{\rtf1\ansi\ansicpg1250\deff0\deflang1045{\fonttbl{\f0\fswiss\fcharset238{\*\fna me Arial;}Arial CE;}{\f1\fnil\fcharset2 Symbol;}} {\*\generator Msftedit 5.41.15.1515;}\viewkind4\uc1\pard\f0\fs20 Temat: Jak rozu miesz termin "prze\'b3om romantyczny"?

W jaki spos\'f3b zmieni\'b3 on kultur\'ea europejsk\'b9 ?\par \par Na pocz\'b9tku chcia\'b3 bym przedstawi\'e6 definicje romantyzmu.\par \par Romantyzm \endash Pr\'b9d ideowy, literacki i artystyczny w Europie. Czas trwan ia przyjmuje si\'ea pomi\'eadzy Wielk\'b9 Rewolucj\'b9 Francusk\'b9 a Wiosn\'b9 Lud\'f3w. W Polsce przywyk\'b3o si\'ea ustala\'e6 pocz\'b9tek romantyzmu od 1822 , kiedy to wydano I tom poezji Adama Mickiewicza \'84Ballady i romanse\rdblquote .. Literatura mia\'b3a przede wszystkim wyra\'bfa\'e6 indywidualne cechy my\'9c lenia jednostki tw\'f3rczej, wyst\'eapuj\'b9c zarazem w imieniu zbiorowo\'9cci, spo\'b3ecze\'f1stwa, narodu, przy czym poeta kreowa\'b3 si\'ea na jego przyw\'f3 dc\'ea, proroka, wieszcza.\par \par \tab W historyczno-literackie chronologii romantyzm jest epoka sytuowan\'b9 po o \'9cwieceniu. S\'b9 to okresy r\'f3\'bfni\'b9ce si\'ea od siebie diametralnie. I nna jest filozofia, inna literatura, inne poj\'eacie o rzeczywisto\'9cci. Symbol em o\'9cwieceniowej literatury jest "jasno\'9c\'e6" i \'9cwiat\'b3o\'9c\'e6, kt\ 'f3ra przy\'9cwieca jej tw\'f3rcom. Ci\'ea\'bfko jest pokaza\'e6 utw\'f3r powsta \'b3y w tej epoce, a kt\'f3ry za sw\'f3j temat mia\'b3by noc. Inaczej mamy w prz ypadku romantyk\'f3w, kt\'f3rzy najlepiej czuj\'b9 si\'ea po zachodzie s\'b3o\'f 1ca. Panuje wtedy nastr\'f3j niepewno\'9cci, tajemniczo\'9cci i strachu. To by\' b3a domena autor\'f3w romantycznych. Zg\'b3\'eabia\'e6 to, co nie poznane i taje mnicze. O\'9cwiecenie przeciwstawia takiej postawie racjonalizm, poznanie naukow e, \'b3ad, kt\'f3ry romantyzm odrzuca, oni chc\'b9 walki, uczu\'e6, nami\'eatno\ '9cci. Okres "Burzy i naporu" to czas odrzucenia o\'9cwieceniowego modelu sztuki i pr\'f3ba stworzenia czego\'9c nowego.\par \tab W 1774 roku ukaza\'b3a si\'ea powie\'9c\'e6 Johanna Wolfganga Goethe\rquote go pt. \'84Cierpienia m\'b3odego Wertera\rdblquote . Utw\'f3r ten zapocz\'b9tko wa\'b3 w Europie Zachodniej epok\'ea romantyzmu, kt\'f3ra \endash bior\'b9c pod uwag\'ea dotychczasow\'b9 my\'9cl o\'9cwieceniowego racjonalizmu \endash sta\' b3a si\'ea epok\'b9 prze\'b3omow\'b9 i wyj\'b9tkow\'b9.\par \tab W Polsce romantyzm zacz\'b9\'b3 si\'ea nieco p\'f3\'9fniej, za jego pocz\'b 9tek uznaje si\'ea rok 1822, kiedy to ukaza\'b3 si\'ea pierwszy tom poezji Adama Mickiewicza, pt. "Ballady i romanse" (tzw. pierwszy prze\'b3om romantyczny). Ko niec epoki datuje si\'ea na wybuch powstania styczniowego w 1863 roku. Romantyzm w kulturze polskiej przypada na czasy niewoli narodu, braku pa\'f1stwowo\'9cci polskiej. Jest jednocze\'9cnie epok\'b9 narodzin nowo\'bfytno\'9cci. Ludzie posz ukiwali nowych tradycji narodowych, maj\'b9cych zast\'b9pi\'e6 dawn\'b9 tradycj\ 'ea uniwersaln\'b9, zwi\'b9zan\'b9 z wy\'b3\'b9cznym panowaniem kultury \'9cr\'f 3dziemnomorskiej.\par \tab Pojmowanie romantyzmu jako epoki prze\'b3omu w kulturze wi\'b9\'bfe si\'ea z uj\'eaciem owej formacji jako dziedzictwa Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789 ) i nast\'eapuj\'b9cego p\'f3\'9fniej okresu wojen napoleo\'f1skich (do roku 181 5). Rewolucja, b\'ead\'b9c wa\'bfnym wydarzeniem historyczno-spo\'b3ecznym, wytw orzy\'b3a nowy model cz\'b3owieka staj\'b9cego si\'ea samodzielnym tw\'f3rc\'b9 w\'b3asnego losu, wyzwalaj\'b9cego si\'ea spod panowania autorytetu tradycji, w\ 'b3adzy i religii, pragn\'b9cego powo\'b3ywa\'e6 do istnienia nowe warto\'9cci. W ten spos\'f3b rewolucja przekaza\'b3a romantykom dziedzictwo o\'9cwiecenia, po szerzone o pr\'f3b\'ea jego praktycznej realizacji. Literatura i kultura romanty czna powstawa\'b3a pod wp\'b3ywem wydarze\'f1 w tej epoce i zarazem stanowi\'b3a czynnik ich kszta\'b3towania.\par Og\'f3lne nast\'eapstwo epok mo\'bfna okre\'9cli\'e6 jako przeplatanie si\'ea wi ary w rozum i wiary w uczucie. Romantyzm by\'b3 niew\'b9tpliwie wiekiem wiary w si\'b3\'ea uczucia. Uwag\'ea tw\'f3rc\'f3w przykuwa\'b3y ludowe wierzenia, legen dy o tajemniczych stworach, zatopionych miastach, legendarnych kochankach. Jedno cze\'9cnie by\'b3 to czas gwa\'b3townych przemian spo\'b3ecznych i przemys\'b3ow

ych.\par Ludzie w epoce romantyzmu chc\'b9 d\'b9\'bfy\'e6 do lepszego \'9cwiata. Powstaj\ 'b9 kluby m\'b3odzie\'bfowe o charakterze naukowym (filomaci , filareci). Romant ycy odkrywaj\'b9 podr\'f3\'bf jako do\'9cwiadczenie jako bezinteresown\'b9 podr\ 'f3\'bf, kt\'f3ra sprzyja refleksji i autorefleksji.\par \tab Literatura romantyzmu poza tym, \'bfe opiewa wolno\'9c\'e6 ojczyzny, m\'f3w i tak\'bfe o uczuciach. Jej przedmiotem jest najwspanialsze chyba uczucie, kt\'f 3rego do\'9cwiadczy\'e6 mo\'bfe cz\'b3owiek, a mianowicie mi\'b3o\'9c\'e6. W utw orach pisarzy romantycznych wizja mi\'b3o\'9cci jest przewa\'bfnie tragiczna i n iespe\'b3niona, ale to nie czyni jej mniej wa\'bfn\'b9. Prawie w ka\'bfdym znacz \'b9cym dziele tego okresu mo\'bfemy wskaza\'e6 motywy mi\'b3osne. Na przyk\'b3a d w:\par 1. "Cierpienia m\'b3odego Wertera" J. W. Goethego\par \par 2."Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza\par \par 2. "Dziady" Adama Mickiewicza\par \par 3. "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza\par \par 4. "Kordian" Juliusza S\'b3owackiego\par \par 5. "Nie- Boska komedia" Zygmunta Krasi\'f1skiego.\par \par 6. "\'8cluby panie\'f1skie" Aleksandra Fredry\par \par Uhonorowaniem prze\'b3omu romantycznego by\'b3o powstanie nowej poezji takiej ja k na przyk\'b3ad Konrad Wallenrod lub Dziady cz\'ea\'9c\'e6 III. Poezji, kt\'f3r a anga\'bfowa\'b3a si\'ea w sprawy narodowe, prezentowa\'b3a ideologie walki spi skowej, a po kl\'easce powstania listopadowego stworzy\'b3a ca\'b3kowicie irracj onalny program narodowego mesjanizmu, kt\'f3ry Mickiewicz ukaza\'b3 w III cz\'ea \'9cci Dziad\'f3w. I tak oto utrwala\'b3a si\'ea nowa epoka, kt\'f3rej rozw\'f3j zako\'f1czy\'b3 si\'ea dopiero kl\'eask\'b9 powstania styczniowego w 1860 roku. \par \par \'8cwiatopogl\'b9d romantyzmu\par - kult irracjonalizmu;\par - \'9cwiat poznaje si\'ea irracjonalnie;\par - niezaprzeczaj\'b9 \'bfe rozum jest wa\'bfny tylko \'bfe jest niewystarczaj\'b9 cy.\par \par Irracjonalne narz\'eadzia poznawcze:\par - intuicja;\par - wiara;\par - emocje.\par \par Rola poety i poezji mia\'b3a znaczenie poezji znacznie wzros\'b3o w epoce romant yzmu, z reszta takie przekonanie by\'b3o zgodne z panuj\'b9c\'b9 w\'f3wczas filo zofia, opiewaj\'b9ca warto\'9c\'e6 natchnienia i wyobra\'9fni. Poeta - wieszcz b y\'b3 prorokiem, po\'9crednikiem mi\'eadzy \'9cwiatem a Bogiem. Talent poetycki by\'b3 uwa\'bfany za dar szczeg\'f3lny, wyr\'f3\'bfniaj\'b9cy jednostk\'ea spo\' 9cr\'f3d t\'b3umu, nadaj\'b9cy jej szczeg\'f3lne znaczenie i prawo przewodzenia ludzko\'9cci. Problem poezji pojawia si\'ea w literaturze romantycznej wyj\'b9tk owo cz\'easto, tak\'bfe w Polsce, gdzie literatura zdominowana by\'b3\'b9 przez problem walki narodowowyzwole\'f1czej. U Mickiewicza kwestia poezji i roli poety zosta\'b3a przedstawiona mi\'eadzy innymi w III cz\'ea\'9cci "Dziad\'f3w", prob lem ten zosta\'b3 te\'bf przedstawiony w "Nie Boskiej Komedii" Zygmunta Krasi\'f 1skiego", jeszcze inaczej rzecz pojmowa\'b3 przedstawiciel drugiego pokolenia ro mantyk\'f3w Cyprian Kamil Norwid.\par \tab "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza wydaje si\'ea jednym z najwa\'bfniejszych a

rcydzie\'b3 literatury polskiej. Nie ulega te\'bf w\'b9tpliwo\'9cci, \'bfe jest to bardzo wa\'bfny utw\'f3r dla ca\'b3ej formacji romantycznej.\par \par Epoka romantyzmu postawi\'b3a przed literatur\'b9 bardzo wysokie zadanie. Wymaga \'b3a od tw\'f3rc\'f3w spontaniczno\'9cci, i kreatywno\'9cci, kt\'f3ra by\'b3y w y\'bfej cenione ni\'bfeli wiedza. Odrzucano na\'9cladowanie gatunk\'f3w wywodz\' b9cych si\'ea z klasycyzmu. Pojawi\'b3y w ich miejsce inne wzory gatunkowe w lit eraturze oraz nowy spos\'f3b obrazowania. Dzi\'eaki takim wymog\'b9 mog\'b3y pow sta\'e6:\par \pard{\pntext\f1\'B7\tab}{\*\pn\pnlvlblt\pnf1\pnindent0{\pntxtb\'B7}}\fi-720\li7 20 Ballada\par {\pntext\f1\'B7\tab}Powie\'9c\'e6 poetycka\par {\pntext\f1\'B7\tab}Dramat romantyczny\par {\pntext\f1\'B7\tab}Poemat dygresyjny\par \pard\par Cechy dramatu romantycznego:\par \par Arty\'9cci romantyczni stawiali sztuce zupe\'b3nie nowe wymagania. Korzystaj\'b9 c z do\'9cwiadcze\'f1 Szekspira i pisarzy hiszpa\'f1skich, okre\'9clili najwa\'b fniejsze wyznaczniki romantycznego dramatu:\par \pard{\pntext\f1\'B7\tab}{\*\pn\pnlvlblt\pnf1\pnindent0{\pntxtb\'B7}}\fi-720\li7 20 epizodyczno\'9c\'e6 budowy, akcja nie przypomina ju\'bf klasycznej struktury przyczyn i skutk\'f3w, lu\'9fna struktura;\par {\pntext\f1\'B7\tab}synkretyzm konstrukcji , po\'b3\'b9czenie wielu form budowy; \par {\pntext\f1\'B7\tab}obecno\'9c\'e6 rozbudowanych fragment\'f3w epickich i lirycz nych (np. " Wielka Improwizacja" w III cz\'ea\'9cci "Dziad\'f3w");\par {\pntext\f1\'B7\tab}z\'b3amanie antycznej zasady decorum - dramat romantyczny je dnocze\'9cnie \'b3\'b9czy wznios\'b3o\'9c\'e6 i drwin\'ea, tragizm i grotesk\'ea , brak w nim stylistycznej jedno\'9cci wyrazu;\par {\pntext\f1\'B7\tab}\'b3\'b9czenie w\'b9tk\'f3w fantastycznych i realistycznych ("Dziady", "Kordian", "Balladyna");\par {\pntext\f1\'B7\tab}kompozycja otwarta: epizodyczno\'9c\'e6, brak jednego wyra\' 9fnie zarysowanego konfliktu, z\'b3amanie antycznej zasady trzech jedno\'9cci: c zasu, miejsca i akcji umo\'bfliwi\'b3o swobodne dysponowanie czasem i przestrzen i\'b9.\par \pard\par Prze\'b3om romantyczny to w\'b3a\'9cnie zderzenie si\'ea ca\'b3ego nurtu ideolog icznego. Pogl\'b9dy wyznawane w uprzedzaj\'b9cym romantyzm o\'9cwieceniu, by\'b3 y skrajnie przeciwne temu, co g\'b3osi\'b3a nowa epoka. Ukazanie nowego sposobu \'bfycia, zupe\'b3nie odmiennego postrzegania \'9cwiata by\'b3o prze\'b3omem.\pa r }