POLITYKA ZAGRANICZNA III RP.

20 lat po przeomie
Tom 1: Koncepcje, bezpieczestwo, kwestie prawne i polonijne
pod redakcj Andrzeja Jarosza, Krzysztofa Olszewskiego, Toru 2011

Daniel Bokowski

Polska polityka zagraniczna wobec wiata muzumaskiego prba definicji problemu

Ostatnie nieudane prby zamachw bombowych na samoloty lecce do USA oraz decyzja Biaego Domu o zamkniciu ambasady w Jemenie i wzmocnieniu pomocy dla wadz tego kraju na walk z terroryzmem pokazuj jasno, e jako pastwo zaangaowane w dziaania operacyjne na ziemiach, z ktrych wywodzi si cz nowego dowdztwa komrek islamistycznych, powizanych ideowo bd organizacyjnie z Al-Kaid, Polska musi okreli swj stosunek nie tylko do pastw arabskich na Bliskim Wschodzie. Naley w sposb jasny i klarowny okreli swoj polityk w stosunku do muzumanw na caym wiecie: od Bliskiego Wschodu i Afryki, do Azji Poudniowo-Wschodniej; od Afganistanu i Pakistanu po Indonezj. wiadomie uywam tu pojcia muzumanie i wiat muzumaski/islamski, gdy sprawa dotyczy znacznie szerszego problemu ni wszechobecne: polityka gospodarcza oraz utrwalanie i wspieranie demokracji. Wida to najlepiej przez pryzmat opracowanej pod koniec 2004 roku Strategii RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajw rozwijajcych si, gdzie sprawy gospodarcze zajmuj wikszo miejsca, kwestie za stosunku do wiata islamu praktycznie nie zostay zaakcentowane poza fragmentem mwicym o tym, e
niestabilno wewntrzna niektrych krajw rozwijajcych si, konflikty midzypastwowe i wewntrzne (etniczne, religijne i inne) mog zagraa bezpieczestwu naszych obywateli, placwek dyplomatycznych i handlowych oraz dziaalnoci gospodarczej, co rwnie moe mie ograniczajcy wpyw

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 109

2011-01-27 11:50:52

110
Cz. 1

Daniel Bokowski

na wzajemne kontakty. Antyzachodnie nastawienie spoeczestw wielu pastw rozwijajcych si moe rzutowa take na ich stosunek wobec Polski, a fundamentalizm islamski determinowa polityk rzdw pastw islamskich w ich dziaaniach na paszczynie midzynarodowej1.

Dzi trzeba sprbowa jasno okreli i doprecyzowa polskie stanowisko wobec wiata muzumaskiego jako kulturowej i geopolitycznej tosamoci innej ni wiat Zachodu. Dodatkowo naley zastanowi si, w jaki sposb ksztatowa polityk wobec narastajcej liczby muzumanw emigrujcych do Europy. Wprawdzie Polski jeszcze ten problem nie dotyczy bezporednio, jednak nadejdzie w kocu moment, kiedy i ona bdzie dla emigrantw pastwem docelowym. Dzi wikszo przybywajcych nad Wis muzumanw pochodzi z obszaru byego ZSRR, w tym z Czeczenii, jednak z czasem proporcje te ulegn zmianie. Nieunikniona wydaje si wic podobna radykalizacja pogldw w polskim spoeczestwie, jak ma to miejsce w Szwajcarii, Belgii czy Francji. Z drugiej strony mona wykorzysta potencja, jaki daje Polsce rodzima mniejszo muzumaska i nie dopuci do sytuacji, w ktrej o jej losach porednio za pomoc wyjazdw na studia do szk koranicznych, lub bezporednio przez przysanych tu imamw bdzie decydowa Arabia Saudyjska. Ten problem wydaje si by traktowany przez polskie wadze w sposb zupenie marginalny, jednak kiedy zapoznajc si z sytuacj u rde, wrd polskich Tatarw, mona zobaczy, e sprawy tej nie wolno lekceway. Coraz czciej bowiem zdarza si, e inne legalnie dziaajce stowarzyszenia i organizacje muzumaskie zarzucaj tej spoecznoci odejcie od prawdziwej wiary, zbyt ma pobono i zbytnie spoufalanie si z miejscow ludnoci chrzecijask, a dzieci i modzie wracajc z finansowanych przez Arabi Saudyjsk wyjazdw do Mekki, staraj si naladowa islam w jego najbardziej skrajnej, wahhabickiej formie. Arabia Saudyjska jako fundator meczetw w Europie oraz sponsor pracujcych tam imamw jest ostatnim krajem, ktrego wpyww Polacy powinni sobie yczy na swoim terytorium. Idea Kalifatu Europy jest bowiem wrd ugrupowa fundamentalistycznych wiecznie ywa i wraz z rosnc liczb muzumanw emigrujcych do UE coraz bardziej niebezpieczna, tym bardziej, e w roli przywdcy takiego kalifatu chtnie widzia1 Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajw rozwijajcych si, www. msz.gov.pl/files/Akty%20prawne/inne/Strategia%20RP%20wobec%20krajow%20rozw. pdf [dostp: 10.01.2010].

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 110

2011-01-27 11:50:52

Polska polityka zagraniczna wobec wiata muzumaskiego prba definicji....

111
Cz. 1

by si kady wadca saudyjski z aktualnym krlem Fahdem bin Abdulazizem wcznie2. Projektujc zaoenia polskiej polityki zagranicznej wobec regionw, w ktrych przewaa ludno muzumaska, naley przyj do wiadomoci i uwzgldnia gbokie rnice kulturowe i wynikajce z nich inne postrzeganie dugofalowych celw i de. Trzeba pamita, e wiara i Koran jest dla wikszoci tych ludzi niepodwaalnym elementem ich tosamoci. Szanujc ich odmienno, tradycje i zwyczaje, zyskuje si znacznie wiksze szanse na realizacj takich celw polityki, ktre oka si nie tylko skuteczne, ale te zapobiegn umieszczeniu Polski wrd szeroko pojmowanych wrogw islamu. Okrelajc te cele, warto wykorzysta dowiadczenia polskich znawcw kultury i wiata islamu. Bez tego wiele dziaa skazanych bdzie na klsk. Z drugiej strony naley zdawa sobie spraw, e w wiecie muzumaskim, a zwaszcza w Afryce i na Bliskim Wschodzie, bdzie narasta radykalizm rnych ugrupowa politycznych i religijnych. Rosn on bdzie take wrd rodowisk muzumaskich w UE, ktrej czonkiem jest Rzeczpospolita. Dzi laicka w wikszoci Europa stawia czoa problemom, z ktrymi nie potrafi sobie poradzi radykalnemu islamowi lokalnych spoecznoci muzumaskich oraz coraz silniejszemu przekonaniu, e migracja z krajw muzumaskich nie bdzie chciaa podporzdkowa si zasadom tolerancji wypracowanym przez ostatnie dziesiciolecia, uznajc te zasady za otwarte zagroenie dla swojej wiary, tradycji i kultury. Aktualnie wikszo dziaa polskiej dyplomacji nakierowana jest na Bliski Wschd, a zwaszcza kraje Pwyspu Arabskiego, ktre maj pomc Polsce w przyszoci w dywersyfikacji dostaw gazu i ropy naftowej. W 2006 roku minister Stefan Meller w swoim expos stwierdzi, e w regionie Szerszego Bliskiego Wschodu3 (Broader Middle East and North Africa) mamy do czynienia z najwikszymi dylematami, wyzwaniami i zagroeniami wspczesne2 Warto w tym miejscu zacytowa sowa jednego z muzumaskich radykaw i imamw, Muhammada Omara Bakri, ideologa dziaajcego w Wielkiej Brytanii ugrupowania Hizb ut-Tahrir, ktry stwierdzi, e z wol Allacha uczynimy z Zachodu dar al-islam drog inwazji od wewntrz. Gdy powstanie islamskie pastwo i zaatakuje Europ, bdziemy jego armi i onierzami w rodku, cyt. za: A. Lubowski, Europa przechodzi na islam, Gazeta Wyborcza, 23.01.2010. 3 Wedug autorw Planu Wspierania Reform, Partnerstwa na rzecz Postpu i Wsplnej Przyszoci z krajami Szerokiego Bliskiego Wschodu i Afryki Pnocnej (Plan of Support for Reform, Partnership for Progress and the Common Future with the Broader Middle East and North Africa) termin ten obejmuje kraje wiata arabskiego, Pakistan, Afganistan, Iran, Turcj i Izrael.

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 111

2011-01-27 11:50:52

112
Cz. 1

Daniel Bokowski

go wiata, a Polska jest gotowa wczy si w zachodnie inicjatywy dotyczce tego regionu, ukierunkowane na wspomaganie procesw modernizacyjnych i demokratyzacyjnych4. Postrzeganie tego regionu przez pryzmat interesw USA i ich wersji przemian demokratycznych nie zawsze jednak moe by dla Polski korzystne. Problemem polskiej polityki zagranicznej w tym regionie wiata jest dziaanie przy niemal cakowitym braku znajomoci tamtejszej tradycji, wiary i kultury. Przekonanie, e zachodni model demokracji moe by w wiecie muzumaskim antidotum na wszelkie problemy, zo i dyktatorskie zapdy lokalnych monarchw, jest moim zdaniem cakowicie chybione. Paradoksem jest fakt, e z jednej strony Polska domaga si w peni demokratycznych regu w sprawowaniu wadzy, a zwaszcza jej wybieraniu, z drugiej za popada w popoch, kiedy wanie w wyniku tyche demokratycznych wyborw dokonywanych przez spoeczestwa krajw muzumaskich do wadzy dochodz rozmaite, mniej lub bardziej skrajne ugrupowania islamskie. Najlepszymi tego przykadami s Algieria i Strefa Gazy. Kiedy mwimy o przenoszeniu w tamten krg kulturowy zasad obowizujcych w wiecie zachodnim, zupenie pomijamy wiodc rol religii. Nie zdajemy sobie sprawy, e wiele z tych ugrupowa ma tam rzeczywiste spoeczne poparcie, gdy sprzeciwia si dyktatorskim rzdom, ktre uciskaj ludno i w sposb bezwzgldny utrzymuj si przy wadzy. Ugrupowania te dziaaj wprawdzie z zupenie innych, czysto religijnych pobudek, zarzucajc wadcom sualczo wobec Zachodu, utrzymywanie si przy wadzy za petrodolary oraz sprzeniewierzenie zasadom wiary i Koranu, niemniej jednak wanie z tego powodu maj one silne poparcie ze sporej czci spoeczestwa. Komu jak komu, ale Polakom ten problem powinien by bliski, zwaywszy na szczegln rol wiary i Kocioa w trwaniu polskiego spoeczestwa w oporze wobec totalitarnej, komunistycznej wadzy. Jest wielce prawdopodobne, e kiedy spoeczestwa muzumaskie bd mogy samodzielnie decydowa o swoim losie, w sposb naturalny zwrc si w kierunku ugrupowa o charakterze religijnym, czsto fundamentalistycznych, ktrych hasa odnowy moralnej i powrotu do tradycji kalifw sprawiedliwych, czy te gloryfikacja mitycznego wielkiego kalifatu od Kordowy do Kabulu znajduj posuch wrd wielu prostych, zagubionych ludzi.

4 Peny tekst wystpienia Ministra Spraw Zagranicznych RP Stefana Mellera, przedstawiajcego kierunki polskiej polityki zagranicznej w roku 2006, wygoszonego w Sejmie, www.jakarta.polemb.net/index.php?document=99 [dostp: 10.01.2010].

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 112

2011-01-27 11:50:52

Polska polityka zagraniczna wobec wiata muzumaskiego prba definicji....

113
Cz. 1

Kraje muzumaskie szukaj dzi swojej drogi rozwoju nie tylko gospodarczej, bo tu uzalenienie od Zachodu jest zbyt silne, a wzajemne powizania trudne do zerwania. Szukaj wasnej drogi rozwoju kultury i tradycji. wiat muzumaski bez przerwy ewoluuje. Nie jest adnym monolitem. Rni si tradycj i kultur, cho opiera si na tych samych zasadach sunny. Wieloestwo jest praktykowane czciej w Afryce Subsaharyjskiej ni na Bliskim Wschodzie, w Azji Poudniowo-Wschodniej (Malezja, Indonezja) kobieta ma szereg praw niedostpnych kobietom na Pwyspie Arabskim. Mona za Youssefem Courbage i Emmanuelem Toddem przyj, e Azja jest wrcz matrylokalna5. Wspczesny wiat muzumaski przechodzi gboki szok modernizacyjny i wywoany tym kryzys wewntrzspoeczny na poziomie komrek rodzinnych. Gwatownie spada dzietno, ronie liczba wyksztaconych (potraficych czyta i pisa) modych kobiet, co si rzeczy podwaa dotychczasowy model paternalistycznej rodziny. Wszechobecna zachodnia popkultura wdziera si w serca i umysy modych ludzi, powodujc gwatowny wzrost napi oraz coraz silniejsze ruchy oddolne osb niepotraficych si z tym pogodzi, zmierzajce do przywrcenia dawnej, lepszej tradycji. Nie jest to ju moliwe. Tych zmian nie da si zatrzyma. Bdziemy natomiast wiadkami coraz silniejszych star zwolennikw dawnych porzdkw z ludmi chccymi korzysta na tych zmianach, chccymi wyrwa si z okoww tradycji. Coraz czciej wiat zachodni bdzie oskarany o doprowadzenie do upadku wiata muzumaskiego. W sposb zupenie niezamierzony wizje Huntingtona znajd swoje potwierdzenie, cho nie bdzie tu chodzio o zderzenie cywilizacji6 przynajmniej nie w tym sensie, w jakim rozumia to Huntington. To raczej podobne do koncepcji Benjamina Barbera zderzenie idei dihadu, dcej do stworzenia idealnego wiatowego kalifatu, z Mcwiatem symbolizowanym przez wszechogarniajc popkultur7. Poniewa Polska naley do tego wiata, jest czonkiem UE i NATO, wraz z USA i Wielk Brytani wzia udzia w ataku na Irak oraz coraz silniej angauje si w Afganistanie, uwaga muzumaskich fundamentalistw skupi si take na RP. Na razie Polsk chroni jej prowincjonalno oraz stosunkowo sabe znaczenie na arenie midzynarodowej, jednak jeli pastwo polskie chce prowadzi coraz bardziej aktywn polityk zagraniczn w zapalnych rejonach wiata, musi ono jak ju wcze5 6 7

Y. Courbage, E. Todd, Spotkanie cywilizacji, prze. Sz. Caek, Krakw 2009. S. P. Huntington, Zderzenie cywilizacji, prze. H. Jankowska, Warszawa 2007. B. R. Barber, Dihad kontra Mcwiat, prze. H. Jankowska, Warszawa 2007.

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 113

2011-01-27 11:50:52

114
Cz. 1

Daniel Bokowski

niej wspominaem przewartociowa zaoenia swojej polityki w stosunku do wiata islamu. W informacji minister spraw zagranicznych Anny Fotygi o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2007 roku znalazy si wprawdzie odniesienia do aktywnego uczestniczenia Polski w operacjach stabilizacyjnych i pokojowych na Bliskim Wschodzie. Minister podkrelia, e aktywno ta przyczynia si do zmniejszenia zagroenia terrorystycznego i umocnienia relacji transatlantyckich, jednak de facto nie wynikao z tego nic konkretnego poza przesaniem, e Polska bdzie realizowa oglne ramy polityki zgodnie z oczekiwaniami USA i UE8. Take deklaracje o wsparciu Polski dla wysikw na rzecz rozwizania kryzysu wok iraskiego programu nuklearnego byy zwykymi sloganami9. Trudno bowiem nie zauway, e iraski program atomowy jest do dzi nadal bardziej rodkiem nacisku na spoeczno midzynarodow ni rzeczywistym zagroeniem. Poza tym naley pamita, e naciski na szyicki Iran ze strony spoecznoci midzynarodowej kierowanej przez USA mog i czsto s tam odbierane jako nieformalne dziaanie zarwno w imieniu Izraela, jak i interesw sunnickich krajw arabskich, z Arabi Saudyjsk na czele. Jeli Polsce zaley na cilejszej wsppracy gospodarczej z Iranem (zwaszcza w kwestii wydobycia ropy), jej dziaania wobec tego kraju musz by znacznie bardziej stonowane i zawiera zrozumienie dla szyickich tradycji oraz wynikajcej z niej nieustannej rywalizacji z sunnick wikszoci w tym regionie wiata. Naley te zdawa sobie spraw, e Iran w sposb realny wpywa na sytuacj w rodkowym Afganistanie (Hazaradat) wrd tamtejszej szyickiej ludnoci hazarskiej. To porednio oddziauje na nadzorowan przez polskie siy zbrojne prowincj Ghazni. O zadaniach stojcych przed Polsk na terenie Szerokiego Bliskiego
W expos ministra Radosawa Sikorskiego dotyczcym zada polskiej polityki zagranicznej w 2009 roku o polityce Polski wobec wiata islamskiego, poza szerokim omwieniem problemu zabjstwa Piotra Staczaka oraz zada stojcych przed Polsk w Afganistanie, nie znajdziemy praktycznie nic; www.msz.gov.pl/Informacja,Ministra,Spraw,Zagranicznych,25358.html [dostp: 1.01.2010]. Jedynie w wystpieniu z roku 2008 w trakcie spotkania z ambasadorami pastw muzumaskich w Polsce znalazo si kilka deklaracji co do wizji wsppracy Polski z tymi krajami, cho gwnymi elementami tego wystpienia bya nasza misja w Iraku i Afganistanie oraz proces pokojowy na Bliskim Wschodzie; www.msz.gov. pl/Wystapienie,Pana,Ministra,Radoslawa,Sikorskiego,na,spotkaniu,z,ambasadorami,krajow,muzulmanskich,(Warszawa,,25,stycznia,2008,r.),15937.html [dostp: 1.01.2010]. 9 Zapis wystpienia w Sejmie Minister Spraw Zagranicznych Anny Fotygi w dniu 11 maja 2007 roku, www.msz.gov.pl/files/file_library/expose2007/expose70511AF.pdf [dostp: 1.01.2010].
8

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 114

2011-01-27 11:50:52

Polska polityka zagraniczna wobec wiata muzumaskiego prba definicji....

115
Cz. 1

Wschodu mwi m.in. w 2005 roku wczesny minister spraw zagranicznych Adam Daniel Rotfeld:
obszar ten stanowi powane wyzwanie dla Unii Europejskiej, NATO i stabilnoci w skali caego wiata. Przemiany w tym regionie s wan czci procesu modernizacji i demokratyzacji wspczesnego wiata. Dylematem jest to, w jaki sposb sprzyja zmianom, zachowujc stabilizacj. Proces demokratyzacji moe i powinien by wspomagany z zewntrz, jednak demokracja musi wyrasta z tradycji i kultury kadego narodu. Su temu liczne inicjatywy Unii i Sojuszu, w ktrych uczestniczy rwnie Polska. Dowiadczenia udanej gbokiej transformacji mog by przydatne i pomocne w ramach Polityki Ssiedztwa. Dotyczy to rwnie wsparcia reform polityczno-spoecznych, w tym zwaszcza budowy pastwa prawa i zrbw spoeczestwa obywatelskiego, a take transformacji gospodarczej na obszarze Szerokiego Bliskiego Wschodu10.

Czy jednak silne zaangaowanie Polski w Iraku oraz aktualne zaangaowanie w Afganistanie rzeczywicie suy zapewnieniu bezpieczestwa oraz stabilizacji pastwa na arenie midzynarodowej? Aleksandra Dzisw-Szuszczykiewicz twierdzi, e udzia Polski w koalicji antyterrorystycznej oraz wojskowe wsparcie procesu stabilizacji sytuacji politycznej, gospodarczej i spoecznej w Iraku wpyny na wzrost zagroenia terrorystycznego dla Polski, ktra obok USA, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Australii, Japonii i Woch wymieniana bya jako miejsce potencjalnego ataku terrorystw w odwecie za czynne wspieranie dziaa koalicji antyterrorystycznej11. Z perspektywy ostatnich wydarze w Afganistanie12 oraz niestabilnej nadal sytuacji w Iraku wydaje si, e Polska powinna przewartociowa swoje cele i poza oficjal Polska polityka zagraniczna wobec nowych zagroe i wyzwa Wystpienie Ministra Adama Daniela Rotfelda podczas narady Ambasadorw 27 czerwca 2005, www. msz.gov.pl/Polska,polityka,zagraniczna,wobec,nowych,zagrozen,i,wyzwan, ,Wystapienie,Ministra,Adama,Daniela,Rotfelda,podczas,narady,Ambasadorow,w,dniu,27,czerwca,2005,roku.,869.html [dostp: 1.01.2010]. 11 A. Dzisiw-Szuszczykiewicz, Bliski Wschd wyzwanie dla polskiej polityki zagranicznej?, Bezpieczestwo Narodowe, III/2008 (78), s. 145182. 12 Pozycja prezydenta Hamida Karzaja jest wyjtkowo saba. W parlamencie napotyka on na silny opr, nie bdc w stanie przeforsowa nominacji mianowanych przez siebie ministrw. Traktowane jest to jako swoiste wotum nieufnoci, za jego wybr w atmosferze skandali zwizanych z faszerstwami wyborczymi oraz de facto narzuceniem jako gowy pastwa afgaskiego przez USA i Wielk Brytani w spoeczestwie afgaskim podwaa jego pozycj.
10

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 115

2011-01-27 11:50:52

116
Cz. 1

Daniel Bokowski

nymi dziaaniami wojskowymi w sposb wyrany pokaza, e szanuje i respektuje odmienno wiata muzumaskiego oraz prawo do wyboru wasnej drogi, nawet jeli nie bdzie ona zgodna z oczekiwaniami demokratycznych struktur wiata zachodniego. Jest to bardzo wane, gdy od pocztku operacji irackiej panowao w Polsce przekonanie, e wojskowe zaangaowanie daleko poza granicami kraju wzmacnia bezpieczestwo naszego kraju, a uczestnictwo w koalicji z USA da mu rkojmi zapewnienia tego bezpieczestwa w przyszoci13. By moe jak zauwaaj autorzy tekstu Polska a Szerszy Bliski Wschd (BMENA). Stosunki i perspektywy wsppracy Polska powinna zaangaowa si w bilateralne i multilateralne inicjatywy i projekty, ktrych celem jest stabilizacja, demokratyzacja i modernizacja krajw Bliskiego Wschodu w ramach Forum for the Future14, jednak w innej ni dotd formie. Mniejszy nacisk naley ka na demokratyzacj tych krajw, wikszy natomiast na ich modernizacj. Dopiero podnoszc poziom ycia oraz realny wpyw tamtejszych spoeczestw na wewntrzn sytuacj w ich krajach, moemy mie nadziej na obnianie si poparcia (cho o zupenym braku nie moe by mowy) dla lokalnych i ponadnarodowych struktur islamistycznych o charakterze fundamentalistycznym, ktrych symbolem jest dzi Al-Kaida. Dlatego jednym z celw polskiej polityki na przykad w Afganistanie powinno by wsparcie dla rnorodnych struktur lokalnych mogcych z czasem przerodzi si w instytucje kontrolujce dziaania rzdu w Kabulu bd lokalnych wadz poszczeglnych prowincji. Oznacza to, e w aden sposb nie mona ignorowa znaczenia ruchu partyzanckiego wywodzcego si z tradycji Talibw muy Muhammeda Omara, zaprowadzajcych na terenie Afganistanu porzdek po okresie krwawej wojny domowej pierwszej poowy lat dziewidziesitych. Mona go bowiem uzna za jeden z oddolnych ruchw spoecznych dcych do zapewnienia rodkami wojskowymi i religijnymi stabilizacji i ochrony dla coraz silniej przeladowanej ludnoci. W analogicznej sytuacji zrodzi si ruch Talibw w Somalii. Mia podobne cele i podobne sposoby dziaania Koran i kaasznikow miay sta si gwarantem spokoju i bezpieczestwa dla tamtejszej ludnoci muzumaskiej w obliczu cakowitego rozpadu pastwa. Uznanie obu tych oddolnych ruchw spoecznych za stwarzajce realne zagroenie
R. Lewandowski, W. Lewandowski, Konsekwencje zaangaowania Polski w Iraku, Bezpieczestwo Narodowe, III/2009 (910), s. 1741. 14 J. Bury, A. Koakowska, A. Szymaski, Polska a Szerszy Bliski Wschd (BMENA). Stosunki i perspektywy wsppracy, Polski Przegld Dyplomatyczny 2006, t. 6, nr 2 (30), s. 83.
13

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 116

2011-01-27 11:50:52

Polska polityka zagraniczna wobec wiata muzumaskiego prba definicji....

117
Cz. 1

dla bezpieczestwa wiata zachodniego bez zrozumienia ich korzeni i celw oraz wykluczenie ich jako ewentualnych parterw z rozmw o zapewnieniu bezpieczestwa wrcz uniemoliwia zaprowadzenie pokoju. Problem narastajcego w Afganistanie ruchu oporu, take w prowincji pozostajcej pod polsk kontrol, kae nam postawi pytanie o stosunek Polakw do zbrojnych fundamentalistycznych ugrupowa islamskich dziaajcych na caym wiecie pod wsplnym, rozpoznawalnym szyldem Al-Kaidy. Dzi pod tym mianem rozumiemy midzynarodowy ruch dihadu skadajcy si z powizanych ze sob lokalnych i regionalnych ugrupowa, ktre prezentuj zblione pogldy i wykorzystuj podobny modus operandi. Tym samym Al-Kaida stanowi doskonale rozpoznawaln mark o zasigu globalnym. Jej gwnym celem strategicznym jest stworzenie kalifatu na obszarze rozcigajcym si od Azji rodkowej i Poudniowej przez Bliski Wschd po Afryk PnocnoWschodni15. Ugrupowania te niewtpliwie stwarzaj zagroenie take i dla Polski, cho jak dotd wspomniana wyej peryferyjno polityki sprawia, e zagroenie ze strony radykalnych si islamskich jest na terytorium Rzeczypospolitej stosunkowo niewielkie. Niemniej naley si przygotowa na moment, kiedy w Polsce, bd te na jej obywateli poza granicami kraju, dokonany zostanie zamach terrorystyczny. Problemem bdzie wwczas nie odpowied zbrojna bo tej raczej Polska nie jest w stanie przeprowadzi lecz rozsdne rozadowanie napicia wytworzonego wewntrz polskiego spoeczestwa. Celem polityki polskich wadz musi by wwczas niedopuszczenie do pojawienia si w spoeczestwie chci odwetu na muzumanach zamieszkujcych kraj bd inne akcje o charakterze antyislamskim. Nie bdzie to atwe, wic ju dzi powinien by umiejtnie prowadzony dialog wewntrzny podkrelajcy polsk otwarto i tolerancj w kontaktach ze wiatem muzumaskim. Powinny zosta do tego wykorzystane lokalne spoecznoci tatarskie oraz rodzime grupy muzumanw. Z drugiej strony naley pamita, e Polska jest jednym z terenw ekspansji islamu w jego rnych formach i odmianach od tradycyjnego sunnizmu i szyizmu po skrajny wahhabizm i mistyczny sufizm. Wystarczy uwanie przeanalizowa zawarto polskojzycznych portali przybliajcych t religi i niewtpliwie penicych rol misyjn, nakierowan na prozelityzm. Jeli wierzy wpisom pojawiajcym si w rnych miejscach na forach internetowych, Polska jest wanym miejscem pozyskiwania nowych wiernych przez wzgld
15 A. Dzisiw-Szuszczykiewicz, M. Trzpil, Dziaania, strategiczne cele i nowe trendy Al-Kaidy, Bezpieczestwo Narodowe, III/2009 (910), s. 84104.

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 117

2011-01-27 11:50:52

118
Cz. 1

Daniel Bokowski

na tradycyjne, due znaczenie religii i Kocioa w yciu Polakw. Polscy konwertyci na islam uwaani s za bardzo wartociowych, moe nawet bardziej ni konwertyci z bardziej zlaicyzowanych krajw Europy Zachodniej16. Mwic o rosncym zagroeniu terrorystycznym, ktre moe dotkn Polsk i jej obywateli, naley pamita, e rol Iraku, a stopniowo take i Afganistanu, przej Jemen. Boryka si on z wieloma problemami (m.in. gospodarczymi) i popada w coraz wikszy chaos, ale ma doskonae z punktu widzenia terrorystw pooenie geostrategiczne. Czy i na ile Polska jest przygotowana na to zagroenie? Pod uwag trzeba wzi tutaj fakt, e z braku politycznego zaplecza oraz moliwoci kadrowych na wiele placwek nie wysya si specjalistw obeznanych w realiach danego regionu. Oczywicie nikt nie ma zudze, e nasza rola w Afryce Pnocnej nie jest i nigdy nie bdzie zbyt dua. Niemniej jednak warto wykorzystywa dowiadczenia Dialogu rdziemnomorskiego17 oraz Stambulskiej Inicjatywy Wsppracy18, ktrych celem jest budowanie bezpieczestwa i stabilizacji w regionie oraz wzajemnego zrozumienia przez poszerzanie wsppracy politycznej i wojskowej. Programy obydwu inicjatyw skupiaj si na zagadnieniach z takich dziedzin, jak: wsppraca wojskowa, terroryzm, proliferacja broni masowego raenia, zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych, planowanie obrony cywilnej, pomoc humanitarna, ratownictwo morskie, nauka i ochrona rodowiska. Zaangaowanie Polski w Dialog rdziemnomorski NATO widoczne jest w Algierii i Libii. Warto te aktywniej dziaa w Procesie Barceloskim, w strategicznym partnerstwie UE-Afryka (zaaprobowanym w Lizbonie w grudniu 2007) oraz zacienia kontakty z Rad Wsppracy Pastw Zatoki. Podsumowujc te, si rzeczy, krtkie rozwaania na temat zada stojcych przed polsk polityk zagraniczn, ktra angauje si coraz silniej w dziaania na ziemiach muzumaskich, warto moim zdaniem pamita o nastpujcych sprawach:
16 Wicej na ten temat patrz: D. Bokowski, Between the East and the West: The Penetration of Contemporary Islam into Poland, Limes 2009, vol. 2, no. 1, s. 3946; www. vgtu.lt/leidiniai. 17 Dialog rdziemnomorski NATO zainaugurowano w 1994 roku z inicjatywy Hiszpanii, Portugalii i Woch. W roku 2005 do Dialogu zaproszono Egipt, Izrael, Jordani, Mauretani, Maroko i Tunezj, a w 2000 Algieri. 18 Stambulska Inicjatywa Wsppracy zostaa powoana podczas szczytu Sojuszu NATO w czerwcu 2004. Jej celem jest wkad w dugoterminowe globalne i regionalne bezpieczestwo poprzez oferowanie pastwom Szerszego Bliskiego Wschodu praktycznej bilateralnej wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa z NATO. Aktualnie nale do Bahrajn, Katar, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 118

2011-01-27 11:50:52

Polska polityka zagraniczna wobec wiata muzumaskiego prba definicji....

119
Cz. 1

Naley bezwzgldnie szanowa wiar i tradycje, na ktrych oparty jest wiat muzumaski. Trzeba zrozumie, e wiat ten szuka wasnej drogi ku nowoczesnoci i tylko uszanowanie jego wyboru zapobiegnie zderzeniu cywilizacji. Nie mona nakierowywa swoich dziaa wycznie na demokratyzacj struktur pastw islamskich. Trzeba wspiera modernizacj lokalnych spoecznoci, majc nadziej, e kiedy bd mogy wybiera, same odrzuc ugrupowania najbardziej skrajne. Nie naley traktowa demokratycznych decyzji tamtejszych spoecznoci sprzecznych z oczekiwaniami Zachodu jako bdw modoci przy urnie. Nawet wybr ugrupowa skrajnie fundamentalistycznych nie musi oznacza, e muzumanie marz o zbrojnym dihadzie i powstaniu dar al-islam na caej kuli ziemskiej. Naley by szczeglnie wyczulonym na sytuacj wewntrzn w kraju, a zwaszcza na coraz silniejsze przenikanie do Polski radykalnego islamu za pomoc Internetu. Naley zdawa sobie spraw z ogromu rnorodnoci, jaki ma w sobie wspczesny wiat islamski, a jednoczenie pamita, e zgodnie z najnowszymi opracowaniami aktualnie na Ziemi yje 1 571 198 000 muzumanw, z czego prawie miliard w rejonie Azji i Pacyfiku19.

Polish foreign policy towards the Muslim world. An attempt to define the problem Summary
Nowadays, Polish foreign policy is facing an entirely new challenge. The authorities need to redefine the policy of the state towards the structurally complex Muslim world. As a result of Poland`s increasingly active presence on Muslim territories, including military and stabilizing missions, an essential need has appeared to establish basic rules and priorities of the policy. It is particularly important to take into consideration differences between the Muslim world as a whole and the Arabic world, which has apparently dominated Poland`s perception of Islam as a religious and political trend. The main principles of this policy for the following years ought to be:
19 Mapping the Global Muslim Population. A Report on the Size and Distribution of the Worlds Muslim Population, Pew Research Center, October 2009, www.pewforum.org [dostp: 10.01.2010].

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 119

2011-01-27 11:50:52

120
Cz. 1

Daniel Bokowski

respecting the faith and tradition on which the Muslim world is founded as well as understanding its search for a way to modernity; supporting modernization (apart from efforts towards democratization) of Muslim societies and hoping that, given the chance to decide for themselves, those very societies will reject the most extreme formations; respecting democratic decisions of those societies (when fundamentalist formations are in power) even if they do not meet the expectations of the West; paying particular attention to the situation within Poland, especially to the infusion of radical Islam through the Internet; supporting the EU and the NATO in their policy of stabilization and security of Northern Arica and the Near East.

POLITYKA_ZAGRANICZNA_tom_1.indb 120

2011-01-27 11:50:52