Wojewdzki Konkurs Biologiczny

Stopie rejonowy:
Zakres wiedzy: Zalenoci midzy struktur a funkcj organizmu (komrki, tkanki, organy). Podstawowe procesy yciowe i rnorodne sposoby ich realizacji przez poszczeglne grupy organizmw w zalenoci od warunkw rodowiska Budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka. Stan zdrowia i choroby. Przykady chorb zakanych oraz patologii w dziaaniu narzdw i ukadw. Profilaktyka i leczenie omawianych chorb. Etapy biologicznego i psychicznego rozwoju czowieka i potrzeby z nimi zwizane. Struktura i funkcjonowanie wybranych ekosystemw. Relacje wewntrzgatunkowe i midzygatunkowe. Krenie materii i przepyw energii w przyrodzie. Dziaania czowieka w rodowisku przyrodniczym i ich konsekwencje. Ochrona rodowiska przyrodniczego. Zakres umiejtnoci: - Poprawne posugiwanie si terminologi biologiczn. - Interpretowanie zalenoci midzy rodowiskiem ycia organizmu, a jego budow i funkcjonowaniem. - Interpretowanie zalenoci midzy budow i funkcj ukadw i narzdw w organizmie czowieka. - Wskazywanie przyczyn chorb narzdw i ukadw wraz z ich profilaktyk i leczeniem. - Opisywanie etapw rozwoju czowieka od poczcia do mierci. - Analizowanie struktury i funkcjonowania wybranych ekosystemw. - Ocenianie zmian zachodzcych w rodowisku przyrodniczym w wyniku oddziaywania czowieka i ich wpywu na jako ycia i umiejtnoci odnajdywania rodkw zaradczych. - Wskazywanie na rda zanieczyszcze rodowiska przyrodniczego i proponowanie dziaa zapobiegajcych degradacji rodowiska. - Analizowanie danych przedstawionych w formie tabel, wykresw, schematw, rysunkw itp. - Formuowanie hipotez. Analizowanie i interpretowanie wynikw obserwacji i dowiadcze wraz z ocen ich wiarygodnoci. - Wykorzystanie wiedzy biologicznej do rozwizywania zada problemowych. Wykaz literatury: - Podrczniki szkolne przeznaczone do ksztacenia biologii w gimnazjum zatwierdzone przez MENiS.

Stopie wojewdzki:
Obowizuje zakres wiedzy i umiejtnoci z etapu rejonowego z poszerzeniem o nastpujce zagadnienia: Informacja genetyczna; cechy organizmu wynikajce z wpywu genw i oddziaywa rodowiskowych. Choroby dziedziczne. Mutacje i czynniki mutagenne. Wykaz literatury:

Tomasz Umiski Ekologia. rodowisko. Przyroda, WSiP, Warszawa 1995 r.

KOD UCZNIA

Liczba uzyskanych punktw:

KONKURS BIOLOGICZNY
DLA SZK GIMNAZJALNYCH wojewdztwa podlaskiego STOPIE REJONOWY 9.02.2007 r.

Instrukcja dla ucznia:

1. Test konkursowy zawiera 25 zada zamknitych i 15 zada otwartych.

Na ich rozwizanie masz 90 minut.

2. Po uwanym przeczytaniu i zrozumieniu treci zadania oraz analizie rysunkw, wybierz

jedn z czterech odpowiedzi w zadaniach zamknitych. W zadaniach otwartych samodzielnie sformuuj odpowied wyznaczonym miejscu.
3. Test wypeniaj dugopisem, nie uywaj korektora, owka, ani gumki.

i zapisz j

4. Przy rozwizywaniu zada zamknitych wybierz jedn, prawidow odpowied i zakrel j znakiem X. Przykad: a

Jeeli pomylisz si i zechcesz wybra inn odpowied, to le zaznaczon otocz kkiem, po czym zakrel znakiem X liter waciw np: a

5. Moesz uzyska maksymalnie 50 punktw, 90 % z nich czyli 45 punktw kwalifikuj

Ci do udziau w stopniu wojewdzkim Konkursu Biologicznego.

POWODZENIA

Zad. 1 (0 1) Podstawowym skadnikiem ciany komrkowej grzybw i pancerza skorupiakw jest: a) celuloza b) chityna c) krzemionka d) wglan wapnia Zad. 2 (0 1) Zaznacz zestaw, w ktrym przedstawiono wycznie organizmy samoywne: a) sosna, yto, tulipan b) borowik, mech, leszczyna c) rzekotka, ziemniak, papro d) db, motyl, pszenica Zad. 3 (0 1) Zaznacz organellum komrkowe, ktrego dotyczy poniszy opis: Bona zewntrzna jest gadka, a wewntrzna mocno pofadowana. Uwypuklenia bony zwane grzebieniami zwikszaj powierzchni, na ktrej zachodzi proces uwalniania energii ze zwizkw organicznych. a) jdro komrkowe b) wodniczka c) mitochondrium d) chloroplast Zad. 4 (0 1) Twr jednokomrkowy sucy do rozmnaania bezpciowego to: a) zarodek b) zarodnik c) zygota d) pyek Zad. 5 (0 1) Odruchem bezwarunkowym u czowieka nie jest: a) zwanie renicy pod wpywem wiata b) ssanie mleka przez noworodki ssakw c) wydzielanie liny na widok ulubionej potrawy d) zawienie oka Zad. 6 (0 1) Do chorb czowieka wywoywanych przez bakterie nie naley: a) duma b) kia c) trd d) malaria Zad. 7 (0 1) Ktre zdanie zawiera bdn informacj? a) u ddownicy wystpuje zamknity ukad krwionony b) serce aby skada si z dwch przedsionkw i dwch komr c) bony podowe po raz pierwszy pojawiy si u gadw 4

d) oysko to twr charakterystyczny dla wikszoci ssakw Zad. 8 (0 1) Organizmami zaliczanymi do plechowcw s: a) sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata, mniszek lekarski b) pieczarka polna, joda pospolita, paprotka zwyczajna c) chrobotek reniferowy, skrtnica, pieprznik jadalny d) mech ponnik, konwalia majowa, borowik szlachetny Zad. 9 (0 1) W ktrym zestawie waciwie zaklasyfikowano przedstawicieli krgowcw do odpowiednich gromad? Zaznacz poprawn odpowied.
Gromada Odpowied

Ryby salamandra bocian oko szczupak

Pazy mija kangur ropucha traszka

Gady delfin rekin jaszczurka koliber

Ptaki dziobak padalec gob sowa

Ssaki kormoran rzekotka kot wieloryb

a b c d

Zad. 10 (0 1) Ktrego z niej wymienionych poj nie uyjesz przy omawianiu przeobraenia u motyla? a) larwa b) posta dorosa c) poczwarka d) polip Zad. 11 (0 1) Orodki odpowiedzialne za utrzymanie rwnowagi, napicie miniowe i precyzj ruchw u czowieka znajduj si w: a) rdzeniu przeduonym b) mdku c) rdzeniu krgowym d) pacie skroniowym mzgu Zad. 12 (0 1) Wypalanie traw wiosn i jesieni to zjawisko: a) prowadzce do wzbogacenia gleby w prchnic b) prowadzce do wzbogacenia gleby w niezbdne rolinom sole mineralne c) szkodliwe powodujce mier wielu, poytecznych organizmw glebowych d) zwikszajce odporno gleby na zakwaszenie Zad. 13 (0 1) Pierwszy okres ycia dziecka po narodzinach to okres noworodkowy. Trwa on zwykle okoo: a) dwch miesicy b) dwch tygodni c) jednego miesica d) trzech miesicy Zad. 14 (0 1) yy pucne u czowieka prowadz natlenion krew do: a) lewego przedsionka serca b) lewej komory serca c) prawego przedsionka serca 5

d) prawej komory serca

Zad. 15 (0 1) Prawidowy wzr zbowy dorosego czowieka zosta przedstawiony na schemacie: a) b) c) d) 3 2 1 2 3 2 1 2 2 1 2 3 2 1 2 3 3 3 1 1 3 3 1 1 3 1 2 2 3 1 2 2 S KPT 2 1 2 3 2 1 2 3 3 2 1 2 3 2 1 2 1 1 3 3 1 1 3 3 2 2 1 3 2 2 1 3 S - siekacze K - ky P - przedtrzonowce T - trzonowce

Zad. 16 (0 1) Rysunek przestawia prawidowe powstawanie obrazu w oku.

Poniej przedstawiono opis trzech wad wzroku u czowieka. Wybierz opis wady, ktra bdzie skorygowana przez soczewki dwuwklse. a) W przypadku tej wady wzroku ze wzgldu na nadmiern wypuko soczewki oka lub wadliwy ksztat gaki ocznej obraz pozorny oddalonych przedmiotw powstaje przed siatkwk. Czowiek widzi wic oddalone przedmioty bardzo niewyranie. b) W przypadku tej wady wzroku nieprawidowo ley rodek krzywizny rogwki, przez co czowiek widzi wszelkie obrazy bardzo niewyranie. c) W przypadku tej wady wzroku ze wzgldu na zbyt spaszczony ksztat soczewki lub wadliwy ksztat gaki ocznej obraz pozorny bliskich przedmiotw powstaje za siatkwk. W zwizku z tym, czowiek widzi niewyranie przedmioty pooone blisko. d) W przypadku tej wady wzroku, obie gaki oczne s odchylone od prawidowego, rwnolegego pooenia. Zad. 17 (0 1) Wska nieprawdziw informacj dotyczc erytrocytw ssaka: a) s pozbawione jdra komrkowego b) produkuj przeciwciaa c) zawieraj hemoglobin d) transportuj tlen

Zad. 18 (0 1) Witaminy peni regulacyjn rol w organizmie czowieka. Dopasuj symbol witaminy (1 6) do odpowiedniej choroby (A F) wywoanej brakiem lub niedoborem tej witaminy. 1. witamina C 2. witamina D 3. witamina A 4. witamina K 5. witamina B1 6. witamina B12 a) b) c) d) A) krzywica B) anemia C) choroba beri - beri D) lepota zmierzchowa E) szkorbut F) zaburzenia krzepnicia krwi

1 E, 2 A, 3 D, 4 F, 5 C, 6 B 1 F, 2 B, 3 C, 4 E, 5 D, 6 A 1 A, 2 D, 3 B, 4 E, 5 C, 6 F 1 E, 2 B, 3 A, 4 F, 5 D, 6 C

Zad. 19 (0 1) Z obserwacji mikroskopowej tkanek rolinnych ucze sporzdzi nastpujcy rysunek:

Tkanka przedstawiona na rysunku to tkanka: a) mikiszowa b) okrywajca pierwotna tj. skrka c) wzmacniajca d) przewodzca Zad. 20 (0 1) Wska szereg, w ktrym pary: rolina owoc s prawidowo dobrane: 1 fasola, 2 pszenica, 3 db, 4 kapusta A ziarniak, B uszczyna, C orzech, D strk a) 1C, 2 B, 3 A, 4 D b) 1D, 2 A, 3 C, 4 B c) 1A, 2 C, 3 B, 4 D d) 1D, 2 B, 3 C, 4 A Zad. 21 (0 1) Wybierz zestaw organizmw uporzdkowany wedug stopnia zrnicowania budowy: a) pijawka, komar, pantofelek, zajc b) aba, ddownica, ma, krlik c) rak, kot, ryba, tasiemiec d) pantofelek, stubia, mucha, limak 8

Zad. 22 (0 1) Rezerwatami biosfery UNESCO s nastpujce polskie Parki Narodowe: a) Kampinoski, Babiogrski, Narwiaski b) Wielkopolski, Magurski, Drawieski c) Biaowieski, Tatrzaski, Sowiski d) Karkonoski, Poleski, Ojcowski Zad. 23 (0 1) W zalenoci od rodzaju pobieranego pokarmu i sposobu odywiania si owady wyksztaciy rnego typu aparaty gbowe. Aparatem gbowym charakterystycznym dla motyla jest aparat: a) licy b) kujco sscy c) gryzcy d) sscy Zad. 24 (0 1) Wska organizm, ktry reprezentuje inny poziom troficzny ni pozostae: a) sarna b) jastrzb c) zajc d) stonka ziemniaczana Zad. 25 (0 1) Jedna z zalenoci wystpujcych pomidzy populacjami tworzcymi biocenoz polega na tym, e osobniki jednej populacji czerpi korzyci z obecnoci drugiej, nie dajc jej nic w zamian, ale te nie powodujc jej strat. Typowy przykad tej zalenoci to spy ywice si resztkami upolowanymi przez lwy. Zaznacz nazw okrelajc opisan wyej zaleno: a) pasoytnictwo b) symbioza c) komensalizm d) konkurencja Zad. 26 (0 1) Uporzdkuj kolejne etapy krenia materii w przyrodzie wpisujc w odpowiednie rubryki tabeli liczby od 1 do 4. wytwarzanie materii organicznej gwnie w procesie fotosyntezy powrt materii do gleby lub wody dziki dziaalnoci destruentw pobieranie zwizkw nieorganicznych z gleby lub wody przez roliny przechodzenie materii organicznej wraz z pokarmem do konsumentw Zad. 27 (0 2) Wpisz w odpowiednie miejsca wymienione niej hormony zalenie od penionej przez nie funkcji w organizmie czowieka. * testosteron a) b) c) d) * progesteron * adrenalina * tyroksyna

mobilizuje organizm do wysiku fizycznego utrzymuje ci .. warunkuje drugorzdowe cechy pciowe mskie przypiesza przemian materii w organizmie

Zad. 28 (0 2) Spord podanych niej informacji wska te, ktre dotycz tkanki okrywajcej i mikiszowej, wpisujc odpowiednie numery zda do tabeli: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Chroni rolin przed negatywnym wpywem rodowiska zewntrznego. Buduj j ywe komrki wyspecjalizowane w penieniu rnych funkcji. Wypenia przestrzenie pomidzy innymi tkankami. Jej komrki s nasycone substancj nieprzepuszczaln dla pary wodnej i innych gazw. Jej wytworami s np: woski, woniki, aparaty szparkowe. W wyduonych komrkach tej tkanki przebiega proces fotosyntezy. Komrki tej tkanki mog magazynowa substancje odywcze lub wod. Tkanka ta moe si skada z pojedynczej warstwy ywych, cile przylegajcych komrek. tkanka okrywajca tkanka mikiszowa

Zad. 29 (0 1) Poniej (w punktach I III) podano krtkie charakterystyki sposobw rozmieszczenia organizmw. I. II. III. Ten typ rozmieszczenia charakteryzuje roliny wytwarzajce cikie nasiona, rozsiewajce si gwnie wok osobnikw macierzystych np. db, buk, leszczyna. Ten typ rozmieszczenia nie wynika z upodoba osobnikw, ale jest kwesti przypadku. Spotykany u wikszoci bezkrgowcw np. tj. muchy, limaki. Rozmieszczenie to spotykane jest u zwierzt o silnym terytorializmie, gdzie poszczeglne osobniki uytkuj okrelon powierzchni i broni jej przed przedstawicielami tego samego gatunku np. ptaki piewajce, mewy, pingwiny.

Przyporzdkuj dwa z podanych wyej opisw do odpowiedniego typu rozmieszczenia populacji: Rozmieszczenie rwnomierne: . Rozmieszczenie skupiskowe: Zad. 30 (0 1) Odbiegajce od normy parametry krwi s powan wskazwk diagnostyczn. Poniej przedstawiono wyniki analizy krwi dwch pacjentw. U jednego z nich stwierdzono anemi, a u drugiego pacjenta pocztki miadycy. Parametry Pacjent A Pacjent B Erytrocyty 5,5 mln/mm3 4 mln/mm3 Leukocyty 10 tys./mm3 4 tys./mm3 3 Trombocyty 300 tys./mm 500 tys./mm3 Hemoglobina 16 mmol/l 9 mmol/l Hematokryt 42 28 Cukier 70 mg/dl 75 mg/dl Cholesterol 270 mg/dl 170 mg/dl Rozpoznaj, ktre wyniki analizy krwi nale do pacjenta z anemi, a ktre do pacjenta z miadyc. 10

Zad. 31 (0 1) Schemat ilustruje sie zalenoci troficznych w biocenozie pola.

Wypisz organizmy bdce konsumentami II rzdu: Zad. 32 (0 2) Przeprowadzono nastpujce dowiadczenie: Do czterech prbwek nalano po 10 ml roztworu biaka kurzego. Nastpnie do kadej z nich dodano roztwr pepsyny z dodatkiem rnych zwizkw chemicznych, tak jak przedstawiono to na rysunkach. Prbwki odstawiono na okoo 1 godzin w temperaturze 37oC, a nastpnie zbadano ich zawarto.

Ustal, w ktrej prbwce doszo do strawienia biaka. Odpowied uzasadnij.

11

Zad. 33 (0 3) Skra bierze udzia w regulacji temperatury ciaa czowieka. Mechanizmy termoregulacji obejmuj m.in. zmiany gruboci okrywy wosowej, rozszerzanie lub zwanie podskrnych naczy krwiononych oraz np. wydzielanie potu. Na rysunkach przedstawiono reakcj skry na ciepo i zimno.

Wybierz rysunek, ktry przedstawia chodzenie. Uzasadnij swj wybr podajc dwa argumenty. Zad. 34 (0 2) Przyjrzyj si rysunkom pasoytw. W odpowiedzi na ponisze pytania wpisz symbol, ktrym oznaczono danego pasoyta.

A. glista ludzka

B. tasiemiec uzbrojony

C. tasiemiec nieuzbrojony

D. wesz gowowa

E. kleszcz psi

1) czowiek zaraa si tym pasoytem przez zjedzenie misa z larwami pasoyta... 2) do zaraenia tym pasoytem dochodzi w wyniku spoycia wody, warzyw czy owocw skaonych jajami tego pasoyta .

Zad. 35 (0 2) Oce prawdziwo poniszych zda wpisujc znak + w odpowiedniej rubryce tabeli (P prawda, F fasz). Zdanie Motyl przechodzi rozwj zoony z przeobraeniem niezupenym, a pasikonik rozwj zoony z przeobraeniem zupenym. Grypa, AIDS i ospa s chorobami pochodzenia wirusowego. Przy krwotoku ylnym wolno cieknie z rany ciemnoczerwona krew. Podstaw funkcjonowania ekosystemu jest przepyw materii i krenie energii. 12 P F

Zad. 36 (0 1) Poniej przedstawiono trzy rodzaje tkanki miniowej. Wybierz opis, ktry dotyczy mini wycieajcych cian przewodu pokarmowego oraz niektrych naczy krwiononych. Opis I: Misie zbudowany jest z bardzo duych, cylindrycznych, wielojdrowych komrek wypenionych miofibrylami, ktrych uporzdkowany ukad daje wraenie poprzecznego prkowania wkna. Minie te kurcz si szybko, na krtko i podlegaj naszej woli. Opis II: Misie zbudowany jest z wrzecionowatych, jednojdrowych komrek, a ukad miofibryli jest niewidoczny pod mikroskopem wietlnym. Minie te kurcz si powoli, dugo pozostaj w stanie skurczu i nie podlegaj naszej woli. Opis III: Misie zbudowany jest z cylindrycznych, rozgazionych komrek. Ukad miofibryli daje wraenie prkowania. Skurcz i rozkurcz s szybkie, a minie te nie podlegaj naszej woli. Zad. 37 (0 3) Hormony trzustki dziaaj antagonistycznie. Poniszy schemat opisuje dziaanie jednego z nich. Uzupenij schemat wpisujc we waciwe miejsca odpowiednie informacje. niskie stenie glukozy

trzustka wydziela
(nazwa hormonu)

rozkad zapasw w wtrobie

(nazwa wielocukru)

.............................................. iloci glukozy we krwi

(wzrost/spadek)

13

Zad. 38 (0 1) Na rysunku przedstawiono zarodek wraz z otaczajcymi go bonami podowymi. Nazwij element oznaczony symbolem X i okrel jego rol.

... Zad. 39 (0 1) Przedstawione poniej puca krgowcw zaklasyfikuj do odpowiednich gromad wpisujc odpowiedni liter.

Pazy

Gady

Ptaki

Ssaki

Zad. 40 (0 2) Przyporzdkuj kademu z terminw (1 4) prawidowe objanienie z kolumny (A lub B). Lp. 1. Termin Ekorozwj A sposb gospodarowania zasobami przyrody nienaruszajcy rwnowagi w rodowisku przyrodniczym miejsce wystpowania populacji w obrbie siedliska powtrzenie cyklu wytwarzania energii zawiera list gatunkw gincych 2 3 B rozwj gospodarczy poprzedzajcy zmiany w przyrodzie miejsce gatunku w rodowisku, jego potrzeby yciowe i moliwoci ich spenienia wtrne, wielokrotne przetwarzanie produktw zawiera list gatunkw trujcych 4 ..

2.

Nisza ekologiczna

3. 4.

Recykling Polska Czerwona Ksiga Rolin 1

14