Klaudia Rachubiska, 252476

Andy Warhol Blowjob (1963)

Seks oralny jakkolwiek praktykowany od wiekw we wszystkich niemal szerokociach geograficznych przez stulecia wzbudza liczne kontrowersje. Ju wedug staroytnych Rzymian byy to praktyki niegodne (osoby podejrzane o udzia w tego typu kontaktach seksualnych byy le widziane w dobrym towarzystwie), chrzecijastwo potpiao je jako lubiene rozpasanie, nie podporzdkowane wyszemu celowi podzenia potomstwa, a reakcje amerykaskiego spoeczestwa na afer rozporkow z udziaem prezydenta Clintona ujawniy, e temat ten pomimo upywu czasu, obalenia licznych mitw oraz rewolucji obyczajowej lat 60-tych nadal budzi silne emocje. Porwnywalnie kontrowersyjny by w swoim czasie, amicy liczne tabu i przekraczajcy granice sztuki, najbardziej znany przedstawiciel pop-artu i artystyczny hochsztapler: Andy Warhol. Jego prace przeciwstawiay si wszystkim definicjom wyznaczajcym, co jest, a co nie jest dzieem sztuki. Jeli zgodnie z definicj dzieo sztuki ma by autorskie i unikalne Warhol wystawi w galerii zwyke, oglnodostpne przedmioty (Brillo boxes, 1964). Jeli odkrywcze sportretuje z ironiczn dosownoci puszk zupy (Campbells Soup, 1968). Jeli sygnowane autografem twrcy podpisze kady podsunity mu przedmiot. Podobnie przewrotne byo jego podejcie do filmu: skoro najpowszechniej uznawan jego zalet jest ruch umoliwiajcy wprowadzenie fabuy Warhol nakrci Empire (1964): omiogodzinne statyczne ujcie Empire State Building. Skoro zwizani z Hollywood scenarzyci przecigaj si w tworzeniu coraz to oryginalniejszych narracji, ukazywaniu coraz bardziej zoonych emocji bohaterw Warhol bdzie filmowa nieprzyzwoicie normalne sytuacje: jedzenie (Eat, 1963), spanie (Sleep, 1963), obcinanie wosw (Haircut, 1963). Nawet nakrcony przez niego film pornograficzny (Blue Movie, 1969) odbierany jest jako nieznonie nudny przez swoj zwyczajno (przed stosunkiem i w przerwach midzy pieszczotami partnerzy rozmawiaj: o wojnie w Wietnamie, onie mczyzny itp.). Kiedy wic skandalista Warhol postanawia sfilmowa akt fellatio, nikt nie wie do koca, czego si spodziewa. Nakrcony w 1963 roku Blowjob jest jednym z pierwszych filmowych eksperymentw Warhola. Przez ponad trzydzieci minut1 trwania czarno-biaego filmu widzimy zmieniajc si
1

Oryginalny czas nagrania by krtszy, po nakrceniu film zosta spowolniony o .

ekspresj twarzy modego mczyzny (DeVeren Bookwalter), na ktrym wykonywane jest fellatio a przynajmniej tak sugeruje tytu oraz mimika i gestykulacja bohatera (czy niemale przysowiowy papieros po pojawiajcy si pod koniec filmu); przez cay bowiem czas trwania filmu osoba2 penica czynn funkcj w stosunku jest niewidoczna. Skutkiem takiego potraktowania tematu znacznie mniej dosownego ni w pojawiajcych si ju wwczas na masow skal filmach pornograficznych, a jednoczenie bardziej konkretnego przez skupienie si na niekontrolowanej reakcji fizjologiczno-emocjnalnej jest radykalna polaryzacja reakcji widzw na film. Z jednej strony publiczno naraona jest na nieznon nud: film nie ma wiele do zaoferowania na poziomie fabularnym, gra aktorska rwnie nie jest szczeglnie urozmaicona, dodatkowo padajce z gry ostre wiato uniemoliwia dokadne przyjrzenie si twarzy bohatera, zwaszcza w (do czstych) momentach, gdy pochyla gow. Po okoo piciu minutach (jeli kto tyle wytrzyma) wiadomo ju, e oczekiwanie na nagy zwrot akcji jest daremne, a jedyna rozrywka, jaka pozostaje widzowi, to obserwowanie zmian ziarnistoci tamy, na ktrej zarejestrowane zostao nuce dzieo. Dodatkowo, znajc przewrotno twrcy filmu, mona wrcz podejrzewa, e wszystko jest jedn wielk mistyfikacj: e w gruncie rzeczy nie ma tu miejsca adne fellatio (a tylko rednio wiarygodna gra aktorska), a tytu ma jedynie szokowa, zwodzi i wzbudza tani sensacj. Znudzony, rozczarowany i zniesmaczony tandetnym hochsztaplerstwem widz zatrzymuje tam, wychodzi z kina lub przechodzi do nastpnego wystawionego w galerii dziea. Paradoksalnie, film ten rwnie czsto budzi w widzach skrajnie odmienn reakcj. Skupienie si na twarzy bohatera potguje, nierozerwalnie zwizane ze sfer pornograficzn, wraenie bezwstydnego voyeuryzmu, przeksztacajc je w co na ksztat pornografii emocjonalnej: wdzierania si kamery a wraz z ni i widza w jak skrajnie prywatn sfer, o wiele intymniejsz ni ycie seksualne. Unikanie przez podnieconego i nieco zaenowanego bohatera patrzenia w kamer rwnie u widza powoduje dziwn mieszank zaenowania i podniecenia, a ostre wiato uniemoliwiajce przyjrzenie si twarzy modzieca prowokuje spekulacje pene poczucia winy, ale i wyszoci czy jest on wiadomy obecnoci kamery? Jest w tym ogldaniu co skrajnie nieprzyzwoitego: a przecie to tylko twarz. Dodatkowo spowolnienie nagrania nadaje mu aspekt niemale sadystyczny: stopniowo film staje si zimnym studium przeywania rozkoszy; przywodzi na myl naukowe obserwacje zachowa zwierzt czy wrcz sekcj zwok. W efekcie w widzu pojawia si niejasne przeczucie

W niektrych rdach mowa jest o piciu rnych partnerach.

niemoralnoci tak przedmiotowego traktowania bohatera przez twrc filmu, a ostatecznie poczucie wasnego wspudziau w tym uprzedmiotawianiu. Jednak to, co wida na filmie, jest tylko wierzchokiem gry lodowej: najwaniejsze jest to, czego Warhol nie pokazuje. Na przykad we wczesnej recepcji filmu najczciej podnoszon kwesti bya pe niewidocznego partnera3. Warhol, zadeklarowany homoseksualista, czsto zajmowa si w swoich pracach tematyk zwizan ze swoj orientacj: taki charakter ma na przykad znaczna cz sfotografowanych i namalowanych przez niego aktw. Mona wic Blowjob interpretowa jako komentarz do wczesnej sytuacji homoseksualistw w Ameryce4 (chocia wiadomo, e istniej, to oficjalnie, w przestrzeni publicznej nie pojawiaj si). Wybierajc taki sposb filmowania, Warhol pozostawia widzowi wybr: czy wej z autorem w t kontrowersyjn dyskusj, czy te przymkn oko, spojrze przez palce, pomin milczeniem uznajc za oczywiste, e bohater uprawia seks z kobiet. Zarwno jedna, jak i druga decyzja jest brzemienna w konsekwencje, a przede wszystkim, w informacje o samym odbiorcy filmu. Dziki zestawieniu nie-dosownego ujcia z bardzo dosownym tytuem i kontrowersyjnym tematem, Blowjob jest materiaem dwuznacznym, czy wrcz podwjnym wizaniem: wymuszajcym zajcie stanowiska, opowiedzenie si, a przez to wcigajcym widza, wsysajcym go w dialog z twrc. Akceptacja wykreowanych przez Warhola zasad dyskusji lub ich cakowite odrzucenie, denie do konfrontacji z trudnym tematem lub jej unikanie, fascynacja lub nuda, poczucie zgorszenia lub rozczarowania: kada moliwa reakcja widza na film jest zgod na udzia w proponowanej przez artyst grze. I kwesti zupenie drugoplanow jest pytanie, czy akt fellatio faktycznie ma miejsce czy te dzieje si on tylko w gowie kierujcego si wasnymi skojarzeniami widza.

Z relacji rnych osb uczestniczcych w nagraniu wiemy, e w filmie partnerem seksualnym Bookwaltera by mczyzna. 4 W zwizku z istnieniem duej iloci literatury interpretujcej Blowjob w kontekcie homoseksualizmu, oraz z powodu ograniczonej pojemnoci niniejszej pracy, postanowiam nie zagbia si szczeglnie w ten aspekt tematu.