Professional Documents
Culture Documents
I n s t y t u t
E k o n o m i c z n y
Jacek aszek Hanna Augustyniak Marta Widak Zesp ds Rynkw Nieruchomoci Biuro Struktur Rynkowych
17 grudnia 2010 r.
Informacja o cenach mieszka i sytuacji na rynku nieruchomoci mieszkaniowych w Polsce1 w trzecim kwartale 2010 r.
Synteza: Analiza sytuacji na rynku mieszkaniowym w Polsce w trzecim kwartale 2010 r. prowadzi do nastpujcych wnioskw: wystpuje kontynuacja wikszoci procesw obserwowanych w biecym roku, ktre mona okreli jako szukanie nowego punktu rwnowagi na rynku, ofertowe ceny mieszka na rynku pierwotnym i wtrnym oraz ceny transakcyjne na obydwu rynkach mona uzna za stabilne, rwnie realne ceny mieszka, zwaszcza wyraone w przecitnych wynagrodzeniach wykazyway stabilizacj, stopy procentowe nowego kredytu mieszkaniowego byy zblione do poziomu z okresu boomu kredytowego, banki ograniczay restrykcyjno polityki dotyczcej kredytw mieszkaniowych, o czym moe wiadczy wzrost wielkoci tych kredytw; dominujc pozycj utrzymyway kredyty w walucie krajowej, co skutkowao spadkiem popytu mieszkaniowego, udzia zysku w cenie mieszkania oraz szacowana roczna stopa zwrotu z inwestycji deweloperskiej nadal byy wysokie co powoduje, e deweloperzy odmraali wstrzymane inwestycje, a w efekcie pozostawaa wiksza liczba niesprzedanych, nowych mieszka wystawionych na rynek, wskanik kosztw budowy mieszka wykaza nieznaczny wzrost, ale moe by to zjawisko przejciowe. Opracowanie w sposb syntetyczny opisuje najwaniejsze zjawiska, jakie miay miejsce na rynku mieszkaniowym w najwikszych miastach w Polsce w trzecim kwartale 2010 r. oraz zawiera zacznik z wykresami, na ktrych prezentowane s: 1/ ceny mieszka (wykresy 1-11), 2/ dostpnoci: kredytu, mieszkania, kredytowej mieszkania (wykresy12-21), 3/ wypaty kredytw i stopy procentowe (wykresy 22-31), 4/ zyskowno inwestycji i koszty produkcji budowlanomontaowej (wykresy 32-41) oraz 5/ budownictwo mieszkaniowe (wykresy 42-49). Niniejsza informacja powstaa na podstawie analizy danych z Bazy Rynku Nieruchomoci BaRN2, bazy cen ofertowych mieszka PONT Info Nieruchomoci, baz Zwizku Bankw Polskich SARFIN i AMRON, zbiorczych danych Biura Informacji Kredytowej, danych firmy Sekocenbud, GUS, NBP. Ceny ofertowe mieszka wystawianych na rynek oraz kwestie zwizane z zyskownoci projektw deweloperskich opracowano na podstawie danych firmy REAS.
Informacja zostaa przygotowana w Instytucie Ekonomicznym na potrzeby organw NBP i wyraono w niej opinie zespou autorskiego. Dokument nie powinien by rozumiany jako materia o charakterze doradczym ani jako podstawa do podejmowania decyzji inwestycyjnych. 2 Baza cen mieszka BaRN Narodowego Banku Polskiego powstaje dziki dobrowolnemu przekazywaniu danych przez porednikw w obrocie nieruchomociami oraz deweloperw przy znacznym zaangaowaniu oddziaw okrgowych NBP; badanie dotyczy zarwno ofert, jak i transakcji sprzeday oraz najmu mieszka w granicach administracyjnych szesnastu miast wojewdzkich, w ktrych dokonywana jest znaczc cz rynkowego obrotu.
W trzecim kwartale 2010 r. na rynku nieruchomoci mieszkaniowych nastpia kontynuacja procesw obserwowanych w dwch pierwszych kwartaach. Pomimo zmiany podstawowych parametrw na rynku, ceny mieszka usztywniy si na wysokim poziomie, a dostosowania maj charakter gwnie ilociowy. W modelowym uproszczeniu na wspczesnym rynku nieruchomoci obserwujemy relacje pomidzy konsumentami, producentami (deweloperami i firmami budowlanymi), sektorem finansowym kredytujcym zakupy i budow mieszka oraz sektorem publicznym, regulujcym rynek i oddziaujcym fiskalnie. Cech charakterystyczn tego rynku jest specyficzny mechanizm dostosowawczo-regulacyjny. Rynek nieruchomoci gwnie za spraw inercyjnej, tj. przesunitej w czasie, reakcji poday, nie dostosowuje si perfekcyjnie do zmian popytu, zwaszcza w okresach szokowych. Czasami dostosowania te mog trwa latami, dlatego zazwyczaj w analizie wyodrbnia si okresy dugi i krtki, w ktrych kolejno szoki popytowe przenosz si na ceny, a nastpnie wywouj dostosowania podaowe. Gwne czynniki ograniczajce popyt na polskim rynku mieszkaniowym w relacji do okresu boomu to wycofanie si inwestorw zagranicznych, opadnicie gorczki zakupw mieszkaniowych, spadek dostpnoci dochodowej oraz fizycznej (racjonowanie kredytw mieszkaniowych), jak take spowolnienie czynnikw fundamentalnych takich jak: wzrost dochodw, przyrost nowych gospodarstw domowych oraz migracje do najwikszych miast. Spadek dostpnoci kredytw mieszkaniowych ma miejsce gwnie w wyniku zmiany ich struktury, tj. spadku udziau kredytw denominowanych w walutach obcych oraz ich racjonowania przez banki. Pomimo stopniowej poprawy warunkw kredytowania oraz spadku premii za ryzyko sektorowe, a w konsekwencji stp procentowych, do poziomw prawie porwnywalnych z okresem przedkryzysowym, popyt mieszkaniowy generowany za spraw kredytw oraz ich wypaty nie powinny ju osign wielkoci z okresu boomu. Na ograniczenia ilociowe ma te wpyw pogorszenie pynnoci sektora finansowego, ktry w okresie boomu refinansowa si z oszczdnoci zagranicznych. Jednoczenie ceny mieszka, pomimo staego niewielkiego spadku, dalej odzwierciedlaj relacje popytu i poday z okresu boomu tj. zwaszcza czynnika niskich stp procentowych kredytw denominowanych we frankach szwajcarskich. Na skutek powyszego nowe, drogie mieszkania nie mog zosta sprzedane na rynku zarwno ze wzgldu na ograniczenie dochodowe gospodarstw domowych, jak te niedostateczn pynno sektora finansowego. Wysoka cena mieszka, lepsza dostpno czynnikw produkcji, w tym terenw budowlanych, a w konsekwencji bardzo wysoka opacalno dziaalnoci deweloperskiej w sektorze budownictwa mieszkaniowego powoduje i bdzie powodowa wchodzenie na rynek nowych deweloperw. Rwnie firmy istniejce na rynku rozpoczynaj nowe inwestycje, aby zmonetyzowa rozbudowane ponad miar w okresie boomu banki ziemi oraz pokry straty zwizane z nadmiernym optymizmem i z kontrol kosztw z okresu boomu. Firmy te licz, e poprzez nieznaczne obniki cen zdobd klientw, pomimo trudnoci ze zbytem mieszka przy aktualnym poziomie cen. Omawiane tendencje znajduj swoje odzwierciedlenie w zaprezentowanym systemie miernikw monitorujcych sektor w trzecim kwartale 2010 r. W konsekwencji rosncej poday nowych projektw, przy lekko sabncym popycie fundamentalnym, ceny powinny zacz si obnia i urealnia z korzyci dla klientw oraz dugookresowego bezpieczestwa systemu bankowego. Tendencje cenowe3 na gwnych rynkach mieszkaniowych w Polsce prezentuj wykresy od 1 do 11. Wszystkie zaprezentowane indeksy pokazuj podobn zaleno tj. stabilizacj, wzgldnie niewielkie spadki realnych i nominalnych cen mieszka na
Stosowanie rnych indeksw cen jest konieczne z uwagi na bdy, ktrymi zwykle obarczony jest pomiar cen mieszka. Wynikaj one z wielu przyczyn, w tym z sabej jakoci danych oraz reprezentacyjnoci badanych prb jak take wysokiej niejednorodnoci dobra, jakim jest mieszkanie. Stosujc bardziej zaawansowane techniki statystyczne (indeksy hedoniczne, wykresy 6 i 7) mona wyeliminowa niektre bdy, zwykle jednak kosztem pogorszenia reprezentatywnoci prby.
2 / 14
najwaniejszych rynkach. Do takich samych wnioskw prowadzi analiza dynamiki cen mierzonych rnymi metodami (por. wykresy 8 i 9). Inn informacj zawiera indeks cen ofertowych z rynku pierwotnego w szeciu miastach budowany na podstawie pierwszych notowa cen mieszka wprowadzanych przez deweloperw na rynek (por. wykres 2). Mierzy on nie tyle poziom cen ofertowych na tym rynku (por. wykresy 1 i 3), ktry jest wypadkow cen mieszka nowowprowadzanych oraz bdcych w ofercie, w tym tych przecenianych, ale poziom optymizmu deweloperw dotyczcych sytuacji rynkowej. Zwraca uwag gwatowny wzrost optymizmu w okresie boomu, a nastpnie jego spadek. Stan na koniec trzeciego kwartau 2010 r. mona okreli jako chwiejn stabilizacj. Mierniki pokazujce dostpno mieszkania (bazujce na relacji ceny mieszkania do dochodu gospodarstwa domowego) mierzce napicia na rynku pokazuj stopniowy spadek napi powstaych w okresie boomu, co wynika ze wzrostu dochodw i niewielkiego spadku cen. Zarwno prostszy miernik (por. wykres 12), jak i jego doskonalsza forma uwzgldniajca wielko przecitnego mieszkania (por. wykres 13) nie powrciy do poprzedniego poziomu, co pokazuje, e napicia na rynku nieruchomoci nie ustpiy. Pomimo stopniowej poprawy warunkw kredytowania zdolno kredytowa gospodarstw domowych nie powrcia do okresu przedkryzysowego (por. wykresy 14, 16, 18 i 20). Co prawda zdolno kredytowa w odniesieniu do kredytw zotowych prawie osigna poprzedni poziom, to jednak uwzgldniajc struktur kredytw, w ktrej w okresie przedkryzysowym dominoway kredyty denominowane w walutach obcych, globalna zdolno kredytowa jest o kilkanacie punktw procentowych mniejsza (por. wykres 20). Czynnik ten oznacza sabszy popyt na mieszkania. Konsekwencj wysokich cen mieszka oraz mniejszej dostpnoci kredytw jest mniejsza kredytowa dostpno mieszkania, zarwno w rozbiciu na poszczeglne rodzaje kredytw, jak i zagregowana (por. wykresy 15, 17, 19 i 21). Miernik ten jest miar potencjalnej siy nabywczej gospodarstw domowych na rynku mieszkaniowym. O realnej sile nabywczej moemy mwi po zestawieniu tego wskanika z rzeczywistymi przyrostami zaduenia z tytuu kredytw mieszkaniowych (por. wykresy 22-27), na ktry wpyw maj preferencje konsumentw oraz polityka kredytowa bankw. Mniejsze przyrosty zaduenia ni te wynikajce z przyrostu dostpnoci kredytowej oznaczaj zmian preferencji konsumentw lub racjonowanie kredytw przez system bankowy. Zjawisko to wida wyranie po 2009 r. na obszarach najwikszych miast, a zwaszcza Warszawy, gdzie istniao najwiksze ryzyko spadku cen mieszka i pogorszenia jakoci zabezpiecze. Jednak w III kw. 2010 r. zaobserwowano wzrost wielkoci nowoudzielonych kredytw mieszkaniowych (por. wykres 25), co mogo by wynikiem ograniczania restrykcyjnoci polityki dotyczcej kredytw mieszkaniowych. Zwraca take uwag stabilny poziom finansowania w pozostaej czci kraju, gdzie przewaaj relatywnie niewielkie wielkoci kredytu na finansowanie rynku wtrnego i budow domw. Informacj dotyczc postrzegania ryzyka kredytw mieszkaniowych ilustruj wykresy od 28 do 31. Pomimo, i stopy procentowe prawie powrciy do okresu sprzed boomu (por. wykresy 28, 29), to jednak zmianie ulega percepcja ryzyka kredytw mieszkaniowych. Spadek stp do poziomu przedkryzysowego jest spowodowany spadkiem stp procentowych na rynku pieninym - standardowej reakcji bankw centralnych na osabienie koniunktury. Wyranie wida natomiast wzrost mar bankowych (por. wykres 30). Bardziej szczegowa informacja dotyczca mary zostaa przedstawiona na wykresie 31, na ktrym dokonano jej dekompozycji na premi za ryzyko kredytowe i kursowe. Pomimo dominacji na polskim rynku zmiennych stp procentowych banki s ograniczone w zakresie ksztatowania stp na istniejcych portfelach zapisami umw kredytowych, musz te bra pod uwag ryzyko spadku jakoci portfela (por. wykres 28). Dlatego dekompozycj przeprowadzono w oparciu o kredyty nowo udzielane (por. wykres 29), gdzie nie ma takich ogranicze i banki powinny te ryzyka wycenia. Naprzemiennie cykliczne zmiany premii za omawiane ryzyka, pokazuj, e to zjawisko wystpuje tylko 3 / 14
w niewielkim stopniu, tym niemniej zmiany te dobrze oddaj postrzeganie ryzyka (por. wykres 31). Kolejnym czynnikiem mogcym, obok poziomu ryzyka, mie wpyw na akcj kredytow jest pynno sektora bankowego (por. wykresy 26 - 27). Ju w 2008 r. sektor bankowy mia problemy z pynnoci, ktr uzupenia na zagranicznych rynkach finansowych (por. wykres 23). Ograniczenie udziau kredytw denominowanych w walutach obcych musiao skutkowa ograniczeniem akcji kredytowej. Sytuacj w sektorze budownictwa mieszkaniowego prezentuj wykresy 32 - 49. Wysokie ceny mieszka, zwaszcza w Warszawie i Krakowie skutkuj wysokim udziaem zysku deweloperskiego w cenie metra kwadratowego mieszkania, co przekada si na wysok rentowno projektw (wykresy 35 do 41). Stopa zwrotu z kapitau wasnego (ROE) zostaa obliczona z zachowaniem 4,5 letniego cyklu, co oznacza, e obecne projekty sprzedawane s po niszych cenach, ale realizowane po wyszych kosztach, std spadkowa tendencja wskanika. Dla projektw noworozpoczynanych stopy te s wysze. Naley jednak doda, e wysoka (na poziomie przekraczajcym 100% rocznie) stopa zwrotu z kapitau wasnego ma zazwyczaj charakter czysto teoretyczny, gdy jest efektem wysokiej mary zysku oraz zastosowanej dwigni finansowej (w obliczeniach przyjto 80% udzia kredytu w finansowaniu projektu). W praktyce wysokie ryzyko zwizane z tego typu projektami powoduje, e stopy te s znaczco nisze, tak jak znaczco nisze s wskaniki uzyskiwane przez deweloperw. Czynnikiem pozytywnie wpywajcym na rentowno projektw s koszty, ktre od ustania boomu na rynku systematycznie obniay si (por. wykresy 32 - 34), co nadal znajduje swoje odbicie w oczekiwaniach uczestnikw rynku (wykres 32). W trzecim kwartale br. sytuacja ta ulega jednak zmianie i wskanik kosztw wykaza wzrost. Mona przypuszcza, e jest to wynikiem rosncej liczby nowych projektw powodowanych ich wysok zyskownoci (por. wykres 35). O ile w trzecim kwartale br. na rynkach mieszkaniowych szeciu najwikszych miast nie zaszy istotne zmiany (por. wykresy 43-45 i 47), o tyle mona sdzi, e w najbliszej przyszoci rosnca liczba nowych projektw w poczeniu ze stabilnym popytem bdzie skutkowa presj na obniki cen. wiadczy o tym rosncy realizm deweloperw w zakresie ksztatowania cen ofertowych (por. wykres 49), natomiast silnym czynnikiem przeciwdziaajcym tej tendencji moe by wysoka, jak na ten rynek, koncentracja produkcji (por. wykres 46) i zwizany z tym mechanizm ksztatowania si cen na zasadzie przywdztwa cenowego. Dochodzenie do stanu rwnowagi jest jednak procesem bardziej zoonym ze wzgldu na dalsze, przewidywane szoki popytowe. O ile zapowiadana podwyka podatku VAT nie bdzie mie wikszego wpywu na popyt, o tyle zapowiadane dalsze ograniczenia dotyczce kredytw (Rekomendacja T), w tym denominowanych w walutach obcych (Rekomendacja S2) oraz racjonalizacja rzdowego programu ,,Rodzina na swoim,, bd miay wpyw na przyspieszenie dostosowa cenowych. Oczekuje si, e w duszym okresie bdzie to proces pozytywny dla polskiego rynku. Konsumenci bd mogli kupowa tasze mieszkania przy niszym zadueniu. Powinno to take wzmocni bezpieczestwo systemu bankowego zarwno z punktu widzenia jakoci zabezpieczenia, jak te ryzyka zmian stp procentowych. Znaczco powinno poprawi si te bezpieczestwo pynnoci sektora bankowego i jego ekspozycja na ryzyko kursowe. Brak jest pozytywnych dowiadcze wiatowych zarwno z finansowaniem dugich kredytw nieruchomociowych krtkimi depozytami z rynku globalnego, jak te z nienaturalnym podtrzymywaniem przez programy rzdowe nadmiernie wysokich cen. Omawiane dziaania powinny spowodowa spadek nadmiernie wysokich zyskw sektora deweloperskiego. Pomimo spadku cen mieszka udzia zysku, a zwaszcza stopy zwrotu, pozostan na nadal na wyszym poziomie ni w innych sektorach z uwagi na ponoszone przez te podmioty wysokie ryzyko. Spadek zyskw ograniczy jednoczenie napyw nieprofesjonalnych firm oraz spekulacj projektami i terenami, ktre zwykle te doprowadzaj do bankructw. 4 / 14
z / m kw.
z / m kw.
z / m kw .
IV
II I
10 000
IV
1.
2 000
kw
4 000
6 000
8 000
kw
kw
10 000 12 000 2 000 4 000 6 000 8 000 0
2 000 4 000 6 000 8 000 0
10 000
12 000
Warszawa Wrocaw
Warszawa Wrocaw
Zacznik
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Krakw Pozna
Krakw Pozna
Gdask d
Gdask d
Gdask d
IV . 2 kw 0 0 6 I k . 20 w. 0 6 II 20 k 0 II I w . 2 7 k 00 IV w . 2 7 kw 0 07 I k . 20 w 0 II . 20 7 kw 0 II I . 2 8 k 00 IV w . 2 8 kw 0 08 I k . 20 w 0 II . 20 8 kw 0 II I . 2 9 k 00 IV w . 2 9 kw 0 0 9 I k . 20 w. 0 9 II 20 k 1 II I w . 2 0 k w 01 .2 0 01 0
I I . 20 0 kw 2 IV . 20 k w 03 I I . 20 0 kw 3 IV . 20 k w 04 I I . 20 0 kw 4 IV . 20 k w 05 I I . 20 0 kw 5 IV . 20 k w 06 I I . 20 0 kw 6 IV . 20 k w 07 I I . 20 0 kw 7 IV . 20 k w 08 I I . 20 0 kw 8 IV . 20 k w 09 I I . 20 0 kw 9 .2 01 0
z / m kw.
Ik II k II Ik IV
rdo: REAS.
5 / 14
10 000
11 000
12 000
4 000
.2 .2 .2 kw Ik II k II Ik IV w w w .2 .2 .2 .2 kw Ik II k III IV w w kw .2 .2 .2 .2 kw Ik II k III w w kw
5 000
6 000
7 000
8 000
9 000
2 000
00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 .2 .2 .2 .2 00 01 01 01
7 7 7 7 8 8 8 8 9 9
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Krakw Trjmiasto d
9 9 0 0 0
Gdask d
II I k IV w. kw 200 6 I k . 20 w 0 II . 2 6 kw 00 II I . 2 7 k 00 IV w. 2 7 kw 00 7 I k . 20 w 0 II . 2 7 kw 00 II I . 2 8 k 00 IV w. 2 8 kw 00 8 I k . 20 w. 08 II 20 k 0 II I w. 2 9 kw 00 IV . 2 9 kw 00 9 I k . 20 w. 09 II 20 k 1 II I w. 2 0 kw 01 .2 0 01 0
Wykres 6 Transakcyjna cena rednia vs. cena korygowana indeksem hedonicznym RW (Warszawa, Wrocaw, Krakw)
10 000
Wykres 7 Transakcyjna cena rednia vs. cena korygowana indeksem hedonicznym RW (Gdask, Pozna, d)
7 000
8 000 6 000
5 000
3 000
4 000
1 000
kw IV . 2 kw 006 . I k 200 w 6 II . 20 kw 07 III . 2 kw 007 IV . 2 kw 007 . I k 200 w 7 II . 20 kw 08 III . 2 kw 008 IV . 2 kw 008 . I k 200 w 8 .2 II kw 009 III . 2 kw 009 IV . 2 kw 009 . I k 200 w 9 II . 20 kw 10 III . 2 kw 010 .2 01 0
.2 00 8
.2 00 7
.2 00 9
.2 00 9
.2 00 6
.2 00 7
.2 00 8
.2 01 0
Ik w
Ik w
Ik w
Ik w
kw
kw
kw
kw
kw
.2 01 0
III
III
III
III
III
III
d hed. d
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych BaRN. Wykres 8 Dynamika (r/r) cen mieszka - RP
200 180 160 140 120 100 80
kw .2 00 II 3 kw .2 00 IV 4 kw .2 00 II 4 kw .2 00 IV 5 kw .2 00 II 5 kw .2 00 IV 6 kw .2 00 II 6 kw .2 00 IV 7 kw .2 00 II 7 kw .2 00 IV 8 kw .2 00 II 8 kw .2 00 IV 9 kw .2 00 II 9 kw .2 01 0
kw
kw
kw
kw
II kw
II kw
II kw
IV
IV
IV
IV
II kw
IV
IV
kw
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych BaRN oraz PONT Info Nieruchomoci. Wykres 10 rednia cena mieszkania - RP, transakcje
9500
8500
Warszawa
8500
Warszawa
7500
7500
7 miast
z / m kw.
z / m kw.
6500
6500
7 miast
5500
5500
10 miast
4500
4500
10 miast
3500
3500
2500
2500 1 2 kwarta 3 4
2 kwarta
2007 2010
2008 2007
2009 2008
2010 2009
2007 2007
2008 2008
2009 2009
2010 2007
6 / 14
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
rdo opracowanie wasne na podstawie GUS, PONT Info Nieruchomoci. Wykres 14 Dostpny kredyt mieszkaniowy PLN (w tys. z)
190 170 150 130 110 90 70
Ik w. 20 k w 04 .2 I k 00 w. 4 2 II I k 0 05 w. I k 20 0 w 5 . II I 20 k w 06 . I k 20 0 w. 6 II I 20 k w 07 . I k 20 0 w. 7 2 II I k 0 08 w. I k 20 0 w 8 . II I 20 k w 09 . I k 20 0 w. 9 II I 20 k w 10 .2 01 0
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
rdo opracowanie wasne na podstawie GUS, PONT Info Nieruchomoci. Wykres 16 Dostpny kredyt mieszkaniowy CHF (w tys. z)
190 170
130
150
110
130 110 90 70
Ik w. 20 kw 04 .2 I k 00 w. 4 III 20 kw 05 . I k 200 w. 5 III 200 kw 6 . I k 200 w. 6 III 20 kw 07 . I k 200 w. 7 III 200 kw 8 . I k 200 w. 8 III 20 kw 09 .2 I k 00 w. 9 III 20 kw 10 .2 01 0
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
7 / 14
III
II I
II I
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
rdo: opracowanie wasne na podstawie GUS, PONT Info Nieruchomoci. Wykres 20 Dostpny kredyt mieszkaniowy waony1/ (w tys. z)
190 170 150 130 110 90
70
Ik w. III 20 kw 04 .2 I k 004 w. III 20 kw 05 .2 I k 005 w. III 20 kw 06 .2 I k 006 w. III 20 kw 07 .2 I k 007 w. III 20 kw 08 .2 I k 008 w. III 20 kw 09 .2 I k 009 w. III 20 kw 10 .2 01 0
30
Ik w. 20 kw 04 .2 I k 004 w. II I 20 kw 05 .2 I k 005 w. II I 20 kw 06 .2 I k 006 w. II I 20 kw 07 .2 I k 007 w. II I 20 kw 08 .2 I k 008 w. II I 20 kw 09 .2 I k 009 w. II I 20 kw 10 .2 01 0 II I
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
1/
Kredyt waony struktur walutow kwartalnego przyrostu kredytu mieszkaniowego dla osb prywatnych.
8 / 14
Wykres 23 Struktura walutowa przyrostw kwartalnych kredytu mieszkaniowego dla osb prywatnych (po korekcie kursowej)
14 000 walutowe po korekcie kursowej 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0
Ik w III . 20 k w 03 . I k 200 w. 3 III 20 k w 04 . I k 200 w. 4 III 20 k w 05 . I k 200 w. 5 III 20 k w 06 . I k 200 w 6 III . 20 k w 07 . I k 200 w 7 III . 20 k w 08 . I k 200 w 8 III . 20 k w 09 . I k 200 w. 9 III 20 k w 10 .2 01 0
zotowe
mln z
-2 000 -4 000
I kw.
II kw.
III kw.
IV kw.
rdo: NBP. Wykres 24 Struktura przestrzenna nowego kredytu mieszkaniowego w Polsce, w trzecim kwartale
mld z 15
8 7
Opole Rzeszw Kielce Lublin Olsztyn Biaystok Bydgoszcz Szczecin Katowice d Gdask Pozna Wrocaw Krakw Warszawa
10
6 5 4
3 2 1
6 miast
10 miast
pozostaa Polska
rdo: opracowanie wasne na podstawie BIK. Wykres 26 Pynno sektora bankowego w Polsce (stan w mln z)
500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0
.1 9 kw 96 IV .19 kw 97 IV .19 kw 98 IV .19 kw 99 IV .20 kw 00 IV .20 kw 01 IV .20 kw 02 IV .20 kw 03 IV .20 kw 04 IV .20 kw 05 IV .20 kw 06 IV .20 kw 07 IV .20 kw 08 .2 00 9 kw
PYNNO=DEPOZYTY-KREDYTY GOSP.DOM. Depozyty gosp.dom. Kredyty gosp.dom.cznie w tym kredyt mieszkaniowy gosp.dom.
-10 000
Ik
Ik
Ik
Ik
Ik
-100 000
IV IV
rdo: NBP.
9 / 14
Ik
Ik
Ik
Ik
Ik
Ik
Ik
10
PLN CHF
rdo: NBP. Wykres 30 Mare bankowe (do WIBOR, LIBOR, EURIBOR 3M) dla nowych kredytw mieszkaniowych
5,0% 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% PLN CHF EUR
Wycena ryzyka: kredytowego PLN (stopa kredytu mieszkaniowego zotowego minus stopa obligacji skarbowych 10L), kursowego CHF (stopa kredytu mieszkaniowego we frankach szwajcarskich minus stopa kredytu mieszkaniowego zotowego minus stopa obligacji skarbowych 10L minus LIBOR3M CHF), kursowego EUR (stopa kredytu mieszkaniowego w euro minus stopa kredytu mieszkaniowego zotowego minus stopa obligacji skarbowych 10L minus LIBOR3M EUR). rdo: opracowanie wasne na podstawie NBP.
2/
10 / 14
II kw . IV 200 kw 4 .2 00 II kw 4 .2 00 IV kw 5 .2 00 II kw 5 .2 00 IV kw 6 .2 00 II kw 6 .2 00 IV kw 7 .2 00 II kw 7 .2 00 IV kw 8 .2 00 II kw 8 .2 00 IV kw 9 .2 00 II kw 9 .2 01 0
.2 0
Ik w
Ik w
kw
III
III
.2 0
0
kw .2 I k 00 4 w. 2 II I 0 05 kw .2 I k 00 5 w. II I 20 0 kw 6 .2 I k 00 6 w. 2 II I 0 07 kw .2 I k 00 7 w. 2 II I 0 08 kw .2 I k 00 8 w. II I 20 0 kw 9 .2 I k 00 9 w. 2 II I 0 10 kw .2 01 0
1 500
Ik w .2 II I k 004 w . I k 200 4 w .2 II I k 005 w . I k 200 5 w .2 II I k 006 w . I k 200 6 w .2 II I k 007 w . I k 200 7 w .2 II I k 008 w . I k 200 8 w .2 II I k 009 w . I k 200 9 w .2 II I k 010 w .2 01 0
II I
Dynamika cen robt budowklano-montaowych wg ankiety GUS (+3M) Dynamika faktycznych kosztw budowy wg Sekocenbud
3/
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
budynek typ 1121, przyjty jako przecitny, monitorowany od drugiej poowy 2004 r., mieszkalny, wielorodzinny, piciokondygnacyjny, z podziemnym garaem oraz pomieszczeniami usugowymi na parterze; konstrukcja tradycyjna (nadziemna cz murowana z cegie ceramicznych). rdo: Sekocenbud. Wykres 35 Udzia zysku deweloperskiego w cenie m kw. mieszkania (typ 11213/) w cenie transakcyjnej RP
70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
.2 0 kw 0 4 .2 IV 00 kw 5 IV .2 00 kw 6 .2 0 II kw 0 7 .2 II I 0 kw 08 . IV 2 00 kw 8 .2 I k 00 8 w. 2 II 009 kw II I .2 00 kw 9 . IV 2 00 kw 9 .2 I k 00 9 w. 2 II 010 kw II I .2 01 kw 0 .2 01 0 IV kw IV
rdo: GUS (ankieta dot. koniunktury), Sekocenbud. Wykres 34 Udziau kosztw bezporednich budowy m kw. mieszkania (typ 11213/) w cenie transakcyjnej RP
65% 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20%
IV .200 kw 4 . IV 200 kw 5 IV .200 kw 6 .2 0 II kw 07 .2 II I 00 kw 8 .2 IV 00 kw 8 .2 I k 008 w. 2 II 009 kw . II I 2 00 kw 9 . IV 200 kw 9 .2 I k 009 w. 2 II 010 kw II .2 01 Ik w. 0 20 10 kw IV
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
Warszawa Wrocaw
Krakw Pozna
Gdask d
rdo: opracowanie wasne na podstawie Sekocenbud i danych BaRN. Wykres 36 Warszawa - struktura ceny m kw. mieszkania (typ 11213/) oraz szac. ROE4/ z inwestycji
9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 160% roczna stopa zwrotu 150% 140% 130% 120% 110% 100%
Wykres 37 Krakw - struktura ceny m kw. (typ 11213/) oraz szac. ROE4/ z inwestycji
9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 160% roczna stopa zwrotu 150% 140% 130% 120% 110% 100%
z / m kw.
IV k IV w.2 k 00 IV w.2 4 k 00 IV w.2 5 kw 00 II .20 6 kw 0 II .2 7 Ik 0 0 IV w.2 8 kw 008 I k .20 w 08 II . 20 kw 09 II .2 I k 00 IV w.2 9 kw 009 I k .20 w 0 II . 20 9 kw 10 II .2 I k 01 w. 0 20 10
11 / 14
z / m kw.
Wykres 38 Gdask - struktura ceny m kw. (typ 11213/) szac. ROE4/ z inwestycji
9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 160% roczna stopa zwrotu 150% 140% 130% 120% 110% 100%
Wykres 39 Wrocaw - struktura ceny m kw. mieszkania (typ 11213/) szac. ROE4/ z inwestycji
9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0
IV k IV w.2 k 00 IV w.2 4 kw 00 IV .2 5 kw 00 II .20 6 k 0 II w.2 7 Ik 0 0 IV w.2 8 kw 008 I k .20 w 0 II .20 8 kw 09 II .2 Ik 0 0 IV w.2 9 kw 009 I k .20 w 0 II .20 9 k 1 II w.2 0 Ik 0 w 10 .2 01 0
160% roczna stopa zwrotu 150% 140% 130% 120% 110% 100%
z / m kw.
z / m kw.
rdo: opracowanie wasne na podstawie Sekocenbud i danych BaRN i REAS. Wykres 40 Pozna - struktura ceny m kw. mieszkania (typ 11213/) szac. ROE4/ z inwestycji
9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 160% roczna stopa zwrotu 150% 140% 130% 120% 110% 100%
Wykres 41 d - struktura ceny m kw. mieszkania (typ 11213/) szac. ROE4/ z inwestycji
9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0
IV k IV w .2 k 0 IV w .2 04 kw 00 IV .2 5 kw 00 II .2 6 k 0 II I w.2 07 kw 00 IV .2 8 kw 00 I k .20 8 w 0 II . 20 8 kw 09 II I .2 k 0 IV w.2 0 9 kw 00 9 I k .20 w 0 II . 20 9 k 1 II I w.2 0 kw 01 .2 0 01 0
160% roczna stopa zwrotu 150% 140% 130% 120% 110% 100%
z / m kw.
IV k IV w.2 k 0 IV w.2 04 k 0 IV w.2 05 k 00 II w.2 6 kw 00 II I .2 7 k 0 IV w.2 08 kw 00 I k .20 8 w 0 II . 20 8 k II w.2 09 Ik 0 IV w.2 09 kw 00 I k .20 9 w 0 II . 20 9 k II I w.2 10 kw 01 .2 0 01 0
z / m kw.
12 / 14
P O L S K A
mieszkania oddane
mieszkania rozpoczte
pozwolenia na budow
indywidualne pozostae
Warszawa
Krakw
Wrocaw
Pozna
Gdask
reszta Polski
rdo: GUS. Wykres 44 Polska mieszkania, ktrych budow rozpoczto w trzech kwartaach
160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 2005 Warszawa Krakw 2006 Wrocaw 2007 Pozna 2008 Gdask 2009 d 2010 reszta Polski P O L S K A
rdo: GUS. Wykres 46 Koncentracja produkcji deweloperskiej5/ na szeciu najwikszych rynkach Polski w latach 2009-2010
70%
Wykres 47 Liczba mieszka wprowadzanych na rynek, sprzedanych i znajdujcych si w ofercie w szeciu najwikszych rynkach Polski6/
38 359 36 247 37 263 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 31 653 33 763 30 792 31 051 29 648 30 243 30 741 35 804 36 164
60% 50%
Mieszkania
Trjmiasto Wrocaw
Pozna
Warszawa Krakw
10 najwikszych
5/
5 najwikszych
6/
Udzia mieszka budowanych przez piciu oraz dziesiciu najwikszych deweloperw w cznej liczbie mieszka oddanych, lub planowanych do oddania na danym rynku do koca 2010 r. rdo: REAS.
13 / 14
Ik w II . 20 k 0 III w. 2 7 kw 00 7 IV . 20 kw 087 . I k 200 w 7 II . 20 kw 08 III . 20 kw 08 IV . 2 kw 008 . I k 200 w 8 II . 20 kw 09 III . 20 kw 09 IV . 2 kw 009 . I k 200 w. 9 II 20 kw 10 III . 20 kw 10 .2 01 0
wprowadzone sprzedane oferta na koniec kwartau
12 539
40%
17 388
19 765
Wykres 49 Dynamika przecitnej ceny mieszka (za m kw.) wprowadzanych do sprzeday na rynku pierwotnym w szeciu najwikszych miastach Polski7/
140 130 120 110
mld PLN
mln PLN
1 000
100 90 80
08 07 09 10 7 9 8 7 8 9 0 01 .2 kw II I kw .2 7 8 00 00 00 00 00 00 9 20 20 20 20 01 00 00 00 0
.2
.2
.2
.2
.2
.2
.2
.2
w.
.2 kw
w.
w.
kw
kw
kw
kw
Ik
kw
kw
kw
kw
II
Ik
Ik
Ik
Ik
w.
II
II
II I
II
IV
IV
II I
II I
rdo: ZBP.
7/
Warszawa, Krakw, Pozna, Wrocaw, d, Trjmiasto(I kw. 2007 =100). rdo: REAS.
14 / 14
IV
II