocz wojenny rytua ofiarny i jako wywiceni ofiarnicy zoy w ofierze Judhiszthir. Mj rydwan jest otarzem, mj miecz jest yk ofiarn, maczuga czerpakiem, zbroja to sadas. Moje cztery ogiery s prowadzcymi ofiar kapanami, moje strzay s traw darbha a moja sawa jest wlewanym do ognia tuszczem. Oferujc samych siebie bogowi mierci Jamie, po zabiciu naszych wrogw powrcimy zwyciscy i okryci saw. Ja sam, Karna i mj brat Duhasana jestemy jak trzy ognie, ktre zabij Pandaww skadajc ich w ofierze. Nigdy nie zgodz si na dzielenie wadzy i ziemi z Pandawami! Zamiast tego wol zgin na polu bitewnym, skadajc w ofierze moje ycie, majtek i wadz. Nie odstpi Pandawom nawet ziarnka mej ziemi! Krl Dhritarasztra rzek: O Durjodhana, al mi tych mczyzn, ktrzy wybrali tw stron, gdy prowadzisz ich wprost na mier. Pandawowie otocz nas ze wszystkich stron jak tygrysy stado antylop i zabij wszystkich przywdcw. Satjaki rozcigajc swe dugie ramiona zmiady nasz armi i rozszarpie j na drobne kawaki jak molestowan kobiet. Kryszna obsieje swymi strzaami jak nasionami zalewajcy ju wszystko nadmiar si Arduny. Bhima bdzie sta na stray przedniej wojownikw, ktrzy przywr do niego jak do bastionu. Przypomnisz sobie moje sowa, gdy zobaczysz Bhim powalajcego jednym uderzeniem maczugi wielkiego jak gra wojennego sonia i sam bdziesz dra ze strachu. Jeeli nie zawrzesz pokoju z Pandawami, nie zaznasz spokoju, a do momentu, gdy zobaczysz sw ca armi wycit w pie i sam padniesz martwy pod uderzeniem maczugi Bhimy.

196

Mikoajewska

Mahabharata

4. Sandaja opowiada o swej wizji mocy i boskoci Kryszny i Arduny, ktrzy zmasakruj Kauraww Krl Dhritarasztra przeraony wizj nadchodzcej katastrofy zwrci si do Sandaji z prob o powtrzenie sw Kryszny Wasudewy, ktrego tajemniczej mocy bardzo si obawia. Sandaja rzek: O krlu, posuchaj o moim spotkaniu z Kryszn i pozwl, e przeka ci jego sowa. Chcc porozmawia z Kryszn i z Ardun zostaem zaproszony do ich prywatnych komnat, gdzie przebywali w towarzystwie swych on Sajtabhamy i Draupadi. Nawet syn Arduny Abhimanju i jego bracia bliniacy nie mog przebywa w pobliu tych komnat, gdzie tych dwch Krysznw stanowicych jedno odpoczywa ze swymi onami. Wszedem tam ze skromnie opuszczon gow i zoonymi domi. Obaj byli lekko zamroczeni od wypitego rytualnego miodu, namaszczeni past z drzewa sandaowego, ubrani we wspaniae szaty, ozdobieni girlandami i rnymi niebiaskimi ozdobami. Byszczc od drogich kamieni siedzieli na szerokiej zotej awie przykrytej kolorowymi dywanami. Zauwayem boskie stopy Kryszny, ktre spoczyway na kolanach Arduny i boskie stopy Arduny ozdobione czerwon henn, ktre spoczyway na kolanach Draupadi i Sajtabhamy. Arduna wskaza mi zoty podnek, ktry dotknem jedynie doni i usiadem na pododze u ich stp. Patrzc na tych dwch potnych jak drzewo ala modych mczyzn o ciemnej karnacji siedzcych na jednej awie poczuem ogromny lk. Zobaczyem w nich Wisznu i Indr, czego ten niemdry Durjodhana nie potrafi dostrzec, bo trzyma si zbyt kurczowo swej wiary w si Bhiszmy i Drony i sucha przechwaek Karny. Zrozumiaem w jednej chwili, e wola Krla Prawa musi zwyciy skoro tych dwch czeka na jego rozkazy. Powitany formalnie jedzeniem i piciem, obdarowany szalem i przyjanie potraktowany, z czoem schylonym pobonie do mych zoonych doni przekazaem Ardunie twj apel o pokj. W odpowiedzi Arduna potrci ozdobion czerwon henn stop Kryszny sw doni zwyk do trzymania uku i strza, aby skoni go najpierw do zabrania gosu. Kryszna wypowiedzia wwczas swe sowa i cho mwi agodnym gosem, serce we mnie zamaro. Kryszna rzek: O Sandaja, zanie krlowi Dhritarasztrze ode mnie nastpujc wiadomo i przeka mu j w obecnoci caej starszyzny Hastinapury: O Bharatowie, znalelicie si na brzegu przepaci. Skadajcie wic bogom ofiary, obdarowujcie bogato braminw i nacieszcie si swymi synami i onami, dopki macie

Ksiga V

Opowie 52

197

jeszcze na to czas. Oddajcie swj majtek tym, ktrzy na to zasuguj, pocznijcie synw zrodzonych z mioci i oddajcie zacignite dugi swym przyjacioom, bo tryumf Krla Prawa jest bliski. Gdy oddaliem si ku drzwiom, Kryszna westchn : O Gandiwa i uczyni mnie tym swym dunikiem. Od tego momentu staem si sekundantem tego leworcznego ucznika, ktry wada Gandiw i ktry bdzie walczy przeciw Kaurawom. Czy jest w caym wszechwiecie kto, kto chciaby walczy z Ardun, jeeli nie jest ju od dawna skazany na mier przez Czas? Nikt nie potrafi go pokona. Dowid ju tego niezbicie pokonujc w pojedynk ca armi Kauraww w obronie krw krla Wiraty. Nikt nie dorwna mu si, umiejtnociami, szybkoci, zrcznoci, wytrwaoci i hartem ducha. 5. Durjodhana dowodzi swej mocy i saboci bogw Krl Dhritarasztra majc na uwadze dobro swych synw, zamyli si nad sowami Sandaji, rozwaajc je starannie w swym umyle i porwnujc siy armii. Widzc jasno, e mimo mniejszej liczby armii Pandawowie maj militarn przewag i bogw po swej stronie, raz jeszcze rzek bagalnie do swego syna, chcc go skoni do pokoju: O Durjodhana, nic nie uciszy mego niepokoju o rezultat tej wojny, ktrej tak pragniesz, bo ma on swe rdo w namacalnych faktach. Kada istota darzy mioci swych synw i pragnie korzyci dla nich i chce ich zadowoli. Kada istota pragnie rwnie odpaci za otrzyman przysug. Nie mam wic wtpliwoci co do tego, e boscy ojcowie Pandaww stan po ich stronie jak i Ogie, ktrego gd Arduna zaspokoi Lasem Khandawa. Z pen si swej wciekoci bd broni Pandaww przed grob, ktr stanowi dla nich Bhiszma, Drona, Krypa jak i inni nasi wielcy wojownicy. Czy widzisz moliwo pokonania Pandaww, gdy ich wasna potga zostanie wzmocniona przez potg bogw? Durjodhana syszc te sowa wpad w prawdziw furi i zawoa: O wielki krlu, nie obawiaj si o to, e bogowie przyjd z pomoc Pandawom! Bogowie stali si bogami, bo uwolnili si od wszelkich emocji. Tak naucza nas zarwno prorok Wjasa jak i Narada. Nie odczuwaj oni tak jak ludzie mioci lub nienawici, nie potrafi mie zych zamiarw i nie padaj ofiar zachannoci. Nie podejmuj te dziaa kierujc si dz zysku, wspczuciem lub nienawici. Bogowie zaprztuj sobie gow jednie swymi boskimi sprawami. Wiem doskonale jak postpowa z bogami i jak pozbawi ich siy. Jeeli Ogie otoczy wszechwiat ze wszystkich

198

Mikoajewska

Mahabharata

stron, aby go spali, wypowiem odpowiednie mantry i on wycofa swe gorco, chwalc mnie za me modlitwy. Ognista moc, ktr posiadaj niebianie naley faktycznie do najwyszej, lecz bogowie nie potrafi przeciwstawi si mojej wasnej mocy. Na oczach caego wiata przy pomocy moich zakl uspokoj trzsc si ziemi i jej grskie szczyty. Kierujc si czystym wspczuciem dla ywych istot zatrzymam przeraliwe lawiny kamieni groce zniszczeniem zarwno tym, ktrzy maj i ktrzy nie maj uczu. Zamro wod, czynic z niej drog dla rydwanw i piechoty. Potrafi oddziaywa na rezultaty przedsiwzi bogw i asurw. Wody zabior mnie i moj armi tam, gdzie tylko zechc. Nie gro mi we i jestem wolny od wszelkiej groby podczas snu. W moim krlestwie Indra jest mi posuszny i gdy potrzeba oblewa ziemi deszczem, poddani nie schodz z cieki Prawa i nie niszcz ich adne plagi. Bg Prawa, bg wiatru, Indra i Awinowieojcowie Pandawws niezdolni do dostarczenia ochrony tym, ktrych nienawidz. Dawno ju tego dowiedli, bo gdyby byo inaczej, nie pozwoliliby na to, aby Pandawowie tak cierpieli przez ostatnie trzynacie lat. Nie tylko bogowie, ale rwnie gandharwowie i demony nie potrafi obroni przed moj si tych, ktrych nienawidz. Zawsze dotychczas udawao mi si zrealizowa zarwno moje dobre jak i ze zamiary wobec mych wrogw jak i przyjaci. Moje sowa zawsze sprawdzay si i wszyscy wiedz, e to, co mwi, jest prawd. O krlu, przysta si wic niepokoi o rezultat nadchodzcej wojny, bo nie przechwalam si na prno moj saw i wielkoci, ktr zdobyem w wiecie. Jeszcze usyszysz o tym, jak pokonaem Pandaww, Matsjw, Pacalw, Kekajw, Satjaki i Kryszn Wasudew. Tak jak rzeki znikaj cakowicie po spotkaniu z oceanem, tak Pandawowie i ich sprzymierzecy znikn z powierzchni ziemi po spotkaniu ze mn. To we mnie ukrya si najwysza mdro, najwysza potga, odwaga, wiedza i joga, windujc mnie ponad nich wszystkich. Wszystko to, co Bhiszma, Drona, Krypa, alja wiedz o broni jest ulokowane we mnie. 6. Obraony sowami Bhiszmy Karna przysiga, e nie wemie udziau w bitwie zanim Bhiszma nie zostanie pokonany Chcc poprze sowa Durjodhany, Karna rzek: O krlu, dziki asce mego wielkiego nauczyciela Parauramy, ktry obdarowa mnie sw bosk broni zwan Gow Brahmy, w jednym mgnieniu oka unicestwi Pandaww i wszystkich ich synw i wnukw, zdobywajc tym niebo. Cho prorok Paraurama przekl mnie, gdy dowiedzia si, e go oszukaem, chcc zdoby

Ksiga V

Opowie 52

199

od niego jego bosk bro i rzek do mnie: O Karna, w ostatnim momencie twego ycia, gdy bdziesz tej broni najbardziej potrzebowa, zapomnisz zaklcia pozwalajcego ci jej uy, to jednak uagodziem pniej jego umys swym posuszestwem i mstwem, i bro, ktr mnie obdarowa cigle jest w mym posiadaniu. Dziki niej sam jeden zabij wszystkich Pandaww nawet bez pomocy Bhiszmy, Drony, Krypy i wszystkich gwnodowodzcych nasz armi. Syszc te buczuczne sowa Bhiszma zawoa: O Karna, starzejcy si Czas musia cakowicie odebra ci rozum, skoro tak si przechwalasz! Ju sama pami o czynach Kryszny i Arduny jak spalenie Lasu Khandawa powinna uciszy twe wielkie ambicje! Zapewniam ci, e bro, ktr otrzymae od proroka Parauramy, ci zawiedzie. wity oszczep, ktrym obdarowa ci Indra i ktrym chcesz pokona Ardun, zobaczysz spalony na popi przez dysk Kryszny. Twoje wowe strzay, ktrym oddajesz cze i ktre ozdabiasz girlandami, zostan zniszczone przez strzay Arduny i obrcone w nico tak jak i ty sam. Ardun chroni sam Kryszna, ktry jest nie do pokonania. Karna rzek: O Bhiszma, c upowania ci do tego, aby mnie tak ponia i obraa! Przysigam, e nie uyj mej broni, dopki ty sam bdziesz walczy. Dopiero wwczas, gdy zostaniesz pokonany, udam si na pole bitewne, aby wszyscy krlowie mogli zobaczy potg mej odwagi! Po wypowiedzeniu tych sw wzburzony Karna opuci w popiechu krlewski Gmach Zgromadze i uda si do swego paacu. Bhiszma zamia si wwczas i rzek do Durjodhany: O Durjodhana, teraz sam widzisz, jak ten syn wonicy dotrzymuje danego sowa! Skoro nie chce walczy, jak zamierza zrealizowa wszystko to, co tobie obieca? Nie pozostanie ci nic innego, jak obserwowa bezradnie zniszczenie, ktre wrd twej armii bdzie sia Bhima. Karna straci sw dharm (ciek Prawa) i swj tapas (duchow energi) w momencie, gdy okama Parauram, e jest braminem, aby uzyska od niego jego bosk bro i obecnie jest najndzniejszym z ludzi. 7. Widura i Arduna ostrzegaj przed prowokowaniem wojny, ktra ma si przeksztaci w holocaust (caopalenie) koca eonu Durjodhana rzek: O Bhiszma, Pandawowie s tak jak my miertelnikami urodzonymi z ona kobiety, dlaczego wic upierasz si, e s oni nie do pokonania i e zwycistwo w nadchodzcej wojnie naley do nich? Moja wiara w zwycistwo nie bazuje na

200

Mikoajewska

Mahabharata

tobie i Dronie. Gdy was zabraknie na polu bitewnym ja sam, Karna i mj brat Duhasana zabijemy Pandaww naszymi strzaami. I po zoeniu ich w ten sposb w ofierze obdaruj braminw tysicami krw, koni i innym wielkim bogactwem! Widura rzek: O synu, gdy sucham twych przeraliwych sw nawoujcych do walki ze swoimi brami, przypomina mi si staroytna opowie o owcy ptakw, ktr opowiadaj sobie bramini. owca ten rozcign na ziemi sw sie, aby zapa we ptaki. Wkrtce przyleciay dwa bardzo silne ptaki, zapay sie i uniosy si z ni w powietrze. Myliwy, gdy to zobaczy, bez wikszego namysu ruszy za nimi w przestworza, cho by jedynie istot chodzc po ziemi. Jego pocig za ptakami dostrzeg pewien pobony pustelnik i rzek do niego: C za dziwa, polujc na ziemi na ptaki, ruszye za nimi w powietrze! Myliwy rzek: O braminie, te ptaki s zdolne do unoszenia mej sieci tylko dopty, dopki nie zaczn si o ni kci. Nie potrafi y dugo w pokoju, wic wkrtce je zapi. I skazane ju dawno na mier ptaki zaczy si kci i gdy wypuszczona przez nie sie upada na ziemi, siady na niej nie zaprzestajc o ni walki. Myliwy podszed wwczas do nich niezauwaony i je zapa. Pamitaj, e gdy krewni zaczn si ze sob kci o sw wasno, s jak te ptaki i zgin, stajc si atw ofiar dla swych wrogw. Opowiem ci jeszcze o tym, co widziaem na wasne oczy. Pewnego dnia udaem si w Himalaje majc za swych towarzyszy boskich braminw i zwykych ludzi z gr. Gdy dotarlimy do Gry Gandhamadana dostrzeglimy na niedostpnej urwistej krawdzi zawieszon nad przepaci baryk ze zotym nie zebranym przez pszczoy miodem, ktrej strzegy we. By to mid nalecy do boga bogactwa Kubery, ktry ma t wasno, e czyni miertelnika niemiertelnym, przywraca wzrok lepemu, staremu zwraca modo. Towarzyszcy nam ludzie z gr nie potrafili si wyrzec swej chci zdobycia tego miodu i powpadali do przepaci penej ww. Podobnie ty, pragnc w swym szalestwie zdoby mid nie dostrzegasz przepaci. Chcesz walczy przeciw Ardunie, cho nie masz na to wystarczajcych si. On sam w pojedynk podbi ca ziemi na swym rydwanie i teraz spokojnie czeka, obserwujc ciebie. Gdy rozpoczniecie wojn, wszyscy zginiecie. Widura doda zwracajc si do Dhritarasztry: O krlu, zachowaj si wobec Judhiszthiry tak jak na ojca przystao, bo jak rozpocznie si braterska wojna nikt faktycznie jej nie wygra. Dhritarasztra sam niezdolny do podjcia decyzji zapobiegajcej wojnie, raz jeszcze zwrci si z apelem do swego syna: O Durjodhana, mylisz si na swej drodze. We pod uwag to, co do

Ksiga V

Opowie 52

201

ciebie mwi. Sia piciu Pandaww jest rwna sile piciu elementw i nie zdoasz ich pokona. Nie potrafisz naprawd dostrzec, kim jest Krla Prawa, zanim nie znajdziesz si na ou mierci. Knujesz przeciw Bhimie, ktry podczas bitwy kosi wszystko jak wiatr i w zabijaniu nie ma sobie rwnych. Kto bdc przy zdrowych zmysach zachce wystpi przeciw Ardunie, ktry wrd gr jest jak gra Meru i przeciw Krysznie Wasudewie, ktry jest ponad wszystkimi trzema wiatami? Wasudewa, pan samego siebie, ktry jest nie do pokonania, znajduje si po stronie Pandaww, a armia Pandaww, ktr z trudem unosi ziemia, jest po jego stronie. Posuchaj sw Bhiszmy, twego najstarszego yjcego przodka. Posuchaj moich sw, gdy maj one na uwadze dobro caego naszego rodu. Nie zapominaj o swej klsce w wojnie o krowy krla Wiraty i wycignij z niej odpowiednie wnioski. Nie walcz z Ardun, lecz oddaj im ich krlestwo i pomyl o tym, jak wiele moecie osign bdc razem. Sandaja rzek: O krlu, gdy opuszczaem komnat, w ktrej odpoczywao tych dwch Krysznw ze swymi onami, Arduna rzek: O Sandaja, udaj si Gmachu Zgromadze Dhritarasztry, gdzie zbior si wszyscy krlowie gotowi do walki w sprawie Kauraww i przeka im, co nastpuje: O krlowie, docie wszelkich stara, aby adna ofiara nie zostaa zoona podczas tej czekajcej was zagady (ofiary caopalnej) okadzanej naszymi strzaami, rozbrzmiewajcej dwikami naszych rydwanw i rozniecanej przez wlewanie do ognia waszych oddziaw przy pomocy ofiarnego czerpaka zrobionego z naszych ukw. Jeeli Kaurawowie nie oddadz Krlowi Prawa jego krlestwa, wyl was wszystkich do krlestwa boga mierci Jamy . 8. Sandaja dowodzi, e Kryszna jest Najwyszym Bogiem, ktry narodzi si na ziemi i ukry za Pandawami, aby spali na popi demony, gdy to on dziki swej jodze porusza Koem Eonw Przekazana przez Sandaj wiadomo nie zrobia jednak adnego wraenia na Durjodhanie, ktry nie powiedzia ju ani sowa. Wkrtce gdy zebrani krlowie opucili Gmach Zgromadze, Dhritarasztra tam pozosta i nie zaprzestawa zadawania pyta Sandaji, poszukujc bezradnie nadziei na wygran swych synw, od ktrych si uzaleni. Sandaja rzek: O krlu, nie bd ju odpowiada prywatnie na twoje pytania, bo znienawidzisz mnie za to. Jedynie w obecnoci twej ony Gandhari i twego ojca Wjasy,

202

Mikoajewska

Mahabharata

ktrzy s mdrymi sdziami i rozprosz twj al do mnie, powiem ci wszystko, co wiem o Ardunie i Krysznie. W tej samej minucie odgadujc myli Dhritarasztry i Sandaji, pojawi si przed nim wielki prorok Wjasa i rzek: O Sandaja, przybyem tutaj specjalnie na twe yczenie. Powiedz wic krlowi to, co obiecae. Sandaja rzek: O krlu, dowiedz si wic, e Arduna i Kryszna Wasudewa, dwaj doskonali ucznicy, zaistnieli ponownie na ziemi w swych miertelnych formach moc wasnej woli, aby wszystkich unicestwi. Dysk Kryszny, chwilowo ukryty na nieboskonie, jest zdolny do czynienia cudw. Chocia jest ukryty, Pandawowie oddaj mu honory. Kryszna tak jakby si bawic, pokona bez wysiku Narak, ambar, Kans i krla Cedw Sziupal w ich makabrycznych aspektach. Ta Najwysza Osoba, ktra jest Najwysz Dusz, zdobya wadz nad ziemi, przestrzeni i niebem wycznie aktem swej woli. Gdyby postawi cay wszechwiat na jednej szali i Kryszn na drugiej, Kryszna przeway go swym ciarem. Potrafi sw myl obrci go w proch, ale nawet cay wszechwiat nie potrafi uczyni tego z Kryszn. Kryszna, Najwysza Osoba, dusza wszystkich ywych istot utrzymuje w swych obrotach ziemi, przestrze i niebo tak jakby si bawic. Jest wszdzie tam, gdzie jest Prawda, Prawo, skromno i uczciwo. Zwycistwo jest zawsze po tej stronie, po ktrej jest Kryszna. Ukrywajc si za Pandawami i omamiajc cay wiat chce spali na popi twych synw, ktrzy s zamroczeni przez dz i skonni do Bezprawia. Bogosawiony Kryszna dziki swej wasnej jodze (trzymaniu si w ryzach, cikiej pracy) porusza bez koca Koo Eonw. To On rzdzi Czasem i mierci jak i nieruchomymi i poruszajcymi si istotami. I to On, Wielki Jogin, cho rzdzi caym wiatem, narodzi si na ziemi w miertelnej formie i podj dziaania, jakby by bezsilnym pastuchem. W ten sposb dziki Swej jodze (wysikowi) omamia wszystkie wiaty, ale ci, ktrzy w Nim szukaj pomocy, widz Prawd, czyli Pana ukrywajcego si za caym wszechwiatem. 9. Sandaja wyjania krlowi Dhritarasztrze w jaki sposb pozna w Krysznie Pana caego wszechwiata Krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, jak to si dzieje, e rozpoznajesz Kryszn jako Pana wszystkich wiatw, podczas gdy ja nie?

Ksiga V

Opowie 52

203

Sandaja rzek: O krlu, jest tak dlatego, e nie masz wiedzy, podczas gdy moja wiedza jest pena. Pozbawiony wiedzy i zamroczony przez ciemno nie rozpoznajesz w Krysznie Najwyszego Pana, podczas gdy ja dziki posiadaniu wiedzy poznaj w Nim Najwyszego Boga i Stwrc, ktry sam nie majc pocztku, jest pocztkiem i kocem wszystkich ywych istnie. Dhritarasztra rzek: O Sandaja, czym jest owa bhakti, ktr zawsze oferujesz Krysznie i dziki ktrej rozpoznajesz w Nim Pana. Sandaja rzek: O krlu, ja sam nie podlegam zudzeniom maji (iluzji) i w swych dziaaniach nigdy nie schodz ze cieki Prawa. Oczyciwszy si z wpyww przedmiotw zmysowych dziki bhakti rozpoznaj Kryszn jako Najwyszego Boga, ktry jest znany braminom z Wed. Syszc te sowa krl Dhritarasztra rzek do swego syna Durjodhany: O synu, cakowicie wierz i ufam sowom Sandaji. Zaniechaj swych niecnych zamiarw i szukaj obrony u Kryszny! Durjodhana rzek: O krlu, choby nawet Najwyszy Pan urodzony jako syn Dewaki mia zniszczy cay wiat, ogaszajc sw przyja z Ardun, ja nie potrafi go odnale! Krl Dhritarasztra rzek zwracajc si do swej ony Gandhari: O Gandhari, jake nisko upad ten twj zawistny syn o niegodziwym umyle i niegodziwej duszy, wypowiadajc pogardliwe sowa pod adresem tych, ktrzy s od niego lepsi! Gandhari rzeka: O niemdry synu odurzony wadz, pogardzajcy rad starszych, gdy uderzony maczug Bhimy bdziesz egna si z yciem ku radoci swych wrogw i naszemu smutkowi, przypomnisz sobie sowa swego ojca! Prorok Wjasa rzek, zwracajc si do Dhritarasztry: O krlu, ty te jeste ukochanym Kryszny. Sandaja zna Najwyszego Boga w jego rnych wcieleniach i ochroni ci przed wielkim niebezpieczestwem, jeeli bdziesz go cierpliwie sucha. Ludzie zamroczeni przez ciemno pync zarwno z gniewu jak i radoci, uchwyceni w rnorodne sieci nie potrafi nasyci si tym, co posiadaj. Ogupieni przez sw dz cigle na nowo dostaj si we wadz boga mierci Jamy i jak lepy prowadzony przez lepego tak oni s prowadzeni przez swe wasne dziaania. Ten kto widzi ow jednokierunkow drog, ktr porusza si mdrzec, pokonuje wasn mier. Wielki czowiek nie przywizuje si do zmysowych przedmiotw. Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi o tej drodze, ktra kadzie kres wszelkiemu cierpieniu i prowadzi do Najwyszego Pana.

204

Mikoajewska

Mahabharata

Sandaja rzek: O krlu, czowiek o niedojrzaej duszy nie zdoa nigdy pozna Kryszny, bo dusza Kryszny jest dojrzaa. Wykonywanie waciwych rytw rwnie nie wystarczy, jeeli nie zdobyo si kontroli nad zmysami. onem wiedzy jest zaniechanie mioci do przedmiotw zmysowych, koncentracja i unikanie ranienia innych. Kontroluj wic niestrudzenie swe zmysy, nie pozwl zbdzi swemu duchowi, lecz trzymaj go w ryzach. To doskonalenie swych zmysw bramini rozpoznaj jako wiedz i jako drog, ktr poda mdrzec. Z rozkieznanymi zmysami czowiek nie potrafi dotrze do Kryszny. Jednake samokontrolujcy si czowiek znajcy wite pisma dziki swej jodze (trzymaniu si w ryzach) znajdzie spokj w Prawdzie. Dhritarasztra rzek: O Sandaja, opowiedz mi jeszcze o Tej Najwyszej Osobie. By moe uda mi si do Niej dotrze, gdy bd zna Jej imiona i uczynki. Sandaja rzek: O krlu, poznaj imiona tego Najwyszego Boga. Nosi On imi Wasudewa, bo odziewa ywe istoty, jest bogactwem i onem bogw. Ci, ktrzy znaj Go z jego mskoci nazywaj Go Wisznu. Nosi imi Madhawa z powodu Swego pustelnictwa, medytacji, jogi. W Nim roztapiaj si wszystkie ywe istoty i dlatego nosi imi Madhuhan i Madhusudana. Jest wiecznym Kryszn, bo Krsi oznacza pole, a na wyraa bogo i ekstaz. Lotos jest najwyszym miejscem zamieszkiwania, ktre jest wieczne i niezniszczalne i poniewa Najwyszy Bg jest niezniszczalny jest nazywany On-O-Lotosowych-Oczach. Jest nazywany Danardana bo przeraa dasjusw. Jego energia jest niewyczerpana i dlatego jest nazywany Satwata. Nazywa si Go On-O-Oczach-Byka, bo on jest jak byk. Nazywa si Go Nienarodzonym, bo nie narodzi si z adnej matki. Jest znany jako Damodara poniewa ujarzmia bogw Swym wiatem. Sta si Hriszikes z powodu Swej radoci, szczliwoci i wadzy nad przyjemnoci. Jest nazywany On-O-Silnych-Ramionach, bo na Swych ramionach dwiga niebo i ziemi. Nazywa si Adhokszada poniewa nigdy nie maleje i nazywa si Narajana, poniewa wyznacza lini postpowania dla ludzi. Nazywa si Puruszottama, poniewa to On wypenia i oprnia. Nazywaj do Wszystkim, bo jest pocztkiem i kocem wszystkiego, co istnieje i co nie istnieje i wie wszystko. Nazywany jest Prawd, bo opiera si na Prawdzie i Prawda opiera si na Nim i Jego bycie pastuchem (Gowinda) jest Prawd sigajc poza Prawd. Poniewa stawia due kroki nazywa si Wisznu i poniewa tryumfuje nazywa si Disznu. Z powodu Swej wiecznoci jest nazywany Ananta i z powodu Swego stosunku do krw jest nazywany Gowinda. On

Ksiga V

Opowie 52

205

nierzeczywiste czyni rzeczywistym i przez to miesza ywym istotom w gowie. 10. Sandaja zapowiada wizyt Kryszny w Hastinapurze, u ktrego niewidomy krl Dhritarasztra chce szuka obrony Sandaja rzek: O krlu, taki jest niezmienny w Swej prawoci, Bogosawiony Pan. Pojawi si tutaj sam razem z pustelnikami, aby raz jeszcze sprbowa zapobiec nadchodzcej masakrze i przelewowi krwi. Niewidomy krl Dhritarasztra rzek: O Sandaja, jake zazdroszcz tym, ktrzy maj oczy i bd mogli zobaczy Kryszn Wasudew w Jego zdumiewajcej formie, rozwietlajcego nawet najciemniejsze zaktki przestrzeni. Przybdzie do nas ten wielki szef rodu Jadaww, zabjca Swych wrogw, aby wypowiedzie sowa zrozumiae dla tych, ktrzy chc y i niezrozumiae dla tych, ktrzy s ju skazani na zgub. Kurowie zebrani razem w Gmachu Zgromadze zobacz tego zabjc Swych wrogw o wielkiej duszy, omamiajcego mych synw, nawoujcego do unikania przelewu krwi. Zobacz tego najlepszego z wszystkich Wrisznich, najmdrszego z wszystkich prorokw, ten ocean sw, to naczynie ascetw, tego Garud o jasnych skrzydach, Pana wszystkich ywych istot, to miejsce, w ktrym zamieszkuje wszechwiat, t Staroytn Osob o tysicu gw, ktra nie ma ani pocztku ani koca, tego ktry zapadnia wiat, tego nienarodzonego rodzica wszechwiata. To w Nim, ktry stworzy wszystkie trzy wiaty, bogw, asurw, rakszasw i we i jest przywdc wszystkich mdrych krlw i stoi wyej od wysokoci, to w Nim szukam obrony!
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(53) The Suing for Peace, 54-69.

206

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 53 Kryszna planuje uda si do Hastinapury, aby dowie winy Durjodhany i susznoci roszcze Krla Prawa
1. Krl Prawa stojc przed wyborem midzy wyrzeczeniem si krlestwa i zabiciem wszystkich swych krewnych, szuka rady u Kryszny; 2. Kryszna decyduje si na udanie si do Hastinapury z intencj oczyszczenia Krla Prawa z wszelkiej winy za nadchodzc wojn; 3. Kryszna chce udowodni win Durjodhany jak i to, e jego mier jest wymierzeniem sprawiedliwoci; 4. Kryszna zachca do walki przeraonego wizj zniszczenia swego rodu Bhim i poucza go, e naley podejmowa wyznaczone dziaania, cho ich rezultat jest niepewny; 5. Arduna pozostawia Krysznie decyzj, co do rodkw uzdrowienia ich stosunkw z Kaurawami; 6. Nakula prosi Kryszn, by uczyni to, czego wymaga Czas, podczas gdy Sahadewa twierdzi, e tylko mier Durjodhany uciszy jego gniew wywoany zncaniem si nad Draupadi; 7. Draupadi da wymierzenia sprawiedliwoci i ukarania Kauraww mierci; 8. Arduna wychwala Kryszn jako tego, kto dziaa na rzecz dobra obu zwanionych stron i caej dynastii.

Kryszna rzek: O Krlu Prawa, musz sam uda si do Hastinapury, aby rozwia wtpliwoci wszystkich tych, ktrzy nie s jeszcze w peni przekonani co do niegodziwego charakteru Durjodhany. Gdy przemwi do zebranych krlw sowami, ktre maj na uwadze dobro wszystkich i s zgodne z Prawem, rozpoznaj oni jednoznacznie, e to ty mwisz jzykiem Prawdy, podczas gdy przez niego przemawia dza i zachanno. Na spotkaniu z wszystkimi czterema kastami, na oczach wszystkich zebranych wieniakw, zarwno modych i starych, udowodni, e to on ponosi za to wszystko win. Gdy bdziesz prosi o pokj, nikt nie bdzie mg zarzuci ci nieuczciwoci i wszyscy krlowie bd urga Kaurawom i Dhritarasztrze. Gdy cay wiat opuci krla Dhritarasztr, c mu pozostanie? C wicej pozostanie mu do zrobienia, gdy nie bdzie ju Durjodhany? (Mahbharta, 5(54) The Coming of the Lord, 71.25-30) 1. Krl Prawa stojc przed wyborem midzy wyrzeczeniem si krlestwa i zabiciem wszystkich swych krewnych, szuka rady u Kryszny W czasie gdy Sandaja uda si z powrotem do Hastinapury, aby przekaza Kaurawom negatywn odpowied Judhiszthiry na apel krla Dhritarasztry, aby utrzyma pokj za cen ich wyrzeczenia si swego krlestwa, Judhiszthira stojc w obliczu coraz bliszej perspektywy wymordowania swoich krewnych za cen sprawiedli-

Ksiga V

Opowie 53

207

woci, rzek do Kryszny, ktrego bosk moc od dawna przeczuwa: O Kryszna, nadszed czas, aby zwrci si o pomoc do przyjaci. Nie widz nikogo poza tob, kto mgby nam pomc wybrn z tego nieszczcia. Kryszna rzek: O Bharata, uczyni wszystko, o co mnie poprosisz. Judhiszthira rzek: O Kryszna, tak jak i my wszyscy, sam syszae, jakie zamiary ma krl Dhritarasztra. Sandaja bdc krlewskim posem przekaza jedynie to, co myli krl. Gdyby uczyni inaczej, zasuyby na mier. W sowach Sandaji ujawnia si wic w peni jego dusza. Zawistny Dhritarasztra, poruszany przez niegodziwy umys, myli bardziej o sobie ni o innych i chce uzyska pokj bez oddania nam naszego krlestwa. To na jego rozkaz udalimy si na wygnanie, liczc na to, e gdy uczynimy to, co nam rozkaza, dotrzyma danego sowa i odda nam nasz wasno. Bramini mog zawiadczy, e zrealizowalimy dokadnie to, co nam rozkaza. Musia wic straci poczucie sprawiedliwoci lub jeeli je jeszcze posiada, ulega nadal swemu niemdremu synowi, zniewolony przez sw mio. Myli tylko o jego korzyci, a nas traktuje niesprawiedliwie. Ja sam traktujc go cigle jak ojca, poprosiem go w kocu, aby da nam we wadanie chociaby pi wiosek, czego nam odmwi, bo ten niegodziwiec Durjodhana nie zgodzi si nawet na to, chcc zatrzyma wszystko dla siebie. Czy moe by co bardziej godnego ubolewania ni takie zachowanie? Gdy czowiek wysoko urodzony patrzy z zawici na wasno swych krewnych, traci zdrowy rozsdek i habi swj rd. Haba niszczy Prawo. Zniszczone Prawo niszczy bogactwo. Ndza z kolei niszczy czowieka. Od czowieka, ktry straci majtek odwracaj si krewni, przyjaciele i kapani, bdc jak ptaki opuszczajce drzewo, ktre przestao rodzi owoce i jest to dla niego jak mier. Niektrzy twierdz, e na tym wiecie wszystko opiera si na bogactwie i gdy ograbia si czowieka z jego majtku, niszczy si jego dharm (ciek Prawa), odbiera si mu jego Przyjemno i pozbawia si go Zysku, niszczc go ostatecznie. Niektrzy osignwszy ten stan wybieraj mier, inni udaj si do lasu, jeszcze inni doprowadzaj si do cakowitej ruiny. Cakowicie trac rozum, oddaj si w rce wrogw lub popadaj w niewol. Dla czowieka utrata majtku jest katastrof gorsz od mierci, bo wraz z majtkiem traci swe Prawo, podczas gdy naturalna mier jest odwieczn drog wiata i dotyczy wszystkich bez wyjtku. Czowiek, ktry by zawsze biedny, nie cierpi tak bardzo, jak ten, kto straci swj majtek. Gdy straci go z wasnej winy, obwinia o to Indr i wszystkich bogw, ale nigdy samego siebie. Zoci si na

208

Mikoajewska

Mahabharata

tych, ktrych powinien utrzymywa, pomstuje na przyjaci. Jego wcieko optuje go i ogupia. Straciwszy rozum jest skonny do okruciestwa i kultywuje mieszanie kast i jeeli w odpowiednim momencie nie ocknie si, wpadnie wprost do pieka. Uratuje si jedynie dziki zdobywaniu mdroci (praktykowaniu ascezy) i gdy po odzyskaniu zdrowego rozsdku zapozna si z Wedami i znajdzie w nich oparcie, zwrci si ku Prawu. Wwczas znajdzie dla siebie oparcie w skromnoci, bo skromny czowiek czuje odraz do za i jego majtek ronie. Jest si czowiekiem w stopniu, w ktrym jest si skromnym. Ten, kto jest skromny, jest niezmienny w swej prawoci, o spokojnej duszy, zawsze w uprzy swych wasnych zada i nigdy nie nastawia swego umysu na Bezprawie lub pawi si w wystpku. Bezwstydnik i bezdusznik wypada poza Prawo i jest jak szudra, podczas gdy ten, kto jest skromny dostarcza oparcia bogom, Ojcom i samemu sobie, i zdobywa niemiertelno. Tak kocz ci, ktrzy czyni dobro. O Kryszna, to, co powiedziaem odnosi si te do nas. Sam widziae jak spdzalimy czas pozbawieni naszego majtku, praktykujc ascez. Bdc krlami nie moemy jednak wyrzec si na zawsze naszego majtku i pozosta sob. Musimy wic podj starania o odzyskanie naszego krlestwa i by gotowi na mier. Naszym pierwszym krokiem byo zbadanie, czy moemy wsplnie z Kaurawami cieszy si naszym majtkiem na rwnej stopie, yjc w pokoju. Teraz nadszed czas na krok nastpny. Aby odzyska nasze krlestwo musimy zabi Kauraww, przynoszc na nasz rd katastrof i zniszczenie. Czy zabijanie wasnych krewnych, przyjaci i nauczycieli nie jest aktem najwikszego za? C jest piknego w wojnie? Wojna jest niegodziwoci, ktrej wymaga od krla i wojownika jego Prawo. Wojna jest Bezprawiem, ktrego da od nas nasze Prawo. Tak jak obowizkiem szudry jest bycie posusznym, obowizkiem kupca jest handlowanie, obowizkiem bramina jest ycie w ubstwie i ebranie, naszym krlewskim obowizkiem jest zabijanie. Wojna jest chaosem i duch opuszcza pole bitewne. Sia zastpuje polityk. Zwycistwo lub przegrana zaley od przypadku i ycie lub mier nie jest spraw wyboru. Jeden moe zabi wielu lub wielu moe zabi jednego. Tchrz moe zabi bohatera, a zniesawiony ajdak osawionego zwycizc. Kady moe zwyciy lub zosta pokonany. To samo odnosi si oglnie do okresu schyku eonu. Wszdzie jest mier i zniszczenie. Wojna w jakiejkolwiek formie jest zem. Ten, kto zabi zostaje zabity i dla niego nie ma rnicy midzy zwycistwem i przegran. Dla tych, co przeyli, przegrana jest rwna mierci, lecz zwycizca

Ksiga V

Opowie 53

209

rwnie straci i gdy nie bdzie mg ju wicej zobaczy swych polegych synw i braci, wstrt do ycia cakowicie go pochonie. Podczas wojny czsto gin ludzie skromni, szlachetni i peni wspczucia, podczas gdy gorsi od nich przeywaj. Zabijanie innych zawsze pozostawia al i dla tych co przeyli to, co pozostao po wojnie, jest zem. W kocu odzyskuj jednak siy i d do cakowitego wyniszczenia tego, co zostao z przeciwnika, aby uniemoliwi mu dalsz wendett. Pokonany nie moe bowiem zazna spokoju i planuje zemst. Spokj uzyskuje tylko ten, kto pozostaje obojtny zarwno wobec swej wygranej, jak i przegranej. Jednake ten, kto rozpocz wendet nigdy nie zazna spokoju. Wendeta nie umiera, dopki rodzi si nowy czowiek. Ognia wendety nie mona ugasi, odpowiadajc na wendet. To raczej jeszcze j nasili, bdc jak wlewany do ognia ofiarnego tuszcz. Wendety nie mona ugasi i ten kto j przey, jest zawsze naraony na dalsz wendet. Dzielno wojownika jest mierteln chorob poerajc serca. Spokj mona uzyska jedynie poprzez wyrzeczenie si swej dzielnoci lub przez uspokojenie swego umysu. Okrutne jest denie do ugaszenia wendety i uzyskania spokoju poprzez doszcztne wyniszczenie wroga, a po siedem pokole. Rozpoczcie acucha wendetty jest wic dla nas jak mier, lecz wyrzeczenie si naszego krlestwa i naszych krlewskich obowizkw jest rwnie jak mier. Konsekwencje zaamania si naszych negocjacji z Kaurawami s przeraliwe. Nie chcemy ani wyrzec si naszego krlestwa, ani zniszczy a do korzeni naszej rodziny. 2. Kryszna decyduje si na udanie si do Hastinapury z intencj oczyszczenia Krla Prawa z wszelkiej winy za nadchodzc wojn Judhiszthira kontynuowa: O Kryszna, ty jeste naszym przyjacielem i wiesz wszystko. Powiedz nam, co mamy teraz uczyni? Zem jest zarwno zrezygnowanie z walki o odzyskanie naszego krlestwa, jak i podjcie jej. Jak mamy unikn zejcia ze staroytnej cieki Prawa i Zysku, ktrej bylimy zawsze wierni i ktra zaprowadzia nas a tutaj? Kryszna rzek: O Judhiszthira, sam udam si do Hastinapury majc na uwadze zarwno wasze dobro, jak i dobro Kauraww. Jeeli uda mi si osign pokj bez krzywdy dla twej sprawy, uwolni Kurw i ca ziemi z ptli mierci. Judhiszthira rzek: O Kryszna, nie mog si zgodzi na to, aby ty sam uda si do Hastinapury. Magnaci caej ziemi podporzdkowali si Durjodhanie i zbieraj si w jego Gmachu Zgromadze.

210

Mikoajewska

Mahabharata

Nic nie zdoaoby uciszy naszych serc, gdyby stajc przed ich obliczem musia dozna zawodu. Kryszna rzek: O krlu, znam dobrze niegodziwo Durjodhany, jednake gdy podejm t ostatni prb negocjacji, aden krl ziemi nie bdzie mg nas o t wojn obwinia. Jeeli zachowaj si wobec mnie niestosownie, spal wszystkich Kurw, bo gdy si rozgniewam wszyscy ci krlowie razem wzici nie bd w stanie stawi mi czoa. Jestem niezmienny w mym postanowieniu. Moja wizyta w Hastinapurze bdzie korzystna nawet wwczas, gdy uzyskam jedynie to, e nikt nie bdzie wini ciebie o rozpoczcie wojny. 3. Kryszna chce udowodni win Durjodhany jak i to, e jego mier jest wymierzeniem sprawiedliwoci Judhiszthira rzek: O Kryszna, ycz ci wic szczliwej drogi i bd oczekiwa twego zwyciskiego i bezpiecznego powrotu. Sprbuj uagodzi Kauraww, abymy mogli wszyscy razem y w pokoju i w przyjani. Twoja przyja jest niezawodna. Znasz zarwno nas, jak i Kauraww i wiesz co jest korzystne dla wszystkich Bharatw. Znasz te waciwe sowa. Udziel wic im rady zgodnej z Prawem bez wzgldu na to, czy wyniknie z tego wojna, czy pokj. Kryszna rzek: O Judhiszthira, wysuchaem zarwno sw Sandaji jak i twoich dobrych sw i znam zarwno twoje, jak i Kauraww intencje. Twj duch jest nastawiony na prawo, podczas gdy ich duch jest wrogi. Ty sam za cen pokoju bye gotowy zaakceptowa zwrot choby piciu wiosek. Jednake ebractwo wykluczasz, gdy przystoi ono braminowi, lecz nie jest sposobem bycia wojownika, ktrego obowizkiem jest zwyciy lub ponie mier na polu bitewnym. Nie wolno mu zachowywa si tchrzliwie. Bdc wojownikiem, krocz wic wielkimi krokami i pokonaj swego wroga, nie zwaajc na to, e podczas waszego wygnania zawistni Kaurawowie zdoali zgromadzi wok siebie sprzymierzecw i uroli w si. Nie widz szans na to, aby potraktowali was jak rwnych sobie, bo wierz w to, e majc po swej stronie lojalno Bhiszmy, Drony i Krypy s od was silniejsi. Nie oddadz wam waszego krlestwa po dobroci. Ich dzy posiadania nie pokona ani sympatia, ani lkliwo, ani odwoywanie si do zasad Prawa i Zysku, skoro nie sponli ze wstydu, zachowujc si wobec was z takim okruciestwem na oczach Bhiszmy, Drony, Widury i caej starszyzny waszego rodu, wykorzystujc podczas gry w koci tw szlachetno, gotowo do hojnych darw, samo-kontrol i prawo. Nie miej wic adnych skrupuw, chcc ukara zachowujcego si

Ksiga V

Opowie 53

211

w ten sposb czowieka. On i jego bracia zasuyli sobie na mier z rk sprawiedliwoci. Durjodhana zrani was miertelnie swymi sowami, gdy pozbawiwszy was majtku rzek do swych braci: O bracia, teraz Pandawowie nie maj niczego, co mogliby nazwa swym wasnym. Straciwszy swe imiona, nie zdoaj przetrwa. Po upywie pewnego czasu zatrac si i straciwszy sw istot, stan si czci przyrody. Chepi si sw si, wypowiadajc do swych krewnych swe jadowite sowa, w czasie gdy wy ylicie w dungli na wygnaniu. Krlowie i bramini nie gratulowali mu jednak zwycistwa, lecz obciali go win za to, co si, stao. Uczciwy czowiek woli mier ni wstyd, ktry przynosi mu jego niegodziwe ycie. Durjodhana by wic ju wwczas martwy, gdy za jego brak wstydu potpili go wszyscy krlowie. Niewiele potrzeba, aby zabi kogo, kto zachowuje si w ten sposb. Jest on jak drzewo o podcitych korzeniach utrzymujce si niepewnie na swym pniu. Naley go zabi jak jadowitego wa. Nie wahaj si wic i zabij go, bo na to zasuy. Pozosta jednak peen szacunku i bd nadal gotowy pa do stp Bhiszmy i krla Dhritarasztry, ktry zastpowa ci ojca jak i swych nauczycieli Drony i Krypy. Musz sam uda si do Hastinapury, aby rozwia wtpliwoci wszystkich tych, ktrzy nie s jeszcze w peni przekonani, co do niegodziwego charakteru Durjodhany. Gdy przemwi do zebranych krlw sowami, ktre maj na uwadze dobro wszystkich i s zgodne z Prawem, rozpoznaj oni jednoznacznie, e to ty mwisz jzykiem Prawdy, podczas gdy przez niego przemawia dza i zachanno. Na spotkaniu z wszystkimi czterema kastami, na oczach wszystkich zebranych wieniakw, zarwno modych i starych, udowodni, e to on ponosi za to wszystko win. Gdy bdziesz prosi o pokj, nikt nie bdzie mg zarzuci ci nieuczciwoci i wszyscy krlowie bd urga Kaurawom i Dhritarasztrze. Gdy cay wiat opuci krla Dhritarasztr, c mu pozostanie? C wicej pozostanie mu do zrobienia, gdy nie bdzie ju Durjodhany? Kryszna kontynuowa: O Judhiszthira, z takim to zamiarem udam si do Hastinapury, chcc osign pokj bez szkodzenia twej sprawie i zaobserwowa reakcj Kauraww na moje sowa. Kiedy uzyskam pewno, e Kaurawowie chc wojny, wrc do Wiraty, aby zapewni ci zwycistwo. Wszelkie znaki na niebie i ziemi wskazuj, e wojny nie da si unikn. Sycha wszdzie przeraliwe wrzaski dzikich zwierzt i ptakw. Wraz z nadejciem nocy sonie i konie przybieraj straszne ksztaty, a ogie rozpala si w rnych kolorach, wrc zbliajce si zo i straszn mier,

212

Mikoajewska

Mahabharata

ktra zniszczy wiat czowieka. Bd ze sw armi gotowy do wojny. Dopki Durjodhana yje, dopty nie potrafi wyrzec si prosperujcego krlestwa, z ktrego ci okrad. 4. Kryszna zachca do walki przeraonego wizj zniszczenia swego rodu Bhim i poucza go, e naley podejmowa wyznaczone dziaania, cho ich rezultat jest niepewny Syszc te grone sowa Kryszny, gotowy zwykle do walki Bhima rzek agodnie: O Kryszna, nie gro Kaurawom wojn i uczy wszystko, co w twej mocy, by skoni ich do pokoju! Zwracaj si do Durjodhany agodnie i unikaj nieprzyjemnych sw. Jest on zaczepny, niepohamowany, impulsywny i zawistny o sukcesy innych. Ma umys dasjusw, jest krtkowzroczny, zy z natury, odurzony wadz, gotowy do zemsty, bezlitosny i okrutny w swym jzyku. Prdzej umrze ni odda nam nasz majtek, gdy uwaa, e wszystko naley do niego. Trudno zawrze z takim czowiekiem pokj. Porzuci on bez trudu przyjaci, zamie Prawo i dane sowo. Ulegajc swej niegodziwej naturze i padajc ofiar swej wciekoci jest jak w sprowokowany uderzeniem trzciny. To z powodu jego szau wszyscy Bharatowie spon jak wysuszony socem las. Wszyscy wiemy, e dotychczas byo osiemnastu krlw, ktrzy na przeomie eonw spowodowali wycicie w pie swych wszystkich krewnych, powinowatych i przyjaci. Jednym z nich by krl asurw Bali, ktrego w kocu zabi Indra. Wszyscy oni zhabili swoje dynastie. Czas musia si zestarze i zblia si nieuchronnie koniec eonu, bo na wiat przyszed w niegodziwiec Durjodhana, aby wypali do cna nasz krlewsk lini. O Kryszna, nie chcemy by tymi, ktrzy sprowokowani przez Durjodhan zrwnaj z ziemi cay nasz rd! Wol pokoni si przed nim ni zniszczy Bharatw. Przemawiaj wic do niego agodnie, powoujc si na zasady Prawa i Zysku. Spraw, aby sta si wobec nas obojtny, bo inaczej cigniemy na nasz rd katastrof. Przemw prosto do serc starszyzny naszego rodu i sprbuj uagodzi gniew Durjodhany! Judhiszthira z ca pewnoci zaaprobuje moje sowa. Arduna take nie chce takiej wojny, bo cho jest wrd wojownikw najlepszy, jego serce jest pene wspczucia. Kryszna syszc te niezwyczajne dla Bhimy sowa, wybuchn miechem. Widzc go toncego w powodzi wspczucia, pomyla, e jest on jak gra, ktra staa si lekka lub jak ogie, ktry nagle wystyg i chcc jak wiatr roznieci w nim ponownie gasnce pomienie, rzek: O Bhima, dotychczas zawsze opowiadae si za wojn, chcc zetrze na proch tych okrutnych Kauraww. Nie

Ksiga V

Opowie 53

213

zaprzeczaj samemu sobie! Ze swym wywoujcym zamt umysem jeste tym, kto zawsze czuwa, czy to w dzie, czy w noc i kto wypowiada przeraliwe, ranice sowa zemsty, rozniecajc burz samym swym westchnieniem. Zawsze kadziesz si spa oddzielnie, jczc przez sen, jakby przygniata ci jaki potny ciar. Ci ktrzy ci znaj, myl nawet, e jeste szalecem. Biegasz po ziemi jak zraniony so, wyrywajc z korzeniami drzewa. Nagle si umiechasz lub zdajesz si wstrzymywa szloch lub siadasz na ziemi z zamknitymi oczami wspierajc czoo na swych kolanach. cigasz brwi lub oblizujesz wargi. Zachowujesz si tak, bo jeste doprowadzony do wciekoci przez uczynki Kauraww! Czyby zapomnia, e przysige zabi Durjodhan sw maczug? Czyby nagle poczu strach, gdy wojna si zblia? Czyby dostrzeg jakie ostrzegawcze znaki, ktre skaniaj ci nagle do szukania pokoju? Czyby opanowao ci tchrzostwo, ktre miesza ci rozum. Takie nastawienie do ciebie nie pasuje, tak jak mwienie ludzkim gosem nie pasuje do krw, a spacerowanie do gry! O Bhima, przypomnij sobie o swych bohaterskich czynach i o swym wysokim urodzeniu. Bd gotowy do walki! Nie poddawaj si rozpaczy i bd zdecydowany. Wojownik broni swej wasnoci przy uyciu siy! Bhima rozgniewany sowami Kryszny rzek: O Kryszna, czyby naprawd mnie nie zna, e mwisz do mnie w ten sposb? To nie tchrzostwo przeze mnie przemawia. Wiesz doskonale, e nie przechwalam si sw odwag i nie obawiam si bitwy. Jak kto, kto mnie zna tak jak ty, moe mwi do mnie w tak obraliwy sposb? Wiem, e wychwalanie samych siebie nie naley do aryjskich zwyczajw, opowiem ci jednak o moim mstwie i sile, ktrej nikt nie potrafi dorwna, bo twoje obraliwe sowa wzbudziy mj gniew. O Kryszna, gdyby niebo i ziemia miay si kiedy ze sob zderzy jak dwie skay, rozerwabym je i utrzyma na mych ramionach. Moje ramiona s jak dwie potne maczugi! Nikt kto si dostanie w ich zasig, nie zdoa uciec! Sam jeden potrafi zabi wszystkich wojownikw atakujcych Pandaww i wdepta ich w ziemi moj stop. Nie moesz nie zna mej siy i odwagi! Jeeli faktycznie mnie nie znasz, poznasz mnie wkrtce, gdy rzuc si w wir bitwy. Dlaczego wic ubliasz mi swymi niemiymi sowami? O Kryszna, nie straciem swej zwykej natury w obliczu nadchodzcej wojny i moje serce nie dry z przeraenia. Nie boj si wciekoci, choby caego wiata! To dobro mego serca i wspczucie pozwoliy mi znie nasze nieszczcie i to one powstrzymuj mnie od zniszczenia wszystkich Bharatw!

214

Mikoajewska

Mahabharata

Kryszna rzek: O Bhima, pohamuj swj gniew. Moje sowa podyktowane byy moj trosk i mioci do was. Nie prbuj by wobec ciebie wadczy. Nie chciaem czyni ci wymwek, wyraa gniewu lub wtpliwoci, lecz pozna twoje intencje. Doskonale znam wielko twego ducha i tw potn si. Dostrzegam w tobie tysic razy wicej cnt ni ty sam w sobie widzisz. Tacy ludzie jak ty rodz si jedynie w dynastii, ktrej oddaj cze wszyscy krlowie i yj w otoczeniu swych krewnych i przyjaci. Pamitaj, e wiat nie moe istnie bez rodkw, ktrymi s dziaania czowieka i ten, kto o tym wie, zawsze kontynuuje swoje dziaanie bez wzgldu na to, jaki rezultat przynosi jego wasny wysiek i jaki wpyw na ten rezultat ma dziaanie losu, nie zniechcajc si niepowodzeniem i nie cieszc si sukcesem. Prawo nie jest dokadnie okrelone i ludzie, ktrzy chc wiedzie, jak Prawo rozrnia midzy tym, co zaley cakowicie od losu i co zaley od ludzkiego wysiku, nie dochodz do jednoznacznych wnioskw. Ten sam czynnik raz przynosi czowiekowi w jego sprawach sukces, a innym razem przynosi klsk, bo rezultaty ludzkiego dziaania s zawsze niepewne. Nawet stan rzeczy oceniany w okrelony sposb przez mdrcw, ktrzy potrafi przewidywa jego dalszy rozwj, moe z atwoci zmieni kierunek, jak nagy poryw wiatru. Bez wzgldu na to, jak waciwie wybrane, jak dobrze zaprojektowane i wykonane jest dane dziaanie moe zosta zniszczone przez los. Ludzkie dziaanie jednake moe rwnie zneutralizowa to, co zepsu los. Moe by take tak, e los nie przeszkodzi w dziaaniu podjtym przez mdrego czowieka. Takie s trzy moliwe powizania losu z ludzkim wysikiem. Przemawiajc do ciebie w ten nieprzyjemny sposb chciaem da ci do zrozumienia, e zmuszeni do podjcia walki z Kaurawami, nie moemy liczy na peny sukces i zrealizowanie naszych zamiarw. Czowiek jednak powinien by wytrway w swym dziaaniu i nie powinien by zbyt szybki w popuszczaniu cugli, gdy los mu sprzyja, ani w poddawaniu si desperacji i wyczerpaniu, gdy los si od niego odwraca. Jutro rano wyrusz do Hastinapury, aby raz jeszcze sprbowa zawrze pokj z Kaurawami bez szkody dla waszej sprawy. Jeeli mi si to uda, wasze pragnienie zostanie zrealizowane, Kauraww dobrobyt zostanie zapewniony, a ja sam zyskam wieczn saw. Jeeli jednak Kaurawowie bd upiera si przy swym stanowisku i nie zechc odda wam waszego majtku, naley spodziewa si wojny i terroru. A gdy dojdzie do wojny, cay ciar jej prowadzenia spadnie na ciebie i Ardun. Wy dwaj bdziecie cign za sob

Ksiga V

Opowie 53

215

innych. Ja sam nie zamierzam walczy i zgodnie z yczeniem Arduny bd wonic jego rydwanu. O Bhima, ukuem ci mymi sowami, bo gdy poddae si wspczuciu, nie byem pewien stanu twojego umysu. Swoimi sowami chciaem w tobie rozpali ogie twej wspaniaoci. 5. Arduna pozostawia Krysznie decyzj, co do rodkw uzdrowienia ich stosunkw z Kaurawami Arduna rzek: O Kryszna, z tego co mwisz wnosz, e mimo twej misji pokj nie bdzie atwy do osignicia. Decydujesz si jednak na jej podjcie, bo jak sam nauczasz, bez dziaania aden owoc utrzymujcy wiat przy yciu nie dojrzeje. Poprowad wic sw misj w jak najbardziej waciwy sposb, abymy mogli y w zgodzie z Kaurawami. Ty sam jeste najlepszym przyjacielem zarwno nas, jak i Kauraww, tak jak Pradapati jest najlepszym przyjacielem zarwno bogw jak i demonw asurw. Przynie nam to, co uzdrowi zarwno nas jak i Kauraww. Zrealizowanie celu twej misji nie powinno by dla ciebie czym trudnym i osigniesz go ju przez sam fakt udania si do Hastinapury. Potraktuj Durjodhan zgodnie ze sw wol, gdy decyzja twego umysu bdzie miaa na nas decydujcy wpyw. Czy ten niegodziwiec razem ze swymi brami nie zasuguje na mier? Zazdroszczc Krlowi Prawa jego majtku i nie potrafic znale uczciwych rodkw, aby go pokona, wykorzysta jego prawo i ograbi go z jego majtku przy pomocy oszukaczej gry w koci. Wiedzia doskonale, e Krl Prawa nigdy nie zejdzie ze cieki Prawa i nie odrzuci wyzwania, choby mia straci ycie. Pokona nas przy pomocy nieuczciwych i nierycerskich rodkw i zasuguje na sprawiedliw mier. O Kryszna, nie dziwi si temu, e pragniesz dziaa na rzecz swych przyjaci. Pozostaje jednak kwestia rodkw uytych, aby uzdrowi stosunki midzy nami: czy bd to rodki agodne, czy te wendeta. Jeeli uznasz, e najlepiej ich wszystkich natychmiast zabi, nie zawahamy si, aby to uczyni. Nie wierz w to, e mona osign co uczciw drog z ludmi zdolnymi do zncania si nad bezbronn kobiet, tak jak to uczyni Durjodhana, jego bracia i Karna. Jest to jak rzucanie nasion na zasolony grunt. Udaj si wic do Hastinapury i zadecyduj, co naley uczyni, zostawiajc nam realizacj twego rozkazu. Kryszna rzek: O Arduna, to nasi uduchowieni przodkowie zadecydowali w swej mdroci, e sprawy tego wiata zale zarwno od ludzkiego wysiku jak i losu. W najlepszym wypadku ja sam mog uczyni tylko to, na co pozwala mi moja ludzka forma i nie jestem w stanie wpyn na los.

216

Mikoajewska

Mahabharata

Ten niegodziwiec Durjodhana po odrzuceniu cieki Prawa i Prawdy zachowuje si tak, jakby nic si nie stao. Do realizacji jego niegodziwych planw zachcaj go akuni, Duhasana i Karna. Wtpi, aby zgodzi si on na oddanie krlestwa Krlowi Prawa, zanim on sam i jego zwolennicy nie zostan zabici. Nie godzc si na to, zasuguje na mier z czyjejkolwiek rki, choby mojej lub caego wiata. Czas jak i on sam prbowa mnie od was odsun, lecz ja nigdy nie zaakceptowaem jego nieczystej gry. Sam znasz doskonale jego zamiary, jak i wiesz o tym, e chc odda przysug zarwno jemu jak Krlowi Prawa, cho nawet ty stajc w obliczu koniecznoci zabicia caego swego rodu stae si nagle podejrzliwy, jakby nie by mnie pewien. A przecie ty rwnie znasz boski sekret i wiesz, e na mocy decyzji Zarzdzajcego wiatem w tobie odrodzi si Nara a we mnie Narajana, ktrych zadaniem jest uwolnienie wiata od dominacji demonw. Uczyni, co bd mg, lecz nie spodziewam si, e uda nam si zawrze pokj. Durjodhana nie potrafi rozsta si z najmniejsz czci swego majtku, choby na krtki czas. Gdy nadejdzie waciwy moment i gdy nastawisz sw myl na zniszczenie Kauraww, pokonasz ich wszystkich tak jak w walce o krowy krla Wiraty. Musz doprowadzi do oddania wadzy Krlowi Prawa i raz jeszcze przyjrze si zu uczynionemu przez tych ajdakw. 6. Nakula prosi Kryszn, by uczyni to, czego wymaga Czas, podczas gdy Sahadewa twierdzi, e tylko mier Durjodhany uciszy jego gniew wywoany zncaniem si nad Draupadi Nakula rzek: O Kryszna, Krl Prawa, ktry jest czowiekiem wielkodusznym i zna Prawo przemawia za pokojem, redukujc swe danie zwrotu krlestwa do piciu wiosek. Bhima znajc umys Krla Prawa te przemawia za pokojem, cho jest zawsze gotowy do uycia swej siy. Syszae rwnie stanowisko Arduny i sam wypowiadae swoje wasne zdanie, z ktrym ja sam si cakowicie zgadzam. Uczy wic to, czego wymaga Czas. Ludzie maj w rnych sprawach rne opinie, lecz czowiek musi czyni to, czego wymaga od niego Czas. Mona myle o danej sprawie w jeden sposb, lecz czyni co innego. Ludzie czsto nie s wierni swym opiniom. Mielimy pewne opinie, gdy ylimy w dungli, inne, gdy mieszkalimy incognito na dworze u krla Wiraty i teraz, gdy jestemy wolni, mamy jeszcze inne opinie. Gdy ylimy w lesie nasze myli nie byy tak skoncentrowane na odzyskaniu naszego krlestwa, jak s obecnie. Dziki twej asce zgromadzilimy wok siebie siedem wielkich armii. Kt nie zadry na widok tych

Ksiga V

Opowie 53

217

potnych wojownikw o niewyobraalnej wrcz silne i odwadze, gotowych do walki? Jaki miertelnik odway si stawi im czoa? Przemw do Kauraww zrcznie i agodnie, aby swymi sowami nie rozgniewa tego gupca Durjodhany. Zrealizujesz cel Krla Prawa, Widury, Bhiszmy i Drony ju dziki temu, e osobicie udasz si do Hastinapury z posannictwem. Widura, Bhiszma i Drona suchajc twych sw zdoaj dziki swym radom oddziaa na krla Dhritarasztr i jego synw. Sahadewa rzek: O Kryszna, wojna jest nieuchronna. I nawet jeeli Kaurawowie bd przemawia za pokojem, powiniene sprowokowa ich do wojny. Bez przelewu ich krwi nie zdoam bowiem uciszy mojej wciekoci wywoanej przez ich zncanie si nad nasz on Draupadi. Chc walki z nimi nawet wwczas, gdyby byo to wbrew Prawu. Satjaki rzek: O Kryszna, Sahadewa ma racj. Jedynie mier Durjodhany zdoa uciszy mj gniew. Przypomnij sobie, e ty sam nie moge powstrzyma swego gniewu, gdy zobaczye Pandaww w skrach jelenia udajcych si na wygnanie do lasu. Sahadewa w swych sowach wyrazi opini wszystkich zebranych tutaj wojownikw. Satjaki nie skoczy jeszcze mwi, gdy ze wszystkich stron rozleg si gony aplauz. 7. Draupadi da wymierzenia sprawiedliwoci i ukarania Kauraww mierci Obecn w Gmachu Zgromadze krla Wiraty Draupadi rwnie ucieszyy wojownicze sowa Sahadewy i Satjaki, i doczya do oglnego aplauzu, szczeglnie, e przygnbio j bardzo to, e nawet wojowniczy zwykle Bhima przymawia za pokojem, gdy stan w obliczu koniecznoci wymordowania caego swego rodu. Rzeka do Kryszny ze zami w oczach: O Kryszna, wiesz doskonale, w jaki oszukaczy i nieuczciwy sposb Pandawowie zostali zrujnowani przez Durjodhan i jego doradcw. Wiesz rwnie z jak faszyw pokojow intencj krl Dhritarasztra wysa Sandaj do Pandaww. Wiesz te o tym, e cho Krl Prawa za cen utrzymania pokoju zredukowa swe danie zwrotu krlestwa do piciu wiosek, Durjodhana nawet na to nie chcia si zgodzi. Skoro Durjodhana chce pokoju tylko pod warunkiem, e nie odda Pandawom ani kawaka nalecej do nich ziemi, udawanie si do nich w pokojowej misji traci sens. Pandawowie nie mog si zgodzi na taki pokj i s w peni zdolni do stawienia czoa wojskom Durjodhany. Skoro prby pojednania i szczodro Krla Prawa nie maj na nich wpywu, przeto ja sama nie mam dla nich litoci. Tacy wrogowie musz poczu siln do, jeeli nie chcemy sami da si doszcztnie

218

Mikoajewska

Mahabharata

zniszczy i zachowa ycie. Poka im wic sw siln uzbrojon w dysk do. Taka wymierzajca sprawiedliwo wojna bdzie ratunkiem dla Pandaww, przyniesie szczcie kacie wojownikw, a tobie saw. Obowizkiem wojownika, ktry nie schodzi ze swej cieki Prawa, jest zabicie innego wojownika, ktry sta si zbyt zachanny, jak i kadego z innej kasty, kto popeni przestpstwo, wykluczajc bramina, bo bramin jest nauczycielem dla wszystkich kast i jemu naley si zawsze najlepsza cz ze skadanej ofiary. Grzechem jest zarwno zabicie tego, kto na to nie zasuy, jak i nie zabicie tego, kto na to zasuy. Nie popenij wic grzechu i nie odmawiaj zabicia tych, ktrzy sobie na mier zasuyli! O Kryszna, czy istniaa kiedykolwiek na ziemi kobieta, ktra byaby mi rwna i rwnie ci droga? Narodziam si na otarzu ofiarnym, mym ojcem jest krl Drupada, a bratem Dhrisztadjumna. Jestem on piciu Pandaww i matk piciu bohaterskich synw. A jednak mimo posiadania takich obrocw zostaam zacignita si za wosy przed oblicze zebranych w Gmachu Gry mczyzn i w okrutny sposb molestowana, na co moi mowie bezsilnie patrzyli! I cho ty sam, Pacalowie i Wriszni pozostawalicie przy yciu, zrobiono ze mnie niewolnic tych niegodziwych mczyzn! Gdy moi potni mowie biernie na to wszystko patrzyli nie okazujc gniewu, zwrciam si do ciebie, szukajc u ciebie pomocy. I w kocu mj czcigodny te, krl Dhritarasztra rzek do mnie O ksiniczko, wypowiedz prob, aby mg j speni, bo na to zasugujesz. Poprosiam go wwczas, aby uwolni Pandaww z niewoli i odda im ich bro i bojowe rydwany. Krl speni m prob, lecz zmusi ich do opuszczenia ich krlestwa i zamieszkania w lesie. O Kryszna, nie po raz pierwszy syszysz moje skargi. Ocal mnie raz jeszcze, a razem ze mn mych braci i mych krewnych. Niech bdzie przeklta sia Bhimy i waleczno Arduny, jeeli Durjodhana nie zapaci za swe uczynki mierci! O Kryszna, jeeli masz nade mn lito, uczy mi ask i skieruj swj wcieky gniew przeciw synom krla Dhritarasztry! Draupadi, nazywana rwnie Kryszn, zebraa lew rk swe rozpuszczone dugie wosy byszczce jak skra kobry i podesza do Kryszny. Z oczami wypenionymi zami rzeka: O Kryszna, za te wosy uchwyci Duhasana, aby zawlec mnie do Gmachu Gry. Nie zapominaj o nich, gdy bdziesz szuka pokoju z naszymi wrogami. Jeeli Arduna i Bhima nie zechc walczy i bd wzdycha aonie do pokoju, walk podejmie mj ojciec i jego synowie. Przeciw Kaurawom ruszy rwnie moich piciu synw pod przywdztwem Abhimanju. Moje serce nie zazna bowiem spokoju,

Ksiga V

Opowie 53

219

zanim smage rami Duhasany nie upadnie odcite na ziemi i nie pokryje go kurz. Czekaam ju na to trzynacie lat, ukrywajc mj niepohamowany gniew gboko w sercu i pokojowe sowa Bhimy i jego nage skupienie si wycznie na Prawie s dla mnie jak cier rozdzierajcy moje serce! Mwic to gosem zduszonym przez zy, nieszczsna kobieta szlochaa gono, zraszajc swe piersi zami. Kryszna rzek do niej agodnym gosem: O niemiaa i promienna kobieto, twoje yczenie ju wkrtce si speni i zobaczysz kobiety Bharatw opakujce swych zabitych krewnych i powinowatych. Uwaaj ju za martwych tych, ktry wywoali twj gniew. Ja sam razem z Ardun, Bhim i bliniakami bdziemy dziaa tak jak rozkae nam Krl Prawa i na co los nam pozwoli. Zapewniam ci jednak, e jeeli synowie krla Dhritarasztry, ktrych Czas przygotowa ju do zagady, nie posuchaj moich rad, stan si poywieniem dla psw i szakali. Prdzej Himalaje rusz z miejsca lub ziemia rozpadnie si na setki kawakw, ni moje sowa oka si faszem. Otrzyj wic swe zy, bo ju wkrtce zobaczysz swych mw odzyskujcych swj majtek, a swoich wrogw martwych. 8. Arduna wychwala Kryszn jako tego, kto dziaa na rzecz dobra obu zwanionych stron i caej dynastii Arduna rzek: O Kryszna, jeste najlepszym przyjacielem wszystkich Bharatw i zawsze bye sprzymierzecem zarwno nas jak i Kauraww. Stosunki midzy nami musz zosta uzdrowione i ty jeden potrafisz wprowadzi midzy nas pokj. Udaj si wic do bezkompromisowego Durjodhany z intencj pokojow i powiedz to, co powinno zosta powiedziane. Jeeli nie zaakceptuje on twych rad opartych na znajomoci zasad Prawa i Zysku, podda si cakowicie wyrokom losu. Kryszna rzek: O Arduna, masz racj. Osobicie udaj si do Hastinapury, aby wynegocjowa to, co jest zgodne z Prawem, korzystne dla nas i zdrowe dla wszystkich Bharatw.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(54) The Coming of the Lord, 70-81.5.

220

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 54 Kryszna da pokoju wolnego od faszu i dowodzi, e to Pandawowie mwi prawd

1. Kryszna wyrusza ze swym pokojowym posannictwem do Hastinapury; 2. Kaurawowie chc zadowoli Kryszn prezentami i w ten sposb uzyska od niego zgod na zachowanie dla siebie caego krlestwa; 3. Widura twierdzi, e Kryszna nie zaakceptuje prezentw, bo przybywa do Hastinapury z ide sprawiedliwego pokoju majcego na uwadze dobro wszystkich Bharatw; 4. Durjodhana interpretuje sowa Widury jako dowd stronniczoci Kryszny i faworyzowania Pandaww i zdradza swj plan uwizienia Kryszny; 5. Kunti opakuje los swych synw, ktrzy nie zasuyli na swe cierpienie adnym wystpkiem i kae im przekaza, e nadszed waciwy czas na dziaanie; 6. Kryszna odmawia zamieszkania w paacu Durjodhany i zamieszkuje w domu Widury; 7. Kryszna wyjania, e podj si posannictwa, aby ustanowi pokj wolny od faszu i aby nikt nie mg go oskary, e nie prbowa uchroni Bharatw przed zagad; 8. Kryszna dowodzi, e to Pandawowie mwi prawd i pokj byby atwy do osignicia, gdyby Dhritarasztra zachowywa si jak ojciec.

Kunti rzeka: O Kryszna, nigdy nie wtpiam w to, e Prawo broni wszystkie ywe istoty. I jeeli istnieje Prawo, Prawda powinna zwyciy i wiem, e ty sam zapewnisz, eby tak si stao. ... Kryszna rzek do Widury: O Widura, podjem si mego posannictwa, aby podj prb wprowadzenia midzy Bharatw pokoju, ktry nie bazowaby na faszu i zapobiec wojnie, w ktrej s oni z gry skazani na zatracenie. ... Ci, ktrzy nie znaj Prawa lub s niemdrzy i wrodzy nie bd mogli powiedzie, e nie prbowaem zatrzyma rozwcieczonych Kauraww i Pandaww, cho mogem. ... Kryszna rzek do Dhritarasztry: O krlu, to Pandawowie mwi prawd, kieruj si Prawem i jak wielcy mdrcy siedz w milczcym skupieniu i Prawo jest tym do czego powiniene si odwoa. C innego moesz im opowiedzie poza zwrceniem im ich krlestwa? (Mahbharta, 5(54) The Coming of the Lord, 88.65-70; 91.10-15; 93.50) 1. Kryszna wyrusza ze swym pokojowym posannictwem do Hastinapury O wicie, gdy soce ukazao si na bezchmurnym niebie, w dniu, w ktrym rozpoczynaa si obfitujca w bogate plony zima, Kryszna przygotowywa si do wyruszenia w drog do Hastinapury. Wykona swe poranne ryty przy akompaniamencie bogosawicych

Ksiga V

Opowie 54

221

go witych i bogich dwikw nuconych przez braminw. Oczyci si kpiel, ozdobi swe ciao klejnotami i odda cze wschodzcemu socu. Dotkn grzbietu byka, odda honory braminom, okry ogie i spojrza na lece przed nim dobrze wrce przedmioty. Po zakoczeniu rytw rzek do Satjaki, ktry mia mu towarzyszy: O Satjaki, zanie moj konch, dysk i maczug na mj rydwan, bo Durjodhana, Karna i akuni maj pode dusze i trudno zgadn ich zamiary. Wojownik nie powinien nigdy ignorowa nawet sabszego wroga. Gotowy do drogi rydwan Kryszny na dwch koach przypominajcych soce i ksiyc pon swym blaskiem jak ogie Sdu Ostatecznego. Zdobia go wielka wyszywana drogimi kamieniami chorgiew, ozdobiona rnymi fazami ksiyca, ryb, jeleniem i ptactwem oraz rnego rodzaju kwiatami. Cigny go dwie pary wspaniaych ogierwSainja, Sugriwa, Meghapuszpa, Balahaka w penej uprzy. Zdobicy go proporzec z Garud i gony turkot jego k ogaszay chwa Kryszny. Kryszna wstpi na swj boski rydwan, bdcy jak szczyt gry Meru i grzmicy podczas jazdy jak chmura burzowa lub bben, tak jak zasuony za ycia czowiek wstpuje po mierci do niebiaskiego rydwanu. Obok niego zasiad Satjaki. W momencie gdy konie ruszyy z kopyta, niebo rozjanio si i pozostao bezchmurne. Pomylny powiew wiatru oczyci powietrze z kurzu, a zwierzta i ptactwo okray rydwan po jego prawej stronie. Ogie do ktrego zoono wielk ofiar nucc wite mantry, otoczy j swymi czystymi pomieniami i pon bez dymu. Wszyscy bramiscy i boscy prorocy okryli pobonie tego majestatycznego Boga bogw wyposaonego we wszystkie zalety i ozdobionego lokiem riwatsa, ktry nigdy nie udziela zej rady ulegajc mioci, lkowi, zawici lub kierujc si wasnym interesem i by zawsze zrwnowaony i wolny od podania tego, co naley do innych, ktry zna wszystkie ywe istnienia i by ich Panem. Odprowadzali go rwnie Pandawowie jak i inni zgromadzeni wok nich magnaci i krlowie. egnajc si Judhiszthira rzek: O Kryszna, zapytaj o zdrowie nasz matk. Uciskaj j i wychwalajc nas, dodaj jej otuchy. Od dnia swego lubu doznaje cierpie i pada ofiar oszustw ze strony rodziny swego ma, cho na nie niczym sobie nie zasuya. Czekam a nadejdzie w kocu taki moment, e zamiast smutku i zmartwie przynios jej szczcie. Udajc si na wygnanie do lasu pozostawilimy j tonc w zach z tsknoty za nami. Oddaj jej nalene jej honory. Oddaj te honory starszynie naszego rodu. Zapytaj o zdrowie krla Dhritarasztr, uciskaj Bhiszm, Dron,

222

Mikoajewska

Mahabharata

Kryp jak i wszystkich Bharatw. Nie zapomnij pozdrowi Widury, tego mdrego doradcy Bharatw, ktrego umys nie ma granic i ktry zna wszystkie tajniki Prawa. Po tych sowach Krl Prawa okry pobonie Kryszn, i poegna go. Arduna wwczas rzek: O Kryszna, wszyscy krlowie wiedz, e Kaurawowie zobowizali si do oddania nam naszego krlestwa, gdy zrealizujemy to, do czego nas zmusili sw oszukacz gr w koci. Jeeli uczyni to hojn rk, przyjm ich gest, uwalniajc ich w ten sposb od groby cakowitego zniszczenia i zapomn o zemcie. Jeeli jednak tego nie uczyni, ignorujc zasady waciwego postpowania, podejm walk i przynios zniszczenie caej magnackiej kacie. Gdy Bhima usysza te sowa Arduny zawy straszliwie na ich poparcie, powodujc drenie gr i serc wszystkich bohaterskich ucznikw. Poegnawszy Pandaww, Kryszna ruszy dalej na swym rydwanie. Towarzyszyo mu dziesiciu potnych wojownikw na rydwanach, tysic piechurw i jedcw oraz setki sucych. Po obu stronach drogi witali go wielcy prorocy. Kryszna oddawa nalene im honory i pyta: O bramini, czy wasze wiaty s w dobrym zdrowiu, czy Prawo jest przestrzegane, czy pozostae kasty czekaj na bramiskie rozkazy? Powiedzcie mi, w jaki sposb osignlicie sw doskonao? Jak ciek dotarlicie a tutaj? Dlaczego zstpilicie na ziemi? C mog dla was uczyni? Prorok Damadagnaja rzek: O Kryszna, boscy prorocy, uczeni bramini, krlewscy prorocy i asceci byli kiedy wiadkami staroytnej wojny bogw z demonami asurami. Teraz wszyscy oni chc zobaczy wszystkich krlw i magnatw ziemi zebranych na zgromadzeniu u krla Dhritarasztry i ciebie wypowiadajcego do nich sowa Prawdy. Przybylimy tutaj, bo chcemy zobaczy ten wielki spektakl i wysucha sw Prawa i Zysku, ktre do nich wypowiesz. Chcemy wysucha boskich, uczciwych i wspaniaych mw. Jed wic bezpiecznie do Hastinapury! Zobaczymy si tam ponownie w Gmachu Zgromadze krla Dhritarasztry! Podry Kryszny towarzyszyy pojawiajce si na ziemi rne cudowne znaki. Na bezchmurnym niebie pojawiy si byskawice i na ziemi opad obfity deszcz. Wielkie, szlachetne rzeki pynce w kierunku wschodnim odwrciy swj bieg. Zaamaa si przestrze i nie mona byo okreli kierunkw. Wszdzie szerzy si ogie, ziemia draa, ze studni i rnych naczy wylewaa si woda. Cay wiat pokrya ciemno i kurz przykry wszystkie punkty przestrzeni. Z nieboskonu dochodziy straszliwe dwiki, cho nie byo wida ich rda. Gwatowny poryw wiatru z poudniowego-zachodu

Ksiga V

Opowie 54

223

uderzy w Hastinapur, wyrywajc po drodze drzewa. Jednake tam, gdzie przebywa Kryszna wiejcy wietrzyk by przyjemny. Z drzew opada deszcz kwiatw, napotykane po drodze jeziorka pene byy lotosw, a droga bya rwnina i wolna od ostrej trawy i ostw. Kryszna wszdzie by witany miodem i obsypywany kwiatami przez braminw i gromadzce si na drogach kobiety. Kryszna przejecha przez yzne okolice zamieszkae przez ludzi zadowolonych i przestrzegajcych Prawa, cieszc swj wzrok widokiem wsi bogatych w bydo i witany przez zadowolonych i przyjaznych mieszkacw miast chronionych przez Bharatw i niewiadomych ich podych knowa. 2. Kaurawowie chc zadowoli Kryszn prezentami i w ten sposb uzyska od niego zgod na zachowanie dla siebie caego krlestwa Gdy krl Dhritarasztra dowiedzia si od swych szpiegw o tym, e Kryszna zblia si do Hastinapury, przepeniony radoci rzek do swych doradcw: O Bharatowie, doszy mnie suchy o niezwykym cudzie, ktry jest na ustach wszystkich. Sam Kryszna Wasudewa zblia si do naszej stolicy, aby broni sprawy Pandaww. Ze wszystkich miar zasuguje on na nasz szacunek i hod, gdy w nim ukrywa si cay wszechwiat i on jest Panem wszystkich ywych istnie. W nim przebywa hart ducha, odwaga, mdro i majestatyczna potga. Oddawanie mu czci jako najlepszemu z ludzi jest odwiecznym obowizkiem. Gdy jest on odpowiednio czczony przynosi szczcie, inaczej przynosi nieszczcie. Jeeli zadowolimy go nasz czci, wszystkie nasze yczenia speni si. Zbudujmy wic na jego drodze wygodne kwatery i domy wszelkich stara, aby by z nas zadowolony. Bhiszma zaaprobowa sowa krla Dhritarasztry i Durjodhana zaj si przygotowywaniem dla Kryszny wygodnych i bogato wyposaonych kwater. Kryszna jednake kompletnie je zignorowa, rezygnujc z ich komfortu. Gdy krl Dhritarasztra dowiedzia si, e Kryszna spdza noc we Wrikasthali i rankiem przybdzie do Hastinapury, rzek do Widury: O Widura, ju jutro dotrze do nas w zwierzchnik Ahukw, przywdca Satwatw, wadca i pasterz bogatego rodu Wrisznich, bogosawiony przodek wszystkich trzech wiatw. Na jego mdroci polegaj Wriszni-Andhakowie, tak jak aditjowie, wasuowie i rudrowie polegaj na wiedzy Brihaspatiego. Posuchaj jak chc go uczci.

224

Mikoajewska

Mahabharata

Obdaruj go szesnastoma zotymi rydwanami, z ktrych kady jest cigniony przez cztery szlachetne czarne ogiery z Baktrii i omioma wojennymi soniami. Dam mu setk piknych modych niewolnic o zotej skrze jak i licznych niewolnikw. Obdaruj go osiemnastoma tysicami mikkich skr baranich z Kaszmiru, ktre otrzymaem od ludzi z gr oraz tysicami skr bykw tybetaskich. Obdaruj go cignionym przez muy wozem zdolnym do przejechania osiemnastu mil w cigu dnia. Kadego dnia przygotuj dla niego i jego ludzi osiem posikw. Na spotkanie wyjad mu na swych rydwanach wszyscy moi synowie za wyjtkiem Durjodhany i wnukowie. Tysice piknych i ozdobionych klejnotami kurtyzan wyjdzie mu na spotkanie, a pikne, mode i niezamne jeszcze kobiety powitaj go z odkryt twarz. Wszyscy obywatele, kobiety, mczyni i dzieci bd na niego spoglda jak na soce. Wszystkie drogi ka ozdobi flagami i proporcami oraz spryska wod i oczyci z kurzu. Ka udekorowa specjalnie dla niego paac Duhasany, ktry bardziej ni paac Durjodhany nadaje si na jego rezydencj majc liczne pawilony i ogrody. Cae moje bogactwo jak i bogactwo Durjodhany zostao ulokowane w tym paacu. Oddamy go bez alu Krysznie na rezydencj, gdy on na to w peni zasuguje. 3. Widura twierdzi, e Kryszna nie zaakceptuje prezentw, bo przybywa do Hastinapury z ide sprawiedliwego pokoju majcego na uwadze dobro wszystkich Bharatw Widura rzek do Dhritarasztry: O krlu, to dziki swej uczciwoci zdobye szacunek we wszystkich trzech wiatach. Jeste ju stary i pozosta ci do pokonania jedynie ostatni odcinek ycia. Twoi poddani doskonale wiedz, e Prawo mieszka w tobie jak wiato w socu, a fale w oceanie. Nie zagraaj wic swej pozycji. Troszcz si o swych krewnych i ochraniaj w ten sposb swe liczne zalety, ktre inni w tobie ceni. Bd uczciwy i chro przed grob zniszczenia swe krlestwo, synw, wnukw i przyjaci, ktrzy s ci tak drodzy. Kryszna bdc twym gociem w peni zasuguje nie tylko na wymienione przez ciebie dary, ale na cay wszechwiat. Ty sam jednake nie chcesz obdarowa nimi Kryszny, aby ukaza mu sw przyja lub postpi wedug Prawa. Znam twj ukryty zamys. Twe dziaanie jest podstpne i faszywe. Obdarowujc Kryszn chcesz przecign go na swoj stron i w ten sposb nie musie oddawa Pandawom nawet piciu wiosek, o ktre prosz. Dowiedz si jednak, e nic nie zdoa oderwa Kryszny od Arduny. Znam doskonale

Ksiga V

Opowie 54

225

wielko Kryszny jak i jego niewzruszon lojalno i wiem, e nawet za cen ycia nie porzuci Arduny. Znajc twe intencje nie przyjmie twych darw i zadowoli si jedynie miark czystej wody do wypicia i obmycia stp i yczliwym pytaniem o jego zdrowie. Ugo go uczciwie, gdy zasuguje na oddawane mu honory. Przybywa on do Hastinapury, majc na uwadze dobro caego twego rodu. Obdaruj go wic tym, czego pragnie i po co tu przybywa. A chce on pokoju midzy Kaurawami i Pandawami za cen dotrzymania sowa i oddania Pandawom choby piciu wiosek. Uczy wic tak, jak on powie. Bd ojcem dla Pandaww, gdy oni traktuj ci jak ojca. 4. Durjodhana interpretuje sowa Widury jako dowd stronniczoci Kryszny i faworyzowania Pandaww i zdradza swj plan uwizienia Kryszny Syszc sowa Widury Durjodhana rzek: O krlu, Widura powiedzia prawd: Kryszna jest nierozerwalnie zwizany z Pandawami i trzyma ich stron. Zrezygnuj z obdarowania go bogatymi prezentami w imi gocinnoci. Cho jak najbardziej na nie zasuguje, to jednak w obecnej sytuacji pomyli, e oddajesz mu honory ze strachu i bdzie ci lekceway. Rozsdny krl nie powinien czyni nic, co mogoby wzbudzi w jego wrogu lekcewaenie. W sytuacji wojny nie uzyska si pokoju, udajc, e nie ma wojny. Oburzony tymi sowami Bhiszma rzek: O Durjodhana, Kryszna nie popadnie w gniew dlatego, e nie zosta waciwie ugoszczony, gdy jest on niezdolny do lekcewaenia innych nawet wwczas, gdy sam zosta zlekcewaony. Strze si jednak jego potgi, gdy nikt i nic nie zdoa go powstrzyma w realizacji zadania, ktre sobie postawi. Przybywa on do nas, aby rozwiza nasz konflikt z Pandawami i powinnimy bez wahania uczyni to, czego od nas zada, gdy to on jest naszym wybawc i sw mow chce obroni nas przed cakowitym zniszczeniem. Z ca pewnoci w swych sowach wypowie to, co jest dla nas wszystkich dobre w wietle zasad Prawa i Zysku. Durjodhana rzek: O Bhiszma, nie zgodz si nigdy na dzielenie z Pandawami majtku, bo naley on wycznie do mnie. Nikt te nie powstrzyma mnie w realizacji mojego zadania, ktrym jest pokonanie Pandaww. Gdy Kryszna, ktry jest ostatni desk ratunku Pandaww, pojawi si w Hastinapurze jutrzejszego ranka, wezm go do niewoli! Majc Kryszn w kajdanach z atwoci podporzdkuj sobie Wrisznich i Pandaww.

226

Mikoajewska

Mahabharata

Te przeraliwe sowa Durjodhany gboko zraniy i zaniepokoiy krla Dhritarasztr i jego doradcw. Dhritarasztra rzek: O Durjodhana, jak miesz wypowiada takie sowa, bdc krlem i obroc swych poddanych! Takie postpowanie jest sprzeczne z odwiecznym Prawem. Kryszna jest nie tylko posacem, ale rwnie naszym drogim przyjacielem i nie ma wobec nas zych zamiarw! Bhiszma rzek: O krlu, ten twj niemdry syn jest optany! Mimo prb swych przyjaci cigle wybiera katastrof zamiast wasnych korzyci! Ten motywowany zem czowiek ju dawno straci kierunek, a ty jeste mu posuszny odrzucajc dobre rady swych przyjaci! Jeeli ten niegodziwiec i jego doradcy omiel si dotkn Kryszn, ktrego uczynki s bez skazy, zgin na miejscu! Nie chc ju duej sucha nonsensw wypowiadanych przez tego okrutnego i wstrtnego nikczemnika, ktry bezczeci Prawo. Doprowadzany do furii Bhiszma, ktrego odwaga pyna z jego uczciwoci, po wypowiedzeniu tych sw zerwa si z miejsca i wyszed. 5. Kunti opakuje los swych synw, ktrzy nie zasuyli na swe cierpienie adnym wystpkiem i kae im przekaza, e nadszed waciwy czas na dziaanie Nastpnego poranka po wykonaniu porannych rytw Kryszna poegna braminw i egnany przez mieszkacw Wrikasthali wyruszy do Hastinapury. Na spotkanie z nim wyszli przed bramy miasta Bhiszma, Drona i Krypa jak i wszyscy synowie krla Dhritarasztry za wyjtkiem Durjodhany oraz liczni mieszkacy. Na cze Kryszny miasto zostao oczyszczone, a krlewskie drogi bogato udekorowane. Nikt nie chcia siedzie w domu. Starcy i kobiety z dziemi gromadzili si na ulicach, chcc zobaczy Kryszn. Mczyni padali przed nim plackiem na ziemi, odczuwajc w jego obecnoci budzcy lk podziw. Kryszna dotar wkrtce do biaego paacu Dhritarasztry, gdzie zosta odpowiednio uhonorowany i po zakoczeniu wszelkich ceremonii powitalnych uda si na spotkanie z siostr swego ojca i matk Pandaww, Kunti. ciskajc go, Kunti zalaa si zami, mylc o swych synach. Rzeka: O Kryszna, opowiedz mi, prosz, o moich synach zmuszonych do ycia w lesie, cho niczym sobie na to nie zasuyli. Od najmodszych lat yli ze sob w przyjani i zgodzie i zawsze suchali starszych. Podstpnie pozbawieni swego krlestwa zamieszkali w odludnym lesie, cho zasugiwali w peni na ycie wrd ludzi. Pokonali jednak zarwno swj gniew, jak i

Ksiga V

Opowie 54

227

rado dziki swej bramiskoci i prawdomwnoci. Wyrzekajc si przyjemnoci i wygd i udajc si do lasu zabrali ze sob moje serce. Miuj podwjnie tych mych synw, ktrzy tak wczenie stracili swego ojca. Jake zdoali oni y wrd rykw lww, tygrysw i soni, skoro od najmodszych lat yli wrd dwikw konch, bbnw i fletw i sodkich kobiecych pieww? Mj najstarszy syn Judhiszthira jest skromny, prawdomwny, opanowany, peen wspczucia do wszystkich ywych istot i zdolny do kontrolowania zarwno swej mioci, jak i nienawici. Kroczy ciek sadhu, dwigajc na swych barkach cikie jarzmo swych wielkich przodkw, krlewskich mdrcw. Jego charakter i zachowanie s jego ozdob. Zna on Prawo i nigdy nie amie danego sowa. Ze swym charakterem mgby by krlem wszystkich trzech wiatw. C on teraz porabia? C porabia mj modszy, wojowniczy syn Bhima o sile setki soni i porywczoci wiatru, zabjca Kiczaki i jego krewnych, jak i demonw rakszasw, ktry, cho sw si dorwnuje Indrze, szybkoci wiatrowi, wciekoci Najwyszemu Bogowi iwie, potrafi kontrolowa swj gniew, si i niecierpliwo bdc panem samego siebie mimo swej gwatownoci, i potrafi by posuszny rozkazowi swego najstarszego brata? C porabia mj syn Arduna, ktry w jednej salwie wypuszcza ze swego uku piset strza, w swym splendorze jest rwny socu, w samokontroli wielkim prorokom, w cierpliwoci ziemi, a w odwadze Indrze i ktry dziki swej wasnej sile zapewni Bharatom zwierzchnictwo nad wszystkimi innymi krlami i przed ktrego si dr Kaurawowie? C porabia ten najwikszy z wszystkich wojownikw, ktrego si jest uczciwo, ktry jest ostoj dla Pandaww tak jak Wisznu jest ostoj dla bogw, twj serdeczny przyjaciel? C porabia syn Madri, wielki ucznik Sahadewa, pozbawiony pychy, wstrzemiliwy, wspczujcy wszystkim ywym istotom, szlachetny i delikatny, posuszny swym braciom i drogi mojemu sercu? Jego bracia zawsze wychwalaj jego postpowanie, gdy jego maniery s zawsze waciwe. Zawsze ustpuje swym starszym braciom i jest mi posuszny. C porabia jego urodziwy i delikatny brat bliniak, Nakula, znakomity wojownik? Czy cieszy si dobrym zdrowiem? C porabia Draupadi, ukochana ona moich synw obdarzona wszystkimi zaletami, z charakterem bez skazy, ktra bdc oddana swym mom posza razem z nimi na wygnanie zostawiajc swoich synw? Cho ma ona za mw piciu wielkich wojownikw i ucznikw doznaa samych nieszcz. Nie widziaam jej ju

228

Mikoajewska

Mahabharata

czternacie lat. Musi by tak jak ja cakowicie wyczerpana z tsknoty za swymi synami. Draupadi jest mi rwnie droga jak moi synowie. Patrzenie na jej nieszczcie w Gmachu Gry byo najgorszym przeyciem w moim yciu. Nie sposb zapomnie jak zacign j tam ten niegodziwiec Duhasana dajc upust swemu gniewowi i dzy i jak staa tam bezbronna, w jednej sukni, cho patrzyli na to zebrani tam liczni krlowie i jej wasny te. Tylko Widura mia odwag jej broni i zasuguje na mj szacunek, bowiem to nie wiedza lub bogactwo czyni z czowieka prawdziwego Arianina, lecz jego zachowanie. Widur zdobi charakter, na ktrym bazuje istnienie wszystkich wiatw. Kunti kontynuowaa swe ale: O Kryszna, w jaki sposb gra w koci i polowanie na jeleniedwa naogi staroytnych krlw mog naprawd sprawia im przyjemno? Caa pon na wspomnienie o tym, jak synowie krla Dhritarasztry zncali si nad bezbronn Draupadi na oczach zebranych krlw i caej starszyzny naszego rodu. Gdy Arduna przyszed na wiat, gos z nieba rzek: O Kunti, twj syn podbije ca ziemi i jego sawa dotrze a do nieba. Po zabiciu Kauraww w wielkiej wojnie i odzyskaniu krlestwa przeprowadzi on trzy wielkie rytuay ofiarne Nigdy nie wtpiam w to, e Prawo broni wszystkie ywe istoty. I jeeli istnieje Prawo, Prawda powinna zwyciy i wiem, e ty sam zapewnisz, eby tak si stao. Jestem pozbawion majtku wdow, lecz nic nie boli mnie bardziej ni bycie bez moich synw. S dla mnie jak umarli i ja jestem dla nich jak martwa. Niech bd przeklta, yjc tutaj na koszt innych. Kryj w sobie wiele smutku, mylc od oddzieleniu moich synw od ich synw i zmuszeniu ich do ycia w dungli. Ich cierpienie nie moe by bezowocne. Ich wrogowie musz zosta pokonani i ich majtek musi do nich wrci. Powiedz memu synowi Judhiszthirze: O synu, twoje Prawo wyrodnieje, nie bd hipokryt, nadszed czas na dziaanie. Powiedz Ardunie i Bhimie, ktry jest zawsze gotw do walki: O synowie, przyszlicie na wiat ze specjalnym celem i wanie teraz nadszed czas na jego realizacj. Jeeli pozwolicie min waciwemu czasowi popadniecie w okruciestwo bez wzgldu na to w jak wysokich przebywacie obecnie wiatach. A gdy staniecie si okrutni, porzuc was na zawsze, bo gdy nadchodzi waciwy czas, naley by gotowym na porzucenie ycia. Powiedz bliniakom, ktrzy zawsze kroczyli ciek wojownika: O synowie, nawet kosztem ycia szukajcie teraz dla siebie tej

Ksiga V

Opowie 54

229

radoci, ktra ma swe rdo w bohaterstwie i odwadze, bo takie jest rdo radoci wiernego swemu Prawu wojownika. Powiedz ode mnie Ardunie: O synu, nie zapominaj o Draupadi! Wiesz tak samo jak ja, e gdy Arduna i Bhima zostan doprowadzeni do wciekoci, s jak sama mier i potrafi zabi nawet samych bogw. Ponianie Draupadi przez Karn i Duhasan na ich oczach byo dla nich straszliw obraz. Podobnie straszn obraz byo lenie Bhimy przez Durjodhan. Kaurawowie musz za to zapaci, a gdy Bhima rozpocznie zemst, nie zatrzyma si a zabije wszystkich. Nic nie boli mnie bardziej ni wspomnienie Draupadi w jednej sukni zabrudzonej jej wasn comiesiczn krwi zacignitej si do Gmachu Gry, zmuszonej do suchania obelywych sw i nie bronionej przez swych mw, cho byli tam obecni. Czy istnieje co, co mogoby bardziej rani? O Kryszna, moi synowie w tobie znajduj obroc i obiecuj ci, e sprbuj znosi mj bl tak dugo, jak moi synowie pozostaj przy yciu. Kryszna rzek do Kunti prbujc ukoi jej bl: O Kunti, czy jest na wiecie kobieta, ktra byaby ci rwna? Mdra kobieta taka jak ty potrafi znie zarwno rado, jak i nieszczcie. Twoi synowie zdobyli panowanie nad sennoci i lenistwem, gniewem i radoci, godem i pragnieniem, zimnem i gorcem i szukaj dalej szczcia jako herosi. Porzucili wszystkie przyjemnoci ludzi nieokrzesanych i peni wigoru i mocy poszukuj przyjemnoci dostpnych tylko dla herosw, nie potrafic zadowoli si byle czym. Nieugity poszukuje tego, co najwysze i ostateczne, podczas gdy prostak szuka tego, co mierne. Powiadaj, e osignicie tego, co ostateczne i najwysze jest szczciem, a to, co znajduje si pomidzy, jest cierpieniem. Pandawowie i ich ona Draupadi pozdrawiaj ci i pytaj o zdrowie. Ju wkrtce ich zobaczysz. Zabij swych wrogw i odzyskaj swj majtek, stajc si panami caego wiata. Kunti uspokojona tymi sowami, kontrolujc otcha tego, co niepojte, cho cigle opanowana przez smutek, rzeka: O Kryszna, uczy to, co wedug ciebie jest dla nich dobre, unikajc oszustwa i amania Prawa. Znam moc twej uczciwoci i twe wysokie urodzenie. Znam moc twej mdroci i waleczno, ktr ukazujesz w subie swych przyjaci. W naszej rodzinie ty jeste Prawem, Prawd i wielk si ascezy. Ty jeste Zbawicielem i wielkim Brahmanem, na ktrym opiera si wszystko. Bdzie tak, jak powiesz, bo ty jeste Prawd.

230

Mikoajewska

Mahabharata

Kryszna pobonie okry Kunti, po czym poegna si i uda si do paacu Durjodhany, ktry by rwnie wspaniay jak paac samego Indry. 6. Kryszna odmawia zamieszkania w paacu Durjodhany i zamieszkuje w domu Widury Na widok Kryszny Durjodhana, jego doradcy i inni krlowie powstali ze swych tronw, aby go powita. Kryszna odpowiedzia powitaniem, przestrzegajc zasad starszestwa i usiad na bogato ozdobionej zotej awie pokrytej wszelkiego rodzaju wytwornymi narzutami, rozsiewajc blask spokojnego soca. Durjodhana obdarowa go zgodnie ze zwyczajem krow i miodem, zaoferowa mu swj dom i krlestwo i zaprosi go do wsplnego posiku, lecz Kryszna odmwi. Durjodhana rzek wwczas ajdacko ironicznym tonem, spogldajc na Karn: O Kryszna, dlaczego odmawiasz posiku i oa, ktre ci oferuj? Czy nie jeste drogim sprzymierzecem Dhritarasztry? Obiecae sw pomoc obu stronom i twierdzisz, e obu stronom rwnie dobrze yczysz. Wytumacz mi wic, dlaczego tak czynisz? Kryszna odpowiedzia gosem brzmicym jak zbliajca si powd lub nadcigajce burzowe chmury, wypowiadajc starannie kade sowo: O Durjodhana, jestem posacem, a posaniec akceptuje posiek i honory dopiero po zrealizowaniu swego posannictwa. Poczekaj wic z oddawaniem mi honorw a do momentu, gdy zrealizuj cel, z ktrym tu przybywam. Durjodhana rzek: O Kryszna, chcemy odda nalene ci honory bez wzgldu na to, czy zrealizujesz swe posannictwo, czy te nie. Dlaczego wic pogardzasz naszym hodem czynionym w imi przyjani? Nie jestemy z tob skceni i nie dzieli nas wendeta. Nie powiniene wic tak si zachowywa. Kryszna odpowiedzia ze miechem patrzc Durjodhanie prosto w oczy: O Durjodhana, przywioda mnie tutaj cieka Prawa, z ktrej nigdy nie zbaczam ulegajc mioci, wciekoci, nienawici lub zachannoci. Posiek akceptuje si albo z mioci, albo z godu. Ja jednake ani nie darz ci mioci, ani nie jestem godny. Nienawidzisz Pandaww od urodzenia, cho s twymi brami i zawsze traktowali ci z yczliwoci. Twoja nienawi do nich jest nieuzasadniona! Pandawowie zawsze yli zgodnie z Prawem i nikt nie moe zarzuci im adnego wystpku. Ten, kto ich nienawidzi, nienawidzi take mnie, a ten, kto za nimi poda, poda rwnie za mn, gdy staem si z prawymi Pandawami jedn dusz. Najwikszym niegodziwcem jest ten, kto ulegajc namitnoci i

Ksiga V

Opowie 54

231

gniewowi prbuje zniszczy ludzi o wielkich moralnych zaletach. Bdc w niewoli swego ego i gniewu wkrtce sam si zniszczy, podczas gdy ten, kto traktuje ludzi wielkich cnt z yczliwoci, nawet chocia w gbi serca ich nienawidzi, zdobdzie saw. Oferowany mi przez ciebie posiek uwaam za nieczysty i niejadalny. Zdecydowaem, e bd dzieli posiki z Widur. 7. Kryszna wyjania, e podj si posannictwa, aby ustanowi pokj wolny od faszu i aby nikt nie mg go oskary, e nie prbowa uchroni Bharatw przed zagad Gdy Drona, Krypa, Bhiszma dowiedzieli si, e Kryszna uda si do domu Widury, udali si tam z wizyt, aby zaoferowa mu swe domy i bogactwo. Kryszna jednak rzek do nich: O Bharatowie, odejdcie w pokoju. Otrzymaem ju od was wystarczajco duo honorw. Chc pozosta w domu Widury. Gdy Bharatowie odeszli, Widura kaza przygotowa dla Kryszny czysty i wykwintny posiek. Kryszna zanim sam go skosztowa, zadba o to, aby nasycili si nim bramini i dodatkowo bogato obdarowa przywiezionymi prezentami znawcw Wed. Gdy Kryszna nasyci si ju i odpry, Widura rzek: O Kryszna, nie powiniene osobicie przyjeda do Hastinapury. Syn krla Dhritarasztry ju dawno zapomnia o zasadach Prawa i Zysku. Jest impulsywnym gupcem poniajcym innych i wywyszajcym samego siebie, ignorujcym przykazania starszych i depczcym nakazy Prawaniegodziwym, optanym szalecem, ktry nie poddaje si kontroli tych, ktrzy s od niego lepsi. Ulega cakowicie swej dzy, uwaa, e jest najmdrzejszy, zdradza swych przyjaci, jest podejrzliwy i nie robi tego, co powinien. Jest niewdzicznikiem szydzcym sobie z Prawa i yjcym w kamstwie. Czowiek o takich cechach ze zwykej przekory nie zaakceptuje sw prawdy o tym, co jest dla niego najlepsze. On chce wojny. Uwierzy w militarn przewag swych armii i uwaa, e ju t wojn wygra. Nie chce pokoju, bo uzna, e Karna potrafi pokona Pandaww. Wierzy w to, e Pandawowie nie odwa si spojrze w oczy Bhiszmie, Dronie i Krypie, ktrych ma po swej stronie, a c dopiero ich zabi. Widura kontynuowa: O Kryszna, nie warto udziela rad tym, dla ktrych nie ma rnicy midzy dobr i z rad. Podczas gdy ty dysz do pokoju i masz nadziej na bratersk przyja, synowie krla Dhritarasztry ju dawno ustalili, e nie oddadz Pandawom ich krlestwa. Ci niewiadomi gupcy przekroczyli wszelkie granice przyzwoitoci. Nie powiniene wchodzi prosto do gniazda tych jadowitych ww i ostrzega ich przed nadcigajc katastrof.

232

Mikoajewska

Mahabharata

Twoje sowa uderz w prni, gdy Durjodhana uwierzy w sw potg i nie skorzysta z twojej rady. Nie posucha tego, co jest dla niego najlepsze, gdy on nigdy nie zwaa na rady starszych, jest bezkompromisowy i uleg zudzeniu swej potgi wynikemu z bogactwa i modoci. Wierzc, e nawet sam Indra nie zdoa pokona jego armii, bdzie sucha twych sw z podejrzliwoci i cakowicie odrzuci tw rad. Stojc na czele swych potnych armii i wolny od zych przeczu, myli, e zdoa podbi ca ziemi i chce by jej jedynym wadc, ktry nie ma rwnego sobie rywala. Nie mona skoni do pokoju kogo, kto tak myli. Wszyscy wojownicy ziemi i krlowie zebrali si wok Durjodhany, aby walczy przeciw Pandawom ziemia dry w swych posadach i jest gotowana do bycia spoyt przez Czas. Wszyscy ci wojownicy ywi do ciebie dawn uraz, bo pozbawie ich ich wasnoci. Z lku przed tob chroni si pod skrzydami Kauraww i licz na Karn gotowi do zaryzykowania swego ycia w obronie sprawy Durjodhany. I ty sam jeden chcesz wkroczy do ich gniazda! O Kryszna, wiem jednak, e nawet bogowie nie potrafi ci dorwna. Znam twoj moc, msko i ducha. Ciebie i Pandaww darz rwnie siln mioci i przemawiam do ciebie w ten sposb motywowany mioci, szacunkiem i przyjani. Kryszna rzek: O Widura, przemawiasz do mnie jzykiem mdrego czowieka. Mwisz jak przyjaciel do przyjaciela, jak ojciec i matka do syna. I wszystko, co mwisz jest prawd. Pozwl wic, e wyjani ci powd, dla ktrego podjem si mego posannictwa. Doskonale znam niegodziwo syna krla Dhritarasztry i wiem o wrogoci, jak magnaci do mnie ywi. Jednake mym obowizkiem jest uwolnienie caej zmaltretowanej ziemi spod jej jarzma. Czowiek podejmujcy swj wasny obowizek zdobywa pynce z tego zasugi nawet wwczas, gdy nie moe zrealizowa celu przywiecajcego temu obowizkowi i gdy nie godzi si z czyim zym uczynkiem, uwalnia si od jego owocu. Dlatego wanie podejmuj prb wprowadzenia midzy Bharatw pokoju, ktry nie bazowaby na faszu i zapobieenia wojnie, w ktrej s oni z gry skazani na zatracenie. Ta straszliwa groca im katastrofa jest rezultatem dziaa Durjodhany i Karny, lecz wcignici s w ni wszyscy. Ten kto nie prbuje ratowa przyjaciela dotknitego przez nieszczcie, popenia grzech okruciestwa. Ten kto powstrzymuje przyjaciela od popenienia wystpku, choby musia cign go za wosy, nie moe by obwiniany o to, e si nie stara.

Ksiga V

Opowie 54

233

Przynosz synom Dhritarasztry i jego doradcom propozycj pokoju, ktra jest korzystna, zdrowa i zgodna z zasadami Prawa i Zysku. Chc dobra Pandaww, Kauraww i wszystkich magnatw wolnego od faszu. Speni w ten sposb swj obowizek przyjaciela nawet wwczas, gdy Durjodhana odniesie si do mych sw podejrzliwie. Przyjaciel, ktry nie prbuje zlikwidowa rozbratu midzy krewnymi, nie jest naprawd przyjacielem. Poza tym, gdy tak uczyni, ci, ktrzy nie znaj Prawa lub s niemdrzy i wobec mnie wrodzy, nie bd mogli powiedzie, e nie prbowaem zatrzyma rozwcieczonych Kauraww i Pandaww przed zagad, cho mogem. Przybyem tutaj w obronie sprawy obu skconych stron i nikt nie powinien mnie obwinia o stronniczo. Jeeli Durjodhana nie skorzysta z mej rady, padnie ofiar swego wasnego losu. Jeeli synowie krla Dhritarasztry wezm pod uwag moje sowa i dojdzie do pokoju bez krzywdy dla sprawy Pandaww, sam zdobd wielkie zasugi i uwolni Bharatw od pewnej mierci. Powinni mi wwczas dzikowa za moje posannictwo. Jeeli jednak mnie rozgniewaj, wtedy nawet wszyscy krlowie razem wzici nie zdoaj mnie pokona! 8. Kryszna dowodzi, e to Pandawowie mwi prawd i pokj byby atwy do osignicia, gdyby Dhritarasztra zachowywa si jak ojciec Rankiem Kryszn obudziy czyste gosy piewakw i poetw oraz dwiki konch i bbnw. Po oczyszczeniu si kpiel i zoeniu ofiary do ognia odda cze wschodzcemu socu. Nie zakoczy jeszcze oddawa czci porankowi, gdy do domu Widury przybyli Durjodhana z akunim, aby zaprosi go do Gmachu Zgromadze, gdzie na jego przybycie czeka ju krl Dhritarasztra, starszyzna Bharatw jak i wszyscy ziemscy krlowie. Gdy soce ju w peni wzeszo, Kryszna obdarowa braminw zotem, ubraniami, krowami i komi, okry pobonie wity ogie, ozdobi swe ciao klejnotem Kaustubha i wsiad do swego rydwanu zapraszajc do Widur. Rydwan Kryszny poprzedza tum mczyzn ubranych w kolorowe stroje nioscych miecze, oszczepy i inn bro. Za nim podyli na swych rydwanach Durjodhana z akunim oraz Satjaki prowadzc za sob Wrisznich jadcych na rydwanach, koniach i soniach. Zewszd dochodziy dwiki bbnw, konch i innych instrumentw, a na ulicach toczyli si mieszkacy Hastinapury pragncy zobaczy przemarsz Kryszny.

234

Mikoajewska

Mahabharata

Kryszna jecha powoli przyjmujc i odpowiadajc na oddawane mu honory. Gdy zbliy si do bram Gmachu Zgromadze, zebrani tam krlowie zadreli syszc grzmicy turkot k jego rydwanu. Kryszna zsiad ze swego rydwanu, jakby zstpowa z Gry Kailasa i wszed do Gmachu Zgromadze zbudowanego na wzr paacu Indry. Trzyma za donie Widur i Satjaki olepiajc swym blaskiem zebranych tam Bharatw. Podajc za krlem Dhritarasztr, Bhiszma, Drona i inni zebrani wstali ze swych miejsc, aby mu odda honory. Dhritarasztra zaoferowa Krysznie zoty tron misternej roboty przewyszajcy wszystkie inne. Kryszna umiechajc si powita wszystkich zgodnie z zasad starszestwa. Widzc zgromadzonych na nieboskonie boskich prorokw z Narad na czele porosi Bhiszm, aby zaprosi ich na sal zebra, honorujc ich godnymi ich tronami. Kryszna sam jak i zebrani krlowie usiedli na swych tronach dopiero wwczas, gdy obdarowani bogato niebiascy prorocy zasiedli na swych tronach. Wszyscy zebrani skupili swj wzrok na ubranym w te szaty ciemnoskrym Krysznie wygldajcym jak szafir zatopiony w zocie. Umiechajc si, Kryszna rzek dononym gosem, zwracajc si do krla Dhritarasztry: O Bharata, przybyem tutaj w obronie pokoju midzy Kaurawami i Pandawami. Ty sam wiesz w tej sprawie wszystko, co mona wiedzie i nie mog powiedzie ci nic nowego o tym, co jest dla ciebie korzystne. Twoja dynastia synna ze swego szlachetnego postpowania i innych zalet stoi dzi najwyej wrd wszystkich krlewskich dynastii. Synie ona ze swej prawdomwnoci, sprawiedliwoci, sympatii dla innych, litoci i braku okruciestwa. Nie pasuje do niej, a szczeglnie do ciebie, nic co nie jest szlachetne i wielkie, i ty sam jako szef wszystkich Bharatw masz za swj obowizek powstrzyma ich, gdy popadn w fasz w swych relacjach z krewnymi, przyjacimi lub obcymi. Twoi synowie pod kierunkiem Durjodhany odwrcili si od zasad Prawa i Zysku i popadli w okruciestwo. Sam wiesz, e wykoleili si, przekraczaj granice przyzwoitoci i e ich dza posiadania tego, co naley do ich najbliszych krewnych, miesza im rozum. Twej dynastii zagraa przeraliwa katastrofa i jeeli groba ta zostanie zignorowana doprowadzi do zniszczenia caej ziemi. Mona jej jednak zapobiec, bo pokj jest w gruncie rzeczy atwy do osignicia, gdy zaley jedynie od ciebie i ode mnie. Uspokj swoich synw, a ja uspokoj Pandaww. Odzyskaj nad nimi kontrol. Niech suchaj twych rozkazw. Bdzie to zapewne z korzyci dla nich. To, co jest korzystne dla was, jest rwnie korzystne dla Pandaww, ktrzy czekaj na twoje sowo. To ty sam

Ksiga V

Opowie 54

235

moesz zaprowadzi pokj wrd Bharatw. yj zgodnie z zasadami Prawa i Zysku i ochraniaj Pandaww, gdy ich nie mona pokona. Gdy bdziesz mia po swej stronie Bhiszm, Dron, Kryp i Pandaww, nawet sam Indra z bogami nie zdoa ci pokona. Kt przy zdrowych zmysach omieli si rozpoczyna z tob wojn? Wszyscy krlowie ziemi rwni tobie lub nawet lepsi stan si twoimi sprzymierzecami. Strzeony ze wszystkich stron przez synw, wnukw, braci, ojcw i przyjaci bdziesz mg wie szczliwe ycie. Majc przy sobie Pandaww i swych synw pokonasz wszystkich swoich wrogw i bdziesz mg cieszy si ziemi, ktr oni zdobd. Jakie korzyci bdziesz mia z wojny? Gdy do niej dopucisz obie strony zostan cakowicie zniszczone. Jakie szczcie znajdziesz w mierci Pandaww lub twych synw na polu bitewnym? Oni wszyscy s bohaterami i ekspertami w uyciu wszelkiej broni. Ochro ich przed groc im zagad. Nie bdzie ju Kauraww i Pandaww, gdy padn martwi na polu bitewnym. Krlowie ziemi rozgrzani przez wcieko bd zabija twych ludzi. Uratuj wiat przed zagad, nie pozwl ludziom umiera. Uratuj przed mierci tych szlachetnych wojownikw wysokiego urodzenia. Niech spotykaj si ze sob w duchu pokoju, a nie wojny. Niech ubrani w swe pikne szaty i udekorowani girlandami ze wieych kwiatw wrc do swych paacw i niech oddaj sobie nawzajem honory grzebic gboko swe urazy i wendety. Teraz, gdy wikszo ycia masz ju za sob, otwrz swe serce na lepsze uczucia dla Pandaww, ktre kiedy tam gociy. To ty sam wychowywae tych synw pozbawionych przedwczenie swego ojca. Jeeli twoje rozumienie Prawa i Zysku nie zostao jeszcze miertelnie zranione, ochraniaj ich jak swoich wasnych synw, szczeglnie w niedoli. Pandawowie oddaj ci nalene ojcu honory i padaj przed tob plackiem na ziemi. Prosili, by przekaza ci, co nastpuje: O krlu, chcc uszanowa twj rozkaz i by ci posusznymi udalimy si na wygnanie i spdzilimy tam trzynacie lat. Uczynilimy tak bdc przekonani, e dotrzymasz danego sowa i po wypenieniu przez nas twego rozkazu oddasz nam nasze krlestwo. Niech bramini zawiadcz, e dokadnie spenilimy twj rozkaz i do si wycierpielimy. Powinnimy wic odzyska nasze krlestwo. Uwolnij nas od dalszego cierpienia, gdy traktujc ciebie jako naszego guru do ju si wycierpielimy. Zachowuj si wobec nas jak ojciec. Relacja midzy uczniem i jego guru ma zasadnicze znaczenie, bo gdy syn zbdzi, ojciec wskazuje mu waciw drog. Nie zbaczaj wic sam ze swej waciwej drogi i wska nam, dokd mamy i.

236

Mikoajewska

Mahabharata

Pandawowie prosili te o przekazanie nastpujcych sw zgromadzonym krlom: To co niewaciwe nie pasuje do krlw zgromadzonych w Gmachu Zgromadze i znajcych Prawo. Gdy na ich oczach Bezprawie zabija Prawo, a kamstwo zabija Prawd, oni sami te s martwi. Gdy Bezprawie rani Prawo jak cier i oni nie usun ciernia, sami zostaj przeze zranieni. Prawo ukorzenia ich tak jak rzeka ukorzenia drzewa . Kryszna kontynuowa: O krlu, to Pandawowie mwi prawd, kieruj si Prawem i jak wielcy mdrcy siedz w milczcym skupieniu i Prawo jest tym do czego powiniene si odwoa. C innego moesz im opowiedzie poza zwrceniem im ich krlestwa? Pozwl wypowiedzie si w tej sprawie zebranym w twym Gmachu Zgromadze krlom. Niech powiedz, czy w wietle zasad Prawa i Zysku to, co mwi, jest Prawd. Uwolnij tych krlw z ptli mierci. Nie padaj ofiar gniewu i ustanw pokj. Wypenisz swe zadanie, gdy oddasz Pandawom ich ojcowizn i bdziesz mg czerpa rado ze swych synw. Wiesz doskonale, e Judhiszthira nigdy nie schodzi ze cieki Prawa i odpowiednio uszanuje zarwno ciebie samego jak i twych synw. Cho twoi synowie prbowali go spali a akuni wykorzysta jego szacunek do ciebie i okrad go z jego majtku, on nigdy nie straci do ciebie szacunku i raz jeszcze zdaje si na twj wyrok. Cho podczas gry w koci zosta zredukowany do roli niewolnika i zmuszony do bezsilnego patrzenia na zncanie si nad sw on Draupadi, nie porzuci cieki Prawa. O krlu, nie niszcz swoich poddanych. Pohamuj swych synw, ktrzy kierujc si zachannoci posunli si za daleko i nie potrafi ju rozrni, co jest dla nich naprawd korzystne. Pandawowie s gotowi do posuszestwa, lecz gdy oprzesz sw decyzj na faszu, s gotowi na wojn w obronie Prawdy i Prawa. Uczy wic to, co jest dla ciebie najlepsze. Gdy Kryszna zakoczy sw mow zebrani w Gmachu Zgromadze krlowie poparli j burzliwym aplauzem, lecz aden z nich nie zabra gosu.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(54) The Coming of the Lord, 81.10-93.

Ksiga V

Opowie 55

237

Opowie 55 Bramini ostrzegaj Durjodhan przed lekcewaeniem siy Kryszny

1. Mdrzec Paraurama ostrzega Durjodhan przed prowokowaniem wojny z Ardun i Kryszn, bo w nich odrodzili si potni asceci Nara i Narajana; 2. Kanwa ostrzega Durjodhan przed zbytnim zadufaniem w swe siy, bo nawet wielki ptak Garuda nie potrafi wytrzyma siy Wisznu, ktrego inkarnacj jest Kryszna; 3. Durjodhana lekceway dawane mu przez braminw rady.

Matali rzek: O Narada, bogowie i danawowie s brami wpltanymi w nie koczc si wendet .... Paraurama rzek: O Durjodhana, w Ardunie i Krysznie odrodzili si Nara i Narajana .... Wisznu rzek do Garudy: O potny ptaku przesta wychwala samego siebie w mej obecnoci. Ani ty, ani cay wszechwiat nie potrafi unie mojego ciaa. To ja sam nosz zarwno swj jak i twj ciar. (Mahbharta, 5(54a) Dambhodbhawa, 94.40-45; 5(54b) Matali, 98.15; 103.20-25) 1. Mdrzec Paraurama ostrzega Durjodhan przed prowokowaniem wojny z Ardun i Kryszn, bo w nich odrodzili si potni asceci Nara i Narajana Zebrani w Gmachu Zgromadze krlowie suchajc mowy Kryszny myleli: C czowiek moe do tej mowy doda? I gdy uparcie milczeli, gos zabra obecny tam boski prorok Paraurama. Rzek: O krlowie, posuchajcie przypowieci, ktra jest prawdziwa. Przemylcie j i skierujcie swe serca ku temu, co jest dla was najlepsze. Dawno temu y na ziemi krl Dambhodbhawa, ktry wada ca ziemi. Ten potny wojownik kadego ranka pyta o to, czy wrd ludzi wszystkich kast istnieje kto, kto mgby stawi mu czoa na polu bitewnym. Ze swym pytaniem przewdrowa ca ziemi i nie znajdujc nikogo, kto byby mu rwny, upaja si sw wasn pych. Nieustraszeni bramini chcc pozbawi go jego pychy, rzekli do niego z gniewem, gdy zada im jak zwykle swoje pytanie: O krlu, nie zdoasz nigdy dorwna boskiej parze potnej jak lwy, ktra wygraa wiele bitew, rodzc si wielokrotnie na ziemi w rnych wcieleniach. Zaciekawiony krl zapyta: O bramini, kim s ci potni herosi? Gdzie si narodzili, co robi, gdzie mog ich odnale?

238

Mikoajewska

Mahabharata

Bramini odpowiedzieli: O krlu, dwaj wielcy asceci Nara i Narajana narodzili si wanie na ziemi w ludzkiej postaci i uprawiaj bardzo surowe umartwienia na grze Gandhamadana. Krl Dambhodbhawa zebra potn armi i wyruszy pospiesznie na jej czele w kierunku miejsca, gdzie przebywali dwaj asceci. Gdy tam dotar, zobaczy dwch mczyzn o ciaach wycieczonych z godu i pragnienia, smaganych wiatrem i palonych socem. Zbliy si do nich i stojc na baczno zapyta uprzejmie o ich zdrowie. Oni powitali go wod do obmycia ust i stp oraz owocami i korzonkami i poprosili go, aby usiad. Na ich pytanie, co mog dla niego zrobi, odpowiedzia: O wielcy asceci, stojc na czele potnej armii podbiem ca ziemi i zabiem wszystkich moich wrogw. Przybyem a tutaj, aby wyzwa was do walki. Asceci rzekli: O krlu, to wite miejsce jest wolne od gniewu i zachannoci. Bro i ze zamiary nie maj tutaj wstpu. Jeli pragniesz walki, udaj si gdzie indziej. Na ziemi jest wielu wojownikw gotowych do walki. I cho na rne sposoby prbowali go uagodzi, krl Dambhodbhawa nie zaprzesta wyzywania ich do walki. Nara uchwyci wwczas w gar wizk somy i rzek: O wojowniczy magnacie, sta wic do walki ze mn z ca swoj armi i walcz. Zaraz pozbawi ci twej wiary w wojn raz na zawsze! Krl odpowiedzia: O asceto, przyszedem tutaj walczy i zaraz ci zaatakuj z ca moj armi, cho chcesz ze mn walczy przy pomocy wizki somy. Krl Dambhodbhawa otoczy ascet ze wszystkich stron i obrzuci go gradem strza chcc go zabi. I cho strzay te mogyby zabi setki wrogw, asceta odparowa je przy pomocy swej garstki somy pozbawiajc rwnoczenie ca armi wzroku, suchu i wchu. Gdy krl Dambhodbhawa zobaczy cae niebo zaciemnione od garstki wyrzuconej przez ascet somy, pad przed nim na kolana proszc o lito. Nara rzek: O krlu, nie zachowuj si wicej w taki sposb. Bd bramiski i prawy. Nie wypowiadaj nigdy wicej pod czyim adresem obraliwych sw bez wzgldu na to, czy stoi on wyej, czy niej od ciebie. Szukaj mdroci, odrzu zachanno i egoizm i sta si panem samego siebie. Samo-kontrolujcy si, wybaczajcy, szlachetny i pewny siebie ochraniaj swych poddanych. Przyjmij bogosawiestwo i odejd w pokoju. Krl pochyli si do stp dwch wielkich ascetw i wrci do swego miasta, aby ochrania Prawo. Paraurama kontynuowa zwracajc si do Durjodhany: O Durjodhana, wielkie byy niegdy bohaterskie czyny Nary, a Narajany byy jeszcze wiksze z racji jego licznych witych wasnoci. Pozbd si swej pychy i zawrzyj pokj z Pandawami,

Ksiga V

Opowie 55

239

zanim Arduna napnie swj uk Gandiw. Jest on w posiadaniu wszelkich rodzajw boskiej broni i ten, kogo ta bro dosignie padnie trupem lub straci rozum. Trudno zliczy zalety Arduny, a Kryszny jeszcze trudniej. Dowiedz si bowiem, e w Ardunie i Krysznie odrodzili si Nara i Narajana. Jeeli mi wierzysz, posuchaj mej rady: nie nastawiaj si na wojn i zawrzyj pokj z Pandawami. Nie niszcz imienia swej dynastii sawnej ze swej prawoci w caym wszechwiecie. Zachowuj si zgodnie ze swym wasnym interesem. 2. Kanwa ostrzega Durjodhan przed zbytnim zadufaniem w swe siy, bo nawet wielki ptak Garuda nie potrafi wytrzyma siy Wisznu, ktrego inkarnacj jest Kryszna Nastpnie gos zabra czcigodny prorok Kanwa, prbujc przemwi Durjodhanie do rozumu. Rzek: O Durjodhana, Nara i Narajana s wieczni i niezniszczalni tak jak dziadek wszechwiata Brahma. Wrd aditjw jedynie Wisznu jest wiecznym i nieskoczonym Panem. Wszyscy inni jak soce, woda, wiatr, ogie, przestrze, planety i konstelacje umieraj, gdy przychodzi koniec wiata i nastpnie zostaj na nowo stworzeni. Ludzie, zwierzyna, ptactwo i inne ywe istoty zamieszkujce ziemi umieraj jeszcze prdzej i po przeyciu swego ycia wracaj do mierci, aby zebra owoc swych dobrych i zych uczynkw. Powiniene zawrze pokj z Krlem Prawa, gdy razem z Pandawami mgby rzdzi caym wiatem. Nie ekscytuj si zbytnio sw si, bo silni s sdzeni przez silnych i gin z rk silnych. Pandawowie s te silni i maj odwag bogw. Nie prowokuj ich do walki, bo z nimi jest Kryszna i zostaniesz przez niego pokonany tak jak potny ptak Garuda zosta niegdy pokonany przez Wisznu. Pozwl, e opowiem ci o tym, jak Wisznu dowid Garudzie swej przewagi i pozbawi go jego pychy, gdy wielki ptak popad w konflikt z Indr, ktry na prob swego wonicy Mataliego obdarzy pewnego wa dugim yciem, nie pozwalajc wielkiemu ptakowi go zje. Wonica Indry Matali mia crk o imieniu Gunakei sync ze swej urody. Na caym wiecie nie byo kobiety rwnie piknej jak ona. Gdy nadszed czas na wydanie jej za m, Matali rzek do swej ony: O Sudharma, w rodzinie wysoce moralnych mczyzn wysawianych z racji swego charakteru posiadanie piknej crki jest rdem prawdziwego zmartwienia. Konieczno wydania jej za m moe zagraa dobrom jej matki, ojca jak i rodziny jej przyszego ma. Oczami mego umysu przeszukaem ju wiat bogw i ludzi i nie mog znale dla niej odpowiedniego kandydata na ma. Po konsultacji ze sw on Matali postanowi uda si na

240

Mikoajewska

Mahabharata

poszukiwania do wiata ww. Okry wic pobonie sw on, ucaowa w czoo sw crk i ruszy w kierunku ziemi. Schodzc z nieba na ziemi spotka po drodze wielkiego proroka Narad, ktry udawa si wanie z wizyt do krlestwa pana wd i stranika wiata Waruny. Narada zapyta: O Matali, dokd zmierzasz? Czy zabkae si a tutaj we wasnej sprawie, czy te na rozkaz boga setki ofiar Indry? Gdy Matali wyjani, e szuka ma dla swej crki i idzie do Waruny z prob o zgod na wejcie do wiata ww, Narada rzek: O Matali, podrujmy wic razem. Po drodze poka ci rne warstwy ziemi. Razem wybierzemy odpowiedniego ma dla twej crki Gunakei. Matali i Narada zagbili si w ziemi i udali si z wizyt to stranika wiata Waruny, gdzie zostali odpowiednio powitani. Bdc w wesoym nastroju wspomnieli Warunie o celu, w ktrym tu przybyli i Waruna da im pozwolenie na zanurzenie si w ziemi a do wiata ww. Gdy podrowali, Narada opowiada Mataliemu o rnych istotach mieszkajcych w gbi ziemi. Narada rzek: O Matali, podrujemy wanie przez wiat pana wd Waruny, ktry jest zamieszkay przez pokonane przez bogw demony i rne rodzaje broni. Widzielimy Warun w otoczeniu swych synw i wnukw i jego pikne i bogate krlestwo. Jego syn, Pan Krw, przewysza go swym charakterem, zachowaniem i czystoci. Kocha on tego syna Puszkary o lotosowych oczach, tego przystojnego mczyzn, ktrego wybraa sobie na ma crka boga ksiyca Somy. Powiadaj, e zosta on uznany za najstarszego syna przez samego boga soca. Zauwa paac ony Waruny Waruni zbudowany ze szczerego zota. To po jego otrzymaniu bogowie sura stali si Surami (demonami asurami). Zauwa caa t wspania bro, ktr tu przebywa. Jest to bro dajtjw (asurw), ktrzy zostali pozbawieni przez bogw krlestwa. Bro ta bdc niezniszczalna przetrwaa w rkach bogw, a jej uycie wymaga potnej mocy. W wiecie Waruny mieszkaj rwnie liczne plemiona demonw rakszasw, ktrzy wadali niebiask broni, ale zostali pokonani przez bogw. Tutaj spoczywa rwnie wiecznie poncy ogie i dysk Wisznu przesiknity bezdymnym ogniem. Dostrze rwnie w uk zrobiony z rogu nosoroca, ktry zosta zaprojektowany specjalnie w celu zniszczenia wiata. Poniewa jest on zawsze strzeony przez bogw, nosi nazw Gandiwa. Gdy przychodzi moment na jego uycie, ma on potn moc stu tysicy ywotnych oddechw. W wiecie Waruny przebywa rwnie synne bero stworzone przez Brahm, ktre przynosi kar na tych krlw, ktrzy sprzymierzyli si z rakszasami i uniknli kary. Jest to potna bro,

Ksiga V

Opowie 55

241

sawne narzdzie w doniach synw krla wd. W pomieszczeniu z baldachimami stoi baldachim krla wd, z ktrego jak z chmury opada chodny deszcz. Opadajca z niego woda jest czysta jak ksiyc, cho zamglona przez ciemno jest niewidoczna. W wiecie Waruny mona zobaczy wiele innych cudw, ale przygldanie si im duej moe przeszkodzi nam w realizacji naszego celu znalezienia ma dla twej crki. Po opuszczeniu wiata Waruny dotarli do wiata soni. Narada rzek: O Matali, w samym rodku wiata soni, z jego ppka wyrasta miasto Patala zamieszkae przez dajtjw i danaww. ywe istoty przyniesione tutaj przypadkowo przez wzburzone wody krzycz z przeraenia. Tutaj znajduje si wieczny ogie asurw ywicy si wodami, lecz ktry ma swe granice, bdc zwizany przez zasig swego dziaania. To tutaj bogowie po pokonaniu swoich wrogw asurw pili eliksir niemiertelnoci. Tutaj go te schowali i dlatego wanie std wypywa na niebo zmniejszajcy si i zwikszajcy si ksiyc. Tutaj take znajduje si Gowa Konia, ktra wyania si w zotym kolorze na kadym z czy Czasu i wypenia wiat wod. To przeraliwe miasto nazywa si Patala, bo wszystkie formy, w ktrych pojawia si woda, opadaj tutaj deszczem. To tutaj biay so Indry Airawata przychylnie usposobiony do wiata nabiera wody w sw trb i spryskuje ni chmury, ktre Indra z kolei skania do opadania na ziemi chodnym deszczem. Tutaj mieszkaj wodne monstra o rnych ksztatach i formach, ktre lec w wodach wypijaj wiato ksiyca. Wielu obywateli Patali umiera od promieni sonecznych w czasie dnia, lecz wraca do ycia noc, gdy ksiyc dotyka eliksiru swymi promieniami i swym dotykiem przywraca ich do ycia. Tutaj rwnie mieszkaj dajtjowie skonni do Bezprawia, ktrzy pokonani przez Indr, maj obecnie zwizane rce i s poskromieni przez Czas. Tutaj take wielki Pan wszystkich ywych istot Bhutapati wykonywa swe surowe umartwienia, majc na uwadze dobro wszystkich ywych istot. W miecie Patala mieszkaj rwnie bramini wycieczeni studiowaniem i nauczaniem Wed, ktrzy wypeniali tzw. luby krw pic, gdzie popadnie, ywic si czym popadnie i ubierajc si w co popadnie i zaniechali swego ycia zdobywajc niebo. Tutaj rwnie od momentu stworzenia ywych istot spoczywa owo tajemnicze jajo wiecce swym wasnym wiatem, lec w wodach bez ruchu i bez adnej rysy na swej skorupce. Nigdy nic nie syszaem o jego narodzinach lub o jego stworzeniu i nikt nie zna jego ojca i matki. Powiadaj, e gdy Czas dobiegnie koca

242

Mikoajewska

Mahabharata

wybuchnie z niego potny ogie, ktry spali cay wszechwiat razem z jego poruszajcymi si i stojcymi ywymi istotami. Narada kontynuowa: O Matali, czy dostrzege tu kogo, kogo chciaby wybra na ma swej crki? Matali odpowiedzia: O Narada, idmy dalej, gdy nie znajduj tutaj odpowiedniego kandydata. Gdy ruszyli dalej, wkrtce dotarli do miasta Hiranjapura zamieszkaego przez potnych asurw. Narada rzek: O Matali, mieszkajcy tutaj dajtjowie i danawowie s szeroko znani ze swych umiejtnoci iluzji. Miasto to zostao stworzone przez demona Maj w jego umyle i zbudowane przez architekta bogw Wiwakarmana. Zamieszkujce je demony z wielkimi kami i o strasznym wygldzie dziki otrzymanym darom s nie do pokonania przez Indr i pozostaych stranikw wiata Warun, Jam i boga bogactwa Kuber. Wyskoczyy one ze ladu stopy Wisznu oraz z Wedy Brahmy. Spjrz na ich zote i srebrne paace ozdobione berylem, koralem i diamentami, doskonae w swej formie, proporcjach i stylu, ktre trudno opisa sowami. Czy widzisz tutaj kogo, komu chciaby odda sw crk, czy te chcesz si uda w kierunku innej czci ziemi? Matali odpowiedzia: O wielki proroku, nie powinienem czyni niczego, co mogoby wywoa niezadowolenie bogw i nie powinienem szuka ma dla mej crki wrd asurw. Bogowie i danawowie s brami wpltanymi w nie koczc si wendet. Jakbym mg sobie yczy sprzymierzania si z wrogiem? Udajmy si wic gdzie indziej. Idc dalej dotarli do miejsca zamieszkaego przez ptaki Garudy. Narada rzek: O Matali, rasa Garudw wywodzi si od szeciu synw potnego syna Winaty Garudy. Poznaj ich imiona: Sumukha, Sunaman, Sunetra, Suwarkas, Surupa i Subala. Wszyscy oni s ozdobieni lokiem riwatsa i utrzymujc sw si podtrzymuj dobry los. ywi si wami, ktre s ich brami, nie majc dla nich litoci i wanie z powodu tego, e przynosz zniszczenie swym wasnym krewnym, s wojownikami i nie osigaj bramiskoci. Rasa Garudw cieszy si wielk saw, poniewa oddaje honory Wisznu, ktry jest ich boskoci i ucieczk. Jest on zawsze w ich sercach i ku niemu zawsze d. Po opuszczeniu wiata Garudw Matali i Narada dotarli do warstwy ziemi, ktra nazywa si Rasatala. Narada rzek: O Matali, tutaj mieszka matka krw Surabhi, ktra jest zawsze wypeniona mlekiem bdcym rdem wszystkich dobrych rzeczy dostpnych na zieminieporwnywalnego smaku pochodzcego z esencji wszystkich szeciu smakw. Ta wiecznie pena mleka krowa wyonia si z ust dziadka wszechwiata, gdy nasycony eliksirem

Ksiga V

Opowie 55

243

niemiertelnoci zwymiotowa jego kwintesencj. Ze strumienia jej mleka upadajcego na powierzchni ziemi powstao morze mleka, bdce najdoskonalszym rodkiem oczyszczajcym, otulone na brzegach przez wysepki piany. Pian t zamieszkuj prorocy zwani Spijajcymi Pian uprawiajcy bardzo surowe umartwienia, ktrych boj si nawet bogowie. Z matki krw Surabhi narodziy si cztery inne dojne krowy w kadym z czterech regionw wiata Waruny, gdzie zamieszkuj, aby ochrania te regiony i dostarcza im oparcia. Surupa dostarcza oparcia wschodowi, Hamsaka poudniu, Subhadra zachodowi, Sarwakamadugha pnocy. Dawno temu, gdy bogowie razem z demonami asurami ubijali wsplnym wysikiem wody oceanu przy pomocy wyrwanej z ziemi gry Mandary, byy one zmieszane z mlekiem i dziki ubijaniu wydobyli z nich trunek Waruni, bogini dobrobytu Lakszmi, eliksir niemiertelnoci, konia Ukkaihrawasa i klejnot Kaustubha. Surabhi dostarcza ze swego mleka nektaru tym, ktrzy pij nektar, alkoholu, tym, co pij alkohol, eliksiru niemiertelnoci tym, co pij eliksir. Obywatele Rasatali cigle jeszcze nuc staroytn pie: Ani w wiecie ww, ani w niebie, czy raju nie yje si rwnie spokojnie jak w wiecie Rasatala! Wdrujc dalej dotarli w kocu do wiata ww. Narada rzek: O Matali, spjrz na miasto ww Bhogawati rzdzone przez wa Wasuki, ktre jest rwnie pikne jako miasto Indry Amarawati. W tym miecie mieszka w esza, ktry dziki swej najwyszej i najsurowszej ascezie utrzymuje w posadach ca ziemi. Ten potny w z jzykiem w pomieniach, bdcy w swej masie jak ozdobiona niezliczonymi ornamentami Biaa Gra utrzymuje na swej gowie tysice. Tutaj mieszkaj take synowie Surasa, we o wieloci ksztatw, ozdobione koami, klejnotami, swastykami, niezliczone w swej liczbie, silne i przeraajce. Niektre maj tysice gw, inne pi setek lub dziesi twarzy, a zwoje ich potnych cia wygldaj jak gry. Tutaj mieszkaj dziesitki milionw ww wywodzcych si od synw mdrca Kajapy. Czy jest wrd nich kto, kto byby godny rki twej crki? Matali ju od jakiego czasu przyglda si pewnemu modemu wowi, ktry przypad mu do serca. Rzek: O Narada, z jakiej linii pochodzi ten mody i przystojny w? Kto jest jego matk i kto jest jego ojcem? Pociga on mnie sw pilnoci, hartem ducha, piknem i modym wiekiem. Myl, e byby on dobrym mem dla Gunakei. Narada rzek: O Matali, w, ktremu przygldasz si z tak przyjemnoci ma na imi Sumukha i pochodzi z krlewskiej linii wa Airawaty. Jego dziadkiem ze strony ojca jest w Aryaka, a ze

244

Mikoajewska

Mahabharata

strony matki Wamana. Jego ojcem jest w Cikura, ktry ostatnio zosta poarty przez syna Winaty, potnego ptaka Garud i zredukowany w ten sposb do piciu elementw. Matali rzek: O Narada, ten w bardzo mi si podoba i jestem przekonany, e byby znakomitym mem dla mojej crki. Na prob Mataliego mdrzec Narada uda si do dziadka modego wa i rzek: O Aryaka, przychodz do ciebie w sprawie, ktr ma do ciebie wonica rydwanu Indry i jego przyjaciel Matali, ktry w czasie bitwy nie jest o wiele gorszy od samego Indry. Indra bowiem pokonuje wrogw przy pomocy swej broni dopiero po tym, jak Matali pokona ich przy pomocy swych koni. Matali ma crk o penych biodrach, obdarzon wszelkimi cnotami o imieniu Gunakei, ktrej nikt na ziemi nie dorwnuje urod. Przemierzy on wszystkie trzy wiaty w poszukiwaniu odpowiedniego kandydata na jej ma i znalaz go dopiero w twoim wnuku Sumukhu. Zaakceptuj wic jego crk jako on dla twego wnuka. Niech jego crka bdzie dla twej rodziny tym samym, czym Lakszmi jest dla Wisznu, a Swaha dla Ognia. Pasuje ona do twego wnuka jak aci do Indry. Cho Sumukha nie ma ojca, wybieramy go z szacunku dla ciebie i Airawaty, jak i ze wzgldu na wielkie zalety jego charakteru, jego czysto i samo-kontrol. Syszc te sowa Aryaka, ktrego wnuka wybra na ma swej crki sam Matali i ktrego syn zosta poarty przez Garud, by rwnoczenie szczliwy i zasmucony. Rzek: O boski proroku, kt nie chciaby zosta powinowatym wielkiego przyjaciela i wonicy Indy? We jednak pod uwag to, e Sumukha nie ma przed sob dugiego ycia. Garuda, ktry poar jego ojca zapowiedzia, e w nastpnym miesicu pore rwnie Sumukh i nie mam wtpliwoci, e dotrzyma sowa. Matali liczc po cichu na pomoc Indry, nie chcia zmieni swego wyboru. Rzek: O Aryaka, nie tra wiary. Wybraem twego wnuka na ma mej crki i nie zmieni swego zdania. Niech twj wnuk uda si razem ze mn i prorokiem Narad przed oblicze Indry. Sprbuj dowiedzie si, jak wiele ycia ma on przed sob i zrobi wszystko, co w mej mocy, aby powstrzyma Garud przed zjedzeniem go. Biorc ze sob wa Sumukh, Matali z Narad udali si wic do paacu Indry, gdzie wanie przyby z wizyt czteroramienny Wisznu. Gdy Narada opowiedzia o tym, e Garuda planuje zje wa, ktrego Matali upatrzy sobie na ma dla swej crki, Wisznu rzek do krla bogw: O Indra, napj wa Sumukh eliksirem niemiertelnoci i uczy go niemiertelnym. W ten sposb na mocy twego yczenia speni si to, czego ycz sobie Matali, Narada i Sumukha.

Ksiga V

Opowie 55

245

Indra rozmyla przez chwil nad sowami Wisznu i potg Garudy, ktry swego czasu pokona go i bogw i wykrad im dobrze strzeony eliksir niemiertelnoci. Rzek: O Wisznu, lepiej bdzie, jeeli ty sam napoisz eliksirem Sumukh. Wisznu odpowiedzia: O Indra, jeste panem wszystkiego, co porusza si i co stoi w miejscu. Kto miaby odebra komu co, co ty mu dae? Indra ze wzgldu na Garud nie odway si jednak da wowi do sprbowania eliksiru, lecz obdarowa go dugim yciem. Po otrzymaniu tego daru mody w Sumukha poj za on crk Mataliego, z ktr razem uda si do swego domu. Rwnie Matali, Narada i Aryaka udali si kady w swym kierunku zadowoleni ze stanu spraw i wychwalajc krla bogw. Tymczasem wieci o tym, e Indra obdarowa wa dugim yciem dotary do Garudy. Rozjuszony wznis si w gr i zatrzymujc trzy wiaty wiatrem wywoanym ruchem swych skrzyde, pofrun prosto do Indry. Rzek: O Indra, to ty sam ze swej wasnej nieprzymuszonej woli dae mi dar, e bd ywi si wami, ratujc mnie w ten sposb od mierci godowej. Dlaczego mi teraz ten dar odbierasz? Czy Zapadniajcy wiat, ktry jest panem wszystkich ywych istot nie zarzdzi z gry, czym powinienem si ywi. Dlaczego uniewaniasz jego zarzdzenie? Wybraem sobie tego wielkiego wa o imieniu Sumukha i ustaliem dat, kiedy go zjem razem z moj liczn rodzin, ktra w swym przetrwaniu zaley ode mnie, a ty obdarowujc go dugim yciem uniemoliwiasz mi realizacj mojego zamiaru. Robisz mi na zo dla wasnego kaprysu. Bez poywienia umr zarwno ja sam jak i wszyscy moi domownicy i suba. Czy bdc panem wszystkich trzech wiatw, mog by u kogo na subie i zalee od czyich decyzji? I to ty, a nie Wisznu jeste przyczyn mojego uzalenienia, poniewa krlewsko zostaa na zawsze umieszczona w tobie. Moj matk jest crk Dakszy, a mdrzec Kajapa jest moim ojcem i z atwoci mog unie wszystkie wiaty. Moja sia jest niezmierzona i adna ywa istota nie potrafi mnie pokona. Dokonaem rwnie wielkich wyczynw, pokonujc i zabijajc dajtjw. Dlaczego mnie lekcewaysz? Czy czynisz tak dlatego, e wskoczyem na flag twego modszego brata Wisznu, unoszc jego rydwan na mym jednym pirze? Kt inny zdoaby znie taki ciar? Kt inny jest silniejszy ode mnie? Kt inny oprcz mnie, cho stoi najwyej z wszystkich, sam nosi ciar wyywienia siebie i swych krewnych? Musiaem wyranie utraci zarwno twj jak i Wisznu szacunek, skoro uniemoliwiasz mi spoycie mojego posiku.

246

Mikoajewska

Mahabharata

Nie zapominaj o tym, e cho ze wszystkich synw Aditi ty jeste najbardziej znany ze swej siy, to jednak nikt inny tylko ja wytrwale nosz twj ciar na mym jednym pirze, ktremu swego czasu pozwoliem upa na ziemi (zob. Mahabharata, ks. I, opow. 1, p. 9). Pomyl wic, ktry z nas jest silniejszy? Gdy obecny przy tej rozmowie Wisznu, ktry unosi w swej doni koo rydwanu (czakr, dysk) usysza te wyzywajce sowa, ktre krl ptakw skierowa do krla bogw Indry, rzek do niego, aby wstrzsn tym, co zdawao si by niewzruszalne: O potny ptaku, przesta wychwala sam siebie w mojej obecnoci. Jeste w gruncie rzeczy do saby, cho uwaasz si za silnego. Ani ty, ani cay wszechwiat nie potrafi unie ciaru mojego ciaa. Nikt inny tylko ja sam nosz zarwno swj, jak i twj ciar. Jeli mi nie wierzysz, sprbuj swej siy, unoszc w gr moje prawe rami. Jeeli ci si to uda, twoje wychwalanie si nie bdzie puste. Bogosawiony Pan Wisznu pooy swe prawe rami na barkach Garudy i niezwyciony ptak upad nieprzytomny pod jego ciarem. Wydao mu si, e to jedno rami way wicej ni caa ziemia z jej grami i morzami. Tak naprawd wayo ono jeszcze wicej, lecz Wisznu nie uy caej swej siy, bo nie chcia pozbawia ptaka ycia. Bezskrzydy, zdezorientowany i rozpaszczony pod wpywem ciaru Wisznu Garuda strzsn z siebie wszystkie swe pira. Pochyli przed Wisznu gow i rzek aonie: O Bogosawiony Panie, swym ramieniem, ktre potrafisz rozciga tak daleko, jak chcesz moc wasnej woli i ktre rwna si materii, z ktrej zbudowany jest cay wszechwiat, przycisne mnie i rozpaszczye na ziemi. Bagam ci, wybacz temu zamroczonemu przez pych i ogupiaemu ptakowi spalonemu od ognia twej siy, ktry mieszka na proporcu twego rydwanu. Nie znaem dotychczas twej potnej siy i sdziem, e nie istnieje nikt, kto dorwnywaby mi sw potg. Wisznu zlitowa si nad Garud i uwolni go od swego ciaru. Rzek yczliwym gosem: O Garuda, wracaj do swego wiata, lecz nie przechwalaj si wicej sw si . 3. Durjodhana lekceway dawane mu przez braminw rady Zakoczywszy swe opowiadanie, mdrzec Kanwa rzek do Durjodhany: O Durjodhana, nikt nie zdoa pokona Boga bogw Wisznu, ktry narodzi si w swej istotnej czci na ziemi przybierajc mierteln form Kryszny. Bdziesz y tylko dopty, dopki swym dziaaniem nie doprowadzisz do bitwy z Pandawami. Gdy dojdzie do wojny, bdziesz musia zmierzy swe siy z Wisznu, Dharm, Wiatrem, Indr i bliniakami Awinami. Pohamuj sw

Ksiga V

Opowie 55

247

wrogo i nastaw swj umys na pokj. Szukaj ochrony w Krysznie i ochro sw krlewsk lini przed zagad. Wieki mdrzec Narada by naocznym wiadkiem wszystkich wielkich czynw Kryszny, ktry w swej doni dziery swj dysk (czakr, koo rydwanu) i maczug. Durjodhana, ktry sucha tych sw wzdychajc i marszczc z niezadowoleniem brwi, spojrza na Karn i gono si rozemia. Szydzc sobie ze sw bramina Kanwy, uderzy doni w swe udo potne jak trba sonia i rzek: O braminie, uczyni to, do czego zostaem przez stwrc stworzony podajc swym wasnym torem. C wic tu pomog takie prne mowy, jak twoja?
Napisane podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(54a) Dambhodbhawa, 94, 5(54b) Matali, 95-103.

248

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 56 Narada ostrzega Durjodhan przed skutkami uporu i pychy i lekcewaeniem prawoci innych
1. Narada zamierza opowiedzie Durjodhanie o upartym braminie Galawie uratowanym dziki prawoci swych przyjaci; 2. Bramin Galawa otrzymuje od Wiwamitry niewykonalne zadanie, gdy upiera si z zapat za nauk i postanawia szuka pomocy u Wisznu-Kryszny; 3. Garuda obiecuje zanie Galaw do bogw i opisuje cztery kierunki pozostawiajc mu wybr; 4. Galawa nie dociera do bogw, bo nie potrafi znie lotu na grzbiecie Garudy, ktry te okazuje si saby i traci swe skrzyda, gdy lekceway si ascezy pewnej kobiety i chce j zanie do nieba; 5. Galawa za rad Garudy udaje si do krla Jajatiego z prob o bogactwo umoliwiajce mu zdobycie koni i spacenie dugu Wiwamitrze; 6. Krl Jajati obdarowuje Galaw sw crk na wydaniu, ktra w zamian za danie bogatym krlom dziedzicw otrzyma potrzebne mu konie; 7. Madhawi po urodzeniu czterech synw i zdobyciu koni udaje si do lasu, aby y jak ania, ktra jest zwierzciem ofiarnym; 8. Narada opowiada o upadku z nieba na ziemi krla Jajatiego z powodu jego pychy i o jego powrocie do nieba dziki ofierze jego crki i wnukw jak i Galawy; 9. Narada ostrzega Durjodhan przed skutkami uporu i pychy i lekcewaeniem prawoci innych.

Wiwamitra nie chcia jednak od Galawy nic wicej, bo uwaa, e zapaci mu on swym hodem i oddaniem. Mody bramin nie zaprzestawa jednak pyta go o zapat i zirytowany jego niemdrym uporem Wiwamitra rzek: O Galawa, skoro tak si upierasz, zdobd dla mnie osiem setek koni biaych jak wiato ksiyca z jednym uchem czarnym. Spiesz si z realizacj swego zadania! Gdy Galawa to usysza, cakowicie straci spokj i nie potrafi ani usn, ani usiedzie na miejscu. Nieszczliwy i podirytowany uskara si: Jake mam wykona to niewykonalne zadanie? Gdzie mog znale takie konie? ... Krl Jajati rzek: O Galawa, przyjmij wic ode mnie za swoj moj mod crk o imieniu Madhawi, pikn jak bogini i posuszn wszelkiemu Prawu, na ktrej pikno patrz z zazdroci zarwno ludzie jak i bogowie i demony asury. Ona urodzi bogatym krlom czterech dziedzicw. Za cen pojcia jej za on bd oni gotowi odda ci nie tylko swe biae konie z czarnym uchem, ale cae swe krlestwo! ... Brahama rzek: O Jajati, ten wiat nie mgby utrzyma si przy istnieniu, gdyby rzdzia nim duma, brutalna sia, nieuczciwo i zdrada. (Mahbharta, 5(54c) Galava, 104.25; 105.1; 113.10; 121.15)

Ksiga V

Opowie 56

249

1. Narada zamierza opowiedzie Durjodhanie o upartym braminie Galawie uratowanym dziki prawoci swych przyjaci Durjodhana uparcie zmierza ku katastrofieotoczony przez swych niecnych przyjaci i ogupiay od dzy posiadania tego, co naleao do innych, zdecydowany na wasn mier zagraa zagad wszystkim swym krewnym sprawiajc tym rado swym wrogom. Boski mdrzec Narada widzc ku czemu on zmierza, raz jeszcze sprbowa go powstrzyma. Rzek: O Durjodhana, dlaczego odrzucasz dobre rady braminw? Rzadkoci jest przyjaciel, ktry sucha, jak i przyjaciel, ktry daje dobr rad, gdy tam gdzie przebywa potrzebujcy przyjaciel, najczciej brakuje potrzebnego przyjaciela. Przyjaci naley wysucha, a upr, nieustpliwo, zdeprawowanie i zawzito s najbardziej niebezpieczn drog postpowania. Aby to zrozumie, posuchaj opowieci o braminie Galawie, ktry sprowadzi na siebie nieszczcie wasn nieustpliwoci i uporem, lecz zdoa si od nieszczcia uwolni dziki darom otrzymanym od swych prawych przyjaci, oraz o wielkim krlu Jajatim, ktry upad z nieba na ziemi z powodu swej pychy, lecz wrci tam, dziki darom swej crki i wnukw. 2. Bramin Galawa otrzymuje od Wiwamitry niewykonalne zadanie, gdy upiera si z zapat za nauk i postanawia szuka pomocy u Wisznu-Kryszny Narada odpowiada: O Durjodhana, dawno temu, gdy krl Wiwamitra rywalizujc z braminem Wasiszt poddawa si surowym umartwieniom, aby zyska rwn Wasiszcie bramisk moc, bg Prawa Dharma postanowi podda go prbie i po przybraniu formy Wasiszty stan przed jego obliczem i twierdzc, e jest bardzo godny, poprosi go o posiek. Gdy Wiwamitra skoczy gotowa i zanis mu przygotowane przez siebie danie z ryu, Dharma poinformowa go, e ju si nasyci zjadajc to, co zaoferowali mu inni asceci i zamierza odej. Poprosi go jednak, eby poczeka na niego w miejscu, w ktrym wanie stoi, bo gdy znowu poczuje gd, wrci po ugotowane przez niego jedzenie. Gdy Wiwamitra to usysza, stan bez ruchu trzymajc naczynie z jedzeniem na gowie i czeka na jego powrt ywic si przez dugie lata jedynie wiatrem. Zobaczy go w tym stanie jego ucze o imieniu Galawa, ktry majc do niego gboki szacunek i chcc go zadowoli, pracowicie mu usugiwa.

250

Mikoajewska

Mahabharata

Zanim bg Dharma wrci, mina setka lat. Mimo tego, dziki wysikowi Wiwamitry posiek by cigle ciepy i wiey. Dharma rzek: O bramiski proroku, jestem z ciebie bardzo zadowolony i dziki tym sowom Dharmy Wiwamitra, ktry by zaledwie krlewskim prorokiem, pozby si swej krlewskoci i osign stan bramiski, z czego by bardzo zadowolony. Wiwamitra by rwnie bardzo zadowolony ze skadanych mu hodw i oddania jego ucznia Galawy. Traktujc to jako zapat za nauk rzek do niego: O Galawa, bardzo jestem zadowolony z twej suby. Zakoczye ju sw nauk, jeste wolny i moesz i dokd chcesz. Uszczliwiony Galawa rzek: O mistrzu, jakiego daru oczekujesz ode mnie w zamian za bycie moim guru? Musz spaci zacignity wobec ciebie dug, bo ryty wykonane przez czowieka udaj si tylko wwczas, gdy zostaj zrekompensowane i czowiek moe cieszy si nagrod pync z rytu tylko wtedy, gdy spaci swj dug. Wiwamitra nie chcia jednak od niego nic wicej, bo uwaa, e Galawa zapaci mu swym hodem i oddaniem. Mody bramin nie zaprzestawa jednak pyta go o zapat i zirytowany jego niemdrym uporem Wiwamitra rzek: O Galawa, skoro tak si upierasz, zdobd dla mnie osiem setek koni biaych jak wiato ksiyca z jednym uchem czarnym. Spiesz si z realizacj swego zadania! Gdy Galawa to usysza, cakowicie straci spokj i nie potrafi ani usn, ani usiedzie na miejscu. Nieszczliwy i podirytowany uskara si: Jake mam wykona to niewykonalne zadanie? Gdzie mam znale takie konie? Wszelkie moje nadzieje na spacenie dugu rozpady si w drobny proch i nie mam ju po co duej y, bo czowiek, ktry nie spaci dugu, nie moe mie nadziei na szczcie. Dla kogo, kto spoy dobro swego przyjaciela dane mu z uczuciem i nie potrafi odpaci tym samym, mier jest lepsza od ycia. Ten, kto nie realizuje swych obietnic, sponie od swej faszywoci i jego ofiara straci znaczenie. Taki kamca nie dowiadczy pikna, nie bdzie mia synw i jest cakowicie pozbawiony mocy. W caym wszechwiecie nie ma miejsca, w ktrym w niewdzicznik mgby znale szczcie. Nie ma dla niego odkupienia. Redukujc do zera oddan mu przysug, jest skazany na zatracenie i w nikim nie znajdzie oparcia. Galawa kontynuowa swe ale: Jestem niewdzicznikiem, kamc, nikczemnikiem, bo nie potrafi zrealizowa zadania, ktre postawi przede mn mj nauczyciel i by mu w ten sposb posuszny. Najlepiej bdzie jak wyrzekn si swego ycia, lecz zanim to uczyni, sprbuj raz jeszcze podj nadludzki wysiek i

Ksiga V

Opowie 56

251

poszukam pomocy u niebian, ktrych nigdy o nic nie prosiem. Trzydziestu bogw szanuje mnie za zasig moich ofiar, lecz musz obecnie uda si z m prob do przewyszajcego ich boga, pana trzech wiatw, samego Wisznu-Kryszny, bo to on przenika zarwno wszystkich bogw jak i demonw asurw. Chc zobaczy w mym sercu tego Wielkiego Jogina! 3. Garuda obiecuje zanie Galaw do bogw i opisuje cztery kierunki pozostawiajc mu wybr Sowa Galawy usysza jego przyjaciel, potny ptak Garuda. Pojawi si przed jego nim i chcc wywiadczy mu przysug, rzek: O braminie, uwaam si za twojego przyjaciela, a przyjaciel powinien pomaga przyjacielowi w zrealizowaniu jego pragnie, szczeglnie jeeli dysponuje ku temu odpowiednimi rodkami. Rozmawiaem ju z Wisznu w twej sprawie. Pozwl wic, e zanios ci do niego na sam kraniec wiata. Dostaem w tej sprawie instrukcje od tego Najwyszego Boga, ktrego pocztku nikt nie zna. Powiedz mi wic, w jakim kierunku chcesz si najpierw uda? Czy chcesz, abym zanis ci w kierunku wschodnim, gdzie wschodzi oywiajce wszystko soce, gdzie narodzia si pierwsza myl, ktr zosta wypeniony cay wszechwiat i gdzie znajduje si para oczu Prawa i ustanowione Prawo, przez ktrego usta skadana jest ofiara i przez ktre rozszerza si ona na cay region? Wschd jest bram, przez ktr rozpoczyna sw podr dzie i miejscem, gdzie niegdy crki Dakszy urodziy ywe istoty. Jest tym regionem, w ktrym wzrastaj synowie mdrca Kajapy, gdzie dobrobyt bogw ma swe korzenie, gdzie Indra zosta namaszczony na krla bogw i gdzie bramiscy prorocy i bogowie gromadz sw ascetyczn moc. Wschd nazywa si Pierwsz wiartk, bo na samym pocztku on pierwszy zosta wypeniony przez bogw i dlatego czowiek poszukujcy szczcia powinien wykona swe pierwsze wite ryty o wschodzie soca, gdy wszystkie te staroytne istoty spogldaj w tym kierunku. To na wschodzie Bogosawiony Pan dajcy wiatom byt po raz pierwszy recytowa Wedy, a Sawitar po raz pierwszy wypowiada sawitri do tych, ktrzy studiuj Brahmana. Tutaj Soce przynioso ludziom w darze formy ofiarne (Brahmany) i tutaj bogowie pij som. Tutaj noszce ofiar ognie, gdy si nasyc, spoywaj swoje wasne rdo. To std Waruna zstpi do Patali i otrzyma swj majtek. Tutaj take miay niegdy miejsce

252

Mikoajewska

Mahabharata

urodziny, stabilizacja i mier staroytnego mdrca Wasiszty i dziesi razy po dziesi narodzia si wita sylaba OM. Na wschodzie znajduje si Hawirdhana, gdzie pustelnicy pij som i gdzie dziki i inne lene zwierzta zostay powicone przez Indr i przeznaczone do zjedzenia przez drobniejszych bogw. To take tutaj rozgniewane wschodzce soce zabija zbrodniczych i niewdzicznych ludzi i demony asury. Wschodni region jest bram do trzech wiatw, prowadzc do nieba i do szczcia. Jeeli sobie tego yczysz, moemy uda si w t stron. Posuchaj jednak najpierw o innych regionach. Poudniowy region nazywany jest Dakszin od czasu, gdy bg soca Wiwaswat wykonujc ryt rauta odda go swemu guru jako zapat za otrzyman nauk. W regionie tym osiedlia si grupa Zmarych Przodkw z wszystkich trzech wiatw i grupa bogw uszmapa, czyli Ojcw (pitar), ktrzy utrzymuj si przy yciu dziki gorcu ognia ofiarnego. Razem z nimi mieszkaj tutaj bogowie Wiwe, ktrzy czczeni we wszystkich wiatach ofiar otrzymuj te same porcje, co Ojcowie. Tutaj przebywaj rwnie wolni od wszelkich trosk boscy i krlewscy prorocy. Region ten jest drug Brama Prawa, gdzie w momencie mierci czas odlicza si w momentach i chwilach. Ten, kto tu trafia wysuchuje Prawdy, Prawa i karmy, gdy tutaj idzie ten, kto umiera. Do tego regionu udaj si wszyscy, lecz zamroczeni przez niewiedz nie osigaj szczcia, i ci, ktrym nie udao si udoskonali swej duszy, staj w obliczu tysicy zoliwych demonw. To tutaj gandharwowie piewaj pieni wabice myli i umys. To w tym regionie Raiwata uda si niegdy do lasu bez swej ony, doradcy i krlestwa, gdy usysza dwiki nuconej Samawedy, a Sawarnin i syn Jawakrita ustanowili bramiskie granice, ktrych soce nie moe przekroczy. Tutaj Pulastja, syn krla rakszasw Rawany, praktykowa swe umartwienia i sta si nie do pokonania przez bogw i to tutaj Wrtra z powodu swego zachowania sta si wrogiem Indry. Wszystkie oddychajce istoty powracaj tu do piciu elementw, a ludzie zych uczynkw sma si ogniu piekielnym. Tutaj rzeka Waitarani jest pokryta ciaami tych, ktrzy pragn j przekroczy i to tu ten, kto zdoby szczyty przyjemnoci, dowiadcza szczytw ndzy. Soce po powrocie do tego regionu spywa na ziemi smakowit wod, a po osigniciu zimowego przesilenia dnia z noc po gwiazdami Dhanisztha przynosi nieg. Ja sam dawno temu cierpic niepohamowany gd, wanie tutaj szukaem dla siebie posiku i znalazem go w formie pozostajcych w nieustajcej walce dwch braci, ktrzy przybrali formy potnego sonia i wia. W tym regionie narodzi si ze soca

Ksiga V

Opowie 56

253

wielki prorok Kapila, ktry swym gniewem spali synw Sagary. Tutaj bramini nazywani iwasami opanowali cakowicie Wedy razem z ich dodatkami i osignli wiat Jamy. Tutaj znajduje si miasto ww Bhogawati, ktrym wadaj Wasuki, Takaka i Airawata i to tutaj umierajcy napotyka nieprzeniknion ciemno, ktrej nie potrafi rozjani nawet soce i ogie. O Galawa, czy chcesz podrowa t drog kracowej ndzy? Zachodni region jest z kolei miejscem wiecznego pobytu Pana Krw i krla wd Waruny i faktycznie jego rdem. To w tym regionie Kajapa uwici Warun na krla wodnych istot i wadc oceanu. Tutaj na zakoczenie dnia soce rozprasza swoje wiato i dlatego region ten nazywa si Wieczorn wiartk. Tutaj po wypiciu wszystkich szeciu sokw Waruny odradza si ksiyc i ukazujc si na niebie rozprasza ciemno. Wiejcy tutaj wiatr zmusza dajtjw do ucieczki i zakuwa ich w kajdany tak, e teraz pi apic z trudem dech pod uciskiem wielkich ww. Tutaj gry Asta otrzymuj ukochane soce i z nich rozszerza si zachodni zmierzch. To std na zakoczenie dnia wypywa noc i senno i jakby kradnc poow ycia, obejmuje cay wiat ywych. To tutaj Indra spowodowa poronienie Diti podczas jej snu, powodujc narodziny bandy marutusw. Tu korzenie Himalajw sigaj a po wieczn gr Mandar i nawet przez tysic lat nie mona dosign ich koca. Tutaj Surabhi po dotarciu do brzegw oceanu sigajcych gry Kancana u ujcia rzeki Kancana rozlaa swe mleko. To tutaj w samym rodku oceanu mona dostrzec pozbawiony gowy tuw demona Rahu, ktry prbuje zabi soce i ksiyc z zemsty za to, e go zdradziy, gdy prbowa ukra bogom eliksir niemiertelnoci. Tutaj w cigu nocy wiatr, ogie, woda i powietrze trac swj nieprzyjemny dotyk dnia. Tu wszystkie ciaa niebieskie wkraczaj na soneczn orbit i po wykonaniu razem ze socem swej orbity przez dwadziecia osiem nocy raz jeszcze wynurzaj si ze soca, aby si poczy z ksiycem. Tutaj jest wieczne rdo rzek, z ktrych wypywa ocean. Tutaj mieszkaj wody wszystkich trzech wiatw bdce miejscem pobytu Waruny. Tutaj przebywa krl ww esza (Ananta) i tutaj znajduje si nieporwnywalne z niczym miejsce, w ktrym przebywa nieskoczony i pobawiony pocztku Wisznu. Tutaj przebywa Wiatr i jego przyjaciel Ogie oraz wielki prorok Kajapa. O Galawa, czy chcesz uda si w kierunku zachodnim? Region pnocny mdrcy nazywaj Zbawienn wiartk, gdy ten, kto dotar a tutaj, uwalnia si od za i uczestniczy w najwyszym dobru. W tym najwspanialszym regionie kady czowiek jest miosierny, zdolny do samo-kontroli, kroczcy

254

Mikoajewska

Mahabharata

zawsze ciek Prawa. Tutaj znajduje si pustelnia Badari, gdzie odwiecznie przebywaj Nara i Narajana i w tym regionie przebywa wieczny Brahma. Tutaj na szczytach Himalajw przez ca wieczno przebywa Najwyszy Bg iwa, ktry nadstawi sw gow pod spadajc z nieba rzek Ganges i obdarzy ni wiat ludzki. Tutaj bogini Parwati poddawaa si surowym umartwieniom, aby zdoby go na ma. Tu narodzia si dza, gniew, gry i Uma. Tutaj na grze Kailasa bg bogactwa Kubera zosta namaszczony na krla rakszasw, jakszw i gandharww, a Ksiyc zosta wywicony na krla braminw. Tutaj znajduje si Las Citraratha i gra Mandara. Tutaj znajduje si take Las Saugandhika strzeony przez demonw Nairrtw i niebiaskie rydwany ustawicznie samo-kontrolujcych si Siddhw, ktrzy poruszaj si na nich tam, gdzie tylko zechc. W tym regionie przebywa siedmiu staroytnych mdrcw i boski Arundhati. Std wschodzi gwiazda Swati i tu stoi bez ruchu dziadek Dhruwa pogrony w swej ofierze (gwiazda polarna) okrany codziennie przez ciaa niebieskie, soce i ksiyc. Tutaj dobrzy bramini nazywani Dhamas strzeg bramy Gajantika. Nikt nie zna ich pocztku, ksztatu i mocy zdobytej dziki ascezie. W tym regionie znajduje si tysice orbit, po ktrych mona si porusza moc woli. Tutaj Wisznu stawia swj krok, gdy przekracza trzema krokami trzy wiaty. Tutaj kadego poranka i wieczora zbieraj si stranicy wiata i pytaj o to, kto, czego potrzebuje. O Galawa, region pnocny z racji nagromadzonych w nim cnt jest uwaany za najlepszy. 4. Galawa nie dociera do bogw, bo nie potrafi znie lotu na grzbiecie Garudy, ktry te okazuje si saby i traci swe skrzyda, gdy lekceway si ascezy pewnej kobiety i chce j zanie do nieba Garuda rzek: O Galawa, opisaem ci po kolei wszystkie cztery kierunki. W ktrym kierunku chcesz si najpierw uda? Dosid mnie, gdy jestem gotowy, aby ci pokaza kady z nich. Galawa rzek: O Garuda, zanie mnie najpierw na wschd, gdzie przebywaj bogowie i gdzie mieszka Prawda i Prawo, gdy pragn zoy wizyt bogom. Garuda rzek: O braminie, niech tak si stanie. Gdy unieli si w powietrzu, Galawa rzek: O zjadaczu ww, gdy unosisz si w powietrzu, wiecisz sw piknoci jak sam bg soca Wiwaswat pojawiajcy si rankiem na niebie. Drzewa

Ksiga V

Opowie 56

255

zamane od wiatru wywoanego ruchem twych skrzyde podaj za twym ladem. Wywoany przez twe skrzyda sztorm porusza ca ziemi i unosi ku niebu wody oceanu pene ryb, ww i krokodyli. Huk oceanu ogusza mnie, a sztorm mnie olepia i trac orientacj. Zwolnij prosz swj lot i miej na uwadze to, e moesz zabi bramina i popeni w ten sposb najwikszy grzech. Nie widz ju nic poza ciemnoci. Nie mog dostrzec soca, horyzontu i nieboskonu. Nie widz nawet twego ciaa tylko par twych oczu wieconych jak dwa klejnoty. Nie widz rwnie swego ciaa. Dostrzegam jedynie wzrastajcy ogie buchajcy z oceanu. Zatrzymaj si, bo nie potrafi wytrzyma twego pdu. Faktycznie nie mam adnego powodu, aby udawa si na twym grzbiecie na wschd, gdy lepiej bdzie, jak zaniecham swego ycia, bo sam nie posiadam adnej wasnoci i nie mam adnego bogatego przyjaciela i nie potrafi spaci zacignitego u mego nauczyciela dugu. Garuda w odpowiedzi na to aosne paplanie Galawy rozemia si i rzek: O braminie, nie jeste zbyt mdry, skoro chcesz si zabi. Czowiek nie wybiera sam dla siebie swego czasu, bo Czas jest od niego bardziej fundamentalny. Dlaczego nie powiedziae mi jednak o swym zamiarze, zanim wyruszylimy w drog? Zatrzymajmy si przed powrotem na wynurzajcej si z morza grze zwanej Rszabha, aby zje posiek i odpocz. Gdy Garuda usiad na szczycie gry Rszabha, zobaczyli tam praktykujc umartwienia bramisk kobiet o imieniu andili, ktr powitali i ktra ich odpowiednio powitaa. Usiedli na rozoonej przez ni trawie i po zjedzeniu gotowanego posiku uwiconego uprzednio przez odpowiedni ofiar i mantry zapadli w gboki sen. Po upywie pewnego czasu Garuda obudzi si i chcia lecie dalej, lecz dostrzeg, e odpady mu skrzyda i e on sam sta si aosn bry ciaa z twarz i stopami. Gdy bramin Galawa go zobaczy, rzek ze smutkiem: O Garuda, co si z tob stao? Czyby pomyla o czym przeciwnym Prawu, co przynioso ci kar? Z ca pewnoci to nie ja sam byem twoim grzechem? Garuda rzek: O braminie, wszystko to stao si z powodu mej myli, aby zanie t bramisk kobiet tam, gdzie przebywa Pradapati, Najwyszy Bg i wieczny Wisznu i gdzie mieszka Prawo i Ofiara, aby ona moga tam przebywa. Zwracajc si do andili Garuda kontynuowa: O bramiska kobieto, padam przed tob plackiem na ziemi i bagam ci o wybaczenie, e ku swemu wasnemu utrapieniu faktycznie miaem tak myl, ale tylko dlatego, aby odda ci przysug. To z szacunku

256

Mikoajewska

Mahabharata

dla ciebie uczyniem co, co ci rozgniewao. Wybacz mi m pomyk w swej wielkodusznoci! Uagodzona jego sowami andili rzeka: O Garuda, nie obawiaj si niczego. Jeste przecie Garud. W swej myli faktycznie zlekcewaye si mej ascezy, a ja nie potrafi znie lekcewaenia. Niech dry wic ze strachu ten, kto mnie lekceway! Wolna od wszelkiej skazy i pozbawiona winy przyjam surowe postpowanie sadhu i zdobyam najwysz perfekcj. Postpowaniem zdobywa si Prawo, majtek i dobry los. Postpowanie pokonuje z wrb. We z powrotem swe skrzyda i odejd std, dokd chcesz, bdc rwnie silny i potny jak poprzednio. Nigdy jednak nie lekcewa siy kobiety, nawet gdyby bya godna pogardy. Garudzie odrosy skrzyda jeszcze wiksze od tych, ktre mia poprzednio i za przyzwoleniem andili odszed tak jak przyszed. Galawa pozosta jednak z pustymi rkami, bo nie znalaz koni, ktrych szuka. 5. Galawa za rad Garudy udaje si do krla Jajatiego z prob o bogactwo umoliwiajce mu zdobycie koni i spacenie dugu Wiwamitrze W drodze powrotnej spotkali podrujcego po wszechwiecie Wiwamitr, ktry rzek do Galawy nie zwracajc uwagi na obecno ptaka Garudy: O braminie, czy nie nadszed ju najwyszy czas, aby spaci dug i obdarowa swego nauczyciela darem, ktry mu obiecae? Garuda rzek do pogronego w rozpaczy Galawy: O braminie, sam syszaem sowa Wiwamitry. Zastanwmy si wsplnie, co uczyni, bo widz, e nie znajdziesz spokoju, zanim nie spacisz swego dugu. Bez posiadania bogactwa nie uda ci si uzyska tych koni. Majc moje wstawiennictwo popro o bogactwo jakiego krla z dynastii krlewskich prorokw, ktry mgby speni tw prob bez szkody dla swych obywateli. Udaj si najlepiej do krla Jajatiego z dynastii ksiycowej, mego przyjaciela, ktry posiada na ziemi najwikszy majtek. Kiedy jego majtek by rwnie wielki jak majtek boga bogactwa Kubery, lecz uszczupli si przez rozdawanie darw braminom. Rozmawiajc w ten sposb dotarli do paacu krla Jajatiego. Po odpowiednich ceremoniach powitalnych Jajati zapyta o cel ich wizyty. Garuda rzek: O Jajati, poznaj mojego przyjaciela bramina Galaw, ktry jest oceanem ascezy i ktry przez wiele lat by uczniem Wiwamitry. Gdy jego nauczyciel uzna, e zakoczy ju

Ksiga V

Opowie 56

257

swe nauki, ten mody czcigodny bramin zapyta go o zapat za otrzyman wiedz. Gdy upiera si i powtarza swe pytanie wielokrotnie, zirytowany tym Wiwamitra zayczy sobie od niego omiu setek biaych jak wiato ksiyca ogierw z czarnym uchem, cho dobrze wiedzia, e mody bramin nie posiada adnego majtku. Swym yczeniem wprawi swego ucznia w stan nieprzerwanego niepokoju i zatroskania. Nie sta go na zapacenie za otrzyman nauk takim darem i dlatego szuka pomocy u ciebie. Obdaruj go potrzebnym mu bogactwem, aby mg uwolni si od zacignitego u nauczyciela dugu i powici si cakowicie praktykowaniu ascezy, ktrej owoc odda tobie, gdy bdzie ci to potrzebne. Ten kto obdarowuje kogo koniem zdobywa tyle wiatw, ile jest wosw na ciele konia. Galawa jest waciwym naczyniem, aby we wlewa, a ty jeste odpowiednim naczyniem z ktrego si rozlewa. Obdarowanie go majtkiem jest jak wlewanie mleka do muszli konchy! 6. Krl Jajati obdarowuje Galaw sw crk na wydaniu, ktra w zamian za danie bogatym krlom dziedzicw otrzyma potrzebne mu konie Po wysuchaniu tych piknych i waciwych sw Garudy Jajati, ktry zrealizowa tysic ofiar i by najbardziej szczodrym wrd dawcw, gboko si zamyli. Patrzc na swego przyjaciela Garud i na bramina Galaw i mylc o tym, e on sam by wzorem ascezy i e zwrcenie si do niego z t prob z pominiciem wszystkich krlw z dynastii sonecznej jest wielkim komplementem, rzek: O Garuda, dzi zrodzi si owoc moich narodzin i dziki twemu przybyciu do mego paacu moja linia krlewska i mj kraj nie zgin. Nie jestem ju dzi tak bogaty jak niegdy, gdy ubyo mi majtku. Nie mog pozwoli jednak na to, aby twe przybycie do mnie byo daremne i eby nadzieja tego bramina pozostaa niespeniona i dlatego dam mu co, co pozwoli mu zrealizowa jego zadanie. Powiadaj, e nie ma nic gorszego od powiedzenia temu, ktry przyszed z prob, e si nie ma dla niego nic i zabicia w ten sposb jego nadziei. Czowiek honoru, ktry traci wszelk nadziej na realizacj swych zada, zaszkodzi synom i wnukom tego, kto nie udzieli mu pomocy. O Galawa, przyjmij wic ode mnie za swoj moj mod crk o imieniu Madhawi, pikn jak bogini i posuszn wszelkiemu Prawu, na ktrej pikno patrz z zazdroci zarwno ludzie, jak i bogowie i demony asury. Ona urodzi bogatym krlom czterech

258

Mikoajewska

Mahabharata

dziedzicw. Za cen pojcia jej za on bd oni gotowi odda ci nie tylko swe biae konie z czarnym uchem, ale cae swe krlestwo! Takie jest moje yczenie, szczeglnie e sam pragn mie potnych wnukw. Gdy bramin Galawa przyj ofiarowan mu przez krla Jajatiego crk za swoj i by gotowy uda si dalej, Garuda rzek: O Galawa, znalaze sposb na uzyskanie ogierw, ktrych zada od ciebie Wiwamitra i nie jestem ci ju duej potrzebny. I po poegnaniu Galawy Garuda uda si tam, gdzie mieszka. 7. Madhawi po urodzeniu czterech synw i zdobyciu koni udaje si do lasu, aby y jak ania, ktra jest zwierzciem ofiarnym Po odlocie Garudy Galawa uda si z niezamn jeszcze crk krla Jajatiego w drog rozmylajc nad tym, ktry krl byby w stanie zapaci mu za maestwo z ni oczekiwan przez niego cen. Postanowi uda si najpierw do dobrego, bogatego i bohaterskiego krla Ajodhji z dynastii sonecznej o imieniu Harjawa troszczcego si o swych poddanych i praktykujcego ascez. Zoy mu wizyt i rzek: O krlu, przyjmij dziewic, ktra do mnie naley za on, pacc mi za to godziw cen. Z ca pewnoci urodzi ci ona dziedzica. Krl Harjawa, ktry od dawna wzdycha do dziedzica swego krlestwa, spojrza na Madhawi, zamyli si i rzek: O braminie, kobieta, ktr mi oferujesz obdarzona jest licznymi dobrze wrcymi znakami i z ca pewnoci jest zdolna do urodzenia samego Tokarza Koa. Majc na uwadze granice mego bogactwa, powiedz mi, jakiej chcesz za ni zapaty. Galawa rzek: O krlu, daj mi osiem setek ogierw biaych jak wiato ksiyca z jednym czarnym uchem i we j za on. Ta pikna kobieta bdzie onem dla twych synw tak jak drzewo do podpaki jest onem dla ofiarnego ognia. Krl Harjawa rozpalony dz rzek z alem: O braminie, cho posiadam wiele setek ogierw mam jedynie dwie setki takich o jakie prosisz. Oddaj mi Madhawi za on za jedn czwart jej ceny, a ja obiecuj ci, e bd mia z ni tylko jednego syna. Syszc to, Madhawi rzeka do Galawy: O braminie, oddaj mnie temu krlowi, gdy mym przeznaczeniem jest posiadanie czterech synw. Jaki czas temu pewien znawca magicznych formuek obdarzy mnie darem odzyskiwania dziewictwa po kadym porodzie i bdziesz mg ponownie wyda mnie za m a zdobdziesz w kocu osiem setek biaych ogierw.

Ksiga V

Opowie 56

259

Galawa rzek wic do Harjawy: O krlu, we wic Madhawi za on i pocznij z ni jednego syna za zaoferowan mi jedn czwart jej ceny. Krl poj Madhawi za on i odda odpowiednie honory braminowi Galawie. Po upywie odpowiedniego czasu Madhawi urodzia mu syna takiego, jak pragn o imieniu Wasumanas, ktry sta si krlem bogatszym od bogw wasu, przypominajc jednego z nich, ktry jest dawc bogactwa. Dowiedziawszy si o narodzinach dziedzica bramin Galawa powrci do Ajodhji i rzek: O krlu, zrealizowae swe zadanie i urodzi ci si syn przypominajcy wschodzce soce. Moje zadanie pozostaje jednak cigle niezrealizowane. Oddaj mi wic Madhawi tak jak obiecae, bo musz uda si do innych krlw, aby prosi ich o potrzebne mi konie. Krl Harjawa, ktry by rwnie prawy jak odwany, dotrzyma danego sowa i odda Galawie Madhawi, szczeglnie e wiedzia jak trudno znale poszukiwane przez niego konie. Szlachetna Madhawi rwnie dotrzymaa sowa i posuszna Galawie wyrzeka si wygd krlewskiej ony i odzyskaa swe dziewictwo. Galawa rzek: O Madhawi, udajmy si razem do prawego wadcy Kaiw o imieniu Diwodasa, ktry jest szeroko znany ze swej uczciwoci i samokontroli. Gdy bramin Galawa zaoferowa krlowi Madhawi z obietnic, e urodzi mu upragnionego dziedzica, krl Diwodasa rzek: O braminie, wie o twej ofercie rozesza si ju szeroko po wiecie. Nie musisz mi ju wic niczego wyjania. Czuj si uhonorowany tym, e przybye wanie do mnie, pomijajc wielu krlw. Posiadam jednak jedynie dwie setki ogierw biaych jak wiato ksiyca z jednym uchem czarnym i w zwizku z tym po polubieniu Madhawi bd mia z ni tylko jednego syna. Jak powiedzia tak si stao i po upywie waciwego czasu odda Galawie Madhawi, ktra ponownie wyrzeka si wygd krlewskiej ony i odzyskaa swe dziewictwo. Galawa mylc o swym nie wykonanym do koca zadaniu postanowi uda si do miasta Bhodw i zoy wizyt znanemu ze swej uczciwoci bezdzietnemu krlowi o imieniu Auinara, ktry od dawna modli si o dziedzica. Rzek: O krlu, ta pikna panna, ktr tu widzisz, urodzi ci dwch synw wspaniaych jak soce i ksiyc, ktrych tak bardzo pragniesz. We j za on i zbaw sam siebie i swych przodkw dziki posiadaniu synw. Musisz mi jednak da w zapacie za ni cztery setki biaych ogierw z czarnym uchem. Potrzebuj ich, aby obdarowa nimi mego nauczyciela i zapaci mu w ten sposb za zdobyt wiedz.

260

Mikoajewska

Mahabharata

Krl Auinara odpowiedzia: O braminie, wyroki losu s silniejsze od pragnienia serca. Cho bardzo pragnbym mie dwch synw, posiadam jedynie dwie setki koni tej maci, ktrej szukasz. Daj mi Madhawi za on, abym mg tak jak inni przede mn pocz z ni jednego syna, pacc ci za ni jedn czwart ceny. Bramin Galawa odda Madhawi za on krlowi Auinarze, ktry cieszy si tym tak jak czowiek cieszy si dobr koniunktur, a sam uda si do lasu, aby praktykowa ascez. Gdy po upywie waciwego czasu przyszed na wiat upragniony przez krla syn, Madhawi powrcia do bramina Galawy, ktry jednak nie wiedzia, gdzie szuka dalej brakujcych mu dwch setek biaych koni z czarnym uchem, bo nie sysza, aby jakikolwiek krl je posiada. Strapiony postanowi uda si z wizyt do Garudy. Garuda powita Galaw z umiechem mwic: O braminie, ciesz si, e odniose w realizacji swego zadania sukces! Galawa odpowiedzia: O wielki ptaku, nie odniosem penego sukcesu, bo jedna czwarta mego zadania pozostaje cigle niezrealizowana! Garuda rzek: O Galawa, posuchaj mojej rady. Zaniechaj dalszych prb poszukiwania potrzebnych ci koni wrd ziemskich krlw, bo prby te pozostan bezowocne. To bramin Rcika Bhargawa, dziadek Parauramy, otrzyma kiedy tysic biaych koni z czarnym uchem od boga oceanu Waruny, gdy potrzebowa ich, aby zapaci krlowi Gadhiemu za jego crk Satjawati, ktr pragn poj za on. Z kolei krl Gadhi prowadzc wielki rytua ofiarny pundarika obdarowa tymi komi braminw, od ktrych konie te kupili trzej krlowiepo dwiecie koni kady. Pozostae czterysta koni zostao pochonitych przez rzek Witasta i s nie do odzyskania. Zaoferuj wic Wiwamitrze sze setek zdobytych koni i zamiast dwch setek nieosigalnych koni daj mu za on Madhawi obiecujc, e urodzi mu syna. W ten to sposb zrealizujesz zadanie, ktre Wiwamitra przed tob postawi i spacisz swj dug. Podajc za rad Garudy i majc go za towarzysza, Galawa uda si do Wiwamitry i rzek: O nauczycielu, przyjmij ode mnie jako zapat za nauk sze setek ogierw biaych jak wiato ksiyca z czarnym uchem i zamiast brakujcych dwch setek przyjmij za on t niezwykle pikn pann na wydaniu o imieniu Madhawi. Daa ju ona trzech synw trzem krlewskim prorokom, z ktrych kady zapaci za ni dwiema setkami koni i tobie da czwartego za t sam opat. Dziki temu obdaruj ci tak jak chciae omioma setkami koni tej niezwykej maci i spaciwszy

Ksiga V

Opowie 56

261

zacignity u ciebie dug, bd mg cakowicie powici si praktykowaniu ascezy. Wiwamitra spojrza na Galaw, na towarzyszcego mu potnego ptaka Garud i na Madhawi o penych biodrach i rzek: O Galawa, szkoda, e nie przyprowadzie do mnie tej kobiety od samego pocztku. Daaby mi ona czterech wspaniaych synw zapewniajc rozkwit mojej linii! Przyjm j jednak za on nawet za cen otrzymania jednego syna. Przyjm rwnie zdobyte przez ciebie konie uwalniajc ci z zacignitego wobec mnie dugu. Madhawi urodzia Wiwamitrze syna, ktremu nadano imi Asztaka. Wiwamitra od najmodszych lat wpaja we idee Prawa i Zysku i obdarowa go komi. Gdy Asztaka uda si do miasta przypominajcego miasto ksiyca, Wiwamitra odda Madhawi Galawie i sam uda si do lasu, aby praktykowa ascez. Galawa uszczliwiony tym, e pozby si dugu, rzek do Madhawi w obecnoci Garudy: O kobieto o penych biodrach, urodzia czterech synw, z ktrych jeden jest znany ze swej szczodroci, drugi jest bohaterski, trzeci jest oddany Prawdzie i Prawu, a czwarty jest ofiarnikiem. Wypenia swe zadanie i odejd dokd chcesz. Uratowaa swego ojca, dajc mu wnukw, trzech krlw dajc im dziedzicw i mnie, pozwalajc mi spaci zacignity u mego nauczyciela dug. Galawa podzikowa rwnie za pomoc Garudzie, odda Madhawi jej ojcu i sam uda si do lasu. Po odzyskaniu swej crki krl Jajati postanowi urzdzi dla niej festiwal wyboru ma i w tym celu uda si razem z ni udekorowan girlandami i wiecami, ze swymi synami Puru i Jadu u boku, do pustelni lecej tam, gdzie Ganges czy si z Jamun, gdzie zebrali si razem ludzie, we, jakszowie, ptaki, jelenie jak i wszyscy inni mieszkacy gr i lasw. Las zaroi si od ksit z rnych krajw i prorokw przypominajcych Brahm. Jednake gdy wszyscy kandydaci na jej ma zostali ju wyliczeni, Madhawi odrzucia ich wszystkich i wybraa ycie w lesie. Zesza z rydwanu na ziemi, zoya pokon swym krewnym i udaa si do witego lasu, aby praktykowa tam ascez. Uprawiajc surowe posty i rytuay zrobia si bardzo lekka i ya w lesie jak ania. Muskajc jedynie mikkie kieki o kolorze berylu, delikatne trawy o cierpkim i sodkim smaku, pijajc zimn, czyst i smaczn wod ze witych strumieni, wdrowaa obok modych jeleni po lesie opuszczonym przez lwy, zapomnianym przez ogie, gdzie krloway jelenie, ozdobiona jedynie sw niewinnoci.

262

Mikoajewska

Mahabharata

8. Narada opowiada o upadku z nieba na ziemi krla Jajatiego z powodu jego pychy i o jego powrocie do nieba dziki ofierze jego crki i wnukw jak i Galawy Krl Jajati y wiele tysicy lat, zanim zosta pokonany przez prawo Czasu. Jego synowie Puru i Jadu umocnili na ziemi dwie dynastie i dziki temu Jajati znalaz dla siebie trwae miejsce zarwno na ziemi jak i w niebie, gdzie cieszy si zasuon nagrod. Jednake po upywie wielu tysicy lat, ktre Jajati spdzi w niebie wrd boskich i krlewskich prorokw, jego umys uleg zamroczeniu i zacz lekceway ludzi, bogw i prorokw. Odkry to Indra, a wszyscy prorocy woali: O Jajati, jak ci nie wstyd. Zamieszkujcy niebo krlowie spotykajc go przestali go poznawa i pytali: Kim on jest? Jak dosta si on do nieba? Jakich bohaterskich czynw dokona? Jak osign sw ascetyczn moc? Z jakich dobrych manier zasyn w niebie? Czy kto go zna? Na ich pytania setki stranikw niebiaskich rydwanw, bram i tronw odpowiadao: My go nie znamy. I w ten sposb nie rozpoznawany przez nikogo Jajati straci cakowicie swj presti. Pozbawiony swej rangi, obalony ze swego tronu, z dygoczcym sercem, zniweczony przez ognie alujego girlandy przywidy, wiedza wycieka, diadem i zote naramienniki opadyoszoomiony, chwiejcy si na nogach, z ozdobami i szatami zaoonymi na opak, niewidoczny dla innych i z cakowicie pustym umysem zacz opada na ziemi. Spadajc, daremnie pyta o to, jaka nieczysta myl spowodowaa jego upadek, bo nikt mu nie odpowiada, bo krlowie, Sidhowie i boskie nimfy apsary nie potrafili go ju dostrzec. Wwczas pojawia si przed Jajatim osoba wyganiajca z nieba tych, ktrych zasugi si wyczerpay i na rozkaz krla bogw rzeka: O Jajati, ogupiony przez sw dum lekcewaye wszystkich. Stracie niebo z powodu swej dumy. Nie zasugujesz na nie. Spadaj wic prosto na ziemi. Jajati rzek: O Panie, niech przynajmniej spadn midzy dobrych ludzi. Osoba rzeka: O Jajati, niech tak si stanie. Jajati spadajc zobaczy w lesie Naimisza czterech krlw Pratardana, Wasumanas, ibi Auinari i Asztakaprowadzcych wanie sesj ofiar zwan wadapeja, aby nasyci krla bogw. Gdy poczu zapach dymu, ktry unosi si nad skadan ofiar otwart bram do niebapopyn na d smug dymu czcego tak jak rzeka Ganges niebo z ziemi i upad wprost midzy tych czterech sawnych ofiarnikw, swych wasnych krewnych, ktrzy przypominali czterech stranikw wiata. Upad wprost midzy

Ksiga V

Opowie 56

263

tych potnych krlw, ktrzy w tym witym sanktuarium byli jak potne ognie ofiarne. Krlowie widzc go piknego jak sam wizerunek piknoci zaczli go pyta o to, kim jest, kim s jego krewni, z jakiego kraju i miasta pochodzi. Czy jest bogiem, gandharw lub rakszas, bo nie wyglda jak czowiek. Pytali go take, jakie jest jego zadanie i ku jakiemu celowi zmierza. Jajati rzek: O krlowie, nazywam si Jajati i jestem krlewskim mdrcem. Przebywaem w niebie, lecz moje zasugi si wyczerpay. Spadajc z nieba i mylc o tym, aby upa midzy dobrych ludzi, upadem wanie tutaj. Krlowie odpowiedzieli: O krlu, niech si wic speni twoje pragnienie. Przyjmij od nas w darze owoc naszej ofiary i prawo nas wszystkich. Jajati rzek: O krlowie, jestem wojownikiem, a nie braminem, ktry przyjmuje dary. Rwnie mj duch nie jest skonny do ograbiania innych z ich zasug. W tym momencie krlowie dostrzegli Madhawi, ktra pojawia si w swej formie wdrujcej ani. Powitali j i zapytali: O pikna ascetko, z czym tu przybywasz? Jakie chcesz da nam rozkazy? Jestemy cakowicie do twej dyspozycji, bo jestemy twymi synami. Uszczliwiona ich widokiem Madhawi podesza do swego ojca Jajatiego i oddaa nalen mu cze. Patrzc na swych synw stojcych z pochylonymi gowami, rzeka do Jajatiego: O ojcze, ci krlowie nie s obcymi tobie ludmi. S to moi czterej synowie i twoi wnukowie. Oni ci uratuj. Jestem twoj crk Madhawi yjc w lesie jak ania. Ja sama take nagromadziam zasugi. Przyjmij ode mnie ich poow. Poniewa wszyscy mczyni czerpi nagrod z posiadania potomstwa, pragn, aby ich crka miaa synw tak jak ja. Czterej krlowie pochylili przed sw matk gowy, zoyli pokon przed swym dziadkiem i wypenieni uczuciem zapewnili mu powrt do nieba, obdarowujc go owocem swej ofiary. W lesie Naimisza pojawi si rwnie bramin Galawa i chcc odpaci prawemu krlowi za pomoc, ktr poprzednio uzyska, rzek: O wielki krlu, przyjmij ode mnie sm cz mojej ascetycznej mocy i wstp ponownie do nieba. W momencie, w ktrym krl Jajati zosta rozpoznany przez tych ludzi o wielkiej prawoci, odzyska sw niebiask form i pozby si swej gorczki. Ubrany w boskie szaty, ozdobiony bosk girland i niebiaskimi ornamentami, obdarzony boskim zapachem i boskimi przymiotami nie dotyka stopami ziemi.

264

Mikoajewska

Mahabharata

Wasumanas synny ze swej szczodroci przemwi pierwszy: O krlu, wyrzekn si wszelkich zasug, ktre zdobyem na tym wiecie i obdarz nimi ciebie. Przyjmij wic ode mnie owoc szczodroci, wybaczania i utrzymywania ogni ofiarnych, gdy ofiaruj je tobie. Pratardana znany ze swej dzielnoci rzek: O krlu, przyjmij ode mnie ca saw, ktr zdobyem dziki swej wiernoci Prawu wojownika i powiceniu si dziaaniom wojennym, gdy tobie oddaj owoc mojego bohaterstwa. Nastpnie dalekowzroczny ibi Auinara wypowiedzia swe miodem pynce sowa: O krlu, prdzej wyrzekn si ycia, krlestwa i wygd ni wypowiem kamstwo i sw prawdomwnoci zadowoliem Prawo, Ogie i Indr. Przyjmij wic ode mnie owoc mej prawdomwnoci i udaj si z powrotem do nieba! W kocu przemwi krlewski prorok Asztaka: O krlu, nie posiadam adnego klejnotu, ani innych bogactw, ktrych nie ofiarowabym bogom. Przyjmij ode mnie owoc zoonych przeze mnie setek ofiar i udaj si z powrotem do nieba. I gdy jego wnukowie tak przemawiali, krl Jajati unosi si coraz wyej w kierunku nieba. I w ten sposb prawi krlowie synni ze swych szlachetnych uczynkw uratowali wieccego olepiajcym blaskiem Jajatiego od upadku z nieba na ziemi. Dziki wasnej prawoci, ofierze, szczodroci i bohaterskoci ci dziedzice czterech dynastii, ktrzy umocnili swe linie, przyczynili si do tego, e ich upadajcy z nieba dziadek mg tam powrci. Bdc synami jego prawej crki oddanymi krlewskiemu Prawu i kultywujcymi krlewskie cnoty zapewnili swemu dziadkowi miejsce w niebie. Jajati wzniesiony ku grze przez swych szczodrych wnukw poegna ich i wstpi ponownie do nieba. Oblany sodko pachncym deszczem wszelkiego rodzaju kwiatw wstpi do wiecznego wiata, ktry zdoby dziki zasugom swych wnukw, owietlajc przestrze swym wiatem. Powrci do nieba przy dwikach bbna, witany przez tumy taczcych i piewajcych gandharww i apsar. Wychwalany przez rnych bogw, krlewskich prorokw i niebiaskich prorokw, witany z gocinnoci i uhonorowany przez bstwa cieszy si ponownie owocami nieba. Dziadek wszechwiata Brahma rzek do zagbionego w ekstazie i spokojnego krla Jajati, jakby chcia go swymi sowami nasyci: O krlu dziki swym dziaaniom w wiecie zgromadzie czterokrotn miark prawoci i ten wiat ju na zawsze jest twj. Twoja sawa w niebie jest dziki twym dobrym uczynkom wieczna.

Ksiga V

Opowie 56

265

Umys mieszkacw nieba pokrya ciemno i dlatego nie mogli ci rozpozna i bdc nierozpoznawalny zostae wyrzucony. Uratowany przez swych wnukw dziki ich mioci wrcie do nieba i odzyskae sw pozycj, ktr zarobie swym dziaaniemnienaruszaln, nieprzemijajc, niezmienn, wieczn, wit, najwysz. Jajati rzek: O dziadku wszechwiata, mam jedn wtpliwo. Pom mi si jej pozby. Dziki trosce o mych poddanych poprzez nieprzerwany strumie skadanych ofiar i obdarowywa zdobyem owoc nieba trwajcy przez tysice lat. Jak to wic stao si moliwe, e moje zasugi tak si szybko wyczerpay i zostaem wygnany z nieba na ziemi? Znasz przecie dobrze wieczne wiaty, ktre zdobyem! Dziadek wszechwiata odpowiedzia: O krlu, trwajce tysice lat zasugi, ktre zdobye troszczc si o swych poddanych ulegy zniszczeniu przez twj jeden grzech, ktry wywoa wrd niebian okrzyki wstyd si, przez twoj pych. Ten wiat nie mgby utrzyma si przy istnieniu, gdyby rzdzia nim duma, brutalna sia, nieuczciwo i zdrada. Ci, ktrzy unosz si pych, nikogo nie uwaaj za rwnych sobie. Ten, kto bdzie opowiada o twoim upadku i ponownym wzniesieniu si do nieba, zdoa pokona wszelkie przeciwnoci losu . 9. Narada ostrzega Durjodhan przed skutkami uporu i pychy i lekcewaeniem prawoci innych Po zakoczeniu swego opowiadania Narada rzek: O Durjodhana, opowiedziaem ci o tym, do jakiego stanu zosta zredukowany prawy krl Jajati z powodu swej pychy i o cierpieniu bramina Galawy z powodu jego uporu. Zarwno Jajati jak Galawa zdoali pokona przeciwnoci losu dziki pomocy szlachetnych i kierujcych si uczciwoci ludzi, ich prawdziwych przyjaci. Ci ktrzy pragn wasnego dobra powinni sucha sw swych przyjaci, ktrzy im dobrze ycz. Pozbd si swej pychy i gniewu posuchaj swych przyjaci i oddaj Pandawom ich krlestwo. Pozbd si swej urazy. Wszystko to, co zostao ofiarowane i uczynione, wszelka ascetyczna praktyka i zoona ofiara nigdy nie znika i nie zmniejsza si i tym, kto dowiadcza ich owocu, jest ich wykonawca.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(54c) Galava, 104-121.

266

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 57 Kryszna ukazuje sw bosk form w odpowiedzi na wyzwanie rzucone mu przez Durjodhan
1. Krl Dhritarasztra czuje si wobec Durjodhany bezsilny i prosi o pomoc Kryszn; 2. Kryszna apeluje do rozsdku Durjodhany i nawouje do pokoju z Pandawami; 3. Do pokoju nawouj Bhiszma i Drona, lecz ich sowa zdaj si by puste i nie robi wraenia na Durjodhanie; 3. Durjodhana uwaa sowa Kryszny za oskarycielskie i upiera si przy swej niewinnoci; 5. Kryszna wylicza winy Durjodhany, co on ignoruje i opuszcza zgromadzenie; 6. Kryszna proponuje zaku Durjodhan w kajdany i odda Judhiszthirze, lecz Dhritarasztra wybiera perswazj i szuka pomocy u swej ony Gandhari; 7. Gandhari twierdzi, e obecna sytuacja jest owocem postpowania Dhritarasztry i ze ju za pno, aby zatrzyma Durjodhan perswazj; 8. Gandhari prbuje zmieni zamiary Durjodhany, lecz dla niego jej sowa s puste i pozbawione znaczenia; 9. Durjodhana planuje uwizi Kryszn, ktry w odpowiedzi ukazuje Bharatom sw bosk form, na ktr tylko niektrzy odwaaj si spojrze; 10. Kryszna wraca do swej ludzkiej formy i nie uzyskawszy zgody Durjodhany na pokj przygotowuje si do powrotu do Pandaww.

Kryszna rzek: O Durjodhana, w swym szalestwie patrzysz na mnie i mylisz, e jestem jednym czowiekiem i dlatego chcesz pojma mnie i zaku w kajdany. Lecz w mym ciele ukrywa si wszystkich piciu Pandaww, Andhakowie, Wriszni, aditjowie, rudrowie, wasu i boscy prorocy. Mwic to Kryszna gono si rozemia i gdy si tak mia z jego ciaa wyskoczyo trzydziestu bogw w wielkoci kciuka, ponc jak jarzcy si ogie. Na czole ukaza si Brahma, a na piersiach Rudra. Na jego czterech ramionach ukazali si boscy stranicy wiata, a z ust wybuchn pomieniem Agni. W jego ciele wida byo wszystkich aditjw, Sadhjw, wasu, Awinw, Indr z marutusami, wszystkich-bogw, jakszw, gandharww i rakszasw. Na jego prawym ramieniu sta Arduna, a na lewym Balarama ze swym pugiem. Bhima, Judhiszthira, Nakula i Sahadewa wyszli z jego plecw, a Andhakowie i Wriszni trzymajc w doniach wzniesion bro wyszli z jego piersi. W swych niezliczonych doniach trzyma konch, maczug, wczni, pug i miecz Nandaka i rne inne rodzaje broni. Z jego oczu, nosa i uszu buchay przeraliwe pomienie, a wszystkimi porami jego skry wydostaway si promienie ostre jak promienie soca. (Mahbharta, 5(54) The Coming of the Lord, 129.1-10) 1. Krl Dhritarasztra czuje si wobec Durjodhany bezsilny i prosi o pomoc Kryszn Po tym jak Kryszna wygosi sw mow apelujc do krla Dhritarasztry, by zachowa si jak ojciec, powstrzyma Durjodhan w jego wojennych zamiarach i odda krlestwo Pandawom,

Ksiga V

Opowie 57

267

popart przez sowa braminw prbujce uwiadomi Durjodhanie jego pych, krl Dhritarasztra widzc lekcewace zachowanie swego syna rzek do proroka Narady: O Narada, ju od dawna prbuj przemwi memu synowi do rozsdku, lecz on mnie nie sucha. Jestem bezsilny. Dhritarasztra zwracajc si do Kryszny rzek: O Kryszna, wyjanie mi dokadnie, co jest dobre dla nieba i wiata oraz zgodne z Prawem i rozumem. Jednake ja sam nie mog dziaa tak jak chc i moje yczenia nigdy nie s realizowane. Jeeli uda ci si zaapelowa do rozsdku tego gupca Durjodhany, ktry lekceway moje rozkazy, oddasz nam wszystkim wielk przysug. 2. Kryszna apeluje do rozsdku Durjodhany i nawouje do pokoju z Pandawami Kryszna rzek: O Durjodhana, posuchaj, co ci powiem, majc na uwadze twoje dobro i dobro twoich zwolennikw. Urodzie si we wspaniaej dynastii i jeste czowiekiem mdroci. Zachowuj si wic waciwie, bo jeste wyposaony w szereg cnt i zdobye wyksztacenie i ogad. Tylko ludzie okrutni i bezwstydni o niskim urodzeniu i ndznej duszy postpuj tak jak ty zamierzasz dziaa. Na tym wiecie postpowanie tych, ktrzy potrafi trzyma si w ryzach jest uwaane za zgodne z Prawem i Zyskiem, podczas gdy zachowanie tych, co nie maj adnych ogranicze jest uwaane za faszywe. Twoje postpowanie wobec Pandaww jest faszywe. Twoja zatwardziao jest haniebna i mordercza i coraz wicej nikczemnoci gromadzi si na twym rachunku. Zaniechaj swego postpowania, ktre nie przynosi nikomu adnych korzyci. Uratuj w ten sposb samego siebie i uwolnij swych braci, zwolennikw i przyjaci od tego przestpczego i haniebnego biegu dziaania, w ktry s wpltani. Zawrzyj pokj z heroicznymi Pandawami, ktrzy s wytrwali w realizowaniu swych zada i zdolni do samo-kontroli. Bdzie to zgodne yczeniem krla Dhritarasztry, Bhiszmy, Widury, Krypy, Drony, Awatthamana, Wikarny i Sandaji i korzystne zarwno dla nich, jak i dla twoich krewnych i przyjaci. Ochro przed zniszczeniem cay wiat. Jeste przecie czowiekiem wysoko urodzonym, skromnym, zdolnym do uczenia si i pozbawionym okruciestwa. Bd wic posuszny woli swego ojca i matki. Posuszestwo rozkazom ojca uwaane jest za wysoce korzystne i w sytuacji kracowego zagroenia kady przypomina sobie rozkazy ojca. miertelnik, ktry nie bierze pod uwag dobrej rady przyjaci, traci swj cel i pniej tego auje, podczas gdy ten, kto ich sucha i biorc pod uwag to, co jest dla niego

268

Mikoajewska

Mahabharata

najbardziej korzystne, rewiduje sw opini, osiga na tym wiecie sukces. Ten, kto nie akceptuje sw tych, ktrzy mu dobrze ycz, bo s sprzeczne z jego wasn opini i sucha tylko rad, ktre s z jego opini zgodne, bdc faktycznie sprzeczne z jego interesem, pada ofiar swych wrogw. Ten, kto odrzuca rady ludzi prawych i trzymajcych si w ryzach (sadhu) i poda za rad tych, co sobie folguj, bdzie wkrtce opakiwany przez swych przyjaci. Ten, kto odrzuca swych najlepszych doradcw i troszczy si o gorszych, nie znajdzie dla siebie ratunku. Ziemia przeklina tych, ktrzy zamiast sucha przyjaci, wysuchuj niegodziwcw, postpuj le i wol obcych od swych krewnych. Kryszna kontynuowa: O Durjodhana, zerwae z prawymi i samo-kontrolujcymi si w Pandawami i poszukujesz pomocy u niekompetentnych gupcw, ktrym brak odpowiedniej wiedzy. Jaki rozumny czowiek odrzuca wojownikw potnych jak sam Indra, swych krewnych i szuka ochrony u obcych? Od najmodszych lat prbowae zniszczy Pandaww, lecz oni, inspirowani Prawem, powstrzymywali swj gniew. Cho le ich traktowae, oni zawsze traktowali ci waciwie. Dlaczego nie odpowiesz im tym samym? Nie ulegaj gniewowi skierowanemu przeciw swym bliskim krewnym. Przedsiwzicia podejmowane przez mdrca zawsze bior pod uwag Trzy Denia, ktrymi s Prawo, Zysk i Przyjemno, a jeeli uwzgldnienie ich w tym samym czasie jest niemoliwe, uwzgldniaj Prawo i Zysk. Jeeli niemoliwe jest uwzgldnienie rwnoczenie nawet tych dwch de, wwczas mdry czowiek kieruje si Prawem, redni Zyskiem, a gupiec Przyjemnoci. Jeeli czowiek gnany przez swe zmysy z zachannoci zaniecha Prawa i dy do Zyskw i Przyjemnoci niemdrymi rodkami, z ca pewnoci zginie, bo Zysk i Przyjemno nie mog by oderwane od Prawa i ten, kto dy do Zysku i Przyjemnoci powinien od pocztku praktykowa Prawo. Mdrcy twierdz, e samo praktykowanie Prawa jest rodkiem prowadzcym do realizacji wszystkich Trzech De i ten kto wybiera t ciek wzrasta rwnie szybko jak ogie w wydronym drzewie. Dysz do uzyskania najwyszej wadzy uznawanej przez wszystkich krlw ziemi, lecz czynisz to przy pomocy zych rodkw. Ten kto le traktuje tych, ktrzy traktuj go dobrze, podcina swe wasne korzenie. Nie naley odrzuca opinii osb, ktrych nie chce si pokona, gdy umys mdrego czowieka, ktry nie jest odrzucany, jest nastawiony na dobrobyt. Nigdy nie naley wyklucza kogokolwiek, choby najprostszego, kto jest gotowy zaryzykowa dla nas swe ycie, a c dopiero Pandaww!

Ksiga V

Opowie 57

269

Kto ulegnie nietolerancji, straci sw podstaw. To, co wyrasta za due, zostaje zawsze obcite do waciwego rozmiaru! Zjednoczenie si z Pandawami jest dla ciebie o wiele bardziej korzystne ni czenie si z niegodziwcami, gdy yjc z nimi w przyjani zdobdziesz wszystko, czego pragniesz. Szukajc dobrej koniunktury opierasz si na Duhasanie, Karnie i akunim, ktrzy nie dorwnuj ci w znajomoci Prawa i Zysku i nie dorwnuj Pandawom w odwadze. Wszyscy stojcy po twej stronie krlowie razem z tob nie potrafi stawi czoa rozgrzanemu bitw Bhimie. Wszystkie zebrane po twej stronie armie razem z lojalnymi wobec Hastinapury Bhiszm, Kryp, Dron i jego synem Awatthamanem s niezdolni do wytrzymania ataku Arduny, gdy rozgniewany i rozgrzany walk Arduna jest nie do pokonania przez ludzi, bogw, demonw asurw i gandharww. Nie nastawiaj swego umysu na wojn, gdy nie ma nikogo, kto byby w stanie wyj bez szwanku ze spotkania z Ardun! C za sens ma dobrowolne poddawanie si rzezi? Wska mi cho jednego czowieka, ktry mgby zapewni ci zwycistwo. Czyby ju zapomnia o swej klsce w walce z Ardun o krowy krla Wiraty? Mimo wielu dowodw jego militarnej potgi, cigle masz nadziej na zniszczenie tego, co jest niezniszczalne. Nie skazuj na pewn mier swych synw, braci jak i bliszych i dalszych krewnych. Pozwl im przey i nie doprowadzaj do zniszczenia caej dynastii. Nie pozwl na to, by nazywano ci morderc caej rodziny, odzierajc ci cakowicie z honoru. Zawrzyj pokj z Pandawami. Oni mianuj ci Modszym Krlem, a twego ojca Krlem Seniorem. Nie odrzucaj szansy, jak ci daje dobry los. Oddajc Pandawom poow krlestwa uzyskasz w zamian ogromny majtek. Posuchaj rady swych prawdziwych przyjaci i bd przyjacielem dla przyjaci, gdy w ten sposb uzyskasz trwae dobro. 3. Do pokoju nawouj Bhiszma i Drona, lecz ich sowa zdaj si by puste i nie robi wraenia na Durjodhanie Po wysuchaniu sw Kryszny gos zabra Bhiszma. Rzek: O Durjodhana, wyzbd si swego gniewu i posuchaj tego, co radzi ci Kryszna, gdy pragnie on pokoju midzy swymi przyjacimi. Jego sowa wskazuj drog prowadzc do dobrobytu, szczcia i dobrej koniunktury. Wyjani ci on, jak szuka korzyci bez schodzenia ze cieki Prawa. Uczy tak jak on ci radzi i nie doprowadzaj swych poddanych do ruiny. Przez mao twego umysu wielki majtek Bharatw podziwiany przez wszystkich krlw znalaz si pod grob

270

Mikoajewska

Mahabharata

ziszczenia jeszcze za ycia krla Dhritarasztry. Ignorujc uczciwe i znaczce sowa Kryszny, swego ojca i Widury bdziesz zmierza prosto ku unicestwieniu samego siebie, swych doradcw, synw, krewnych, przyjaci i krw. Zejd z tej podej cieki, ktr krocz gupcy, niegodziwcy i zabjcy wasnej rodziny. Nie przyno cierpienia swemu ojcu i matce. Nastpnie gos zabra bramin Drona. Rzek do Durjodhany, ktry coraz bardziej folgowa swej agresywnoci i z trudem siedzia na swym miejscu ciko dyszc: O Durjodhana, nie ignoruj mdrych sw Kryszny i Bhiszmy wypywajcych ze znajomoci Prawa i Zysku. W swym dziaaniu we pod rozwag ich gbokie sowa i nie suchaj tego, co puste i powierzchowne. Ci, ktrzy nakaniaj ci do wojny, nie dziaaj na rzecz twego interesu. Wojna rozpocznie niekoczcy si acuch wendety. Nie doprowadzaj do mierci wszystkich Bharatw. Poaujesz, jeeli nie posuchasz sw Kryszny i Bhiszmy, bo to oni maj racj. Mwienie do ciebie i apelowanie do twego dobra jest jednak jak rzucanie grochem o cian. Wszystko, co mogo by powiedziane, zostao ju powiedziane i nie mam ju nic wicej do powiedzenia. Widura spojrza na nieprzejednanego Durjodhan i rzek: O Durjodhana, nie al mi ciebie, ale prawdziwie mi al tych dwch starcw, twego ojca i matki, ktrym nie potrafisz na staro zapewni ochrony. Strac oni swych synw, przyjaci i doradcw i po wydaniu na wiat takiego niegodziwca i mordercy rodziny jak ty, bd aonie wczy si po tej ziemi bezradni jak pozbawione skrzyde ptaki! Gos zabra wwczas ponownie krl Dhritarasztra, zwracajc si do swego syna, ktry siedzia w otoczeniu swych braci: O Durjodhana, posuchaj sw Kryszny, ktre bior pod uwag twe dobro, bezpieczestwo i dobrobyt naszego krlestwa. Bdc pod ochron Kryszny, ktrego wszyscy znaj z jego wielkich uczynkw, zrealizujemy wszystkie nasze zamiary. Udaj si razem z nim do Judhiszthiry. Przyniesie ci to powodzenie i uzdrowi Bharatw. Id tam, majc Kryszn za wity pomost. Nadszed na to najwyszy czas. Nie zaprzepa swej szansy, bo jeeli odmwisz Krysznie, ktry prosi o pokj, przegrasz na pewno. Bhiszma i Drona poprali gorco sowa krla Dhritarasztry, mwic: O Durjodhana, dopki Kryszna i Arduna nie zao swej zbroi, dopki nie zabrzmi dwik Gandiwy, dopki Judhiszthira nie spojrzy na zgromadzone przez ciebie armie, Bhima nie uniesie swej maczugi, Nakula, Sahadewa, Dhrisztadjumna, Wirata i ikhandin w penym uzbrojeniu nie wedr si w nasze szeregi i ostre elazne ostrza wypuszczane z ukw szybkich ucznikw nie uderz w

Ksiga V

Opowie 57

271

pachnce drzewem sandaowym i aloesem i ozdobione zotem piersi naszych wojownikw, dopty unikniemy przelewu krwi. Niech Krl Prawa Judhiszthira uciska tw do, gdy oddasz mu hod z pochylon gow. Niech ten znany ze swej szczodroci krl pooy sw do na twym ramieniu na znak pokoju. Niech uderzy ci przyjanie po plecach, gdy zasidziesz na swym tronie. Niech Bhima uciska ci i pojednawczo powita. Niech Arduna i bliniacy powitaj ci z uczuciem, gdy ucaujesz ich w czoo. Niech caa ziemi zawadnie duch braterstwa, gdy pojednasz si ze swymi brami i niech twa gorczka osabnie. 4. Durjodhana uwaa sowa Kryszny za oskarycielskie i upiera si przy swej niewinnoci Wysuchawszy z lekcewaeniem sw Kryszny i popierajcych ich mw Bhiszmy, Drony i Widury, Durjodhana rzek: O Kryszna, lepiej najpierw przedtem pomyl, zanim zaczniesz mwi. W swej mowie lye i urgae tylko mi, bo wyranie trzymasz stron Pandaww. Ty sam, Widura, mj ojciec, Drona i Bhiszma zrzucacie na mnie ca win i cho nie uczyniem nic zego, wszyscy mnie nienawidzicie. Pandawowie sami zgodzili si na podjcie z nami gry w koci i przegrali swe krlestwo. W jaki sposb jest to moja wina? Gdy oddaem im cay ich majtek, przegrali go ponownie. W jaki sposb jest moj win to, e ci rzekomo niepokonywalni Pandawowie dali si pokona i musieli uda si na wygnanie? W jaki sposb ich zniewaylimy, e podejmuj teraz z nami walk, jakbymy byli ich wrogami? Co zego im zrobilimy? Za co Pandawowie chc si na nas mci? Nie damy si zastraszy adnym sowom i uczynkom, nawet gdyby grozi nam sam Indra! Nie widz wrd wojownikw Pandaww nikogo, kto mgby mie nadziej na pokonanie nas w walce. Oddziay prowadzone do walki przez Bhiszm, Kryp i Dron nie mogyby zosta pokonane nawet przez samych bogw, a co dopiero przez miertelnych Pandaww. Najwyszym obowizkiem wojownika jest spoczcie na polu bitewnym na ou ze strza. Nie obawiam si tego oa bohatera i podejm bitw bez kaniania si wrogowi. Ten, kto urodzi si wojownikiem nie bije przed nikim pokonw bojc si o swoje ycie. Prawdziwy mczyzna nie czoga si, lecz stawia czoa, nie zgina kolan, lecz amie koci wroga. Mczyzna taki jak ja chyli czoa jedynie przed Prawem i braminem. Takie jest Prawo wojownika!

272

Mikoajewska

Mahabharata

Dopki yj nie oddam Pandawom najmniejszego kawaka krlestwa. Chocia krlestwo zostao im kiedy przez pomyk przyznane przez mego ojca, gdy byem jeszcze dzieckiem i zaleaem od niego, dzi nie zgadzam si na to, by naleao do Pandaww. Dopki yj nie oddam im ani kawaka mej ziemi! 5. Kryszna wylicza winy Durjodhany, co on ignoruje i opuszcza zgromadzenie Kryszna spojrza z gniewem na Durjodhan i rzek z drwin: O Durjodhana, twe yczenie wkrtce si speni i spoczniesz na polu bitewnym na swym ou bohatera. Suchaj te dalej swych doradcw, to na pewno doprowadzisz do masakry. Jak miesz twierdzi, e nie zgrzeszye wobec Pandaww? Ponc z dzy posiadania ich majtku uknue razem z akunim podstpny plan skonienia Judhiszthiry do gry w koci. Jak uczciwi krewni o podniosych uczuciach, podziwiani przez uczciwych ludzi i nie skrzywieni w aden sposb mog angaowa si w t rozwiz gr niszczc tych, ktrzy s uczciwi, bdc rdem ktni i naogiem niegodziwcw? To ty, nie dbajc o nic, rozpocze to zo, t haniebn gr oszustw przeciw uczciwym ludziom. To ty wpade na pomys molestowania ony swych bliskich krewnych, przycignicia jej si do Gmachu Gry i lenia jej w okrutny sposb! To ty maltretowae krlow synw Pandu! Wszyscy pamitaj jak Duhasana ly j w obliczu starszyzny twego rodu. Jaki uczciwy czowiek zachowaby si w rwnie pogardliwy sposb wobec swych zachowujcych si zawsze bez zarzutu krewnych, wolnych od wszelkiej zachannoci i kroczcych zawsze ciek Prawa? Ty sam, Karna i Duhasana bez przerwy lylicie ich jzykiem okrutnych i niecnych prostakw! Gdy Pandawowie byli jeszcze dziemi prbowae spali ich razem z ich matk w Waranawecie, ale ci si to nie udao. Bezskutecznie prbowae ich zniszczy przy pomocy trucizny, wy i atwopalnego budulca. I z tak postaw wobec nich uwaasz teraz, e jeste niewinny? Kontynuujc swe okrutne uczynki przeciw Pandawom znalaze si obecnie w konflikcie z wszystkimi. Twj ojciec i matka, Bhiszma, Drona i Widura wielokrotnie prbowali skoni ci do pokoju. Pokj jest ze wszech miar korzystny zarwno dla ciebie jak i Pandaww, lecz ty go odrzucasz z czystej lekkomylnoci. Odrzucajc dobre rady swych przyjaci nie znajdziesz wkrtce dla siebie schronienia. Twe uczynki s niehonorowe i bezprawne!

Ksiga V

Opowie 57

273

Kryszna nie zdy jeszcze zakoczy swej mowy, gdy Duhasana zerwa si ze swego tronu i krzykn: O Durjodhana, wyglda mi na to, e jeeli nie zawrzesz pokoju z Pandawami z wasnej nieprzymuszonej woli, Bharatowie zwi ci i si oddadz w rce Judhiszthiry! Bhiszma, Drona i twj ojciec s gotowi, aby powici w ten sposb ciebie, mnie i Karn! Durjodhana syszc te prowokacyjne sowa swego brata wsta ze wciekoci ze swego tronu syczc jak wielki w i ten bezwstydny ajdak wybieg z sali zgromadze jak nieokieznany prostak nie zwaajc na obecno ojca, starszyzny rodu i Kryszny, lekcewac tych ludzi honoru. Za nim wybiegli wszyscy jego bracia, doradcy i zwolennicy. 6. Kryszna proponuje zaku Durjodhan w kajdany i odda Judhiszthirze, lecz Dhritarasztra wybiera perswazj i szuka pomocy u swej ony Gandhari Bhiszma rzek: O Kryszna, ten, kto porzuca ciek Prawa i Zysku i poddaje si swym dzikim impulsom, wkrtce stanie si pomiewiskiem dla swych wrogw. Ten niegodziwy syn krla Dhritarasztry nie rozrnia dobra od za, unosi si dum swej krlewskoci i pada ofiar swego gniewu i zachannoci. Caa magnacka kasta musiaa dojrze do unicestwienia, skoro tylu modych ksit wyszo razem z nim. Kryszna rzek: O Bharatowie, win caej starszyzny waszego rodu jest to, e nie ograniczylicie si niszczycielskich mocy tego ogupiaego ksicia. Jest jeszcze czas, aby to uczyni i gdy to si stanie, wszystko moe si jeszcze obrci ku lepszemu. Pozbdcie si Durjodhany tak jak ja sam pozbyem si kiedy demona Kansy, zapewniajc dobrobyt Jadawom i Wrisznim. Dawno temu, gdy bogowie i demony asury ustawili si w szeregi i wznieli przeciw sobie sw bro, Pradapati rzek podniesionym gosem do boga Prawa: O Dharma, bogowie, asurowie, ludzie, gandharwowie, we i rakszasowie pozabijaj si nawzajem w nadchodzcej bitwie. Zakuj demony asury w kajdany i oddaj je w rce Waruny. Gdy Dharma tak uczyni, Waruna zaku asurw w kajdany Prawa i zwiza sw wasn ptl i od tamtego czasu strzee ich w gbiach oceanu. Zakujcie Durjodhan, Karn, akuniego i Duhasan w kajdany i oddajcie ich w rce Pandaww, bo dla obrony wszechwiata rodzina powinna powici jednego spord nich, wioska rodzin, kraj wiosk, a dusza ziemi. Gdy zakujecie Durjodhan w

274

Mikoajewska

Mahabharata

kajdany i zawrzecie pokj z Pandawami, uratujecie przed wyniszczeniem ca magnack kast gotow do walki w waszej sprawie. Po wysuchaniu sw Kryszny krl Dhritarasztra rzek w popiechu do Widury: O przyjacielu, przyprowad tutaj mdr i dalekowzroczn Gandhari, by przywrcia do porzdku tego naszego nieobliczalnego syna. Ona uspokoi tego zego ducha i uywajc waciwych sw potrafi sprowadzi na waciw drog tego motywowanego zachannoci czowieka o zych intencjach wobec swych przyjaci. Ona potrafi uratowa nasz spoeczno i zmieni nasze straszliwe pooenie, ktre on na nas sprowadzi. 7. Gandhari twierdzi, e obecna sytuacja jest owocem postpowania Dhritarasztry i e ju za pno, aby zatrzyma Durjodhan perswazj Gdy Widura speni prob Dhritarasztry i przyprowadzi Gandhari, niewidomy krl rzek: O Gandhari, nasz niegodziwy syn wyszydzi moje rozkazy. dny wadzy drwi sobie zarwno z wadzy jak i z ycia. Ten prostak bez umiaru opuci wanie sal zgromadze razem ze wit swych niegodziwych kompanw ignorujc cakowicie sowa swych przyjaci. Majc na uwadze dobro wszystkich Gandhari rzeka: O krlu, ka natychmiast sprowadzi tutaj tego naszego niemdrego syna, ktry jest zakniony krlestwa, bo krlestwem nie moe rzdzi czowiek, ktry drwi sobie z Prawa i Zysku. Ty sam ponosisz za to w duym stopniu win, bo z mioci do niego podae za jego umysem, cho wiedziae, e jego umys jest zy. Teraz jest ju za pno. Jest on ogupiay i optany przez zachanno i gniew i stracie na niego wpyw. Wyhodowae owoc oddania wadzy w rce zachannego gupca o niegodziwych intencjach otoczonego przez niegodziwych doradcw. Czy uczciwy czowiek mgby dopuci do rozamu wewntrz swej wasnej rodziny? Wrogowie zniszcz tego, kto zerwie ze swymi krewnymi. Gdy mona odwrci nieszczcie przy pomocy perswazji i waciwych darw, kto bdzie uywa maczugi przeciw swym krewnym? 8. Gandhari prbuje zmieni zamiary Durjodhany, lecz dla niego jej sowa s puste i pozbawione znaczenia Na prob Gandhari i rozkaz Dhritarasztry Widura sprowadzi rozgniewanego Durjodhan z powrotem do Gmachu Zgromadze. Wszed on tam z oczami zaczerwienionymi z gniewu, syczc jak w, przewidujc to, co powie jego matka.

Ksiga V

Opowie 57

275

Gandhari rzeka: O synu, posuchaj, co mam do powiedzenia mylc o zapewnieniu ci szczliwej przyszoci. Poprzez zawarcie pokoju z Pandawami oddasz nalene honory swemu ojcu i matce, Bhiszmie jak i wszystkim tym, ktrzy dobrze ycz naszej dynastii. Krl, ktry nie potrafi kontrolowa swych zmysw, nie zdoa zatrzyma dla siebie krlestwa na dugo, bo na stray krlestwa stoi mdrzec zdolny do samo-kontroli. Zachanno i gniew odcigaj czowieka od tego, co przynosi mu korzy i dlatego dziki pokonaniu tych dwch wrogw krl zdobywa ca ziemi. Bycie wadc i panem jest wielkim i odpowiedzialnym zadaniem: niegodziwiec moe ubiega si o krlewsko, ale nie utrzyma jej dugo. Ten kto pragnie wielkoci musi podda swe zmysy kontroli Prawa i Zysku. Duch czowieka wzrasta, gdy opanuje on swe zmysy, podczas gdy wymykajce si spod jego kontroli zmysy doprowadzaj go do ruiny, bdc jak narowiste konie ponoszce rydwan. Dobry los umiecha si do tych, ktrzy panuj nad sob i swymi radnymi, kieruj swe bero przeciw tym, co czyni zo, dziaaj z rozwag i s konsekwentni. dza i gniew rozszarpuj rozum na drobne kawaki i bogowie, ktrzy boj si chaosu, zamykaj przed nimi bramy nieba. Czowiek we wadzy dzy i gniewu szkodzi sobie i innym i traci zwolennikw. Zawierajc pokj z Pandawami bdziesz si cieszy ca ziemi, a prowadzc wojn zginiesz. Jest bowiem prawd to, co mwi Bhiszma i Drona: Arduna z Kryszn na jednym rydwanie s nie do pokonania. Szukaj pomocy u Kryszny, bo on ma na uwadze dobro obydwch stron. Czowiek, ktry nie bierze pod uwag rad przyjaci, ktrzy mu dobrze ycz, swym zachowaniem sprawia rado wrogom. Nie nastawiaj swego umysu na wojn, gdy w wojnie nie ma nic dobrego, ani Prawa, ani Zysku, ani prawdziwego zwycistwa. Posuchaj rady swych przyjaci, oddaj Pandawom to, co do nich naley i zyskaj saw. Poowa ziemi wystarczy tobie i twoim ludziom do ycia. Wojna z Pandawami nie przyniesie ci szczcia. Uwolnij swych przyjaci od gniewu i ucisz uraz ywic si dz i gniewem. Zawzity Karna nie potrafi pokona Arduny, i gdy do walki przeciw sobie stan Bhiszma, Drona, Krypa, Karna i Arduna, Bhima i Dhrisztadjumna wyniszczenie caego naszego rodu jest pewne. Bdc w niewoli swej wojowniczoci nie prbuj zniszczy nas wszystkich, bo wszyscy mieszkacy tej ziemi zostali wpltani w t zbliajc si masakr stojc po twojej stronie lub po stronie Pandaww. Nie licz na to, e Bhiszma, Drona i Krypa bd walczy przeciw Pandawom z ca sw moc. Ci wspaniali mczyni bdcy panami samych siebie darz was i Pandaww

276

Mikoajewska

Mahabharata

takim samym uczuciem. Tym, co ich przekracza jest Prawo. Lecz nawet jeeli powic swe ycie pozostajc wierni Hastinapurze, nie bd zdolni do spojrzenia prosto w twarz Judhiszthiry. O synu, wyrzeknij si swej zachannoci, bo zachannoci nie zdobywa si dobrego losu! Durjodhana jednake nie zwraca uwagi na mdre sowa swej matki i straciwszy wszelkie hamulce ponownie z gniewem opuci sal zgromadze. 9. Durjodhana prbuje uwizi Kryszn, ktry w odpowiedzi ukazuje Bharatom sw bosk form, na ktr tylko niektrzy odwaaj si spojrze Po opuszczeniu Gmachu Zgromadze w ten prostacki sposb Durjodhana spotka si na osobnoci z przebiegym graczem akunim, Karn i Duhasan i ci czterej wsplnicy, czc razem swe umysy, uknuli nastpujcy plan: Musimy si spieszy i dziaa, zanim Kryszna zdoa zaku nas w kajdany z pomoc krla Dhritarasztry i Bhiszmy, i odda nas w rce Judhiszthiry. Zakujmy w kajdany Kryszn i uwimy go tak jak Indra uwizi niegdy demona Wairokani. Gdy Pandawowie si o tym dowiedz, strac ducha i rozpd i zostan unieszkodliwieni jak kobra pozbawiona swych kw, bo to Kryszna jest ich schronieniem i zbroj. Uwimy go mimo protestw krla Dhritarasztry i ruszmy z atakiem na naszego wroga. Satjaki, ktry potrafi odczytywa rne znaki, domyli si knowa tych czterech oszustw o jednym umyle i w towarzystwie wielkiego wojownika Wrisznich o imieniu Kritawarman opuci na chwil Gmach Zgromadze. Rzek: O Kritawarman, daj rozkaz naszej armii, by czekaa w penej gotowoci i uzbrojeniu przed bram prowadzc do Gmachu Zgromadze, po czym wkroczy tam ponownie i po poinformowaniu Kryszny o knowaniach Durjodhany, rzek ze miechem zwracajc si do Widury i krla Dhritarasztry: O krlu, twj syn i jego pozbawieni rozumu doradcy chc dokona czynu amicego zasady Prawa i Zysku, odraajcego dla uczciwego czowieka! Ci yjcy w iluzji oszuci, ofiary dzy i gniewu, niewolnicy urazy i zachannoci ju od dawna knuj razem swe przestpstwa. Tym razem, bdc jak mae dzieci, ktre chc uchwyci ogie w swe suknie, chc uwizi Kryszn! Dalekowzroczny Widura syszc te sowa Satjaki rzek do krla Dhritarasztry: O krlu, zbliajcy si do twych synw Czas Koca przygotowuje si, aby ich pochon, skoro chc popeni

Ksiga V

Opowie 57

277

rwnie haniebne i niewyobraalne przestpstwo. Omielaj si planowa zasadzk, aby uwizi Kryszn, ktry jest modszym bratem Indry! Atakujc tego nieposkromionego tygrysa s jak my lecce wprost do ognia! Gdyby Kryszna tylko zechcia, wysaby ich prosto do pieka! Jednake on nie uczyni niczego, co byoby godne dezaprobaty, bo on nigdy nie porzuca cieki Prawa. Gdy Widura skoczy mwi, Kryszna rzek: O krlu, pozwl tym rozgniewanym mczyznom sprbowa mnie ujarzmi, jeeli tego chc i pozwl mi wyprbowa ich si. Potrafi ujarzmi tych wciekych prostakw nie robic nic, co dowodzioby mojej winy. Pragnc odebra Pandawom ich wasno, utrac to, co sami posiadaj. Jeeli tego wanie pragn, niech mnie zaatakuj. Uwolni w ten sposb Judhiszthir od jego zadania, gdy ja sam zakuj ich w kajdany i oddam w rce Pandaww. Co byoby w tym zego? Jednake w twej obecnoci nie uczyni nic, co wyrasta z gniewu i zych zamiarw i co mogoby by poczytane za moj win. Jeeli Durjodhana chce mnie uwizi, niech sprbuje, czy potrafi wytrzyma moj si. Wysuchawszy sw Kryszny, Dhritarasztra rzek do Widury: O Widura, przyprowad tutaj tego nieszczsnego Durjodhan optanego przez dz krlestwa i jego podych doradcw, gdy raz jeszcze chc sprbowa zatrzyma go na jego drodze. Gdy Durjodhana pojawi si ponownie w sali zgromadze przyprowadzony tam przez Widur, krl Dhritarasztra rzek: O zoliwy brutalu otoczony przez band niegodziwych doradcw, z ktrymi konspirujesz i planujesz haniebne przestpstwo odraajce dla kadego uczciwego czowieka. Taki zamiar moe powsta jedynie w umyle kogo, kto bezczeci wasn rodzin tak jak ty. Dowiaduj si, e razem ze swymi podymi pomocnikami chcesz zastawi puapk na Kryszn, ktry jest nie do pokonania. Jeste jak dziecko sigajce po ksiyc! Chcesz zaku w kajdany kogo, kogo nawet bogowie z Indr na czele nie potrafi pokona! Czyby o tym nie wiedzia? Tak jak adna do nie potrafi uchwyci wiatru i dotkn ksiyca, a adna gowa unie ziemi, tak adna sia nie potrafi zaku w kajdany Kryszny! Widura rzek: O nieszczniku, ty chcesz pokona Kryszn? Czyby zapomnia ju o tym, jak wyoni si on spod gry kamieni, ktrymi zasypay go demony u bram latajcego miasta Saubha i o tym, jak wielki demon asura nie potrafi pojma go w niewol, cho zaku go w sze tysicy okoww? Kryszna bdc dzieckiem zabi demonk Putan i podnis gr Gowardhan, aby ochroni krowy. Zabi te potnego Kans i Sziupal. Pokona

278

Mikoajewska

Mahabharata

Warun, Pawak i Indr, a gdy spa w zalewajcym wszystko oceanie, zabi demony Madhu i Kaitabh. To on jest tym Niestworzonym Stwrc, przyczyn caego ludzkiego mstwa. Cokolwiek sobie zayczy, wykonuje bez wysiku. Wyranie nie znasz jego potgi. Prbujc na niego napa jeste jak ma cignca do ognia. Gdy Widura zakoczy sw mow, Kryszna rzek: O Durjodhana, w swym szalestwie patrzysz na mnie i mylisz, e jestem jednym czowiekiem i dlatego chcesz pojma mnie i zaku w kajdany. Lecz w mym ciele ukrywa si wszystkich piciu Pandaww, Andhakowie, Wriszni, aditjowie, rudrowie, wasu i boscy prorocy. Mwic to Kryszna gono si rozemia i gdy si tak mia z jego ciaa wyskoczyo trzydziestu bogw w wielkoci kciuka, ponc jak jarzcy si ogie. Na czole ukaza si Brahma, a na piersiach Rudra. Na jego czterech ramionach ukazali si boscy stranicy wiata, a z ust wybuchn pomieniem Agni. W jego ciele wida byo wszystkich aditjw, Sadhjw, wasu, Awinw, Indr z marutusami, wszystkich-bogw, jakszw, gandharww i rakszasw. Na jego prawym ramieniu sta Arduna, a na lewym Balarama ze swym pugiem. Bhima, Judhiszthira, Nakula i Sahadewa wyszli z jego plecw, a Andhakowie i Wriszni trzymajc w doniach wzniesion bro wyszli z jego piersi. W swych niezliczonych doniach trzyma konch, maczug, wczni, pug i miecz Nandaka i rne inne rodzaje broni. Z jego oczu, nosa i uszu buchay przeraliwe pomienie, a wszystkimi porami jego skry wydostaway si promienie ostre jak promienie soca. Zebrani w Gmachu Zgromadze krlowie widzc t przemian Kryszny zamknli z przeraenia oczy, lecz Drona, Bhiszma, Widura, Sandaja jak i prorocy i asceci obdarzeni bosk wizj patrzyli na Kryszn z uwielbieniem i hodem. Cay Gmach Zgromadze rozbrzmiewa dwikiem bbnw, z nieba sypay si kwiaty i caa ziemia draa. 10. Kryszna wraca do swej ludzkiej formy i nie uzyskawszy zgody Durjodhany na pokj przygotowuje si do powrotu do Pandaww Po krtkiej chwili, ktra wydawaa si wiecznoci, Kryszna powrci do swej ludzkiej formy i po poegnaniu obecnych tam prorokw, trzymajc za donie Satjaki i Kritawarmana, opuci Gmach Zgromadze. W tym samym momencie znikn obecny tam prorok Narada i inni boscy prorocy.

Ksiga V

Opowie 57

279

Widzc ich wychodzcych, Kaurawowie i krlowie podyli za nimi, bdc jak bogowie podajcy za Indr, lecz Kryszna ignorujc ich obecno kroczy jak ogie cigany przez dym. Wonica Kryszny Daruka przyprowadzi jego wielki, wietlany rydwan ozdobiony maymi dzwoneczkami, z koami grzmicymi jak nadcigajcy monsun. Gdy Kryszna dosiad ju swego rydwanu, gotowy, by ruszy w drog, podszed do niego krl Dhritarasztra i rzek: O Kryszna, sam widziae, jak niewielki wpyw mam na moich synw! Nie ustosunkowuj si podejrzliwie do mnie samego, bo pragn i walcz o pokj z Pandawami. Sam syszae moje sowa skierowane do Durjodhany i wiesz, e nie knuj adnych niegodziwych planw przeciw Pandawom. Wszyscy Bharatowie i wszyscy krlowie ziemi wiedz, e caym mym sercem pragn pokoju. Kryszna rzek: O krlu, wszyscy widzielimy, jak na oczach wszystkich Bharatw i ich zwolennikw ten niemdry prostak Durjodhana nie potrafi opanowa swego gniewu i e ty sam bye bezsilny.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(54) The Coming of the Lord (continued), 122-129.

280

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 58 Kunti zachca swych synw do walki przeciw Kaurawom

1. Kunti przypomina swym synom, e obowizkiem wojownika jest obrona poddanych i utrzymywanie si z siy swych ramion, a nie z darw; 2. Chcc zachci Judhiszthir do walki, Kunti opowiada o krlowej Widurze, ktra swymi sowami obudzia ponownie w swym pokonanym synu jego krlewsko; 3. Kunti przekazuje wiadomoci do swych pozostaych synw przypominajc im o proroctwach w momencie ich narodzin i koniecznoci obrony honoru Draupadi; 4. Bhiszma i Drona raz jeszcze prbuj bezskutecznie skoni Durjodhan do pokoju z Pandawami, ktrzy uwolnili si z ptli Prawa, w ktr ich niegdy pojma i chc odzyska sw krlewsko.

Krlowa Widura rzeka: O synu, mdrzec podejmuje swe przedsiwzicia motywowany Prawem lub Zyskiem i majc to na uwadze namawiam ci do walki. Nadszed wanie wielki moment, w ktrym musisz zadecydowa o biegu swego dziaania. Jeeli nie podejmiesz si swego zadania teraz, gdy nadszed na to waciwy czas, wwczas utraciwszy swj honor popenisz akt ekstremalnego okruciestwa, i gdybym ja sama nie wypowiedziaa mych sw teraz, gdy zagraa ci utrata honoru, moja mio do ciebie byaby pozbawiona wszelkiej mocy i sensu. (Mahbharta, 5(54d) The Instruction of Viduras Son, 133.5-10) 1. Kunti przypomina swym synom, e obowizkiem wojownika jest obrona poddanych i utrzymywanie si z siy swych ramion, a nie z darw Kryszna po poegnaniu Kauraww gotowy by do wyruszenia w drog powrotn. Przedtem jednak zoy ponownie wizyt swej ciotce i matce Pandaww, Kunti. Pochyli si z szacunkiem do jej stp i opowiedzia w skrcie o tym, co wydarzyo si w Gmachu Zgromadze. Rzek: O Kunti, zarwno ja sam jak i obecni tam mdrcy prbowalimy odwie Durjodhan od wojny, apelujc do jego rozsdku, lecz on odrzuci wszystkie nasze argumenty. Moja misja nie przyniosa pokoju. Caa Hastinapura bdca w jego rkach musiaa dojrze do zniszczenia. Przyszedem wic tutaj, aby si poegna. Powiedz mi, jak wiadomo od ciebie mam zanie twoim synom? Kunti rzeka: O Kryszna, powiedz Judhiszthirze, co nastpuje: O synu, zaniedbujesz swe obowizki. Nie id dalej z drog. Zdobye zwyk pamiciow znajomo Wed bez zrozumienia i wgldu i dlatego twj umys jest obdarzony zwyk recytacj i

Ksiga V

Opowie 58

281

troszczy si tylko o pojedynczy nakaz. Zwaaj na to Prawo, ktre zostao stworzone przez Samo-Stwarzajcego-Si: obowizkiem wojownika, ktry powsta z jego ramion, jest ycie z siy wasnych ramion i bezlitosna walka w obronie poddanych. W swym dziaaniu we przykad z krlewskiego proroka Mukukundy, ktrego bg bogactwa Kubera chcia kiedy obdarowa ca ziemi, lecz on odmwi przyjcia tego daru. Rzek: O potny bogu, jestem wojownikiem i chc mie w posiadaniu tylko to, co zdobyem si wasnych ramion. I faktycznie po upywie pewnego czasu krl ten dziki swej wiernoci Prawu wojownika zdoby ca ziemi. Jego postawa bardzo zadowolia Kuber. Gdy krl dostarcza ochrony swym poddanym, sam nabywa wiartk zasug zdobytych przez nich dziki przestrzeganiu Prawa. Gdy realizuje swe obowizki, zasuguje na bosko, a gdy uprawia Bezprawie, wpada wprost do pieka. Realizowanie przez krla jego wasnych obowizkw zmusza do porzdku wszystkie cztery kasty i powstrzymuje ludzi od schodzenia z ich cieki Prawa. Gdy krl przestrzega cile zasad zarzdzania, rozpoczyna najlepszy z wszystkich czterech eonw, kritajug, bo to krl jest sprawc nowej eryto on jest sprawc kritajugi, tretajugi, dwaparajugi i kalijugi. Przyczyniajc si do powstania kritajugi dowiadcza nieba ponad miar, przyczyniajc si do powstania tretajugi dowiadcza nieba, ale nie ponad miar. Powodujc dwaparajug rednio si tym cieszy, a powodujc kalijug dowiadcza pieka, gdy wiat cierpi z powodu jego wad, a on cierpi z powodu wad wiata. Zwr si ku swym krlewskim obowizkom, ktre licuj z twoim dziedzictwem. W obecnej sytuacji wybaczenie Kaurawom nie jest postpowaniem godnym krlewskich prorokw. Krl, ktry nie dziaa bezlitonie wobec swych wrogw, nie zdobdzie zasug pyncych z dostarczania ochrony swym poddanym. Ani twj ojciec Pandu, ani twj dziad, ani ja nie modlilimy si o to, aby y z mdroci z jak yjesz. Modlilimy si dla ciebie o ofiar, szczodro, ascez, bohaterstwo, posiadanie synw, si i wielko ducha. Jeste wojownikiem, bo urodzie w kacie wojownikw. Jeste mdry i wysoko urodzony, lecz zdajesz si pada ofiar swego zaniechania ycia. To bramin yje z otrzymanych darw, podczas gdy magnat yje z siy swych ramion. Magnat powinien ochrania swych poddanych i nie przystoi mu ebranie lub uprawianie ziemi. Odzyskaj sw ojcowizn, uywajc w tym celu perswazji, przekupstwa, przewrotu, kary lub dyplomacji. Nie pozwl mi patrze na ndz moich wasnych synw i uwolnij mnie od koniecznoci ycia na cudzej asce. Nie unicestwiaj swych

282

Mikoajewska

Mahabharata

przodkw, podejmij walk przeciw swemu wrogowi, gdy jest ona obowizkiem krlw. Nie wybieraj zej drogi, pertraktujc dalej o sw ojcowizn ze swymi niegodziwymi kuzynami . 2. Chcc zachci Judhiszthir do walki Kunti opowiada o krlowej Widurze, ktra swymi sowami obudzia ponownie w swym pokonanym synu jego krlewsko Kunti kontynuowaa: O Kryszna, przypomnij Judhiszthirze o rozmowie krlowej Widury z jej synem Samdaj, ktr do dzi powtarzaj bramini. Krlowa Widura bya sawn, dalekowzroczn, promienn i skor do gniewu dam wysokiego urodzenia, wiern magnackiemu Prawu, dobrze znan wrd krlw ze swej erudycji i wiedzy. Ta mwica zawsze prawd kobieta zbesztaa niegdy swego syna, gdy popad on w gbokie przygnbienie po przegraniu wojny z krlem Sindhu. Rzeka ona do swego syna: O synu, skd ty si wzie? Ani ja, ani twj ojciec nie moglimy ci pocz! Zbyt tchrzliwy, aby si rozgniewa, zachowujesz si jak eunuch! Jeli chcesz czego lepszego od litowania si nad sob przez reszt swego ycia, we si w karby! Nie zadowalaj si tym, co mae. Nie czuj do siebie pogardy z powodu swej przegranej i nie odczuwaj lku. Planuj rzeczy wielkie, poka, e masz silny krgosup! Czyby zamierza umrze jak bezdomny pies, zamiast kry nad wrogiem jak sok, przygotowujc si do odwetu, choby nawet mia straci swe ycie? Dlaczego leysz przygnbiony, jakby uderzy ci piorun? Powsta do walki, bo pozbawiony swej zwykej godnoci sprawiasz rado swym wrogom i przynosisz bl swym bliskim. Nie zamieraj jak nieszcznik, lecz rozsaw swe czyny! Nie opadaj w d i nie bd redniakiem. Bd potny! Zabynij, choby na krtki moment, bo lepiej rozbysn na krtko ni dugo dymi. Dopki mczyzna realizuje swe mskie uczynki i walczy do koca, dopty wywizuje si ze swych zada i nie ma powodu do wstydu. Nie zwraca uwagi na to, czy wygra czy przegra, lecz spieszy do wykonania swego nastpnego zadania i nie myli o tym, by przede wszystkim zachowa swe ycie. Gdy bdziesz szed bezpieczn ciek, zamiast wykaza si odwag, c warte bdzie twoje ycie? Nie zachowuj si jak eunuch, bo w ten sposb wszystkie twoje ryty i dary i caa twoja krlewska sawa zginie, a gdy z czowieka zostanie wyrwany korze radoci, jaki sens ma jego ycie? Poka swj charakter i honor. Ratuj sw rodzin, ktra ginie. Gdy w uczynkach mczyzny ludzie nie widz cudu odwagi, jest on zaledwie jednym z

Ksiga V

Opowie 58

283

wielu, ani mczyzn, ani kobiet. To uczynki, ktre przewyszaj uczynki innych w umiejtnociach, ascezie i galanterii czyni z czowieka mczyzn. Nie wybieraj ndznego ycia ebraka, ktre wojownikowi nie przystoi! Wyrzuceni z naszego krlestwa, pozbawieni przyjemnoci, ktre daje ycie, zdeklasowani zginiemy, jeeli nie podejmiemy odpowiednich dziaa. Nie ycz adnej kobiecie, aby urodzia syna pozbawionego gniewu, inicjatywy i mskoci tak jak ty. Rozpal si gniewem! Pomcij swe krzywdy i zabij wroga. Prawdziwy mczyzna jest wojowniczy i nie wybacza. Godzenie si z losem, wspczucie, lenistwo i lk nie daj szans na jego popraw. Czowiek pozbawiony ambicji nie realizuje rzeczy wielkich. Uwolnij si od tych saboci. Walcz bez litoci o to, co jest twoje. Czowiek o krewkim temperamencie, ktry kroczy jak lew, moe napotka mier, lecz jego poddani bd go sawi na jego pogrzebie. Samdaja rzek: O matko, po co mi caa ziemia, ozdoby, przyjemnoci i ycie, skoro ty nie masz dla mnie szacunku? Krlowa Widura rzeka: O synu, nie bd Samdaj (zdobywc) tylko z imienia. yj zgodnie ze swym imieniem! Gdy bye jeszcze dzieckiem pewien bramiski jasnowidz patrzc na ciebie rzek, e cho doznasz kiedy niepowodzenia, podniesiesz si z upadku. Pamitajc o jego proroctwie, nie trac nadziei na tw ostateczn wygran i dlatego do ciebie przemawiam. Nie wycofuj si, lecz sta do bitwy pamitajc, e twoi przodkowie rwnie dowiadczyli zarwno klski jak i powodzenia. Niech twoi wrogowie zdobywaj wiaty nalece do tych, co lamentuj i pytaj o to, co robi dalej, lecz pozwl swym przyjacioom, by udali si do wiatw penych szacunku do samego siebie. Nie id drog ycia nieszcznikw pozbawionych krgosupa i yjcych na asce innych. Niech bramini i twoi przyjaciele zale od ciebie tak jak ywe istoty zale od monsunu, a bogowie od Indry. Znaczce jest ycie tego, dziki ktremu wzrastaj inni tak jak owoce na drzewie. Bogosawione jest ycie krla, ktrego rodzina yje szczliwie dziki eksploatowaniu go. Mczyzna, ktry yje okazale, bazujc na sile swych ramion, zdobywa na tym wiecie saw i dosiga nieba. Jeeli w swym obecnym pooeniu zaniechasz swej mskoci, znajdziesz si wkrtce na drodze wywaszczonych. Gdy magnat trzyma si kurczowo ycia i nie podejmuje bohaterskich czynw, jest przedmiotem pogardy, lecz gdy wykae si odwag, jego wrg widzc to, sam straci do walki serce. Czekaj na upadek swego wroga, bo nie jest on wolny od procesw starzenia si i mierci. O synu, urodziam si w wielkiej krlewskiej rodzinie i byam on wielkiego krla. Moi przyjaciele przywykli do ogldania mnie

284

Mikoajewska

Mahabharata

w kosztownych jedwabiach i klejnotach, bd oglda mnie teraz w ndzy i bez grosza. Patrzc na mnie i sw on w tym stanie, stracisz poczucie sensu swego ycia. Czy bdziesz chcia duej y widzc jak pozbawiona swej pensji suba nas opuszcza? Czy moje serce zdoa zazna spokoju, gdy zobacz jak rezygnujesz z prowadzenia swych synnych rytuaw? Pknie na widok nie obdarowanego waciwie bramina. To inni zale od nas, podczas gdy my sami nie zaleymy od nikogo. Wol zaniecha mego ycia ni by od kogo zalen! O synu, w tym bezgranicznym oceanie bd dla nas brzegiem i bd dla nas okrtem! Oyw nas, bo jestemy martwi. Moesz pokona wrogw, jeeli nie przywiesz si zbytnio do swego ycia. Nie zachowuj si duej jak eunuch, poddajc si zwtpieniu i tracc ducha. Bohater zdobywa saw przez zabicie swego wroga. Indra zabijajc Wrtr zdoby puchar somy wielkiego Indry i sta si panem wiatw. Gdy bohater ryzykujc swe wasne ycie zdobywa saw, jego wrogowie dr przed nim. Dobry wojownik nigdy nie wybacza wrogowi, choby mia za to zapaci ruin swego krlestwa lub utrat ycia. Krlewsko jest bram prowadzc do nieba faktycznie jest eliksirem niemiertelnocizamknit teraz przed tob. Wiedzc o tym, rzu si na wroga z si pioruna. Zabij go w walce, bro swego krlewskiego Prawa, nie pozwl mu, aby zobaczy ci drcego ze strachu. Nie pozwl take na to, abym patrzya z aoci na twoj aosno. Szczy si sw wspaniaoci jak to niegdy czynie. Jeeli czowiek mody jak ty, obdarzony piknem, umiejtnociami i wysokim urodzeniem, znany na caym wiecie, tego nie czyni, jest to dla niego jak mier. Moje serce nie zazna spokoju, patrzc na ciebie schlebiajcego swemu wrogowi i paszczcego si przed nim. W naszej rodzinie nikt nie nosi cudzego jarzma i nie paszczy si przed nikim! Znam doskonale wieczny kodeks magnatw obwieszczony przez naszych przodkw. Nikt, kto narodzi si magnatem i zna Prawo nie bdzie bi przed nikim pokonw z lku lub w nadziei na uratowanie swego ycia. Oznak mskoci jest nieuginanie przed nikim karku. Zam raczej swj kark, lecz nie uginaj go w pokonie. Dumny w swym sercu krocz po ziemi jak potny so, schylajc jedynie sw gow przed braminem i Prawem. Wojownik dopki yje, musi trzyma w ryzach inne kasty i niszczy tych, co czyni zo. Samdaja rzek: O nieprzejednana matko, twe serce jest bezlitosne i jak z kamienia. Niech bdzie przeklty kodeks wojownika, ktry do mnie wykrzykujesz, jakbym nie by twym synem, lecz kim obcym. Skoro nie zwaasz na to, e jestem twym

Ksiga V

Opowie 58

285

synem, jaki sens ma dla ciebie caa ziemia, po co zdobisz si zotem, jaki sens maj przyjemnoci i samo ycie? Krlowa Widura rzeka: O synu, mdrzec podejmuje swe przedsiwzicia motywowany Prawem lub Zyskiem i majc to na uwadze namawiam ci do walki. Nadszed wanie wielki moment, w ktrym musisz zadecydowa o biegu swego dziaania. Jeeli nie podejmiesz si swego zadania teraz, gdy nadszed na to waciwy czas, wwczas utraciwszy swj honor popenisz akt ekstremalnego okruciestwa, i gdybym ja sama nie wypowiedziaa mych sw teraz, gdy zagraa ci utrata honoru, moja mio do ciebie byaby pozbawiona wszelkiej mocy i sensu. Zaniechaj biegu dziaania, ktry wybieraj gupcy i ktrym pogardzaj sadhu. Porzu ciemnot (ignorancj), ktrej ywe istoty si kurczowo trzymaj. Bdziesz wwczas moim drogim synem wybierajcym drog, ktr prowadzi Prawo i Zysk, ktra uwzgldnia zarwno dziaanie losu jak i czowieka, ktr id mdrcy zdolni do tego, aby podda si kontroli. Czowiek zadowolony z syna, ktry le postpuje i nie podejmuje swych zada, traci owoc, ktry daje potomstwo. Mali ludzie nie czynicy tego, co powinni, lecz to, co zakazane, nie znajd szczcia ani za ycia, ani po mierci. Wojownik zosta stworzony po to, eby walczy i zgin w obronie swych poddanych. Gdy tak postpuje, zdobywa wiat Indy bez wzgldu na to, czy wygrywa bitw, czy przegrywa. W jaki inny sposb pokonany wojownik, poncy gniewem i czekajcy na stosown chwil, eby zniszczy wroga, mgby znale spokj jak nie przez wasn mier lub zabicie wroga? Mae rzeczy s dla niego nie do zaakceptowania. Samdaja rzek: O matko, nie powinna wypowiada takich myli do swojego syna. Powinna raczej okaza wspczucie. Krlowa Widura rzeka: O synu, ciesz si, e tak wanie myl i mwi i nie przestan ci beszta, cho czynisz mi zarzuty. Honory oddam ci dopiero wwczas, gdy zabijesz wszystkich swych wrogw, bo oczami mego umysu widz twe zwycistwo. Samdaja rzek: O matko, jak mog wygra, majc pusty skarb i nie majc sprzymierzecw? Wiem w jak aosnym znalazem si stanie. Moje serce odwrcio si od krlewskoci tak jak serce przestpcy odwraca si od nieba. Jeeli jednak ty sama w dojrzaoci swego sdu widzisz jaki rodki prowadzce do zwycistwa, poinstruuj mnie i ja sam wykonam dokadnie to, co mi kaesz. Krlowa Widura rzeka: O synu, chc wpyn na ciebie budujco swym wasnym przykadem i zachcajcymi sowami. Przesta pogardza sob z powodu swoich przeszych nieszcz, gdy wwczas bogactwo pojawi si tak samo nagle jak zniko. Nikt

286

Mikoajewska

Mahabharata

nie zdobdzie bogactwa samym oburzeniem z powodu jego braku. Owoc dziaania jest zawsze nietrway. Tym, ktrzy o tym wiedz, moe si powie lub nie, lecz tym, ktrzy o tym nie wiedz, nie powiedzie si na pewno. Niepodejmowanie prb ma tylko jedn konsekwencj, ktr jest brak rezultatu, podczas gdy prbowanie daje rezultat lub nie. Ten, kto zakada z gry, e wszystko na tym wiecie jest nietrwae i rezygnuje z dziaania, odsuwa od siebie moliwo wzrostu i sukcesu. Czowiek powinien po wykonaniu odpowiednich rytw zabra si do dziaania, ktre przynosi powodzenie. Mdry krl szybko otrzsa si ze swej klski i dobry los do niego wraca tak jak soce, ktre wraca na niebo kadego ranka. Poka sw krewko, potrafisz przecie uchwyci swj mski cel, ktry tak miujesz. Zwaaj na tych, ktrzy s rozgniewani, zachanni, osabieni, obraani, poniani i rywalizujcy, gdy w ten sposb moesz zawczasu rozadowa potn si gromadzc si powoli jak chmury burzowe. Wstawaj wczesnym rankiem, bd pierwszy w obdarowywaniu i przemawiaj agodnie. Ludzie bd ci wwczas wywiadcza przysugi i przypisywa ci pierwszestwo. Gdy wrg wie, e jego rywal jest gotw powici swe ycie, ucieka mu z oczu jak w, ktry dosta si do jego domu. Ten, kto wie, e jego wrg jest zbyt odwany, aby go podbi, bdzie si trzyma od niego z daleka, a ten, kto zdobdzie wiksz przestrze do manewru dziki odstraszaniu wroga, bdzie mg zaj si zwikszaniem swego majtku. A do bogatego czowieka lgn sprzymierzecy. Ten, kto potrafi przekona swych wrogw, e jest nie do pokonania i przemieni ich w przyjaci, odzyska ca sw krlewsko. Krl nigdy nie powinien ba si i zachowywa si jak przeraony czowiek, bo gdy zobacz to jego poddani, sami zaczn si ba. Cz z nich przejdzie na stron wroga, inni po prostu go opuszcz, a jeszcze inni bd szuka na nim zemsty. Zostan z nim tylko najlepsi przyjaciele, bezsilni i marzcy o lepszych czasach. I nawet ci, ktrzy otrzymywali najwysze honory i byli uwaani za przyjaci, bd prbowa zdoby dla siebie krlestwo krla, ktry straci sw krlewsko. Nie daj si wic nikomu przestraszy, bo opuszcz ci wszyscy przyjaciele. O synu, przemawiam do ciebie jak silny czowiek do sabego, aby doda ci miaoci i aby podda testowi tw krewko, odwag i zdecydowanie. Jeeli zrozumiae sens moich sw i jeeli to, co mwi jest suszne, umocnij swego ducha i powsta do walki o zwycistwo! Cigle mamy peny skarb, o ktrym poza mn nikt nie wie i ktry oddam tobie do dyspozycji. Ty sam cigle masz jeszcze setki przyjaci wiernych ci na mier i ycie. Oni s prawdziwymi

Ksiga V

Opowie 58

287

towarzyszami i doradcami ambitnego mczyzny, ktry cigle ma odwag pcha si w gr. Samdaja rzek: O matko, jaki mczyzna nie odrzuciby ignorancji i ciemnoci, w ktr popad, suchajc twych wspaniaych i penych znaczenia sw! Majc ciebie za swego przewodnika, ktry postrzega zarwno przeszo jak i przyszo, potrafi unie m krlewsk uprz przepywajc ocean i pdzc pod gr po stromym stoku! Chciaem wysucha twej mowy do koca, gdy bya dla mnie jak eliksir niemiertelnoci podany mi przez krewnego w momencie katastrofy i dlatego siedziaem cicho, przeciwstawiajc si tobie od czasu do czasu. Ale teraz jestem ju gotowy, aby dooy wszelkich stara, pokona mego wroga i zwyciy! Po skoczeniu swego opowiadania Kunti rzeka do Kryszny: O Kryszna, t wspania upominajc swego syna mow krlowej Widury, pobudzajc krlewsk ambicj naley powtarza kademu krlowi, ktry popada w rozpacz z powodu nacisku wroga. Dlatego prosz ci o przypomnienie jej mym synom. Powinien jej wysucha kady pragncy zwycistwa krl, aby po jej wysuchaniu podbi ziemi i zniszczy wroga. Gdy wysuchuje jej ciarna kobieta, urodzi heroicznego syna, przodujcego w uczeniu si, samo-kontroli i ascezie, wieccego blaskiem Brahmana, oklaskiwanego przez innych, ognistego, silnego i paskiego wojownika, miaego zdobywc nie do pokonania, pogromc niegodziwcw i obroc tych, co krocz ciek Prawa, bohatera, ktrego si jest uczciwo. 3. Kunti przekazuje wiadomoci do swych pozostaych synw przypominajc im o proroctwach w momencie ich narodzin i koniecznoci obrony honoru Draupadi Kunti kontynuowaa: O Kryszna, przypomnij Ardunie, e gdy przyszed na wiat, gos z nieba rzek: O Kunti, twj syn bdzie jak Indra i majc Bhim do pomocy pokona w wielkiej bitwie wszystkich Kauraww, burzc cay wiat. Majc Kryszn za swego towarzysza, po zabiciu Kauraww podbije ca ziemi i zdobdzie sigajc nieba saw. Odzyska ojcowsk cz, ktra zostaa stracona i razem ze swymi brami zoy trzy ofiary. Gdy myl o tym prawdomwnym, potnym i nieugitym uczniku Arduniei jeeli Prawo faktycznie istniejeproroctwo to speni si. Ty sam uczynisz wszystko, co zostao przepowiedziane. Skadam pokon przed wielkim Prawem, ktre utrzymuje przy istnieniu wszystkie ywe istoty. O Kryszna, znasz dobrze Bhim, ktry nie zazna spokoju, zanim nie pokona wrogw. Powiedz mu, aby nie waha si przed walk z

288

Mikoajewska

Mahabharata

Kaurawami, bo wanie nadszed czas na podjcie zadania, dla ktrego si narodzi. Powiedz synnej i piknej Draupadi, ktra zna wszelkie subtelnoci Prawa: O znakomita cro wspaniaej dynastii, wielce waciwie jest to, e w swym postpowaniu z moimi synami kierowaa si uczciwoci. Powiedz synom Madri zawsze wiernym Prawu magnatw: O bracia bliniacy, cecie sobie bardziej ni ycie to szczcie, ktre zdobywa si dziki bohaterstwu. Bogactwo zdobyte dziki wasnej dzielnoci zawsze raduje serce mczyzny, ktry yje w zgodzie z Prawem wojownika. Czy moecie wybaczy to, e na waszych oczach ksiniczka Pacalw Draupadi, ktra nagromadzia wiele zasug dziki swej prawoci, bya tak okrutnie poniana? Nic nie sprawia mi wikszego blu od myli o tym, e ta wspaniaa kobieta o ciemnej karnacji paczc aonie musiaa wysuchiwa tych wstrtnych obelg i e ta kobieta o penych biodrach zawsze oddana Prawu zakrwawiona sw wasn comiesiczn krwi nie znalaza nikogo, kto by jej broni, cho miaa za mw piciu potnych wojownikw. O Kryszna, powiedz Ardunie, najpotniejszemu wrd tych, co posuguj si broni, aby szed ladem Draupadi! Sam dobrze wiesz, e Arduna i Bhima jak dwaj rozwcieczeni bogowie mierci przecign nawet Jam w biegu po tej ostatniej drodze. Upokarzajce byo dla nich nie tylko lenie Draupadi, ale rwnie lenie Bhimy na oczach starszyzny naszego rodu i zebranych krlw. Przypomnij im o tym upokorzeniu. Koczc, Kunti rzeka: O Kryszna, powiedz mym synom, e ja sama mam si dobrze i zapytaj ich o zdrowie. Tobie samemu ycz bezpiecznej podry i prosz ci ochraniaj moich synw. Kryszna okry Kunti i poegna si oddajc jej nalene honory. Po poegnaniu z Bhiszm i innymi ruszy w kierunku powrotnym odprowadzany przez Karn, ktrego zaprosi do swego rydwanu. Jego szybkie konie poganiane przez Daruk zdaway si poyka przestrze, gnajc z szybkoci myli lub wiatru. 4. Bhiszma i Drona raz jeszcze prbuj bezskutecznie skoni Durjodhan do pokoju z Pandawami, ktrzy uwolnili si z ptli Prawa, w ktr ich niegdy pojma i chc odzyska sw krlewsko Po wyjedzie Kryszny Bharatowie zebrali si razem, aby rozmawia o tym niezwykym wydarzeniu, ktrym bya jego wizyta. Powtarzali midzy sob: Caa oszoomiona ziemia jest zapana w sida mierci z powodu szalestwa Durjodhany.

Ksiga V

Opowie 58

289

Bhiszma i Drona rzekli do Durjodhany: O Durjodhana, syszae o tym, jakie sowa Kunti przekazaa swym synom za porednictwem Kryszny. Pandawowie bd im z ca pewnoci posuszni i podejm z nami walk na mier i ycie, by odzyska krlestwo. Lye ich on, gdy zostali zapani w ptl Prawa i musieli to znie. Lecz teraz Judhiszthira ci ju duej nie wybaczy, majc po swej stronie swych braci gotowych do walki i obecno Kryszny. Sam moge pozna si Arduny, gdy zostae przez niego pokonany w bitwie o krowy krla Wiraty. Zawrzyj wic uczciwy pokj z Pandawami i uratuj ca ziemi, ktra jest zapana w sida mierci. Twj starszy brat Judhiszthira jest czowiekiem Prawa, uczuciowym, uczciwym i mwicym agodnym jzykiem. Oczy si ze swojej winy i udaj si do niego z wycignit rk. Gdy Pandawa zobaczy twj ukon, rozchmurzy swe czoo i przyniesie dynastii pokj. Udaj si razem ze swymi doradcami do tego krlewskiego syna i uciskaj go. Oddaj nalene mu krlewskie honory i pozwl mu odpowiedzie na twj ucisk serdecznym uciskiem. Pozwl Bhimie, aby wzi ci w ramiona, a Ardunie, aby ci pozdrowi. Pozwl Nakuli i Sahadewie, aby przysigli ci wierno, ktra naleny si starszym. Niech z krlewskich oczu popyn zy szczcia. Porzu sw dum, pogd si ze swymi brami i rzd razem z nimi ca ziemi. Posuchaj rozsdnych sw swych przyjaci, bo wojna do ktrej zmierzasz, zniszczy ca kast magnatw. Gwiazdy s dla ciebie niekorzystne, znaki zowieszcze, wrce zgub wojownikw i nas samych. Na tw armi spadaj meteory, wierzchowce zdaj si paka, a nad twymi oddziaami kr spy. Ani krlewski paac, ani miasto nie wygldaj tak jak przedtem i szakale z bezbonym wyciem grasuj a po horyzont. Posuchaj prb swego ojca i matki i rad swych przyjaci, bo to czy bdzie wojna, czy pokj zaley tylko od ciebie. Gdy tego nie uczynisz, poaujesz, widzc sw armi dziesitkowan przez strzay Arduny. Przypomnisz sobie moje sowa, gdy usyszysz ryk syczcego i wyjcego Bhimy i dwik Gandiwy i gdy nagle uznasz moje rady za suszne. Durjodhana syszc te sowa straci nagle ducha. Spuci gow i zmarszczy czoo, lecz nie powiedzia sowa. Widzc go w tym stanie Bhiszma i Drona spojrzeli po sobie i rzekli w odpowiedzi na jego milczenie: O Durjodhana, czy moe by dla nas wikszy powd do alu od tego, e nasza lojalno wobec Hastinapury zmusza nas do walki po twojej stronie przeciw prawym, bramiskim Pandawom, ktrzy zawsze dotrzymuj swych obietnic?

290

Mikoajewska

Mahabharata

Drona rzek: O Durjodhana, Ardun stawiam wyej nawet od mego syna Awatthamana i jest w nim wicej pokory. Przeklinam Prawo wojownika, skoro zmusza mnie ono do walki z Ardun, aby je utrzyma przy yciu. To dziki mej asce na caym wiecie nie ma ucznika rwnego Ardunie. Zy czowiek, cho ostrzegany przed zem, chce za, podczas gdy dobry czowiek, cho kuszony przez zo, chce dobra. Pandawowie zachowuj si cigle przyjanie, cho zostali zdradzeni i oszukani, podczas gdy twoje zachowanie prowadzi jedynie do twego upadku. Cho caa starszyzna twego rodu, Widura, ja sam i Kryszna prbowalimy przemwi ci do rozsdku, nie szukasz dla siebie ratunku. Mylisz jestem silny i uywajc swej siy chcesz przekroczy nabrzmiay wodami monsunu Ganges peen rekinw i krokodyli. Mylisz, e nosisz na sobie krlewsk szat Judhiszthiry, podczas gdy zaledwie chciwie uchwycie si przywidej girlandy. Przygotuj si na to, e teraz, gdy Pandawowie zdobyli bogactwo od krla Wiraty, zadaj od ciebie zwrotu swej krlewskoci. Rozpoczynajc wojn z Pandawami, doprowadzisz do katastrofy. Nie moesz pokona Pandaww, gdy prowadzi ich Draupadi i ona pragnie ich zwycistwa. W jaki sposb chcesz pokona Pandaww, ktrzy potrafi kontrolowa swe zmysy, s najlepsi w posugiwaniu si broni, maj Kryszn za swego doradc, jednym z nich jest Arduna i maj poparcie braminw o wielkim duchu? O Durjodhana, pragn uczyni wszystko, co w mej mocy, aby uchroni ci przed utoniciem w oceanie katastrofy! Zaniechaj swych wojennych zamiarw i zawrzyj uczciwy pokj z Pandawami, aby twj krlewski rd i twj nard mogy wzrasta w si. Nie wybieraj drogi prowadzcej wprost do przegranej.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(54) The Coming of the Lord (continued), 130, 5(54d) The Instruction of Viduras Son, 131-134, 5(54) The Coming of the Lord (continued), 135-137.

Ksiga V

Opowie 59

291

Opowie 59 Kryszna i Kunti bezskutecznie prbuj przecign Karn na stron Pandaww informujc go, e jest najstarszym Pandaw
1. Kryszna informuje Karn, e jest synem Kunti i najstarszym bratem Pandaww i namawia go, aby uda si z nim do Pandaww i zosta krlem Bharatw; 2. Karna odmawia krlestwa ze wzgldu na sw mio do przybranych rodzicw; 3. Karna idzie za gosem serca i wybiera lojalno wobec Durjodhany, ktry poprowadzi Wielk Ofiar Wojenn, palc w ogniu bitwy kast magnatw; 4. Kryszna zapowiada pocztek kalijugi; 5. Kryszna wyjania Karnie, e nie udao mu si dotrze do jego serca i e gdy zblia si Czas Koca to, co niszczy wiat tkwi gboko w sercu; 6. Kunti postanawia poinformowa Karn e jest jej synem, aby pozbawi go woli walki z Pandawami; 7. Karna pozostaje wierny Durjodhanie wypominajc Kunti, e sw prob chce pozbawi go honoru i zamkn mu drog do nieba, obiecuje jej jednak, e bdzie walczy jedynie z Ardun.

Karna rzek: O Kryszna, wojna Kauraww z Pandawami bdzie Wielk Ofiar Wojenn, ktr poprowadzi Durjodhana. On bdzie ofiarnikiem, a jego on bdzie jego armia. Krl Judhiszthira dobrze obeznany z recytacj Wed i oblacj bdzie peni rol brahmana, gwnego kapana ofiarnego speniajcego kontrol nad caym rytuaem. ... Kryszna rzek: O Karna, zniszczenie caej ziemi jest coraz bliej, bo moje sowa nie zdobyy twego serca. Gdy zniszczenie wszystkich ywych istot si zblia, za linia postpowania, ktra wydaje si by dobra, nie opuszcza serca. ... Karna rzek do Kunti: O matko, nie zrealizuj twej proby bez wzgldu na to, jak bardzo mogoby to by zbawienne, bo chc pozosta przyzwoitym czowiekiem. (Mahbharta, 5(55) The Temptation of Karna, 139.30, 50-55; 141.40-45; 144.15-20) 1. Kryszna informuje Karn, e jest synem Kunti i najstarszym bratem Pandaww i namawia go, aby uda si z nim do Pandaww i zosta krlem Bharatw Po odjedzie Kryszny krl Dhritarasztra rzek do swego wonicy Sandaji, ktry by obdarzony bosk wizj: O Sandaja, Kryszna odjedajc z Hastinapury zaprosi do swego rydwanu Karn i poprosi go, by go odprowadzi. C on mu powiedzia? Sandaja rzek: O krlu, Kryszna rzek do niego gosem agodnym i przyjaznym: O Karna, w modoci usugiwae braminom i spragniony wiedzy zadawae im wiele pyta. Znasz

292

Mikoajewska

Mahabharata

wic dobrze rne niemiertelne stwierdzenia Wed i jeste dobrze obeznany z rnymi subtelnociami dotyczcymi Prawa. Ci, ktrzy znaj wite pisma, nauczaj, e syn urodzony przez mod kobiet przed jej zampjciem powinien by traktowany tak samo jak jej synowie urodzeni w maestwie i uznawany za syna jej ma. Dowiedz si wic, e ty sam jeste panieskim synem Kunti i w zwizku z tym jeste synem Pandu i najstarszym z Pandaww. Rozpoznaj swych prawdziwych krewnych: od strony ojca naleysz do Bharatw, a od strony swej matki jeste krewnym Wrisznich. Porzu Kauraww, udaj si razem ze mn do Pandaww i jako najstarszy z nich zosta krlem i dziedzicem krlestwa Bharatw. Gdy Pandawowie dowiedz si o twym pochodzeniu bez chwili wahania uznaj twe prawa do tronu. Rozpoznajc w tobie brata padn ci do stp. To samo uczyni synowie Draupadi jak i syn Subhadry Abhimanju i wszyscy sprzymierzecy Pandaww. Na tw koronacj wszystkie crki i ony krlw przynios zioa, nasiona, klejnoty i naczynia ze zota, srebra i gliny. Pandawowie oddadz ci take za on Draupadi, gdy obiecali swej matce, e bd dzieli si ni rwno ze swymi brami. Jeszcze dzisiaj bramini reprezentujcy cztery Wedy i kapan Pandaww namaszcz ci na krla. To samo uczyni Pandawowie, ich sprzymierzecy i ja sam. Judhiszthira zostanie Modszym Krlem i bdzie wachlowa ci biaym wachlarzem, a potny Bhima bdzie trzyma nad tw gow okazay biay baldachim. Za tob bdzie poda Arduna na swym rydwanie zaprzonym w biae konie, pobrzkujcym setkami dzwoneczkw i przykrytym skrami tygrysa, a Nakula, Sahadewa, synowie Draupadi i Abhimanju bd dostpni na kade twoje wezwanie. Ja sam, Pacalowie jak i inni potni wojownicy bdziemy poda za twym sztandarem. Udaj si wic ze mn do Pandaww i suchajc witych dwikw modlitw i sawicych ci pieni poetw czerp rado ze swej krlewskoci. Otoczony przez swych braci jak ksiyc przez gwiazdy pobogosaw sw matk i rzd krlestwem Bharatw. Niech raduj si razem z tob twoi przyjaciele, a wrogowie niech dr ze strachu. 2. Karna odmawia krlestwa ze wzgldu na sw mio do przybranych rodzicw Karna rzek: O Kryszna, wiem, e przemawiasz do mnie jak przyjaciel, ktry ma na uwadze to, co jest dla mnie najlepsze i ley w moim interesie. Moja niezamna jeszcze matka pocza mnie z

Ksiga V

Opowie 59

293

bogiem soca i na jego danie porzucia mnie zaraz po urodzeniu. Wedug Prawa jestem wic synem Pandu, lecz moja matka nie okazaa mi serca i oddaa mnie we wadz rzeki, traktujc mnie tak, jakbym urodzi si martwy. Znalaz mnie krlewski wonica Adhiratha, sta (czowiek pochodzcy z mieszanych kast), zabra mnie do swego domu i darzc mnie mioci odda mnie pod opiek swej ony Radhy. Na mj widok z piersi Radhy polao si mleko i przyja z mioci me brudne pieluszki. Czy mczyzna taki jak ja, biorcy zawsze pod uwag to, co pisma mwi o Prawie, mgby zaprzeczy jej ofierze zoonej w ten sposb przodkom? Adhiratha kocha mnie jak swego syna i ja sam kocham go jak wasnego ojca. To on kierujc si sw ojcowsk mioci do mnie wykona dla mnie ryty zwizane z narodzinami opisane w pismach. To z jego inicjatywy bramini nadali mi imi Wasuszena i gdy byem wystarczajco dorosy da mi ony. Majc synw daem im rado posiadania wnukw i moje serce naley cakowicie do nich. Sam zoyem wiele ofiar i wykonaem wiele domowych i wojennych rytw, ale zawsze w obecnoci mych przybranych rodzicw. 3. Karna idzie za gosem serca i wybiera lojalno wobec Durjodhany, ktry poprowadzi Wielk Ofiar Wojenn, palc w ogniu bitwy kast magnatw Karna kontynuowa: O Kryszna, ani przyjemno, ani lk, ani gry zota nie potrafi skoni mnie do zamania danego sowa. Przez trzynacie lat wygnania Pandaww dziki zdaniu si na Durjodhan czerpaem rado z pozbycia si przez niego rywali i posiadania cakowitej krlewskiej wadzy. Teraz Durjodhana zebra liczne armie i przygotowa si do walki z Pandawami dlatego, e liczy na moj si i zdolno pokonania Arduny. Ani groba mierci lub niewoli, ani lk, czy zachanno nie skoni mnie to zamania danej mu obietnicy. Gdybym teraz odmwi walki z Ardun, przyniosoby to zarwno jemu jak i mi pogard caego wiata. auj obraliwych sw, ktre wypowiedziaem pod adresem Pandaww i nie wtpi w to, e Pandawowie majc ciebie po swej stronie zrealizuj swj cel. Nie informuj ich jednak o naszej rozmowie, bo gdy Judhiszthira dowie si, e to ja jestem najstarszym Pandaw, odmwi przyjcia krlestwa, podczas gdy ja oddam je natychmiast w rce Durjodhany. Zachowaj wic milczenie i pozwl, aby Judhiszthira pozosta krlem, majc ciebie za przewodnika, a Ardun za swego gwnego obroc. Ziemia

294

Mikoajewska

Mahabharata

naley bowiem do tego, kto ma ciebie za swj skarb i kto ma oparcie w takich wojownikach, jak ci, ktrzy stoj po stronie Judhiszthiry. Wok Pandaww zgromadzi si kwiat magnaterii i wspaniae dziedzictwo Bharatw zostanie z caa pewnoci w tej wojnie przez nich wygrane. Wojna Kauraww z Pandawami bdzie Wielk Ofiar Wojenn, ktr poprowadzi Durjodhana. On sam bdzie ofiarnikiem, a jego on bdzie jego armia. Krl Judhiszthira dobrze obeznany z recytacj Wed i oblacj bdzie peni rol brahmana, gwnego kapana ofiarnego speniajcego kontrol nad caym rytuaem. Ty sam podczas tej ofiary bdziesz wiadkiem i kapanem adhwarju odpowiedzialnym za wymierzenie gruntu ofiarnego, zbudowanie otarza, przygotowanie naczy do ofiary, dostarczenie wody i odpowiedniego drewna, rozpalenie ognia, przyprowadzenie zwierzcia ofiarnego i zabicie go, recytujcego formuki z Jadurwedy. Arduna bdzie hotarem recytujcym inwokacje i litanie z Rigwedy. Gandiwa zastpi mu yk ofiarn, a odwaga wojownikw ofiarny tuszcz. Rne rodzaje boskiej broni zastpi mu nucenie witych zakl z Wed. Syn Arduny Abhimanju podajc za swym ojcem lub nawet wysuwajc si naprzd, bdzie peni rol kapana grawastuta nuccego mantry podczas wyciskania somy. Bhima zastpi ugatara nuccego hymny Samawedy wychwalajce wieo wycinit som i prastotara, a dwiki konch i bbnw zastpi gon inwokacj subramanju nucon podczas wyciskania somy. Nakula i Sahadewa bd peni rol kapana amitara, ktry odcina i gotuje czonki i inne porcje zoonej ofiary. Czyste wcznie na nakrapianym drzewcu bd suyy za supki ofiarne. Ostre strzay i oszczepy bd sojami do gromadzenia somy, a uki sitem do jej oczyszczania. Miecze bd czerepami, czaszki ciastkami purodaa, a krew bdzie wlewan do ognia oblacj. Wcznie i maczugi bd drewienkami do rozniecania i ogradzania ognia. Strzay wypuszczane z Gandiwy przez Ardun, bramina Dron i jego syna Awatthamana bd suy ofiarom za poduszki. W przdzy tej ofiary uczniowie Drony i Krypy bd peni rol kapana sadasja, Satjaki rol pratiprasthatara wlewajcego oblacj do ognia, syn Bhimy Ghatotkaka rol amitara, a syn krla Drupady Dhrisztadjumna narodzony z ofiarnego ognia bdzie opat za ofiar. Gdy strzay Arduny mnie dosign i polegn na polu bitewnym, bdzie to jak dorzucenie drewna do ofiarnego ognia, a gdy Bhima wypije krew Duhasany dziko ryczc, bdzie to jak

Ksiga V

Opowie 59

295

wypicie wycinitej somy. Zakoczeniem tej Wojennej Ofiary bdzie miertelne zranienie Bhiszmy i zabicie bramina Drony, a gdy Bhima zabije Durjodhan jego wielki rytua ofiarny dobiegnie koca. Ostateczn oczyszczajc kpiel bd tony ez wylewane przez matki, ony i synowe opakujce swych martwych synw, wnukw i obrocw zabitych na tym polu ofiarnym, po ktrym grasuj psy, spy i inne drapiene ptaki. O Kryszna, niech ci wszyscy magnaci, ktrych Czas przeznaczy na mier nie strac ycia inaczej ni przez wzgld na ciebie. Niech realizujce swj peny obrt Koo Magnata przyniesie im bohatersk mier na Polach Kuru (Kurukszetrze), ktre s najwitszym miejscem w caym wiecie. To tutaj uczy to, czego pragniesz, aby magnaci w swej totalnoci mogli dotrze do nieba. Niech sawa tej ofiary trwa, dopki gry nie upadn i rzeki bd pyn i nawet duej. Niech poeci opowiadaj o niej, goszc chwa powicajcych swe ycie bohaterskich magnatw. O Kryszna, nie mw nikomu o naszej rozmowie i prowad synw Pandu na wite pola Kurukszetry. 4. Kryszna zapowiada pocztek kalijugi Kryszna syszc odpowied Karny rzek ze miechem: O Karna, to obietnica krlestwa nie jest dla ciebie wystarczajco kuszca? Nie chcesz rzdzi ziemi, ktr oddaj w twe wadanie? Nie masz przecie cienia wtpliwoci, e zwycistwo w tej wojnie naley do Pandaww i mimo tego chcesz zgin mierci bohatera? Nie bdzie ju nadziei na kritajug, tretajug i dwaparajug, gdy zobaczysz po jednej stronie Ardun i Kryszn na jednym rydwanie zaprzonym w biae konie, Judhiszthir ochraniajcego sw armi przy pomocy witych mantr i oblacji, Bhim taczcego swj taniec bitewny po wypiciu krwi Duhasany, synw Madri przedzierajcych si przez szeregi armii Kauraww jak dwa wcieke sonie oraz po drugiej stronie Bhiszm, Dron, Kryp i Durjodhan atakujcych Pandaww. Ta wielka ofiara, w ktrej kwiat magnaterii powici swe ycie w obronie uczciwoci bdzie bram prowadzc do kalijugi. Skoro tak, id do Bhiszmy, Drony i Krypy i powiedz im, e mamy obecnie pomylny miesic bogaty w pasz dla byda i paliwo, dojrzae zboa i owoce, wolny od plagi komarw. Woda jest smaczna i pozbawiona muu, a pogoda przyjemna, ani za gorca ani za zimna. Za siedem dni zaczyna si nw ksiyca. Niech w tym dniu nazywanym Dniem Indry spotkaj si wszyscy na polach Kurukszetry i niech rozpocznie si bitwa. Powiedz te

296

Mikoajewska

Mahabharata

wszystkim krlom gotowym do bitwy, e speni ich yczenia i e zgin na polu bitewnym bohatersk mierci, realizujc w ten sposb swj najwyszy cel. 5. Kryszna wyjania Karnie, e nie udao mu si dotrze do jego serca i e gdy zblia si Czas Koca to, co niszczy wiat, tkwi gboko w sercu Karna rzek: O Kryszna, dlaczego poddae mnie prbie, skoro wiesz z gry wszystko? Wiem, e groba cakowitego zniszczenia, ktra zawisa nad ziemi, zostaa spowodowana przeze mnie, akuniego, Duhasan i Durjodhan i e nadchodzca przeraliwa i krwawa bitwa bdzie dla krlw skupionych wok Durjodhany ciek prowadzc prosto do wiata boga mierci Jamy. Wielu z nas przeladuj przeraliwe sny i wiele przeraliwych znakw i omenw zapowiada wygran Judhiszthiry i klsk Durjodhany. Plama na ksiycu jest znieksztacona, a Rahu przygotowuje si znowu do poknicia soca. Planeta Saturn grozi konstelacji Rohini, groc wszystkim ywym istotom. Pooenie, w ktrym znalaz si Mars jest apelem o zachowanie przyjani. Spadajcym z nieba meteorom towarzysz huragany i trzsienia ziemi. Sonie w obozie Durjodhany s niespokojne, a konie roni zy i straciy apetyt i z wszystkich stron dochodz bezcielesne gosy, podczas gdy wierzchowce Pandaww odywiaj si dobrze, a dzikie zwierzta okraj ich obz z daleka, wrc zwycistwo. Wok obozu Pandaww gromadz si pawie, dzikie gsi i urawie, podczas gdy za Kaurawami cign spy, wrony, szakale i chmury komarw. W obozie Kauraww nie sycha dwikw bbnw, Indra leje deszczem krwi, studnie nieprzyjemnie bulgocz i niedaleko w powietrzu kry miasto gandharww otoczone obronnym murem z wieami straniczymi i fos. O wicie i o zmierzchu czarna maczuga zaciemnia soce, zwiastujc nadchodzc groz i sycha wycie szakala zwiastujce klsk. Horyzont na wschodzie ma kolor krwi, na poudniu tonie w ciemnociach, a na zachodzie ma kolor gliny jak nie wypalony gliniany dzbanek. Mnie samemu nio si jak Judhiszthira i jego bracia ubrani w biae turbany i szaty wstpowali do paacu, ktry ma tysic kolumn. Widziaem tam take ciebie dekorujcego wntrznociami zbroczon krwi ziemi. Judhiszthira siedzc na grze koci jad ze zotego talerza ry zmieszany z roztopionym tuszczem. Widziaem jak podae mu do zjedzenia ca ziemi. Bdzie on z pewnoci ni wada. Bhima wdrapa si na wysok gr i

Ksiga V

Opowie 59

297

trzymajc w doniach sw maczug spoglda w d. Na pewno pokona nas wszystkich. W mym nie widziaem te Ardun, ktry trzymajc w doni Gandiw wsiad razem z tob na biaego sonia rozsiewajc wkoo swj majestat. Trzech ubranych na biao mczyzn trzymajcych w doniach biae parasole osaniao Nakul, Sahadew i wielkiego wojownika Satjaki ubranych rwnie na biao, ozdobionych bransoletami, naszyjnikami i biaymi girlandami. Dostrzegem rwnie trzech mczyzn ubranych w biae turbany po stronie Kauraww. Byli to: Awatthaman, bramin Krypa i Kritawarman Satwata. Wszyscy inni krlowie nosili czerwone turbany. Bhiszma i Drona siedzc na wielbdzim wozie razem ze mn i Durjodhan podrowali w kierunku regionu boga mierci Jamy. Wiem, e triumf jest tam, gdzie jest Prawo. Z ca pewnoci ja sam, inni krlowie i magnaci sponiemy w ogniu Gandiwy. Kryszna rzek: O Karna, zniszczenie caej ziemi jest coraz bliej, bo moje sowa nie zdobyy twego serca. Gdy zniszczenie wszystkich ywych istot si zblia, za linia postpowania, ktra wydaje si by dobra, nie opuszcza serca. Karna rzek: O Kryszna, egnaj. Zobaczymy si ponownie, jeeli uda nam si przey nadchodzc wielk bitw, ktra bdzie wielk rzezi wielkich herosw. Zobaczymy si na pewno w niebietak, tam na pewno si wszyscy ponownie spotkamy . Krlewski wonica Sandaja zakoczy sw opowie o rozmowie Kryszny z Karn mwic: O krlu, Karna uciska Kryszn na poegnanie, opuci jego rydwan i wsiadszy do swego rydwanu ruszy w drog powrotn do Hastinapury, podczas gdy Kryszna kontynuowa sw drog w kierunku krlestwa Matsji, gdzie czekali na niego Pandawowie. 6. Kunti postanawia poinformowa Karn, e jest jej synem, aby pozbawi go woli walki z Pandawami Gdy pokojowe posannictwo Kryszny nie przynioso adnego rezultatu, Widura uda si do Kunti i rzek ze smutkiem: O Kunti, moje serce byo zawsze skonne do takiej samej yczliwoci wobec wszystkich Bharatw. Durjodhana jednake nigdy nie sucha moich dobrych rad i pragnie wojny. Stary krl Dhritarasztra z kolei nie ustanowi moc swej woli pokoju, bo zaraony szalestwem swego syna ju dawno wszed na ciek Bezprawia. Z powodu braku rozsdku Karny, Duhasany i akuniego rozbrat Kauraww z Pandawami staje si coraz wikszy. Jednake Prawo i jego konsekwencje dosign tych, ktrzy ukradli krlestwo Krlowi

298

Mikoajewska

Mahabharata

Prawa. Judhiszthira z mioci do swych krewnych pragnie Prawa i robi wraenie, jakby by czowiekiem sabym, cho jest silny. Gdy Kryszna poinformuje Pandaww o niepowodzeniu swej misji, Pandawowie stan do walki i za polityka Kauraww skoczy si mierci wielkich herosw. Rozmylajc nad tym, nie potrafi przespa spokojnie nocy. Kunti zamylia si nad sowami Widury i sama chora z alu ciko westchna i rzeka: O Widura, niech przeklte bdzie bogactwo doprowadzajce do wielkiej rzezi naszych krewnych, bo w tej braterskiej wojnie nie bdzie zwycizcw. Sama wojna jest zem i poraka w wojnie jest rwnie zem, lecz c moe by gorszego od Bharatw walczcych przeciw Bharatom? Obecno Bhiszmy, Drony, Krypy i Karny po stronie Durjodhany zwiksza mj niepokj. Dlaczego Bhiszma wbrew swej woli poda za szalestwem podego Durjodhany, ktry zawsze nienawidzi Pandaww? Drona rwnie z wasnej woli i dla wasnego interesu nigdy nie walczyby przeciw swym uczniom. Za to Karna jest w swym deniu nieugity i wystarczajco silny, by sprowadzi na Pandaww katastrof. Pali mnie to ywym ogniem! Dzi jeszcze sprbuj wzbudzi w Karnie cieplejsze uczucia wobec Pandaww. Udam si do niego i powiem mu prawd. Powiem mu, e bogosawiony bramin Durwasas zadowolony z mojej suby da mi wit mantr majc moc przywoywania bogw i e yjc w domu kobiet mego ojca Kuntibhodi czsto mylaam z bijcym sercem o jej sile i potdze wiata braminw. Bdc ju mod kobiet, cho cigle jeszcze dzieckiem, ochraniana przez m niani i otoczona przez przyjaci, chciaam wystrzec si bdw i broni dobrego imienia mego ojca. Kaniajc si w mylach braminowi, rozmylaam nad tym, jak uczyni co, co zadowoli moj rodzc si kobieco bez popeniania grzechu. Wierzc, e pozwala mi na to otrzymana w darze mantra, przywoaam do siebie boga soca Surj. Mj syn Karna, dar boga soca, ktrego nosiam przy mym sercu bdc cigle dzieckiem, powinien wysucha mych sw i powinien uczyni to, co jest dobre dla jego modszych braci. 7. Karna pozostaje wierny Durjodhanie wypominajc Kunti, e sw prob chce pozbawi go honoru i zamkn mu drog do nieba, obiecuje jej jednak, e bdzie walczy jedynie z Ardun Kunti powziwszy mocne postanowienie, aby porozmawia z Karn, udaa si nad brzeg Gangesu, gdzie Karna kadego ranka

Ksiga V

Opowie 59

299

sta z twarz zwrcon ku wschodowi i wzniesionymi rkami, oddajc cze socu. Ona, ona krla Pandu i ksiniczka Wrisznich staa aonie za jego plecami w cieniu rzucanym na ziemi przez jego szat, bdc jak girlanda lotosw uschnitych od promieni soca i czekaa a zakoczy on swe modlitwy. Karna usysza jej wspczujce i szczere recytacje adresowane do syna, lecz rygorystyczny w swej religijnej praktyce nie zaprzesta swych wasnych recytacji, a promienie soneczne dotkny jego plecw. Wwczas odwrci si i gdy zobaczy Kunti, odda jej nalene honory i rzek: O krlowo, ja Karna, syn Radhy i Adhirathy oddaj ci chwa. Powiedz mi, c mam dla ciebie uczyni? Kunti rzeka: O Karna, nie jeste synem Radhy i Adhirathy. Jeste moim pierworodnym synem, ktry urodzi si przed mym zampjciem w paacu mego ojca Kuntibhody. Poczam ci z samym bogiem soca, aby by na ziemi najwikszym wojownikiem. Bdc dzieckiem boga narodzie si w zotych kolczykach i zbroi bronicych twego ycia, ktre oddae Indrze. Nie powiniene by na subie u Durjodhany nie znajc swych prawdziwych braci. Odejd od Durjodhany i ciesz si krlestwem zdobytym niegdy przez Judhiszthir i ukradzionym mu podstpem przez Kauraw. Niech Bharatowie zobacz pojednanie Karny z Ardun i bdcie dla siebie brami jak Kryszna z Balaram. Gdy pojednasz si z Ardun, nie bdzie na wiecie niczego, czego nie moglibycie wsplnie osign. Otoczony przez swych braci bdziesz byszcze jak Brahma otoczony Wedami i ich rozgazieniami. Nie bdziesz ju duej nazywany synem suty, lecz heroicznym Pandaw. Gdy Kunti skoczya mwi, Karna usysza przepeniony uczuciem gos dochodzcy wprost ze Soca: O Karna, Kunti powiedziaa prawd. Bd posuszny sowom swej matki, gdy w ten sposb zdobdziesz najwiksze dobro. I cho jego matka i ojciec przemawiali do niego w ten sposb, Karna nie zawaha si nawet przez moment i pozosta wierny swym dunikom. Rzek: O krlowo, nie wtpi w prawdziwo twych sw i wiem, e powinienem by ci posuszny, ale krzywda, ktr mi wyrzdzia pozbywajc si mnie, zniszczya imi i saw, ktr mogem zdoby i jest nie do naprawienia. Cho z urodzenia jestem wojownikiem, nie otrzymaem dotychczas nalenego wojownikowi powaania. Jaki wrg mgby wyrzdzi mi wiksz krzywd od ciebie? Gdy by na to waciwy czas, nie okazaa mi takiego jak dzi uczucia. I cho przedtem odmwia mi nalenych synowi sakramentw, dzi chcesz mi rozkazywa. Nigdy nie zachowywaa si wobec mnie jak matka, ktra ma na

300

Mikoajewska

Mahabharata

uwadze moje dobro, a i dzi owiecasz mnie, e jestem twym synem, majc na uwadze wycznie swj wasny interes. Kt nie nazwaby mnie tchrzem, gdybym teraz nagle stojc w obliczu bitwy ujawni si jako Pandawa i przeszed na stron Pandaww? Durjodhana i jego bracia zawsze dawali mi dostp do wszelkich wygd i zawsze oddawali mi waciwe honory i teraz miabym ich zdradzi? Bdc wplecieni w wendet z Pandawami zawsze si odpowiednio troszczyli o moje wzgldy. Jakebym mg teraz zniszczy ich wszystkie pokadane we mnie nadzieje, e dziki mej odwadze zdoaj pokona wroga? Jake mgbym ich teraz opuci, skoro we mnie widz d, na ktrej zdoaj przepyn ocean bitwy i dotrze bezpiecznie do drugiego brzegu? Wanie teraz wybia godzina spacenia Durjodhanie zacignitego u niego dugu, choby kosztem mojego ycia. Ten, kto nie spaca zacignitych dugw, nie zdobywa ani tego, ani tamtego wiata. O matko, pozbawia mnie imienia, a teraz chcesz zamkn przede mn bramy nieba! Zapewniam ci, e nie zdradz sprawy Durjodhany i bd walczy z twymi synami z ca swoj moc. Nie zrealizuj twej proby bez wzgldu na to, jak bardzo mogoby to by zbawienne, bo chc pozosta przyzwoitym czowiekiem. Jednake twj trud podjcia rozmowy ze mn nie moe pozosta bezowocny. Cho jestem w stanie pokona wszystkich twoich synw, bd walczy jedynie z Ardun. Jeeli zabij Ardun bdzie to dla mnie nagrod, a jeeli Arduna zabije mnie, zyskam saw. W ten sposb zawsze bdziesz miaa piciu synw, albo bez Arduny, albo beze mnie. Syszc sowa Karny Kunti zadraa od ka i alu. Uciskaa swego pierworodnego syna tak niezachwianego w swym harcie ducha i rzeka: O Karna, niech wic si stanie to, co sta si musi. Kaurawowie id wprost na wasne zatracenie. Jestemy jednak bezsilni wobec wyrokw losu. Obiecaj mi wic, e dotrzymasz swego sowa i nie bdziesz prbowa walczy z czwrk swych braci. Pozosta w dobrym zdrowiu i niech dobry los ci sprzyja. Karna odda honory swej pogronej w smutku matce i oboje w wielkim alu rozeszli si kady w swoj stron.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(55) The Temptation of Karna, 138-144.

Ksiga V

Opowie 60

301

Opowie 60 Kryszna oznajmia, e nadszed moment wojny i kary

1. Kryszna opowiada Pandawom o bezskutecznych prbach skonienia Durjodhany do pokoju; 2. Kryszna owiadcza, e nadszed czas na wojn i kar; 3. Kryszna raz jeszcze utwierdza Pandaww w przekonaniu, e podjcie braterskiej wojny jest obecnie jedynym waciwym dziaaniem; 4. Pandawowie razem ze swymi siedmioma armiami ruszaj w kierunku Kurukszetry; 5. Jedenacie armii skupionych wok Durjodhany rusza w kierunku Kurukszetry.

Kryszna zakoczy swe opowiadanie, mwic: O Judhiszthira, mimo wszelkich mych sw i stara, aby osign pokj, ten niegodziwy czowiek Durjodhana nie zmieni swych zamiarw. Nie wiedz teraz adnej innej moliwoci poza kar. Kaurawowie maszeruj ku polom Kurukszetry wprost na spotkanie Sdu Ostatecznego. Powiedziaem im o tym, gdy zebrali si wszyscy razem w Gmachu Zgromadze, lecz oni nie chc odda ci krlestwa bez wojny. Gnani nieodparcie ku wasnemu zniszczeniu, id wprost na spotkanie mierci. (Mahbharta, 5(55) The Temptation of Karna, 148.15) 1. Kryszna opowiada Pandawom o bezskutecznych prbach skonienia Durjodhany do pokoju Kryszna wrci z Hastinapury do Upaplawji i po zasuonym odpoczynku spotka si z Pandawami, aby porozmawia nimi o szczegach jego spotkania z Kaurawami. Judhiszthira zapyta: O Kryszna, opowiedz mi, co powiedziae Durjodhanie podczas swej wizyty w Hastinapurze? Kryszna odpowiedzia: O Krlu Prawa, powiedziaem mu wszystko to, co jest dla niego zbawienne i korzystne, ale ten ajdak mnie nie sucha. Judhiszthira ciekawy wszelkich szczegw zacz wypytywa Kryszn o to, w jaki sposb Bhiszma, Drona, Widura jak i inni obrocy Hastinapury prbowali wpyn na pokonanego przez dz i zachanno syna krla Dhritarasztry. Kryszna rzek: O Judhiszthira, gdy skoczyem mj apel do rozsdku Durjodhany, on rozemia si z lekcewaeniem, wywoujc tym gniew i oburzenie Bhiszmy, ktry rzek: O Durjodhana, wyrzeknij si swej zachannoci i we w swym dziaaniu pod uwag dobro naszej dynastii i rodziny. Ja sam dla dobra dynastii i z mioci do mego ojca amtanu wyrzekem si tronu na rzecz potomkw jego

302

Mikoajewska

Mahabharata

drugiej ony Satjawati i zoyem przysig ycia w celibacie. Gdy mj ojciec odszed do nieba, dotrzymaem swej przysigi i osadziem na tronie syna Satjawati Wikitrawirj podporzdkowujc si mu i porwaem dla niego trzy ksiniczki na ony. Gdy Wikitrawirja umar modo nie pozostawiajc nastpcy, wszyscy prosili mnie o bycie krlem, lecz ja, odmawiajc tronu, sprowadziem do paacu wielkiego mdrca Wjas, aby da synw modym wdowom po zmarym krlu. Narodzony z tego zwizku twj ojciec Dhritarasztra, cho by najstarszy, nie odziedziczy tronu, bo by od urodzenia niewidomy. Odziedziczy go jego modszy brat Pandu, a po nim jego synowie. Oddaj im wic to, co do nich naley i nie ignoruj mych sw, bo twj spokj umysu ley mi na sercu. To samo radzi ci twj ociec i Widura. Posuchaj naszych sw, jeeli nie chcesz zniszczy samego siebie, naszego krlestwa i caej ziemi. Bramin Drona wwczas rzek: O Durjodhana, zarwno krl amtanu, ojciec Bhiszmy jak i on sam w swych dziaaniach zawsze dawali pierwszestwo dobru rodziny i dynastii. Podobnie czyni krl Pandu, zwikszajc saw swej krlewskiej linii. To on przed udaniem si ze swymi onami do lasu odda krlestwo pod opiek swemu starszemu bratu Dhritarasztrze i modszemu bratu Widurze, ktry zawsze ze skromnoci suy krlowi Hastinapury sw rad. Gdy Pandu wdrowa po ziemi, Widura dotrzymujc danego sowa troszczy si o wzrost dochodu pastwa i dary, nadzorowa sub i wszystko inne, a potny Bhiszma sta na stray wojny i pokoju i sprawowa osobist opiek nad osob krla. Dziki nim krl Dhritarasztra zasiada na tronie jak potny lew, majc ich zawsze u boku. Dlaczego ty, urodzony w tej zawsze dbajcej o swe dobre imi wspaniaej krlewskiej rodzinie, chcesz j zniszczy, zamiast cieszy si wygodami i swym wspaniaym dziedzictwem razem ze swymi brami? Nie mwi tego motywowany wasnym interesem, bo yj z tego, co daje mi Bhiszma, a nie ty i nie potrzebuj od ciebie rodkw, aby si utrzyma przy yciu. Jestem tam, gdzie jest Bhiszma i zawsze uczyni to, co Bhiszma powie. Tak jak Bhiszma widzc w was potomkw Bharatw nie czuje rnicy midzy wami, tak samo ja, bo byem nauczycielem was wszystkich. Oddaj synom Pandu to, czego daj. Zwycistwo jest bowiem po tej stronie, gdzie ley Prawo, a Prawo ley po stronie Pandaww. Widura rzek do Bhiszmy: O Bhiszma, ju raz uratowae t dynasti przed zagad sprowadzajc bramina Wjas do oa wdw po Wikitrawirji. Teraz jednak zdajesz si nie zwaa na moje skargi. Dlaczego suchasz sdw Durjodhany i liczysz si z jego opini, zamiast go zniszczy? Jest on szalecem optanym przez ch

Ksiga V

Opowie 60

303

posiadania tego, co naley do innych, niegodziwcem i niewdzicznikiem oszalaym ze skpstwa, nie suchajcym rozkazw swego ojca i habicym sw wasn rodzin! To przez niego naszemu rodowi grozi zagada. Dziaaj szybko, aby zapobiec zniszczeniu. Skoro przyczynie si do naszych narodzin, nie pozwl nam wszystkim teraz zgin. Nie odwracaj wzroku od znakw wrcych zagad naszego rodu i nie bd jak Pradapati, ktrzy tworzy ywe istoty tylko po to, aby je potem zniszczy. Jeeli twa mdro ci zawodzi i nie potrafisz znale innego rozwizania, udaj si razem ze mn i krlem Dhritarasztr do lasu, oddajc cae krlestwo w rce Pandaww. Miej lito nad nami, gdy stoimy w obliczu zagady caego wiata. Gdy Widura kryjc w swym sercu gboki smutek zakoczy sw mow i siad w milczeniu, aonie wzdychajc, gos zabraa Gandhari. Przeraona wizj zniszczenia caej rodziny rzeka z gniewem do swego okrutnego i bezdusznego syna: O Durjodhana, w obliczu zebranych tu krlw i boskich braminw stwierdzam, e to ty razem z twoimi niegodziwymi doradcami jeste winny nadchodzcej zagady. wiat Bharatw zawsze opiera si na dziedziczeniu po przodkach. To ty zdobywajc krlestwo przy pomocy nieuczciwych rodkw, swym niegodziwym umysem i okrutnymi uczynkami zniszczye prawy wiat Bharatw. Jak miesz w swym szalestwie aspirowa do krlewskoci, skoro krlestwo zostao oddane przez krla Pandu twemu ojcu Dhritarasztrze i dalekowzrocznemu Widurze jedynie pod opiek. Oni obaj podlegaj Bhiszmie, ktry jest najstarszym z Bharatw, cho sam nie aspiruje do krlewskoci. Krlestwo odziedziczy Pandu i po nim jego synowie i nikt wicej. Jest wic ono w caoci legalnym dziedzictwem Pandaww, dziedziczonym przez ich potomkw. Jeeli chcemy sta na stray naszego wasnego Prawa musimy, jak to wskazuje nasz duchowy przywdca Bhiszma, postpowa zgodnie Prawem. Nie ma wtpliwoci, e syn boga Prawa Judhiszthira powinien wada krlestwem, ktre otrzyma z rk krla Dhritarasztry i gdzie zosta umieszczony przez Bhiszm. Nastpnie gos zabra niewidomy krl Dhritarasztra. Rzek: O Durjodhana, posuchaj co mam ci do powiedzenia i jeeli masz szacunek dla swego ojca, uczy to, co ci ka. W naszej dynastii krlestwo nie zawsze byo dziedziczone przez najstarszego syna. I ja sam, cho najstarszy, nie odziedziczyem krlestwa. Nasza dynastia ma swj pocztek w Somie Pradapatim (Dakszy). Syn Nahuszy krl Jajati by szstym pokoleniem wywodzcym si od Somy Pradapatiego. Jajati mia piciu synw, krlewskich mdrcw, z ktrych najstarszy mia na imi Jadu. Jego najmodszy syn Puru, z

304

Mikoajewska

Mahabharata

ktrego linii my sami si wywodzimy, by synem armisthy, crki krla asurw Wrszaparwana. Jadu by synem Dewajani, crki bramina i nauczyciela asurw ukry. Jadu, zaoyciel rodu Jadaww, silny i odwany odnosi si z lekcewaeniem do wszystkich magnatw. Po ujarzmieniu krlw rzdzcych ziemi a po jej cztery krace, rzdzi ca ziemi z Hastinapury, jednake zosta przeklty przez swego ojca Jajatiego i wygnany z krlestwa, gdy ogupiay od swej dumy i siy nie posucha jego rozkazu. Jajati przekl rwnie pozostaych trzech synw, ktrzy podali za swym starszym bratem i odda krlestwo swemu najmodszemu synowi Puru, ktry by mu posuszny. Jak wida z tradycji naszego rodu, najstarszy syn moe zosta pozbawiony krlewskoci, gdy ogupia go duma, podczas gdy najmodszy moe j naby dziki powaaniu i posuszestwu starszym. Podobnie mj synny ze swej prawoci dziad Pratipa mia trzech synw o imionach Dewapi, Bahlika i amtanu. Najstarszy Dewapi, prawy, posuszny swemu ojcu, kochany przez swych modszych braci i przez swych poddanych mia chorob skry. Gdy nadszed czas na przekazanie mu krlestwa, krl Pratipa zebra wszystkie przedmioty potrzebne do rytuau i wykona wszystkie dobrze wrce ryty, lecz bramini, starszyzna jak i zwykli poddani nie chcieli si zgodzi na jego koronacj ze wzgldu na to, e bogowie nie chc zaakceptowa na krla kogo, kto, cho wyposaony we wszystkie krlewskie zalety, cierpi na nieuleczaln chorob. Krl Pratipa dawic si wasnymi zami i opakujc swego syna wkrtce umar. Dewapi tonc w smutku z powodu mierci swego ojca, opuci paac i uda si do dungli. Jego modszy brat Bahlika opuci krlestwo, zostajc krlem na ziemi kuzyna swej matki. W ten sposb po mierci krla Pratipa Hastinapura staa si dziedzictwem jego najmodszego syna, prawego krla amtanu. Podobnie byo w moim przypadku. Cho byem najstarszy, krlestwo odziedziczy mj modszy brat Pandu, bo ja sam bdc lepy od urodzenia nie zostaem zaakceptowany na krla. Po jego mierci krlestwo stao si dziedzictwem jego synw. Ty sam nie odziedziczye adnego krlestwa, wic na jakiej podstawie rocisz sobie do niego pretensje? To Judhiszthira jest legalnym dziedzicem Bharatw i wadc Kurw. On sam jest wyposaony we wszystkie krlewskie zalety. Jest zawsze skoncentrowany na swym zadaniu, wierny swemu sowu, gotowy do suenia swej rodzinie i do obrony dobra. Jest kochany przez poddanych, przyjazny dla swych przyjaci, zdolny do kontrolowania zmysw. Jest prostolinijny, wybaczajcy, cierpliwy, sprawiedliwy, peen zapau, zdolny do uczenia si z dowiadcze, peen wspczucia i autorytetu. Jak ty

Ksiga V

Opowie 60

305

zachowujcy si podle prostak, nie dbajcy o dobre imi swej rodziny i nie bdcy synem krla Kurwmoesz zgasza pretensje do krlestwa legalnie odziedziczonego przez kogo innego? Uwolnij si od swych zudze i uczy to, czego od ciebie daj Pandawowie, bo tylko dziki temu ty i twoi bracia zdoacie zachowa ycie! 2. Kryszna owiadcza, e nadszed czas na wojn i kar Kryszna kontynuowa: O Judhiszthira, gdy Bhiszma, Drona, Widura, Gandhari i Dhritarasztra przemawiali do Durjodhany w ten sposb, on ich nie sucha. Wzruszajc ramionami zerwa si z gniewem ze swego tronu, rzucajc wkoo wcieke spojrzenia. Za nim zerwali si ze swych miejsc liczni krlowie o rwnie zaciemnionym umyle. Krzykn do nich: O dzielni wojownicy, rozpocznijcie swj marsz w kierunku Kurukszetry! I krlowie z okrzykami tryumfu i poganiani przez Czas zaczli przygotowywa si do bitwy. O krlu, teraz ju znasz sowa wypowiadane w Gmachu Zgromadze krla Dhritarasztry podczas mojej tam obecnoci. Bazujc na swej wiedzy podejmij odpowiednie decyzje i wydaj rozkazy. Ja sam wybraem najpierw podejcie ugodowe majc nadzieje na zwycistwo poczucia braterstwa, chcc zapobiec rozbratowi wrd Bharatw i mylc o zapewnieniu dalszego dobrobytu ich poddanym. Gdy nie przyniosy one adnego rezultatu, sprbowaem zniechci Kauraww do podejmowania walki recytujc wszystkie twoje wielkie uczynki i zalety. Gdy Durjodhana zignorowa rwnie to, podjem prb zasiania wrd zebranych krlw niezgody poprzez ukazanie mojej przeraliwej boskiej formy. Przeraziem tym zebranych krlw, oskaryem Durjodhan, oniemieliem Karn i akuniego. Jeszcze raz wskazaem na podo uczynkw Kauraww i wymieniem ich winy. Wspomniaem te o waszej hojnoci, mwic: O Durjodhana, Pandawowie wbrew swej dumie podporzdkuj si krlowi Dhritarasztrze, Bhiszmie i Widurze jako swej starszynie. Pozwl, aby oni obdarowali ci krlestwem, ktre do nich naley i w taki sposb sami nie przestali by panami. Uczy tak jak doradzaj ci krl Dhritarasztra, Bhiszma i Widura. Oddaj im choby pi wiosek . Kryszna zakoczy, mwic: O Judhiszthira, mimo wszelkich mych sw i stara, aby osign pokj, ten niegodziwy czowiek Durjodhana nie zmieni swych zamiarw. Nie wiedz teraz adnej innej moliwoci poza kar. Kaurawowie maszeruj ku polom Kurukszetry wprost na spotkanie Sdu Ostatecznego. Powiedziaem

306

Mikoajewska

Mahabharata

im o tym, gdy zebrali si wszyscy w Gmachu Zgromadze, lecz oni nie chc odda krlestwa bez wojny. Gnani nieodparcie ku wasnemu zniszczeniu, id wprost na spotkanie mierci. 3. Kryszna raz jeszcze utwierdza Pandaww w przekonaniu, e podjcie braterskiej wojny jest obecnie jedynym waciwym dziaaniem Judhiszthira majc w pamici sowa Kryszny zapyta: O Kryszna, ty sam wysuchae zarwno sw Widury, Bhiszmy, naszej matki Kunti, jak i Durjodhany. Powiedz nam, jakie dziaanie powinnimy obecnie podj, aby nie zej ze cieki Prawa? Kryszna odpowiedzia gosem potnym jak grzmot lub dwik wojennego bbna: O Krlu Prawa, bdc z misj pokojow w Hastinapurze powiedziaem, jakie dziaanie jest korzystne dla Bharatw i zgodne z zasadami Prawa i Zysku, ale moje sowa nie dotary do podstpnego i zrcznego w oszustwie Durjodhany. Jego ogupiay i nastawiony na zo umys nie przyjmowa niczego, co zarwno ja, jak i Bhiszma i Widura mielimy mu do powiedzenia. Zignorowa wszystko. On nie szuka ani sprawiedliwoci, ani sawy. Podejmuje wojn, bo przepenia go przekonanie, e majc po swej stronie Karn ju j wygra. Nawet mi rzuci wyzwanie, planujc mnie uwizi. Za wyjtkiem Widury wszyscy mu ulegaj. Bhiszma i Drona przemawiajc do niego nie uywaj waciwych sw, a akuni, Karna i Duhasana niemdrze wypowiadaj do tego zawistnego gupca kamstwa na twj temat. Ten oszust skrzywdzi ci i wyrzdzi zo. W adnym z krlw na tak wysokim poziomie nie zebrao si nigdy tyle za i tak kompletny brak uczciwoci jak w nim. Nie moemy zawrze z nim pokoju za cen cakowitego wyrzeczenia si i podporzdkowania. Wojna jest wic tym, co nam pozostao. Zebrani krlowie suchajcy odpowiedzi Kryszny w milczeniu spogldali na Judhiszthir, ktry widzc ich intencje jak na doni zarzdzi wymarsz armii, co wywoao dochodzce z wszystkich stron gone owacje. Judhiszthira przewidujc mier wielu krlw, ktrzy nie zasuyli na to, eby zgin, westchn gboko i rzek: O Kryszna, w kocu przysza na nas ostateczna katastrofa, ktrej chciaem za wszelk cen unikn udajc si na trzynacie lat wygnania. Wielka rze przypada nam w udziale, jakbymy nie podejmowali wszelkich stara, aby jej unikn. Nie ma wojny bez zabijania. Jak moemy j wygra, stajc w obliczu koniecznoci zabicia tych, co nale do starszyzny naszego rodu i tych, co byli naszymi nauczycielami?

Ksiga V

Opowie 60

307

Arduna rzek: O Krlu Prawa, Kryszna przekaza ci sowa naszej matki Kunti i Widury wskazujce na konieczno walki o nasze dziedzictwo i ty w peni zrozumiae ich sens. Jestem cakowicie przekonany, e oni nie namawialiby nas do Bezprawia. Nie moemy si teraz wycofa bez podejmowania walki. Kryszna suchajc sw Arduny umiechn si i rzek: O Arduna, jest tak, jak mwisz. Pandawowie podjwszy decyzj o wojnie spdzili noc spokojnie w otoczeniu swej armii. 4. Pandawowie razem ze swymi siedmioma armiami ruszaj w kierunku Kurukszetry Judhiszthira rzek do swych braci: O bracia, syszelicie sprawozdanie Kryszny z jego wizyty w Hastinapurze. Nie ma ju nadziei na uniknicie wojny. Przygotujcie wic do wymarszu siedem zebranych wok mnie armii bdcych pod rozkazami siedmiu sawnych dowdcw: Drupady, Wiraty, Dhrisztadjumny, ikhandina, Satjaki, Cekitany i Bhimy. Wszyscy oni s herosami gotowymi powici swe ycie, znajcymi mdro Wed i zawsze realizujcymi swe luby i przysigi. S skromni, biegli w polityce i twardzi w walce. S mistrzami w uyciu rnych rodzajw broni, znawcami rnych rodzajw strza i pociskw. Pandawowie zaczli zastanawia si nad tym, kogo mianowa na naczelnego dowdc ich wszystkich armii, kto bdc ekspertem w dziedzinie strategii wojennej byby w stanie da opr i pokona Bhiszm i Dron. Zapytany o to Sahadewa wskaza na krla Wirat, podczas gdy jego brat bliniak Nakula na krla Drupad. Arduna zaproponowa syna Drupady Dhrisztadjumn, ktry narodzi z samego serca ognia ofiarnego, aby zabi bramina Dron, a Bhima drugiego syna krla Drupady ikhandina, ktry narodzi si na ziemi specjalnie po to, aby zabi Bhiszm. Judhiszthira z kolei zaproponowa na to stanowisko Kryszn. Kryszna rzek zwracajc si do Judhiszthiry: O krlu, kady z zaproponowanych przez was wielkich wojownikw w peni nadaje si na stanowisko naczelnego dowdcy twej armii. Na polu bitewnym wzbudziliby lk w samym Indrze, a co dopiero w synach krla Dhritarasztry. Rusz wic ze swymi armiami w kierunku Kurukszetry. Uczyniem wszystko, co mogem, aby zlikwidowa konflikt i ustanowi pokj. Dowiodem, e w wietle Prawa jestemy niewinni i nie nas naley wini za t wojn. To ogupiay od swej pychy Durjodhana uwaa, e wszystko idzie po jego myli i

308

Mikoajewska

Mahabharata

e jest wystarczajco silny, aby nas pokona. O tym e si myli mona go przekona jedynie przy pomocy mierci. Sowa Kryszny napeniy serca suchajcych go krlw radoci i jednym gosem zaczli nawoywa, aby przygotowywa si do wymarszu. Zewszd dochodzio renie koni, ryki bojowych soni, turkot k i haaliwy dwik konch i bbnw. Przygotowujca si do wymarszu z Upaplawji armia wydawaa si rwnie nieustpliwa jak wezbrane wody Gangesu. Draupadi w towarzystwie licznych dam dworu, suby i niewolnic pozostaa w Upaplawji, strzeonej przez liczne strae i way obronne. Pandawowie przed wymarszem ze sw armi rozdali krowy i zoto wrd braminw, ktrzy otoczyli ich tumem i piewali na ich cze hymny pochwalne. W stron Kurukszetry na stray przedniej jechali Bhima i jego dwaj bracia bliniacy Nakula i Sahadewa, Abhimanju, synowie Draupadi, a za nimi Dhrisztadjumna, Prabhadrakas i inni synowie krla Drupady. Wielcy wojownicy otaczajcy Judhiszthir unosili si radoci. Za Judhiszthir jechali Kekajowie i niezwyciony ikhandin. Na tyach jechali Wirata, Jajnasena, Somaki, Kuntibhoda i synowie Dhrisztadjumnyrazem czterdzieci tysicy bojowych rydwanw, dwiecie tysicy koni, czterysta tysicy piechurw i szedziesit tysicy jedcw. Krl Cedw i Satjaki jechali na swych rydwanach obok Kryszny i Arduny. Za armi jechay liczne wozy wypenione towarami handlowymi, broni, lekarzami i chirurgami. Armie Pandaww dotary do Kurukszetry dmc w konchy. W swe potne konchy zad rwnie Kryszna i Arduna. Na odbijajcy si echem dwik Pacadanji wszystkie zebrane razem wojska odpowiedziay rykiem tryumfu, ktry wypeni sob ca ziemi, niebo i oceany. Armie Pandaww wybray na swj obz teren rwny i przyjemny, poronity traw i bogaty w drewno na rozpak, nie zasolony, bezpieczny i dobro wrcy, odlegy od sanktuariw, pustelni i innych witych miejsc jak i od terenw kremacji zwok. Gdy zwierzta ju spay, Judhiszthira otoczony przez licznych krlw raz jeszcze przemaszerowa cay teren, podczas gdy Kryszna z Ardun obeszli go dookoa przeganiajc setki patroli Durjodhany. Dhrisztadjumna i Satjaki wymierzyli grunt na kwatery wojskowe sigajce a po rzek Hiranwati, gdzie znajdoway si atwe do pokonania brody i gdzie woda bya czysta, wolna od drobnych kamieni i muu. Obz otoczono fos, ktrej strzegy specjalne oddziay zbrojne. Ziemi pokryy liczne krlewskie namioty wzniesione w tej samej linii, co namioty Pandaww, ktre

Ksiga V

Opowie 60

309

wyglday jak niebiaskie rydwany bogw. Krlewscy sojusznicy Pandaww pili wyciskan podczas rytuaw som i rozdawali liczne dary goszc chwa Pandaww. 5. Jedenacie armii skupionych wok Durjodhany rusza w kierunku Kurukszetry Po odjedzie Kryszny z Hastinapury Durjodhana rzek do Karny, Duhasany i akuniego: O przyjaciele, Kryszna nie zrealizowa swego celu i zapewne mwi o nas z gniewem. On naprawd chce wojny midzy nami i Pandawami. Bhima i Arduna podzielaj jego zdanie i zaczn wywiera nacisk na Judhiszthir. Nie tylko ich obraaem w przeszoci, lecz rwnie krla Wirat i Drupad, ktrzy od dawna ywi do mnie uraz. Zacznijmy wic bez dalszej zwoki czyni przygotowania do wojny. Niech nasze armie wyrusz natychmiast ku polom Kurukszetry. Na rozkaz Durjodhany wszyscy sprzymierzeni z nim krlowie rozsiewajcy wkoo zapach drzewa sandaowego i aloesu dotykajc swych potnych jak maczugi ramion i ozdobionych zotymi bransoletami przedramion powstawali w popiechu ze swych kosztownych tronw, przygotowujc si do wymarszu. Upili na gowach turbany, zaoyli swe byszczce rnymi kolorami zbroje nabijane zotem i ozdobili swe ciaa biuteri. Ca Hastinapur opanowao festiwalowe zamieszanie. Miasto ze swymi wirami zmieszanych tumw, awicami rydwanw, stadami soni bojowych i koni, rykiem konch i biciem bbnw, skupiskami bogactwa i falami ornamentw, pian brzkajcej broni otoczone wok grami paacw, drogami i bazarami przypominao ocean rozwietlony przez wiato ksiyca. Jedenacie armii zdecydowanych ponie mier za spraw Durjodhany ruszyo w kierunku Kurukszetry. Ich dowdcami zostali uroczycie namaszczeni Krypa, Drona, alja, Dajadratha, Sudakszina, Kritawarman, Awatthaman, Karna, Bhurirawas, akuni i Bahlika.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(55) The Temptation of Karna, 145-148, 5(56) The Marching Out, 149-152.

310

Mikoajewska

Mahabharata

Opowie 61 Ostatni dzie przed bitw

1. Bhiszma przyjmuje funkcj naczelnego dowdcy armii Kauraww, lecz owiadcza, e nie zabije Arduny i nie bdzie walczy rwnoczenie z Karn; 2. Judhiszthira namaszcza Dhrisztadjumn na naczelnego dowdc armii Pandaww; 3. Starszy brat Kryszny Balarama odwiedza obz Pandaww i wycofuje si z udziau w wojnie zarzucajc Krysznie brak neutralnoci; 4. Pandaww i Kauraww odwiedza brat ony Kryszny Rukmin i czujc si niedoceniany przez obie strony odmawia udziau w wojnie; 5. Sandaja obiecuje opowiada lepemu krlowi Dhritarasztrze o wszystkim, co wydarza si na polu bitewnym; 6. Durjodhana zachca Pandaww do podjcia nazajutrz walki wysyajc do nich Uluk z prowokacyjnym wyzwaniem; 7. Kryszna zapowiada rozpoczcie wojny nazajutrz o wicie; 8. Arduna przysiga, e dla zwycistwa w tej wojnie powici ycie Bhiszmy i go zabije; 9. Dhrisztadjumna rozdziela wojownikom Pandaww ich wojenne zadania; 10. Bhiszma analizuje jako wojownikw zaangaowanych po stronie Kauraww; 11. Bhiszma nazywa Karn p-rath i przyczyn wojny, co wywouje wcieko Karny; 12. Bhiszma analizuje jako wojownikw zaangaowanych po stronie Pandaww.

Starszy brat Kryszny Balarama rzek: O Krlu Prawa, zblia si do nas nieuchronnie straszna ofiara caopalna i masakra ludzi bdca wyrokiem losu, ktrego biegu nie mona odwrci. Magnaci tej ziemi ponaglani przez Czas spiesz radonie na miejsce swej wasnej rzezigrzzawisko ludzkich szcztkw i krwi. (Mahbharta, 5(57) The Consecration of Bhima, 155.20-25) 1. Bhiszma przyjmuje funkcj naczelnego dowdcy armii Kauraww, lecz owiadcza, e nie zabije Arduny i nie bdzie walczy rwnoczenie z Karn Durjodhana postanowi poprosi Bhiszm o to, aby zosta naczelnym dowdc jego jedenastu armii. Podszed do niego z pobonie zoonymi domi i rzek: O Bhiszma, bd naszym naczelnym dowdcsocem wrd cia niebieskim, Ksiycem (Som) wrd rolin, Kuber wrd jakszw, Indr wrd marutusw, gr Meru wrd gr, Garud wrd ptakw, Skand wrd duchw, ogniem noszcym oblacj wrd wasu. Bez jednego naczelnego dowdcy nawet najlepszym armiom moe brakowa koordynacji. Dowdcy poszczeglnych armii rzadko maj tak sam opini i rywalizuj midzy sob w swych czynach bohaterskich. Syszaem kiedy o tym, jak bramini zaatakowali Haihajw wznoszc przeciw nim swe proporce zrobione z trawy kua, majc po swej stronie sucych i kupcw. I cho trzy kasty

Ksiga V

Opowie 61

311

obrciy si razem przeciw jednej kacie wojownikw, wojownicy z atwoci rozgromili ich o wiele liczniejsze siy. Gdy bramini zapytali ich o tajemnic ich zwycistwa, wyjanili, e podczas wojny suchaj rozkazw tylko jednego dowdcy, podczas gdy wrd nich kady dziaa wedug wasnego planu. Syszc to, bramini wybrali jednego spord nich i uczynili go naczelnym dowdc swych armii i wkrtce pokonali magnatw. O Bhiszma, ci, ktrzy maj jednego naczelnego przywdc o duym autorytecie, ktry ma na uwadze ich dobro, wygrywaj wojn. Ty sam w swej mdroci jeste rwny nauczycielowi demonw ukrze, masz zawsze na uwadze nasze dobro, jeste nieprzekupny i nigdy nie schodzisz ze cieki Prawa. Gdy ty nami pokierujesz tak jak Indra kieruje bogami, bdziemy nie do pokonania nawet dla bogw. Sta na czele naszych armii tak jak Indra stoi na czele armii bogw, a my bdziemy czyni to, co nam rozkaesz. Bhiszma rzek: O Bharata, jestem zmuszony do walki po twej stronie, bo przysigem wierno i obron krlowi Hastinapury. Przyjm wic funkcj, ktr mi przydzielasz, lecz pod dwoma warunkami. Po pierwsze, nie licz na to, e zabij Ardun. Pandawowie s mi rwnie drodzy jak Kaurawowie, gdy wszyscy pochodzicie z tej samej dynastii i troszcz si tak samo o wasze jak i ich dobro. Na caej ziemi jedynie Arduna moe mi dorwna w walce, bo pozna wszystkie tajemnice boskiej broni. On jednak nie podejmie ze mn otwartej walki na mier i ycie i mnie nie zabije. Ja sam take nie chc go zabi, cho przy pomocy swej broni potrafi w mgnieniu oka oczyci ten wiat z ludzi, bogw, asurw i rakszasw. Po drugie, musisz mi obieca, e dopki bd naczelnym dowdc twych armii, Karna nie bdzie walczy, bo ten syn wonicy zawsze ze mn rywalizuje. Syszc te sowa, Karna rzek z gniewem: O Durjodhana, przysigem, e dopki ten obraajcy mnie cigle syn Gangi nie padnie martwy na polu bitewnym, nie bd walczy! Lecz gdy tylko spocznie on na swym ou ze strza, wyzw do walki Ardun i zabij go. Gdy Durjodhana namaszcza Bhiszm na naczelnego dowdc swych armii, uroczystociom towarzyszyy ze znaki. Z nieba na ziemi pada krwawy deszcz i sypay si meteory. Ziemia si trzsa i wia huraganowy wiatr budzc powszechny strach. Z rnych kierunkw dochodziy dwiki tratujcych ziemi sposzonych soni i bezcielesne gosy.

312

Mikoajewska

Mahabharata

2. Judhiszthira namaszcza Dhrisztadjumn na naczelnego dowdc armii Pandaww Judhiszthira w peni wiadomy znaczenia Prawa w sytuacjach nagej potrzeby zwoa na spotkanie swych braci i Kryszn i rozkaza im sprawdzi gotowo armii i samemu by gotowym do walki. Rzek: O Kryszna, Kaurawowie mianowali naczelnym dowdc swych armii Bhiszm, a wic to z nim bdziemy musieli podj najpierw walk. Zadecydujmy, kogo namacimy na naczelnego dowdc naszych armii. Kryszna rzek: O Krlu Prawa, cakowicie si z tob zgadzam, e tego wanie wymaga od nas nasza obecna sytuacja. Judhiszthira namaci na naczelnego dowdc swych siedmiu armii Dhrisztadjumn, syna krla Drupady, ktry narodzi si z ognia ofiarnego majc za zadanie zabicie bramina Drony, a Ardun namaci na naczelnego dowdc wszystkich mczyzn o wielkim duchu podlegajcych Dhrisztadjumnie. Kryszna by przewodnikiem Arduny i powozi jego komi. 3. Starszy brat Kryszny Balarama odwiedza obz Pandaww i wycofuje si z udziau w wojnie zarzucajc Krysznie brak neutralnoci Starszy brat Kryszny Balarama widzc, e wyniszczajca rd Bharatw wojna rozpocznie si ju wkrtce, uda si z wizyt do obozu Pandaww. Wyrniajc si sw jasn karnacj, ubrany w ciemno-niebieskie jedwabie wyglda jak gra Kailasa. Z oczami zaczerwienionym od opilstwa, w towarzystwie tumu potnych Wrisznich wszed do komnat Pandaww krokiem lwa. Na jego widok wszyscy obecni powstali ze sowami powitania i po zakoczeniu ceremonii powitalnych Balarama usiad obok Judhiszthiry. Balarama rzek: O krlu, zblia si do nas nieuchronnie straszna ofiara caopalna i masakra ludzi, bdca wyrokiem losu, ktrego biegu nie mona odwrci. Magnaci tej ziemi ponaglani przez Czas spiesz radonie na miejsce swej wasnej rzezigrzzawisko ludzkich szcztkw i krwi. Mam nadziej, e przeyjecie t wojn i zobacz was znowu. W naszych rozmowach z Kryszn zawsze mwiem mu, aby zachowywa si jednakowo wobec wszystkich swych krewnych. Durjodhana jest tak samo nam bliski jak Pandawowie i on rwnie powinien by stosownie uhonorowany. Jednake Kryszna nie posucha mej rady bdc cakowicie oddany twej sprawie, koncentrujc si na Ardunie. Wiem, e

Ksiga V

Opowie 61

313

wygrana jest po waszej stronie, bo tak zadecydowa Kryszna. Ja sam bez Kryszny nie potrafi stawia wiatu czoa i dlatego speniam jego yczenia. Nie potrafi jednak patrze na to, jak si bdziecie wzajemnie zabija, szczeglnie, e to ja nauczaem zarwno Bhim, jak i Durjodhan walki na maczugi. Dlatego te zamiast bra udzia w tej wojnie udam si na pielgrzymk do witych brodw rzeki Saraswati. I jak powiedzia tak uczyni, egnajc swego brata Kryszn, Pandaww i innych krlw bronicych ich sprawy. 4. Pandaww i Kauraww odwiedza brat ony Kryszny Rukmin i czujc si niedoceniany przez obie strony odmawia udziau w wojnie Do obozu Pandaww przyby rwnie na czele swej armii wadca ziem znajdujcych si na poudniu, synny Bhoda o imieniu Rukmin, syn krla Biszmaki, przyjaciel samego Indry i brat ony Kryszny Rukmini. By on w posiadaniu wielkiego niebiaskiego uku Indry o nazwie Widaja, ktry by nie do zniszczenia podobnie jak uk Gandiwa nalecy do Waruny bdcy obecnie w posiadaniu Arduny, czy uk Wisznu o nazwie arnga. Arduna zdoby swj uk karmic Ogie Lasem Khandawa, Rukmin zdoby swj uk od Drumy, a Kryszna z kolei zdoby go po dokonaniu swych wielkich czynw, jak ucicie ptli Muru, zabicie Muru i Naraki i zdobycie kolczykw, szesnastu tysicy kobiet i rnych klejnotw. Rukmin po zdobyciu swego niebiaskiego uku, ktry wydawa dwiki podobne do grzmotu i budzi groz w caym wiecie, urs w dum i uwierzy, e jest nie do pokonania. Nigdy nie wybaczy Krysznie porwania i polubienia jego siostry Rukmini, ktr on sam chcia odda za on krlowi Sziupali i lubujc Krysznie mier, ciga go dugo na czele swej potnej armii. Gdy Kryszna, Wielki Jogin, go przechytrzy i pokona, Rukmin chory ze wstydu nie chcia powrci do swej rodzinnej Kundiny i w miejscu, w ktrym zosta pokonany przez Kryszn zbudowa wspaniae miasto Bhodakata synne na ca ziemi. Dowiedziawszy si o zbliajcej si wojnie Kauraww z Pandawami, w synny bohaterski Bhoda Rukmin uda si w penym uzbrojeniu na swym rydwanie na teren obozu Pandaww prowadzc za sob wielk armi. Po odpowiednich ceremoniach powitalnych i odpoczynku zoy wizyt Pandawom w ich komnatach, gdzie przebywa rwnie Kryszna i inni krlowie. Rzek do Arduny: O Pandawa, skoro boisz si walczy z Kaurawami, przyjmij mnie za swego towarzysza. Udziel ci pomocy, ktrej nie

314

Mikoajewska

Mahabharata

przeyje aden twj wrg! W caym wszechwiecie nie ma bowiem nikogo, kto dorwnaby mi odwag. Rzuc ci twoich martwych wrogw pod nogi! Arduna wymieni szybkie spojrzenia z Kryszn i Judhiszthir i rzek umiechajc si uprzejmie: O wojowniku, czy mczyzna taki jak ja, ktry wada Gandiw, posiada koczany zawsze pene strza, jest zdolny do uruchomiania wszelkiej boskiej broni i ma Kryszn za swego towarzysza, moe spokojnie sucha sw tak obraliwych jak twoje? Nie potrzebuj w walce towarzysza i nie boj si. Id wic ze swoj propozycj do kogo innego. Uraony sowami Arduny Rukmin wycofa swoj armi i uda si ze sw propozycj do Durjodhany. Gdy przemwi do niego w podobny sposb, Durjodhana odprawi go z niczym, bo sam uwaa si za mistrza. Uraony tym Rukmin wycofa swe wojska i postanowi nie bra w ogle udziau w wojnie. 5. Sandaja obiecuje opowiada lepemu krlowi Dhritarasztrze o wszystkim, co wydarza si na polu bitewnym W czasie gdy armie Pandaww i Kauraww ustawiay si w bojowym szyku na polach Kurukszetry przygotowujc si do rozpoczcia wojny, niewidomy krl Dhritarasztra rzek do swego wonicy Sandaji: O Sandaja, opowiadaj mi lepemu z wszystkimi szczegami o tym, co dzieje si w obozach Kauraww i Pandaww. Wysiki czowieka nic nie znacz wobec zrzdze losu. Znam doskonale zo tej wojny, ktra bdzie niczym innym ni rzezi, lecz nie potrafi powstrzyma mego nieuczciwego syna, ani dziaa na rzecz mego wasnego interesu. Zdobyem wgld i zrozumienie i postrzegam zo, ale w obecnoci mego syna mj umys deprawuje si. Tak jest i co ma by, si stanie. Walka i mier na polu bitewnym jest honorem i obowizkiem wojownika i magnata. Sandaja rzek: O krlu, cay problem widzisz we waciwym wietle, lecz nie moesz caej winy za to, co si stanie zrzuca na Durjodhan. Czowiek ktry sam sprowadzi na siebie nieszczcie, nie moe obwinia o to losu lub Czasu. Jeeli jaki czowiek popenia publicznie obrzydliwe przestpstwo, zasuguje na to, aby zosta za nie na oczach innych zabity. Ty sam nie ukarae Durjodhany, gdy podstpnie okrad Pandaww z ich krlestwa, podczas gdy oni znieli swe straszliwe upokorzenie jedynie ze wzgldu na ich szacunek do ciebie. Obiecuj opowiada ci ze szczegami o tej strasznej rzezi koni, soni i krlw, ktra wkrtce nastpi, lecz ty suchajc o tym, co si wydarza, zachowaj spokj i nie rozpaczaj, bo czowiek sam nie

Ksiga V

Opowie 61

315

wywouje swych zych i dobrych czynw, lecz jest bezwolnie poruszany jak drewniana kukieka, bdc zaprogramowany przez boga, przypadek lub poprzednie dziaania. 6. Durjodhana zachca Pandaww do podjcia nazajutrz walki wysyajc do nich Uluk z prowokacyjnym wyzwaniem Durjodhana przywoa do siebie syna hazardzisty Uluk i rzek do niego w sekrecie: O Uluka, udaj si do obozu Pandaww i w obecnoci Kryszny przeka im nastpujc wiadomo: O Pandawowie, ju niedugo ku przeraeniu caego wiata rozpocznie si dugo odkadana wojna midzy nami. Nadszed wic czas, abycie udowodnili swe przechwaki i zrealizowali swe obietnice. Dajcie dowd swej mskoci! Przypomnijcie sobie o stracie swego krlestwa, o ndzy swego wygnania, o zncaniu si nad wasz on i wzbudcie w sobie ponownie sw wcieko. Czas podda testowi to, czy zasugujecie na miano wojownika. Pomcijcie sw uraz! Pokacie sw si, odwag, zuchwao, msko i umiejtno posugiwania si broni. Jaki krl urodzony we wspaniaej dynastii nie wybucha gniewem, gdy zostaje pozbawiony wadzy i zmuszony do ycia w ndzy? Przemiecie swe sowa w czyny. Pokacie, e nie jestecie tchrzami mocnymi jedynie w sowach. Zadaniem wojownika jest ujarzmianie wroga i obrona swego krlestwa. Podejmijcie walk i albo odzyskajcie sw wadz nad ziemi poprzez pokonanie nas, albo zabici przez nas, udajcie si do nieba herosw. Ukacie sw uraz, naturaln dla tych, ktrzy z powodu zych intencji swych wrogw byli wielokrotnie zmuszani do opuszczenia swej ojcowizny. To uraza jest dowodem mskoci! Zachowujcie si jak mczyni, walczcie, pokazujc swj gniew, wadczo i si swych ramion! Durjodhana kontynuowa: O Uluka, powiedz temu eunuchowi i arokowi Bhimie, co nastpuje: O Bhima, zrealizuj sw pust przysig, ktr zoye na oczach wszystkich krlw w Gmachu Gry krla Dhritarasztry i wypij krew Duhasany! Powiedz im wszystkim: O Pandawowie, Kurukszetra wyscha i aknie deszczu krwi, wasze konie nabray tuszczu, a wojsko otrzymao swj odniech wic jutro rozpocznie si bitwa! Syn hazardzisty Uluka uda si wic do obozu Pandaww i uzyskawszy wizyt u Judhiszthiry rzek: O krlu, jestem zaledwie posacem i przynosz ci sowa od krla Durjodhany. Nie kieruj wic swego gniewu wywoanego tymi sowami przeciw mnie. Zachcony przez Judhiszthir Uluka kontynuowa: O Krlu Prawa, krl Durjodhana rozkaza mi przekaza ci, co nastpuje: O

316

Mikoajewska

Mahabharata

Pandawowie, bdcie wreszcie mczyznami, przypomnijcie sobie o swej urazie i przystpcie jutro do walki. Udowodnijcie swe przechwaki. Przechwalajc si, e potraficie pokona Bhiszm jestecie jak gupcy prbujcy wspi si na gr Gandhamadana. Jestecie jak wiatr prbujcy wyrwa z ziemi gr Meru, skoro wierzycie, e potraficie pokona bramina Dron dorwnujcego w walce Indrze, mistrza w uyciu bramiskiego uku, znawc Wed. Prdzej jednak wiatr wyrwie z ziemi gr Meru, niebiosa opadn na ziemi i zmieni si eon ni wy zrealizujecie swe przechwaki . Zwracajc si do Arduny Uluka kontynuowa przekazywanie sw Durjodhany: O Arduna, walcz zamiast si przechwala! Wojny nie wygrywa si chepieniem si! Tylko Zapadniajcy wiat potrafi zmienia wydarzenia wasn myl. Przez trzynacie lat, gdy wy lamentowalicie nad swym ndznym yciem w lesie, cieszyem si nieograniczon wadz. Gdy zabij ciebie i twych krewnych, bd si ni cieszy jeszcze duej. Gdzie si podziewa twj uk Gandiwa, gdy twj brat przegra ci w koci? Gdzie si podziewa wwczas twj brat Bhima i jego potna maczuga? Gdyby nie Draupadi do dzi bylibycie niczym. To ta ognista kobieta uwolnia was od bycia niewolnikami. Sami dowiedlicie, e jestecie jak jaowe nasiona sezamowe, gdy na dworze Wiraty ty sam nosie warkocz eunucha, a Bhima suy krlowi jako kucharz. I to ja sam byem sprawc tego wszystkiego! W taki to sposb wojownik karze wojownika, ktry ucieka przed bitw, redukujc go do roli hazardzisty, kucharza lub eunucha. Nie oddam wam krlestwa bez walki z lku przed waszymi przechwakami i przed Kryszn. Walczcie! Gdy pojawi si na polu bitewnym w mojej zbroi, nie przera mnie adne wasze magiczne sztuczki i czary. Niech zaatakuje mnie tysic Ardunw i Krysznw, przepdz ich we wszystkich kierunkach moimi strzaami . 7. Kryszna zapowiada rozpoczcie wojny nazajutrz o wicie Pandawowie suchajc tych obraliwych sw Durjodhany przekazanych im za porednictwem Uluki, z coraz wikszym trudem powstrzymywali swj gniew. Kryszna widzc to, rzek do Uluki z cieniem umiechu: O synu hazardzisty, powiedz swemu krlowi, e wysuchalimy i zrozumielimy przekazane nam przez ciebie sowa i e stanie si tak jak on sobie yczy. Przeka mu take moje sowa: O niegodziwcze, czekaj z utsknieniem na jutro i nie zapomnij zachowa si po msku. Nie myl, e bdc wonic Arduny cakowicie wycofaem si z walki i e nie musisz si mnie obawia. Jeszcze moe nadej taki moment, e popadszy w gniew spal was

Ksiga V

Opowie 61

317

wszystkich tak jak ogie spala wizk somy! Bdc pod rozkazami Judhiszthiry bd jednake zachowywa si tak jak przystao na wonic Arduny, ktry zna sw warto podczas walki. Na pewno zobaczysz jutro atakujcy ci rydwan Arduny, nawet gdyby schowa si ze strachu pod ziemi. Cho jeszcze dzi lekcewaysz ryk Bhimy, moesz by pewien, e dotrzyma on sowa i wypije krew Duhasany! 8. Arduna przysiga, e dla zwycistwa w tej wojnie powici ycie Bhiszmy i go zabije Arduna rzek: O Uluka, przeka Durjodhanie take moje sowa: O Durjodhana, prawdziwym mczyzn jest ten, kto rzuca wyzwanie bazujc na swej wasnej odwadze i potdze, a nie na cudzej. Ty sam sw wiar we wasn si opierasz na mocy innych, ktrzy s z tob zrzeszeni. Sam bdc tchrzem i gupcem przechwalasz si, e nas pokonasz, bo namacie na pewn mier najwspanialszego i najstarszego z Bharatw Bhiszm, ktry zdoby wiedz i jest panem swych zmysw. Jeste przekonany, e Pandawowie z szacunku i wspczucia nie bd mieli odwagi go zabi. Dowiedz si wic, e Bhiszma bdzie pierwszym z wielkich herosw, ktrego zo w ofierze na polach Kurukszetry! . Arduna kontynuowa: O synu hazardzisty, wr czym prdzej do Bharatw i powiedz swemu krlowi: O Durjodhana, niech wic zacznie si ta sprowokowana przez ciebie rze herosw, gdy tylko skoczy si ta noc. Wkrtce zobaczysz Bhiszm miertelnie zranionego od moich strza. Wkrtce te Bhima dosignie twego brata Duhasan, okrutnego w swych uczynkach i niegodziwego w swych mylach i zrealizuje sw straszn przysig. Ju niedugo zobaczysz gorzki owoc swej dumy i pychy, gniewu i obraliwej mowy, zarozumiaoci, arogancji, okruciestwa, braku szacunku i posuszestwa wobec starszych, nienawici do Prawa, rzucania oszczerstw na innych, spaczonej wizji i wszystkich innych swych naduy. Gdy ja sam, majc Kryszn za swego wonic, wybuchn w kocu gniewem, stracisz nie tylko swe krlestwo, ale i ycie. Gdy na polu bitewnym spoczn Bhiszma, Drona i Karna stracisz wszelk nadziej. Przypomnisz sobie swe wszystkie pode uczynki, gdy powalony maczug Bhimy bdziesz lea na swym ou bohatera nasiknitym od krwi twych braci i synw. Wszystko, co mwi si stanie, bo Kryszna nie rzuca sw na wiatr, a ja nie potrafi kama .

318

Mikoajewska

Mahabharata

9. Dhrisztadjumna rozdziela wojownikom Pandaww ich wojenne zadania Uluka poegna Pandaww i uda si z powrotem do Kauraww, by przekaza im sowa Kryszny i Arduny. Wysuchawszy ich Durjodhana rozkaza swym wojskom ustawi si w szyku bojowym i czeka na nadejcie witu. Podobnie uczynili Pandawowie. Naczelny dowdca siedmiu armii Pandaww Dhrisztadjumna, ktry sam dla siebie zarezerwowa zabicie bramina Drony, przypisa poszczeglnym wojownikom ich cel. Arduna mia za zadanie zabi Karn, Bhima Durjodhan, Nakula Awatthamana, Kritawarman aibj, wojownik Wrisznich Jojudhana Dajadrath, Sahadewa akuniego, Cekitana al, krl Cedw Dhrsztaketu alj, Uttamaudas Kryp, piciu synw Draupadi piciu Trigartw. ikhandin mia szuka walki z Bhiszm, a syn Arduny i Subhadry Abhimanju uwaany za przewyszajcego sw dzielnoci nawet samego Ardun mia szuka walki z Wrszasen i pozostaymi krlami. 10. Bhiszma analizuje jako wojownikw zaangaowanych po stronie Kauraww Gdy Kaurawowie zebrali si razem, aby zastanowi si nad strategi jutrzejszej bitwy, Bhiszma po oddaniu nalenych honorw naczelnemu dowdcy armii bogw Skandzie rzek: O Durjodhana, namacie mnie na naczelnego wodza swej armii i bd ci wiernie suy chronic twe wojska i walczc z armiami Pandaww. Jestem dowiadczonym wojownikiem, znam rne formacje bitewne i potrafi przydziela wszystkim odpowiednie zadania. Na pewno uda mi si pokrzyowa wojenne strategie wroga. Durjodhana rzek: O Bhiszma, majc ciebie i bramina Dron gotowych do walki po mojej stronie nie boj si ani bogw, ani asurw. Gdy ty stoisz na czele mych wojsk, moje zwycistwo jest pewne i mog nawet myle o zdobyciu wadzy rwnej bogom. Teraz jednak w przededniu bitwy chciabym ci poprosi o dokonanie przegldu si zarwno po mojej stronie, jak i po stronie wroga. Bhiszma rzek: O Durjodhana posuchaj wic, kogo wrd twych najwaniejszych wojownikw mona zaklasyfikowa jako rathw i ati-rathw i ilu jest ich u Pandaww. O sobie nie bd mwi, bo wszyscy znaj moje umiejtnoci. Ty i setka twoich braci bdcych uczniami bramina Drony jestecie czystymi rathami, ekspertami w dziedzinie uycia broni, znakomitymi jedcami zdolnymi w peni do realizacji swych zada. Zabijecie w tej wojnie wielu Pacalw. Wielkim rycerzem ati-rath jest walczcy po twej

Ksiga V

Opowie 61

319

stronie jest krl Madrasu alja. M twej siostry Dajadratha jest rwny dwm rathom. Bdzie on zaciekle walczy przeciw Pandawom, bo nosi w swym sercu wielk uraz z powodu upokorzenia go przez Pandaww, gdy pod ich nieobecno porwa ich on Draupadi. Szukajc zemsty podj surowe umartwienia modlc si do boga iwy, ktry obieca mu, e jeden raz podczas bitwy uda mu si pokrzyowa plany Pandaww. Zemsty na Sahadewie za dawne upokorzenie bdzie szuka krl Nila, podczas gdy piciu wojownikw Trigartw bdcych znakomitymi rathami bdzie szukao zemsty na Ardunie za to, e ich rozproszy, gdy chcieli ukra krowy krla Wiraty. Wielki ucznik bramin Krypa, przywdca przywdcw rathw bdzie kosi swym ukiem wroga jak an, nie troszczc si o wasne ycie. Twj wuj akuni bdcy rath bdzie dzielnie walczy z Pandawami, ktrych swego czasu pokona w koci swymi nieuczciwymi trikami. Syn Drony Awatthaman jest maha-rath, ideaem wojownika, ktry potrafi wystrzeli ze swego uku niekoczcy si strumie strza tak jak Arduna z Gandiwy. Nie mog go jednak nazwa ati-rath, cho przy pomocy swej broni potrafi spali wszystkie trzy wiaty. Ma on bowiem jedn sabo: zbyt wysoko ceni sobie wasne ycie. Swj suszny gniew i splendor zdoby dziki uprawianiu ascezy i bdc umysem wielkodusznym sta si faworytem swego ojca Drony, ktry obdarowa go bosk broni. Nie ma on sobie rwnych i sam jeden na swym rydwanie potrafi rozproszy bogw. Ten przystojny mczyzna potrafi rozupywa gry uderzeniem swej doni. Jest on nieustraszonym herosem o przeraajcym blasku i niezliczonych umiejtnociach. Sam bdc nie do zniszczenia jak bg mierci Jama, bdzie wczy si po wiecie bez ustanku jak Czas. W swym gniewie rwny ogniowi Sdu Ostatecznego, mocny jak lew i dalekowzroczny zatrzyma w kocu t nie majc koca wendet. Jego ojciec bramin Drona, ktry go jeszcze przewysza, dokona podczas tej wojny wielu bohaterskich czynw, pragnc twego zwycistwa. Jak ogie wzrastajcy na ciele armii i roznoszony przez wiatr pdzcych strza bdzie sia spustoszenie wrd oddziaw Pandaww. Jednake Arduna jest mu nawet bardziej drogi ni jego wasny syn i cho jest on zdolny do zabicia przy pomocy swej boskiej broni bogw, demonw i gandharww, Arduny nie zabije. 11. Bhiszma nazywa Karn p-rath i przyczyn wojny, co wywouje wcieko Karny Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, twj ukochany przyjaciel Karnatwj mentor i doradca, ktry zawsze podburza ci do

320

Mikoajewska

Mahabharata

wojny z Pandawami, arogancki i niegodziwy samochwanie jest nawet w peni rath. Bezrozumnie odda Indrze sw zbroj i kolczyki, w ktrych si urodzi i ktre broniy jego ycia i z tego powodu jak i z powodu przeklestwa, ktre rzuci na niego bramin Paraurama, uwaam go jedynie za p-rath. Gdy dojdzie do ostatecznego pojedynku midzy nim i Ardun, straci ycie. Syszc te sowa Bhiszmy, bramin Drona doda: O Durjodhana, to, co powiedzia Bhiszma, jest prawd. Karna zawsze tchrzliwie wycofywa si z bitwy. Jest on potulny i niepomny na przestrogi. Ja te uwaam go jedynie za p-rath. Karna syszc te sowa wybuchn strasznym gniewem. Rzek, chostajc najstarszego z Bharatw swymi sowy: O Bhiszma, cho nic zego nie uczyniem, ty zawsze przy byle okazji poniasz mnie swymi sowami. Znosz to tylko ze wzgldu na Durjodhan. Jak miesz rwna mnie z impotentem i tchrzem! To ty, a nie ja liczysz si za p-rath. Zawsze le yczysz caemu wiatu, a Kaurawom w szczeglnoci. Pomniejszajc zasugi rnych krlw, prbujesz zasia w naszej armii chaos tu przed bitw. Magnat nie staje si wojownikiem z powodu swych siwych wosw, bogactwa lub odpowiednich krewnych. Wojownik musi przewysza innych si tak jak bramin udzielaniem porad, a kupiec bogactwem. Oceniasz poszczeglnych wojownikw kierujc si sympati i bazujc wycznie na swych osobistych preferencjach. Zwracajc si do Durjodhany Karna kontynuowa: O krlu, bd sprawiedliwy i pozbaw Bhiszm jego pozycji, gdy swymi sowami skci twych wojownikw. Na twych oczach zabija w nas bojowego ducha. Na jakiej podstawie ten stary czowiek dokonuje tych klasyfikacji poszczeglnych wojownikw? Ja sam potrafi rozproszy armi Pandaww przy pomocy moich niezawodnych strza. Zamiast wzmacnia naszego bojowego ducha tu przed bitw dobr rad, spiera si jak zwykle z caym wiatem i nikogo nie uwaa za wystarczajco dobrego. wite pisma nakazuj sucha starszych, ale nie takich zdziecinniaych starcw jak on. Bd walczy z Pandawami, ale nie chc, aby moje bohaterskie czyny przysporzyy sawy Bhiszmie, gdy caa sawa przypada zwykle naczelnemu wodzowi armii, a nie poszczeglnym wojownikom. Dlatego odmawiam walki, dopki Bhiszma stoi na czele wojsk! Bhiszma rzek: O Karna, ju od wielu lat grozi nam ta wojna i niejednokrotnie mylaem o tym, jak ogromny ciar wkada ona na moje barki. Obecnie wybia ta za godzina i tylko dlatego, e nie chc sia niezgody, cho mnie obraasz, pozostajesz jeszcze przy yciu. W innym przypadku, cho jestem stary, nie zawahabym si, aby zniszczy zarwno tw wiar w wojn jak i twe ycie! Nie

Ksiga V

Opowie 61

321

zadraem nawet wtedy, gdy sam Paraurama rzuca w moim kierunku swymi potnymi pociskami, nie licz wic na to, e zadr przed tob. Nad naszym rodem zawisa katastrofa od momentu pierwszego spotkania z tob, czowiekiem wojny i wendety, ktry upar si, aby zabi Ardun. Bd mczyzn, staraj si wyrni! Walcz z Ardun, z ktrym rywalizujesz i pozwl mi zobaczy jak t walk przegrywasz! 12. Bhiszma analizuje jako wojownikw zaangaowanych po stronie Pandaww Durjodhana rzek: O Bhiszma, przed nami stoj wane zadania do wykonania. Myl wic gwnie o tym, co jest najlepsze dla mnie. Jestem przekonany, e zarwno ty jak i Karna dokonacie na moj rzecz wielu bohaterskich czynw. Dziki tobie poznaem siy i saboci mojej wasnej armii. Dokonaj teraz przegldu armii Pandaww, abym mg zorientowa si w ich siach. Bhiszma rzek: O Durjodhana, sam Judhiszthira jest doskonaym rath, Bhima ma warto omiu rathw, a si setek soni przerastajc czowieka sw potn energi. Nakula i Sahadewa s rathami wyposaonymi w pikno i wspaniao Awinw. Wszyscy Pandawowie przestrzegali celibatu i uprawiali bardzo surow ascez. Cho skromni, s susznie dumni ze swej siy, szybkoci w uyciu broni i walecznoci. Podbij oni cay wiat, bo nikt nie potrafi dorwna im w uyciu broni. Pokonywali was ju od wczesnego dziecistwa. Zniszcz tw armi zabijajc po kolei wszystkich krlw. Pamitajc o swym upokorzeniu podczas gry w koci i zncaniu si nad ich on Draupadi bd bezlitonie pozbawia was ycia, jakby byli samym Czasem. Jeli chodzi o Ardun na rydwanie powoonym przez samego Kryszn, to jest on rath, ktrej z niczym nie mona porwna, bo jest on tym, kto ustanowi przyszy standard. Chronic sw wasn armi ten doprowadzony do wciekoci, potny, wierny swym przysigom wojownik wybije do nogi ca twoj armi. Tylko ja sam i bramin Drona moemy mu si przeciwstawi, lecz aden z nas nie chce go zabi. Zasypujc tw armi deszczem strza bdzie jak wielka chmura monsunowa na koniec pory deszczowej, ktra przynoszc ostatni burz otwiera drog przed por such. My musimy odej, bdc starzy i chylcy si ku upadkowi, ustpujc Ardunie i Krysznie, ktrzy s modzi i peni wigoru. Krlowie suchajc sw Bhiszmy podupadli na duchu odczuwajc niepokj przed legendarn dzielnoci Arduny, ktrej ju niejednokrotnie dowiadczyli w przeszoci na wasnej skrze.

322

Mikoajewska

Mahabharata

Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, synowie Draupadi s wielkimi rathami, podczas gdy syn Arduny Abhimanju jest przywdc przywdcw rathw, rwny podczas bitwy Ardunie i Krysznie. Pamitajc o ndzy, ktrej dowiadczy jego ojciec, ukae w bitwie sw wielk odwag. Podobnie wojownik Wrisznich Satjaki jest przywdc przywdcw rathw. Wielkim rycerzem ati-rath jest rwnie wojownik Wrisznich Kritawarman. Krlowie Wirata i Drupada s wielkimi rathami o ogromnej odwadze. Oddani Prawu wojownikw, cho ju nie modzi, bd kroczy z ca sw moc po ciece herosw. Ci dwaj szlachetni mowie i doskonali ucznicy s uwizieni w sidach uczucia. Zaangaowani po stronie Pandaww i strzegc swych wasnych przekona bd walczy w ich sprawie nie zwaajc na swe ycie i dokonaj wielu bohaterskich czynw. Wybitnymi rathami s dwaj synowie krla Drupady ikhandin i Dhrisztadjumna. ikhandin stojc na czele licznych zbrojnych oddziaw bdzie obala stary porzdek zdobywajc tym saw. Naczelnego dowdc wojsk Pandaww Dhrisztadjumn uwaam za ati-rath. Bdzie on sia spustoszenie w twojej armii jak sam bg iwa na koniec eonu. Koczc sw mow Bhiszma rzek: O Durjodhana, dokonujc przegldu armii Pandaww opisaem ci jako tylko gwnych zaangaowanych w wojn wojownikw, pomijajc wielu innych, bo oni bd odgrywa w tej wojnie gwn rol. To z nimi przygotowujcymi si do walki i pragncymi zwycistwa spotkamy si jutro o wicie na polach Kurukszetry rozpoczynajc walk na mier i ycie.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(57) The Consecration of Bhima, 153-156, 5(58) The Embassy of Uluka, 157-160, 5(59) The Count of Warriors and Paladins, 161-169.

Ksiga V

Opowie 62

323

Opowie 62 Bhiszma zdradza tajemnic swej mierci

1. Bhiszma zapowiada e nie bdzie walczy z ikhandinem, w ktrym odrodzia si Amba; 2. O tym jak Amba zaprzysiga Bhiszmie mier; 3. O tym jak Amba skania Parauram do pojedynku z Bhiszm; 4. O tym jak Paraurama nie potrafi pokona Bhiszmy i ostatecznie odkada sw bro i powica si wycznie ascezie; 5. O tym jak Amba zdobywa obietnic iwy, e sama przyniesie mier Bhiszmie rodzc si ponownie na ziemi jako mczyzna; 6. O tym jak Amba rodzi si ponownie w ciele ikhandina; 7. Armie Kauraww i Pandaww ustawiaj si na polach Kurukszetry gotowe do walki.

Bhiszma rzek: O Durjodhana, wraz z upywem czasu syn krla Drupady, ktry urodzi si jako dziewczynka, sta si wielkim wojownikiem. To w nim narodzia si ponownie najstarsza ksiniczka Kaiw Amba, ktra zaprzysiga mi mier. Jeeli ikhandin stanie na mej drodze na polu bitewnym z ukiem gotowym do strzau, nie odpowiem mu moimi strzaami bdc wierny mej przysidze, e nigdy nie wypuszcz mej strzay przeciw kobiecie. Wol wasn mier od zamania mej przysigi. (Mahbharta, 5(60) Amb, 193.60-65) 1. Bhiszma zapowiada e nie bdzie walczy z ikhandinem, w ktrym odrodzia si Amba W przeddzie bitwy na polach Kurukszetry Bhiszma namaszczony na naczelnego dowdc jedenastu armii stojcych po stronie Kauraww rzek: O Durjodhana, jutro o wicie bd walczy w pierwszej linii kadc pokotem oddziay wojsk prowadzonych przez synw Pandu. Cho nie zabij Pandaww, odpowiem mymi strzaami na ich atak kierujc je przeciw ich oddziaom i bd walczy przeciw innym krlom. Nie odpowiem jednak strzaami na atak syna krla Drupady ikhandina. Cay wiat wie, e przyjmujc imi Dewawrata zoyem przysig, e nie zabij nigdy kobiety, ani nikogo, kto poprzednio by kobiet. Wielki wojownik ikhandin by kiedy kobiet. Urodzi si jako dziewczynka i dopiero pniej sta si mczyzn. To jego przeznaczeniem jest spowodowanie mojej mierci. 2. O tym jak Amba zaprzysiga Bhiszmie mier Durjodhana zapyta: O Bhiszma, opowiedz mi o narodzinach ikhandina i o celu, z jakim narodzi si on na ziemi.

324

Mikoajewska

Mahabharata

Bhiszma rzek: O Durjodhana, pozwl mi wrci pamici do momentu, kiedy speniajc yczenie mojej drugiej matki Satjawati namaciem na krla jej najmodszego syna Wikitrawirj i kiedy przez jaki czas sprawowaem w jego imieniu rzdy, poniewa on sam by jeszcze dzieckiem. Gdy dowiedziaem si, e krl Kaiw urzdza festiwal wyboru ma dla swych trzech piknych crek Amby, Ambiki i Ambalikina ktry spieszyli wszyscy modzi krlowie, udaem si tam, mylc o znalezieniu dla niego ony. Wiedzc, e cen za ksiniczki jest najwyszy akt bohaterstwa, pojechaem tam sam jeden i porwaem je wszystkie na mj rydwan, rzucajc w ten sposb wyzwanie wszystkim starajcym si o ich rk krlom. Przybyli na festiwal krlowie rzucili si za mn w pogo na swych rydwanach z ukami gotowymi do strzau. Wszyscy razem otoczyli mnie zwartym koem, lecz ja pokonaem ich, zalewajc ich nieprzerwanym strumieniem mych strza, powalajc na ziemi jedcw, ich konie i sonie i zestrzeliwujc zdobice ich rydwany proporce. Gdy wycofali si w kocu z pola walki, wrciem do Hastinapury, oddaem ksiniczki krlowi Wikitrawirji za ony i opowiedziaem Satjawati o mych bohaterskim wyczynie, ktry by zapat za nie. Gdy zbliaa si data lubu Wikitrawirji z modymi ksiniczkami, najstarsza z nich Amba podesza do mnie i rzeka: O Bhiszma, znasz dobrze wszystkie sekrety Prawa i wite pisma i zawsze dotrzymujesz swych przysig. Cho bez wiedzy mego ojca, wybraam w mym sercu na swego ma krla alw. Krl alwa take odda mi swoje serce. Jak moesz zmusza mnie do mieszkania w Hastinapurze, skoro jestem zakochana w kim innym? Miej nade mn lito i teraz, gdy ju znasz mj sekret, uczy to, co jest waciwe. Po zacigniciu rady u krlewskich doradcw, u mej drugiej matki Satjawati i braminw pozwoliem Ambie odej w towarzystwie dojrzaych wiekiem braminw i jej pokojwki i uda si do krlestwa, ktrym wada krl alwa. Jednake gdy on j zobaczy, rzek z wymuszonym umiechem: O kobieto bez skazy, nie chc ju ciebie za on, bo przebywaa w domu innego mczyzny. Bhiszma wygra ci, uprowadzajc ci si i pokonujc cigajcych go rywali. Krl taki jak ja, ktry szanuje Prawo, nie moe zaakceptowa kobiety, ktra naley do innego mczyzny. Wr wic tam, skd przysza i nie pozwl Czasowi, aby zniszczy tw urod. Amba trafiona strzaami boga mioci rzeka: O krlu, nie mw do mnie w ten okrutny sposb. Porwanie mnie przez Bhiszm

Ksiga V

Opowie 62

325

sprawio mi bl. Jestem niewinna. Kochaj mnie tak jak ja kocham ciebie, gdy Prawo zabrania ci odrzucania tych, ktrzy ci kochaj. Bhiszma sam nie chce mnie za on, bo zaprzysig celibat i porwa nas z myl o swym modszym bracie Wikitrawirji. Przychodz tu do ciebie za jego zgod. Przysigam, e zawsze mylaam wycznie o tobie. Kochaj mnie, bo przyszam do ciebie ze sw mioci z wasnej woli i nie myl o mnie jako o kobiecie nalecej do innego mczyzny. alwa pozosta jednak nieugity, cho przemawiaa do niego w ten sposb, bagajc go na rne sposoby i pozby si jej tak jak w pozbywa si swej zuytej skr. Rozgniewana Amba rzeka wwczas do niego kajcym gosem: O krlu, niech sadhu bd zawsze moim schronieniem, gdziekolwiek pjd odrzucona przez ciebie. Cho tak aonie szlochaa, okrutny i krtkowzroczny krl alwa powtarza: O kobieto, odejd. Jeste wasnoci Bhiszmy, a Bhiszma budzi we mnie strach. Nieszczsna Amba opucia wic stolic krlestwa alwy Saubh, piszczc jak drapieny rybow. Wdrujc poza bramy miasta, mylaa: O bogowie, czy na caym wiecie istnieje moda kobieta rwnie nieszczliwa jak ja, ktrej odebrano rodzin i ktr odrzucono jako on? Dokd mam pj? Nie mog te wrci do Miasta Sonia (Hastinapury), bo Bhiszma kaza mi odej do krla alwy. Kogo mam wini za moje nieszczcie? Siebie sam, Bhiszm, czy te mojego niemdrego ojca, ktry zorganizowa dla mnie festiwal wyboru ma, wyznaczajc cen? Tak, to moja wina, e nie zeskoczyam z rydwanu i nie uciekam do krla alwy, gdy Bhiszma walczy ze swymi rywalami. Teraz cierpi skutki mej wasnej gupoty. Niech bdzie przeklty ten Bhiszma i niech bdzie przeklty mj niemdry ojciec, ktry wyznaczy za mnie cen jak za nierzdnic. Niech ja sama bd przeklta i niech przeklty bdzie krl alwa i nawet sam Zapadniajcy wiat! To dziki kaprysom ich wszystkich spado na mnie to nieszczcie. Czowieka zawsze spotyka to, co los dla niego przeznaczy. Jednake cay ten cig nieszcz, ktry spad na mnie, zosta rozpoczty przez Bhiszm. I to on musi mi za to wszystko zapaci. Jego uwaam za przyczyn mej ndzy. Cho jest on nie do pokonania przy pomocy broni, pokonam go si mojej ascezy. 3. O tym jak Amba skania Parauram do pojedynku z Bhiszm Amba powziwszy postanowienie o pokonaniu Bhiszmy si swej ascezy, udaa si do znajdujcej si poza granicami miasta pustelni zamieszkaej przez uduchowionych i kultywujcych wite

326

Mikoajewska

Mahabharata

nawyki ascetw i opowiedziaa im ze szczegami o swym nieszczciu. Obecny tam wielki asceta i pustelnik aikhawatja rzek do tej ciko wzdychajcej kobiety, toncej w rozpaczy: O kobieto o sodkim umiechu, jakiej pomocy oczekujesz od gboko zanurzonych w swej ascezie ascetw? Amba rzeka: O prorocy, miejcie nade mn lito i nauczcie mnie uprawiania ascezy. Chc zamieszka w lesie i uprawia surow ascez. Nieszczliwa i odrzucona przez alw nie mog wrci do swej rodziny. Musiaam w swym przeszym yciu popeni jakie ze uczynki i teraz dowiadczam ich owocu. aikhawatja i inni asceci prbowali doda jej ducha, cytujc pisma i gdy si troch uspokoia, obiecali jej pomc. Peni wspczucia zaczli rozmyla nad tym, co oni, mdrcy, mog dla niej zrobi. Niektrzy doradzali, aby zaprowadzi j z powrotem do jej ojca, inni myleli o udzieleniu nagany Bhiszmie, jeszcze inni chcieli si uda do latajcego miasta Saubhy krla alwy i nakaza mu polubienie Amby, lecz z tej ostatniej opcji szybko zrezygnowali, uwzgldniajc fakt, e alwa j odrzuci. Rzekli do niej: O pikna, posuchaj naszej rady. Zamiast wczy si po lesie, wr do domu swego ojca. On bdzie wiedzia, co dalej uczyni. Dla kobiety jej ojciec lub jej m s jedyn ucieczk. Gdy wszystko ukada si gadko, ucieka si do ma, lecz gdy spotyka j nieszczcie, ucieka si do ojca. Wczenie si po lesie i uprawianie ascezy nie jest atwe i wie si z szeregiem niewygd, trudnych do zniesienia dla ksiniczki tak delikatnej jak ty. I gdy wdrujcy po wiecie krlowie zobacz ci sam w dzikiej dungli, nie omieszkaj ci wykorzysta. Amba odpowiedziaa: O asceci, nie mog wrci do paacu mojego ojca, bo moi krewni bd mn pogardza! Pragn uprawia ascez pod wasz ochron i dziki temu uwolni si w mym przyszym yciu od podobnego nieszczcia. W czasie, gdy asceci nadal rozmylali nad tym, co uczyni, przyby do nich z wizyt krlewski prorok Hotrawahana. Powitali go z wszelkimi honorami, oferujc mu miejsce do siedzenia i wod do obmycia ng i gdy ju wypocz i by gotowy ich wysucha, opowiedzieli mu o nieszczciu Amby. Krl Hotrawahana by ojcem matki Amby i gdy usysza o jej nieszczciu, wzi j na kolana, prbujc j pocieszy. Rzek: O wnuczko, nie wracaj do domu swego ojca. Jestem twym dziadkiem i ukoj twj bl. Zdaj si na mnie. Swoje pragnienie zemsty na Bhiszmie moesz ju uzna za zrealizowane. Udaj si do potnego ascety Parauramy, gdy on rozproszy twj smutek. Jeeli Bhiszma nie uczni tego, co on mu kae, zabije go w pojedynku. Udaj si wic do Parauramy

Ksiga V

Opowie 62

327

Bhargawy, ktrego splendor rwna si ogniowi Sdu Ostatecznego. Ten wielki asceta wyprowadzi twe ycie na prost. Amba pochlipujc, oddaa ojcu swej matki nalene honory i podnoszc gow rzeka: O dziadku, uczyni, co kaesz. Powiedz mi jednak, co mam uczyni? Hotrawahana rzek: O sodka wnuczko, pogronego w surowych umartwieniach Parauram znajdziesz na odlegym pustkowiu na szczycie gry Mahendra. Tam prorocy, znawcy Wed, gandharwowie i apsary oddaj mu cze. Udaj si tam i schyliwszy przed tym staroytnym mdrcem gow opowiedz mu o wszystkim. Wspomnij rwnie moje imi, bo Paraurama jest moim drogim przyjacielem. Hotrawahana nie zdy jeszcze dokoczy swych sw, gdy pojawi si przed nim Akratawrana, towarzysz Parauramy. Tysice ascetw powstao na jego widok, aby go powita i po zakoczeniu waciwych ceremonii wszyscy zasiedli wok niego, czerpic rado z opowiadania sobie nawzajem rnych ulubionych i niebiaskich opowiastek. Hotrawahana zapyta Akratawran o to, gdzie obecnie przebywa wielki asceta Paraurama. Akratawrana rzek: O krlu, Paraurama zawsze wspomina o tobie jako swoim drogim przyjacielu. Myl, e ju jutro przybdzie tu do ciebie w odwiedziny. Powiedz mi jednak, kim jest i co tutaj porabia ta delikatna i pikna moda kobieta? Gdy Akratawrana pozna szczegy jej nieszczcia, rzek: O kobieto o sodkim umiechu, Widz dwch sprawcw twego nieszczcia. O ktrym z nich chcesz rozmawia z Parauram? Czy chcesz, aby Paraurama nakaza krlowi alwie poj ci za on, czy te pragniesz, aby pokona w walce Bhiszm? Amba rzeka: O Akratawrana, to Bhiszma dziaa z ignorancj porywajc mnie. Podj dziaanie bez wiedzy, e moje serce naley do krla alwy. We to pod uwag, dokonaj sprawiedliwego sdu i podejmij waciw akcj. Ja sama opowiedziaam ci jedynie o przyczynie mojego cierpienia. Akrtawrana rzek: O pikna, sprbujmy wic dokona sprawiedliwego sdu. Gdyby Bhiszma ci nie porwa, byaby ju dzisiaj on krla alwy. Poniewa jednak Bhiszma ci porwa, krl alwa mia powd, aby mie wtpliwoci, co do twej czystoci. Caa wina spoczywa wic na Bhiszmie i szukajc na nim zemsty, postpujesz waciwie. Amba rzeka: O wielki asceto, moje serce ponie z chci zobaczenia mierci Bhiszmy na polu bitewnym. Pomcij mnie i niech w ten sposb zostanie ukarany sprawca mojego nieszczcia.

328

Mikoajewska

Mahabharata

Gdy zapada noc i powia przyjemny lekki wietrzyk, przed obliczem pogronych cigle w rozmowie ascetw pojawi si sam Paraurama razem ze swymi uczniami. W odzieniu z kory drzewnej, z wosami zwizanymi w ciki wze, z ukiem w doni, mieczem i bojow siekier u pasa, wolny od kurzu i w radosnym nastroju zbliy si do krla Hotrawahany. Na jego widok wszyscy wstali i trzymajc pobonie zoone donie skonili ku nim swe czoa. Paraurama uhonorowany i obdarowany miodem usiad wrd nich wspominajc dawne dni. Gdy skoczyli, krl Hotrawahana rzek: O wielki proroku, poznaj moj wnuczk, crk wadcy Kaiw i wysuchaj jej proby. Amba zbliya si do Parauramy, od ktrego bi blask potny jak ogie i czubkami swych doni delikatnymi jak kwiat lotosu dotkna jego stp. Z oczami penymi ez pochlipywaa aonie, szukajc u niego obrony. Paraurama rzek: O ksiniczko, jeste mi rwnie bliska jak twj dziadek Hotrawahana. Powiedz mi, co ley ci na sercu. Speni kade twoje yczenie. Amba rzeka: O braminie dotrzymujcy najsurowszych lubw, zdaj si na tw ask. Uwolnij mnie od zalewajcego mnie alu. Paraurama patrzc na t kobiet w kwiecie modoci i urody zatopi si w swoich wspczujcych mylach. Zachcana przez niego, opowiedziaa mu o wszystkim, co si wydarzyo. Gdy to usysza, podj natychmiast decyzj i rzek: O kobieto o sodkich biodrach, wyl natychmiast posaca do Bhiszmy. Uczyni on wszystko, co mu rozka, a jeeli nie, to spal go i jego doradcw w ogniu mej broni. A moe wolisz, abym najpierw skoni krla alw do dotrzymania sowa? Amba odpowiedziaa: O braminie, zbij Bhiszm tak jak Indra zabi Wrtr i spenij w ten sposb najgortsze yczenie mego serca. To Bhiszma jest u korzeni mojego nieszczcia, bo to on porwa mnie si. Jest nienasycony, arogancki i upaja si swym zwycistwem. Zabij go w walce i pomcij mnie w ten sposb. Ju w momencie, gdy mnie porwa, uknuam w mym sercu plan zabicia tego czowieka przeraliwych przysig. Paraurama rzek: O ksiniczko, z mej wasnej woli uywam broni jedynie w obronie tych, co studiuj Wedy. Zaycz sobie czego innego, bo zapewniam ci, e zarwno Bhiszma jak i alwa uczyni to, co im powiem. Nie zami mego zobowizania i nie uyj broni inaczej ni w obronie braminw. Amba jednake nie daa si przekona i nie zaprzestaa ponawiania swych prb o zabicie Bhiszmy. Dostrzegajc, e w ich rozmowie brak postpu, Akrtawrana rzek: O braminie, nie

Ksiga V

Opowie 62

329

odmawiaj pomocy tej modej kobiecie, ktra poszukuje u ciebie ochrony. Zabij Bhiszm, ktry ryczy jak demon asura. Wezwij go do pojedynku. Jeeli ci odmwi, bdzie ci nieposuszny i bdziesz mg rozpocz z nim walk, aby go ukara. Jeeli bdzie ci posuszny te bdziesz mg z nim walczy nie amic swej przysigi. Pamitam bowiem doskonale ten dzie, gdy po wybiciu do nogi wszystkich wojownikw, przysige braminom, e zabijesz w walce kadego (bramina, wojownika, czowieka z ludu lub sucego), kto znienawidzi braminw; e bdziesz broni kadego, kto w obawie o swe ycie bdzie szuka u ciebie ochrony; i e zabijesz kadego, kto unoszc si dum pokona sam jeden wszystkich wojownikw. Nie am wic swej przysigi i nie odmawiaj pomocy kobiecie, ktra u ciebie szuka obrony i zabij Bhiszm, ktry w swej dumie uprowadzajc trzy ksiniczki Kaiw sam jeden pokona wszystkich wojownikw. Paraurama rzek: O braminie, pamitam doskonale moje przysigi. Ta moda kobieta nastawia swe serce na krwaw zemst, a ja najpierw musz sprbowa osign pojednanie. Udam si teraz razem z ni do Bhiszmy i jeeli Bhiszma nie bdzie mi posuszny, zabij tego zuchwalca w pojedynku. 4. O tym jak Paraurama nie potrafi pokona Bhiszmy i ostatecznie odkada sw bro i powica si wycznie ascezie Po upywie nocy, ktr Paraurama spdzi wrd ascetw, skadajc do ognia ofiar i nucc modlitwy, wraz z nastaniem ranka wyruszy w towarzystwie braminw i Amby w kierunku Kurukszetry i po dotarciu do rzeki Saraswati rozoy tam obz. Po dalszych trzech dniach wdrwki i dotarciu do terenw rwninnych wysa do mnie posaca informujc o swoim przybyciu. Cieszc si z jego wizyty i pamitajc o swych obowizkach wyjechaem mu na spotkanie otoczony przez braminw oraz ofiarnych i domowych kapanw. Paraurama przyj nalene mu honory, po czym rzek: O Bhiszma, wytumacz mi, co skonio ci do tego, aby najpierw porwa t ksiniczk Kaiw wbrew jej woli, a potem odesa j z powrotem? Kt przyjmie za sw on kobiet, ktrej dotyka inny mczyzna? Swym uczynkiem odebrae jej wszystkie zasugi, ktre zebraa dziki swej prawoci. Rozkazuj ci, aby przyj j z powrotem do swego domu. Pozwl jej odzyska pozycj, ktrej jej pozbawie. Jak moge potraktowa j w tak obraliwy i okrutny sposb? Rzekem: O braminie, nie mog speni twego rozkazu, bo lubowaem, e nigdy nie porzuc cieki mojego Prawa, kierujc

330

Mikoajewska

Mahabharata

si lkiem, wspczuciem, zachannoci, czy wasnym interesem i dotrzymam mej przysigi. W tej chwili ju za pno, abym mg przyj Amb z powrotem i odda j za on mojemu bratu, bo gdy powiedziaa mi, e jej serce naley do krla alwy, odesaem j do Saubhy. Paraurama odpowiedzia z gniewem: O Bharata, jeeli nie uczynisz to, czego od ciebie dam, zabij ciebie i twoich doradcw. Prbowaem udobrucha go moimi sowami, lecz on powtarza swoje, popadajc w coraz wikszy gniew. Pochylajc gow przed tym godnym wielkiego szacunku braminem rzekem: O wielki mdrcu, dlaczego upare si, aby ze mn walczy? Przecie to ty uczye mnie w modoci uycia broni. Jeste moim nauczycielem, a ja jestem twoim uczniem. Paraurama odpowiedzia mi ze wciekoci: O Bharata, cho pamitasz doskonale, e byem twoim nauczycielem, nie chcesz speni mojego rozkazu i przyj z powrotem tej porwanej przez ciebie ksiniczki Kaiw i sprawi mi tym przyjemno. Nie dam ci spokoju, dopki nie przyjmiesz z powrotem tej piknej ksiniczki, ktr ograbie z wszystkich zasug i ktra przez ciebie nie znajdzie dla siebie ma. Odpowiedziaem: O nauczycielu, nie wywieraj na mnie nacisku, abym zszed ze cieki Prawa. Wyrzekem si tej kobiety, bo aden mczyzna nie pozwoli na to, aby kobieta zakochana w innym, zamieszkiwaa w jego domu, bdc jak jadowity w. Nawet lk przed Indr nie skoni mnie do zamania Prawa! Oka mi wic ask lub uczy ze mn to, co chcesz, bo wiem doskonale, e ucze zawsze powinien by posuszny swemu nauczycielowi. Zawsze oddawaem ci nalene honory, lecz teraz nie zachowujesz si jak nauczyciel i dasz ode mnie zejcia ze cieki mojego Prawa. Nie wypeni twego rozkazu i podejm z tob walk. Prawo zakazuje zabijania nauczyciela i bramina, lecz dopuszcza wyjtek: grzechu nie popeni ten, kto rozgniewany zabije bramina, ktry podnis przeciw niemu bro. Ten kto reaguje waciwie na dziaanie innego, nie amie Prawa. I lepiej niech pozbdzie si swych wtpliwoci ten, kto znajc zasady Prawa i Zysku i rozumiejc czas i sytuacj, w ktrej si znalaz, popada w wtpliwoci, co do tego, co jest dla niego korzystne. Nie zawaham si uczyni tego, co powinienem w mej obecnej sytuacji i podejm z tob walk. Strze si wic siy moich ramion i mojej ponadludzkiej odwagi. Zabij ci setkami moich strza otwierajc przed tob pomiertne wiaty, ktre zdobye za ycia swym dziaaniem! O braminie-wojowniku, ktry tak pragniesz wojny, udajmy si wic na pola Kurukszetry i tam stamy do pojedynku. Otworz

Ksiga V

Opowie 62

331

przed tob bramy nieba, pozwalajc ci tam umrze mierci bohatera tak jak ty sam otworzye je kiedy przed swym ojcem oferujc mu krew zabitych tutaj wojownikw. Pozbawi ci twej legendarnej dumy. Czsto chwalie si tym, e sam jeden wybie do nogi ca kast wojownikw. Wwczas jednak nie narodzi si jeszcze na ziemi wojownik taki jak ja! Zniszcz tw dum z twej wasnej walecznoci i tw mio wojny. Paraurama rozemia si i rzek: O Bhiszma, c za szczcie, e podejmujesz moje wyzwanie! Ju wkrtce zniszcz tw mio do wojny przy pomocy mojej broni! Wsid do swego rydwanu i spiesz na pola Kurukszetry. Niech twoja matka Ganga zobaczy jak dosigaj ci setki moich strza i jak twe martwe ciao rozdziobuj spy i kruki. Niech zobaczy jak ci zabijam i niech opakuje tw mier. Niech ona, ktra ci urodzia, bdzie wiadkiem tego wielkiego spektaklu! Odpowiedziaem skaniajc przed nim gow: O braminie, niech stanie si tak jak sobie yczysz. W czasie gdy Paraurama oywiony pragnieniem walki ze mn ruszy w kierunku pl Kurukszetry, ja sam udaem si do mej drugiej matki Satjawati, aby opowiedzie jej o tym, co si stao. Po zadowoleniu bogw rytami i z jej bogosawiestwem wsiadem do mego rydwanu zaprzonego w biae konie i trzymajc w doni biay uk, wyruszyem w drog ubrany w biay turban i srebrno-bia zbroj, ozdobiony biaymi klejnotami. Moje konie szybkie jak myl poganiane przez mojego dowiadczonego wonic przywiozy mnie wkrtce na pole bitewne, gdzie zgromadzili si ju liczni bramini, pustelnicy i bogowie pragncy zobaczy nasz niezwyky pojedynek. Zarwno Paraurama jak i ja sam przystpujc z ochot do walki, dalimy pokaz caej naszej odwagi. Ja sam stajc przed nim w penej okazaoci na mym rydwanie zadem w m konch, ktra wydaa z siebie potny ryk. Z nieba sypay si na nas girlandy kwiatw i dochodziy dwiki niebiaskich instrumentw, a zebrany wok nas potny tum widzw wydawa z siebie pomruk podobny do pomruku monsunowej burzy. Przede mn ukazaa si bogini Ganga, moja matka, ktra zawsze yczy dobrze wszystkim ywym istotom i rzeka: O synu, c ty chcesz uczyni? Udam si do Parauramy z bagaln prob, aby zaniecha walki ze swoim uczniem. A i ty sam, dlaczego jeste a tak zawzity, e chcesz pojedynkowa si z samym Parauram, ktry w swej odwadze jest rwny bogowi iwie. Gdy Ganga udaa si do Parauramy z prob, aby zrezygnowa z walki ze swoim uczniem, Paraurama rzek: O wita rzeko,

332

Mikoajewska

Mahabharata

zamiast mnie o to prosi, sprbuj zatrzyma swego syna w jego nieodpartej chci zmierzenia si ze mn i skoni go, eby uczyni to, czego od niego dam. Jeeli nie speni mojego dania, bd z nim walczy! Moja matka powrcia wic do mnie i ponowia sw prob, lecz ja sam opanowany przez gniew odmwiem jej spenienia. Gdy gotowi do pojedynku stanlimy naprzeciw siebie na polach Kurukszetryja w mej zbroi i na mym rydwanie, a on stopami na ziemirzekem: O braminie, jeeli chcesz ze mn walczy, za sw zbroj i wsid na swj rydwan. Paraurama, ktrego istot jest jego waleczno, odpowiedzia: O Bhiszma, to ziemia jest moim rydwanem, Wedy s moimi ogierami, wiatr jest moim wonic, a moj zbroj s matki Wed, czyli dwiki Gajatri, Sawitri, Saraswati. Bd z tob walczy chroniony przez nie. Mwic to, otoczy mnie z wszystkich stron sieci swych strza. Gdy zobaczyem go ponownie, sta uzbrojony we wszystkie moliwe rodzaje broni na niebiaskim rydwanie, ktry stworzony przez jego umys by potny jak cae miasto, zaprzony w boskie konie i ozdobiony proporcem z ksiycem. Powozi nim jego przyjaciel Akrtawrana. Wyzywajc mnie do walki, ten zabjca caej kasty wojownikw, niezniszczalny jak wschodzce soce, przystpi do ataku. Podjechaem do niego na dystans trzech strza, odoyem mj uk, zatrzymaem konie, zszedem na ziemi i pieszo zbliyem si do tego najwikszego z prorokw, aby przed rozpoczciem bitwy zgodnie ze zwyczajem odda cze mojemu guru. Rzekem: O mj nauczycielu, bd z tob walczy, cho przewyszasz mnie i jeste ode mnie lepszy. ycz mi zwycistwa! Paraurama odpowiedzia: O Bhiszma, zachowae si tak jak powinien zachowa si ten, kto walczy z lepszym od siebie. Gdyby przed rozpoczciem walki nie zbliy si do mnie w ten sposb, rzucibym na ciebie przeklestwo. Zbierz w sobie cay swj hart ducha i walcz ze mn nie spuszczajc mnie z oka. Nie ycz ci jednak zwycistwa, bo sam przybyem tutaj, aby ci pokona. Swym zachowaniem zadowolie mnie. Walcz wic tak jak nakazuje tego Prawo. Wsiadem ponownie na mj rydwan, zadem w konch i rozpoczlimy walk, ktra cho trwaa wiele dni, nie przynosia adnemu z nas zwycistwa. Pojedynek rozpocz Paraurama wystrzeliwujc w moim kierunku dziewiset szedziesit ognistych strza i zatrzymujc nimi mj rydwan. W odpowiedzi zoyem pokon obserwujcym nas bogom i braminom i rzekem: O braminie, oddaem ci honory

Ksiga V

Opowie 62

333

nalene mojemu nauczycielowi pomimo tego, e przekroczye dozwolone granice swego autorytetu. Wypuszczajc z uku strzay bd omija chronice twe ciao Wedy, tw bramisko i moc zdobyt dziki ascezie. Uderz nimi w to, co jest w tobie z wojownika, bo bramin biorcy w swe donie bro staje si wojownikiem. Strze si wic mojego uku i siy mych ramion! Rozupi na poow twj uk i strzay. Ostr strza zrobion z koci niedwiedzia przeciem jego uk, ktry upad na ziemi. Mierzc w jego ciao wypuciem z mego uku dziewi setek strza z lotkami z pir, ktre nabierajc rozpdu zdaway si plu krwi. Paraurama z ciaem pokrytym setkami broczcych krwi ran wyglda jak gra Meru wybijana klejnotami lub jak pno-zimowe drzewo aoka pokryte czerwonym kwieciem. Paraurama doprowadzony do wciekoci moim atakiem napi swj uk i zala mnie deszczem swych strza z nasadk ze szczerego zota. Zachwiaem si pod potnym uderzeniem tych straszliwych ostrzy. Szybko jednak odzyskaem rwnowag i gdy w odpowiedzi obrzuciem Parauram setkami mych strza, od ich uderze zdawa si traci przytomno. Widok ten wypeni mnie wielkim smutkiem. Krzyknem: Niech bd przeklci wojownicy i prowadzone przez nich bitwy! O biada mi, uczyniem wielkie zo zachowujc si jak magnat i ranic mego nauczyciela ostrymi strzaami! Zachodzce soce przerwao nasz bitw tamtego dnia. Korzystajc z tego mj wonica oczyci nasze ciaa i ciaa koni ze strza, napoi konie i pozwoli im odpocz. O wicie wraz ze wschodzcym socem nasz pojedynek rozpocz si od nowa. Po ceremonii powitalnej oywieni nawzajem naszym widokiem zaczlimy zasypywa si gradem strza. Paraurama zacz uwalnia swoje niebiaskie pociski, ktre ja prbowaem unicestwi moimi niebiaskimi pociskami. Nastpnie Paraurama dokonujc zrcznego manewru uderzy mnie swym pociskiem prosto w pier. Mj wonica widzc, e przeszyty blem trac przytomno, pogna konie i wycofa si na bezpieczny dystans. Widzc to, zwolennicy Parauramy z Akratawran i Amb na czele zaczli wznosi radosne okrzyki. Gdy odzyskaem wiadomo i pozbyem si blu, zawoaem do mego wonicy, aby pogna konie ponownie tam, gdzie sta Paraurama. Z gniewem wypuciem w jego kierunku ca chmar mych strza, pragnc go pokona, lecz on uderzy je w powietrzu swymi strzaami i wiele z nich opado zamanych na ziemi. Napiem wwczas mj uk i wystrzeliem jedn ognist strza bdc jak sam Czas z zamiarem zabicia go i Paraurama gboko zraniony omdla z blu i opad na ziemi.

334

Mikoajewska

Mahabharata

Patrzcy na pojedynek widzowie strwoeni jego upadkiem zaczli lamentowa. Ksiniczka Kaiw Amba i zaniepokojeni asceci podbiegli w kierunku, gdzie lea na ziemi i zaczli go obejmowa prbujc go pokrzepi delikatnym dotykiem doni ochadzanych wod i bogosawiestwami. Paraurama podnis si wkrtce z ziemi, nacign uk i wypuszczajc ze strza rzek: O Bhiszma, jeste ju martwy. Jego szybka strzaa utkwia w mym lewym boku, sprawiajc mi ogromny bl. Po zabiciu mych koni swymi strzaami o mocy pioruna zasypa mnie deszczem strza, na co odpowiedziaem pociskiem, przed ktrym nie ma obrony, zatrzymujc jego strzay. Nasze blokujce si nawzajem strzay utrzymyway si w powietrzu, pokrywajc sob cae niebo. Zaciemnione przez nie soce stracio swe gorco, a wiatr pogwizdywa przez nie, jakby przedziera si przez chmury. Na nieboskonie wybuchn potny ogie od przedzierajcych si przez nie promieni soca i wiatru, i spalone w ogniu strzay opady na pola Kurukszetry pokrywajc je popioem. Paraurama nie zaprzestajc walki obrzuca mnie bilionami strza, ktre ja amaem w powietrzu moimi wowymi strzaami, powodujc ich upadek na ziemi. Walczylimy w ten sposb a do zmierzchu. Nastpnego dnia, gdy wznowilimy o wicie nasz walk, Paraurama zarzuci mnie tak mas niebiaskich pociskw, e nie mogem ich zliczy. Unicestwiaem je moimi kontra-pociskami, ryzykujc ycie. Im duej walczylimy, tym bardziej rs jego gniew i coraz mniej troszczy si o swe ycie. W odpowiedzi na moje pociski cisn w moim kierunku przeraliw wczni. Gdy zbliaa si ku mnie przypominajc soce Czasu Koca, przeciem j na trzy czci moimi strzaami. Paraurama wyrzuci wwczas w mym kierunku dwanacie przeraliwych oszczepw buchajcych ogniem jak dwanacie soc Czasu Koca, ktre unicestwiem sieci moich pociskw. Paraurama cisn wwczas w moim kierunku trzema wczniami z ostrzami ze zota byszczcymi rnymi kolorami, ktre cigny za sob zot tkanin tak jak komety cign za sob swj ogon. Zakrywajc si tarcz, przeciem je mieczem, rozbijajc je w proch. Paraurama widzc swe wcznie zniszczone, gniewnie uwolni niebiaski pocisk zalewajc mnie strumieniem strza licznych jak roje szaraczy, ktre uderzay w moje ciao, ranic rwnie moje konie i wonic. W odpowiedzi wysaem przeciw memu guru prawdziw powd ranicych go pociskw. Obaj ranni przerwalimy walk wraz z zachodem soca, aby rozpocz j od nowa o wicie.

Ksiga V

Opowie 62

335

O poranku Paraurama stojc na swym pdzcym rydwanie zala mnie deszczem swych strza, zabijajc mego wonic. Na widok jego mierci opanowa mnie lk i straciem koncentracj. Paraurama wykorzystujc ten moment, zrani mnie gboko sw strza w szyj. Tracc przytomno upadem na ziemi. Paraurama sdzc, e jestem martwy, unoszc si radoci, zawy z tryumfem, sawic swe zwycistwo, podczas gdy ci, ktrzy ogldali nasz pojedynek i byli po mojej stronie pokonani przez al zaczli si wok mnie gromadzi. Omiu wietlistych braminw unioso me ciao, tak e nie dotykao ono ziemi i skrapiajc mnie wod, mwili: O Bhiszma, uwolnij si od lku. Unoszony przez nich wygldaem jak zawieszony w przestworzach. Oywiony przez ich sowa stanem nagle na swych wasnych nogach i zobaczyem przed sob moj matk bogini Gang. Pokoniem si przed ni skadajc pobonie donie i wsiadem ponownie do mego chronionego przez ni rydwanu. Odzyskawszy koncentracj sam poprowadziem moje konie kontynuujc walk. Gdy uderzyem Parauram mym pociskiem, wypuci z doni swj uk i upad na kolana tracc przytomno. Ciemne chmury pokryy sklepienie nieba i na ziemi zacz pada krwawy deszcz. Z nieba sypay si meteory, ziemia draa i wia huraganowy wiatr. Nad polem bitewnym kryy spy i kruki czekajc na er i sycha byo wycie szakali. Bbny wydaway straszne dwiki, cho nikt w nie nie uderza. Wkrtce Paraurama odzyska swe siy i kontynuowalimy walk a do zachodu soca Nasz pojedynek trwa ju 23 dni i nie byo wida jego koca. Tej nocy po schyleniu gowy przed Parauram, zmarymi przodkami, bogami, owcami nocy i sam noc udaem si na spoczynek zatopiony w mylach. Mylaem: Ten upiorny i grony pojedynek trwa ju tak wiele dni i ani ja nie potrafi pokona Parauramy, ani on mnie. Moe podczas snu dowiem si, czy zdoam go kiedykolwiek pokona? Obolay od otrzymanych ran pooyem si do snu i przespaem do samego rana. Podczas snu ukazao si przede mn tych samych omiu wygldajcych identycznie wietlistych braminw, ktrzy poprzednio unieli z ziemi me ciao, gdy upadem z mojego rydwanu. Rzekli: O synu Gangi, nie poddawaj si lkowi, bo nie grozi ci adne niebezpieczestwo. Ochraniamy ci, bo jeste naszym wasnym ciaem. To ty pokonasz Parauram w tym pojedynku, a nie on ciebie. Rozpoznaj tylko sw ulubion bro, ktr znae zamieszkujc w swym poprzednim ciele. Jest to bro Pradapatiego stworzona przez Wiwakarmana zwana Praszwap (Usypiaczem). Nawet Paraurama jej nie zna. Przywoaj j do siebie w swym

336

Mikoajewska

Mahabharata

umyle i uyj jej z ca moc. Nie spadnie na ciebie adna wina, bo ta bro nie zabija, tylko usypia. Gdy ju zapewnisz sobie zwycistwo, uyj wwczas swej ulubionej broni anihilujcej skutki Praszwapy i spowoduj, e powstanie on jak z martwych. Czowiek picy na polu bitewnym jest traktowany na rwni z zabitym. Jest to jedyny sposb na pokonanie Parauramy, bo jego nie mona naprawd zabi. Czuem si uszczliwiony mylc po przebudzeniu o mym nie. Wraz ze wschodzcym socem rozpoczlimy ponownie walk budzc przeraanie i zachwyt w sercach wszystkich ywych istot. Paraurama wypuci w moim kierunku ca chmar strza, ktr powstrzymaem moimi strzaami, po czym z niewygas od wczoraj wciekoci cisn w moim kierunku oszczepem twardym jak piorun Indry o jasnoci rwnej beru Jamy, ktry ponc jak ogie liza swymi ognistymi jzykami pole bitewne. Lecc z wielk szybkoci uderzy mnie w rami, bdc jak ognista byskawica uderzajca w otarz i uwalniajca strumie krwi. Rozgniewany tym atakiem wyrzuciem w jego kierunku pocisk grony jak jad ww, trafiajc go nim w sam rodek czoa. Rozwcieczony tym potny bramin nacign swj uk i wymierzy prosto we mnie przeraliw niszczc wroga strza bdc jak sama mie, ktra syczc jak w uderzya mnie prosto w pier, powodujc, e upadem cay pokryty krwi. Odzyskawszy szybko przytomno cisnem w kierunku wojowniczego bramina wczni, ktra dosiga go jak byskawica, zadajc mu ran, od ktrej a cay zadra. Jego przyjaciel Akrtawrana podtrzyma go, dodajc mu otuchy swymi piknymi sowami. Odzyskawszy rwnowag, Paraurama zawrza gniewem i przywoa do siebie ostateczn bro Brahmy. Widzc to, uczyniem to samo. Pociski Brahmy zderzyy si w powietrzu, anihilujc si nawzajem. Potny ogie pokry cae przestworza. Bogowie, prorocy i gandharwowie przeywali straszne katusze poraeni si tej broni. Ziemia z jej oceanami i lasami i udrczonymi ywymi istotami draa w swej najwikszej rozpaczy. Cae niebo a po dymicy horyzont byo w ogniu i mieszkacy przestworzy nie potrafili utrzyma si w swych wiatach. I gdy cae wiaty bogw, asurw i rakszasw jczay pod uciskiem tej broni, poczuem gotowo i dostrzegem moliwo uycia na rozkaz znawcw Brahmana mej ulubionej broni Praszwapy (Usypiacza). Nie pomylaem o niej, zanim sama nie pojawia si w mym umyle. W momencie, gdy miaem ju j wystrzeli, z nieba rozlegy si okrzyki: O Bhiszma, nie uywaj Praszwapy. Usyszaem take podniesiony gos boskiego proroka Narady: O Bhiszma, tumy bogw, ktre zebray si na nieboskonie prosz ci, aby

Ksiga V

Opowie 62

337

zrezygnowa z uycia Praszwapy. Paraurama jest bramiskim ascet i twoim nauczycielem. Nie pokazuj mu w ten sposb swego lekcewaenia. Na nieboskonie zobaczyem rwnie stojcych tam omiu znawcw Brahmana, ktrzy rozkazali mi we nie uy tej broni. Umiechajc si do mnie, rzekli agodnym gosem: O Bharata, uczy tak jak radzi ci prorok Narada, gdy tak bdzie najlepiej dla wszystkich wiatw. Wycofaem si wic z uycia Praszwapy w walce i uwolniwszy od niej mj uk pooyem ceremonialnie ten pocisk Brahmy na polu bitewnym. Paraurama widzc, e zrezygnowaem z uycia tej zdolnej do pokonania go broni, zawoa: Jaki gupiec ze mnie! Zostaem pokonany przez Bhiszm! W tym samym momencie zobaczy swego ojca i jego przodkw. Usysza jak mwi: O synu, nie czy ju nigdy wicej czego rwnie szaleczego jak wyzywanie do walki wojownika takiego jak Bhiszma. Zachowuj si lepiej jak bramin. Obowizkiem wojownika jest walczy i zwycia, podczas gdy obowizkiem bramina jest studiowanie Wed i dotrzymywanie lubw. Od sw bro, cho by w przeszoci taki moment, e sami skonilimy ci do chwycenia za bro i dokonania straszliwych heroicznych uczynkw, co bdc nam posuszny uczynie. Zaprzesta dalszej walki z Bhiszm, bo on wycofujc z uycia sw bro, przed ktr nie moge si obroni, pokona ci. Wycofaj si z walki i zrezygnuj raz na zawsze z noszenia broni i powi si cakowicie uprawianiu ascezy. Bhiszma wycofa sw bro na prob bogw i znawcw Brahmana, nie chcc rani twej godnoci i majc na uwadze dobro wszystkich wiatw. Bhiszma jest inkarnacj jednego z bogw wasu i nie mona go pokona przed nadejciem waciwego czasu. Ju od dawna jest zarzdzone, e legnie on na polu bitewnym od strza Arduny, potnego syna Indry, heroicznego Nary Pradapatiego, staroytnego pierwotnego Boga, ktry ponownie narodzi si na ziemi w formie tego lewo-rcznego ucznika. Paraurama rzek do swych Ojcw: O Ojcowie, nie mog wycofa si z bitwy, bo tak zoyem przysig. Sprawcie, aby Bhiszma pierwszy si wycofa. Dziadek Rcika Bhargawa w towarzystwie proroka Narady udali si wic w moim kierunku i rzekli: O Bhiszma, wycofaj si z bitwy oddajc Parauramie honory nalene braminom. Omwiem jednak spenienia ich proby, pozostajc wierny Prawu wojownika. Rzekem: O bramini, przysigaem przed caym wiatem, e nigdy nie wycofam si z bitwy i nie zami mego sowa.

338

Mikoajewska

Mahabharata

I cho na sam rodek pola bitewnego wkroczyli wszyscy pustelnicy prowadzeni przez Narad i cho ukazaa si tam take moja matka, nie ruszyem si o krok, stojc z napitym ukiem i gotow do lotu strza. Zaczli wic prbowa raz jeszcze skoni do wycofania si z walki Parauram. Rzekli: O potomku Bhrigu, serce bramina jest jak maso. Niech wic bdzie pokj. Wycofaj si z walki, bo ani ty nie moesz zabi Bhiszmy, ani on nie moe zabi ciebie. Gdy tak mwili, zasonili sob cae pole bitewne i Ojcowie Parauramy zmusili go do zoenia broni. Ja sam zobaczyem ponownie omiu znawcw Brahmana wieccych swym wasnym wiatem jak osiem planet. Przemwili do mnie agodnym gosem: O Bhiszma, id do swego nauczyciela i uczy to, co jest najlepsze dla wszystkich wiatw. Widzc, e Paraurama pod wpywem swych przyjaci odoy bro podszedem do niego, aby si przed nim pokoni. Paraurama umiechajc si do mnie z uczuciem rzek: O Bhiszma, na caej ziemi nie ma wojownika takiego jak ty. Walka z tob bardzo mnie zadowolia. Nastpnie zawezwa przed swe oblicze Amb i rzek do niej ze smutkiem: O moda kobieto, na oczach wszystkich tych, co ogldali nasz pojedynek wykazaem si odwag do granic moich moliwoci, lecz nie potrafiem pokona Bhiszmy. W ten sposb poznaem granic swej mocy i siy. Nie potrafi wic zrealizowa twej proby. Zdaj si wic lepiej na jego ask, bo nie widz przed tob innej drogi postpowania . 5. O tym jak Amba zdobywa obietnic iwy, e sama przyniesie mier Bhiszmie rodzc si ponownie na ziemi jako mczyzna Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, po wypowiedzeniu tych sw Paraurama westchn gboko i zamilk. Rozgniewana Amba odpowiedziaa: O bogosawiony mdrcu, jest tak, jak mwisz. Wielkoduszny Bhiszma jest nie do pokonania na polu bitewnym nawet dla bogw. Uczynie wszystko, co moge w ramach swej mocy i energii. Ja jednake w adnym wypadku nie zdam si ponownie na jego ask. Poszukam sposobu, abym moga sama pomci m krzywd i spowodowa mier Bhiszmy na polu bitewnym. Powziwszy takie postanowienie Amba cakowicie powicia si uprawianiu ascezy z myl o spowodowaniu mej mierci, podczas gdy Paraurama w otoczeniu ascetw uda si z powrotem w kierunku gry Mahendra. Ja sam wysawiany przez braminw wrciem do Hastinapury i opowiedziaem o tym, co si wydarzyo mojej drugiej matce Satjawati.

Ksiga V

Opowie 62

339

Majc na uwadze mj wasny interes rozesaem swych szpiegw, aby ledzili kade zachowanie i sowo wypowiedziane przez Amb. Od momentu, gdy zamieszkaa ona w lesie, uprawiajc surow ascez, czuem si nieszczliwy i niespokojny. aden wojownik nie mg bowiem pokona mnie w walce dziki swej odwadze za wyjtkiem tego, ktry pozna Brahmana i popar swe przysigi surow ascez. Gdy opowiedziaem o mym niepokoju Naradzie i Wjasie, rzekli: O Bhiszma, nie rozpaczaj z powodu Amby, bo nikt nie potrafi zmieni wasnym wysikiem tego, co jest mu przeznaczone. Amba zamieszkaa w pustelni nad brzegami Jamuny i poddaa si okrutnym samo-umartwieniom. Wychudzona, w zaboconych achmanach, z wosami zwizanymi w ciki wze przez sze miesicy staa bez ruchu, ywic si wycznie powietrzem. Przez nastpny rok godowaa stojc bez ruchu w wodach Jamuny. Cay nastpny rok staa bez ruchu na czubkach palcw, ywic si jednym liciem, a zdziczaa od swego gniewu. Przez czternacie lat palia ziemi i niebo ogniem swej ascezy i nawet jej krewni nie mogli jej w tym zatrzyma. Pielgrzymowaa do najwitszych brodw, aby obmywa w nich przez dzie i noc swe czonki. Moja matka Ganga zaniepokojona si jej ascezy uniosa si pewnego dnia z wd i rzeka: O dobra kobieto, dlaczego si tak umartwiasz? Amba skadajc pobonie donie i schylajc ku nim gow odpowiedziaa: O bogini, skoro Paraurama nie zdoa zabi Bhiszmy, kt inny potrafiby tego dokona? Skazana na sam siebie podjam te straszne umartwienia, proszc bogw o to, abym moga go zabi. Niech jego mier bdzie owocem moich umartwie, gdy narodz si ponownie na ziemi w innym ciele. Prbujc j zatrzyma moja matka rzeka: O kobieto rozsiewajca wok swj blask, wybraa z drog, gdy twoje pragnienie nigdy si nie speni. Jeeli mnie nie posuchasz i bdziesz nadal czyni luby z nadziej na mier Bhiszmy, wwczas po pozbyciu si swego ciaa staniesz si niczym innym, lecz krtym strumyczkiem pyncym po ziemi jedynie w porze deszczowej, nikomu nieznanym i pozbawionym witych brodw. Nie zniechcona sowami Gangi Amba nadal pocia przez sze lub dziesi miesicy nie biorc do ust kawaka jedzenia i kropli wody wczc si do witych brodw i w kocu staa si sezonowym krtym strumyczkiem penym krokodyli, lecz dziki asce swych umartwie tylko poowa jej ciaa staa si rzek, podczas gdy druga poowa pozostaa pann. Rwnie asceci prbowali zatrzyma Amb w jej umartwieniach. Pytali: O ksiniczko, co chcesz w ten sposb osign? Rzeka:

340

Mikoajewska

Mahabharata

O asceci, zostaam odrzucona przez Bhiszm i przez to zepchnita ze cieki mojego Prawa i pozbawiona moliwoci zdobycia ma. Nie chc zdoby wyszych wiatw, lecz jedynie spowodowa jego mier, gdy znajd spokj dopiero po jego mierci, bo to on spowodowa moje niekoczce si cierpienie. Moje postanowienie tkwi gboko w mym sercu. Pozbawiona moliwoci znalezienia ma nie jestem ani kobiet, ani mczyzn. Dosy mam bycia kobiet i chc si ponownie narodzi w ciele mczyzny i osobicie pomci moj krzywd. Nic nie zmieni mojego postanowienia. Jej modlitw wysucha Najwyszy Bg iwa i gdy skoczya mwi ukaza si przed ni i otaczajcymi j braminami w swej boskiej formie, oferujc jej spenienie jednej proby. Poprosia go o spowodowanie mojej mierci, co iwa jej obieca. Amba rzeka: O Panie Duchw, skoro obiecae, dotrzymaj sowa i uczy moliwym to, abym ja, cho jestem kobiet, moga pokona Bhiszm na polu bitewnym. iwa odpowiedzia: O dobra kobieto, mj gos nie kamie i co wypowiedzia, si stanie. Narodzisz si ponownie na ziemi w ciele mczyzny, jako bohaterski wojownik w domu krla Drupady i przyniesiesz mier Bhiszmie. Rodzc si w jego ciele zachowasz sw obecn pami. Gdy po wypowiedzeniu tych sw Najwyszy Bg iwa znikn rwnie szybko jak si pojawi, Amba zaja si zbieraniem w lesie drewna, ktre uoya w swj wasny stos pogrzebowy i gdy zacz go pochania ogie, wskoczya w pomienie, woajc: mier Bhiszmie . 6. O tym jak Amba rodzi si ponownie w ciele ikhandina Bhiszma kontynuowa: O Durjodhana, posuchaj teraz o tym, jak Amba narodzia si ponownie w ciele syna krla Drupady ikhandina. Opowiedzia mi o tym boski prorok Narada. ona krla Drupady przez dugi okres czasu nie moga obdarowa go synem i Drupada zacz praktykowa surowe umartwienia proszc iw o syna. iwa wysucha jego proby, lecz zapowiedzia, e urodzi mu si dziewczynka. Rzek: O krlu, nie prbuj prosi mnie ponownie o syna, bo taki jest wyrok losu. Dziecko, ktre urodzi twoja ona Parszata bdzie mczyzn, ktry jest kobiet. Traktuj wic go jak syna. Jak iwa zapowiedzia, tak si stao. Po upywie waciwego czasu krlowa Parszata urodzia crk wielkiej urody, ogaszajc wszem i wobec, e urodzia syna. Krl Drupada ufajc sowom iwy i mylc o swej crce jako o synu, wykona dla niej ryty

Ksiga V

Opowie 62

341

odpowiednie dla chopca i nada jej imi ikhandin. Tylko ja dziki prorokowi Naradzie wiedziaem e w jego ciele odrodzia si Amba. Dziki opiece krla Drupady i lekcjom w ucznictwie udzielanym przez bramina Dron ikhandin sta si znakomitym ucznikiem. Gdy nadszed waciwy czas na zaoenie rodziny Drupada i jego ona ufajc sowom iwy zaczli rozmyla nad znalezieniem dla swego syna odpowiedniej ony, cho wiedzieli, e jest on kobiet. Wierzc, e bg nie moe powiedzie nieprawdy wybrali dla ikhandina na on crk krla Hiranjawarmana dysponujcego potn armi, ktra wkrtce zorientowaa si, e ikhandin jest kobiet i gboko zawstydzona powiedziaa o tym swej pokojwce, ktra wzburzona tym faktem poinformowaa o wszystkim krla Hiranjawarmana. Dowiedziawszy si o tym oszustwie, krl Hiranjawarmana zapon strasznym gniewem. Wysa do krla Drupady posaca, ktry przekaza mu nastpujce sowa: O krlu, obrazie mnie, proszc o rk mojej crki dla swojej crki. Staw mi czoa, bo ju wkrtce zabij ciebie, ca twoj rodzin i twych doradcw. Krl Drupada czujc si jak zodziej przyapany na kradziey sam nie rzek ani sowa, prbujc przez swych dyplomatycznych posacw i doradcw uagodzi gniew Hiranjawarmana. On jednak nie chcia tego sucha i razem ze swymi sojusznikami postanowi uderzy na krlestwo Drupady i pozbawi go i jego syna/crk ikhandina krlestwa i ycia. Krl Drupada znajc doskonale sw win bardzo si zatrwoy. Cho zna wszystkie fakty, prbujc uspokoi swych wrogw rzek w obecnoci swych doradcw do swej ony: O krlowo, krl Hiranjawarman dowiedzia si, e wyda sw crk za naszego syna ikhandina, ktry jest kobiet i ruszy przeciw nam na czele potnych armii, czujc si oszukany. Powiedz mi, co jest prawd i co jest faszem, bo grozi nam wielkie nieszczcie. Ja sam zostaem wprowadzony w bd przez wykonywane dla niego ryty dla chopcw i std sdziem, e jest on moim synem i sam bdc wprowadzony w bd wprowadziem w bd Hiranjawarmana. ona krla Drupady odpowiedziaa: O mu, poniewa rodziam ci same crki, gdy urodzia si ikhandin z lku przed konkurencj twoich innych on powiedziaam, e urodzi si chopiec. I ty ulege mi z mioci do mnie i mskie ryty zostay wykonane dla dziewczynki, szczeglnie, e iwa obieca ci, e dziecko urodzone jako dziewczynka wyronie na mczyzn. Ufajc w realizacj tej boskiej obietnicy oddae j za ma crce Hiranjawarmana. Drupada syszc te sowa swej prawdomwnej ony, wyzna swym doradcom ca prawd.

342

Mikoajewska

Mahabharata

Obawiajc si ataku krla Hiranjawarmana przygotowa swe krlestwo do obrony, cho konflikt ten bardzo go przygnbia i wolaby go unikn. Krlowa widzc, e Drupada skupia sw myl na bogach rzeka: O mu, czowiek uczciwy powinien szuka ratunku u bogw, szczeglnie wtedy, gdy tak jak my tonie w morzu smutku. Wykonajmy wic odpowiednie ryty i zmy ofiar do ognia, aby zniechci Hiranjawarmana do prowadzenia wojny. ikhandin widzc, e jest przyczyn smutku swych rodzicw postanowi(a) si zabi. Poganiany(a) przez rozpacz uda(a) si do niezamieszkaego przez ludzi lasu. By to teren nalecy do bogatego jakszy o imieniu Sthunakarna. To z lku przed nim wszyscy ludzie opucili ten las. Zamieszkiwa on tam w biaym domu z cegy otoczonym wysokim murem. ikhandin wdrowa(a) przez las przez wiele dni, nie biorc nic do ust. Gdy jaksza go (j) zobaczy, zapyta O ksiniczko, powiedz mi czego pragniesz, a ja speni twoje yczenie. ikhandin odpowiedzia(a): O jaksza, to, czego pragn, jest niemoliwe do osignicia. Jaksza odpowiedzia: O pikna, jestem speniajcym yczenia towarzyszem samego boga bogactwa Kubery i dam ci nawet to, co nie moe by dane. Wypowiedz swe yczenie. ikhandin rzek(a): O jaksza, uratuj mego ojca i moj matk i ich krlestwo, bo przeciw nim wyruszy wcieky krl Hiranjawarmana ze swoj armi i grozi im zniszczeniem. Zlituj si take nade mn. Uka mi ask i spraw, abym sta(a) si mczyzn. Jaksza zamyli si gboko, po czym rzek: O dobra kobieto, speni twoje yczenie, ale tylko na pewien okres czasu. Oddam ci moj wasn msko zamieniajc j na twoj kobieco, ale po upywie umwionego czasu musisz mi j zwrci. W ten sposb dziki mej asce uratujesz swego ojca, matk i ich krlestwo przed zagad. ikhandin rzek(a): O jaksza, niech tak si stanie. Jak tylko krl Hiranjawarman wycofa swe wojska, oddam ci tw msko. ikhandin przybra wic msk form jakszy, stajc si ksiciem Pacalw i powrci do Kampilji. Gdy krl Drupada dowiedzia si o tym, co si wydarzyo, nie posiada si z radoci, e obietnica iwy spenia si. Natychmiast wysa goca do Hiranjawarmana z wiadomoci: O krlu, uwierz mi, mj syn jest mczyzn. W tym samym czasie krl Hiranjawarmana, ktry dotar ju ze swym wojskiem do Kampilji, wysa do krla Drupady znawc Brahmana jako swego posa z prob o przekazanie nastpujcych sw: O krlu, jeszcze dzi dowiadczysz skutkw swego zuchwalstwa i wybrania mej crki na on dla swojej crki!

Ksiga V

Opowie 62

343

Gdy pose krla Hiranjawarmana stan przed obliczem krla Drupady, krl na powitanie obdarowa go krow i innymi darami przeznaczonymi dla gocia, lecz on odmwi przyjcia tych darw, mwic: O krlu, heroiczny Hiranjawarmana kaza ci przekaza, e jeszcze dzi zapacisz za obraz i e jeszcze dzi wytnie w pie ca tw rodzin i wszystkich twoich doradcw. Krl Drupada wysucha tych obraliwych sw w otoczeniu swych ministrw i w odpowiedzi pokoni si przed bramiskim posacem i rzek: O braminie, wysaem ju do Hiranjawarmana mojego posaca, ktry niesie mu moj odpowied. Wkrtce posaniec krla Drupady dotar do obozu wroga i rzek: O krlu, krl Drupada kaza ci powiedzie, e nie zostae wcale oszukany, bo jego syn ikhandin jest mczyzn. Krl Hiranjawarman wysa wic do ikhandina pikn kobiet z zadaniem sprawdzenia, czy jest on mczyzn, czy kobiet. I gdy potwierdzia ona, e ikhandin jest mczyzn, Hiranjawarman nie posiada si z radoci i po oddaniu ikhandinowi ponownie swej crki za on obdarowa go soniami, komi, krowami i setkami niewolnic, a sam ze sw armi wrci do swego krlestwa. Tymczasem bg bogactwa Kubera, ktrego pojazdem jest czowiek, wybra si na wdrwk po wiecie i dotar do piknie udekorowanego domu, w ktrym mieszka jaksza Sthunakarna. Rzek do jakszw bdcych w jego orszaku: O jakszowie, ten dom jest piknie udekorowany, dlaczego jednak ten niemdry jaksza nie wyszed mi na powitanie, cho doskonale wie, e tu jestem. Zasuy sobie tym na kar. Jakszowie rzekli: O krlu jakszw i bogu bogactwa, jaksza ten odda z jakich powodw swoj msko crce krla Drupady ikhandinowi i przyj od niej w zamian jej kobieco. I poniewa jest teraz kobiet, nie ukazuje si przed tob ze wstydu. Rozgniewany Kubera zawoa: O jakszowie, przyprowadcie do mnie natychmiast Sthunakarn, abym mg go ukara! Wezwany jaksza stan zawstydzony przed krlem jakszw w swej kobiecej formie. Kubera oburzony jego wygldem rzuci na niego przeklestwo: O Sthunakarna, swym zachowaniem obrazie wszystkich jakszw! Pozosta wic ju na zawsze kobiet, a crka krla Drupady ikhandin niech pozostanie na zawsze mczyzn! Syszc t strasz kltw jakszowie zaczli baga Kuber o wyznaczenie momentu, w ktrym kltwa si skoczy. Kubera rzek: O jakszowie, Sthunakarna odzyska sw msko, gdy ikhandin polegnie na polu bitewnym. Po wypowiedzeniu tych sw bg bogactwa, ktremu oddaj cze jakszowie i rakszasowie, razem z ca sw wit znikn w jednym mgnieniu oka.

344

Mikoajewska

Mahabharata

ikhandin nie wiedzc nic o rzuconej na Sthunakarn kltwie przyby do jego domu w umwionym czasie, aby odda mu jego msko. Widzc jego uczciwo jaksza by bardzo zadowolony. Rzek: O krlewski synu, Kubera przekl mnie z twego powodu. Pozosta wic mczyzn a do mierci. Takie musiao by twoje przeznaczenie, przed ktrym nie mona uciec. Uradowany biegiem zdarze ikhandin powrci do Kampilji oddajc po drodze cze bstwom, sanktuariom i skrzyowaniom drg. Krl Drupada i wszyscy krewni cieszyli si take z tego, e ikhandin zrealizowa swj cel. Donieli mi o tym moi szpiedzy przebywajcy na dworze krla Drupady w przebraniu lepcw lub gupcw. Wraz z upywem czasu syn krla Drupady, ktry urodzi si jako dziewczynka, sta si wielkim wojownikiem. To w nim narodzia si ponownie najstarsza ksiniczka Kaiw Amba, ktra zaprzysiga mi mier. Jeeli ikhandin stanie na mej drodze na polu bitewnym z ukiem gotowym do strzau, nie odpowiem mu moimi strzaami bdc wierny mej przysidze, e nigdy nie wypuszcz strzay przeciw kobiecie. Wol wasn mier od zamania przysigi . 7. Armie Kauraww i Pandaww ustawiaj si na polach Kurukszetry gotowe do walki Gdy Bhiszma zakoczy swe opowiadanie, noc miaa si ju ku kocowi i zblia si wit. Ju niedugo miaa si rozpocz budzca groz bitwa. Durjodhana chcc raz jeszcze oceni si swych wojsk, zapyta Bhiszm, ile czasu zajmie mu pokonanie wojsk Pandaww. Bhiszma rzek: O Durjodhana, cho dysponuj potn broni, bd walczy uczciwie. Tylko czarownik walczy przy pomocy swych magicznych trikw. Codziennie, zanim soce znajdzie si w zenicie potrafi zabi dziesi tysicy wojownikw na rydwanach i dziesi tysicy piechurw. Taka jest moja miarka. Uywajc mych potnych niebiaskich pociskw kadcych trupem setki i tysice onierzy, potrafi ich wszystkich zabi w cigu miesica. Durjodhana zapyta o to samo Dron, Awatthamana, Kryp i Karn. Drona rzek ze miechem: O Durjodhana, nie zapominaj, e jestem ju starym czowiekiem, ktremu brakuje zarwno oddechu jak i energii. Myl, e przy pomocy ognia moich pociskw potrafi spali armie Pandaww przez miesic. Syn bramina Drony i bramin Krypa stwierdzili, e na zniszczenie armii Pandaww potrzebuj dwch miesicy. Karna natomiast rzek,

Ksiga V

Opowie 62

345

e wystarczy mu pi dni, wywoujc tym ironiczny miech Bhiszmy. Podobnie Judhiszthira widzc zbliajcy si wit i stojc w obliczu tego, co nieuchronne zapyta Ardun o jego prognozy. Arduna rzek: O krlu, po stronie Kauraww stoj liczni heroiczni i wspaniali wojownicy, ktrzy bd sia zniszczenie w naszej armii. Nie niepokj si jednak o to. Ja sam z Kryszn Wasudew na jednym rydwanie mam moc zniszczenia w mgnieniu oka wszystkich trzech wiatw razem z ich przeszoci, teraniejszoci i przyszoci. Jednake, cho mam tak moc, wiem, e zabijanie zwykych ludzi przy pomocy boskich pociskw jest nieuczciwe. Pokonam wic naszego wroga, walczc z nim z honorem i wedug Prawa. O wicie armie Kauraww po zoeniu ofiary do ognia i wieej kpieli, ozdobione girlandami i biaym suknem, z mieczami w doniach ustawiy si po zachodniej czci Kurukszetry gotowe do walki. Wszyscy mistrzowie walki znajcy Wedy i dotrzymujcy swych przysig po wykonaniu odpowiednich rytw stali ze skoncentrowanym umysem i z nadziej na zdobycie lepszych wiatw. Rwnie Judhiszthira ponagla swych herosw do zajcia odpowiednich pozycji. Mistrzowie walki ubrani w kolorowe zbroje i kolczyki z czystego zota byszczeli jak ognie ofiarne, w ktre wlewano oczyszczony tuszcz lub jak byszczce na nieboskonie planety. Setki tysicy mczyzn tworzyo tysice rnych bojowych formacji. Sycha byo dwiki tysicy bbnw i konch. Stojce naprzeciw siebie potne wojska czekay niecierpliwie a soce wzejdzie na bezchmurnym niebie i ich przywdcy dadz znak do rozpoczcia wielkiej bitwy-ofiary.
Napisane na podstawie fragmentw Mahbharta, 5. The Book of the Effort, 5(59) The Count of the Warriors and Paladins 169.15-20, 5(60) Amb, 170-197.

Dodatki

Ksiga IV & V

Sowniczek

349

Sowniczek Mahabharaty (ksiga IV & V)

Hasa pojawiajce si w poprzednich ksigach zostay pominite.

A Akratawrana: bramin, towarzysz i wonica bramina Parauramy. Arduny dziesi imion: Arduna, Dhanamdaja, Widaja, Swetawahana, Phalguna, Bhibatsu, Kiriti, Sawjasaczin, Disznu, Kryszna. Asztaka: syn Wiwamitry i Madhawi. Atharwan: staroytny mdrzec, ktry nuci Hymny w momencie stworzenia prorokw. Atreja: prorok wdrujcy po wiecie w formie abdzia. Auinara: krl Bhodw, ktry poj za on Madhawi dajc za ni Galawie dwie setki biaych koni z czarnym uchem (jedn czwart ceny) i ktra urodzia mu dziedzica. B Bahlika: drugi z kolei syn krla Jajatiego. Bahlika: dowdca jednej z armii walczcych po stronie Durjodhany na polach Kurukszetry. Ballawa: imi kucharza i zapanika, ktre przybra Bhima, podczas trzynastego roku pobytu Pandaww na wygnaniu, ukrywajc si na dworze krla u Wiraty i suc mu swymi umiejtnociami. Bhumimdaja: wydelikacony i niedowiadczony najstarszy syn krla Wiraty, ktry przechwala si, e sam jeden pokona napadajc na Matsj armi Kauraww, ktrego wonic zosta Arduna w przebraniu eunucha Brihannady; gdy przeraony widokiem armii prbowa uciec, Arduna wyjawi mu sw prawdziw tosamo, zaj jego miejsce na rydwanie, czynic z niego swego wonic i pokona w pojedynk armi Kauraww, lecz rozkaza ksiciu, aby przypisa sobie to zwycistwo. brahmacari: osoba, ktra prowadzi ycie zgodne z duchow dyscyplin brahmacarja. brahmacarja: podanie za pewnym rodzajem wicze z nadziej osignicia ostatecznego celu, ktrym jest poznanie Brahmana. Brihannada: kobiece imi eunucha i nauczyciela muzyki i taca, ktre przybra Arduna, ukrywajc si podczas trzynastego roku pobytu Pandaww na wygnaniu na dworze u krla Wiraty i suc mu swymi umiejtnociami.

350

Mikoajewska

Mahabharata

C Cekitana: genera jednej z siedmiu armii walczcych po stronie Judhiszthiry na polach Kurukszetry. D Dambhodbhawa: buczuczny krl, ktry wyzwa do walki ascetw Nar i Narajan i zosta przez nich pokonany przy pomocy garci somy. Daruka: wonica Kryszny. Dewapi: najstarszy syn krla Jajatiego. Diwodasa: krl Kaiw, ktry poj za on Madhawi dajc za ni Galawie dwie setki biaych koni z czarnym uchem (jedn czwart ceny) i ktra urodzia mu dziedzica. dowdcy jedenastu armii Durjodhany: Krypa, Drona, alja, Dajadratha, Sudakszina, Kritawarman, Awatthaman, Karna, Bhurirawas, akuni i Bahlika. dowdcy siedmiu armii Pandaww: Drupada, Wirata, Dhrisztadjumna, ikhandin, Satjaki, Cekitana i Bhima. Daja, Dajanta, Widaja, Dajatsena, Dajadbala: wite imiona Pandaww nadane im przez Judhiszthir przed wkroczeniem do stolicy kraju, ktrym wada krl Wirata. Dimuta: zapanik, pokonany przez Bhim podczas festiwalowych zawodw w krlestwie Matsji rzdzonym przez krla Wirat. G Galawa: mody ubogi bramin, ktry upiera si przy dostarczeniu Wiwamitrze zapaty za otrzyman nauk i ktremu zirytowany jego uporem Wiwamitra da niewykonalne zadanie obdarowania go omioma setkami biaych koni z czarnym uchem, co byo przyczyn mentalnego cierpienia bramina, zanim dziki pomocy Garudy nie otrzyma od krla Jajatiego jego crki Madhawi, ktra w zamian za danie czterem krlom dziedzica zdobya dla niego potrzebne mu konie. Gandiwa: niezniszczalny niebiaski uk Waruny, ktry zdoby Arduna. Granthika: imi krlewskiego stajennego, ktre przybra Nakula, ukrywajc si podczas trzynastego roku pobytu Pandaww na wygnaniu na dworze u krla Wiraty i suc mu swymi umiejtnociami. Gunakei: crka wonicy Indry Mataliego.

Ksiga IV & V

Sowniczek

351

H Harjawa: krl Ajodhji, ktry poj za on Madhawi dajc za ni Galawie dwie setki biaych koni z czarnym uchem (jedn czwart ceny) i ktra urodzia mu dziedzica o imieniu Wasumanas. Hiranjawarman: krl Daarnaw, ojciec ony ikhandina. Hotrawahana (Srdaja): krlewski prorok i asceta, dziadek Amby. J joga (trzymanie si w ryzach, ujarzmianie, wysiek, cika praca): systematyczne utrzymywanie si w ryzach, umartwianie si i wiczenia prowadzce do zdobycia kontroli nad swym ciaem i trenowania swego umysu celem zdobycia ostatecznej wiedzy (Brahmana) i wyzwolenia si z cyklu ponownych narodzin (osignicie wiecznego ycia w Brahmanie). Zgodnie z Hinduizmem zostaa przekazana ludziom przez Najwyszego Boga, gdy narodzi si na ziemi w formie Czowieka (Kryszna). Bogowie rwnie praktykuj jog celem uzyskania niemiertelnoci. Techniki jogi rozwijay si przez wiele wiekw i obecnie istnieje wiele rnych dyscyplin jogi. Nale do nich Kundalini Joga, uywajca technik wicze fizycznych Hatha Jogi celem obudzenia duchowych centrw (czakr) w tzw. subtelnym ciele czowieka; Bhakti Joga prowadzca do wyzwolenia od cyklu ponownych narodzin poprzez narastanie uwielbienia do boga; Karma Joga kadca nacisk na podejmowanie przeznaczonych danej osoby dziaa bez wzgldu na to jakie skutki maj te dziaania dla podejmujcej je osoby; Dnana Joga skupiajca si na technikach prowadzcych do zdobywania bezporedniej duchowej wiedzy. Wymienione, jak i wszystkie inne dyscypliny jogi, cho rni si midzy sob, maj pewne cechy wsplne, ktrymi s: moralna dyscyplina, koncentracja umysu i eliminacja ignorancji. Wikszo z nich w mniejszym lub wikszym stopniu opiera si na procedurach Klasycznej Jogi rozwinitej przez Patandalego. K Kampilja: stolica Pacalw, krlestwa nalecego do krla Drupady. Kanka: imi nadwornego mistrza gry w koci, ktre przybra najstarszy z Pandaww Judhiszthira, ukrywajc si podczas trzynastego roku pobytu Pandaww na wygnaniu na dworze u krla Wiraty, oferujc krlowi suenie sw znajomoci tajnikw

352

Mikoajewska

Mahabharata

gry w koci, ktr obdarowa go kiedy bramin Brhadawa po opowiedzeniu mu tym, w jaki sposb krl Niszadw Nala pozby si bstwa Kali przynoszcego przegran w koci, ktre go optao, bdc zazdrosne o jego pikn on Damajanti. kapani ofiarni: w prowadzenie rytuau ofiarnego zaangaowani byli rni kapani dzieleni na rwne kategorie ze wzgldu na penione funkcje. Czterej gowni kapani to: brahman, najwyszy kapan sprawujcy kontrol nad przebiegiem caego rytuau ofiarnego i naprawiajcy zaistniae rytualne bdy poprzez nucenie odpowiednich inwokacji; hotar, kapan recytujcy inwokacje i litanie z Rigwedy penicy gwn rol w rytuale, bo kada faza wymagaa inwokacji; adhvaryu, odpowiedzialny za materialn stron rytuau ofiarnego: ma za zadanie wymierzenie gruntu ofiarnego, zbudowanie otarza, przygotowanie naczy do ofiary, dostarczenie wody i odpowiedniego drewna, rozpalenie ognia, przyprowadzenie zwierzcia ofiarnego i zabicie go, ktrym to czynnociom towarzyszy nucenie baganych i bogosawicych formuek z Jadurwedy; udgar, nuccy hymny z Samawedy wychwalajce wieo wycinity sok z roliny zwanej soma; rola wystpujca gwnie podczas ofiary (wyciskania) somy. Do pozostaych kapanw nale midzy innymi: gravastut, nuccy mantry nad kamieniami sucymi do wyciskania somy; samitar, obcinajcy i gotujcy czonki i inne czci zoonej ofiary; pratiprasthatar, wlewajcy ofiarny tuszcz do ognia; sadasya, bdcy wanym czonkiem grupy kapanw prowadzcych ofiar. Kekajowie: armia po stronie Pandaww. Kiczaka: marszaek krla Wiraty terroryzujcy go sw si, ktry prbowa uwie Draupadi, gdy penia rol krlewskiej pokojwki airamdhri. Zosta potajemnie zabity wbrew woli Krla Prawa przez Bhim na prob Draupadi, cho jego mier Matsjowie przypisywali zazdrosnym gandharwom, rzekomym mom airamdhri. Kritawarman: wojownik rodu Wrisznich. Kritawarman: dowdca jednej z armii walczcych po stronie Durjodhany na polach Kurukszetry. M Madhawi: crka krla Jajatiego, ktra ostatecznie przybraa form sarny, ktr Jajati odda braminowi Galawie, aby w zamian za urodzenie czterem krlom dziedzicw uzyskaa dla niego osiem setek biaych ogierw z czarnym uchem, ktre Galawa zobowiza si dostarczy Wiwamitrze jak zapat za otrzyman wiedz.

Ksiga IV & V

Sowniczek

353

Matsja: krlestwo, ktrym rzdzi krl Wirata, gdzie ukryli si Pandawowie podczas trzynastego roku ich wygnania. P Parszata: ona krla Drupady, matka ikhandina. Pradjumna: wojownik Wrisznich i Andhakw. Prahlada: krl demonw synny ze swej uczciwoci w wydawaniu sdw. Pratardana, Wasumanas, Asztaka i ibi Auinari: czterej synowie Madhawi, ktrzy oddali swemu dziadkowi krlowi Jajati owoc swej ascezy powodujc, e mg on powrci do nieba, z ktrego upad na ziemi po wyczerpaniu swych zasug. R Rukmin: syn krla Biszmaki, brat ony Kryszny Rukmini, ktry pozosta w bitwie Kauraww z Pandawami na polach Kurukszetry neutralny. S Sadhja: grupa bogw. Samdaja: syn krlowej Widury, ktry podupad na duchu po pokonaniu go przez wroga i ktry podj ponownie walk dziki rozmowie ze sw matk. Sanatsudata: jeden z czterech boskich wiecznie modych mdrcw (pozostali: Sanatkumara, Sanatana, Sanaka) narodzonych bezporednio z umysu Brahmy, ktry poucza krla Dhritarasztr, e mier nie istnieje, bo z jednej strony tylko ciao umiera, podczas gdy dusza jest wieczna i podlega cyklowi ponownych narodzin, a z drugiej strony mona wyzwoli si z tych cyklw poprzez praktykowanie jogi i poczenie si z Brahmanem bdcym niezmiennym fundamentem i nasieniem caego wszechwiata i uzyska w ten sposb ycie wieczne. Satjabhama: ona Kryszny. Sthunakarna: jaksza, ktry zamieni si z ikhandinem pci, czynic z niej mczyzn. Sudeszna: ona krla Wiraty, ktra miaa Draupadi/airamdhri za sw pokojwk-fryzjerk podczas trzynastego roku wygnania Pandaww. Sudhanwan: bramin. Sudharma: ona wonicy Indry Mataliego.

354

Mikoajewska

Mahabharata

Sumukha: w, ktrego Matali wybra na ma swej crki Gunakei i ktrego chcia zje wielki ptak Garuda. Suarman: krl Trigartw, sprzymierzeniec Durjodhany, atakowany czsto przez Kiczak, ktry po mierci Kiczaki nakania Durjodhan do ataku na Matsj, ktr wada krl Wirata i uprowadzenie bogatych stad krw oraz okradzenie Matsjw z ich bogactw. suta: nazwa czowieka, ktry narodzi si z rodzicw pochodzcych z rnych kast (cztery kasty to: bramini-Brahmana, wojownicy-kszatrija, kupcy-waija i sucy-szudra). W Mahabharacie Karna jest nazywany sut, bo jego przybrani rodzice (krlewski wonica Adhiratha i jego ona Radha) byli suta. Podobnie Kiczaka by nazywany sut. aci: ona krla bogw Indry zwana rwnie Indrani. aikhawatja: asceta i pustelnik. airamdhri: imi pokojwki-fryzjerki, ktre przybraa ona Pandaww Draupadi, ukrywajc si podczas trzynastego roku pobytu Pandaww na wygnaniu na dworze u krla Wiraty i suc jego onie Sudesznie swymi umiejtnociami. andili: bramiska kobieta praktykujc ascez na grze Rszabha, ktra pozbawia Garud skrzyde, karzc go za to, e zlekceway si jej ascezy i czujc si od niej silniejszy chcia j zanie do nieba. arnga: niebiaski uk Wisznu. astra: teksty bdce kompilacj wiedzy zawartej w Wedach opisujce reguy zachowania dotyczce szczeglnie sytuacji spoecznych, obyczajw, obowizkw i zakazw. atanika: ulubiony brat krla Wiraty. ikhandin: Amba narodzona w mskiej formie, jako syn krla Drupady, aby zabi Bhiszm. T Tantipala: imi krlewskiego rachmistrza zajmujcego si liczeniem krw, ktre przybra Sahadewa, ukrywajc si podczas trzynastego roku pobytu Pandaww na wygnaniu na dworze u krla Wiraty i suc mu swymi umiejtnociami. Trigartowie: poddani krla Suarmana, ktrzy razem z Kaurawami napadli na krlestwo Matsjw rzdzone przez krla Wirat osabione po mierci marszaka Kiczaka z intencj uprowadzenia stad krw nalecych do Matsjw; zostali pokonani

Ksiga IV & V

Sowniczek

355

przez ukrywajcych si u krla Wiraty Pandaww, ktrzy jednak publicznie przypisali swe zwycistwo krlowi Wiracie. Triiras: trzygowy bramin, syn stworzony specjalnie przez ascet i boga Twastara, aby przeciwstawi si Indrze, ktrego Indra zabi. U Uluka: syn hazardzisty wysany przez Durjodhan do Pandaww z prowokacyjn wiadomoci dzie przed rozpoczciem bitwy na polach Kurukszetry. Upaplawja: miasto w krlestwie Matsji rzdzonym przez krla Wirat, w ktrym zamieszkali Pandawowie po zakoczeniu trzynastego roku swego wygnania. Uttara: crka krla Wiraty, ktr Arduna uczy taca i piewu; ona Abhimanju, syna Arduny i Subhadry; matka krla Hastinapury Parikszita. W Wasuszena: imi nadane Karnie przez braminw w rytuale nadawania imienia przeprowadzonym z inicjatywy jego przybranego ojca Adhirathy. Wedy (wiedza): zbir hymnw, mantr oryginalnie w sanskrycie. Wyrnia si cztery Wedy: Rigweda, Jadurweda, Samaweda i Atharwaweda. Widura: krlowa, ktra zasyna z rozmowy ze swym pokonanym przez wrogw synem Samdaj, w ktrym swymi sowami wzbudzia ponownie jego krlewsko i skonia do podjcia walki. Widaja: niezniszczalny niebiaski uk Indry. wiedza: doskonalenie swych zmysw dziki jodze (trzymaniu si w ryzach); droga ktr podaj mdrcy, ktra prowadzi do Najwyszego Pana. Wirata: krl krlestwa Matsji, u ktrego na dworze ukryli si Pandawowie podczas trzynastego roku ich wygnania, przybierajc rne imiona i oferujc suenie krlowi Wiracie swymi rnymi umiejtnociami. Judhiszthira suy mu sw zdobyt od bramina Brhadawy znajomoci tajnikw gry w koci, stajc si nadwornym mistrzem gry w koci o imieniu Kanka. Bhima zosta jego kucharzem i zapanikiem o imieniu Ballawa. Arduna przybierajc form nauczyciela taca o imieniu Brihannada suy mu sw znajomoci muzyki i taca, ktr otrzyma od krla gandharww Citraseny podczas swego picioletniego pobytu w

356

Mikoajewska

Mahabharata

niebie Indry. Nakula zosta krlewskim stajennym o imieniu Granthika, a Sahadewa krlewskim rachmistrzem o imieniu Tantipala zajmujcym si liczeniem krw. Draupadi suya krlewskiej onie Sudesznie, stajc si jej pokojwk-fryzjerk o imieniu airamdhri. Wirokana: demon, syn Prahlady.

Ksiga IV & V

Indeks imion

357

Indeks imion
A Abhimanju, 13, 82, 89, 90-91, 95-96, 103-104, 194, 196, 218, 292, 294, 308, 318, 322, 355 Adhiratha, 293, 354 Aditi, 246 aditjowie, 223, 239, 266, 278 Agastja, 36, 113, 126-127 Agni, agni, 73, 77, 124, 266, 278 agnihotra, 168 Airawata, 127, 241, 243-244, 253 Ajodhja, 258-259, 351 Akratawrana, 327-328, 332333, 336, 349 Amarawati, 243 Amba, 102, 194, 323-330, 333-334, 338-341, 344-345, 351, 354 Ambalika, 324 Ambika, 324 Andhakowie, 223, 266, 278, 253 Angiras, 108, 128, 159 apsary, 23, 73, 114, 119, 127, 140, 178, 262, 264, 327 Arduna, 5, 9, 11-13, 16, 20, 24-26, 33-35, 39, 41-43, 47, 51-82, 85, 87-91, 95-96, 9899, 101-103, 107, 109-111, 113, 128, 131-137, 142, 181182, 184-197, 199-203, 206, 212, 214-216, 218-219, 222, 224, 227-229, 237, 239, 266, 269-271, 275, 278, 287-295, 297-300, 307-314, 316-322, 337, 345, 349-350, 355-356 Aryaka, 243-245

asurowie, asury, 52, 58, 62-63, 73, 83, 116-117, 125, 150, 172, 184-185, 193, 198, 205, 212, 215, 222, 240-243, 248, 251-252, 257, 269, 273, 277, 304, 311, 318, 329 Asztaka, 261-262, 264, 349 Awatthaman, 11, 51-52, 54, 60, 63-64, 66-67, 69, 73-74, 76, 80, 83, 85, 87, 138, 191, 193-195, 267, 269, 290, 294, 297, 309, 318-319, 344, 350 Awinowie, 198, 246, 266, 278, 321 Atharwan, 177, 179, 349 Atharwaweda, 128, 355 Atreja, 161, 349 Auinara, 259-260, 262, 264, 249 B Badari, 254 Bahlika, 304, 309, 349-350 Balarama, 91, 102-106, 109, 192, 266, 278, 299, 310, 312 Ballawa, 9, 16, 22, 48, 58, 349, 356 Bharatowie, 34, 45, 54-56, 6062, 64-65, 67, 90, 98, 100, 102, 109-110, 130, 146, 164, 167, 182, 184, 191-192, 194, 196, 207, 210, 212-213, 219220, 222-224, 227, 231-235, 266, 269-270, 273, 276, 279, 288, 291-292, 294, 297-299, 302-306, 311-312, 317, 320, 330, 337 Bhibatsu, 58, 349

358

Mikoajewska

Mahabharata

Bhima (Pandawa), 9-10, 16, 20, 22, 25-27, 30-41, 49, 58, 63, 88-89, 113, 128, 130, 133134, 137, 140, 142, 182, 186187, 189-190, 192-195, 199, 201, 203, 206, 212-219, 222, 227-229, 266, 269-271, 275, 278, 287-290, 292, 294-296, 307-309, 313, 315-318, 321, 349 Bhiszma, 6, 11, 43, 45-46, 5154, 60-61, 64-67, 69, 75, 7780, 83, 85-87, 95, 98-102, 106, 108, 130-131, 135, 138, 141, 144, 166, 181, 184-187, 191-199, 201, 210-211, 217, 221, 223, 225-226, 231, 234235, 266-267, 269-273, 275276, 278, 280, 288-289, 295, 297-298, 301-303, 305-307, 310-312, 316-329, 331-332, 334-340, 344-345, 354 Bhoda, 259, 313, 349 Bhodakata, 313 Bhogawati, 243, 253 Bhrigu, 338 Bhumimdaja, 11-13, 50-60, 67-68, 75, 79-83, 85, 87, 89, 349 Bhutapati, 241 Brahma, 26, 57, 120-121, 127, 170, 178, 184, 187, 192, 198, 239-240, 242, 254, 261, 264, 266, 278, 336-337 brahmacarja, 171, 177-178, 349 Brahman, 5, 62, 64, 127, 139, 142, 163, 168, 171-181, 189, 229, 251, 281, 328, 336-339, 342, 349, 351, 353 brahman (kapan), 291, 294, 352, 354

Brahmany, 251 Brhadawa, 15-16, 25, 352, 356 Brihannada, 11, 16, 24, 41, 51, 53-55, 57-58, 82, 84-86, 88, 349, 356 Brihaspati, 71, 96, 113, 119121, 124-126, 139, 149, 184185, 223 C Cekitana, 193, 318, 350 Citraratha (park), 254 Citrasena, 62, 78, 356 Cjawana, 35 D dajtja, dajtjowie, 116, 122, 132, 185, 187, 240-242, 245, 253 Daksza, 245, 251, 303 Dakszina, 252 Damajanti, 352 Dambhodbhawa, 100, 237-238, 247, 350 danawa, danawowie, 39, 58, 63, 123, 125, 185, 187, 237, 241-242 Daruka, 279, 288, 350 dasjusowie, 31, 133, 141, 183, 204, 212 Dewapi, 304, 350 Dewawrata, 323 Dhamas, 254 Dhanamdaja, 58, 349 Dhanisztha, 252 Dharma (bg), 9, 15, 246, 249250, 273 dharma (Prawo), 95, 199, 207 Dhaumja, 15, 17, 19 Dhrisztadjumna, 90, 101, 193194, 218, 270, 275, 294, 307308, 310, 312, 318, 322, 350

Ksiga IV & V

Indeks imion

359

Dhritarasztra, 5, 9, 51, 63, 66, 69, 75-77, 95, 97-102, 104108, 111, 129-137, 141-145, 147-148, 150, 153, 163-164, 167, 170-178, 181-186, 188197, 200-207, 211, 217-224, 226, 228, 230-234, 266-267, 270, 273-274, 276-277, 279, 291, 297, 301-303, 305, 307, 310, 314-315, 353 Diwodasa, 259, 350 Draupadi, 5, 9-11, 13-14, 1617, 19-20, 22-23, 25, 27-32, 36-42, 51-52, 58, 63, 74, 85, 88, 90-91, 98, 100, 128, 130, 133, 141-142, 144, 164, 196, 206, 216-218, 227-229, 236, 280, 287-288, 290, 292, 308, 316, 318-319, 321-322, 352, 354, 356 Drona, 11, 44-45, 51-54, 56, 60-61, 63-67, 69, 71-76, 7980, 83, 85, 87, 95, 99-102, 106-108, 135, 138, 166, 186188, 191-200, 210-211, 217, 221, 226, 231, 234-235, 266267, 269-273, 275, 278, 280, 288-290, 294-295, 297-298, 301-302, 305-307, 309, 312, 316-321, 341, 344, 350 Druma, 313 Drupada, 90, 103, 106-108, 130-131, 135, 193-194, 218, 294, 307-309, 312, 322-323, 340-344, 350 Duhsaha, 76 Duhasana, 32, 35, 44, 47, 75, 136, 141-142, 144, 161, 185, 194-195, 200, 216, 218-219, 224, 228-229, 269, 272-273, 276, 294-297, 306, 309, 315, 317

Durjodhana, 5-6, 10-12, 14-15, 38, 43-44, 46-47, 51-52, 5456, 60-63, 65-69, 71, 76, 7881, 83, 85, 87-88, 90, 95-97, 99-111, 113, 128-133, 136138, 141-142, 144, 153, 158, 160-161, 164-165, 167-168, 170-171, 181-186, 188, 190192, 194-201, 203, 206-207, 209-213, 215-221, 223-226, 229-230, 232-234, 237-239, 246-249, 265-274, 276-280, 288-291, 293-303, 305-324, 338, 340, 344, 349-350, 352, 354-355 Durwasas, 298 Dwaitawana, 17, 133 dwaparajuga, 281, 285 Dwaraka, 17, 90, 107, 109-110 Daja, 20, 40, 350 Dajadbala, 20, 40, 350 Dajadratha, 20, 32, 37, 194, 309, 318-319, 350 Dajanta, 20, 40, 350 Dajatsena, 20, 40, 350 Datasura, 37 Dimuta, 26, 350 Disznu, 58, 349 Danaka, 36 G Gadhi, 260 Gajantika, 254 Galawa, 100, 248-251, 253263, 265, 349-352 Gandhamadana, 200, 238, 316 Gandhari, 100-101, 201, 203, 266, 273-275, 303, 305 gandharwowie, 9-10, 23, 27-28, 31-42, 46, 58, 62-63, 69, 73, 78, 88, 117, 123, 125-127, 133, 140, 178, 186, 193, 198, 252,

360

Mikoajewska

Mahabharata

254, 263, 266, 269, 273, 278, 296, 319, 327, 336, 352, 356 Gandiwa, 20, 35, 51, 56-57, 59-60, 64, 67, 73, 75-77, 79, 107, 137, 182, 188, 190, 197, 239-240, 270, 289, 294, 297, 314, 316, 319, 350 Ganga, 331, 339 Garuda, 64, 205, 221, 237, 239, 242, 244-246, 248, 251, 254258, 260-261, 310, 350, 354 Ghatotkaka, 294 Gowardhana, 277 Granthika, 9, 17, 25, 48, 88, 350, 356 Gunakei, 239-240, 243-244, 350, 354 H Hamsaka, 243 Hanuman, 60, 190 Harjawa, 258-259, 351 Hastinapura, 6, 11-12, 43, 4546, 63, 66-67, 69, 75, 80-81, 87, 95, 97-99, 101-108, 110, 129-130, 133, 142-145, 185187, 191-192, 196, 205-206, 209-211, 214-215, 217, 219, 222-226, 231, 233, 269, 276, 280, 289, 291, 297, 301-302, 304, 306-307, 309, 311, 324325, 338, 355 Hawirdhana, 252 Hidimba, 38 Hiranjapura, 242 Hiranjawarman, 341-343, 351 Hotrawahana, 326-328, 251 I Indra, 5, 21-22, 35, 38-39, 45, 52, 56, 58-59, 61-64, 66, 7274, 77-78, 85, 87-88, 96-97,

99, 111, 113-128, 132, 137, 139, 141, 149, 181, 183-185, 188-189, 193, 196, 198-199, 207, 212, 227, 230, 232-235, 239-246, 251-253, 263-264, 266, 268, 271, 276-270, 283284, 287, 295-296, 299, 307, 310-311, 313, 316, 320, 328, 330, 336-337, 350, 354-356 Indraprastha, 63, 103, 105, 108, 129-130, 135, 137, 144 Indrasena (wonica), 17, 91 J Jadawowie, 62, 205, 304, Jadurweda, 294, 352, 355 Jajati, 248-249, 256-258, 261265, 303-304, 349-350, 352353 jaksza, 23, 69, 83, 126-127, 187, 254, 261, 266, 278, 310, 342-344, 353 Jama, 47, 61, 75, 77, 106, 126, 161, 172, 193, 195, 201, 203, 242, 253, 261, 288, 296-297, 319, 336, Jamuna, 261, 339 Jawakrita, 252 Judhiszthira, 9-10, 13, 15-17, 19-22, 24-27, 30-34, 40, 43, 45-46, 49-50, 58-59, 63, 8285, 87-91, 95-98, 101, 103106, 108, 110-111, 113-114, 128-129, 131-135, 137-140, 142-143, 145-146, 153, 158, 166, 181-182, 184, 186, 189190, 192, 194-195, 200, 206207, 209-212, 221, 227-228, 236, 266, 270-273, 276-278, 280, 282, 289-296, 298-299, 301, 303-310, 312, 314-315, 317, 321, 345, 350-351, 355

Ksiga IV & V

Indeks imion

361

K Kadru, 102 Kailasa, 234, 254, 312 Kaitabha, 278 Kali, 352 kalijuga, 102, 281, 291, 295 Kampilja, 351 Kanka, 9-10, 12-13, 15-16, 21, 33, 48, 50, 82-86, 88-89, 351 Kapila, 253 karma, 146, 175, 351 Karna, Radheja, 6, 11, 35, 44, 47, 51-52, 54, 56, 59-60, 6269, 74-76, 79-80, 83, 86-88, 96-97, 99, 101-103, 106, 110, 112, 129, 131-132, 136, 138, 142, 161, 181, 183, 185-186, 188, 191, 193-196, 198-200, 215-216, 221, 229-232, 247, 269, 272-273, 275-276, 288, 291-293, 295-301, 305-306, 309-311, 317-321, 344, 350, 352, 354-355 Kajapa, 243, 245, 251, 253 Kaurawowie, 5, 9, 11-13, 21, 35, 43, 46-47, 51-55, 59-60, 64, 66-68, 71, 73-77, 79-87, 89, 95-98, 100-110, 128-130, 133-135, 137, 139-144, 165, 181-184, 187, 190-191, 193194, 196-197, 201, 206, 208217, 219-220, 222, 227-229, 232-233, 235, 279-280, 287, 291-292, 294-298, 300-301, 305, 310-314, 318, 323, 344345, 349, 353 Kekajowie, 190, 193-194, 198, 308, 351 Keini, 158, 160 Khandawa, 33, 52, 62, 188, 197, 199, 313 Kiczaka, 5, 10-11, 27-32, 3543, 46, 88, 227, 352, 354-355

Kiriti, 58, 349 kritajuga, 281, 295 Kritawarman (wojownik Wrisznich), 276, 278, 322, 352 Kritawarman (wojownik po stronie Kauraww), 297, 309. 318, 350, 352 Krl Prawa (Krl Dharma, Dharmarada), 5, 14-17, 30, 33, 35-36, 38, 47, 82, 86, 88, 90, 98, 104, 111, 129, 133, 137-138, 140, 206, 215-217, 219, 222, 271 Krypa, 11, 46, 51-52, 54, 60, 62, 64-68, 70-71, 75-76, 7980, 83, 85, 87, 95, 99, 102, 107-108, 135, 138, 187, 191193, 195, 197-199, 210-211, 222, 226, 231, 235, 267, 269, 271, 275, 294-295, 297-298, 309, 318-319, 344, 350 Kryszna, 5-6, 14, 23, 59, 62, 64, 90-91, 96-105, 107, 109112, 129, 131-133, 135, 138139, 141-143, 181-185, 188199, 201-226, 228-234, 236237, 239, 246-248, 251, 266280, 282, 287-293, 295-301, 305-310, 312-318, 321-322, 345, 349-350-351, 353 Kryszna Wasudewa, 14, 64, 90-91, 104, 111-112, 183, 191-192, 196, 198, 201-202, 204-205, 223, 345 Kubera, 26, 77, 88, 126, 200, 242, 254, 256, 281, 310, 342344 Kunti, 6, 34, 88, 100-101, 183, 186, 220, 226, 228-230, 280, 282, 287-289, 291-292, 297300, 306-307 Kuntibhoda, 298-299, 308

362

Mikoajewska

Mahabharata

Kurukszetra, 20, 88, 101-102, 191-192, 195, 301, 305, 307309, 314-315, 317, 322-323, 329-332, 334, 344-345, 349350, 352-353, 355 L Lakszmi, 243-244 Lopamudra, 36 M Madhawi, 248, 257-261, 263, 349-353 Madhu i Kaitabha, 278 Madri, 88, 110, 133-134, 227, 288, 295 Mandara, 116, 243, 253-254 Manu, 165 marutusi, 85, 253, 266, 278, 310 Matali, 59, 237, 239-245, 247, 350, 354 Matsja, 5, 9-12, 15, 19, 21, 2627, 37-38, 40-43, 46-51, 55, 61-64, 66-68, 81-82, 87, 9091, 95-96, 110, 186, 190, 198, 297, 349-350, 352-355 Meru, 201, 221, 310, 316, 333 Mukukunda, 281 N Nahusza, 96-97, 113, 118-128, 303 Nairrtw, 254 Nakula, 9, 17, 20, 24-26, 34-35, 49, 58, 63, 88, 96, 133-134, 137, 142, 182, 189, 206, 216, 227, 266, 270, 278, 189, 292, 294, 297, 307-308, 318, 321, 350, 356 Nala, 352 Nandaka, 278 Nara, 99, 181, 184-185, 216, 237-239, 254

Narada, 6, 185, 197, 234, 237, 240-245, 247-249, 262, 265, 267, 278, 336-341 Narajana, 99, 103, 109, 181, 184-185, 204, 216, 237-239, 254, 350 Naraka, 202, 313 Niszadowie, 352 Niwatakawakowie, 62 P Pandawowie, 5-6, 9-15, 19-20, 23, 25-29, 34, 43-47, 49-52, 56-58, 60-61, 63-65, 82, 87, 89-91, 95-104, 107-111, 113, 129-133, 135, 139-147, 153154, 158, 160-161, 164-168, 170-171, 181-182, 185-187, 189-190, 192-195, 197-202, 211, 213, 217-218, 220-223, 225-227, 229-236, 239, 266268, 271-273, 275-278, 280, 289-298, 300-303, 305-323, 344, 349-355 Pandu, 17, 44, 107, 110, 130, 145, 154, 169, 272, 281, 192193, 195, 199, 302-304, 323 Pacalowie, 17, 20, 34, 144, 190, 193-194, 198, 218, 288, 292, 318, 342, 351 Paraurama (Bhargawa), 99, 185, 193, 198-199, 237-238, 260, 320-321, 323, 325-339, 349 Parszata, 340, 353 Parwati (Uma), 254 Paupata (Gowa Brahmy), 184 Patala, 241, 251 Pawaka, 278 Phalguna, 58, 349 Phalguni, 58 pitary, 252

Ksiga IV & V

Indeks imion

363

Pradjumna, 353 Pradapati, 58, 77, 114-115, 215, 255, 273, 303, 335, 337 Prahlada, 158-160, 353, 356 Praszwapa, 335-337 Pratardana, 262, 264, 353 Prawo, 30, 36, 45, 55, 64, 69, 72, 74, 88, 109-110, 113, 117, 119, 130, 131-132, 136-137, 139-141, 143, 145-146, 149, 151, 155, 162-163, 165, 167169, 181-182, 188-189, 202, 207-208, 212, 214, 216, 220, 222, 224, 226-228, 236, 238, 251, 254-256, 264, 268, 271, 276, 281, 284-285, 287, 290, 297, 302, 324-325, 330, 332 Pulastja, 252 Puszkara, 240 Putana, 177 R Radha, 69, 293, 299, 354 Raiwata, 252 rakszasa, rakszasowie, 10, 2930, 36, 63, 187, 205, 227, 240, 252, 254, 263, 266, 273, 278, 311, 336, 343 Rama, 36 Rasatala, 242-243 ratha, 310, 318-322 Rawana, 36, 252 Rcika Bhargawa, 260, 337 Rigweda, 294, 352, 355 Rohini, 296 Rszabha, 255, 354 Rudra, 266, 278 rudrowie, 223, 266, 278 Rukmin, 102, 310, 313-314, 353 Rukmini, 313, 353

S Sadhja, 161-162, 353, 266 sadhu, 45, 65, 117, 138, 155156, 160, 163, 174, 176, 227, 256, 268, 285, 325 Sahadewa, 9, 17, 20, 23-26, 34-35, 49, 58, 63, 88, 96, 133-134, 137, 142, 182, 189, 206, 216-217, 227, 266, 270, 278, 289, 292, 294, 297, 307308, 318-319, 321, 354, 356 Samaweda, 252, 294, 352, 355 Samdaja, 282-285, 287, 353, 355 Sanatkumara, 353 Sanatsudata, 171-172, 174177, 179, 181, 353 Sandaja, 97-99, 129, 132-147, 171, 181-182, 186-191, 193194, 196-197, 201-207, 210, 217, 267, 278, 291, 297, 310, 314 Sarwakamadugha, 253 Satjawati, 260, 302, 324, 331, 338 Saubha, 227, 325-326, 330 Saugandhika, 254 Sawarnin, 252 Sawitri, 251, 332 Sawjasaczin, 58, 349 siddha, siddhowie, 254 Sindhu, 282 Skanda, 310, 318 soma, 115, 179, 251-252, 284, 294-295, 352 Soma (bg), 58, 126, 240, 303, 309-310, Somaka, 308 Sthunakarna, 342-344, 353 Subala, 242 Subhadra, 62, 91, 194, 243, 292, 318, 355

364

Mikoajewska

Mahabharata

Sudakszina, 309, 350 Sudarana, 190 Sudeszna, 10, 17, 22-23, 27-29, 31-32, 41-42, 91, 354 Sudhanwan, 158-160, 354 Sudharma, 239, 354 Sugriwa, 221 Sukanja, 35 Sumukha, 242-245, 354 Sunaman, 242 Sunetra, 242 sura, 240 Surabhi, 242-243, 253 Surasa, 243 Surja, 29, 298 Surupa, 242-243 Suarman, 46-49, 354-355 Suta, 293, 354 Suwarkas, 242 Swaha, 244 Swetawahana, 58, 349 Sziupala, 202, 277, 313 aci, 97, 113-114, 118-124, 128, 244, 354 aikhawatja, 326, 354 airamdhri, 9-10, 17, 22, 27, 29, 31, 36-37, 39, 41-42, 52, 58, 86, 88, 352, 354, 356 akuni, 35, 64, 88, 87, 105-106, 131, 136, 142, 161, 185, 195, 216, 221, 233, 236, 269, 272273, 276, 296-297, 305-306, 309, 318-319, 350 alja, 96, 103, 110-114, 128, 138, 194, 198, 309, 318-319, 350 alwa, 324-328, 330 alwowie, 190, 194 amtanu, 144, 301-302, 304 andili, 255-256, 354

arnga, 255-256, 354 astra, 178, 354 atanika, 48, 354 atrumtapa, 68 ikhandin, 102, 194, 270, 307308, 318, 322-323, 340-344, 350-351, 353-354 iwa, 39, 56, 123, 227, 254, 319, 322-323, 331, 338, 340342 iwasowie, 253 riwatsa, 221, 242 ukra, 71, 108, 304, 311 T Tantipala, 9, 17, 24, 48, 88, 354, 356 Tapas, tapas, 126, 199 tretajuga, 281, 295 Trigartowie, 5, 11, 43, 46-49, 51, 61, 82, 89, 194, 318-319, 354-355 Triiras, 113-115, 118, 125, 355 Twastar, 113-116, 355 U Uluka, 310, 315-318, 322, 355 Upaplawja, 90, 101, 111, 132133, 301, 308, 355 uszmapa, 252 Uttara, 53, 84, 95-96, 103, 355 W Wamana, 244 Waruna, 58, 77, 126, 240-242, 251, 253, 260, 273, 278, 313, 350 Waruni, 240 Wasiszta, 249, 252 Wasu, 223, 259, 266, 278, 310, 337

Ksiga IV & V

Indeks imion

365

Wasudewa, 14, 64, 90-91, 104, 111-112, 183, 191-192, 196, 198, 201-202, 204-205, 223, 345 Wasuki, 246, 253 Wasumanas, 259, 262, 264, 351, 353 Wasuszena, 293, 355 Wedy, 71, 108, 113-115, 128, 140, 150, 155, 163, 165, 168171, 174-178, 180, 185, 203, 208, 231, 241-242, 251, 253, 280, 291-292, 294, 299, 307, 316, 327, 332-333, 337, 335, 354-355 Widura (Bharata), 5, 19, 95, 98, 100-101, 108, 130, 136, 141, 143-145, 147-148, 150, 153156, 158, 160-161, 163-164, 167, 170-172, 187, 191-192, 199-200, 210, 217, 220, 222225, 228, 230-234, 267, 270272, 274, 276-278, 290, 297298, 301-303, 305-307 Widura (krlowa), 280, 282283, 284-285, 287, 353, 355 Widaja, 20, 40, 58, 313, 349350, 355 Wikarna, 68, 75, 78, 194, 267 Wikitrawirja, 302, 324-325

Winata, 242, 244 Wirata, 5, 9-17, 19-28, 30-43, 46-51, 54-56, 58-60, 66-68, 70-71, 75, 79-91, 95, 103-104, 107, 109, 130-131, 133, 145, 193-194, 197, 201, 211, 216217, 269-270, 289-290, 307309, 316, 319, 322, 349-350, 352-355 Wisimati, 76 Wisznu, 59, 113, 116-118, 121, 123, 125, 132, 183, 196, 204, 227, 237, 239-240, 242, 244246, 248-249, 251, 253-255, 313, 354 Wialaksza, 48 Wiwakarman, 60, 242, 335 Wiwamitra, 248-250, 256-258, 260-261, 349-350, 353 Wiwe, 252 Wiwaswat, 252, 254 Wjasa, 197, 201-203, 302, 339 Wriszni, 87, 90-91, 105, 193, 205, 218, 223, 225, 233, 266, 273, 276, 278, 292, 299, 312, 318, 322, 352-253 Wrtra, 5, 26, 38, 78, 96, 113118, 121, 125-126, 128, 252, 284, 328