Z KRYZYSEM NA USTACH Sowem wstpu Kryzys. Sowo wszechobecne w mediach, w rozmowach, w Sejmie.

Gdziekolwiek czowiek si nie ruszy, masowo atakowany jest zdaniami, w ktrych strukturze wyraz ten wystpuje co najmniej raz. Jednake rwnie czsto spotykam si z radosnymi informacjami o zwikszonych obrotach, zyskach (bd wzrostu w innych kategoriach ekonomicznych) przedsibiorstw turystyki bezporedniej. Gdzie ley prawda? Moe istota problemu tkwi nie w gospodarkach, a w polityce pastw bezporednio dotknitych kryzysem? Ale od pocztku. Analizujc zagadnienie, chciabym uzasadni wybr rynku turystycznego jako adekwatny miernik sytuacji gospodarczej. Gwnym czynnikiem jest specyfika tej gazi przemysu w wietle zaspokajanych potrzeb. Jeeli przypomnimy sobie piramid potrzeb Maslowa, powinnimy zauway, i przemys turystyczny (w literaturze zwany rwnie turyzmem) oddziauje wycznie na tzw. potrzeby wyszego rzdu, tj. uznania i samorealizacji. Z ich zaspokojeniem nieodcznie zatem wie si realizacja wszystkich potrzeb kategoryzowanych niej. W teorii nauk ekonomicznych zjawisko to opisywane jest przez prawo Engla1. Z powyszego wynika jednoznacznie, i przyrost popytu na usugi stricte turystyczne oznacza moe wzrost oglnej jakoci ycia spoeczestwa. Przechodzc do analizy sytuacji na rynku turystycznym, zaznaczy chciabym jeszcze jedn kwesti. Powszechnie uznaje si, i wielko bazy noclegowej badanego obszaru jest miernikiem najbardziej oddajcym faktyczn funkcj turystyczn. Odwoam si ponadto do ruchu turystycznego wyraonego w wartociach ilociowych: korzystajcych z miejsc noclegowych oraz udzielonych noclegw. W niniejszym artykule posu si w tym celu danymi statystycznymi zawartymi w raportach GUS oraz w bazie danych BDL. Aby lepiej zobrazowa sytuacj, posu si rwnie wynikami finansowymi przedsibiorstw niefinansowanych za III kwartay 2011 roku.

Prawo Engla: w skrcie rzecz ujmujc, wzrost dochodu powoduje wzrost wydatkw na dobra wyszego rzdu kosztem udziau dbr podstawowych w caociowej strukturze wydatkw. Wicej w: Podstawy Ekonomii R. Milewski, E. Kwiatkowski PWN 2007, str. 61-62

Baza noclegowa i ruch turystyczny

Tabela 1. Baza noclegowa oraz ruch turystyczny w Polsce w latach 2006-2010
Jednostka Obiekty noclegowe Miejsca noclegowe Korzystajcych z miejsc noclegowych Udzielonych noclegw Ob. Msc. Os. Noclegi 2006 6694 574612 2007 6718 582105 2008 6857 596998 2009 6992 606501 2010 7206 610111

17512115 18947160 19556102 19353712 20461496 51234965 54953722 56645518 55020067 55794467

rdo: Bank Danych Lokalnych

Do 2010 roku kryzys nie spowodowa regresji wielkoci bazy noclegowej, przyczyni si jednak do znaczcego zahamowania jej rozwoju. Dane statystyczne notuj stay wzrost poczwszy od 2006 roku, jednak z ewidentnym spowolnieniem w latach 2009 i 2010. Warto zwrci uwag jednak, i stay przyrost bazy noclegowej nie pokrywa si z sytuacj zastan w ruchu turystycznym 2009 roku. Zanotowano wwczas spadek zarwno w kategorii korzystajcych z miejsc noclegowych, jak i udzielonych noclegw. Z tym zjawiskiem wie si jednoczenie spadek wydatkw turystw2. Rnice ilociowe pomidzy poszczeglnymi indeksami: 2006-2007: obiekty noclegowe: 24 miejsca noclegowe: 7493 korzystajcych z miejsc noclegowych: -1435045 udzielonych noclegw: -3724757 2007-2008: obiekty noclegowe: 139 miejsca noclegowe: 14893 korzystajcych z miejsc noclegowych: -608942 udzielonych noclegw: -1691796 2008-2009: obiekty noclegowe: 135 miejsca noclegowe: 9503 korzystajcych z miejsc noclegowych: 202390 udzielonych noclegw: 1625451 2009-2010:

2 Patrz: http://intur.com.pl/wydatkizagraniczne.php?w=1

 obiekty noclegowe: 214 miejsca noclegowe: 3610 korzystajcych z miejsc noclegowych: -1107784 udzielonych noclegw: -774400 Dane zebrane przez GUS na stan 31 lipca 2011 roku s pesymistyczne 3. Wynika z nich bowiem, i liczba obiektw noclegowych zmalaa o 167 obiektw. Zmiany te jednak nie id w parze z tendencjami panujcymi w kategorii ruchu turystycznego. Liczba osb zdefiniowanych jako korzystajcy z miejsc noclegowych w I proczu 2011 roku wzrosa o 5,3% w stosunku do analogicznego okresu roku 2010. Niewiele wicej wynis progres w iloci udzielonych noclegw, osigajc warto 4,1%. Przedsibiorstwa turystyczne Z powodu braku raportw odnoszcych si do wynikw finansowych przedsibiorstw gospodarki turystycznej, posu si wartociami tyczcymi ogu podmiotw gospodarczych w Polsce. Ze wzgldu na brak raportw caociowych w 2011 roku, dane pochodzi bd z III kwartau lat 2009-2011.
Tabela 2. Wyniki finansowe podmiotw gospodarczych w II kwartau lat 2009-2011 w Polsce III kwarta 2008 III kwarta 2009 III kwarta 2010 III kwarta 2011 W mld z Przychody z caoksztatu dziaalnoci Koszty caoksztatu dziaalnoci Wynik na dziaalnoci 1 400,7 1 321,3 1 415,6 1 342,7 1 472,9 1 391,4 1 652,8 1 560,9

79,4 72,9 81,5 92,7 rdo: Raporty Ministerstwa Gospodarki oraz Gwnego Urzdu Statystycznego 4

Z powyszych danych wynika, i tempo wzrostu przychodw z caoksztatu dziaalnoci przyspieszao od 2009 roku, wynoszc kolejno: 1,06% w 2009r., 4,04% w 2010r. i 12,2% w 2011r. Ze wzrostem przychodw czy si koszt jego uzyskania. W kolejnych latach tempo tego zjawiska wyglda nastpujco: 1,6% w 2009r., 3,6% w 2010r. oraz 12,1% w 2011r. Pozytywne skutki dodatniego stosunku wzrostu przychodw wzgldem jego kosztw uzyskania w latach 2010-2011 odzwierciedlaj wyniki na dziaalnoci gospodarczej.

3 Patrz: Wykorzystanie bazy noclegowej w I proczu 2011 roku, materiay na konferencj prasow, GUS 25.10.2011r. 4 Patrz: http://www.mg.gov.pl/Analizy+i+prognozy/Sytuacja+gospodarcza+Polski i http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_pgwf_wyniki_finan_przedsieb_niefinan_1-10m_2011r.pdf

Konkluzje Z powyej przedstawionych danych wynika jednoznacznie, e rynek turystyczny najwiksze zaamanie dozna w roku 2009, co byo nastpstwem zjawisk majcych miejsce szczeglnie w II proczu 2008 roku. Aktualnie sytuacja si polepsza, a ruch turystyczny stale si powiksza. Ciko natomiast oceni faktyczny stan polskich przedsibiorstw turystycznych ze wzgldu na brak dostpnych raportw o wynikach finansowych przedsibiorstw w sekcji I (PKD 2007). Jednake odwoujc si do oglnie poprawiajcej si sytuacji finansowej podmiotw gospodarczych oraz 20% wzrocie5 wydatkw turystw zagranicznych mona wywnioskowa, i sytuacja rynkowa tyche firm rwnie ulega poprawie. Chciabym jeszcze zwrci uwag na jedno zjawisko. Mianowicie, pomimo utrzymujcego si wzrostu ruchu turystycznego od roku 2010, spada liczba obiektw noclegowych w III kwartale 2011. Jeeli sytuacja nie ulegnie poprawie do koca biecego roku, bdzie to pierwszy raz od 2007r., kiedy warto ta zanotuje regres. Ze wzgldu na oglnikowy charakter niniejszej pracy oraz wstpnych jedynie szacunkw, nie da si jednoznacznie okreli czynnika tego zjawiska. Nie bez znaczenia pozostaje jednak fakt wyszych podatkw nakadanych przez rzd, co znaczco wpyno na koszty ponoszone przez przedsibiorstwa. Sprawa wymaga jednak dogbniejszej analizy, ktra nie jest celem niniejszego opracowania. Jednoznacznie natomiast mona oceni, i sektor prywatny, w ujciu caociowym, rejestruje cigy wzrost, wbrew temu co syszymy w mediach. Rok 2012 bdzie dla turystyki z pewnoci nieporwnywalnie lepszy, ze wzgldu na organizacj Mistrzostw Europy na terenie Polski. W zwizku z powyszym odpowied na postawione pytanie na pocztku opracowania nie jest jednoznaczna. Pewne zjawiska mog wskazywa na kryzys, ale gwnie w sektorze pastwowym. Sektor prywatny ma si dobrze i wci si rozwija. Niestety, tzw. polityka antykryzysowa pastwa wydaje si by cigym strzelaniem we wasn stop. Nakadanie coraz wyszych podatkw moe okaza si dziaaniem doranym. W duszej perspektywie jednak prawdopodobnie przyniesie to zahamowanie rozwoju, ucieczk przedsibiorcw z Polski na rynki bardziej przyjazne prywatnym inwestorom. Rzecz jasna, przyniesie to rnorodne konsekwencje, ktrych najpowaniejszymi s mniejsze przychody do budetu pastwa lub mniejsze PKB. Zreszt, pewne wydarzenia majce miejsce w gospodarce ju mog wskazywa na wystpienie wymienionych skutkw, chociaby wzrost kosztw uzyskania przychodu oraz spadek liczby obiektw noclegowych. Jak jednak wyej zostao nadmienione, sprawa wymaga gbszej analizy w celu wycignicia bardziej miarodajnych wnioskw.
5 Patrz: Charakterystyka przyjazdw do Polski w okresie stycze-wrzesie 2011, Instyty Turystyki, 2011