Problem organizacji i funkcjonowania pastwa.

1. Trzy elementy definicji terminu pastwo. Wspczenie w klasycznej definicji pastwa, stworzonej przez Georga Jellinka, wyrnia si trzy elementy. S nimi: wolno, terytorium i najwysza wadza. Brak ktrego z nich powoduje, e pastwo nie moe funkcjonowa prawidowo. Pastwo jest organizacja polityczn spoeczestwa, posiadajc suwerenn wadz. To take organizacja przymusowa i terytorialna. Zastanwmy si nad poszczeglnymi elementami tej definicji. 2. Suwerenno wewntrzna i zewntrzna pastwa aspekt historyczny. Wadza pastwowa ma by suwerenna. Pojcie suwerennoci pastwa moemy rozwaa w dwch aspektach zewntrznym i wewntrznym. Zewntrzna suwerenno oznacza niezaleno i samodzielno wadzy pastwowej w podejmowanych przez ni decyzjach (mowa tu o niezalenoci wzgldem innych pastw). Pastwo suwerenne jest rwnorzdnym partnerem w politycznych i gospodarczych kontaktach midzynarodowych. To ono decyduje o wstpieniu bd nie do jakiej organizacji. Samodzielnie ksztatuje rwnie swj ustrj i wybiera wadz. Suwerenno wewntrzna mwi o tym, i na danym terytorium organy wadzy pastwowej s wadz zwierzchni i najwysz i same decyduj o swoim dziaaniu. Kada organizacja, funkcjonujca na terenie takiego pastwa, ma dziaa zgodnie z prawem pastwowym oraz za zgod wadz. 3. Wspczesna suwerenno zewntrzna i wewntrzna pastwa. Suwerenno pastwa oznacza niezaleno polityczn od innych pastw, brak moliwoci wpywania na wewntrzne sprawy kraju za porednictwem organizacji midzynarodowych, sojuszy oraz grup nacisku. Suwerenno to take wolno w podejmowaniu decyzji najlepszych dla okrelonego pastwa. Wadza jest samodzielna i niezalena w sprawach wewntrznych i zewntrznych. Wspczesna definicja suwerennoci obejmuje rwnie wspycie z innymi pastwami na zasadach rwnoci i korzyci, ktre s oboplne. Dlatego te suwerenno jest w dzisiejszych czasach jest wanym elementem ycia publicznego na arenie midzynarodowej. W zwizku z tym warto zada sobie pytanie, czy moe istnie pastwo cakowicie suwerenne i niezalene od innych. Moim zdaniem nie. W mojej pracy postaram si poprze moj tez przykadami. Po pierwsze na wiecie jest zbyt wiele pastw i nie sposb nie wchodzi w relacje midzynarodowe w kadej sferze, zarwno kulturowej, politycznej, terytorialnej, jak i militarnej. Czsto pastwa samodzielnie rezygnuj z czci suwerennoci dla uzyskania jaki wymiernych korzyci. Tak jest np. z suwerennoci militarn, gdzie sojusze, staj si gwarancj

bezpieczestwa i niepodlegoci poszczeglnych krajw. ONZ jest takim stranikiem, zarwno bronic suwerennoci poprzez podejmowanie dziaania na rzecz pokoju na wiecie, jak i j ograniczajc ze wzgldu na ponadnarodowy system wpyww na polityk. W sferze terytorialnej ograniczeniem niezalenoci pastwa jest otwieranie granic, czyli zniesienie paszportw i ca. Z drugiej strony umacnianie wsppracy i wiksza otwarto w dziaaniu, procentuje swobodnym przepywem kapitau, co wpywa na gospodark i oboplnymi korzyciami, ktre s czci suwerennoci w innym ujciu tego pojcia. Polityczna suwerenno jest czsto ograniczana przez organizacje midzynarodowe, takie jak np. Unia Europejska, ktra chce wprowadzi wspln konstytucj, ktra bdzie nadrzdna wobec poszczeglnych konstytucji w pastwach czonkowskich. Sfera suwerennoci kulturowej, szczeglnie w Europie jest skomplikowana, gdy dziaalno naukowa, artystyczna i filozoficzna, jest we wspczesnoci najczciej prowadzona na szczeblu ponadnarodowym. Jest to pozytywny skutek utraty niezalenoci, gdy taka wsppraca, z ktrej owocw korzystaj wszyscy jest bogatsza i bardziej efektywna. Kolejnym dowodem na zanik suwerennoci we wspczesnym wiecie moe by wpyw organizacji pozarzdowych na dziaanie pastw. Skupiaj one ludzi z rnych krajw, reprezentujcych rne dziedziny ycia, a wadze pastwowe nie maj wpywu na ich dziaanie w ramach przestrzegania prawa. Jednake same organizacje mog wywiera naciski przez korzystanie z powiza politycznych i wpyww w poszczeglnych krajach, co w pewien sposb ogranicza rwnie suwerenno. Przykadem takiej organizacji jest Koci Katolicki. W polskiej konstytucji jest zapis o roli religii katolickiej w kraju, dziaaj partie, dla ktrych wartoci chrzecijaskie s priorytetem(np. LPR), oraz katolickie media, ktre prbuj wpyn na ksztat polskiej polityki(np. Radio Maryja). Taka dziaalno, wpisana niejako w ycie spoeczne kraju jest rwnie pogwaceniem zasady suwerennoci. Specyficzny wpyw na suwerenno i niezaleno pastwa maj organizacje midzynarodowe. Wspominaam ju o UE, ktra jest najbardziej reprezentatywnym przykadem. Skupia ona wikszo pastw Europejskich i zakada wspprac w niemal kadej dziedzinie ycia. Wadze UE wpywaj na ksztat polityki w poszczeglnych krajw, a za cel stawiaj sobie stworzenie wsplnej wizji wspczesnego wiata. Rodzi to wiele konfliktw, jak chociaby problemy z podpisaniem Traktatu Europejskiego z Lizbony, ktre wynikaj z rnic midzy pastwami(akceptacja, bd jej brak dla zwizkw homoseksualnych, klonowania). I znw duy nacisk wywiera na polityk Koci Katolicki, ktry sprzeciwia si podpisaniu traktatu. Jeli cele Unii zostayby zrealizowane to uprawnienia poszczeglnych rzdw w pastwach przejyby organy UE, a suwerenno pastw zostaaby stanowczo zachwiana. Jednake nowa Unia staaby si suwerenna w szerszym znaczeniu, w ujciu caej wsplnoty. Podsumowujc istnienie cakowicie suwerennego pastwa jest wrcz niemoliwe w dzisiejszych czasach. Jest to spowodowane skomplikowanymi powizaniami, jakie cz wszystkie kraje na wiecie, jak rwnie indywidualnymi potrzebami, ktre mog zosta zaspokojone tylko we wsppracy ponadnarodowej. Jednoczenie w pewnym stopniu zanik

cakowitej niezalenoci jest pozytywny, gdy wsplne dziaanie gwarantuje pokj i rozwj w wielu dziedzinach, takich jak sztuka, kultura, gospodarka, polityka. Jednak wsppraca powinna by prowadzona rzetelnie i w ograniczonym stopniu, gdy zbyt swobodne jej pojmowanie, moe skutkowa globalizacj w negatywnym jej ujciu-utraty tosamoci narodowej, wykorzystywaniem taniej siy roboczej i dyskryminacji rozwijajcych si pastw.

Prawotwrcza dziaalno pastwa.

1. Proces ksztatowania prawa a proces prawotwrczy. Ksztatowanie si prawa - oddziaywanie szeregu czynnikw na ustalanie treci przyszego prawa Podstawowe czynniki procesu ksztatowania si prawa: - polityczno-ekonomiczne - ideologiczne - socjotechniczne Ksztatowanie si treci rozwiza prawnych dokonuje si w toku interakcji pomidzy rnymi podmiotami spoecznymi: partiami politycznymi, grupami nacisku, organizacjami spoecznymi, instytucjami, organami pastwowymi. Proces prawotwrczy Jest to odpowiednio zorganizowany, sformalizowany proces wydawania aktw normatywnych przez odpowiednie organy pastwowe, oraz instytucje, organizacje spoeczne. W tradycji anglosaskiej prawo tworzone jest take przez sdy w drodze precedensw - orzecze rozstrzygajcych nowy problem, ktre nastpnie wykorzystuj w swoich rozstrzygniciach inne sdy. W Polsce - podobnie jak w wikszoci pastw europejskich, przyjo si, e prawo tworzy parlament.

2. Prawotwrcza dziaalno pastwa formy tej dziaalnoci. rdem prawa jest prawotwrcza dziaalno pastwa, w wyniku ktrej powstaj akty normatywne, ktrych tre uwarunkowana jest kultur, ekonomi oraz bezporednimi interesami spoeczestwa. Termin rda prawa jest terminem wieloznacznym. Moemy mwi o rdach prawa w znaczeniu teoretycznym, historycznym, materialnym i formalnym. - w znaczeniu teoretycznym: to droga prowadzca do powstania prawa, - w znaczeniu historycznym: wszystko to, z czego dowiadujemy si o treci norm prawnych (tzw. rda poznania prawa), - w znaczeniu materialnym: pewien zesp zarwno obiektywnych jak i subiektywnych czynnikw wpywajcych na ksztatowanie prawa ( obiektywne- np. wzgldy ekonomiczne, sytuacja midzynarodowa; subiektywne- wiadomo spoeczestwa, kultura, system wartoci), - w znaczeniu formalnym: rne formy prawotwrczej dziaalnoci organw pastwowych. Rozumiejc przez rda prawa prawotwrcz dziaalno pastwa, w wyniku ktrej powstaj akty normatywne, moemy wyrni dwa powizane ze sob procesy: proces ksztatowania si prawa i proces prawotwrczy. W procesie ksztatowania prawa bior udzia rne niepastwowe struktury np. partie polityczne, zwizki zawodowe, rne organizacje, inspirujce i propagujce okrelone kierunki dziaalnoci prawotwrczej. Dziaaj one zatem na rzecz zmiany dotychczas obowizujcych uregulowa, sygnalizuj konieczno nowych uregulowa, domagaj si zaostrzenia bd zagodzenia obowizujcych sankcji. Proces prawotwrczy jest pojciem wszym, bowiem obejmuje on wycznie prawotwrcz dziaalno pastwa. Dziaalno ta wykonywana w ramach zoonego procesu ksztatowania si prawa jest ostatnim i decydujcym ogniwem, ktre nada je normie postpowania, uksztatowanej pod wpywem rozlicznych czynnikw, charakter normy prawnej.

Sposoby tworzenia prawa. Przeksztacenie zwyczajw w prawo Istot zwyczaju jest w miar trwae praktykowanie okrelonych wzorcw zachowania si przez czonkw pewnej zbiorowoci-narodu, spoecznoci lokalnej itp. Natomiast z prawem zwyczajowym mamy do czynienia, gdy w danej zbiorowoci upowszechnio si przekonanie,i istniejce dotychczas zwyczaje s na tyle dla niej istotne, e powinny by sankcjonowane przez organy wadzy publicznej - zwaszcza pastwa i gdy rzeczywicie tak si, z biegiem czasu, dzieje. Zwyczaj rodzi si na og spontanicznie bez udziau wadzy publicznej, a nieraz wbrew jej woli. Twrca zwyczaju jest najczciej grupowy lub zostaje anonimowy. Zwyczaj powstaje w dugim procesie spoecznym, a jego normy s na og przedmiotem gbokiej i powszechnej internalizacji Normy zwyczajowe reguluj przede wszystkim stosunki midzy czonkami danej spoecznoci, dopiero w drugiej kolejnoci midzy czonkami spoecznoci a jej instytucjami wadczymi. Istnienie prawa zwyczajowego, jako produktu przeksztacenia si zwyczaju w prawo, jest charakterystyczny dla spoecznoci stagnacyjnych, w ktrych proces jest powolny, a przeobraenia maj ograniczony, nie za rewolucyjny charakter. W spoeczestwach europejskich prawo zwyczajowe byo rozpowszechnione w redniowieczu. Ze zwyczajw miejscowych-rodowych, plemiennych tworzyo si prawo zwyczajowe. Punktem przeomowym w tym procesie byo uznanie zwyczaju przez wadz publiczn za normatywn podstaw tej decyzji. Wane znaczenie w tym wzgldzie miao przekonanie o dugotrwaoci zwyczaju (longua consuetudo) i o niezbdnoci posugiwania si nim na przyszo (opinio necessitatis). We wspczesnej teorii prawa nie jest wszake rozstrzygnity spr, czy formalny akt wadzy pastwowej, zwaszcza orzeczenie sdu odwoujce si do pewnej zasady zwyczajowej, ma znaczenie konstytutywne dla normy prawa zwyczajowego, to znaczy czy mona

mwi o obowizujcej normie prawa zwyczajowego zanim takie orzeczenie zapadnie, czy te nie. Zgodnie ze stanowiskiem pozytywizmu prawniczego przyjmuje si, e dopiero formalne potwierdzenie przez sd pewnej niepisanej, lecz znaczcej spoecznie reguy nadaje jej charakter normy prawnej. Inni kwestionuj to stanowisko wskazujc, e sdy nie stanowi w ten sposb prawa, a tylko je rozpoznaj, czyli prawo to obowizuje ju wczeniej. Wspczenie, przeksztacenie si zwyczajw w prawo zwyczajowe jest w spoeczestwach europejskich zjawiskiem rzadszym. W Polsce problem ten pojawia si np. w zwizku z art. 56KC, zgodnie z ktrym czynno prawna wywouje nie tylko skutki w niej wyraone, lecz rwnie i te, ktre wynikaj m.in. z ustalonych zwyczajw. Ksztatowanie si prawa na podstawie opinii uczonych jurystw Ten typ rde prawa znany by cywilizacji rzymskiej. Opinie prawne kilku wybitnych pracownikw rzymskich, zgodnie ze szczeglnymi przywilejami wadzy otrzymay moc wic. Due znaczenie w rozwoju prawa islamskiego miay i maj opinie egzegetw Koranu i Sunny. W czasach wspczesnych, w Europie, opini uczonych mog oddziaywa na ustawodawc oraz stosujcych prawo jedynie si swego autorytetu intelektualnego. Prawnicy ze rodowisk naukowych czsto uczestnicz w pracach przygotowawczych, ktrych wynikiem maj by akty normatywne - zwaszcza kodeksy. Rwnie w procesie stosowania prawa rola uczonych bywa znaczna. Ich komentarze do kodeksw, gosy, monografie i podrczniki s wykorzystywane np. przez sdziw w toku wyrokowania. Lecz i tym razem opinie uczonych nie maj samodzielnej mocy obowizkowania, a jeli znajd zastosowanie, to moc argumentw, moc autorytetu nauki i w ramach wykadni prawa. Precedensowe orzecznictwo sdowe W potocznym rozumieniu precedens, to po raz pierwszy dokonane rozstrzygnicie jakiej sprawy suce za przykad uzasadnienie przy rozstrzyganiu lub zaatwianiu spraw podobnych. Potoczne znaczenie tego terminu pojawia si nawet w aktach prawnych. Tworzenie prawa w drodze precedensowych orzecze sdowych zapewnia dostosowanie norm do potrzeb, jakie wystpuj w rzeczywistoci spoecznej i jakie ujawniaj si w peni dopiero w toku zaatwiania konkretnych spraw trafiajcych przed organy wymiary sprawiedliwoci. Zapewnia ono znaczn elastyczno prawotwrstwa. Z drugiej strony, odpowiada potrzebie rwnego traktowania wszystkich, podobnych, ale nie identycznych przypadkw bdcych przedmiotem rozpoznania sadowego.

Prawo precedensowe jest rozpowszechnione zwaszcza w Anglii, Kanadzie, Australii i w Stanach Zjednoczonych. We wspczesnych pastwach demokratycznych tworzenie prawa jest podstawowym zadaniem parlamentu, ale to nie jedyny organ wadzy do tego upowaniony. Parlament jest jedynym organem upowanionym do tworzenia najwyszych aktw prawnych ustaw, na podstawie ktrych ustala si inne akty prawne. W ten sposb parlament wpywa na zasady dziaania pastwa i na ycie obywateli.