You are on page 1of 84

Zacznik do Uchway Nr XXXV/438/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z dnia 30 stycznia 2006 r.

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA PODLASKIEGO DO 2020 ROKU

Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego


Biaystok, stycze 2006 r.

I. Spis Treci
I. Spis Treci .......................................................................................................................... 2

II. Wstp ..................................................................................................................................... 3 III. Synteza diagnozy.................................................................................................................. 4 1. Charakterystyka geograficzna regionu. rodowisko...................................................... 4 2. Zasoby ludzkie i rynek pracy ......................................................................................... 7 3. Gospodarka regionu ..................................................................................................... 10 4. Infrastruktura techniczna.............................................................................................. 16 5. Infrastruktura spoeczna ............................................................................................... 20 IV. Analiza SWOT................................................................................................................... 25 V. Synteza Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa ..................................... 31 VI. Misja wojewdztwa i cele strategiczne.............................................................................. 33 1. Misja wojewdztwa...................................................................................................... 33 2. Cele strategiczne .......................................................................................................... 33 VII. Priorytety i dziaania......................................................................................................... 41 VIII. Wiodce klastry przemysu wojewdztwa podlaskiego.................................................. 54 IX. Paszczyzny wsppracy midzywojewdzkiej ................................................................. 56 X. Paszczyzny wsppracy transgranicznej i midzynarodowej wsppracy regionalnej ...... 60 XI. Instrumenty realizacji Strategii Rozwoju Wojewdztwa................................................... 64 XII. Elementy niezbdne do realizacji strategii rozwoju wojewdztwa nie bdce w kompetencji wojewdztwa ................................................................................................... 74 XIII. Propozycja systemu monitorowania - w tym kategorie wskanikw ............................. 76

Zacznik: Prognoza oddziaywania na rodowisko Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do 2020 roku

II. Wstp
Odpowiedzi na coraz bardziej zoon i szybko zmieniajc si rzeczywisto jest planowanie przestrzenne i strategiczne. W zoonych warunkach wspczesnego ycia spoecznego i gospodarczego niezbdne jest wypracowanie wsplnego stanowiska, co do oceny stanu istniejcego, osignicie porozumienia w formuowaniu celw oraz okrelenie kierunkw efektywnego dziaania. Strategia Rozwoju jako instrument zarzdzania jest okreleniem sposobu postpowania i wyrazem wsplnego denia do zaspokojenia potrzeb oraz aspiracji spoecznych. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA PODLASKIEGO okrela misj rozwoju wojewdztwa, wyznacza cele i przyporzdkowuje im priorytety. Realizacja Strategii pozwoli na zwikszenie spjnoci spoeczno - ekonomicznej i konkurencyjnoci regionu poprzez stworzenie warunkw do peniejszego wykorzystania jego potencjau. Do okrelenia misji rozwoju i celw strategicznych niezbdna bya diagnoza stanu istniejcego, czyli ocena najwaniejszych warunkw rozwoju wojewdztwa oraz jego potrzeb. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego posiada jednakowy z dokumentami regionalnymi innych wojewdztw zasig czasowy do 2020 r. Strategia nie zawiera szczegowych rozstrzygni, co do konkretnych projektw i dziaa w okrelonym czasie i miejscu. Rozstrzygnicia takie zostan zawarte w programach wojewdzkich i operacyjnych. Strategia jest kluczowym dokumentem programowym okrelajcym zasady i kierunki dugofalowej koncepcji rozwoju regionu. Formuujc cele i priorytety wskazuje ona dziedziny koncentracji wysiku rozwojowego i podane tendencje zmian, ktre powinnimy wspiera i promowa, aby uzyska okrelony efekt. Osignicie wyznaczonych celw moliwe bdzie poprzez partnerstwo wszystkich rodowisk regionalnych, bdcych gwnymi beneficjentami wdroenia. Przy opracowaniu aktualizacji Strategii pomocnymi byy dokumenty planistyczne odnoszce si do obszarw wojewdztwa podlaskiego oraz rwnolegle tworzone rzdowe dokumenty programowe. Strategia powstaa przy znacznym zaangaowaniu samorzdw terytorialnych wszystkich szczebli, przedstawicieli rnych rodowisk, organizacji, uczelni wyszych i autorytetw lokalnych. Strategia jest dokumentem, ktry podlega modyfikacjom ze wzgldu na zmieniajce si uwarunkowania wewntrzne i zewntrzne wojewdztwa. Proces realizacji strategii bdzie procesem dynamicznym. Wymaga to bdzie staej analizy i oceny zachodzcych zjawisk oraz korekt na etapie zarzdzania strategicznego w zalenoci od warunkw realizacyjnych. Strategia przez cay okres jej realizacji bdzie podlegaa monitorowaniu. Wadze samorzdowe wojewdztwa podejmujc biece decyzje kierowa si bd wskazaniami Strategii.

III. Synteza diagnozy


1. Charakterystyka geograficzna regionu. rodowisko a. Pooenie Wojewdztwo podlaskie pooone w pnocno wschodniej czci Polski ssiaduje z wojewdztwami: warmisko mazurskim, mazowieckim i na krtkim odcinku z lubelskim. Na pnocnym-wschodzie wojewdztwo graniczy z Litw (dugo granicy ok. 100 km), a na wschodzie z Biaorusi (ok. 250 km). Podlaskie stanowi wewntrzn (z Litw) i zewntrzn (z Biaorusi) granic Unii Europejskiej. Obszar podlaskiego wynosi 20 180 km2, tj. 6,5% powierzchni caego kraju i jest szstym pod wzgldem wielkoci wojewdztwem w Polsce i wikszym od przecitnego regionu na poziomie NUTS 2 w UE (15677,2 km2). Podzielone jest na 14 powiatw ziemskich i 3 grodzkie oraz 118 gmin i 3304 soectw. Sie osadnicz stanowi 36 miast i 3945 miejscowoci wiejskich. Zgodnie z podziaem kraju wg Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celw Statystycznych (NTS), wojewdztwo podlaskie podzielone zostao take jako tzw. NTS 3 na dwa podregiony: biaostockosuwalski oraz omyski1. b. Walory przyrodnicze Wojewdztwo podlaskie jest regionem nizinnym (rednia wysoko ok. 150 m n.p.m.) niemal w caoci pooonym w dorzeczu Wisy. Gwnymi rzekami s Narew, Biebrza i Bug. Wanym elementem sieci hydrograficznej s jeziora. Najwiksze z nich to Wigry, Hacza, Szurpiy, Necko, Rajgrodzkie. Stopie lesistoci w 2004 r. wynosi w wojewdztwie 29,3%, gdzie rednia krajowa wynosia ok. 28,3%. Gwne kompleksy lene wystpuj w pnocnej i wschodniej czci wojewdztwa. S to Puszcza Biaowieska, Knyszyska, Augustowska oraz Puszcza Kurpiowska. Nasz region charakteryzuje si duym stopniem czystoci i naturalnoci rodowiska przyrodniczego. wiadczy o tym moe najwikszy w Europie obszar bagien w dolinach rzek Narwi i Biebrzy z parkami narodowymi Narwiaskim i Biebrzaskim oraz doliny rzek: Bugu z Nurcem, Narwi z Supral, Biebrz i Pis, Czarnej Haczy, Rospudy i Szeszupy, bdce terenami o unikalnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Szczegln warto przyrodnicz i rekreacyjn posiada kompleks jezior Pojezierza SuwalskoAugustowskiego z Wigierskim Parkiem Narodowym i Suwalskim Parkiem Krajobrazowym oraz jezior w rejonie Rajgrodu. Malownicze krajobrazy z bogactwem przyrody zachowanym w pierwotnym ksztacie tworzy Puszcza Biaowieska z Biaowieskim Parkiem Narodowym, Puszcza Knyszyska z Parkiem Krajobrazowym Puszczy Knyszyskiej oraz Puszcza Augustowska.
1 - Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celw Statystycznych (NTS), opracowana na podstawie obowizujcej w krajach Unii Europejskiej Nomenclature of Territorial Units for Statistics (NUTS), wprowadzona zostaa rozporzdzeniem Rady Ministrw z dnia 13 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr 58, poz. 685). Wykorzystywana jest w procesie gromadzenia informacji, prowadzenia bada statystycznych oraz udostpniania ich wynikw w przekrojach przestrzennych. Nomenklatura NTS dzieli Polsk na terytorialne, hierarchicznie powizane jednostki na piciu poziomach, z czego trzy okrelono jako poziomy regionalne (NTS 1 obszar kraju, NTS 2 16 wojewdztw, NTS 3 45 podregionw) oraz dwa jako poziomy lokalne (NTS 4 314 powiatw ziemskich oraz 65 miast na prawach powiatw, NTS 5 2478 gmin). Nomenklatura NUTS, na podstawie ktrej opracowana zostaa nomenklatura NTS, ma zastosowanie w procesie zbierania, harmonizacji i udostpniania danych statystyk regionalnych krajw Unii Europejskiej. Suy rwnie ksztatowaniu regionalnej polityki krajw UE i jest niezbdna do przeprowadzania analiz stopnia rozwoju spoecznogospodarczego regionw pod ktem oceny zrnicowa regionalnych i opracowywania programw rozwoju regionalnego.

c. Obszary chronione Wojewdztwo podlaskie naley do regionw o najczystszym stanie rodowiska naturalnego. wiadcz o tym nisze ni w innych czciach kraju wskaniki w odniesieniu do zanieczyszcze powietrza, iloci i jakoci odprowadzanych ciekw, czystoci wd zarwno powierzchniowych jak i podziemnych oraz innych czynnikw wpywajcych na rodowisko. Nieprzecitne walory przyrodnicze wojewdztwa podlaskiego objto rnymi formami ochrony. W efekcie tego, w regionie funkcjonuj 4 parki narodowe (Biaowieski, Biebrzaski, Narwiaski i Wigierski), 3 parki krajobrazowe, 89 rezerwatw przyrody, 15 (452 360,8 ha) obszarw chronionego krajobrazu, 1960,3 ha uytkw ekologicznych oraz 2053 pomniki przyrody. Ponadto, z uwagi na unikatowe walory przyrodnicze, Biaowieski Park Narodowy zosta uznany przez UNESCO w 1977 r. za wiatowy Rezerwat Biosfery, a od 1979 r. jako jedyny polski obiekt przyrodniczy znajduje si na licie wiatowego Dziedzictwa Ludzkoci. Od 1992 r. znaczna cz Puszczy Biaowieskiej funkcjonuje na licie jako, jeden z siedmiu na wiecie i trzech w Europie, polsko-biaoruski transgraniczny Obiekt Dziedzictwa wiatowego UNESCO. Wyrnione w wojewdztwie tereny powizano w spjny, wielkoprzestrzenny ekologiczny system obszarw chronionych, utrwalony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin, obejmujcy w 2004 r. 31,9% powierzchni caego wojewdztwa (w kraju 30%); na 1 mieszkaca przypada 5335 m2 (w kraju 2429 m2). Z uwagi na przywizywanie przez Uni Europejsk wagi do wysokich standardw ochrony rodowiska, kraje czonkowskie Unii zobligowane s do utworzenia spjnej sieci ekologicznej obszarw chronionych w ramach ksztatowania sieci ekologicznej NATURA 20002. Wdraanie Europejskiego Systemu Obszarw Chronionych Natura 2000 w wojewdztwie podlaskim obejmuje ok. 26% powierzchni regionu. Ze wzgldu na unikatowe wartoci przyrodnicze cay obszar wojewdztwa zosta ponadto wczony do ekoregionu Zielone Puca Polski. Obszar funkcjonalny Zielonych Puc Polski stanowi uwarunkowany ekologicznie wielkoprzestrzenny system rozwoju spoecznego i gospodarczego, zgodnie z zasadami zrwnowaonego rozwoju. Wojewdztwo jest strategicznym obszarem ochrony ubra (Bison bonasus). yje tu ponad 25% wszystkich wolno yjcych ubrw na wiecie. Wojewdztwo stanowi bardzo wany w skali Unii Europejskiej obszar bytowania i migracji zwierzt, rolin i grzybw, czego wyrazem jest objcie znacznej jego czci sieci Natura 2000. W poudniowo-wschodniej czci wojewdztwa realizowany jest Program ubr, ktry ma na celu, obok ochrony ubra, wspomaganie rozwoju zrwnowaonej turystyki na obszarze tzw. Krainy ubra w oparciu o przyrodnicze i kulturowe walory regionu. d. Surowce Wojewdztwo podlaskie nie naley do obszarw bogatych w surowce mineralne. Zasoby regionu to w wikszoci zoa rud elaza i pierwiastki ziem rzadkich (pooonych na

- Stworzenie sieci NATURA 2000 jest jedynym obligujcym prawnie i politycznie Polsk zadaniem w zakresie tworzenia sieci ekologicznych. Podstaw prawn tworzenia Europejskiej Sieci Obszarw Chronionych s art. 3 i 10 Dyrektywy 43/92/EEC z 21 maja 1992 r. (z p. zm.) w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory.

terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego) niepodlegajce eksploatacji oraz surowce skalne stanowice baz na potrzeby budownictwa i przemysu materiaw budowlanych. Na terenie wojewdztwa pozyskiwane s surowce mineralne nalece do kopalin pospolitych kruszywa naturalne (najwiksze rozpoznane zoa znajduj si w pnocnej i centralnej czci wojewdztwa w rejonie Suwak, Sokki i gminy Wsosz), wiry, surowce ilaste do produkcji ceramiki budowlanej (z najwikszymi zoami w rejonie Biaegostoku, Hajnwki, Bielska Podlaskiego oraz w Mtwicy i Szepietowie), piaski kwarcowe do produkcji betonw komrkowych, piaski kwarcowe do produkcji cegy wapienno-piaskowej, torfy (aktualnie eksploatacj torfu na skal przemysow prowadzi si w gminie Michaowo), kreda piszca (Mielnik) i kreda jeziorna (w pnocnej i pnocno-wschodniej czci wojewdztwa Sejny, Giby, Rajgrd). Ponadto, w rejonie Augustowa i Suprala podlaskich orodkw uzdrowiskowych, wystpuj zoa lecznicze borowiny. e. Euroregiony Euroregiony to obszary transgraniczne, w ramach ktrych prowadzona jest wsppraca midzy jednostkami reprezentujcymi regiony dwch lub wicej pastw. Celem euroregionw jest rozwj wsppracy gospodarczej, rozbudowa infrastruktury, ochrona rodowiska, turystyka i dziaalno kulturalno-edukacyjna. Na granicach Polski powstao szesnacie euroregionw, z czego na obszarze wojewdztwa podlaskiego dwa: Euroregion Niemen oraz Euroregion Puszcza Biaowieska. Zwizek Transgraniczny Euroregion Niemen zosta utworzony 6 czerwca 1997 roku na mocy trjstronnego porozumienia zawartego przez przedstawicieli: wojewdztwa suwalskiego (Polska), rejonw Alytus i Mariampol (Litwa) oraz wojewdztwa grodzieskiego (Biaoru). Euroregion ustanowiono w celu intensyfikacji kontaktw spoecznych, gospodarczych i politycznych obszarw, ktre czy wsplne dziedzictwo geograficzne, historyczne i kulturowe. Obecnie w skad Euroregionu Niemen wchodz obok dotychczasowych czonkw: ze strony polskiej - wojewdztwo podlaskie (z wyczeniem czci byego wojewdztwa omyskiego) i cz wojewdztwa warmisko-mazurskiego (gminy wchodzce w skad byego wojewdztwa suwalskiego); ze strony litewskiej rejon Wilno oraz przedstawiciele rosyjskich rejonw Obwodu Kaliningradzkiego: Czerniachowsk, Gusiew, Oziersk, Krasnoznamiensk i Niestierow. Z kolei Euroregion Puszcza Biaowieska zosta utworzony 25 maja 2002 r. w oparciu o transgraniczny obiekt przyrodniczy obejmujcy swoim zasigiem unikalny w skali Europy i wiata kompleks lasw pierwotnych Puszczy Biaowieskiej. Obszar wsppracy po stronie polskiej obejmuje Powiat Hajnowski (Gmin i Miasto Hajnwka, Gmin i Miasto Kleszczele, Gmin Biaowiea, Gmin Czeremcha, Gmin Czye, Gmin Dubicze Cerkiewne, Gmin Narew, Gmin Narewka) oraz cz Powiatu Bielskiego (Gmin Bielsk Podlaski i Gmin Orla), za po stronie biaoruskiej rejony: Kamieniecki, Pruaski i wisocki. Gwnymi celami wsppracy w ramach Euroregionu jest obok troski i dbaoci o stan przyrody i zachowania kompleksu puszczaskiego, take rozwj kontaktw w zakresie ochrony rodowiska, racjonalnego wykorzystywania zasobw naturalnych oraz polityki proinwestycyjnej i realizacji transgranicznych programw gospodarczych.

2. Zasoby ludzkie i rynek pracy a. Dane podstawowe Liczba ludnoci wojewdztwa podlaskiego wynosia w 2004 r. 1 224 tys. osb (3,2% ludnoci kraju), co stawia je na 14 miejscu w Polsce. rednio w UE na region poziomu NUTS 2 przypada 1789 tys. mieszkacw. W latach 2000-2003 dynamika przyrostu ludnoci bya ujemna i wyniosa -1,1%. Ludno miast osigna stan 710,8 tys. tj. 59% ogu ludnoci wojewdztwa. Na ma gsto zaludnienia, wynoszca 60,4 osb na km2, olbrzymi wpyw ma niski stopie urbanizacji wojewdztwa. Przecitna gsto zaludnienia w Polsce wynosi 122 osoby na km2, za w Unii Europejskiej 114 osb na km2. Ludno wedug pci w 2004 roku
Miasta Obszar Ogem Mczyni Kobiety razem mczyni kobiety razem Wie mczyni kobiety

POLSKA PODLASKIE

38180249 1204036

18478368 588379

19701881 615657

23490202 710478

11162807 338935

12327395 371543

14690047 493558

7315561 7374486 249444 244114

rdo: GUS Warszawa 2004 (stan w dniu 30 VI)

Najwikszym miastem i jednoczenie stolic wojewdztwa jest liczcy ponad 291,7 tys. mieszkacw Biaystok. Peni on rol gospodarczego i naukowo-kulturalnego centrum pnocno-wschodniej Polski. Spord pozostaych miast tylko Suwaki i oma licz powyej 65 tys. Augustw, Bielsk Podlaski, Grajewo, Hajnwk, Zambrw i Sokk zamieszkuje ludno w przedziale od 20 tys. do 30 tys. mieszkacw. Pozostae orodki to miasta mae do 15 tys. mieszkacw. Wiejska sie osadnicza charakteryzuje si duym rozdrobnieniem; rednio na jedn miejscowo wiejsk przypada ok. 133 mieszkacw (w kraju 259).
STRUKTURA WIEKOWA LUDNOCI PODLASIA [w tys.] ludno w wieku:

przedprodukcyjnym
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ROK 2000 2001 313,1 301,7 714,1 722,4

produkcyjnym

poprodukcyjnym

713,2

727,3

710,4

298,4

279,6

279,7

2002

2003

2004

Struktura wiekowa mieszkacw wojewdztwa podlaskiego charakteryzuje si wyszym ni w caej Polsce odsetkiem ludnoci w wieku przedprodukcyjnym (wojewdztwo 23,2%, Polska - 22%) i poprodukcyjnym (wojewdztwo - 16,4%, Polska - 15%) a take niszym odsetkiem ludnoci w wieku produkcyjnym (wojewdztwo 60,35%, Polska - 63%). b. Spoeczestwo / Wielokulturowo Wojewdztwo podlaskie jest regionem o wielokulturowej i wielonarodowociowej specyfice i najbardziej zrnicowanym pod wzgldem etnicznym w kraju. Zamieszkuj tu, obok Polakw: Biaorusini, Litwini, Ukraicy, Tatarzy i Romowie. Wojewdztwo posiada liczne zabytki kultury i architektury materialnej, w tym sakralnej, wiele obiektw architektury ludowej oraz miejsca o duym znaczeniu historycznym. Synie ponadto z bogatej obrzdowoci, majcej charakterystyczne cechy folkloru obszarw pogranicza kulturowego. Na uwag zasuguje take wielka rnorodno dziedzictwa kulinarnego regionu pogranicza oraz tradycyjne umiejtnoci mieszkacw obszarw wiejskich, dziki ktrym produkty lokalne zachowuj swoj specyficzn, wysok jako. c. Wyksztacenie Poziom wyksztacenia mieszkacw wojewdztwa podlaskiego nie jest zadowalajcy. Zaledwie 9,5% populacji zdobyo w 2002 r. wyksztacenie wysze. Jednak aspiracje edukacyjne modziey pobudzone zostay na skutek przemian zachodzcych w ostatnich latach w gospodarce i strukturze zawodowej ludnoci. Z roku na rok da si zauway szybki wzrost liczby studentw i absolwentw uczelni wyszych. Wrd tej grupy osb wyksztacenie traktowane jest jako forma zabezpieczenia przed bezrobociem oraz korzystniejsza perspektywa zawodowa. Odsetek ludnoci aktywnej zawodowo z wyszym wyksztaceniem w 2002 r. wynosi w Unii Europejskiej przecitnie 22,0%. W wojewdztwie podlaskim wskanik ten wynosi 14,3 % (w Polsce najwyszy wskanik miao woj. mazowieckie 17,6%, najniszy - woj. kujawskopomorskie 11,7%). Osoby z wyszym wyksztaceniem zamieszkuj gwnie miasta. Ludno rolnicza posiadajca dyplomy szk wyszych stanowia w 2002 r. zaledwie 3,7%. Taka struktura wyksztacenia jest barier dla przemian na wsi, nie sprzyja rozwojowi i racjonalizacji produkcji, przeobraaniu i przystosowaniu gospodarstw rolnych do warunkw gospodarki rynkowej, jak rwnie utrudnia reorientacj zawodow i podejmowanie nowych inicjatyw gospodarczych. Problemem jest take fakt, i sie placwek szkolnictwa skupia si w najwikszych miastach, co rwnie zmniejsza szanse na podniesienie poziomu edukacji. Wskanik studentw na 10 tys. ludnoci w wojewdztwie podlaskim w 2003 roku wynis 414,9, co dao nam 8 miejsce w kraju. d. Rynek pracy. Bezrobocie W III kwartale 2004 r. wg BAEL zbiorowo aktywnych zawodowo w wojewdztwie podlaskim liczya 479,0 tys. osb (w tym 408,0 tys. pracujcych i 71,0 tys. bezrobotnych), natomiast biernych zawodowo byo 383,0 tys. osb. W porwnaniu z III kwartaem 2003 r. liczba osb aktywnych zawodowo zmniejszya si o 35,0 tys. (tj. o 6,8%); zmniejszya si rwnie liczba biernych zawodowo - o 27,0 tys. osb (tj. o 6,6%). Stopa bezrobocia liczona 8

wg BAEL wyniosa w III kwartale 2004. 14,8%, tj. o 4,1 punktu proc. mniej ni w III kwartale 2003 r. W kocu 2003 r. wedug wynikw Narodowego Spisu Powszechnego Ludnoci i Mieszka 2002 i Powszechnego Spisu Rolnego 2002 w wojewdztwie podlaskim pracoway 392 923 osoby. W porwnaniu z kocem 2002 r. liczba pracujcych zmniejszya si nieznacznie. W sektorze publicznym pracowao 97 026 osb, tj. 24,7%, a w sektorze prywatnym 295 897 osb, tj. 75,3%. Podlaskie jest regionem rolniczym, w zwizku z czym najwicej osb pracuje w rolnictwie. W kocu 2003 r. w wojewdztwie podlaskim odnotowano 136 430 osb pracujcych w tej sekcji, tj. 34,7% ogu pracujcych (o 0,1% mniej ni w kocu 2002 r.). W przetwrstwie przemysowym pracoway 56 324 osoby, tj. 14,3% ogu (o 2,8% wicej ni w kocu 2002 r.). Z kolei w handlu i naprawach pracowao 52 071 osb, tj. 13,3% ogu (o 2,0% wicej ni w kocu 2002 r.). Dua cz mieszkacw naszego wojewdztwa pracowaa w sekcji edukacja 29 643 osoby, tj. 7,5% ogu (o 3,6% wicej ni w kocu 2002 r.). Jeli chodzi o sektor przedsibiorstw, to w grudniu 2004 r. liczba pracujcych w sektorze przedsibiorstw wyniosa 92 582 osoby i bya o 1,2% (tj. o 1 128 osb) wysza w stosunku do grudnia 2003 r. W okresie stycze - grudzie 2004 r. przecitne zatrudnienie w sektorze przedsibiorstw wynioso 90 515 osb i byo o 1,6 % wysze ni przed rokiem. W sektorze publicznym przecitne zatrudnienie w 2004 r. wynioso 13 707 osb i byo o 14,1% mniejsze ni w 2003 r., natomiast w sektorze prywatnym uksztatowao si na poziomie 76 808 i wzroso o 5,0% w stosunku do zanotowanego w okresie stycze - grudzie 2003 r. Biorc pod uwag poszczeglne sekcje dziaalnoci gospodarczej w skali roku zatrudnienie zwikszyo si w: hotelach i restauracjach (o 6,7%), handlu i naprawach (o 4,0%), przetwrstwie przemysowym (o 2,8%) oraz w obsudze nieruchomoci i firm; nauce (o 1,9%), natomiast wyranie spado w grnictwie i kopalnictwie (o 20,7%). Spord dziaw przetwrstwa przemysowego o znaczcym udziale w zatrudnieniu zwikszyo si ono w jednostkach produkcji wyrobw gumowych i z tworzyw sztucznych (o 13,7%), produkcji drewna i wyrobw z drewna oraz ze somy i wikliny (o 7,5%), produkcji artykuw spoywczych i napojw (o 3,8%), a take produkcji mebli; pozostaej dziaalnoci produkcyjnej (o 0,9%). Spadek zatrudnienia odnotowano w jednostkach wkiennictwa (o 5,4%) oraz produkcji maszyn i urzdze (o 0,8%). Proces transformacji polskiej gospodarki przyczyni si do powstania zjawiska bezrobocia. W wojewdztwie podlaskim zarejestrowanych jest ponad 70 tys. bezrobotnych (stan na lipiec 2005r), w tym 35,5 tys. kobiet (50,8% ogu bezrobotnych). Stopa bezrobocia wynosi 14,7% udziau bezrobotnych w liczbie aktywnych zawodowo (17,9% w kraju). Biorc pod uwag regiony NUTS 2 krajw Wsplnoty, mona zauway ogromn rozpito pomidzy wartoci najwysz a najnisz stopy bezrobocia wynoszc 27,4 punktu procentowego. W wojewdztwie (czerwiec 2005r.) ogu z bezrobociem ukrytym najliczniejsz grup s

podlaskim bezrobotni zamieszkujcy wie stanowi ok. 35,8% zarejestrowanych bezrobotnych. Szacuje si jednak, e cznie liczba ta siga ponad 40 tys. Wrd ogu bezrobotnych osoby posiadajce wyksztacenie zasadnicze zawodowe oraz

dane WUP w Biaymstoku, Oddzia Analiz i Statystyki, Sytuacja na rynku pracy w wojewdztwie podlaskim w 2004r Biaystok maj 2005r.

podstawowe a 61,4%. Modzie do 25 roku ycia stanowi 24,4% bezrobotnych. Niepokojcym zjawiskiem jest zwikszanie si grupy osb dugotrwale (tzn. powyej 1 roku) bezrobotnych, tj. 65,3% ogu pozostajcych bez pracy. Dugotrwae bezrobocie czciej wystpuje wrd kobiet 68,3%. Dane te, z roku na rok, wykazuj niestety tendencj rosnc.

STRUKTURA BEZROBOCIA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM


Liczba [w tys.] 100,0

90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 ROK 2000 2001 2002 2003 2004

Bezrobotni zarejestrowani Bezrobotni zamieszkujacy wie Bezrobotni z wyksztaceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym Bezrobotna modzie do 25 roku ycia

Przecitne miesiczne wynagrodzenie brutto w gospodarce narodowej w wojewdztwie podlaskim w 2004 roku wynosio 2 016,04 z. Wynika z tego, i Podlaskie znajduje si w grupie wojewdztw o najniszym przecitnym dochodzie rozporzdzalnym na jedn osob w gospodarstwach domowych. W strukturze dochodu rozporzdzalnego mniejszy od redniej krajowej by udzia dochodu z pracy najemnej i pracy na rachunek wasny, wikszy natomiast stanowiy dochody z gospodarstwa indywidualnego w rolnictwie oraz ze wiadcze z ubezpiecze spoecznych i pomocy spoecznej. 3. Gospodarka regionu Poziom technologiczny oraz stopie innowacyjnoci wikszoci przemysu jest stosunkowo niski. Niski jest rwnie stopie wykorzystania znacznej czci majtku produkcyjnego. Maa konkurencyjno lokalizacyjna powoduje niewielkie zainteresowanie kapitau zagranicznego i krajowego inwestowaniem w wojewdztwie podlaskim. W strukturze gospodarki 40,9% udzia maj usugi rynkowe, 22,4% przemys, 18% usugi nierynkowe, a 13,7% rolnictwo, lenictwo i rybowstwo mierzone wytworzon wartoci dodan brutto. Dominujcym dziaem gospodarki wojewdztwa jest rolnictwo. Jest ono rwnomiernie rozmieszczone w stosunku do bazy surowcowej. W Podlaskiem w 2004 r. funkcjonowao ok. 116 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych, ktrych rednia powierzchnia uytkw rolnych przypadajcych na jedno gospodarstwo rolne, wynosia 13,4 ha. Poziom infrastruktury technicznej na wsi jest jeszcze saby.

10

Z uwagi na sie ekologiczn NATURA 2000 istnieje konieczno rozwijania gospodarki regionu zgodnie z wymaganiami ochrony rodowiska (zaprzestanie i nierozwijanie uciliwej produkcji) poprzez rozwj alternatywnych kierunkw rozwoju gospodarczego np.: zrwnowaonej turystyki, proekologicznego lenictwa, rolnictwa ekstensywnego. Ponadto, szans rozwoju sektora produkcyjnego upatrywa naley w wysokiej jakociowo bazie surowcowej dla przetwrstwa rolniczego, utrwalonej tradycji produkcyjnej i eksportowej w niektrych dziedzinach przemysu (np. mleczarski, misny, piwowarski, tytoniowy, wkienniczy, drzewny, zboowy), bliskoci i dobrym powizaniu z chonnym rynkiem wschodnim, znacznym potencjale naukowo-badawczym szkolnictwa wyszego oraz jakoci rodowiska korzystnego dla przemysw wysokich technologii. a. PKB i warto dodana brutto Podlaskie charakteryzuje si jednym z najniszych poziomw rozwoju gospodarczego. Udzia sektora przemysu, budownictwa, usug rynkowych w tworzeniu PKB naley do jednych z najniszych w kraju. W 2002 roku warto wytworzonego PKB wynosia 18 998,1 mln z, co stanowio 2,4% PKB dla Polski. rednia warto PKB na osob w 2002 roku w regionie wynosia w 15 719 z, co stanowio okoo 74% redniej krajowej. Niski jest rwnie udzia regionu w wartoci dodanej brutto, ktry osiga 2,4% (15 lokata w Polsce).
Tabela. PKB w latach 1995-2002 udzia wojewdztw w %

rdo: EUROSTAT

Pomimo niskiego udziau regionu w krajowym PKB zauwaa si, i w perspektywie od 1995 r. obszar dzisiejszego wojewdztwa podlaskiego, przy staym wzrocie PKB w Polsce, zachowuje stay udzia % w krajowym PKB. Faktycznie tempo wzrostu w regionie utrzymuje si na staym poziomie, powyej redniej krajowej. Wojewdztwo podlaskie

11

rozwija si szybciej ni cz innych wojewdztw (w tym zwaszcza pozostaych z obszaru z tzw. ciany Wschodniej) i to pomimo znaczcej bariery dostpu komunikacyjnego oraz przygranicznego pooenia (znaczcy rozwj stosunkw gospodarczych z Biaorusi ogranicza nierynkowy charakter jej gospodarki oraz inne wewntrzne uwarunkowania). Przecitnie dla Wsplnoty w 2001 r. PKB per capita osign poziom 20 457 euro. Biorc pod uwag podzia Unii Europejskiej na poziomie NUTS 2, mona zauway ogromn rnic pomidzy regionem, w ktrym osign on najwysz warto a tym, w ktrym bya ona najnisza. Najwyszy wskanik 9 razy wyszy od najniszego zosta osignity w Inner London (58881 euro). Wysokie wskaniki odnotowano take w Brukseli (48721 euro) i Luksemburgu (43601 euro). Natomiast najmniejsza warto PKB na 1 mieszkaca wystpia w wojewdztwach lubelskim (6577 euro) i podkarpackim (6700 euro). Z polskich wojewdztw najwyej na 184 miejscu uplasowao si mazowieckie (14 629 euro). PKB per capita wynoszcy poniej 50% redniej unijnej wystpi we wszystkich polskich wojewdztwach (z wyjtkiem mazowieckiego), w regionach sowackich, w Estonii, na Litwie i otwie oraz kilku regionach wgierskich. Podlaskie charakteryzuje si jednym z najniszych udziaw sektora przemysu w wartoci dodanej brutto 19,7% w 2003 r. (w kraju 23,6%). Warto produkcji sprzedanej przemysu w 2003 r. osigna warto 8817,79 mln z, a jej warto w przeliczeniu na jednego mieszkaca ustawia je na 15 miejscu w Polsce. W zakresie wysokoci ponoszonych nakadw inwestycyjnych (z tendencj spadkow) oraz wielkoci nakadw na dziaalno innowacyjn i badawczo - rozwojow wojewdztwo podlaskie znajduje si rwnie na ostatnim miejscu, co w znacznym stopniu ogranicza konkurencyjno produktw na rynku. Mimo ogromnych zmian Podlaskie jest nadal jednym z najsabiej rozwinitych gospodarczo regionw Polski. b. Rolnictwo Wojewdztwo podlaskie to region o charakterze rolniczym. W 2004 roku uytki rolne stanowiy ok. 61% powierzchni wojewdztwa. Rolnictwo prawie w caoci zwizane jest z sektorem prywatnym, w ktrego uytkowaniu znajduje si 96% uytkw rolnych. Funkcjonuje tu ok. 116 tys. indywidualnych gospodarstw rolnych, ktrych rednia powierzchnia uytkw rolnych przypadajcych na jedno gospodarstwo rolne w 2004 r. wynosia 13,4 ha i bya znacznie wysza od redniej krajowej (7,4 ha). Liczba i wielko gospodarstw indywidualnych

Obszar

ogem

do 1 ha

powyej 1ha

12 ha

25 ha

5 - 10 ha

10 - 20 ha

20 - 50 ha

50 - 100 ha

100 ha i wicej

Polska

2839664

987887

1851777

484194

593758

402944

256945

94622

14166

5148

Podlaskie

116055

21150

94905

13580

16848

22801

29273

11592

662

149

rdo: GUS 2004

W rolnictwie wystpuje znaczny przerost zatrudnienia przy jednoczenie wystpujcym bezrobociu oraz niskim stopniu towarowoci produkcji. Podkreli jednak naley, i o ile 12

rednia krajowa dla gospodarstw produkujcych gwnie lub wycznie na sprzeda wynosi ok.47%, to wskanik ten w przypadku wojewdztwa podlaskiego wynosi powyej 60%. Gleby w wojewdztwie nie s yzne (zbyt maa zawarto prchnicy i due zakwaszenie), a klimat jest bardzo niestabilny. Najwikszy odsetek stanowi grunty IV i V klasy bonitacyjnej. W strukturze uytkw rolnych wystpuje najwikszy w Polsce udzia k i pastwisk, ktre stanowi 35,1% powierzchni uytkw rolnych, natomiast bardzo mao jest sadw (0,3%) oraz mniejszy od przecitnego w kraju, odsetek gruntw ornych (64,6%). W produkcji rolinnej przewaa, podobnie jak w kraju, uprawa rolin maopracochonnych, w tym gwnie zb i ziemniakw. Poziom zanieczyszczenia gleb jest niski, a czyste ekologicznie obszary stwarzaj potencjalne warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego. Duy area uytkw zielonych stwarza warunki do hodowli byda, gwnie mlecznego. Obsada byda wykazuje tendencj wzrostow (na 100 ha uytkw rolnych najwysza w kraju 66,1 sztuk). Udzia krw w pogowiu byda ogem wynosi w 2004 r. 54,5% (w kraju 52,4%). Zatem, pod wzgldem produkcji mleka, region zajmuje istotn pozycj w kraju. W wojewdztwie zauwaa si znacznie wyszy od redniej krajowej udzia osb pracujcych w sektorze rolnictwo, lenictwo, rybowstwo. 7,8% stanowi ludno wiejska nie pracujca w rolnictwie, podczas gdy w kraju rednio 22,2%. 15,7% gospodarstw i 13,8% ludnoci rolniczej utrzymuje si tylko z pracy w gospodarstwie rolnym (w kraju odpowiednio: 11,5% i 9,6%). Wikszy ni w kraju jest te odsetek gospodarstw przetwarzajcych wasne pody rolne. Ten stan rzeczy potwierdza wybitnie agrarny charakter obszarw wiejskich wojewdztwa. c. Przemys Przemys wojewdztwa zwizany jest gwnie z dominujcym rolnictwem, a kluczow pozycj w strukturze dziaowej przemysu udzia 44% zajmuje produkcja i przetwrstwo artykuw spoywczych i napojw. W regionie przetwarzane s gwnie rodzime surowce. W przetwrstwie rolno spoywczym wiodce s przemysy: misny, owocowo warzywny, piwowarski, spirytusowy i mynarski oraz najlepiej rozwinite przetwrstwo mleka. Podlaskie mleczarnie s najwikszymi i najnowoczeniejszymi wytwrniami produktw mlecznych w kraju. Cz produkcji importuje si na bardzo wymagajce rynki Europy Zachodniej. Pomimo, i przemys to przede wszystkim produkcja i przetwrstwo artykuw spoywczych (55,9%), istotne znaczenie ma rwnie produkcja maszyn i urzdze (4,3% udziau w produkcji przemysu), produkcja tkanin (7%) oraz drewna i wyrobw z drewna (11,8%). Stosunkowo niski jest jednak poziom technologiczny przemysu. Z wyjtkiem przetwrstwa rolniczego, rwnomiernie rozmieszczonego w stosunku do bazy surowcowej, najwiksze ogniska przemysu skupione s w najwikszych miastach Wojewdztwa: w Biaymstoku najwikszym orodku przemysowym regionu (z rozwinitym przemysem budowlanym, lekkim, elektromaszynowym i spoywczym) oraz w omy i Suwakach. d. Przedsibiorstwa i instytucje otoczenia biznesu Wedug danych REGON w 2004 roku w wojewdztwie podlaskim zarejestrowanych byo 90,9 tys. podmiotw gospodarki narodowej, w tym 96,7% w sektorze prywatnym. Due znaczenie w gospodarce regionu odgrywa sektor maych i rednich przedsibiorstw, ktrego udzia w oglnej liczbie przedsibiorstw wynosi 99,8%. Ich rozkad terytorialny jest bardzo nierwnomierny. Gwne skupiska MSP koncentruj si w miastach. 13

Podstawowymi barierami ich szybkiego rozwoju s: brak wasnych rodkw oraz niedobr zewntrznych rde finansowania, trudnoci z uzyskaniem kredytu, bariery rynkowe obejmujce popyt na rynku wewntrznym i rynkach zagranicznych oraz konkurencj, bariery zwizane z zasobami pracy (niewaciwe przygotowanie zawodowe pracownikw, brak rodkw na sfinansowanie szkole i kursw dla zatrudnionych). Istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego maj instytucje wsparcia biznesu (finansowe, ubezpieczeniowe, wiadczce usugi doradcze, targowo promocyjne, zajmujce si obrotem nieruchomociami), ktrych zadaniem jest tworzenie korzystnego klimatu dla przedsibiorczoci. Na terenie caego wojewdztwa dziaa cznie 26 instytucji okoobiznesowych, co stanowi 4,6% ogu tego typu firm w kraju i daje 13 miejsce. Rozmieszczenie tych instytucji nie jest jednak rwnomierne i koncentruje si gwnie w wikszych miastach. e. Handel zagraniczny Handel zagraniczny w gospodarce wojewdztwa powinien odgrywa due znaczenie z racji przygranicznego pooenia wojewdztwa, niemniej aktywno wojewdztwa w obrotach handlu zagranicznego jest jedn z najniszych w kraju. Wielko eksportu wojewdztwa (1,3%) plasuje je na przedostatniej pozycji w kraju, natomiast importu (0,8%) na ostatniej pozycji. W kierunkach eksportu dominuje sprzeda na rynki byego ZSRR, import za pochodzi z krajw UE. f. Inwestycje Zainteresowanie kapitau zagranicznego jest niewielkie z uwagi na bardzo ma atrakcyjno regionu spowodowan midzy innymi: niskim poziomem PKB, niewielk chonnoci rynku, maym stopniem urbanizacji i rozwoju infrastruktury, sabo rozwinit produkcj przemysow, mao konkurencyjn kadr pracownicz itp. Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztwa podlaskiego
Ocena czstkowa
skala AE
Dostpno komunikacyjna Chonno rynku Poziom rozwoju przemysu Rynek pracy Otoczenie biznesu Atrakcyjno turystyczna Stan rodowiska naturalnego

Ocena syntetyczna
skala AD

D
rdo: IBnGR 2000

Wedug danych szacunkowych PAIiIZ 2005, spord oglnej liczby bezporednich inwestycji zagranicznych (BIZ) w Polsce do 2004 r., jedynie 1,6% z nich ulokowanych zostao w wojewdztwie podlaskim3. Niekorzystn sytuacj podkrela fakt, i w 2004 r. oprcz zerowego poziomu inwestycji zagranicznych w wojewdztwie podlaskim zerowe byo rwnie zainteresowanie moliwoci inwestowania w regionie. Oznacza to, i region nie jest

Wedug danych PAIiIZ 2005 skumulowana warto kapitau zagranicznego w Polsce w latach 1993-2004 wyniosa na 31.12.2004 prawie 84,48 mld USD. (w tym warto kapitau zainwestowanego w podmiotach nie objtych badaniem PAIiIZ tj. z udziaem kapitau zagranicznego poniej 1 mln USD, zostaa oszacowana na kwot 3,83 mld USD).

14

brany pod uwag w analizach lokalizacyjnych sporzdzanych przez potencjalnych inwestorw cigajcych do Polski. Z roku na rok wzrasta w caoci BIZ w Polsce udzia inwestycji typu greenfield (2002 - 37%, 2003 - 51%, 2004 - 58%), a maleje udzia prywatyzacji (2002 - 36%, 2003 - 22%, 2004 - 17%). Stanowi to moe szans dla wojewdztwa podlaskiego poprzez skoncentrowanie uwagi na podmiotach zainteresowanych inwestowaniem od podstaw. Na koniec 2004 r. spord 90,9 tys. pomiotw gospodarki narodowej zarejestrowanych w regionie jedynie 397 charakteryzowao si udziaem kapitau zagranicznego (wg danych PAIiIZ dziaao wtedy w Polsce 51.500 firm z udziaem kapitau zagranicznego). Omiu najwikszych inwestorw (m.in. American Tobacco Industries Plc, PepsiCo, Pfleiderer) ulokowao w regionie inwestycje przekraczajce 1 mln USD kada. Zainteresowania inwestorw zagranicznych koncentruj si zwaszcza na przedsiwziciach dystrybucyjnych, w mniejszym stopniu na produkcyjnych. g. Turystyka Podlaskie naley do regionw o wybitnych walorach przyrodniczo krajobrazowych i jest regionem atrakcyjnym turystycznie dla tych, ktrzy lubi bliski kontakt z natur. Szczegln warto przyrodnicz, historyczn i rekreacyjn stanowi 4 parki narodowe, w tym Biaowieski Park Narodowy - jedyny w Polsce obiekt wpisany na list wiatowego Dziedzictwa Ludzkoci. Cae wojewdztwo pooone jest w obszarze funkcjonalnym Zielonych Puc Polski. Walory rodowiska, na ktre skadaj si unikalne w skali Europy tereny bagienne, puszcze, wielkie kompleksy lene, urozmaicona rzeba polodowcowa, jeziora, nieskaone cywilizacj czyste powietrze, jak rwnie rnorodne rodowisko dziedzictwa kulturowego stwarzaj szans dla rozwoju turystyki wiejskiej, kwalifikowanej, krajoznawczej oraz uzdrowisk. W 2004r. z noclegw w obiektach turystycznych skorzystao 376 tys. osb, w tym 79 tys. to turyci pochodzcy z zagranicy. Spord 188 obiektw turystycznych, dysponujcych 12,9 tys. miejscami noclegowymi, zaledwie 22 mona zaliczy do hoteli o wyszej klasie. Tak niska liczba hoteli wiadczy o znacznym niedoborze w tym zakresie oraz jest powan barier w turystycznym wykorzystaniu regionu. Baza i poziom usug nie odpowiada potrzebom klientw, a poczenia transportowe nie daj szansy na bezpieczne i szybkie przemieszczanie si, co powoduje spadek liczby turystw odwiedzajcych wojewdztwo podlaskie. Aby zwikszy wpyw turystyki na rozwj gospodarczy, istnieje potrzeba rozwoju inwestycji w tym sektorze. Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania
Schroniska Domy wycieczkowe (cznie z modzieowymi i szkolnymi) Orodki wczasowe

Obszar

Ogem

Obiekty hotelowe

Hotele

Motele

Pensjonaty

Inne obiekty hotelowe

Pozostae obiekty zb. zakw.

Polska 2003 2004

7116 6972 188

1547 2139 33

1155 1202 22

132 116 2

260 241 4

. 580 5

5569 4833 155

103 84 6

454 465 20

1625 1510 19

Podlaskie

rdo: GUS Warszawa 2004 r.

15

Obok tradycyjnych form uprawiania turystyki w wojewdztwie podlaskim funkcjonuje silnie rozwijajcy si nurt turystyki aktywnej: kajakowej - Kana Augustowski czy wszystkie wiksze jeziora augustowskie oraz dorzecza Wisy i Niemna. Jego dugo wynosi 108 km (z tego 80 km w granicach RP). rowerowej - w rejonie Puszczy Knyszyskiej (326 km), w dolinach Narwi (109 km) i Biebrzy (207 km), a take w Suwalskim Parku Krajobrazowym (52,5 km) i Wigierskim Parku Narodowym (154 km); pieszej - najgstsza sie szlakw pieszych na Suwalszczynie (799 km), w Biebrzaskim Parku Narodowym (393 km), Puszczy Knyszyskiej (804 km), Narwiaskim Parku Narodowym (330 km), Puszczy Biaowieskiej (246 km) i na Podlasiu Nadbuaskim (250 km); konnej - dugodystansowe szlaki konne w okolicach Augustowa, a take na terenie Wigierskiego Parku Narodowego i Puszczy Biaowieskiej. Moliwo krtkich przejadek konnych daj stadniny rozmieszczone wok najwikszych miast regionu Biaegostoku, omy i Suwak. cile powizana z turystyk aktywn jest turystyka przyrodnicza: Podlaski Szlak Bociani - o dugoci ponad 200 km na trasie Biaowiea Pentowo (Europejska Wie Bociania) Tykocin Gonidz. Znajduje si tu najwiksze w Europie skupisko bociana biaego. Bogactwo wielu kultur umoliwia take rozwj turystyki kulturowej: Szlak Tatarski - prowadzcy ziemiami niegdy zamieszkaymi przez polskich Tatarw (w XVII w). Pozostay meczety i cmentarze (mizary). Orientalne eksponaty odnale mona w Muzeum Ziemi Soklskiej i Muzeum Historyczne w Biaymstoku. Kraina Otwartych Okiennic (element Podlaskiego Szlaku Bocianiego) - na trasie zabytkowe drewniane cerkwie i kaplice prawosawne z XIX w., krzye przydrone oraz drewniane budynki mieszkalne z bogato zdobionymi okiennicami z koca XIX i pocztku XX w. Szlakiem religii wojewdztwa podlaskiego - trasa 1 prowadzi przez rnorodne etnicznie i wyznaniowo tereny wschodniego Podlasia i Suwalszczyzny; trasa 2 - wschodnimi rubieami wojewdztwa, przez tereny zamieszkane w wikszoci przez ludno prawosawn. 4. Infrastruktura techniczna Pooenie wojewdztwa w geograficznym rodku Europy sprawia, i moe ono spenia istotn rol w krajowym i midzynarodowym systemie komunikacyjnym. Przebiegaj tdy wane szlaki transportowe z zachodu na wschd (z Berlina przez Warszaw, Grodno, Misk do Moskwy) oraz z pnocy na poudnie (z Helsinek przez kraje nadbatyckie do Warszawy). Europejska Konferencja Ministrw Transportu na Krecie w 1994 r. i w Helsinkach w 1997 r., ustaliy trasy drg i linii kolejowych o znaczeniu transeuropejskim. Tras Warszawa Kowno Ryga Tallin Helsinki zaliczono do I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (spord 10 korytarzy transportowych okrelonych dla Europy rodkowej i Wschodniej 4 z nich przebiega przez Polsk). Warunkiem paneuropejskiego korytarza jest zrwnowaony rozwj, co najmniej dwch gazi transportu. Warunek ten speniaj plany rozwoju sieci transportowej w postaci drogi szybkiego ruchu VIA BALTICA oraz linii kolejowej RAIL BALTICA, obu przebiegajcych przez centrum

16

komunikacyjne i transportowe regionu tj. obszar metropolitalny Biaegostoku. Ponadto, w perspektywie rozwoju wojewdztwa naley te mie na uwadze potencja i moliwoci wykorzystania stacji przeadunkowych w miejscowociach Czeremcha, Siemianwka, Geniusze. a. Transport drogowy W wymiarze krajowym i regionalnym strategiczne znaczenie odgrywaj drogi: Nr 8 Warszawa Biaystok Augustw Suwaki Budzisko granica pastwa (I Drogowy Paneuropejski Korytarz Transportowy droga midzynarodowa E 67) docelowo droga ekspresowa S 8, Nr 19 granica pastwa Kunica Biaystok Bielsk Podlaski Siemiatycze Lublin Rzeszw docelowo droga ekspresowa S 8, Nr 61 Warszawa Ostroka oma Grajewo Augustw, Nr 65 granica pastwa Godap Ek Grajewo Moki Biaystok Bobrowniki granica pastwa, Nr 16 Olsztyn Ek Augustw Pomorze Pokuny Ogrodniki granica pastwa, Nr 66 Zambrw Wysokie Mazowieckie Brask Bielsk Podlaski Kleszczele Czeremcha granica pastwa.

Sie drg publicznych o twardej nawierzchni w wojewdztwie podlaskim liczy 10 683 km, (z czego 8 362 km o nawierzchni ulepszonej). Podstawow sie drogow wojewdztwa stanowi drogi krajowe o dugoci 984 km, wojewdzkie - 1189 km, powiatowe - 6390 km i gminne 2068 km. Ukad przestrzenny drg jest wystarczajcy pod wzgldem obsugi sieci osadniczej, natomiast pod wzgldem nawierzchni ich stan techniczny jest niezadowalajcy. Sie drogowa w naszym wojewdztwie modernizowana bya w latach 70-tych i 80-tych, a wiele jej odcinkw pochodzi jeszcze z lat 60-tych. Wskanik gstoci drg o twardej nawierzchni wynosi 52,9 km/100 km2 przy redniej krajowej 79,9 km/100 km2. Pod tym wzgldem wojewdztwo zajmuje 15 miejsce w kraju. Znaczenie tras midzynarodowych przebiegajcych przez wojewdztwo podlaskie podkrela fakt, i wskanik wzrostu ruchu pojazdw w latach 1995-2000 na tych drogach wynosi dla regionu 1,54 (rednia krajowa 1,34). Stan nawierzchni drg krajowych w wojewdztwie podlaskim i analiza ich jakoci w regionie na przestrzeni lat 1998-2004 przedstawia si korzystnie. O ile w roku 1998 - 35% sieci drg krajowych w wojewdztwie okrelane byo jako dobra (37% jako niezadowalajca, wymagajca remontu w cigu 1-3 lat, a 28% jako stan zy, wymagajcy natychmiastowego remontu), o tyle w 2004 roku wskaniki te wynosiy odpowiednio 67% - 22% - 11%. Z drugiej strony, ze wzgldu na znaczne nasilenie ruchu i niedostosowanie standardu nawierzchni drg do obcie oraz ograniczone rodki finansowe dla potrzeb remontowych, nastpuje przyspieszony proces degradacji nawierzchni drg najwiksze na drogach wojewdzkich o charakterze tranzytowym. Na tych drogach wystpi stan krytyczny w zakresie rwnoci podunej oraz stan krytyczny nonoci. Blisko 35% drg wojewdzkich nie spenia wymogw technicznych odnonie szerokoci jezdni. Uboga sie drg powiatowych i gminnych o nawierzchni twardej stanowi powan barier rozwoju rolnictwa, drobnego przemysu (zwaszcza rolno-spoywczego) i usug oraz obnia standard ycia ludnoci. Drogowe przejcia graniczne w wojewdztwie podlaskim znajduj si w Budzisku i Ogrodnikach (Litwa) oraz Kunicy Biaostockiej, Bobrownikach i Poowcach (Biaoru).

17

b. Transport kolejowy Zasadniczy szkielet kolejowej i regionalnym stanowi linie kolejowe: sieci transportowej o znaczeniu krajowym

Nr 6 Zielonka Makinia Biaystok Sokka Kunica Biaostocka granica pastwa, Nr 40 Sokka Augustw Suwaki, Nr 51 Suwaki Trakiszki granica pastwa, Nr 31 Siedlce Czeremcha Hajnwka Siemianwka granica pastwa, Nr 32 Czeremcha Bielsk Podlaski Biaystok, Nr 38 Biaystok Grajewo Ek Gomno, Nr 39 Olecko Suwaki, Nr 43 Czeremcha granica pastwa, Nr 36 Ostroka niadowo apy, Nr 37 Biaystok Zubki Biaostockie granica pastwa.

Przez wojewdztwo podlaskie przebiega I Paneuropejski Korytarz Transportowy E 75 (RAIL BALTICA) objty midzynarodowymi umowami AGC/AGTC w szczeglnoci liniami Warszawa - Biaystok - Sokka - Suwaki Trakiszki - granica pastwa z Litw. Sie kolejow na terenie wojewdztwa tworzy 682 km eksploatowanych linii normalnotorowych (w tym zaledwie 220 km jest zelektryfikowanych), co stanowi okoo 3,4% cznej dugoci w caym kraju. Przez wojewdztwo przebiega take 55 km linii szerokotorowych (granica pastwa Kunica Biaostocka Gieniusze oraz granica pastwa Siemianwka - Chryzanw), ktre cz si z biaorusk sieci kolejow. Wskanik gstoci linii kolejowych wynosi 3,4 km/100 km2 (w kraju 7,1 km/100 km), co daje 15 miejsce w zestawieniu oglnopolskim. Linie kolejowe wymagaj modernizacji i dostosowania do standardw europejskich. Linie kolejowe objte umow europejsk AGC po modernizacji dostosowane bd do prdkoci: 160 km/h w ruchu pasaerskim i 120 km/h w ruchu towarowym, przy nacisku osi 225 kN. Region nie posiada szybkiej kolei umoliwiajcej skrcenie czasu dojazdu z/do Warszawy i innych aglomeracji. Pogorszenie koniunktury w ostatnich latach wpyno na wyrany spadek liczby przewozw, zarwno towarowych jak i pasaerskich. Spowodowao to nierentowno niektrych linii kolejowych, zwaszcza peryferyjnych oraz konieczno zawieszania na tych liniach przewozw. Kolejowe przejcia graniczne w wojewdztwie podlaskim znajduj si w miejscowociach: Trakiszki (Litwa) oraz Kunica Biaostocka, Siemianwka i Czeremcha (Biaoru). c. Transport lotniczy Komunikacja lotnicza w wojewdztwie podlaskim nie istnieje. Lotniska sportowosanitarne w Biaymstoku i Suwakach nie s przystosowane do celw komunikacyjnych. Z lotniska w Biaymstoku korzysta m. in. Podlaski Oddzia Stray Granicznej. Lotnisko Krywlany w Biaymstoku, po niezbdnej modernizacji, bdzie mogo spenia funkcj komunikacyjn.

18

W wojewdztwie podlaskim przewiduje si wybudowanie podlaskiego lotniska regionalnego w rejonie miasta Biaegostoku, lokalnego lotniska w Suwakach oraz sportowo sanitarnego lotniska w rejonie Czerwonego Boru. d. Transport wodny rdldowy Transport wodny rdldowy w wojewdztwie podlaskim funkcjonuje w ograniczeniu do usug ruchu turystycznego. Wybudowany w pierwszej poowie XIX wieku Kana Augustowski wchodzcy w skad drogi wodnej czcej Wis przez rzeki Narew, Biebrz, Nett, Czarn Hacz z Niemnem pozosta jedynie droga wodn o znaczeniu lokalnym suc flisowi drewna do Wisy i Niemna. W okresie midzywojennym Kana Augustowski sta si atrakcj turystyczn jako malowniczy krajobrazowo szlak kajakowy, eglarski i komunikacji statkami pasaerskimi. Tak funkcj w ograniczonym zakresie spenia na odcinku polskim do dzisiaj. Kontynuowane s prace remontowe odcinka Kanau znajdujcego si na terytorium Biaorusi. Naley rozway moliwo uruchomienia drogi wodnej rzek Bug. Ministerstwo Infrastruktury RP zostao poproszone przez rzd Biaorusi o rozwaenie moliwoci spywu towarw nadawanych z Brzecia Bugiem do Wisy i poprzez Kana Bydgoski do Odry i dalej do Niemiec. e. Telekomunikacja W ostatnich latach nastpi dynamiczny rozwj systemu telekomunikacyjnego. Due zalegoci w tej dziedzinie w stosunku do innych regionw zostay zlikwidowane. Wskanik gstoci telefonicznej w miastach plasuje wojewdztwo na 10 miejscu, za w odniesieniu do terenw wiejskich na 3. Stan techniczny nie odbiega od rednich wskanikw krajowych. W regionie wykonana zostaa w okoo 80% sie linii wiatowodowych. f. Energetyka i gazownictwo Infrastruktura elektroenergetyczna posiada zdywersyfikowane zasilanie i stosunkowo dobrze rozwinity system na poziomie wysokich napi z wyjtkiem pnocnej czci wojewdztwa. Problemy z zasilaniem wystpuj na niektrych obszarach wiejskich, gdzie stare sieci SN i NN wymagaj modernizacji. W systemie energetycznym wojewdztwa swoje miejsce maj rwnie kotownie na bazie biomasy, mae elektrownie wodne i farmy wiatrowe jako rda energii odnawialnej. Moc zainstalowana tych rde wynosi 1 280 KW i ma tendencj wzrostow. Konieczno ochrony unikalnych walorw rodowiska przyrodniczego wojewdztwa i zachowania jego czystoci uzasadniaj rozwj i wsparcie przedsiwzi w tym zakresie. System sieci gazownictwa ziemnego wojewdztwa podlaskiego zalicza si do najsabiej rozwinitych w kraju (981,2 km dugoci). Fakt, i z gazu przewodowego korzystaj mieszkacy 10 miast, plasuje wojewdztwo podlaskie na ostatnim miejscu w kraju pod wzgldem jego odbioru i zuycia. Trzy gazocigi transgraniczne z Rosji i Biaorusi zapewni perspektywiczne potrzeby zasilania regionu. g. Gospodarka wodno-ciekowa Wojewdztwo naley do jednych z najsabiej wyposaonych w sie wodocigow (10 105 km dugoci). Na koniec 2003 r. sie wodocigow posiaday wszystkie miasta i orodki gminne i korzystao z niej 1 026,8 tys. ludnoci wojewdztwa. 19

rdem zaopatrzenia w wod wodocigw komunalnych s generalnie wody podziemne, z wyjtkiem m. Biaegostoku, gdzie pobierana jest rwnie woda powierzchniowa z rzeki Supral. Wody podziemne wojewdztwa s dobrej jakoci i wymagaj ochrony ilociowej i jakociowej. Produkcja wody zgodnej ze standardami jakociowymi Unii Europejskiej wymaga dostosowania i poprawy wydajnoci urzdze uzdatniajcych wod. Infrastruktura kanalizacyjna jest lepiej rozwinita w miastach i znacznie sabiej na obszarach wiejskich wojewdztwa. Dugo sieci kanalizacyjnej pod koniec 2003 r. w Podlaskiem wynosia 1798,4 km i korzystao z niej 674 497 osb. W wojewdztwie podlaskim funkcjonuje 30 oczyszczalni przemysowych, w tym: 5 mechanicznych, 25 biologicznych oraz 96 oczyszczalni komunalnych, w tym: 69 biologicznych i 27 z podwyszonym usuwaniem biogenw. Procent ludnoci korzystajcej w miastach z oczyszczalni ciekw wynosi 90,4 %, na wsiach 11,2%. Wody opadowe z terenw zainwestowania s w wikszoci odprowadzane powierzchniowo. Kanalizacja deszczowa wystpuje jedynie w miastach, cho tu rwnie znaczna cz terenw zabudowy ekstensywnej jeszcze jej nie posiada. Wyloty kanalizacji deszczowej do zbiornikw wodnych nie s praktycznie wcale wyposaone w systemy podczyszczajce (np. osadniki, separatory). Konieczny jest dalszy rozwj gospodarki wodno-ciekowej wojewdztwa ze szczeglnym uwzgldnieniem obszarw chronionych i zabezpieczeniem sanitarnym stref zasobowych komunalnych uj wody. h. Gospodarka odpadami Gwnym sposobem zagospodarowania odpadw komunalnych w wojewdztwie jest skadowanie. Odpady deponuje si obecnie na 126 zalegalizowanych skadowiskach, jednak ich stan techniczny i zabezpieczenie przed negatywnym oddziaywaniem na rodowisko jest w wielu przypadkach niewystarczajcy. Odpady stae gromadzone s take w miejscach przypadkowych, na tzw. dzikich wysypiskach. Duym problemem jest rwnie zamiecanie poboczy drg, terenw brzegowych rzek i jezior. Pilnego rozwizania wymaga take kwestia odpadw pozostawionych przez osoby przekraczajce granic. W wojewdztwie funkcjonuj dwa skadowiska odpadw przemysowych. Wikszo odpadw powstajcych w sektorze gospodarczym jest wykorzystywana, tylko niewielk ich cz umieszcza si na skadowiskach odpadw komunalnych. Problem stanowi odpady zawierajce azbest, dla ktrych obecnie jedyn metod unieszkodliwiania jest skadowanie (w wojewdztwie takie skadowisko zostao wybudowane przez miasto oma). Odpady medyczne w znacznej czci s unieszkodliwiane w czterech spalarniach przyszpitalnych, pozostaa cz jest przekazywana do zakadw unieszkodliwiania poza wojewdztwo. Mogilniki (miejsca magazynowania przeterminowanych rodkw ochrony rolin) s stopniowo likwidowane, gdy stwarzaj powane zagroenie dla rodowiska. Konieczne jest wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami w ukadzie ponadlokalnym, wdraanie selektywnej zbirki odpadw oraz nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadw. 5. Infrastruktura spoeczna a. Ochrona zdrowia i pomoc spoeczna W 2004 roku na baz suby zdrowia wojewdztwa podlaskiego skadao si 26 szpitali oglnych, w tym 2 kliniczne. Ambulatoryjna opieka zdrowotna wiadczona bya przez 20

741 placwek, w tym 114 przychodni publicznych, 67 orodkw zdrowia oraz ok. 350 praktyk lekarskich. Pod wzgldem liczby osb przypadajcych na jedno ko (188) w szpitalach oglnych region zajmuje 4 miejsce w kraju. W wyniku poszerzania si sfery ubstwa (bezrobocie, niskie dochody) wzrasta zapotrzebowanie wrd mieszkacw wojewdztwa na rnego typu formy pomocy spoecznej. Osoby i rodziny znajdujce si w trudnej sytuacji yciowej, losowej, finansowej mog zgasza si do waciwych ze wzgldu na miejsce zamieszkania i pobytu orodkw pomocy spoecznej, ktrych jest w wojewdztwie 118 (w tym 13 miejskich, 23 miejskogminne i 82 gminnych), 17 Powiatowych Centrw Pomocy Rodzinie, 4 Orodkw Interwencji Kryzysowej. Ponadto w wojewdztwie dziaa 29 placwek i orodkw adopcyjno-opiekuczych i opiekuczo-wychowawczych, 23 domy pomocy spoecznej, 9 rodowiskowych domw samopomocy i 1 powiatowy orodek wsparcia dla osb z zaburzeniami psychicznymi. System pomocy dziecku i rodzinie wspierany jest przez kocioy i zwizki wyznaniowe, przez szereg organizacji pozarzdowych, ktre prowadz m. in. domy pomocy spoecznej, stacje opieki, punkty doywiania i wydawania odziey, placwki dziennego pobytu, w tym: wietlice rodowiskowe, opiekuczo wychowawcze, socjoterapeutyczne, poradnie rodzinne i rehabilitacyjne, orodki szkolno wychowawcze, grupy samopomocowe. Liczba istniejcych placwek nie zaspakaja wystpujcych i cigle wzrastajcych potrzeb w zakresie opieki socjalnej. Wikszo z nich wymaga rozbudowy i modernizacji w celu osignicia okrelonych standardw. b. Uzdrowiska Naturalne uwarunkowania przyrodnicze regionu umoliwiaj nie tylko wysokiej jakoci turystyk i wypoczynek, ale take podejmowanie leczenia i rehabilitacji. W wojewdztwie podlaskim funkcjonuj dwa orodki o statusie uzdrowisk Augustw i Supral. Augustw - pooony jest w pobliu Puszczy Augustowskiej oraz jezior Necko i Sajno. Status uzdrowiska uzyskany w 1970 r., zosta nastpnie rozszerzony w 1993 r. Obok duego nasonecznienia i czystego powietrza, korzystny wpyw na kuracjuszy wywieraj olejki eteryczne wydzielane przez krzewy i drzewa iglaste. Uzdrowiskowe waciwoci zawdzicza bogatym zoom borowiny typu wysokiego, niskiego i przejciowego, walorom mikroklimatu leczniczego oraz wodzie mineralnej, wydobywanej z jednego z najgbszych uj w Polsce (482 m). Naturalna woda mineralna jest najstarsz wod tego typu w Polsce. Leczy si tu choroby narzdw ruchu, reumatyczne oraz ukadu krenia. Zabiegi wykonywane w uzdrowisku to: zawijanie borowin, natryski wodolecznicze, gimnastyka lecznicza, masae, inhalacje oraz elektro- i wiatolecznictwo. Supral - ley w Puszczy Knyszyskiej w odlegoci 12 km od Biaegostoku - stolicy regionu. Supral jest najmodszym polskim uzdrowiskiem, bowiem status nadano mu w 2001 roku. Tradycje lecznicze wywodz si jednak jeszcze z lat 20-tych XX w., kiedy funkcjonowao tu prewentorium przeciwgrulicze. Leny klimat Suprala agodzony jest przez duy kompleks puszczaski. Krzewy i drzewa iglaste przewaajce w drzewostanie wzbogacaj powietrze w olejki eteryczne. Bogactwem naturalnym uzdrowiska s borowiny ze zoa Podsokoda. Leczy si tu choroby drg oddechowych, narzdw ruchu, urazowe, reumatyczne i przemiany materii. Pobyt zaleca si szczeglnie tym, ktrzy przeszli zabiegi chirurgiczne, cierpicym na schorzenia reumatyczne, kardiologiczne oraz drg oddechowych. W obu miejscowociach brak jest bazy do wykorzystania ich potencjau uzdrowiskowego.

21

c. Edukacja W dziedzinie edukacji woj. podlaskie charakteryzuje si dobrze rozwinit sieci placwek owiatowych. Ksztacenie prowadzone jest na wszystkich poziomach, cznie ze studiami doktoranckimi. W roku szkolnym 2004/2005 na terenie wojewdztwa funkcjonoway 164 placwki przedszkolne, 482 szkoy podstawowe i 195 gimnazjw. Modzie i doroli zdobywali wyksztacenie w 65 szkoach zawodowych, 195 rednich szkoach zawodowych, 74 liceach oglnoksztaccych, 99 dziennych szkoach policealnych. Ogem liczb uczniw w/w placwek owiatowych oszacowano na 90,5 tys. osb. Baz szkolnictwa wyszego jest przede wszystkim biaostocki orodek naukowoakademicki, w ktrym funkcjonuje 18 wyszych uczelni, tym 3 filie warszawskich szk wyszych oraz filia Papieskiego Wydziau Teologicznego w Poznaniu. Szkoy wysze dziaaj rwnie w omy (4), Suwakach (2) oraz po jednej w Siemiatyczach, Drohiczynie i Supralu. W sumie na 27 uczelniach wojewdztwa studiowao w roku akademickim 2004/2005 ponad 49 tys. studentw. W 2005 powstaa Wysza Szkoa Zawodowa w Suwakach oraz Wysza Szkoa Wsppracy Midzynarodowej i Regionalnej w Bielsku Podlaskim. d. Kultura W wojewdztwie podlaskim funkcjonuje ogem 398 samorzdowych instytucji kultury rnego szczebla. Wikszo z nich, to biblioteki publiczne - 259, dziaajce w kadej gminie, nastpnie 89 domy, centra i orodki kultury. Najwikszym orodkiem kultury jest Biaystok, w ktrym znajduje si wikszo profesjonalnych, dziaajcych na wysokim poziomie merytorycznym instytucji, jak np.: 2 teatry, filharmonia, 12 galerii sztuki. S tu take 2 wysze szkoy artystyczne (filie akademii warszawskich) a take rednie szkolnictwo artystyczne. Dwa kolejne wane centra kultury w regionie to oma i Suwaki. Na szczegln uwag zasuguj muzea, ktrych w wojewdztwie podlaskim jest 22. Najistotniejsz rol odgrywaj: Muzeum Podlaskie w Biaymstoku wraz z 6 oddziaami, Muzeum Rolnictwa im. Ks. K. Kluka w Ciechanowcu, Muzeum Okrgowe w Suwakach i Muzeum Pnocno Mazowieckie w omy. Atrakcj turystyczn wojewdztwa s skanseny w Ciechanowcu, Nowogrodzie i Osowiczach, a take w Biaowiey, Bielsku Podlaskim (Studziwodach), Nowoberezowie, Budach, Narwi i Pusku. W wojewdztwie podlaskim dziaa rwnie sejneski Orodek Pogranicze - sztuk, kultur, narodw, instytucja kultury, ktra pod wzgldem programowym najlepiej lokuje si w wizerunku wojewdztwa wielokulturowego i wielonarodowego. List instytucji uzupeniaj placwki takie jak: kina, galerie, kluby kultury (zakadowe, osiedlowe, wiejskie i inne). e. Sport Wojewdztwo podlaskie w cigu ostatnich kilku lat zanotowao duy wzrost iloci obiektw sportowych w poszczeglnych jednostkach samorzdu terytorialnego. W latach 2000 2005 oddano do uytku 50 nowych sal i hal sportowych, w przewaajcej wikszoci w gminach, w ktrych tego typu obiektw nie byo. Ponadto wybudowano 5 krytych pywalni w miastach powiatowych (Kolno, Augustw, Sokka, Bielsk Podlaski, Zambrw), a ju wkrtce taki obiekt bdzie funkcjonowa w Mokach. Oprcz wyej wymienionych obiektw, powstao 1 kryte sztuczne lodowisko w Biaymstoku, kilkanacie boisk przyszkolnych wyposaonych w terenowe urzdzenia sportowe czy penowymiarowe boiska pikarskie.

22

Mimo tego niewtpliwie bardzo duego wzrostu obiektw infrastruktury sportowej, w dalszym cigu s gminy, ktre nie posiadaj penowymiarowej sali bd hali sportowej. Takich gmin jest 26, lecz 10 z nich aktualnie realizuje swoje zadania i w cigu najbliszych miesicy powstan tam nowe sale i hale. Pozostae 16 gmin (Zabudw, gmina wiejska Hajnwka, Czeremcha, Czye, Stawiski, Nowogrd, Wizna, gmina wiejska Sejny, Giby, Milejczyce, Nurzec Stacja, Perlejewo, Szudziaowo, gmina wiejska Suwaki, Przerol, Klukowo) dopiero planuj, bd w ogle nie przewiduj budowy takiego obiektu, najczciej z przyczyn finansowych, gdy zbyt niski budet nie pozwala na wygospodarowanie odpowiedniej iloci rodkw wasnych. Spord 26 gmin jedynie 3, tj. Krasnopol, Giby, Perlejewo nie posiadaj na dzie dzisiejszy adnej, nawet maej sali pomocniczej (tj. poniej 24x12) do wykorzystania w ramach zaj z kultury fizycznej i w zwizku z tym tam sytuacja jest najtrudniejsza. Jednak pierwsza z wymienionych jednostek ju realizuje inwestycj. W wojewdztwie podlaskim brakuje hali widowiskowo sportowej z widowni na kilka tysicy miejsc, ktra by speniaa funkcj obiektu uytecznoci publicznej szeroko rozumianej. Bez takiej hali mieszkacy Podlaskiego pozbawienie s moliwoci ogldania imprez sportowych na najwyszym krajowym oraz midzynarodowym poziomie. f. Zasoby mieszkaniowe wojewdztwa. Na koniec 2004 roku w wojewdztwie podlaskim byo 396,6 tys. mieszka, tj. o 12,4 tys. (3,2%) wicej ni w 2000 r. Liczba mieszka w przeliczeniu na 1000 mieszkacw wzrosa w tym czasie z 317 do 330 (w kraju 332). Okoo 2/3 zasobw mieszkaniowych regionu skupiona jest w miastach, z czego 27,5% w Biaymstoku i prawie 11% w omy i Suwakach. Przecitna powierzchnia uytkowa mieszka wynosi w wojewdztwie 72,4 m2 (w kraju 69 m2) i wzrosa w latach 2000 2004 o 7,7 m2, tj. o 11,2 %. Na wsi mieszkania s wiksze ni w miastach, rednio o 25 m2, tj. o 40 %. Powierzchnia uytkowa mieszka na 1 osob wynosi 23,9 m2 (kraj 22,9 m2) i jest wysza w porwnaniu z 2000 r. o 3,1 m2, tj. o 15%. W strukturze wasnociowej mieszka przewaaj zasoby osb fizycznych 58% (kraj 55%), w tym ok. 95% na wsi i 36% w miastach. Spdzielnie mieszkaniowe maj ok. 1/3 ogu mieszka, w tym 52% w miastach. Wyposaenie mieszka w instalacje techniczno sanitarne ulega systematycznej poprawie. W 2003 r. odsetek mieszka wyposaonych w odpowiednie instalacje wynis: - miasta: wodocig 97,9; ustp 94,8; azienka 93,9; gaz z sieci 44,7; co 89,6 - wsie: wodocig 78,9; ustp 59,3; azienka 61,5; gaz z sieci 2,6; co 47,8 Budownictwo mieszkaniowe. W ostatnich latach liczba oddanych do uytku nowych mieszka w Polsce nie zmienia si i oscyluje wok granicy 100 tys. w cigu roku. W wojewdztwie podlaskim liczba mieszka oddanych do uytku w ostatnich latach wahaa si od 2,6 tys. do 4,2 tys. W przeliczeniu na 1000 ludnoci liczba mieszka oddanych do uytku wyniosa: 2000 r. 3,1; 2001 r. 2,6; 2002 r. 2,2; 2003 r. 3,5; 2004 r. 2,8.

23

Mieszkania oddane do uytku ogem w 2004r.


Powierzchnia uytkowa Obszar o - ogem m - miasta w - wie POLSKA o m w PODLASKIE Mieszkania mieszka w liczbach bezwzgldnych 76013 51004 25009 2110 I-III kw. 2004 = 100 105,5 105,8 105,0 105,7 w m2 8224737 4770586 3454151 241535 I-III kw. 2004 = 100 105,6 105,4 105,8 108,2 przecitna 1 mieszkania w m2 108,2 93,5 138,1 114,5 I-III kw. 2004 = 100 100,0 99,6 100,7 102,4

rdo: GUS 2004r.Realizacja budownictwa mieszkaniowego w 2004r.

W 2004 r. w stosunku do 2000 r. zdecydowanie zwikszya si aktywno inwestorw indywidualnych, ktrych udzia wzrs z 25% do 50,5%, zmala natomiast udzia developerw z 22,9% do 21,3%, a najbardziej spdzielni mieszkaniowych z 35% do 16,7%. Bariery rozwoju. Gwnymi barierami regionalnego rozwoju mieszkalnictwa w wikszych miastach, a w Biaymstoku i jego strefie podmiejskiej w szczeglnoci, s: - braki stosownych do potrzeb rozwoju, zasobw terenw komunalnych, zwaszcza uzbrojonych i pasywno gmin w ich tworzeniu, - nienadanie z wyposaeniem terenw zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej w komunaln infrastruktur techniczn i spoeczn o dobrej dostpnoci, gwnie wskutek rozpraszania frontw inwestycyjnych, - nadmiary wyznaczanych planistycznie terenw mieszkaniowych w stosunku do rzeczywistych potrzeb, skutkujce niekorzystnym rozpraszaniem zabudowy, obniajcym w efekcie jej standard cywilizacyjny i funkcjonalny. Przeamywanie tych barier wymaga stosownych dziaa w sferze polityki przestrzennej i gospodarki nieruchomociami, a take selektywnego wspierania rozwoju infrastruktury.

24

IV. Analiza SWOT


Wybr waciwej i najefektywniejszej polityki wojewdztwa musi si opiera na rzetelnej analizie oddziaywania rnych czynnikw na aktualny rozwj, jak i w dugookresowym planie objtym opracowywan Strategi Rozwoju Wojewdztwa tj. do 2020 r. Zgromadzenie wszelkich dostpnych i istotnych danych przy opracowaniu Strategii oraz ich analiza poczona z wnioskowaniem stanowi podstaw przy opracowaniu tego typu dokumentw planistycznych. Wiodcym narzdziem stosowanym do oceny czynnikw wzrostu jak i regresu przy uwarunkowaniach wewntrznych i zewntrznych jest analiza SWOT. W celu peniejszego zobrazowania istoty problemw rozwojowych wojewdztwa podlaskiego odstpiono od uniwersalnego schematu analizy SWOT na rzecz ujcia tematycznego poprzez identyfikacj gwnych problemw rozwojowych wojewdztwa. Obszary tematyczne, zgodne z podziaem zawartym w Podstawach Wsparcia Wsplnoty, odnosz si do sfer: gospodarczej, spoecznej, infrastrukturalno-rodowiskowej oraz obszarw wiejskich i rolnictwa. Ze wzgldu na szczeglne znaczenie turystyki w wojewdztwie podlaskim, dodano element Turystyka do czci infrastrukturalno-rodowiskowej. Nastpnie, w kadym z poszczeglnych obszarw tematycznych, dokonano oceny problemw przy zastosowaniu charakterystycznej dla uniwersalnej analizy SWOT metody Mocne strony/Sabe strony oraz Szanse/ Zagroenia.

Strony silne
pooenie przygraniczne baza rodzimych surowcw niezbdnych do rozwoju przemysu rolno-spoywczego, drzewnego, budowlanego funkcjonujce placwki naukowe, fundacje i stowarzyszenia pracujce na rzecz rozwoju regionu wzrastajca liczba podmiotw gospodarczych oraz aktywno i dynamiczny rozwj sektora prywatnego wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska istnienie Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej umacnianie si aglomeracji biaostockiej rozwijajcy si rynek instytucji otoczenia biznesu znaczcy udzia sektora prywatnego w podlaskim PKB

Strony sabe

Sytuacja makroekonomiczna, innowacyjno i inne ramowe uwarunkowania


niski poziom PKB i dochodw ludnoci na jednego mieszkaca bardzo niski poziom bezporednich inwestycji zagranicznych w skali kraju brak terenw uzbrojonych pod dziaalno gospodarcz maa konkurencyjno gospodarki wojewdztwa niski transfer wiedzy i technologii (niezadowalajca innowacyjno) do gospodarki, zwaszcza do lokalnych producentw ze strony lokalnych orodkw naukowych dua liczba sabych ekonomicznie gmin i powiatw uniemoliwiajca im waciwy rozwj niska gsto zaludnienia

Zasoby ludzkie, rwno szans i zagadnienia spoeczne


bogactwo kultury materialnej, etnicznej i narodowociowej rozwinity system ksztacenia ponadpodstawowego i wyszego wzrastajcy poziom wyksztacenia mieszkacw regionu wzrost liczby szk wyszych oraz wskanika uczestnictwa w edukacji szczebla wyszego niskie koszty pracy niekorzystne trendy demograficzne, w tym nadmierna emigracja ludnoci pozostawanie bez pracy znacznego odsetka osb aktywnych zawodowo w szczeglnoci z grupy wiekowej 18 - 34 lata nasilanie si zjawisk patologii spoecznych ukryte bezrobocie, przede wszystkim wrd ludnoci wiejskiej niski poziom uczestnictwa w ksztaceniu ustawicznym

25

duy udzia w populacji ludzi modych, zwaszcza w wieku produkcyjnym

sabe dostosowanie profilw ksztacenia do potrzeb rynku pracy przestrzenne koncentracje wysokiego bezrobocia niska jako suby zdrowia, szczeglnie na obszarach wiejskich niewystarczajca jako wyposaenia w jednostkach suby zdrowia niskie wykorzystanie potencjau naukowego, brak tworzenia orodkw naukowo-badawczych

Infrastruktura, aspekty przestrzenne, rodowisko i turystyka


niezadowalajcy rozwj infrastruktury technicznej, zy stan techniczny drg, saba dostpno komunikacyjna regionu brak terenw uzbrojonych pod dziaalno gospodarcz niewystarczajcy standard bazy turystycznej regionu, w tym bazy gastronomiczno-noclegowej, w szczeglnoci o podwyszonym standardzie rozproszony ukad pomnikw dziedzictwa kulturowego i innych obiektw o znaczeniu turystycznym wysokie rnice rozwojowe na poziome NUTS 3 brak wysokowydajnej infrastruktury teleinformatycznej

dobry ukad sieci transportowej dynamiczny rozwj telefonizacji czyste i mao zmienione dziaalnoci czowieka rodowisko naturalne cay obszar wojewdztwa naley do Zielonych Puc Polski przynaleno wojewdztwa do Euroregionw Niemen i Puszcza Biaowieska wzrastajca wiadomo ekologiczna mieszkacw znaczce, m. in. dla rozwoju turystyki, wybitne walory przyrodnicze regionu, w tym parkw narodowych i krajobrazowych

Rozwj obszarw wiejskich, rolnictwo


rozwj dziaalnoci pozarolniczej na wsi, rozwojowe przetwrstwo spoywcze, w tym wysokospecjalistyczna produkcja mleczarska i misna wzrastajca powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego, w tym niski pozom chemizacji produkcji rolnej struktura wiekowa rolnikw korzystna w porwnaniu z krajami UE niski poziom wyksztacenia i kwalifikacji rolnikw, niska jako rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz niekorzystna struktura agrarna nadmierne zatrudnienie w rolnictwie niski poziom kapitau w gospodarstwach i niedofinansowanie w rolnictwie sabo rozwinita infrastruktura techniczna i spoeczna na obszarach wiejskich

26

Szanse

Zagroenia
napyw taniej i nielegalnej siy roboczej zbyt wolny proces decentralizacji finansw publicznych, funduszy pomocowych oraz bariera wykorzystania rodkw zewntrznych niestabilne warunki kredytowe, podatkowe itp. wzrost konkurencyjnoci ssiednich regionw uszczelnienie granicy wschodniej jako konsekwencja przystpienia Polski do Unii Europejskiej niestabilna gospodarka pastw wschodnich, w tym ograniczenia wolnorynkowe tych gospodarek utrudniajce efektywn wspprac gospodarcz podzia rodkw przeznaczonych na rozwj regionalny wg wskanikw innych ni warto PKB na mieszkaca (faktyczny wskanik kondycji gospodarczej regionu) brak zadowalajcej wsppracy pomidzy wiatem nauki, sektorem badawczo-rozwojowym i gospodark nieadekwatne wspieranie ochrony rodowiska wzgldem rozwoju gospodarczego regionu zbyt niski wzrost gospodarczy dla zapewnienia tworzenia nowych miejsc pracy ryzyko opnie adaptacyjnych do wymaga Jednolitego Rynku Europejskiego relatywnie niszy wzrost regionalnego PKB w odniesieniu do wynikw innych regionw i redniej krajowej

Sytuacja makroekonomiczna, innowacyjno i inne ramowe uwarunkowania


rozwj produkcji materiaw budowlanych w oparciu o lokalne surowce rozwj wsppracy z aglomeracj warszawsk silne wsparcie sektora MP ze strony krajowych i midzynarodowych programw pomocowych atwiejszy dostp sektora MP do wydajnych technik i technologii otwarcie gospodarki na wspprac midzynarodow, w tym rozwj wsppracy przygranicznej atwiejszy dostp do unijnych rde finansowania przedsiwzi w regionie nowe rynki i uatwiony zbyt dla towarw przedsibiorstw regionalnych efektywniejsza wsppraca wiata nauki, instytucji badawczo-rozwojowych i sektora prywatnego tworzenie nowych orodkw naukowo-badawczych szczeglnie w sferze wysokich technologii intensyfikacja wsppracy z regionami partnerskimi wzrost zainteresowania regionem jako miejscem nowych inwestycji ze wzgldu na pooenie przygraniczne wzrastajcy udzia samorzdw w podatkach krajowych

Zasoby ludzkie, rwno szans i zagadnienia spoeczne


wzrastajca rola organizacji pozarzdowych w dziaaniach o charakterze spoecznym efektywna wsppraca administracji publicznej, trzeciego sektora i sektora prywatnego w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego aktywne uczestnictwo w tworzeniu jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej wzmacnianie regionalnego potencjau zasobw ludzkich zmniejszanie si dysproporcji midzy wsi i miastem dziki programom pomocowym wzrost mobilnoci siy roboczej przebieg I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (VIA BALTICA, RAIL BALTICA) realizacja rzdowego programu budowy i modernizacji drg, w tym szybkiego ruchu przebudowa/budowa regionalnej infrastruktury drogowej i dbao o rwnomierny rozwj sieci w skali regionu inwestycje w infrastruktur graniczn, w tym nowe przejcia graniczne, szczeglnie dla ruchu niedostatecznie rozwinita struktura spoeczestwa obywatelskiego niedostatecznie rozwinity rynek usug medycznych postpujce uboenie okrelonych grup spoecznych i rosnce rnice w poziomie ycia niekorzystne dla regionu tendencje demograficzne i spoeczne (np.: starzenie si spoeczestwa, migracje modych ludzi poza region, emigracja dobrze wyksztaconych ludzi)

Infrastruktura, aspekty przestrzenne, rodowisko i turystyka


wyczenie regionu z przestrzeni krajowej i europejskiej ze wzgldu na niedostatecznie rozwinit infrastruktur transportow niezadowalajce tempo przebudowy/budowy sieci drogowej niebezpieczestwo nasilania si rnic midzy ochron rodowiska a strategicznym dla regionu rozwojem spoeczno-gospodarczym pogbianie si zrnicowania przestrzennego wysokie potrzeby inwestycyjne w zwizku

27

turystycznego budowa infrastruktury teleinformatycznej jako elementu Podlaskiej Regionalnej Sieci Informacyjnej naturalne warunki dla rozwoju sektora alternatywnych rde energii, w tym efektywniejsze pozyskiwanie energii odnawialnej marka regionalna i ponadregionalna w postaci Produktu Turystycznego Via Baltica promocja aspektw turystycznych regionu przeduenie sezonu turystycznego wojewdztwa poprzez wspieranie przedsiwzi w zakresie sportw i turystyki zimowej modernizacja sieci kolejowej, infrastruktury i taboru promowanie i wspieranie technologii bezodpadowych i dziaa prowadzcych do ponownego wykorzystania odpadw naturalne warunki do rozwoju ekologicznego rolnictwa i turystyki szybszy rozwj sieci bazy agroturystycznej

opnienia w rozwoju obszarw pooonych w


pobliu zewntrznych granic Unii Europejskiej niestosowanie zasady zrwnowaonego rozwoju w dziaalnoci gospodarczej

z dostosowywaniem si do standardw unijnych

Rozwj obszarw wiejskich, rolnictwo


duy napyw konkurencyjnych produktw rolnych z zagranicy maa baza usug dla potrzeb rolnictwa i mieszkacw wsi brak spjnej i konsekwentnej polityki pastwa odnonie obszarw wiejskich i rolnictwa niech inwestorw do inwestycji na obszarach wiejskich, w tym w sektorze pozarolniczym wzrost ubstwa zwaszcza wrd ludnoci maorolnej ograniczenia unijne mogce prowadzi do spadku udziaw polskiej produkcji rolnej (np. kwotowe w iloci produkowanego mleka, cukru, skrobi, tytoniu)

wielofunkcyjny rozwj obszarw wiejskich w oparciu o programy pomocowe rozwj produkcji rolniczej metodami ekologicznymi i integrowanymi dywersyfikacja dziaalnoci rolniczo-gospodarczej na obszarach wiejskich, w tym w oparciu o naturalne i kulturowe walory rozwj sektora rolno-spoywczego, zwaszcza w dziedzinie przetwrstwa rozwijajcy si rynek dla produktw organicznych

Na pierwszy plan w przedstawionej analizie SWOT wysuwa si sabo ekonomiczna i niski potencja inwestycyjny regionu. Ma to swoje podoe w zapnieniach rozwoju infrastruktury technicznej, szczeglnie za w dostpnoci komunikacyjnej i nowoczesnych mediw, niskim poziomie promocji inwestycyjnej w latach ubiegych, a take sabym powizaniu sektora maych i rednich przedsibiorstw z placwkami naukowymi w celu podniesienia ich konkurencyjnoci poprzez wdraanie rozwiza innowacyjnych. Sab stron wojewdztwa jest rwnie niska zdolno przystosowawcza osb pozostajcych bez pracy do nowych warunkw, a take niewystarczajce instrumenty i instytucje otoczenia biznesu nakierowane na ksztacenie ustawiczne, dziki ktremu bezrobotni mogliby zdoby nowe umiejtnoci, a przez to podnie swoje szanse na dynamicznie zmieniajcym si rynku pracy. Ten aspekt nabiera szczeglnego znaczenia na terenach wiejskich i w maych miastach. Zjawisko ukrytego bezrobocia, wolne tempo przeobrae zwizanych z restrukturyzacj i modernizacj rolnictwa, a przez to niewystarczajce tempo powstawania maych i rednich przedsibiorstw na tych obszarach oraz brak wykwalifikowanego zaplecza kadrowego dla powstawania tego typu przedsiwzi to nastpny pakiet zidentyfikowanych problemw, ujtych w sabych stronach analizy SWOT. Zidentyfikowanie sabych stron tkwicych w naszym regionie byo zabiegiem koniecznym dla okrelenia celw i priorytetw, 28

a w dalszej kolejnoci dziaa operacyjnych, ktre byyby w stanie odmieni ten stan rzeczy, przysparzajc regionowi wicej mocnych stron, a przez to podnie jego konkurencyjno w kraju i za granic. Wojewdztwo nasze dysponuje wieloma atutami, od ktrych racjonalnego wykorzystania zaley powodzenie podejmowanych dziaa w ramach okrelonych celw strategicznych i priorytetw. Jako mocn stron na pierwszym miejscu wymienia si przygraniczne pooenie naszego regionu. Wie si to z moliwoci kontaktw handlowych i kooperacyjnych z naszymi wschodnimi ssiadami Litw, Rosj i Biaorusi. Obserwacja procesw rynkowych w Rosji pozwala mie nadziej na szersze otwarcie tego rynku na wspprac z Polsk, a wic i z naszym wojewdztwem. Wsppraca przygraniczna zawsze odgrywaa wan rol zarwno w dziedzinie ekonomicznej, jak i spoecznej. Przygraniczne pooenie wojewdztwa pozwoli rwnie na skorzystanie z dodatkowych rodkw midzy innymi w ramach Inicjatywy Wsplnotowej: INTERREG obejmujcej wspprac przygraniczn, transnarodow i midzyregionaln, suc wzmocnieniu harmonijnego i zrwnowaonego rozwoju caego obszaru Wsplnoty. Zrnicowanie narodowociowe i wyznaniowe spoecznoci zamieszkujcej wojewdztwo podlaskie jest niezwykle wanym elementem kultury regionu, jej atutem i mocn stron, ktr naley chroni i wspiera. Realizowane dziaania w tym zakresie, jak np.: konkursy, festiwale, przegldy, wydawnictwa, konferencje, itd. przyczyniaj si do wzajemnego poznania i zrozumienia, ucz postaw tolerancji i przyjaznego wspistnienia narodw. Tworz rwnie dobre warunki do rozwoju wsppracy i wymiany kulturalnej z zagranic, szczeglnie Biaorusi, Litw i Ukrain. Wiele z mocnych stron wskazuje w jednoznaczny sposb na moliwo turystycznego wykorzystania regionu. Zaliczaj si do nich w szczeglnoci wybitne walory przyrodniczo krajobrazowe i kulturowe, a take mao zmienione dziaalnoci czowieka rodowisko naturalne. Stay wzrost instytucji okoobiznesowych stwarza korzystne warunki dla rozwoju przedsibiorczoci. Sprzyja temu stae polepszanie si poziomu usug telekomunikacyjnych, a take dobry poziom kadr ksztaconych w naszym regionie. W chwili obecnej rzd, a take Unia Europejska wiele uwagi powica wsparciu sektora maych i rednich przedsibiorstw. Wie si to z powstawaniem nowych miejsc pracy oraz stworzeniem mechanizmu wikszej elastycznoci i mobilnoci takich przedsibiorstw na dynamicznie zmieniajcym si rynku konsumenta. Wojewdztwo podlaskie znane jest z wytwarzania produktw mleczarskich o wysokiej jakoci. Wynika to nie tylko z czystoci rodowiska naturalnego, majcego bezsprzeczny wpyw na jako, ale take z umiejtnoci marketingowego podejcia do zarysowanych w wojewdztwie moliwoci w tym zakresie, dobrej organizacji produkcji i wprowadzenia wysokich standardw w gospodarstwach rolnych produkujcych mleko. Jest to wiodcy przykad nowoczesnego spojrzenia na kwesti produkcji rolnej i podnoszenia jej konkurencyjnoci na rynku krajowym i zagranicznym dla innych gazi produkcji rolnej i przetwrczej w naszym wojewdztwie. Wewntrzne moliwoci rozwojowe przyniesie take restrukturyzacja rolnictwa i idcy z ni w parze wielofunkcyjny rozwj obszarw wiejskich, tworzcy warunki do powstawania nowych miejsc pracy w produkcji i usugach poza rolnictwem. Wsparcie finansowe rozwoju obszarw wiejskich jest szczeglnie uwidocznione w dokumentach krajowych i Unii Europejskiej. Wrd szans rozwojowych, ktre determinowa bd rozwj wojewdztwa znaczc rol odgrywa polepszenie dostpnoci komunikacyjnej regionu za spraw midzy innymi I Paneuropejskiego Korytarza Transportowego (VIA BALTICA, RAIL BALTICA). Ma to wymiar zarwno midzynarodowy, w aspekcie powiza komunikacyjnych pomidzy Finlandi i krajami nadbatyckimi (Litwa, otwa i Estonia) a Europ Zachodni, jak

29

i regionalny. Objawia si to w postpujcej wsppracy z innymi wojewdztwami w tym z dynamicznie rozwijajcym si orodkiem warszawskim oraz wojewdztwami przylegymi. Region nasz, oprcz wizi kooperacyjnych, moliwoci czerpania z potencjau naukowo badawczego stolicy, a take pozyskiwania inwestorw i lokowania w wojewdztwie filii firm, majcych swoj siedzib w Warszawie, stanowi naturalne zaplecze dla wypoczynku sobotnio niedzielnego mieszkacw aglomeracji warszawskiej. Przyczyni si to do wzmocnienia turystycznej roli naszego wojewdztwa, a zwaszcza Suwalszczyzny oraz Augustowa i okolic. Konsekwencj globalnego podejcia rzdu do rozwizania problemw komunikacyjnych kraju jest rzdowy program budowy i modernizacji drg, ktry pozwoli polepszy jako pocze komunikacyjnych wojewdztwa (Biaystok przecinaj dwie drogi krajowe o standardzie drg ekspresowych). Dostpno regionu dla turystw przyjedajcych zza wschodniej i pnocno wschodniej granicy, a take podrujcych tranzytem, zdeterminowana jest istnieniem infrastruktury granicznej. Jej rozbudowa, pozwalajca na sprawne przemieszczanie osb i towarw przez granic warunkuje rozwizanie tego problemu na wschodniej granicy granicy Unii Europejskiej.

30

V. Synteza Wojewdztwa

Planu

Zagospodarowania

Przestrzennego

Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa, poprzez zwizek ze strategi rozwoju, jest integralnym elementem procesu podejmowania decyzji inwestycyjnych i organizacyjnych, szczeglnie w zakresie przestrzennej koordynacji dziaa. Dokumenty te tworz spjny system zintegrowanego planowania strategicznego. Plan zagospodarowania jest przestrzennym odniesieniem zaoe rozwoju wojewdztwa ujmujcym caociowo wszystkie sfery ycia. Okrela sposb uytkowania, wykorzystania i przeznaczenia terenu na rne cele. Podstawy prawne opracowania planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlaskiego stanowi: art. 14 ust. 1, pkt 7 w zwizku z art. 18 pkt 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz. U. Nr 91, poz. 576 z pniejszymi zmianami), art. 54 b ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 z pniejszymi zmianami), uchwaa Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego nr XXIV/181/2000 z dnia 26 czerwca 2000 r. w sprawie wyraenia woli opracowania planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlaskiego jako podstawa inicjujca rozpoczcie prac planistycznych. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa spenia nastpujce funkcje: a) koordynacyjn, dotyczc w szczeglnoci: wzajemnych relacji rzeczowych i przestrzennych midzy podmiotami, pola negocjacji i hierarchii wanoci poszczeglnych zagadnie, zasigu terytorialnego i zakresu merytorycznego podejmowanych wsplnie zada, okresw i etapw realizacji, b) regulacyjn, obejmujc w szczeglnoci: zakazy, nakazy i ograniczenia odnoszce si szczeglnie do przestrzeni publicznych, ochrony rodowiska przyrodniczego i kulturowego oraz obszarw specjalnych, wymogi dziaa przygotowawczych na obszarach przewidywanych do rozwoju dziaalnoci spoecznej i gospodarczej, dziaania ostrzegawcze zwizane z klskami ywioowymi, c) inspiracyjn w stosunku do podmiotw planowania przestrzennego, obejmujc w szczeglnoci: wskazania bliszych i dalszych celw z uwzgldnieniem przyjtych priorytetw i warunkw osigania podanych efektw, unikatowe cechy zasobw naturalnych i ludzkich oraz potencjau gospodarczego, podnoszcych atrakcyjno wojewdztwa dla dziaalnoci podmiotw, kreowanie rozwiza nowatorskich i efektywnych atrakcyjnych dla podmiotw, promocj projektw zamierze i ofert skierowanych do kapitau krajowego i zagranicznego oraz do aktywnej czci spoeczestwa, d) informacyjn, obejmujc wszystkie formy dziaalnoci planistycznej, w tym: ocen stanu istniejcego identyfikujc problemy, szanse i zagroenia, prospektywny obraz przyszoci pozwalajcy sprecyzowa cele i kierunki polityki przestrzennej wymagajce wyboru priorytetw, udostpnienie i upowszechnienie opracowa planistycznych adresowane do caego spoeczestwa i poszczeglnych grup interesw, 31

stay monitoring zjawisk i procesw zachodzcych w planowaniu przestrzennym w ujciu dostosowanym do struktur podmiotowych.

Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa inicjuje wyjcie do polityk i programw rzdowych, wskazujc na sposb czenia na obszarze wojewdztwa interesw oglnopastwowych i regionalnych. Poprzez okrelone uwarunkowania przestrzenne plan wspomaga bdzie sporzdzanie kontraktw wojewdzkich prowadzcych do podejmowania wsplnych dziaa administracji rzdowej i samorzdu wojewdztwa. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlaskiego powsta w wyniku dokonania analiz i przeprowadzenia studiw szeregu materiaw i opracowa podstawowych i uzupeniajcych. Cz tekstowa planu obejmuje: uwarunkowania zewntrzne zagospodarowania przestrzennego, uwarunkowania wewntrzne zagospodarowania przestrzennego, cele zagospodarowania przestrzennego nawizujce do celw okrelonych w Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, innych dokumentach rzdowych oraz strategii rozwoju wojewdztwa podlaskiego, zasady zagospodarowania przestrzennego uwzgldniajce: prymat rozwoju jakociowego nad ilociowym, symbioz rodowiska zurbanizowanego i przyrodniczego oraz wielofunkcyjno struktur przestrzennych, kierunki zagospodarowania przestrzennego o charakterze prawnym, planistycznym, organizacyjnym i inwestycyjnym, zadania ponadlokalne suce realizacji celw publicznych. Cz graficzna planu obejmuje: rysunek Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego... w skali 1:200 000, rysunek Kierunki zagospodarowania przestrzennego... w skali 1:200 000, Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa podlaskiego zawiera rekomendacje programw, projektw i prac, do polityki przestrzennego zagospodarowania kraju i dziaa organw administracji rzdowej do 2013 roku, w zakresie: 1. Ksztatowania systemu ekologicznego, gospodarki wodnej oraz infrastruktury ochrony rodowiska, 2. Ksztatowania systemu osadniczego miast i rozwoju obszarw wiejskich, 3. Ksztatowania systemu transportowego i infrastruktury technicznej, 4. Ksztatowania systemu usug ponadlokalnych i infrastruktury spoecznej, 5. Ksztatowania specyficznych ukadw zagospodarowania warunkujcych wiksz konkurencyjno regionu (m.in. w zakresie produktu turystycznego).

32

VI. Misja wojewdztwa i cele strategiczne


1. Misja wojewdztwa

Misja stanowi zapis intencji tego, co wadze samorzdowe wojewdztwa podlaskiego pragn uzyska w wyniku realizacji opracowanej Strategii. Zjawiska zachodzce w sferze spoeczno-gospodarczej charakteryzuj si du dynamik, std te przy zachowaniu uniwersalnoci zapisw dotyczcych misji, mog zmienia si narzdzia prowadzce do jej urzeczywistnienia. Misja wojewdztwa: Wojewdztwo podlaskie regionem aktywnego i zrwnowaonego rozwoju z wykorzystaniem walorw rodowiska naturalnego, wielokulturowej tradycji i pooenia przygranicznego

2.

Cele strategiczne

Identyfikacja celw strategicznych stanowi regionaln odpowied na propozycje pastwowej polityki regionalnej zawartej w projekcie Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, zaliczajcej wojewdztwo podlaskie do jednego z obszarw problemowych - do tzw. obszaru regionw wschodnich. Cele strategiczne maj by impulsem wewntrzregionalnym do rozwoju wojewdztwa i wychodzi naprzeciw instrumentom pastwa sucym wsparciu dziaa zapewniajcym wiksz spjno przestrzenn oraz spoeczno-gospodarcz z reszt kraju. Cel 1: Podniesienie atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa Atrakcyjno inwestycyjna wojewdztwa podlaskiego nie jest wysoka. Wrd wojewdztw, podlaskie plasuje si na jednym z ostatnich miejsc. Gwnym czynnikiem wpywajcym na taki stan rzeczy jest niedostateczna dostpno komunikacyjna regionu oraz brak uzbrojonych terenw przemysowych. Rozwj infrastruktury drogowej i technicznej to warunek niezbdny do zapewnienia sprawnego i niekolizyjnego dostpu do regionu. Realizacja tego celu oznacza popraw pocze komunikacyjnych, tj. drogowych, kolejowych oraz lotniczych, co przyczyni si do rozwoju dziaalnoci gospodarczej i do wzrostu zatrudnienia. Rozbudowa infrastruktury teleinformatycznej regionu przyczyni si do powszechnego korzystania z nowoczesnych technologii komunikacji jako narzdzi staego, dynamicznego wzrostu gospodarczego. Powizanie regionalnej infrastruktury teletransmisyjnej pozwoli wczy region do aktywnego, dynamicznie rozwijajcego si europejskiego rynku cyfrowego. Regionalne inwestycje na rzecz rozwoju wysokich technologii a w szczeglnoci technologii ICT umoliwi przesunicie rodka cikoci gospodarki regionu w kierunku gospodarki cyfrowej oraz stworz moliwoci realizacji idei rozwoju spoeczestwa opartego

33

na powszechnym informacyjnego.

dostpie

do

wiedzy

jako

czci

europejskiego

spoeczestwa

Pooenie przy granicy z Biaorusi i Litw sprawia, e przez wojewdztwo przebiegaj poczenia midzynarodowe oraz wane poczenia regionalne i krajowe. Inwestowanie w infrastruktur drogow wojewdztwa podlaskiego stwarza szans dynamicznego rozwoju. Poprawa przepustowoci drg i jakoci transportu osobowego i towarowego pomidzy poszczeglnymi czciami wojewdztwa przyczyni si do zwikszenia wewntrznej integracji regionu a take podniesie poziom bezpieczestwa publicznego, poprzez zapewnienie ochrony mieszkacom, inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym na obszarach wiejskich oraz podlegajcych przeksztaceniom urbanistycznym. Dostpno komunikacyjna doprowadzi do zniesienia czci barier rozwoju gospodarczego, co w efekcie doprowadzi do wzrostu atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa. Jednoczenie inwestycje drogowe bd realizowane w sposb moliwie bezpieczny dla rodowiska tak, aby walory naturalne stanowice podstaw rozwoju turystycznego nie zostay zniszczone, a tym samym stracone atrybuty, dla ktrych na terenie wojewdztwa podlaskiego przyjezdni bd chcieli si zatrzyma. Na lotniczej mapie Polski wojewdztwo podlaskie to biaa plama. Brak lotniska jest jednym z hamulcw rozwoju gospodarczego. Warunkiem podniesienia atrakcyjnoci lokalizacyjnej wojewdztwa jest rozbudowa sieci lotnisk regionalnych oraz docelowo budowa podlaskiego lotniska regionalnego. Wanym elementem rozwoju wojewdztwa podlaskiego jest uzyskanie szybkiego poczenia kolejowego z Warszaw. Modernizacja torw na linii E 75, a w szczeglnoci na trasie Biaystok Warszawa usprawni transport, umoliwiajc inwestorom atwiejsze dotarcie do naszego regionu. Nastpnym krokiem do zwikszenia zainteresowania inwestowaniem w wojewdztwie jest rozwj systemw zaopatrzenia w wod, odprowadzania i oczyszczania ciekw oraz usuwania i unieszkodliwiania odpadw staych.. Wobec faktu, i Podlaskie naley do obszaru Zielonych Puc Polski, odpowiednia infrastruktura w tym zakresie jest niezbdna do rozwoju inwestycji. Wanym dziaaniem bdzie te wypromowanie wojewdztwa jako regionu atrakcyjnego dla inwestorw, poprzez zrwnowaone promowanie, z jednej strony walorw turystycznych, a z drugiej - gospodarczych regionu, takich, jak: niskie koszty pracy, wyksztacona kadra, blisko rynkw wschodnich. Konieczne jest rwnie przygotowanie terenw inwestycyjnych, uzbrojonych w pen infrastruktur techniczn, z uregulowanymi sprawami wasnociowymi i prawnymi. Pozwoli to na osignicie dodatkowej przewagi nad innymi regionami poprzez szybko i atwo inwestowania w regionie. Kolejnymi dziaaniami podnoszcymi atrakcyjno wojewdztwa powinny by inwestycje w infrastruktur badawczo-rozwojow, aby wykorzysta potencja akademicki regionu. Realizacja zamierzonych dziaa wpynie pozytywnie na rozwj regionu zwikszajc jego atrakcyjno inwestycyjn, a take pozwoli na tworzenie silnego orodka metropolitalnego Biaegostoku, jako regionalnego centrum biznesu, nauki, administracji, handlu czy usug.

34

Cel 2: Rozwj zasobw ludzkich zgodnie z potrzebami rynku pracy Rozwijanie i wspieranie zasobw ludzkich jest jednym z gwnych skadnikw polityki regionalnej, zwaywszy na wysokie bezrobocie, niedostosowanie kwalifikacyjne potencjau ludzkiego do aktualnych trendw. W warunkach cigle zmieniajcych si czynnikw zewntrznych zarwno przedsibiorca, jak i pracownik musz wci poszukiwa sposobw na dostosowanie si do aktualnej sytuacji na rynku pracy. Cel ten bdzie wspiera powrt do aktywnoci zawodowej osb bdcych w bardzo trudnej sytuacji, pozostajcych bez pracy przez dugi okres czasu. W wyniku zmieniajcej si sytuacji gospodarczej regionu i kraju wiele osb pozostao bez pracy po zaamaniu niektrych gazi przemysu i likwidacji oraz restrukturyzacji wikszych zakadw pracy. W wielu przypadkach poziom czy kierunek wyksztacenia bezrobotnych nie rokuje szybkiego znalezienia zatrudnienia w regionie. Takie osoby wanie znajduj si w najtrudniejszej sytuacji na rynku, gdy ich umiejtnoci, dotychczasowy zasb wiedzy i dowiadczenie zawodowe staj si nieprzydatne na nowym rynku pracy. Osobom dugotrwale bezrobotnym bardzo trudno jest powrci do aktywnoci zawodowej, wymaga to niejednokrotnie ukoczenia kursw dokwalifikowujcych lub przekwalifikowujcych. Naley im zapewni szeroki dostp do aktualnych ofert pracy. Naley przeciwdziaa wykluczeniu spoecznemu, wspiera integracj zawodow i spoeczn grup szczeglnego ryzyka tj. dy do aktywizacji zawodowej i spoecznej modziey zagroonej wykluczeniem spoecznym, osb niepenosprawnych, osb dugotrwale korzystajcych ze wiadcze pomocy spoecznej oraz innych osb i grup, ktre znajdujc si w trudnej sytuacji yciowej - nie s w stanie samodzielnie przezwyciy trudnoci. Powysze dziaania wymagaj zaangaowania wikszych rodkw finansowych ni w przypadku aktywizacji osb w peni zdolnych do pracy. Wspierane bd rwnie dziaania na rzecz kobiet na rynku pracy oraz osb podejmujcych dziaalno gospodarcz. Przeciwdziaanie wykluczaniu osb w wieku produkcyjnym z aktywnoci zawodowej wskazuje na rol, jaka przynaley grupie osb czynnych zawodowo. Stanowi one bezporedni potencja osobowy dziki posiadanym umiejtnociom teoretycznym i praktycznym. Denie do aktywnego zarzdzania posiadanymi zasobami ludzkimi w celu agodzenia skutkw bezrobocia w rnych obszarach wojewdztwa, a take stwarzanie szans na przekwalifikowanie i podtrzymanie aktywnoci zawodowej w bliszym lub dalszym otoczeniu jest jednym z najwaniejszych dziaa prowadzcych do szeroko pojtego rozwoju regionalnego. Kluczowym elementem rozwoju potencjau ludzkiego, zwaszcza na obszarach wiejskich, jest stymulowanie aktywnych postaw spoeczestwa obywatelskiego oraz wspieranie oddolnych inicjatyw lokalnych. Wyzwalaniu naturalnej aktywnoci spoecznej sprzyja bdzie Inicjatywa Wsplnotowa LEADER+ oraz Odnowa wsi, ktre pozwol maym spoecznociom lokalnym wspdecydowa o kierunkach rozwoju ich najbliszego otoczenia przyjmujc tym samym na siebie cz odpowiedzialnoci. W przypadku LEADER, najwaniejszym elementem odpowiedzialnego rozwoju regionalnego i budowanie lokalnego rynku pracy jest poczenie dziaa sektora spoecznego i samorzdowego oraz rodowiska przedsibiorcw w celu identyfikacji i rozwizywania lokalnych problemw. Aktywizacja rnych rodowisk, a take wypracowanie zdrowych mechanizmw stymulujcych i podtrzymujcych ich aktywno, pozwoli na wyzwolenie ogromnego potencjau i skierowanie go na rne obszary dziaalnoci spoecznej i gospodarczej. W takiej sytuacji naley tworzy nowe miejsca pracy oraz dogodne warunki do utrzymania ju

35

istniejcych, dajc take moliwo zaplanowania i dostosowania stanowisk pracy dla osb niepenosprawnych w miar wystpujcych potrzeb i posiadanych moliwoci. W zakresie ksztacenia ustawicznego zaproponowana zostaa oferta zawierajca szkolenia i przekwalifikowania zawodowe zarwno dla pracujcych, bezrobotnych, jak i uczestniczcej w tym procesie kadry dydaktycznej, ktra zwikszy mobilno zawodow mieszkacw. Szans na zmniejszenie bezrobocia jest rozszerzenie ofert edukacyjnej na poziomie ponadgimnazjalnym i dostosowanie tego procesu do warunkw spoecznogospodarczych uwzgldniajcych lokalne potrzeby. W wyniku zmian w yciu spoeczno gospodarczym zwizanych z postpem naukowo technicznym konieczne jest cige aktualizowanie wiedzy zawodowej pracownikw i nabywanie dodatkowych umiejtnoci do wykonania nowych zada i sprostania nowym wymaganiom pracodawcw. Oczekuje si, e w wyniku realizacji tych dziaa podniesie si nie tylko jako zasobw ludzkich w regionie, ale rwnie wyksztaci si wrd beneficjentw szkole potrzeba ustawicznego doksztacania i regularnego korzystania z instytucji doradztwa i porednictwa zawodowego. Wane jest te powstanie spjnego systemu ksztacenia, dostosowanego do potrzeb nowoczesnego rolnictwa, dziki ktremu mona byoby uzupeni niedostatek odpowiedniej kadry dla agrobiznesu, zwaszcza w dziedzinach wymagajcych stosowania nowoczesnych metod zarzdzania, marketingu, obsugi rynku, doradztwa rolniczego i ekonomicznego. Planowane dziaania doprowadz do wzmocnienia instytucjonalnej obsugi oraz aktywnego kreowania polityki rynku pracy na szczeblu lokalnym i regionalnym, zwikszenia dostpnoci do informacji i poradnictwa zawodowego, dostosowania systemu ksztacenia zawodowego do potrzeb rynku pracy, co powinno korzystnie wpyn na rozwj gospodarczo - spoeczny regionu. Cel 3: Podniesienie konkurencyjnoci i midzynarodowym

podlaskich

firm

aspekcie

krajowym

Kluczem do konkurencyjnoci podlaskich firm jest innowacja. Szybkie tempo rozwoju techniki i nowoczesnych technologii sprawia, e tylko przedsibiorstwa innowacyjne mog zaistnie i utrzyma si na rynku. Na skuteczno przedsibiorcw w tym zakresie skadaj si ich kompetencje, umiejtnoci zarzdzania oraz przyjte strategie. Du rol odgrywa w tej kwestii rodowisko, w jakim firmy funkcjonuj. Ma to szczeglne znaczenie w odniesieniu do inicjatyw wadz publicznych, tworzcych korzystne warunki dla powstawania innowacyjnoci w przedsibiorczoci. Szczeglnego wsparcia mog oczekiwa firmy stosujce nowoczesne technologie bezpieczne dla rodowiska, tworzce nowe miejsca pracy na obszarach wiejskich, ksztatujce wizerunek wojewdztwa atrakcyjnego dla turystw. Wojewdztwo podlaskie charakteryzuje si szerokim sektorem MP. Gwnymi problemami sektora MP, obok braku kapitau, jest niewystarczajca ilo: instytucji otoczenia biznesu, wykwalifikowanej kadry pracowniczej, nowych technologii oraz nowoczesnych systemw informacyjnych. Dziaania niwelujce wyej wymienione trudnoci maj prowadzi do penego wykorzystania moliwoci funkcjonujcych na rynku podmiotw gospodarczych. Opracowanie odpowiadajcej potrzebom oferty szkoleniowo-edukacyjnej, jak rwnie wsparcie finansowo-kredytowe osb zamierzajcych rozpocz bd rozszerzy dziaalno gospodarcz, wpynie na podniesienie stopnia aktywizacji gospodarczej oraz na powstanie nowych miejsc pracy. Realizacja tych celw ley w gestii wyspecjalizowanych instytucji 36

finansowo-szkoleniowych. Ich dziaalno wymaga jednak wsparcia ze strony podmiotw publicznych takich jak samorzd wojewdztwa, powiatu, gminy. Rozwj MP, zwaszcza w oparciu o niewykorzystane do tej pory brane i obszary aktywnoci gospodarczej, stworzy szans penej dywersyfikacji i restrukturyzacji bazy ekonomicznej Wojewdztwa. Jest to szczeglnie istotne na obszarach wiejskich. Stworzenie moliwoci wykorzystywania nowych technologii a w szczeglnoci technologii z zakresu ICT jest szczegln szans rozwoju dla dynamicznych firm z sektora MP regionu Podlaskiego gdy przedsibiorstwa wykorzystujce jako zasb wiedz charakteryzuj si maym zaangaowaniem kapitaowym przy potencjalnych duych efektach ekonomicznych Wykorzystanie nowych technologii zaktywizuje sektor MP, poprawi zwizki nauki z biznesem, stworzy warunki rozwoju maych przedsibiorstw zlokalizowanych przy szkoach wyszych i instytucjach naukowo badawczych, doprowadzi do rozwoju systemw informacyjnych, a w efekcie do trwaego wzrostu gospodarczego. Spowoduje to te powstanie zalkw sprawnego systemu pobudzania, transferu i promocji innowacji. Zrnicowanie podmiotw gospodarczych pod wzgldem ich moliwoci produkcyjnych, absorpcji potencjau lokalnego rynku pracy i wyboru bran przyczyni si do wzrostu gospodarczego. Cel 4: Ochrona rodowiska naturalnego Wojewdztwo podlaskie to teren szczeglny ze wzgldu na bogactwo przyrodnicze. Na obszarze wojewdztwa funkcjonuje obecnie 15 obszarw chronionego krajobrazu z czn powierzchni 462 717,3 ha., w tym cztery parki narodowe: Wigierski Park Narodowy, Biaowieski Park Narodowy, Narwiaski Park Narodowy, Biebrzaski Park Narodowy. Szybki rozwj gospodarczy i nasilenie si negatywnych zjawisk cywilizacyjnych pociga za sob potrzeb zaangaowania rodkw publicznych w dziaania z zakresu ochrony rodowiska, ktre naley ukierunkowa przede wszystkim na zapobieganie powstawaniu negatywnych skutkw oddziaywania rozwoju cywilizacji na rodowisko. Zmniejszenie zatoczenia drg, zwikszenie ich przepustowoci, poprawa pynnoci i bezpieczestwa ruchu oraz wiksza sie drg przyczyni si do poprawy stanu rodowiska przyrodniczego oraz uatwi dostp do terenw wypoczynkowych i turystycznie atrakcyjnych. Jednoczenie rozbudowa sieci drg bdzie realizowana w sposb, ktry nie narazi obszarw przyrodniczo cennych na utrat swoich walorw. Zachowanie walorw, licznych w wojewdztwie podlaskim, obszarw o wysokich wartociach przyrodniczych bdzie moliwe take dziki inwestycjom w infrastruktur z zakresu ochrony rodowiska (oczyszczalnie ciekw, kanalizacje sanitarne i wodocigowe itp.). Zmniejszy to emisje zanieczyszcze do rodowiska na poziomie ochrony powietrza, wody, gruntw i lasw. Nie naley zapomina o koniecznoci ochrony przed nadzwyczajnymi zagroeniami rodowiska pochodzcymi zarwno z obszaru regionu jak i spoza niego (stay monitoring obiektw zagraajcych rodowisku oraz tras przewozu niebezpiecznych rodkw przez teren wojewdztwa, wyznaczenie skadowisk i oczyszczalni ciekw do przyjmowania tzw. odpadw poakcyjnych), a take o ochronie przeciwpoarowej i przeciwpowodziowej. Inwestycje w infrastruktur ochrony rodowiska bd wspomagane dziaaniami edukacyjnymi i informacyjnymi, majcymi na celu prewencj powstawania zagroe wynikajcych ze wzrastajcej konsumpcji indywidualnej, powodujcej wzrost iloci

37

odpadw, zuycia energii, obcienia ruchem samochodowym, zuyciem rodkw chemii gospodarczej. Cel 5: Rozwj turystyki z wykorzystaniem walorw przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego Wysokie walory przyrodnicze, wypoczynkowe i kulturowe daj szans rozwoju regionu, w oparciu o szeroko rozumian bran turystyczn. Wymaga to jednak podwyszenia standardw bazy turystycznej i sportowej, a take zwikszenia nakadw na kultur i sztuk oraz promocj regionu. Wsparcia wymagaj rwnie dziaania zmierzajce do ochrony dziedzictwa historycznego i kulturowego. Wojewdztwo podlaskie, ze wzgldu na niski stopie zanieczyszczenia rodowiska naturalnego, due bogactwo przyrodnicze i wystpowanie atrakcyjnych terenw wypoczynkowych, stwarza szans na rozwj turystyki, sportu i rekreacji. S to dziedziny dynamicznie rozwijajce si na wiecie. Wspieranie ich rozwoju, poprzez opracowanie odpowiednich projektw wyduajcych sezon turystyczny, w szczeglnoci zimowy, uatwie inwestycyjnych, kompleksowego zagospodarowania turystycznego, innowacyjnoci, a take poprzez tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze turystycznym i okooturystycznym, doprowadzi do powstania nowych produktw turystycznych oraz wyduenia okresu pobytu turystw w naszym wojewdztwie, generujc dodatkowe zyski w tej brany, tym samym zapewniajc mieszkacom dodatkowe dochody. Wojewdztwo podlaskie jest regionem zrnicowanym kulturowo, etnicznie i wyznaniowo. Ze wzgldu na bogactwo dziedzictwa historycznego i kulturowego regionu, konieczne jest stymulowanie jego rozwoju poprzez wspieranie instytucji zajmujcych si kultur i sztuk, rozbudow, modernizacj i zwikszenie dostpnoci do obiektw kulturalnych. Tego typu wsparcie doprowadzi w efekcie do zwikszenia i zrnicowania oferty kulturalnej, a take promocji wewntrznej i zewntrznej dorobku kulturalnego wojewdztwa podlaskiego. Fakt posiadania przez wojewdztwo tak duego dziedzictwa historyczno kulturowego nakada na wiele podmiotw, w tym zwaszcza na samorzd wojewdztwa, obowizek jego ochrony. Odbywa si to m.in. poprzez ewidencjonowanie i badanie zabytkw, zwikszenia dbaoci o muzea oraz wspdziaanie z administracj rzdow, samorzdow, wacicielami i uytkownikami obiektw zabytkowych i historycznych w zakresie ich restauracji, konserwacji i zagospodarowania. Wyludnianie si terenw tzw. ciany wschodniej z jej unikalnym w skali kraju budownictwem drewnianym i krajobrazem kulturowym, powoduje niszczenie zabytkowych obiektw jak i caych ukadw wiejskich. Tym samym obszary te trac warto kulturowo turystyczn. Koniecznym jest wsparcie tych terenw poprzez ochron zabytkowych zabudowa oraz przygotowanie do zaktywizowania turystyki. Wsparcia wymaga rwnie zachowanie dziedzictwa kulinarnego w rozwoju obszarw wiejskich. Wielokulturowy charakter regionu styku kultur powoduje, e wojewdztwo podlaskie posiada bogate zasoby tradycyjnych produktw spoywczych, ktre mog stanowi znaczce wzbogacenie lokalnej oferty turystycznej, jak rwnie sta si rdem zaopatrzenia mieszkacw wojewdztwa zamieszkujcych wiksze skupiska miejskie. Przetwrstwo artykuw rolnych w oparciu o tradycyjne metody moe stanowi w konsekwencji alternatywne rdo dochodw dla wielu mieszkacw obszarw wiejskich, nieznajdujcych zatrudnienia w rolnictwie.

38

Cel 6: Wykorzystanie przygranicznego i transgranicznego pooenia wojewdztwa W warunkach panujcej gospodarki wolnorynkowej, przy nowoczesnych rodkach komunikacji i przepywu informacji, zasadne wydaj si by dziaania na rzecz wsppracy regionw. Nowoczesna gospodarka jest sieci globaln, w ktrej odlego nie stanowi podstawowego kryterium w podejmowaniu decyzji kooperacyjnych, produkcyjnych, usugowych. Wspczenie rozwijajca si era ukadw ekonomicznych i gospodarczych tworzy sie wzajemnych powiza, wsplnych interesw i celw. Podane s obecnie dziaania w dziedzinie gospodarki, kultury, nauki, techniki oraz edukacji i sportu na rzecz wsppracy midzynarodowej, w tym wsppracy przygranicznej oraz wsppracy midzyregionalnej w kraju. Po wejciu Polski do Unii Europejskiej zwikszyy si moliwoci na wymian dowiadcze, technologii, tworzenie wsplnych rynkw pracy, zbytu oraz interesw gospodarczych. Procesy te wymagaj podejmowania wysikw reformatorskich, szkoleniowych, proceduralnych, a co za tym idzie nakadw finansowych. Bardzo wane s take inicjatywy wsppracy na poszczeglnych obszarach, jak na przykad przygranicznych, euroregionw, czy ukadach bliniaczych miast. Wszelkie wysiki na rzecz podejmowanej wsppracy powinny by wspierane i rozwijane, poniewa daj szans wymiany handlowej, inwestycyjnej, take wymiany naukowej oraz nawizania wizi spoecznych i kulturowych. Wanym czynnikiem rozwoju naszego wojewdztwa jest wsppraca regionw przygranicznych z Biaorusi i Litw. Istotne s rwnie kontakty gospodarcze z Ukrain, Rosj i krajami nadbatyckimi. Poprzez utrzymanie dobrych stosunkw spoecznoekonomicznych wojewdztwo podlaskie stanie si cznikiem pomidzy krajami wschodniej i zachodniej Europy. W realizacji tych dziaa naley podkreli rol Biaegostoku jako stolicy regionu pnocno wschodniej Polski, miasta metropolitalnego, regionalnego centrum administracyjnego, gospodarczego, naukowego, kulturalnego, turystycznego. Cel 7: Rozwj rolnictwa i tworzenie warunkw wielofunkcyjnego rozwoju wsi. Rolnictwo w wojewdztwie podlaskim funkcjonuje w trudnych warunkach przyrodniczo-klimatycznych i glebowych. Skadaj si na nie najkrtszy okres wegetacji w Polsce, rekordowe spadki temperatur, niska klasa bonitacyjna gleb i ich zakamienienie, oraz okresowe deficyty wody. Pomimo to rolnictwo jest dominujcym dziaem gospodarki wojewdztwa. Zarejestrowanych jest tu ponad 116 tys. gospodarstw rolnych o uytkowanej redniej powierzchni 13,4 ha. Struktura uytkw rolnych stwarza dobre warunki do dalszego rozwoju produkcji mleka i misa woowego. Na terenie Podlaskiego uprawia si gwnie ziemniaki, zboa (yto, owies, pszenic, kukurydz), rzepak i buraki cukrowe. W ostatnich latach coraz wicej wacicieli gospodarstw rolnych zajmuje si - z powodzeniem - prowadzeniem dziaalnoci agroturystycznej. Coraz wicej mieszkacw wsi dostrzega take szans na znalezienia sobie dodatkowego rda dochodw w drobnym przetwrstwie spoywczym, w oparciu o tradycyjne metody. Produkty tradycyjne stanowi wany element zrwnowaonego rozwoju wielofunkcyjnych obszarw wiejskich, dziki ktrym mae, rodzinne gospodarstwa rolne maj szans utrzymania si na rynku i uzyskiwania dodatkowego rda finansowania do dziaalnoci rolniczej. Produkty te ciesz si uznaniem nie tylko w regionie, lecz rwnie poza wojewdztwem za spraw wysokiej

39

jakoci, ktr zawdziczaj bogatej i rnorodnej tradycji wykonania oraz wyjtkowym surowcom. Problemem, ktry blokuje jednak rozwj drobnego przetwrstwa na obszarach wiejskich s trudne do spenienia dla maych producentw normy sanitarno-weterynaryjne. Jedn z barier rozwoju wsi jest saba dostpno komunikacyjna. W wojewdztwie istnieje wiele obszarw zagroonych marginalizacj lub wymagajcych aktywizacji. Jednym z gwnych celw jest cigy rozwj niedostatecznej wci struktury sieci komunikacyjnej bdcej podstawowym czynnikiem spowalniajcym wydajno wszelkiej dziaalnoci w regionie. Osignicie podanej atrakcyjnoci inwestycyjnej wymaga podwyszenia stopnia nasycenia w podstawow infrastruktur techniczn, jak s sieci drogowe, wodocigowe, kanalizacyjne itp. obszarw wiejskich. Uzasadniona jest rwnie rozbudowa infrastruktury sektora rolno-spoywczego, w szczeglnoci mleczarskiego, bdcego od lat gwn gazi przemysu w regionie, poprzez ukierunkowanie i tworzenie nowych form organizacji produkcji rolnej. Wspierane bd lokalne inicjatywy rozwoju gospodarczego poprzez wprowadzanie nowych technologii i nowoczesnych narzdzi pracy. Zapewnienie na obszarach wiejskich rwnie dogodnych warunkw dostpu do infrastruktury technicznej, co na obszarach miejskich, przyniesie efekt w postaci zwikszenia atrakcyjnoci tych obszarw jako mieszkalnych, produkcyjnych i rekreacyjnych. Wsparcie rozwoju istniejcych i tworzenie nowych midzysektorowych grup partnerskich typu LEADER bdzie dominujcym impulsem rozwoju obszarw wiejskich, dziki wykorzystaniu pomocowych rodkw unijnych uzupenionych rodkami krajowymi. Wojewdztwo podlaskie posiada due, nie w peni wykorzystane zasoby lene, ktre na wielu obszarach wiejskich s szans pracy dla miejscowej ludnoci. Dlatego te wane s dziaania majce na celu wspieranie dziaalnoci na rzecz rozwoju gospodarki lenej i innych form dziaalnoci gospodarczej wykorzystujcej lasy np.: turystyka wiejska, hotelarstwo, oraz aktywizowa lokalna ludno w celu lepszego wykorzystania zasobw lenych. Bogactwo uytkw zielonych wojewdztwa podlaskiego, z powodzeniem wykorzystywane przez rolnikw do intensyfikacji produkcji mleka, moe sta si rwnie szans dla rozwoju hodowli byda misnego. Znaczna cz gospodarstw niskotowarowych nie jest w stanie sprosta wymogom zwizanym z produkcj mleka wysokiej jakoci, gwarantujcym opacalno produkcji oraz moliwo zbytu. Od 2007 roku rolnicy posiadajcy kilka sztuk byda przestan sprzedawa mleko, poniewa nie sta ich bdzie na dostosowanie swoich gospodarstw do wymaganych standardw. W zwizku z tym zaprzestan te hodowli, likwidujc stada. Aby przeciwdziaa temu zjawisku, naley jak najszybciej podj dziaania zmierzajce do popularyzacji hodowli ras misnych, aby nie dopuci do przedwczesnego zlikwidowania istniejcych, maych stad byda, ktre mog da pocztek nowemu profilowi produkcji. Dziaalnoci tej towarzyszy bdzie pobieranie dopat do uytkw zielonych, co umoliwi zaopatrzenie w pasz do prowadzonej dziaalnoci. Naley jednak poszukiwa mechanizmw, wspierajcych ksztatowanie cen ywca woowego na opacalnym poziomie. Suy temu moe kreowanie znakw jakociowych, ktre bd podstaw dla pacenia przez konsumentw wyszych cen za miso wysokiej jakoci, poniewa miso pochodzce z ras mlecznych z pewnoci nie zadowoli najbardziej wymagajcych. Dodatkowym elementem zwikszajcym opacalno produkcji woowiny wysokiej jakoci, powinno by zachcanie rolnikw do sprzeday misa rwnie w postaci przetworzonej jako produkty tradycyjne. Istotnym elementem zwizanym z rozwojem rolnictwa moe by rwnie produkcja jagniciny i koniny, ktre take daj szans na podniesienie dochodw gospodarstw rolnych wojewdztwa podlaskiego. Ponadto hodowla koni jest wanym elementem rozwoju turystycznego regionu.

40

VII. Priorytety i dziaania


Skuteczne w ukadzie przestrzennym wojewdztwa oddziaywanie projektw, ktre wynika bd z poniszych priorytetw i dziaa Strategii wymaga wspdziaania wszystkich podmiotw i przyszych beneficjentw, zwaszcza jednostek samorzdu terytorialnego gmin, powiatw i samorzdu wojewdztwa. W celu realizacji istoty tych zapisw i zapewnienia efektywnego wykorzystywania rodkw przeznaczanych na rozwj regionalny, wybr zada inwestycyjnych powinien skupia si na wspieraniu przedsiwzi bdcych efektem wsppracy i wzajemnego rozwizywania problemw przez przyszych projektodawcw, szczeglne w odniesieniu do infrastruktury technicznej np.: zapewniania spjnoci i sprawnego funkcjonowania cigw komunikacyjnych, efektywnego oddziaywania systemw zaopatrzenia w wod, odprowadzania i oczyszczania ciekw oraz usuwania i unieszkodliwiania odpadw staych czy infrastruktury teleinformatycznej. Priorytet I. Infrastruktura techniczna: Dziaanie 1. Rozwj systemu transportowego wojewdztwa 1) Wspieranie budowy i przebudowy drg krajowych w celu zapewnienia prawidowego funkcjonowania midzynarodowego, krajowego i regionalnego ruchu drogowego oraz popraw jego bezpieczestwa, a w szczeglnoci: a) Nr S 8 /E 67/ (Warszawa) - granica wojewdztwa Zambrw Choroszcz Knyszyn Korycin Augustw - Suwaki - Budzisko - granica pastwa - (Kowno), w I Paneuropejskim Korytarzu Transportowym, z sukcesywnym dostosowaniem parametrw do klasy S, w tym budowa obwodnic miejscowoci, b) Nr S 19 (Grodno) - granica pastwa - Kunica - Biaystok - Siemiatycze - granica wojewdztwa - (Lublin Rzeszw Barwinek - granica pastwa - Preszow) z sukcesywnym dostosowaniem parametrw do klasy S, w tym budowa obwodnic miejscowoci i nowego odcinka na trasie Stanisawowo Wojszki, c) Nr 61 (GP S) (Warszawa Legionowo Ostroka) granica wojewdztwa oma Grajewo Augustw z dostosowaniem do parametrw klasy GP, w tym: budowa obwodnic miejscowoci. Docelowo podniesienie funkcji drogi na odcinku oma Augustw do parametrw drogi ekspresowej klasy S, d) Nr 65 na odcinku Biaystok - Bobrowniki z dostosowaniem parametrw do klasy G i budow nowego przebiegu na trasie ul. Gen W. Andersa - ul. Baranowicka w Biaymstoku, e) Nr 66 w I etapie na odcinku Bielsk Podlaski - Kleszczele - Czeremcha - Poowce granica pastwa z dostosowaniem do parametrw klasy G, f) Nr 16 na odcinku gr. wojewdztwa (warmisko-mazurskie/podlaskie) Augustw do parametrw klasy GP. 2) Budowa i przebudowa drg wojewdzkich stosownie do najwikszych istniejcych i prognozowanych nate ruchu i znaczenia w obsudze obszarw rozwoju spoeczno gospodarczego oraz najpilniejszych potrzeb w zakresie zapewnienia bezpieczestwa uytkownikw ruchu drogowego, w powizaniu z sieci ukadu drg krajowych, 3) Budowa i przebudowa drg powiatowych i gminnych znaczcych dla funkcjonowania zagospodarowania wojewdztwa,

41

4) Rozbudowa i budowa nowych miejsc obsugi podrnych (MOP) przy drogach krajowych i wojewdzkich, stosownie do potrzeb ruchu turystycznego i towarowego, 5) Rozbudowa i modernizacja systemu transportu publicznego, w tym w szczeglnoci wymiana taboru autobusowego, 6) Wspieranie budowy i wykorzystania istniejcych cigw komunikacyjnych w celu tworzenia priorytetw dla komunikacji miejskiej, w tym budowa alternatywnej komunikacji zbiorowej w aglomeracji biaostockiej z wykorzystaniem istniejcej infrastruktury kolejowej z opcj jej rozbudowy, 7) Przebudowa i rozbudowa miejskich ukadw komunikacyjnych z priorytetem ulic o charakterze tranzytowym, w cigu drg krajowych i wojewdzkich, 8) Tworzenie warunkw na rzecz zastosowania transportu kombinowanego (tiry na tory) na linii kolejowej Rail Baltica Warszawa - Biaystok Trakiszki Kowno Ryga Tallin i budowy centrw logistycznych, 9) Budowa systemu komunikacji lotniczej, a w szczeglnoci: a) lotniska regionalnego w rejonie Biaegostoku, b) rozbudowy i modernizacji lotniska Krywlany w Biaymstoku, c) rozbudowy i modernizacji lotniska sportowego w Suwakach, d) budowy lotniska sportowo sanitarnego k/Czerwonego Boru w gminie Zambrw 10) Wspieranie przebudowy linii i urzdze kolejowych z dostosowaniem ich parametrw do midzynarodowych i krajowych potrzeb przewozowych oraz regionalnych przewozw pasaerskich, a w szczeglnoci: a) linii E75 Warszawa Biaystok Sokka Suwaki Trakiszki granica pastwa, zwana Rail Baltica w I Europejskim Korytarzu Transportowym, z sukcesywnym dostosowywaniem parametrw dla linii magistralnej, b) linii nr E 26 na odcinku Sokka Kunica Biaostocka - granica pastwa z sukcesywnym dostosowywaniem parametrw dla linii magistralnej, c) linii Biaystok Bielsk Podlaski Czeremcha, d) linii Biaystok Moki - Grajewo, e) w Biaymstoku i granicznego przejcia kolejowego w Kunicy Biaostockiej, f) utworzenie terminali transportu kombinowanego, 11) Budowa i przebudowa transportowych szlakw wodnych, 12) Rozwj bezpiecznej infrastruktury w celu ograniczenia wypadkw drogowych, 13) Zapewnienie bezpieczestwa w ruchu drogowym poprzez wykorzystanie elektronicznych urzdze pomiarowych warunkw ruchu, jego natenia oraz zachowania si jego uczestnikw na wszystkich cigach komunikacyjnych. Dziaanie 2. Rozwj infrastruktury spoeczestwa informacyjnego 1) Stworzenie Podlaskiej Regionalnej Sieci Informacyjnej jako spoecznego dobra regionu, 2) Budowa i rozbudowa lokalnych i regionalnych szkieletowych sieci szerokopasmowych, w tym w szczeglnoci rozbudowa sieci PIONIER w regionie (powoanie do ycia sieci metropolitalnych w omy i Suwakach), 3) Budowa i rozbudowa lokalnych i regionalnych systemw transmisji danych, zwaszcza na terenach wiejskich i w maych miastach w szczeglnoci z wykorzystaniem nowoczesnych technik bezprzewodowych, 4) Wdroenie i wspieranie oglnowojewdzkiej platformy cyfrowego urzdu i GIS z wykorzystaniem cyfrowego podpisu jako elementu Wrt Podlasia, 5) Budowa systemu publicznych punktw dostpu do Internetu, 6) Gromadzenie i udostpnianie zasobw dziedzictwa kulturowego w postaci cyfrowej, 7) Stworzenie teleinformatycznego systemu monitoringu i likwidacji zagroe przed nadzwyczajnymi zagroeniami rodowiska,

42

8) Budowa internetowych centrw baz danych w obszarach dziaania: turystyka, rodowisko, drogi, kolej, instytucje poytku publicznego, instytucje uytecznoci spoecznej, baza turystyczna, stowarzyszenia i organizacje pozarzdowe, 9) Rozwj e-health rozwj telmedycyny w regionie poprzez wdraanie nowych technologii w monitorowaniu i diagnozie na odlego, 10) Rozwj e-pracy kreowanie nowych sposobw pracy z aktywnym wspieraniem pracy przez Internet, 11) Rozwj e-turystyki udostpnienie informacji turystycznej przez internet, 12) Rozwj wirtualnych bibliotek digitalizacja i udostpnienie zasobw bibliotek przez internet, 13) Stworzenie jednolitej platformy przetargw publicznych w regionie, 14) Rozwj nowych form nauczania e-learning promocja nauczania na odlego 15) Rozwj usug z zakresu e-biznesu. Dziaanie 3. Rozwj systemw zaopatrzenia w wod, odprowadzania i oczyszczania ciekw oraz usuwania i unieszkodliwiania odpadw staych 1) Rozwj systemu zaopatrzenia w wod ukierunkowanego na objcie scentralizowanymi systemami wszystkich mieszkacw jednostek osadniczych o zwartej przestrzennie zabudowie 2) Realizacja wymogw Dyrektywy Wodnej obligujcej do: a) eliminowania lub ograniczania substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego, b) zwikszenia zasobw dyspozycyjnych poprzez budow zbiornikw maej retencji, c) zwikszenia retencji dolinowej (wyznaczenie obszarw zalewowych i polderw) 3) Rozwj systemw odprowadzania i oczyszczania ciekw, ukierunkowany w szczeglnoci na eliminacj zanieczyszczenia wd powierzchniowych i podziemnych poprzez: a) budow oczyszczalni ciekw w miastach, wiejskich orodkach gminnych i wsiach nie posiadajcych takich urzdze, b) modernizacj istniejcych oczyszczalni pod ktem zwikszenia ich sprawnoci, zwaszcza w redukcji zwizkw biogennych, c) rozwj systemw kanalizacji sanitarnej zwaszcza w miejscowociach pooonych na obszarach ochrony prawnej i obszarach rozwoju gospodarczego, d) rozwj systemw kanalizacji deszczowej z urzdzeniami podczyszczajcymi, niezalenych od systemw kanalizacji sanitarnej, e) realizacj zada Krajowego Programu Oszczdzania ciekw Komunalnych, w szczeglnoci doprowadzenia do wyposaenia aglomeracji poniej 2000 RLM w systemy kanalizacji i oczyszczania ciekw i wynikajcej z tego potrzeby zagospodarowania powstajcych dodatkowych iloci odpadw ciekowych, 4) Rozwj nowoczesnych systemw gromadzenia, usuwania i unieszkodliwiania odpadw staych w tym odpadw niebezpiecznych, ukierunkowanych na ochron rodowiska i optymalne gospodarcze wykorzystanie czci odpadw poprzez: a) tworzenie nowoczesnych systemw odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadw budowa Zakadw Zagospodarowania Odpadw, b) powszechn selektywn zbirk odpadw, c) kompleksowe rozwizywania problemu bezpiecznego unieszkodliwiania odpadw niebezpiecznych, w tym medycznych i budowlanych (azbest) oraz utylizacji odpadw pochodzenia zwierzcego, d) dostosowanie istniejcych skadowisk i zakadw Zagospodarowania Odpadw do obowizujcych wymogw i standardw,

43

5) 6) 7)

8) 9)

e) sta systematyczn i powszechn edukacj spoeczestwa o efektach ekologicznych i gospodarczych stosowania zbirki selektywnej, Rozwj systemw odprowadzania i oczyszczania wd opadowych i roztopowych, niezalenych od systemu kanalizacji sanitarnej, Ochrona ujcia wody pitnej dla miasta Biaegostoku i okolic rzeka Supral, Rozwj indywidualnych systemw, przyzagrodowego oczyszczania ciekw w jednostkach osadniczych o rozproszonej przestrzennej zabudowie poprzez stosowanie: a) nowoczesnych technologii przyzagrodowych oczyszczalni ciekw dostosowanych do warunkw, b) rodowiska naturalnego lub innych rozwiza zapewniajcych ochron rodowiska, Ksztatowanie rodowiska, monitoring i ochrona walorw przyrodniczych regionu przed zagroeniami, Rozwj wsppracy midzynarodowej w dziedzinie ratownictwa i ochrony transgranicznych walorw rodowiska przyrodniczego.

Dziaanie 4. Rozwj systemw energetycznych. 1) Dostosowanie systemu elektroenergetycznego do potrzeb rozwoju wojewdztwa i standardw jakociowych poprzez: a) zapewnienie dwustronnego zasilania GPZ 400/110 kV "NAREW" na napiciu 400 kV z sieci krajowej, b) budow RPZ-w WN/SN wraz z liniami zasilajcymi oraz modernizacj istniejcych urzdze systemu WN, c) przebudow i rozbudow sieci SN i NN na obszarze caego wojewdztwa. 2) Zwikszenie moliwoci wymiany midzynarodowej nadwyek energii elektrycznej i bezpieczestwa systemu krajowego poprzez budow powiza na napiciu 400 kV z Litw i Biaorusi, 3) Tworzenie warunkw do wykorzystania istniejcych na obszarze wojewdztwa rde energii odnawialnej, 4) Tworzenie warunkw do: a) lepszego wykorzystania istniejcych gazocigw magistralnych w/c w centralnej i poudniowej czci wojewdztwa poprzez rozbudow sieci gazowniczych rozdzielczych, b) budowy gazocigw magistralnych i sieci rozdzielczej w pnocnej i zachodniej czci wojewdztwa, c) alternatywnego zasilania gazowego (oma, Grajewo, Augustw, Suwaki) 5) Wspieranie rozwoju systemw ciepowniczych w dostosowaniu do potrzeb rozwoju zagospodarowania i standardw ochrony rodowiska, w tym: a) budowy nowych rde ciepa i modernizacji istniejcych urzdze technicznych, ktre ogranicz emisj zanieczyszcze, b) rozbudowy sieci przesyowych i urzdze ciepowniczych w oparciu o najnowsze technologie i rozwizania techniczne, c) racjonalnego wykorzystania energii w tym m.in. przedsiwzi termomodernizacyjnych, d) wykorzystanie wd geotermalnych / energii geotermalnej.

44

Priorytet II. Infrastruktura spoeczna Dziaanie 1. Rozwj lecznictwa i opieki socjalnej 1) Budowa Zintegrowanego Systemu Ratownictwa Medycznego poprzez modernizacj istniejcej bazy techniczno lokalowej w celu dostosowania do obowizujcych przepisw prawa oraz poprawy jakoci wiadczonych usug oraz w oparciu o centra powiadamiania ratunkowego, 2) Wspieranie tworzenia Zintegrowanych Centrw Powiadamiania Ratunkowego tworzcych system ratownictwa medycznego i udzielania pomocy mieszkacom, ochrony przed zagroeniami, klskami i terroryzmem, 3) Rozwj nowych form opieki zdrowotnej m.in. opieki dugoterminowej, rodowiskowej, opieki nad matk i dzieckiem, rodowiska nauczania i wychowania, paliatywnej, domowej, 4) Przeprowadzenie procesu informatyzacji jednostek ochrony zdrowia w celu usprawnienia szybkiego przepywu informacji statystycznych, finansowych i innych, 5) Realizacja programu ochrony zdrowia psychicznego, 6) Rozwj profilaktyki i promocji zdrowia w oparciu o zaoenia Narodowego Programu Zdrowia, 7) Wsparcie rodziny, 8) Wspieranie rozwoju podstawowej opieki zdrowotnej w oparciu o instytucj lekarza rodzinnego, 9) Utrzymanie i rozwj instytucji i organizacji pozarzdowych zajmujcych si dziaalnoci socjaln, doradcz, opiek spoeczn oraz problemami uzalenie i patologii spoecznych, a take przeciwdziaaniem wykluczeniu spoecznemu i przeciwdziaaniem przemocy, 10) Utworzenie Lotniczego Pogotowia Ratunkowego w Suwakach, 11) Restrukturyzacja zakadw opieki zdrowotnej, majca na celu popraw sytuacji ekonomicznej, jakoci i dostpnoci udzielanych wiadcze zdrowotnych, jak rwnie racjonalizacja wykorzystania i modernizacj istniejcej bazy techniczno lokalowej, 12) Zwikszenie dostpu do specjalistycznych usug medycznych, 13) Rozwj usug wysokospecjalistycznych, w szczeglnoci w Biaymstoku, Suwakach i omy, 14) Poprawa warunkw i poziomu wiadczonych usug, zgodnie z przewidzianymi prawem standardami, 15) Poprawa wyposaenia jednostek opieki zdrowotnej w sprzt i aparatur medyczn, 16) Modernizacja i rozbudowa istniejcej bazy lecznictwa zamknitego i otwartego oraz tworzenie warunkw do budowy nowych placwek zdrowotnych, w tym prywatnych, 17) Zabezpieczenie miejsc w placwkach caodobowej opieki oraz placwkach dziennego pobytu dla dzieci i modziey, osb bezdomnych, starszych, niepenosprawnych, uzalenionych i niedostosowanych spoecznie, ktre nie mog otrzyma pomocy w warunkach domowych, czy te w naturalnym rodowisku spoecznym, 18) Wspieranie centrw lub klubw integracji spoecznej. Dziaanie 2. Rozwj kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego 1) Podwyszenie standardw bazy materialnej instytucji kultury oraz jej modernizacja i rozbudowa stosowna do potrzeb, tworzenie orodkw i centrw kultury, multikin oraz instytucji sucych rozwojowi kultur mniejszoci narodowych, 2) Wspieranie realizacji Europejskiego Centrum Muzyki i Sztuki Opery Podlaskiej w Biaymstoku,

45

3) Tworzenie innych nowych instytucji kultury, szczeglnie w siedzibach powiatw, z wykorzystaniem w pierwszej kolejnoci obiektw zabytkowych przydatnych do tej funkcji, 4) Wspieranie imprez kulturalnych o zasigu krajowym i regionalnym oraz dbao o powstanie nowych (w miar potrzeb o zasigu rozszerzonym poza granice kraju), 5) Inspirowanie i wspieranie rozwoju kultury ludowej i amatorskiej, w tym folkloru i rkodziea ludowego, twrczoci profesjonalnej oraz amatorskiego ruchu artystycznego z uwzgldnieniem specyficznego w wojewdztwie podlaskim zrnicowania etnicznego, narodowociowego i religijnego, a take ich promocji w kraju i za granic, 6) Wspieranie rozwoju czytelnictwa m.in. poprzez rozszerzenie oferty usug opartych na nowych technologiach informacyjnych oraz ochrona ksiki, 7) Prowadzenie wielostronnej edukacji kulturalnej dzieci i modziey ze szczeglnym uwzgldnieniem edukacji regionalnej, 8) Ochrona i utrzymanie dobrego stanu technicznego i historycznych form obiektw zabytkowych, a w szczeglnoci wykorzystanie obiektw zabytkowych do nowych funkcji, zwaszcza na potrzeby turystyki i dziaalnoci kulturalnej, 9) Zachowanie tosamoci krajobrazu kulturowego i utrzymanie cigoci rozwoju przestrzennego historycznych zespow osadniczych, 10) Identyfikacja i promocja produktw tradycyjnych wojewdztwa podlaskiego, z wykorzystaniem Listy Produktw Tradycyjnych, 11) Wspieranie spoecznoci lokalnych w zachowaniu tradycyjnej, wiejskiej zabudowy, zwaszcza na terenach o duym potencjale turystycznym, 12) Dbao o tradycje narodowe i kulturowe. Dziaanie 3. Rozwj sportu i rekreacji 1) Budowa obiektw sportowych o znaczeniu regionalnym i krajowym, takich jak wielofunkcyjne hale sportowo - widowiskowe, orodki szkoleniowo sportowe, stadiony lekkoatletyczne, 2) Budowa, przebudowa i modernizacja orodkw turystyczno - sportowych (baseny, stadiony, boiska i hale, sale sportowe, centra sportowo rekreacyjne, itp.), 3) Budowa, przebudowa i modernizacja obiektw rekreacyjnych (parki, cieki zdrowia, plae, kpieliska, przystanie wodne, itp.), 4) Inicjowanie powstawania nowych klubw i stowarzysze sportowych oraz rozwj dziaalnoci, 5) Wspieranie zagospodarowania obszarw rekreacyjno-sportowych w miastach i strefach podmiejskich, 6) Wspomaganie rozwoju zintegrowanego systemu szlakw rowerowych w regionie, w tym budowy cieek rowerowych w obszarach miejskich, 7) Organizowanie imprez sportowo-rekreacyjnych o zasigu regionalnym, krajowym i midzynarodowym, 8) Utrzymanie rezerw terenowych pod realizacj nowych obiektw i urzdze sportowych oraz ochrona ich przed przeznaczeniem na inne cele, 9) Promowanie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu masowego, szkolnego i wyczynowego. Dziaanie 4. Rozwj szkolnictwa 1) Rozbudowa i modernizacja bazy materialnej szk i placwek owiatowych, w szczeglnoci wyszych uczelni, z wykorzystaniem rodkw ze rde zewntrznych, 2) Zwikszenie roli szkolnictwa wyszego poprzez wzmacnianie potencjau naukowobadawczego orodkw akademickich dziki tworzeniu proinnowacyjnych laboratoriw,

46

3) Uatwienie kontynuacji nauki w szkoach ponadgimnazjalnych i wyszych poprzez system stypendiw, 4) Wikszy i atwiejszy dostp do stypendiw, 5) Rozwj kadr dydaktycznych oraz doposaenie w sprzt i pomoce dydaktyczne, w szczeglnoci w komputery, 6) Wspieranie rozwoju form ksztacenia ustawicznego modziey i dorosych, w szczeglnoci z obszarw wiejskich, 7) Dostosowywanie kierunkw ksztacenia w szkoach ponadgimnazjalnych i wyszych do procesw zachodzcych w sferze spoecznej i gospodarczej, w tym do potrzeb rynku pracy, 8) Rozwijanie aktywnej wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej w dziedzinie edukacji i sportu, 9) Wsparcie dziaa na rzecz edukacji ekologicznej, 10) Wsparcie dziaa na rzecz e-edukacji i edukacji na odlego, 11) Tworzenie warunkw do realizacji obnionego wieku szkolnego, 12) Tworzenie warunkw do rozwoju sportu ze szczeglnym uwzgldnieniem naturalnych warunkw rodowiskowych, 13) Promowanie i rozwj nowych metod uczenia si/nauczania, z uwzgldnieniem wykorzystania nowoczesnych technologii, 14) Opracowanie urozmaiconych ofert edukacyjnych, w tym w formach multimedialnych, odpowiadajcych na potrzeby uczniw/studentw/suchaczy, przedstawicieli wiata pracy, spoecznoci (lokalnej lub regionalnej) i caego spoeczestwa, rozszerzenie ofert programowej zaj pozalekcyjnych, 15) Zapewnienie wysokiej jakoci edukacji zawodowej i szkolenia zawodowego, 16) Wspieranie edukacji wykorzystujcej najnowsze technologie, 17) Zapewnienie funduszy na modernizacj i serwisowanie istniejcej bazy komputerowej oraz zapewnienie rodkw na tworzenie nowoczesnych pracowni komputerowych wraz z oprogramowaniem. Dziaanie 5. Rewitalizacja zdegradowanych obszarw miejskich oraz rozwj mieszkalnictwa 1) Porzdkowanie starej tkanki urbanistycznej poprzez odpowiednie zagospodarowanie pustej przestrzeni w harmonii z otoczeniem, 2) Renowacja budynkw o wartoci architektonicznej i znaczeniu historycznym oraz ich adaptacja na cele spoeczne, gospodarcze lub turystyczne, 3) Tworzenie stref bezpieczestwa i zapobiegania przestpczoci w zagroonych patologiami spoecznymi obszarach miast, 4) Modernizacja i rozbudowa budynkw i kubatury uytecznoci publicznej wraz z przylegym otoczeniem w celu adaptacji ich do penienia funkcji edukacyjnospoecznych 5) Przebudowa, remont i wymiana infrastruktury wodno - kanalizacyjnej, elektrycznej, grzewczej i gazowej w rewitalizowanych obiektach, 6) Wyznaczanie, przygotowywanie i uzbrajanie terenw pod budownictwo mieszkaniowe, 7) Poprawa funkcjonalnoci ruchu koowego, ruchu pieszego i estetyki przestrzeni publicznych rewitalizowanego terenu, 8) Remont i przebudowa obiektw penicych funkcje zaplecza turystycznego i kulturalnego, 9) Remont i przebudowa w celu przystosowania kubatury budynkw dla potrzeb tworzenia inkubatorw przedsibiorczoci.

47

Priorytet III. Baza ekonomiczna Dziaanie 1. Rozwj rolnictwa i obszarw wiejskich 1) Wsparcie gospodarstw towarowych w dostosowaniu do aktualnych norm produkcyjnych i ochrony rodowiska oraz poprawy ich konkurencyjnoci, 2) Wsparcie gospodarstw w przechodzeniu na produkcj ekologiczn oraz w dostosowaniu do warunkw wytwarzania i sprzeday produktw tradycyjnych, 3) Wsparcie przedsiwzi rolnorodowiskowych, 4) Wspieranie rozwoju przetwrstwa rolno-spoywczego i eksportu. Dotyczy to bdzie w szczeglnoci modernizacji i rozwoju baz przetwrstwa w ssiedztwie rynkw surowcowych (przede wszystkim mleczarstwo, przetwrstwo misa oraz owocw, zb, warzyw i ziemniakw) z priorytetem obszarw o uksztatowanym trwale zapleczu surowcowym oraz wysokim poziomie technologicznym i organizacyjnym przetwrstwa, 5) Tworzenie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych do poprawy jakoci i struktury rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez: a) scalanie, wymian gruntw i ich rekultywacj, b) wspieranie pozyskiwania gruntw rolnych skarbu pastwa przez sektor prywatny, c) modernizacj infrastruktury technicznej, d) modernizacj drg rolniczych, e) zwikszenie retencji wody na obszarze wojewdztwa, f) rozwj szkolnictwa i opieki zdrowotnej na wsi, g) ochron przed degradacj sanitarn. 6) Stymulowanie rozwoju otoczenia rolnictwa i wzrostu zatrudnienia pozarolniczego na wsi w zakresie: a) organizacji zbytu i zaopatrzenia produkcji rolniczej (np. giedy rolno-towarowe, hurtowe, grupy producenckie), b) obsugi finansowej, weterynaryjnej oraz owiaty i doradztwa rolniczego, c) usug oraz obsugi turystyki, w tym: turystyki wiejskiej i budownictwa letniskowego, d) tworzenie sieci sprzeday produktw tradycyjnych, z uwzgldnieniem wykorzystania w tym celu internetu, e) pomoc w organizowaniu si stowarzysze i innych zwizkw w branowych, f) wykorzystanie energii odnawialnej jako metody pozyskiwania dodatkowych dochodw, 7) Wspomaganie przedsiwzi zmierzajcych do poprawy warunkw cywilizacyjnych ycia i pracy ludnoci rolniczej, 8) Wspieranie rozwoju i tworzenia przedsibiorczoci szczeglnie poza tradycyjnymi sektorami dziaalnoci na obszarach wiejskich, 9) Tworzenie warunkw do rozwoju hodowli byda misnego poprzez: a) informowanie producentw o moliwociach przestawienie si z produkcji mleka na produkcj ywca woowego, b) wspieranie Porozumienia na rzecz rozwoju chowu byda misnego oraz innych, podobnych inicjatyw na poziomie wojewdztwa i kraju, c) wspieranie tworzenia regionalnych i oglnopolskich systemw certyfikacji ywnoci wysokiej jakoci, d) wspieranie inicjatyw przyczyniajcych si do wzrostu pogowia byda misnego, 10) Wspieranie rozwoju przedsiwzi midzysektorowych typu LEADER na rzecz zrwnowaonego rozwoju obszarw wiejskich,

48

11) Wspieranie promocji obszarw wiejskich jako motoru rozwoju regionalnego pod ktem turystycznym i inwestycyjnym, 12) Wspieranie postpu biologicznego poprzez prowadzenie dowiadcze wynikajcych z potrzeb regionu, 13) Wspieranie produkcji i przetwrstwa komponentw rolinnych do biopaliw. Dziaanie 2. Rozwj turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego 1) Dziaania wspierajce kompleksowe zagospodarowanie turystyczne terenw o najwyszych w wojewdztwie walorach przyrodniczych i kulturowych, zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju, 2) Tworzenie warunkw lokalizacyjnych oraz preferencji finansowych, organizacyjnych i prawnych sprzyjajcych pozyskiwaniu inwestorw do modernizacji i realizacji bazy turystycznej, 3) Wspieranie rozwoju turystyki przyjazdowej, w tym turystyki wiejskiej, ekoturystyki i turystyki kwalifikowanej, 4) Dalszy rozwj regionalnego systemu informacji i promocji turystycznej oraz jego wczenie w system krajowy i midzynarodowy, 5) Wspomaganie wzrostu atrakcyjnoci i rozwoju bazy materialnej najatrakcyjniejszych obszarw i obiektw turystycznych wojewdztwa w tym uzdrowisk, 6) Tworzenie warunkw do uzyskania wysokiej marki produktw turystycznych poprzez wspieranie zintegrowanych systemw rozwiza w zakresie tworzenia i promocji markowych produktw turystycznych oraz tworzenie tosamoci turystycznej wojewdztwa wraz z systemem identyfikacji marek regionalnych, 7) Opracowanie dugofalowego programu rozwoju rnych form turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego w wojewdztwie podlaskim, w tym take przygotowania kadr do ich obsugi, 8) Wspieranie rozwoju zintegrowanego systemu tras rowerowych, konnych, kajakowych, pieszych oraz tworzenie punktw widokowych, 9) Tworzenie oraz wspieranie inicjatyw podnoszcych poziom bezpieczestwa w rejonach atrakcyjnych turystycznie. Dziaanie 3. Wsparcie przedsibiorczoci 1) Rozwj dziaa inwestycyjnych na terenie wojewdztwa podlaskiego z uwzgldnieniem zasady zrwnowaonego rozwoju, 2) Restrukturyzacja majtku produkcyjno-usugowego skarbu pastwa i komunalnego, w szczeglnoci zagroonego degradacj i nieefektywnie uytkowanego, z uwzgldnieniem interesw spoeczno-gospodarczych wojewdztwa, 3) Zagospodarowanie majtku poprzemysowego i powojskowego poprzez modernizacj zaplecza infrastrukturalnego z przeznaczeniem na nowoczesn dziaalno gospodarcz, 4) Wspieranie przedsiwzi majcych na celu uzbrajanie przemysowych terenw inwestycyjnych, 5) Tworzenie korzystnych i konkurencyjnych warunkw infrastrukturalnych, finansowych i organizacyjnych sprzyjajcych w szczeglnoci: a) pozyskiwaniu krajowych i zagranicznych inwestorw przedsiwzi produkcyjnousugowych o wysokim poziomie technologii i organizacji produkcji, zwaszcza wymagajcych dobrej jakoci sanitarnej rodowiska, zaplecza naukowo-badawczego i wykwalifikowanych kadr, b) powstawaniu orodkw generowania innowacji technicznych, technologicznych i organizacyjnych parkw przemysowych i nisz innowacyjnych na

49

wyodrbnionych, przygotowanych infrastrukturalnie obszarach, zwaszcza w aglomeracji biaostockiej, jak te w Suwakach i omy, c) rozwojowi otoczenia gospodarki i biznesu w zakresie obsugi finansowej, prawnej, projektowej, logistycznej, marketingowej itp., 6) Wspieranie istniejcych parkw przemysowych na terenie regionu, 7) Wspieranie rozwoju wymiany handlowej i kooperacji produkcyjnej z zagranic zwaszcza z krajami Unii Europejskiej oraz Biaorusi, Ukrain, Rosj i krajami nadbatyckimi, 8) Tworzenie warunkw do modernizacji i budowy zakadw przetwrczych, powizanych z lokaln baz surowcow, przy wsparciu rodkw zewntrznych. Dotyczy to bdzie w szczeglnoci przemysw o utrwalonych tradycjach produkcyjnych i eksportowych oraz stabilnej bazie surowcowej, takich jak: mleczarski, misny, cukrowniczy, przetwrstwa ziemniaczanego, piwowarski, owocowo-warzywny, tytoniowy, spirytusowy, mynarski, cukierniczy, drzewny, meblarski, materiaw budowlanych, przemys lekki itp., 9) Rozwj systemu doradztwa dla podmiotw gospodarczych w zakresie pozyskania funduszy na rozwj oraz wejcia na rynek wsplnotowy, 10) Wspomaganie maych i rednich przedsibiorstw poprzez: tworzenie nowych i wspieranie istniejcych funduszy poyczkowych, porcze, dotacji, venture-capital, inkubatorw przedsibiorczoci itp., 11) Wsparcie tworzenia i rozwoju inkubatorw przedsibiorczoci w szkoach ponadgimnazjalnych oraz na uczelniach wyszych. Wzmocnienie i promocja potencjau sektora akademickiego i badawczo-naukowego dla rozwoju przedsibiorczoci, 12) Wspieranie procesw integracyjnych podmiotw gospodarczych dla sprostania konkurencji krajowej i zagranicznej, 13) Inspirowanie dziaa na rzecz podnoszenia jakoci produkcji oraz rozwoju marketingu krajowego i zagranicznego, w tym poprzez centra targowo-wystawiennicze Rozwj zaplecza naukowo-badawczego i zacienienie wsppracy midzy uczelniami i jednostkami naukowo-badawczymi a podmiotami gospodarczymi w celu kreowania postpu technologicznego i organizacyjnego, poprzez tworzenie parkw technologicznych i przemysowych, 14) Stworzenie systemu monitoringu gospodarczego, w zakresie ofert i potrzeb administracji samorzdowej oraz podmiotw gospodarczych, 15) Wspieranie rozwoju przedsibiorstw i instytucji otoczenia biznesu oraz realizacji inicjatyw na zasadzie partnerstwa publiczno-prywatnego, 16) Tworzenie warunkw do wspierania procesw restrukturyzacji przemysu w regionie, 17) Zapewnienie ochrony rodowiska w dziaaniach inwestycyjnych, tak, aby rozwj technologiczny nie wpywa negatywnie na walory ekologiczne i zwizany z tym potencja turystyczny wojewdztwa podlaskiego. Dziaanie 4. Rozwj innowacyjnoci gospodarki regionu 1) Rozwj zaplecza naukowo-badawczego i zacienienie wsppracy midzy uczelniami i jednostkami naukowo-badawczymi a podmiotami gospodarczymi dla kreowania postpu technologicznego i organizacyjnego, 2) Wspieranie inicjatyw tworzenia parkw przemysowych na celowo wyodrbnionych obszarach, z wykorzystaniem infrastruktury i majtku po restrukturyzowanych lub likwidowanych przedsibiorstwach, 3) Pomoc w przygotowywaniu infrastruktury niezbdnej dla funkcjonowania przedsibiorstw zaawansowanych technologicznie i tworzenia parkw naukowo-technologicznych i inkubatorw technologicznych, w tym inkubatorw przedsibiorczoci,

50

4) Wspieranie tworzenia korzystnych i konkurencyjnych warunkw infrastrukturalnych, finansowych i organizacyjnych sprzyjajcych m. in. pozyskiwaniu krajowych i zagranicznych inwestorw przedsiwzi produkcyjno-usugowych o wysokim poziomie technologii i organizacji produkcji, 5) Wspieranie rozwoju otoczenia gospodarki i biznesu w zakresie obsugi finansowej, w tym funduszy wysokiego ryzyka na wspieranie powstawania nowych firm innowacyjnych, oraz w zakresie obsugi prawnej, projektowej, logistycznej, marketingowej itp., 6) Wspieranie przedsibiorstw zobligowanych do dostosowania swojej infrastruktury do wymogw ochrony rodowiska, z wykorzystaniem zaawansowanej technologii, 7) Przeprowadzanie analiz i bada potrzebnych w realizacji RSI, w tym bada, analiz (np. finansowych, technicznych) i innych dziaa sucych przygotowaniu projektw wynikajcych z RSI wspierajcych budowanie regionalnego systemu innowacji, 8) Tworzenie i rozwj sieci wsppracy w zakresie innowacji, pomidzy sektorem badawczo-rozwojowym, przedsibiorstwami i innymi podmiotami, sucej transferowi know-how i technologii, w tym poprzez organizowanie spotka, seminariw, warsztatw, kampanii promocyjnych, cykli szkoleniowo-edukacyjnych, targw wiedzy, 9) Wspieranie dziaa instytucjonalnych majcych na celu wdraanie RSI, 10) Wspieranie powstaych parkw naukowo-technologicznych, 11) Monitorowanie moliwoci wykorzystania rud wystpujcych na Suwalszczynie w gospodarce. Dziaanie 5. Tworzenie spjnego i efektywnego systemu promocji 1) Wykreowanie znaku i hasa promocyjnego wojewdztwa, 2) Promocja oferty turystycznej regionu, w tym walorw przyrodniczych, kulturowego dziedzictwa oraz lokalnych produktw tradycyjnych, 3) Promocja atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa podlaskiego: a) Uruchomienie systemu przepywu informacji nt. ofert inwestycyjnych samorzdw terytorialnych, b) Opracowanie bazy informacyjnej poddostawcw dla potencjalnych inwestorw zewntrznych, c) Opracowanie priorytetowych elementw promocji inwestycyjnej, 4) Efektywne wykorzystanie odrbnoci kulturowych regionu w zakresie jego promocji i rozwoju, 5) Kreowanie pozytywnego wizerunku wojewdztwa podlaskiego w kraju i za granic, 6) Wzmocnienie i promocja potencjau sektora akademickiego i badawczo-naukowego dla rozwoju przedsibiorczoci, 7) Promocja innowacyjnych rozwiza w zakresie problemw spoecznych wystpujcych w wojewdztwie. Dziaanie 6. Rozwj kadr gospodarki regionu, w tym ksztacenia ustawicznego 1) Ksztacenie w celu uzyskania umiejtnoci poszukiwanych przez pracodawcw, 2) Ksztacenie osb zagroonych bezrobociem (w szczeglnoci na terenach wiejskich) w celu przygotowania ich do tworzenia i rozwijania wasnej maej przedsibiorczoci, 3) Wsparcie i uatwienie warunkw do samozatrudnienia, 4) Podnoszenie kwalifikacji pracownikw podlaskich firm, 5) Wspieranie systemu ustawicznego ksztacenia spoeczestwa celem przygotowania do wymogw europejskiego rynku pracy, 6) Pobudzenie mobilnoci zawodowej mieszkacw regionu, 7) Zapewnienie powszechnej dostpnoci do usug doradztwa zawodowego dla osb korzystajcych z procesu przekwalifikowa,

51

8) Rozwj systemu szkole ustawicznych w szczeglnoci z wykorzystaniem nowoczesnych metod ksztacenia na odlego. Dziaanie 7. Rozwj funkcji metropolitalnych Biaegostoku 1) Opracowanie koncepcji i kierunkw rozwoju Biaegostoku i okolic jako metropolii, 2) Uporzdkowanie i ukierunkowanie rozwoju urbanistycznego Biaegostoku, z uwzgldnieniem aspektw ekonomicznych, materialno-technicznych, spoecznych do funkcji metropolitalnych, 3) Przezwycienie syndromu peryferyjnoci zapnienia gospodarczego i cywilizacyjnego, 4) Budowa, przebudowa, rozbudowa lub modernizacja infrastruktury systemu transportu publicznego i komunikacyjnego - drogowego, kolejowego i lotniczego, 5) Stworzenie nowych sieci systemw transportu wraz z infrastruktur towarzyszc, 6) Tworzenie spoecznych, ekonomicznych i organizacyjnych warunkw prawidowego i efektywnego funkcjonowania Biaegostoku, 7) Dziaania ukierunkowane na wzmocnienie funkcji metropolitalnych poprzez kompleksow rewitalizacj obszarw miejskich obejmujc aspekty urbanistyczne, przestrzenne, rodowiskowe, spoeczne, gospodarcze i kulturowe, wspomagajce rozwj przedsiwzi mieszkaniowych, w tym budownictwa socjalnego w ramach programu rewitalizacji obszaru metropolitalnego.

52

Tabela: Obszary wzajemnych relacji celw strategicznych, priorytetw i dziaa.


5. Rozwj turystyki z wykorzystaniem walorw przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego 3. Podniesienie konkurencyjnoci podlaskich firm w aspekcie krajowym i midzynarodowym 7. Rozwj rolnictwa i tworzenie warunkw wielofunkcyjnego rozwoju wsi. 2. Rozwj zasobw ludzkich zgodnie z potrzebami rynku pracy 4. Ochrona rodowiska naturalnego Cel 1. Podniesienie atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa 6. Wykorzystanie przygranicznego i transgranicznego pooenia wojewdztwa

Priorytet

Dziaanie I. Infrastruktura techniczna II. Infrastruktura spoeczna III. Baza ekonomiczna 1. Rozwj systemu transportowego wojewdztwa 2. Rozwj infrastruktury spoeczestwa informacyjnego 3. Rozwj systemw zaopatrzenia w wod, odprowadzania i oczyszczania ciekw oraz usuwania i unieszkodliwiania odpadw staych 4. Rozwj systemw energetycznych. 1. Rozwj lecznictwa i opieki socjalnej 2. Rozwj kultury i ochrona dziedzictwa kulturowego 3. Rozwj sportu i rekreacji 4. Rozwj szkolnictwa 5. Rewitalizacja zdegradowanych obszarw miejskich oraz rozwj mieszkalnictwa 1. Rozwj rolnictwa i obszarw wiejskich 2. Rozwj turystyki i lecznictwa uzdrowiskowego 3. Wsparcie przedsibiorczoci 4. Rozwj innowacyjnoci gospodarki regionu 5. Tworzenie spjnego i efektywnego systemu promocji 6. Rozwj kadr gospodarki regionu w tym ksztacenia ustawicznego 7. Rozwj funkcji metropolitalnych Biaegostoku

53

VIII. Wiodce klastry przemysu wojewdztwa podlaskiego


Wystpowanie klastrw4 definiuje si w oparciu o cztery czynniki: koncentracj przestrzenn, jednoczesn konkurencj i kooperacj oraz wspln trajektori rozwoju5. Wychodzc z zaoenia, i podejcie klastrowe moe przyczyni si do rozwoju wojewdztwa w oparciu o najsilniejsze i najaktywniejsze dziedziny gospodarki regionu, strumie finansowy powinien by ukierunkowany m.in. na wiodce brane przemysowe, ktre mogyby tworzy potencjalne klastry. Polityka klastrw znajduje swoje odniesienie w dokumentach programowych NPR i NSRR, ktre mwi o koniecznoci ustanowienia instrumentw umoliwiajcych wspieranie powstawania i rozwoju specjalistycznych klastrw badawczo-technologicznych i struktury wsppracy sieciowej midzy sektorem prywatnym, publicznym oraz sfer badawczo-naukow. W szczeglnoci mowa jest o wspieraniu procesw innowacyjnych i badawczych, jako aspektw rozwoju przedsibiorczoci6. Pierwsz prb ukierunkowania strumienia inwestycji zewntrznych jest wybr istniejcych bd potencjalnych klastrw. Rozwj gospodarczy wojewdztwa podlaskiego opiera si w znacznej mierze na trzech wiodcych klastrach przemysu: spoywczym (gwnie mleczarskim), drzewnym (w tym meblarskim) i maszynowym. Wynika to ze specyfiki naszego regionu charakter rolniczy ze znacznymi zasobami lasw. Pewna uwag naley take powici znaczeniu turystyki w regionie. Nie stanowi ona dominujcej gazi gospodarki, a i udzia w budowaniu naszego PKB nie jest zbyt znaczcy. Traktujemy jednak j jako niewykorzystywany potencja regionu, ktry przy odpowiednim wsparciu korzystnie moe wpyn na rozwj gospodarczy wojewdztwa. Std take sektor turystyczny wczony zosta do klastrowych obszarw wsparcia. Celowe zatem bd dziaania sprzyjajce dalszemu dynamicznemu rozwojowi wymienionych sektorw. Inwestycje z tych dziedzin naley traktowa priorytetowo poprzez np. dodatkow punktacj przy ocenie projektw dofinansowywanych w ramach rozwoju regionalnego wojewdztwa. Przemys spoywczy W sektorze spoywczym wojewdztwa podlaskiego, najbardziej rozwinity jest przemys mleczarski bardzo mocno zwizany z rolnictwem i hodowl zwierzt zdominowany przez due firmy z wysokim poziomem technologii. Pomidzy tymi firmami (gwnie z polskim kapitaem) i rolnikami istnieje dobra wsppraca, ale due firmy nie maj dobrych zwizkw z mniejszymi. W regionie istnieje ponad 700 jednostek zajmujcych si przetwrstwem rolno-spoywczym i niemal wszystkie nale do sektora prywatnego. Wytwarzaj produkty misne, drobiowe, owocowo- warzywne, zboowe oraz alkohol i piwo.

Klasyczna definicja wg M. Portera klaster to geograficzne skupisko wzajemnie powizanych firm, wyspecjalizowanych dostawcw, jednostek wiadczcych usugi, firm dziaajcych w pokrewnych sektorach i zwizanych z nimi instytucji (np.: uniwersytetw, jednostek normalizacyjnych i jednostek branowych) w poszczeglnych dziedzinach, konkurujcych midzy sob, ale rwnie wsppracujcych. Wicej o klastrach m.in. na stronie www.klastry.pl. 5 Polityka wspierania klastrw. Najlepsze praktyki Rekomendacje dla Polski, Niebieskie Ksigi 2004 Rekomendacje Nr 11, Polskie Forum Strategii Lizboskiej IbnGR, s. 7. 6 Por. NSRR - Priorytet 1.1 Instytucje wspomagajce konkurencyjno i atrakcyjno inwestycyjna wojewdztw (Cel 1 Wiksza konkurencyjno regionw); NPR Priorytet: Przedsibiorczo i innowacyjno (kierunek 1: Tworzenie przyjaznego otoczenia dziaania przedsibiorstw).

54

Podlaskie mleczarnie syn w caym kraju jako najwiksze i najnowoczeniejsze wytwrnie produktw mlecznych. Spdzielnie mleczarskie z Grajewa, Kolna, Pitnicy, Suwak i Zambrowa znajduj si w pierwszej dziesitce krajowego rankingu jednostek tej brany, za SM "Mlekowita" w Wysokiem Mazowieckiem zajmuje miejsce pierwsze. Dobre wyniki osigaj rwnie mleczarnie w Siemiatyczach (najwikszy w kraju eksporter serw twardych), Suwakach, Bielsku Podlaskim i w Augustowie. Regionalne przedsibiorstwa wykorzystuj do produkcji nowoczesne oprzyrzdowanie i najwyszej klasy technologie wytwrcze. Ich oferta asortymentowa jest niezwykle bogata i gwarantuje najwysz jako walorw smakowych. Wiele z przedsibiorstw posiada certyfikaty jakoci ISO. Przemys drzewny i meblarski Konkurencyjno przemysu drzewnego w istotny sposb powizana jest z nowoczesnoci wyrobw, bdcych pochodn poziomu wyposaenia technicznego zakadw i stosowanych innowacyjnych technologii produkcji. Funkcjonujce w wojewdztwie przedsibiorstwa przemysu drzewnego s w stanie nasyci nie tylko rynek lokalny. Produkuje si tutaj m.in. parkiety, meble, stolark okienn i drzwiow, elementy konstrukcji domw oraz sklejk, ktra trafia rwnie do Europy. Przemys drzewny w znacznej mierze oparty jest na rodzimych surowcach rozlegych obszarw lenych wojewdztwa. Przemys maszynowy Oferta podlaskiego przemysu maszynowego jest niezwykle bogata. Wytwarzany asortyment w peni zaspokaja potrzeby lokalne, a jego nadwyki eksportowane s do innych krajw. Turystyka Wojewdztwo podlaskie posiada bardzo duy potencja naturalny do rozwoju turystyki. Niewystarczajca jest jednak baza turystyczna i dostpno komunikacyjna regionu. Dziaanie naley ukierunkowa na przeduenie sezonu turystycznego co bezporednio wie si z rozwojem infrastruktury turystycznej. Drugim niezbdnym czynnikiem jest odpowiednie przygotowanie kadry w tym zakresie.

55

IX. Paszczyzny wsppracy midzywojewdzkiej


Jednym z istotnych wymiarw wzmacniania potencjau rozwojowego regionu jest wsppraca midzyregionalna w wymiarze krajowym. Podlaskie graniczy z trzema wojewdztwami: warmisko-mazurskim, mazowieckim oraz lubelskim. Z uwagi na przyjte przez kade z wojewdztw priorytety rozwoju rnie mog by zdefiniowane obszary wzajemnej wsppracy. Osignicie zamierzonych celw rozwoju wojewdztwa podlaskiego wymaga programowania rozwoju w oparciu o efektywnie wykorzystywany i promowany potencja endogeniczny wojewdztwa. Pozostaje to w zgodzie z zasad konkurencyjnoci regionw i wykorzystywania wewntrzregionalnych czynnikw rozwoju. Z drugiej strony polityka osigania wsplnych celw w ramach polityki regionalnej pastwa, realizacja zbienych interesw o charakterze ponadregionalnym oraz skuteczna konkurencja o wsparcie zewntrzne na ich realizacj, wymaga wspdziaania z regionami, ktre podobnie definiuj swoje denia i cele. Wojewdztwo podlaskie powinno wraz z innymi wojewdztwami podejmowa dziaania w kierunku realizacji wsplnych celw i poszukiwa oglnych rozwiza systemowych w okrelonych obszarach problemowych. Wspdziaanie midzyregionalne powinno obejmowa w szczeglnoci sfery istotne z uwagi na strategiczne wizje rozwoju wojewdztwa. Wojewdztwo podlaskie, od 2002 r., jest czonkiem-zaoycielem Stowarzyszenia Zwizek Wojewdztw RP. Cele stowarzyszenia obejmuj wspieranie idei samorzdu terytorialnego, obron wsplnych interesw wojewdztw oraz denie do ich spoecznogospodarczego rozwoju. Zwizek Wojewdztw RP reprezentuje interesy wojewdztwa na forum oglnokrajowym i midzynarodowym, majc upowanienie m. in. do aktywnego udziau w polityce decentralizacji uprawnie na rzecz samorzdw, inicjowania i opiniowania aktw prawnych czy nawizywania kontaktw zagranicznych na poziomie regionw. Jednym z najistotniejszych obszarw wsppracy midzywojewdzkiej majcej strategiczne znaczenie z punktu widzenia regionu jest Porozumienie Zielone Puca Polski. Wojewdztwo podlaskie jest wiodcym czonkiem-sygnatariuszem porozumienia. W 2004 r. Marszakowie Wojewdztw: kujawsko-pomorskiego, podlaskiego, pomorskiego, mazowieckiego i warmisko-mazurskiego reaktywowali dziaania wadz samorzdowych nad rozwojem obszaru Zielonych Puc Polski. Instytucjonalnymi sygnatariuszami Porozumienia zawartego ponownie w 2004 r., ktre otwarte jest na nowe podmioty gotowe wspiera zrwnowaony rozwj Zielonych Puc Polski, s take: Narodowa Fundacja Ochrony rodowiska, ktra od lat uczestniczy w pracach Porozumienia oraz od 2005 r. Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacja EKOFUNDUSZ, Bank Ochrony rodowiska, Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Biaymstoku oraz Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. Oprcz rozwoju ekologicznego, przyrodniczego i kulturowego, celem Porozumienia jest rwnie wzrost gospodarczy pnocno-wschodniego obszaru Polski z uwzgldnieniem aspiracji i potrzeb mieszkacw tych terenw, zgodnie z ide zrwnowaonego rozwoju. Programowym rozwiniciem koncepcji Zielonych Puc Polski s dziaania w ramach projektu Zielone Puca Europy. Obejmuj one obszary pooone w rodkowej i rodkowowschodniej czci zlewni Morza Batyckiego tj. obszary pojezierne pooone w zlewni rzek: 56

Wisy, Niemna, Pregoy, Dwiny (Polska, Litwa, otwa, Estonia, Rosja-Obwd Kaliningradzki oraz Biaoru i Ukraina). Wraz z Pomorzem Zachodnim (Polska) oraz Pojezierzem Meklemburskim i Holsztyskim (Niemcy) stanowi obszar o cznej powierzchni ok. 900 tys. km2. Celem transgranicznego programu ma by w szczeglnoci stworzenie ukadu makroregionalnego, w ktrym rozwj ekonomiczny bdzie si harmonijnie czy z zasadami utrzymania rwnowagi ekologicznej. Warto i znaczenie projektu podkrela fakt, i dua cz Zielonych Puc Europy stanowi wewntrzn cz Unii Europejskiej, ktra jest szczeglnie zainteresowana wspieraniem zrwnowaonego rozwoju obszarw o walorach przyrodniczych. Wojewdztwo podlaskie moe sta si aktywnym podmiotem propagujcym idee Zielonych Puc Europy. Z uwagi na fakt, i ochrona rodowiska stanowi istotn sfer z punktu widzenia regionu, poza kooperacj w obszarze funkcjonalnym Zielonych Puc Polski, wojewdztwo podlaskie pogbia dowiadczenia wsppracujc w tym zakresie take z innymi wojewdztwami. Przykadem moe by realizowany wsplnie z wojewdztwem dolnolskim projekt pt. Wsparcie przygotowa wojewdztw Dolnolskiego i Podlaskiego do wykorzystania rodkw Unii Europejskiej na przedsiwzicia zwizane z ochron rodowiska i zrwnowaonym rozwojem poprzez przekazywanie dowiadcze saksoskich. Projekt rozpocz si w padzierniku 2003 r. i trwa bdzie do padziernika 2005 r. Celem przedsiwzicia jest waciwe przygotowanie uczestnikw projektu, czyli przedstawicieli administracji rzdowej i samorzdowej oraz ekologicznych organizacji pozarzdowych z wojewdztwa podlaskiego i dolnolskiego, do korzystania ze rodkw funduszy pomocowych wspierajcych przedsiwzicia w zakresie ochrony rodowiska. Wan sfer wsppracy wojewdztwa podlaskiego z ssiednimi regionami winny by take dziaania na rzecz ochrony i ksztatowania rodowiska przyrodniczego w zakresie: - obszarw zlewni rzek: Narew, Biebrza i Bug wojewdztwa: mazowieckie i warmiskomazurskie, - utrzymywania w naleytym stanie wielkoprzestrzennego ekologicznego systemu obszarw chronionych, w szczeglnoci: Doliny Bugu i Nurca, Rwniny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi, Jezior Rajgrodzkich i Pojezierza Rajgrodzkiego, Doliny Bdzianki i Doliny Rospudy wojewdztwa: lubelskie, mazowieckie i warmisko-mazurskie. W zakresie podobnie definiowanych problemw i podobnych celw ich rozwizywania, w szczeglnoci w dziedzinie infrastruktury, strategicznym obszarem wsppracy wojewdztwa podlaskiego z innymi regionami jest obszar tzw. ciany Wschodniej. Jednym z instytucjonalnych wyrazw tej kooperacji pozostaje Komisja ds. ciany Wschodniej. Komisja powoana zostaa 15 marca 2004 r. w Biaymstoku. Sygnatariuszami porozumienia, ktrych obszary w caoci bd czci przynale funkcjonalnie do pojcia ciany Wschodniej, jest 5 wojewdztw tj. podlaskie, lubelskie, podkarpackie, warmisko-mazurskie i mazowieckie. Porozumienie stao si podstaw do powoania przez Zgromadzenie Oglne Zwizku Wojewdztw RP w drodze uchway 23 marca 2004 r. Komisji ds. ciany Wschodniej. Intencj podpisania porozumienia i powoania Komisji jest denie do szybszego rozwoju spoeczno-gospodarczego regionw-sygnatariuszy i skuteczne niwelowanie rnic wzgldem pozostaej czci kraju. Znaczenie porozumienia podkrela fakt, i Komisja ds. ciany Wschodniej jest jedyn w ramach Zwizku Wojewdztw RP komisj, uksztatowan terytorialnie. Tzw. ciana Wschodnia potraktowana zostaa zatem jako istotny ze wzgldu na pooenie geograficzne obszar problemowy. 57

Wiele dziaa strategicznych z punktu widzenia naszego regionu pozostaje w gestii administracji rzdowej, jak choby kwestia powstania nowych przej granicznych czy modernizacji drg o znaczeniu ponadlokalnym. Wadze samorzdowe ssiadujcych ze sob wojewdztw powinny cile wsppracowa w tym zakresie, by tworzc skuteczny lobbing ponadregionalny kierowa uwag wadz centralnych na wspieranie dziaa samorzdowych na obszarach wymagajcych szczeglnego wsparcia. Z punktu widzenia wojewdztwa podlaskiego obszarami wsppracy wymagajcymi pomocy pastwa s inwestycje zwikszajce dostpno zewntrzn wojewdztw oraz wzajemne powizania komunikacyjne, a w szczeglnoci: - droga krajowa Nr 8 (Warszawa Biaystok Augustw Suwaki Budzisko granica pastwa) wojewdztwo mazowieckie, - droga krajowa Nr 19 (granica pastwa Kunica Biaystok Bielsk Podlaski Siemiatycze Lublin Rzeszw) wojewdztwa: lubelskie i podkarpackie, - droga kolejowa E 75 (tzw. Rail Baltica), - sie lotnisk regionalnych po wschodniej stronie Wisy wojewdztwa: warmiskomazurskie, lubelskie i podkarpackie. Wojewdztwo podlaskie z racji wikszego potencjau rozwoju obszaru metropolitalnego Biaegostoku oraz byych miast wojewdzkich omy i Suwak, szczegln uwag powinno take skierowa na obszary przygraniczne wojewdztwa, i to zarwno w zakresie ssiedztwa z innymi wojewdztwami, jak te z Biaorusi i Litw. Przeciwdziaanie marginalizacji niektrych czci wojewdztwa poprzez inicjowanie i zacienianie wsppracy ponadlokalnej i midzyregionalnej pozostaje w strategicznym interesie caego regionu. Zrnicowanie etniczne, specyfika wielokulturowoci i wielonarodowoci wojewdztwa podlaskiego oraz liczne zabytki kultury i architektury predestynuj region do promocji jego walorw turystyczno-kulturalnych oraz cisej wsppracy z innymi regionami w obszarze turystyki i kultury. W szczeglnoci, wojewdztwo powinno wspiera wszelkie inicjatywy majce na celu wymian dowiadcze oraz realizacj wsplnych projektw midzyregionalnych powiconych bogactwu wypoczynkowemu i rekreacyjnemu oraz cechom pogranicza kulturowego, a take upowszechnianiu i promocji kultury. Szczegln uwag wojewdztwo podlaskie winno take skupi na wsppracy i wymianie dowiadcze midzy regionami w dziedzinie rolnictwa i przetwrstwa rolnospoywczego, w szczeglnoci na dziaaniach zwizanym z odnow wsi (zwaszcza wojewdztwa pomorskie i opolskie), wystawach zwierzt hodowlanych i promocji hodowcw wojewdztwa podlaskiego, kooperacji w zakresie rolnictwa zrwnowaonego, technologii sprzyjajcych rodowisku czy wsppracy przy organizacji forw branowych. Due znaczenie we wsppracy midzywojewdzkiej ma wsplne dziaanie zmierzajce do zmiany ustawodawstwa krajowego w zakresie wspierania rozwoju hodowli ywca woowego, jako alternatywy dla gospodarstw niskotowarowych w przestawianiu maych stad byda z profilu mlecznego. W zwizku z powyszym planowane jest kontynuowanie prac zwizanych z realizacj zaoe Porozumienia na rzecz rozwoju chowu byda misnego zawartego z Polskim Zrzeszeniem Producentw Byda Misnego. Celem wojewdztwa podlaskiego powinno sta si take rozszerzanie wsppracy na rzecz stworzenia i wsparcia silnego, oglnopolskiego lobby, dziaajcego dla promocji produktw regionalnych oraz wykorzystywanie m. in. nowych technologii w zakresie ich dystrybucji i promocji.

58

Przedsibiorczo wymaga skoordynowanego podejcia, z uwagi na jej horyzontalny charakter. Wrd wadz publicznych, koordynacja moe prowadzi do wsppracy pomidzy wadzami regionalnymi i lokalnymi, do identyfikacji priorytetw. Pozytywne nastawienie wobec przedsibiorczoci jest szczeglnie wane wrd tych jednostek oraz osb, od ktrych zaley los dzisiejszych i przyszych przedsibiorcw, czyli szk, uczelni wyszych, inwestorw, regionw, organizacji biznesowych, doradcw oraz mediw.

59

X. Paszczyzny wsppracy transgranicznej i midzynarodowej wsppracy regionalnej


Atrakcyjno wojewdztwa podlaskiego i kolejne impulsy rozwoju mog zyska nowy wymiar poprzez rozwijanie wsppracy z zagranic w wymiarze midzyregionalnym, w tym transgranicznym (z uwagi na ssiedztwo regionw krajw ociennych). Wojewdztwo podlaskie graniczy z Rejonem Marijampolskim, Alituskim i Tauroskim (Litwa) oraz Obwodem Grodzieskim (Biaoru), cho wsppraca o charakterze transgranicznym obejmuje take Obwd Kaliningradzki (Rosja). W odniesieniu do wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego, w grudniu 1999 r. Sejmik Wojewdztwa Podlaskiego przyj uchwa o Priorytetach Wsppracy z Zagranic. Dokument okrela cele i kierunki wsppracy zagranicznej oraz zobowizuje wojewdztwo do udziau w pracach instytucji oraz stowarzysze midzynarodowych i midzyregionalnych. Gwnym celem wsppracy transgranicznej i midzyregionalnej powinna by polityka majca na celu wielokierunkowy rozwj gospodarczy regionu, z uwzgldnieniem zasad zrwnowaonego rozwoju, w tym wielofunkcyjny rozwj turystyki. Indykatywnym elementem wsppracy ma by szeroko rozumiana promocja wojewdztwa podlaskiego jako miejsca inwestycji i rozwoju gospodarczego oraz wypoczynku i rekreacji. Niezwykle istotnym problemem pozostaje ponadto potrzeba przeciwdziaania marginalizacji gmin i powiatw bezporednio graniczcych z regionami innych pastw oraz rozwj wsppracy midzynarodowej, dotyczcej bezpieczestwa w rejonach przygranicznych. Szczegln uwag naley take zwrci na wspieranie istniejcych wizi spoecznych i kulturalnych pomidzy mieszkacami ssiadujcych ze sob regionw po obu stronach granicy. W szczeglnoci, w zwizku z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej, gwnym zadaniem wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego jest podnoszenie poziomu rozwoju gospodarczego wojewdztwa do warunkw i poziomu unijnego. Dlatego te, podstawowym elementem kontaktw zagranicznych regionu jest wsppraca z regionami pastw czonkowskich Unii Europejskiej, ktre swoim dowiadczeniem i wiedz w zakresie programowania rozwoju regionalnego oraz skutecznej absorpcji unijnych rodkw finansowych uatwi dziaanie instytucji wojewdztwa oraz umoliwi aktywn i skuteczn realizacj przedsiwzi prorozwojowych. Obecnie Wojewdztwo Podlaskie prowadzi wielokierunkow wspprac z partnerami zagranicznymi, ktra obejmuje kontakty z: regionami Litwy, Biaorusi i Rosji, z ktrymi ssiaduje wojewdztwo podlaskie; regionami pastw Unii Europejskiej; regionami czonkowskimi midzynarodowej organizacji Konferencja Peryferyjnych Morskich Regionw Europy (CPMR), do ktrej naley nasz region; regionami czonkowskimi Euroregionu Niemen oraz Puszcza Biaowieska. Wojewdztwo podlaskie posiada podpisane porozumienia o wsppracy z: Obwodem Grodzieskim na Biaorusi, Autonomiczn Prowincj Bolzano we Woszech, Wosko-Polsk Izb Gospodarcz w Mediolanie, ktra posiada upowanienie Rady Regionu Lombardii do reprezentowania regionu w kontaktach z Polsk,

60

Autonomiczn Republik Krymu na Ukrainie. Ponadto, podpisane zostay rwnie deklaracje intencji wsppracy z: Autonomiczn Prowincj Trydentu we Woszech, Regionem Hme w Finlandii.

Pomimo braku stosownych porozumie, bardzo istotne dla rozwoju regionu jest utrzymywanie zainicjowanych (i ju przynoszcych efekty w postaci wsplnych projektw) kontaktw z regionami takimi, jak: Vrmland w Szwecji, Departament Sane-et-Loire we Francji, Land Brandenburgii w Niemczech Obwd Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej Oprcz bezporednich kontaktw zagranicznych na paszczynie regionw, wojewdztwo podlaskie realizuje take zadania wsppracy z regionami pastw ssiadujcych z Polsk poprzez uczestnictwo w pracach dwustronnych komisji midzyrzdowych ds. wsppracy transgranicznej. Z racji transgranicznego pooenia regionu, Podlaskie wchodzi w skad komisji Polsko-Litewskiej oraz Polsko-Biaoruskiej, a Marszaek Wojewdztwa wspprzewodniczy w ich statutowych organach, to jest: Podkomisji ds. Wsppracy Midzyregionalnej (pogranicze polsko-biaoruskie) oraz grupie roboczej ds. wsppracy midzyregionalnej (pogranicze polsko-litewskie). Z uwagi na cis wspprac regionu z Brandenburgi, wojewdztwo podlaskie uczestniczy take w pracach Komitetu Wsppracy Regionalnej Polsko-Niemieckiej Komisji Midzyrzdowej ds. Wsppracy Regionalnej i Przygranicznej. Szczeglnego rodzaju paszczyzn wsppracy o charakterze transgranicznym s euroregiony tj. obszary, w ramach ktrych prowadzona jest wsppraca midzy jednostkami reprezentujcymi regiony dwch lub wicej pastw. Kooperacja euroregionalna pozostaje najcilejsz i najbardziej zinstytucjonalizowan form wspdziaania transgranicznego. Ramy strukturalne umoliwiaj sprawniejsz i peniejsz koordynacj wsppracy midzyregionalnej. Spord szesnastu euroregionw funkcjonujcych na polskich granicach, dwa obejmuj swoim zasigiem obszar wojewdztwa podlaskiego: Zwizek Transgraniczny Euroregion Niemen (1997 r.), w skad ktrego wchodz obecnie: ze strony polskiej wojewdztwo podlaskie (z wyczeniem czci byego wojewdztwa omyskiego) i cz wojewdztwa warmisko-mazurskiego (gminy wchodzce w skad byego wojewdztwa suwalskiego); ze strony litewskiej rejony Alytus i Mariampol oraz rejon Wilno; ze strony rosyjskiej przedstawiciele rosyjskich rejonw Obwodu Kaliningradzkiego: Czerniachowsk, Gusiew, Oziersk, Krasnoznamiensk i Niestierow. Euroregion Puszcza Biaowieska (2002 r.) powoany w oparciu o transgraniczny obiekt przyrodniczy obejmujcy swoim zasigiem unikalny w skali Europy i wiata kompleks lasw pierwotnych Puszczy Biaowieskiej. Obszar wsppracy po stronie polskiej obejmuje terytorium powiatu hajnowskiego oraz cz powiatu bielskiego (2 gminy), za po stronie biaoruskiej rejony: kamieniecki, pruaski i wisocki. Euroregiony koncentruj wysiki na rozwizywaniu problemw pogranicza takich jak: turystyka, planowanie przestrzenne, ochrona rodowiska, ale take rozwj owiaty, nauki oraz na polityce proinwestycyjnej i realizacji transgranicznych programw gospodarczych. 61

Wojewdztwo podlaskie moe wzmacnia potencja regionu take poprzez uczestnictwo w projektach o charakterze midzynarodowym, programujcych rozwj regionalny. Wanym obszarem wsppracy jest program regionalny Wizje i Strategie w Obszarze Morza Batyckiego VASAB 2010. Dotyczy on wsppracy krajw batyckich oraz Norwegii i Biaorusi na polu planowania przestrzennego. VASAB 2010 to program wsppracy midzyrzdowej, wspieranej obecnoci regionw, okrelajcy zasadnicze kierunki wsplnych dziaa w obszarze Morza Batyckiego. Zadaniem Polskiego Komitetu VASAB 2010, ma by wzmacnianie wspudziau polskich regionw w odniesieniu do czterech wojewdztw Polski pnocnej (zachodnio-pomorskie, pomorskie, podlaskie, warmisko-mazurskie) w batyckiej wsppracy przestrzennej. Istotnym elementem podkrelajcym starania na rzecz podniesienia konkurencyjnoci wojewdztwa ma by rwnie instytucjonalizacja wsppracy naszego regionu w postaci czonkostwa w organizacjach zrzeszajcych jednostki terytorialne w wymiarze ponadnarodowym. Realizowanie polityki regionalnej Unii Europejskiej polega m.in. na wczeniu regionw i spoecznoci lokalnych w proces doradczo-decyzyjny Unii. Kompetencje w tym zakresie posiada istniejcy od 1995 r. Komitet Regionw. Komitet skada si z 317 przedstawicieli spoecznoci regionalnych i lokalnych i opiniuje postanowienia Komisji Europejskiej, a jego czonkowie s zobowizani do uczestnictwa w poszczeglnych sesjach plenarnych. Wybrani marszakowie wojewdztw reprezentuj polskie regiony w Komitecie. Drug bardzo wan instytucj europejsk reprezentujc interesy regionw Europy jest Kongres Wadz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy (CLRAE). Czonkami Kongresu jest 572 przedstawicieli struktur lokalnych i regionalnych z pastw nalecych do Rady Europy. Jest to forum utworzone w 1994 roku, na ktrym wybrani w demokratycznych wyborach przedstawiciele wadz lokalnych i regionalnych mog dyskutowa nad wsplnymi problemami, dzieli si dowiadczeniem i przedstawia swoje opinie rzdom krajw czonkowskich Rady Europy. Ponadto, Kongres doradza Komitetowi Ministrw i Parlamentowi Europejskiemu we wszystkich aspektach polityki lokalnej i regionalnej, a take blisko wsppracuje z midzynarodowymi i krajowymi organizacjami reprezentujcymi wadze lokalne i regionalne. Inn wan kwesti, ktr zajmuje si Kongres jest monitorowanie i raporty na temat wdraania zasad Europejskiej Karty Samorzdowej w poszczeglnych krajach, a nowe kraje czonkowskie s wspierane w kwestiach praktycznych na drodze do budowania samorzdu terytorialnego. Rwnie w tym przypadku polskie interesy mog by reprezentowane przez wybranych marszakw wojewdztw. Wojewdztwo podlaskie jest czonkiem midzynarodowej organizacji skupiajcej 149 regionw czonkowskich z 27 pastw Europy (take spoza Unii Europejskiej) Konferencji Peryferyjnych Morskich Regionw Europy (CPMR). Wszystkie regiony lece w basenach mrz Europy wsppracuj w celu wzmocnienia swojej konkurencyjnoci i likwidowaniu rnic w konkurencyjnoci midzy centraln czci Europy i jej peryferiami. Obecno wojewdztwa podlaskiego w organizacjach zrzeszajcych podmioty regionalne stanowi moe duy impuls prorozwojowy, przede wszystkim jeli chodzi o lobbing naszych interesw na arenie midzynarodowej. Z drugiej strony umoliwia ona rwnie nawizywanie kontaktw i poszukiwanie nowych, istotnych z punktu widzenia interesw wojewdztwa, obszarw wsppracy z innymi regionami. Wojewdztwo podlaskie bdzie aktywnie uczestniczy w pracach instytucji i organizacji midzynarodowych oraz uatwia nawizywanie kontaktw pomidzy podmiotami lokalnymi a partnerami

62

zagranicznymi, przyczyniajc si tym samym do aktywnej realizacji strategicznych celw rozwoju regionu. Podmioty wojewdztwa podlaskiego uczestnicz w projektach realizowanych w ramach inicjatyw wsplnotowych i programw Unii Europejskiej dotyczcych wsppracy transgranicznej i midzyregionalnej, majcych na celu zacienianie wsppracy i rozwizywanie problemw wsplnych wszystkim partnerom. Ten charakter wsppracy ma przyczyni si do zrwnowaonego rozwoju regionw i wprowadzania nowoczesnych rozwiza w rnych dziedzinach ycia spoecznego. Za szczeglnie cenne uwaa si przedsiwzicia, ktre bd realizowane we wsppracy z regionami, z ktrymi wojewdztwo podlaskie podpisao porozumienia i deklaracje intencji wsppracy. Narzdziem pomocnym w poszerzaniu zakresu wsppracy, promowaniu naszego wojewdztwa na arenie midzynarodowej i reprezentacji regionu w instytucjach Unii Europejskiej jest funkcjonujce od 2005 r. Biuro Regionalne Wojewdztwa Podlaskiego w Brukseli. Gwne zadania Biura to m.in.: informowanie o moliwociach pozyskiwania rodkw z funduszy strukturalnych w naszym regionie, wsppraca z instytucjami Wsplnoty w zakresie wspierania realizacji programw i projektw rozwojowych wojewdztwa, reprezentowanie interesw regionu oraz ksztatowanie pozytywnego wizerunku wojewdztwa na forum instytucji europejskich. Ponadto, Biuro odpowiada za dziaania informacyjne i promocyjne, monitorowanie prac Komitetu Regionw, stowarzysze europejskich zrzeszajcych regiony oraz prowadzenie i utrzymywanie kontaktw roboczych z przedstawicielami regionw partnerskich wojewdztwa podlaskiego, a take organizowanie i nadzr merytoryczny stay, wizyt studyjnych, przedsiwzi promocyjnych, spotka i misji gospodarczych w Brukseli.

63

XI. Instrumenty realizacji Strategii Rozwoju Wojewdztwa


Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do 2020 r. bdzie realizowana przy pomocy nastpujcych narzdzi finansowych: 1. publiczne rodki wsplnotowe tj. w szczeglnoci rodki funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spjnoci. Obecnie s i w pierwszych latach czonkostwa bd jeszcze take wykorzystywane rodki funduszy przedakcesyjnych, 2. inna publiczna pomoc ze rodkw zagranicznych, 3. publiczne rodki krajowe tj. rodki budetu pastwa oraz pastwowych funduszy celowych, rodki budetw jednostek samorzdu terytorialnego oraz inne rodki jednostek oraz form organizacyjno-prawnych sektora finansw publicznych, 4. wkad wasny beneficjentw pomocy obejmujcy rwnie kredyty i poyczki, take porczone lub gwarantowane przez uprawnione podmioty do udzielania porcze lub gwarancji. Obecnie wojewdztwo podlaskie korzysta ze rodkw przedakcesyjnych w ramach programw pomocowych Unii Europejskiej: Phare, ISPA i SAPARD. Po wczeniu naszego kraju w struktury unijne, programy te zostay zastpione przez fundusze strukturalne, Fundusz Spjnoci oraz Inicjatywy Wsplnotowe. Praktycznie jednak dziaania w ramach programu Phare oraz SAPARD, rozpoczte przed akcesj bd kontynuowane do 2006 roku, a zobowizania funduszu ISPA przej z dniem akcesji Fundusz Spjnoci. Bardzo due znaczenie dla polityki rozwojowej wojewdztwa bd miay rodki przekazywane w ramach instrumentw finansowych Unii Europejskiej (fundusze strukturalne, Fundusz Spjnoci, rodki Europejskiego Banku Inwestycyjnego). Przy wykorzystaniu rodkw finansowych Unii Europejskiej obowizuje zasada wspfinansowania dziaa rozwojowych ze rodkw krajowych odpowiedzi na to jest kontrakt wojewdzki. W latach 2004-2006 wojewdztwo podlaskie ze rodkw funduszy strukturalnych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego ma szans otrzyma 109 886 mln euro. Obecnie s prowadzone prace nad perspektyw finansow Unii Europejskiej na lata 2007-2013. Z szacunkw, uwzgldniajcych te prace wynika, i w okresie obowizywania nowej perspektywy finansowej Polska mogaby otrzyma cznie rodki w wysokoci 91 mld euro, z czego 59,65 na NSRO. Szczegowe przedstawienie projektowanych rodkw finansowych oraz konkretnych rde i instrumentw ich transferu do regionu na etapie prac nad zaoeniami aktualizacji Strategii Rozwoju Wojewdztwa jest utrudnione ze wzgldu na wstpny i wci podlegajcy dyskusjom charakter prac nad budetem Unii Europejskiej na lata 2007-2013. Wsparcie finansowe ze rodkw funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci Wykorzystywanie funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci odbywa si bdzie na podstawie umowy ramowej pomidzy Polsk i Komisj Europejsk (tzw. Podstawy Wsparcia Wsplnoty), zawartej na podstawie wynikw negocjacji nad przedstawionym przez Polsk Narodowym Planem Rozwoju 2007-2013. Podstawy Wsparcia Wsplnoty bd wdraane poprzez programy operacyjne. Natomiast projekty funduszu Spjnoci realizowane bd w oparciu o Strategi wykorzystania Funduszu Spjnoci.

64

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) ERDF wspfinansuje dziaania zmierzajce do zmniejszenia rnic w poziomie midzyregionalnego rozwoju gospodarczego UE, a w szczeglnoci przedsiwzicia suce ochronie rodowiska naturalnego, infrastrukturze technicznej oraz zwizane z tworzeniem nowych miejsc pracy, badaniami naukowymi i transferem technologii. Z ERDF bd finansowane dziaania okrelone w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw, w Sektorowym Programie Operacyjnym Transport i Gospodarka Morska oraz w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego jest w czci finansowany z Europejskiego Funduszu Spoecznego. Europejski Fundusz Spoeczny (ESF), ESF wspfinansuje dziaania zwizane z polityk zatrudnienia i rozwoju zasobw ludzkich. Z EFS bd finansowane: w czci Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego oraz Sektorowy Program Operacyjny Rozwoju Zasobw Ludzkich. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (EAGGF) Sekcja Orientacji, Fundusz ten wspfinansuje dziaania zwizane z rozwojem rolnictwa i obszarw wiejskich do roku 2006: Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich i Plan Rozwoju Obszarw Wiejskich. Finansowy Instrument Orientacji Rybowstwa (FIFG*) Instrument finansuje inicjatywy suce restrukturyzacji rybowstwa. Wsparcie dla tego sektora polega przede wszystkim na bezporedniej pomocy np. w modernizacji floty, rozwoju gospodarstw rybnych, promocji produktw, suy take ochronie okrelonych obszarw morskich. * Na okres 2007-2013 przygotowywany jest inny instrument wsparcia rolnictwa, ktry jednak uwzgldniaby cele, ktre obecnie ma realizowa FIFG. Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarw Wiejskich (EFRROW) 2007-2013 EFRROW finansuje dziaania w oparciu o Program Operacyjny Rozwj Obszarw Wiejskich na lata 2007-2013. Misj Funduszu jest promocja zrwnowaonego rozwoju obszarw wiejskich na terenie Unii Europejskiej w sposb komplementarny do instrumentw rynkowych i wspierania dochodw w ramach Wsplnej Polityki Rolnej oraz Polityki Spjnoci i Wsplnej Polityki Rybowstwa. Jednolite ramy finansowe oraz okrelenie wsplnych dla krajw czonkowskich osi priorytetowych sprzyja ma uproszczeniu systemu administrowania i wprowadzeniu podejcia zintegrowanego. W efekcie nastpi poczenie dotychczasowych instrumentw finansowych rozwoju wsi, realizowanych w latach 2004-2006 przez Plan Rozwoju Obszarw Wiejskich i Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich.

65

Fundusz Spjnoci Wspfinansuje projekty w dziedzinie ochrony rodowiska oraz sieci transeuropejskie w zakresie infrastruktury transportu. Zakres dziaania Funduszu Spjnoci obejmuje pomoc o zasigu krajowym, a nie regionalnym jak to ma miejsce w przypadku funduszy strukturalnych. Wsparcie finansowe Inicjatyw Wsplnotowych Aktualnie Kraje Czonkowskie Unii Europejskiej mog korzysta z czterech Inicjatyw Wsplnotowych: EQUAL, INTERREG III, URBAN oraz LEADER. W latach 2004-2006 Polska bdzie moga korzysta jedynie z dwu Inicjatyw Wsplnotowych tj. EQUAL oraz INTERREG III. Podlaskie bdzie bezporednio zainteresowane w szczeglnoci programem INTERREG III, finansowanym ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Celem Inicjatywy INTERREG III jest wspieranie wsppracy przygranicznej, midzynarodowej i midzyregionalnej zarwno na zewntrznych, jak i wewntrznych granicach Unii. W ramach Programu wydzielone zostay trzy komponenty: A wsppraca przygraniczna, B wsppraca transnarodowa, C wsppraca midzyregionalna. Podzia rodkw INTERREG III alokowanych dla Polski w latach 2004-2006 przedstawia si w sposb nastpujcy: komponent A 80 % - 177,09 mln euro komponent B 14% - 30,99 mln euro komponent C 6% - 13,28 mln euro W ramach INTERREG III A (w podziale rodkw wg granic Polski) w latach 20042006 na tzw. Granic wschodni przewidziano min. 35% rodkw przeznaczonych na komponent A, tj. 61,98 mln euro. Ponadto, wojewdztwo podlaskie bdzie mogo korzysta, jako jedno z kilku polskich regionw, ze rodkw finansowych w ramach wszystkich programw komponentw B i C Programu INTERREG III. Wsparcie instytucji finansowych i inne zagraniczne instrumenty finansowe Europejski Bank Inwestycyjny Od dnia 1 maja 2004 r. Polska jest czonkiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego a zasady wzajemnej wsppracy pomidzy Polsk i EBI opieraj si na Statucie EBI (protok do Traktatu Akcesyjnego). Instrumentami EBI s kredyty bezporednie oraz kredyty z gwarancjami rzdowymi, linie kredytowe za porednictwem bankw (kredyty bezporednie i z gwarancj s.p.) oraz global loans (kredyty dla bankw na poyczki dla beneficjentw). W oparciu o zawarte Umowy Ramowe dotychczas podpisano z EBI na rzecz Polski umowy kredytowe na ogln kwot ok. 7,23 mld EUR. Do gwnych obszarw wsparcia nale: infrastruktura drogowa, 66

likwidacja skutkw klsk ywioowych (powodzie, osuwiska), kredyty dla rzdu na wsparcie budetu pastwa w zakresie prefinansowania projektw w ramach programw unijnych oraz w zakresie refinansowania wydatkw poniesionych przez budet pastwa na programy inwestycyjne, bezporednie kredyty (za gwarancj s.p. i bez gwarancji) oraz linie kredytowe, za porednictwem bankw komercyjnych dla samorzdw (na wsparcie projektw infrastrukturalnych, w tym projektw w ramach Programw UE), bezporednie kredyty (na gwarancji i s.p. i bez gwarancji) oraz linie kredytowe dla sektora prywatnego, tzw. global loans za porednictwem bankw na poyczki na warunkach komercyjnych dla samorzdw i MP.

Bank wiatowy Wsppraca z Bankiem wiatowym opiera si na 3-letniej strategii CAS - Country Assistance Strategy, przygotowanej wsplnie przez Rzd RP i Bank wiatowy. Gwnym celem Banku jest szeroko zakrojona pomoc finansowa i techniczna dla Polski w celu wsparcia transformacji gospodarczej i rozwoju ekonomicznego w nastpujcych obszarach: wsparcie rozwoju sektora prywatnego, reforma sektora bankowego i finansowego, odbudowa i poprawa infrastruktury, restrukturyzacja sektorw szczeglnie wraliwych, wsppraca i wsparcie rozwoju sektora samorzdowego, ochrona rodowiska. Instrument finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Akcesja do Unii Europejskiej oznacza dla Polski przystpienie do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) obejmujcego pastwa czonkowskie UE oraz pastwa czonkowskie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) Islandi, Lichtenstein i Norwegi. Jednym z elementw porozumienia o rozszerzeniu EOG jest przyznanie Polsce i pozostaym nowym krajom czonkowskim rodkw finansowych w ramach dwch instrumentw finansowych: Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Projekty realizowane w ramach tych programw powinny by komplementarne z dziaaniami wspfinansowanymi ze rodkw funduszy strukturalnych, Funduszu Spjnoci, Inicjatyw Wsplnoty oraz innych rodkw pochodzcych z UE. Gwnym celem Mechanizmu Finansowego EOG jest przyczynianie si do zmniejszania rnic ekonomicznych i spoecznych w obrbie Europejskiego Obszaru Gospodarczego poprzez finansowanie grantw na potrzeby przedsiwzi inwestycyjnych i rozwojowych w obszarach priorytetowych. czna kwota rodkw dostpna w ramach Mechanizmu Finansowego EOG wyniesie 600 mln EURO i zostanie przekazana przez pastwa EFTA w rocznych transzach w wysokoci 120 mln EURO w okresie od maja 2004 r. do kwietnia 2009 r. Przewiduje si, e 46,8% cznej sumy rodkw (ok. 281 mln EURO) bdzie przeznaczone dla Polski. Granty dostpne bd na potrzeby przedsiwzi w nastpujcych priorytetowych obszarach: - ochrona rodowiska, ukierunkowana na redukcj zanieczyszcze i promowanie odnawialnych rde energii, - promowanie zrwnowaonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystywanie i zarzdzanie zasobami naturalnymi, 67

- ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym rewitalizacja (odnowa) miast, - rozwj zasobw ludzkich m.in. poprzez promowanie wyksztacenia i szkole; wzmacnianie potencjau administracyjnego oraz procesw demokratycznych w instytucjach samorzdowych, Dodatkowo istnieje moliwo ubiegania si o granty na badania akademickie prowadzone w w/w obszarach priorytetowych. Norweski Mechanizm Finansowy W ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego wspierane bd przedsiwzicia majce na celu zredukowanie dysproporcji spoecznych i ekonomicznych na terenie EOG. Realizacja tego celu bdzie si przyczynia do skonsolidowania zdolnoci nowych pastw czonkowskich do wzicia penego udziau w wewntrznym rynku rozszerzonego Europejskiego Obszaru Gospodarczego poprzez finansowanie grantw na priorytetowe przedsiwzicia inwestycyjne. rodki finansowe zostan wyasygnowane przez Krlestwo Norwegii w cznej kwocie 567 mln EURO i podobnie jak w Mechanizmie Finansowym EOG przekazywane bd w rocznych transzach w wysokoci 113,4 mln EURO w okresie od maja 2004 r. do kwietnia 2009 r. Polska ma otrzyma 49% caoci rodkw, czyli ok. 278 mln EURO. Granty bd dostpne w tych samych sektorach, co w ramach Mechanizmu Finansowego EOG, jednak z pierwszestwem dla projektw w nastpujcych dziedzinach: - wdraanie przepisw z Schengen, wspierania Narodowych Planw Dziaania z Schengen, jak rwnie umacnianie sdownictwa, - ochrona rodowiska z uwzgldnieniem umacniania administracyjnych zdolnoci wprowadzania w ycie przepisw i procedur dotyczcych projektw inwestycyjnych, - polityka regionalna i dziaania przygraniczne, - pomoc techniczna przy wdraaniu acquis communautaire Inne instrumenty wsparcia (funkcjonujce lub projektowane) Prefinansowanie wydatkw zwizanych z realizacj projektw wspfinansowanych ze rodkw pochodzcych z budetu Unii Europejskiej polega bdzie na przejciowym finansowaniu zada z poyczki z budetu pastwa. Mechanizm ten jest konieczny z uwagi na fakt, i dofinansowanie z pomocy strukturalnej Unii Europejskiej przekazywane jest jako refundacja, a wic po dokonaniu wydatku przez realizatora projektu i po zweryfikowaniu dokumentu potwierdzajcego jego dokonanie. Prefinansowanie ze rodkw budetowych nie obejmuje jednostek nie nalecych do sektora finansw publicznych: Spek Skarbu Pastwa lub spek komunalnych realizujcych projekty. Jednostki samorzdu terytorialnego mog udzieli poyczki utworzonym przez siebie spkom. Jednostki, ktre otrzymaj z budetu pastwa rodki na prefinansowanie zobowizane bd do otworzenia w Banku Gospodarstwa Krajowego rachunku bankowego do obsugi finansowej realizowanego projektu. W przypadku projektodawcw, ktrych nie obejmuje prefinansowanie oferowane z budetu pastwa istnieje moliwo prefinansowania wydatkw oferowanych przez sektor prywatny, przede wszystkim do kredytw bankw komercyjnych. Banki rozszerzyy swoj ofert kredytow o kredyty pomostowe na finansowanie projektw, ktre czciowo bd refundowane ze rodkw z budetu UE.

68

Wspfinansowanie Projekty realizowane w ramach programw z udziaem funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci bd mogy by wspfinansowane ze rodkw budetu pastwa bdcych w dyspozycji poszczeglnych ministrw, rodkw funduszy celowych, rodkw jst oraz rezerw celowych ujtych w budecie pastwa.. Ustawa budetowa na 2004 r. zawiera m.in. rodki na: - finansowe wspieranie nowych inwestycji, - promocj eksportu, - rozwj przedsibiorczoci. W ustawie budetowej ujto take rezerw celow m.in. na wspfinansowanie projektw realizowanych w ramach programw finansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci oraz programw finansowanych z funduszy przedakcesyjnych. Na wspfinansowanie projektw zostan take wykorzystane rodki funduszy celowych (Fundusz Pracy, Pastwowy Fundusz Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej). Porczenia i gwarancje Skarbu Pastwa Porczenia lub gwarancje mog by udzielane pod warunkiem przeznaczenia objtych nimi kredytw lub emisji obligacji na finansowanie przedsiwzi inwestycyjnych zapewniajcych rozwj lub utrzymanie infrastruktury, rozwj eksportu dbr i usug, ochron rodowiska, tworzenie nowych miejsc pracy, wdraanie nowych rozwiza technicznych lub technologicznych oraz restrukturyzacj przedsibiorstw. Skarb Pastwa udziela rwnie porcze lub gwarancji spaty kredytw oraz zobowiza wynikajcych z emisji obligacji przeznaczonych na: finansowanie zakupu materiaw lub wyrobw gotowych na wykonanie dbr inwestycyjnych przeznaczonych na eksport o wartoci kontraktowej powyej 10 mln EURO, utworzenie przez banki linii kredytowych na sfinansowanie przedsiwzi inwestycyjnych jednostek samorzdu terytorialnego, maych i rednich przedsibiorstw oraz wspfinansowanie programw lub projektw w ramach programw pomocowych UE.

Udzielanie porcze i gwarancji Skarbu Pastwa ley w gestii ministra waciwego ds. finansw publicznych, jeli warto porczenia lub gwarancji mieci si w przedziale od 5 mln EURO do 30 mln EURO. Jeeli kwota ta przekracza rwnowarto 30 mln EURO, wwczas decyzj o przyznaniu porczenia lub gwarancji podejmuje Rada Ministrw po wczeniejszym zaopiniowaniu wniosku przez ministra waciwego ds. gospodarki. Wnioski o wartoci niszej ni 5 mln EURO rozpatrywane s przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Fundusz Porcze Unijnych Celem jest utworzenie w Banku Gospodarstwa Krajowego Funduszu Porcze Unijnych, ktrego zadaniem bdzie udzielanie gwarancji lub porcze na kredyty udzielane przez banki na realizowanie przedsiwzi wspfinansowanych ze rodkw Unii Europejskiej. Gwarancje lub porczenia ze rodkw Funduszu mog by udzielone, jeli kwota jednostkowej gwarancji lub porczenia nie przekracza 5 000 000 EURO.

69

Bank Gospodarstwa Krajowego moe rwnie w imieniu Funduszu gwarantowa lub porcza bankom ich portfel kredytowy. Kwota jednostkowej gwarancji lub porczenia, w ramach portfela kredytowego, nie moe przekroczy 100 000 EURO. Warunkiem udzielenia gwarancji lub porczenia jest ustanowienie odpowiedniego zabezpieczenia wymaganego przez Bank Gospodarstwa Krajowego oraz wniesienie opaty prowizyjnej. Gwarancj lub porczeniem Funduszu moe by objta kwota kredytu oraz kwota zobowiza wynikajcych z emisji obligacji przeznaczona na finansowanie nakadw: - refinansowanych ze rodkw Unii Europejskiej (do wysokoci 80% kwoty kredytu), - wkadu wasnego kredytobiorcy realizujcego przedsiwzicie wspfinansowane ze rodkw Unii Europejskiej (do wysokoci 60% kwoty kredytu). Gwarancj lub porczeniem objta bdzie kwota gwna kredytu bez odsetek. rodki Funduszu pochodzi bd przede wszystkim z oprocentowania rezerwy obowizkowej bankw. Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych Ustawa o Funduszu Rozwoju Inwestycji Komunalnych okrela zasady wspierania rozwoju regionalnego poprzez udzielanie preferencyjnych kredytw na przygotowanie przez gminy oraz ich zwizki projektw inwestycji komunalnych przewidzianych do wspfinansowania z funduszy Unii Europejskiej. rodki na dziaanie Funduszu pozyskiwane s gwnie z budetu pastwa, odsetek od lokat wolnych rodkw Funduszu, inwestycji w papiery wartociowe emitowane przez Skarb Pastwa lub Narodowy Bank Polski i papiery wartociowe gwarantowane lub porczane przez Skarb Pastwa, spaty udzielonych kredytw, emisji obligacji BGK. Wysoko udzielanych kredytw przewidziana jest do poziomu 80 % zaplanowanych kosztw netto przygotowania projektu inwestycyjnego, nie wicej ni 500 000 z w odniesieniu do poszczeglnego projektu. Fundusz bdzie mia charakter odnawialny (rotacyjny), co oznacza, e jego rodki w czci przeznaczonej na kredyty bd zwrotnie zasilay Fundusz. Fundusze porczeniowe i poyczkowe dla maych i rednich przedsibiorstw Rozbudowa systemu funduszy ma na celu zwikszenie dostpnoci do zewntrznych rde finansowania, wzrost aktywnoci inwestycyjnej oraz wzrost aktywnoci do podejmowania dziaalnoci gospodarczej. Rozbudowa systemu funduszy odbywa si zgodnie z rzdowym programem Kapita dla przedsibiorczych. Krajowy Fundusz Drogowy Krajowy Fundusz Drogowy powoany zosta z dniem 1 stycznia 2004 roku na mocy znowelizowanej w dniu 14 padziernika 2003 roku ustawy o autostradach patnych z dnia 27/10/1994. Celem utworzonego w BGK Funduszu jest zapewnienie dodatkowych (pozabudetowych) rodkw publicznych na finansowanie sieci drg krajowych. Do zada Funduszu naley w szczeglnoci gromadzenie rodkw finansowych i efektywne finansowanie zada z zakresu przygotowania, budowy, przebudowy, remontw oraz utrzymania i ochrony autostrad, drg ekspresowych i innych drg krajowych, dla ktrych zarzdc jest Generalny Dyrektor Drg Krajowych i Autostrad. 70

Krajowy Fundusz Kapitaowy Utworzenie Krajowego Funduszu Kapitaowego, ma na celu udzielanie wsparcia finansowego funduszom kapitaowym, inwestujcym w mae i rednie przedsibiorstwa. Projekt ustawy o Krajowym Funduszu Kapitaowym, zakada, e zaoycielem funduszu bdzie Bank Gospodarstwa Krajowego. rodki Funduszu pochodzi bd przede wszystkim ze rodkw Skarbu Pastwa i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Banku Inwestycyjnego, a take z inwestycji dokonywanych przez Fundusz w funduszach kapitaowych i inwestycji dokonywanych w maych i rednich przedsibiorstwach Wsparcie finansowe bdzie udzielane funduszom kapitaowym gwnie w formie obejmowania i nabywania udziaw lub akcji, nabywania certyfikatw inwestycyjnych i jednostek uczestnictwa, nabywania obligacji, udzielania poyczek oraz gwarancji i porcze, a take udzielania bezzwrotnych dotacji na sfinansowanie czci kosztw przygotowania inwestycji i monitoringu portfela inwestycyjnego funduszu uzupenienie dziaa realizowanych ze rodkw funduszy strukturalnych. Partnerstwo publiczno-prywatne Ide partnerstwa publiczno-prywatnego jest pobudzenie inwestycji sektora publicznego, zwaszcza infrastrukturalnych, poprzez stworzenie optymalnych warunkw dla przedsiwzi publicznych z udziaem partnerw prywatnych. Rozwj PPP jest podyktowany gwnie ograniczeniami publicznych rodkw finansowych na pokrycie wydatkw inwestycyjnych oraz wysikami na rzecz poprawy jakoci i efektywnoci usug publicznych. Celem projektu ustawy jest stworzenie optymalnych ram prawnych dla przedsiwzi publicznych z udziaem partnerw prywatnych, a take usunicie przeszkd, ktre w obecnym systemie prawnym powoduj, e przedsiwzicia PPP obarczone s duym ryzykiem dla obydwu stron. Ustawa ma upowani podmioty publiczne i partnerw prywatnych do zawizania wsppracy w formie umowy PPP w celu wykonywania zada. Kontrakty Wojewdzkie Kontrakt wojewdzki (zgodnie z ustaw o Narodowym Planie Rozwoju) stanowi umow midzy stron rzdow i samorzdow. W obecnej sytuacji kontrakt wojewdzki staje si elementem Narodowego Planu Rozwoju, ktry czy w sobie realizacj programw operacyjnych odnoszcych si do poszczeglnych wojewdztw wspfinansowanych ze rodkw wsplnotowych z realizacj programw operacyjnych finansowanych wycznie ze rodkw krajowych. Kontrakt wojewdzki stanie si podstawowym instrumentem wspierania rozwoju regionalnego. Kontrakt wojewdzki okrela zakres, tryb i warunki realizacji zada wynikajcych z programw wojewdzkich, ktre uzyskay wsparcie rzdu oraz zada nalecych do spraw nadzorowanych przez ministrw waciwych, ktre wspierane byy przez jednostki samorzdu terytorialnego i inne uprawnione podmioty. Sposb programowania oraz zasady wdraania i oceny s zblione do zasad, ktre bd obowizyway przy wdraaniu programw rozwoju regionalnego wspfinansowanych przez fundusze strukturalne. Konieczna jest zmiana podejcia do roli kontraktu wojewdzkiego. Wymaga to bdzie dalszej ewolucji regulacji prawnych z zakresu polityki regionalnej. Kwesti zasadnicz bdzie przywrcenie kontraktowi istoty umowy, ktrej przedmiotem bdzie co najmniej kilkuletni (np. 5 letni) okres skoordynowanego dziaania nakierowanego na realizacje uzgodnionych celw, wynikajcych z dokumentw strategicznego planowania w skali krajowej

71

i regionalnej. Naley podkreli, e bdzie to podstawowy instrument umoliwiajcy powizanie strategii rozwoju regionw z Narodow Strategia Rozwoju Regionalnego i Koncepcj Przestrzennego Zagospodarowania Kraju. Wydaje si waciwe odejcie od jako jedynie moliwego rozwizania, gdzie stron samorzdow jest zawsze reprezentacja samorzdu jednego wojewdztwa i wprowadzenie moliwoci zawierania kontraktw regionalnych, z kilkoma wojewdztwami, dla realizacji wsplnych przedsiwzi rozwojowych wynikajcych z NSRR Potrzebny jest powrt do pierwotnego znaczenia kontraktu ustalajcego cele rozwojowe, realizowane zgodnie przez rzd i samorzd na obszarze co najmniej 1 wojewdztwa. Kontrakt powinien obejmowa cele istotne dla polityki regionalnej pastwa, a wic warunkujce regionalny rozwj pastwa jako caoci oraz cele rozwojowe wojewdztwa lub kilku regionw warte wsparcia z punktu widzenia polityki pastwa. Polityka rozwoju wojewdztwa powinna by realizowana w oparciu o finansowanie ze rodkw sam. wojewdzkiego i funduszy zewntrznych, w tym z UE, uzyskanych na podstawie opracowanych samodzielnie przez wojewdztwo programw operacyjnych. Regionalny Program Operacyjny stanowi ma instrument finansowo-techniczny wzgldem strategii rozwoju wojewdztwa, okrelajc najwaniejsze z punktu widzenia regionu obszary wsparcia, uwzgldniajc endogeniczny potencja wojewdztwa i jego potencjalne czynniki wzrostu. Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 ma by instrumentem zregionalizowanym i, w przeciwiestwie do przygotowanego i zarzdzanego centralnie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego w latach 2004-2006, uwzgldniajcym specyfik kadego z wojewdztw. Cele polityki regionalnej pastwa ujte w polityce rozwoju wojewdztwa i realizowane przez samorzd wojewdztwa powinny by wspierane ze rodkw budetu pastwa i funduszy zewntrznych, w tym UE, pozyskanych przez rzd. Ram prawn tego wsparcia powinien by kontrakt, a podstaw przedmiotow i podmiotow (1 wojewdztwo czy kilka) NSRR i NPR. Przeanalizowania wymagaj problemy rozwoju regionalnego uwzgldniajc aspekty przestrzennego zagospodarowania kraju (abstrahujc od granic administracyjnych wojewdztw). Ju takie podejcie do idei kontraktu wymaga unormowania zakresu polityki regionalnej pastwa, przedmiotu tej polityki i stworzenia szerszego ni dotychczas wachlarza instrumentw jej realizacji (przede wszystkim finansowania). Proponowany nowy instrument rozwojowy dla wzmocnienia potencjau gospodarczego maych miast i miasteczek -Rewitalizacja miast i miasteczek Celem nowego instrumentu rozwojowego jest skoncentrowanie dziaa prorozwojowych rnego typu na dominujcych elementach struktury osiedleczej Polski, znajdujcych si w bardzo zej kondycji gospodarczej; nadanie silnego, skoncentrowanego impulsu rozwojowego wielu potencjalnym subregionalnym orodkom wzrostu. Instrument powinien pozwala na przygotowanie, podjcie i realizacj, wzajemnie skorelowanych w ramach programu rozwojowego, projektw o zrnicowanym charakterze (twarde i mikkie) nakierowanych na rozruch gospodarczy danego orodka miejskiego i prowzrostowe oddziaywanie na otoczenie (obszary wiejskie). Instrument powinien wspiera jednoczesne i skoncentrowane, planowe oddziaywanie w trzech obszarach problemowych: gospodarka (przedsibiorczo i powizania ekonomiczne), struktura i zachowania spoeczne (zasoby ludzkie i edukacja), substancja materialno-techniczna (budynki, przede wszystkim mieszkalne i infrastruktura) Nowy instrument powinien by adresowany do miast nie wikszych ni 100 000, dopuszcza finansowe, ograniczone do puapu 25%, wsparcie budownictwa mieszkaniowego spoecznego (w unijnym rozumieniu tej kategorii mieszkalnictwa) i koncentrowa w stopniu 72

znacznie wikszym ni inicjatywa URBAN II na generowaniu atrakcyjnych warunkw do podejmowania dziaalnoci gospodarczej MSP i inwestowania kapitau prywatnego w sektor usug komunalnych i finansowych (gwarancje, porczenia, tworzenie kapitau zalkowego) oraz optymalizowaniu zarzdzania komunalnego. Nowy instrument powinien uzupeni dotychczasow ofert wspierania rozwoju miast (URBAN II/URBAN PLUS) adresowan do miast powyej 100 000 ludnoci. Przedsibiorcy realizujcy projekty z udziaem instrumentw polityki strukturalnej i regionalnej, finansowane z publicznych rodkw wsplnotowych bd krajowych bd mogli otrzyma te rodki z uwzgldnieniem zasad i warunkw udzielania pomocy publicznej.

73

XII. Elementy niezbdne do realizacji strategii wojewdztwa niebdce w kompetencji wojewdztwa


rozwoju

Kompetencje dziaalnoci samorzdu wojewdztwa wyznaczaj i reguluj zapisy: Ustawy o samorzdzie wojewdztwa z dnia 5 czerwca 1998 r., Ustawy o dochodach jednostek samorzdu terytorialnego z dnia 13 listopada 2003r., Ustawy o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998r. i kolejne ustawy budetowe. Ustawy o Narodowym Planie Rozwoju z dnia 20 kwietnia 2004 roku, Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r., Ustawy Prawo Zamwie Publicznych Zarzdzanie Funduszami Strukturalnymi reguluj: Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999 roku wprowadzajce oglne przepisy na temat funduszy strukturalnych, Rozporzdzenie (WE) nr 1783/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Rozporzdzenie (WE) nr 1784/1999 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 1999r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1263/1999 z dnia 21 czerwca 1999r. w sprawie Instrumentu Finansowego Orientacji Rybowstwa Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 445/2002 z dnia 26 lutego 2002r. ustanawiajce szczegowe zasady stosowania rozporzdzenia Rady (WE) nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju obszarw wiejskich ze rodkw Europejskiego Funduszu Orientacji i gwarancji Rolnej (EFOGR) Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1164/1994 z dnia 16 maja 1994 r. ustanawiajce Fundusz Spjnoci, Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z 12 stycznia 2001r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 1 lipca 2004r. w sprawie przyjcia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 25 sierpnia 2004r. w sprawie przyjcia uzupenienia Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006 Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z10 listopada 2004r. w sprawie trybu skadania i wzorw wnioskw o dofinansowania realizacji projektw w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 14 padziernika 2004r. w sprawie wzorw umw o dofinansowanie projektw realizowanych w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006.

Kompetencje wojewdztw w kwestii realizacji Strategii Rozwoju Wojewdztwa s ograniczone. Powan barier stanowi finanse. Wojewdztwo podlaskie z racji swej duej powierzchni i maej gstoci zaludnienia otrzymuje stosunkowo niski procent wszystkich rodkw przeznaczonych w ramach budetu pastwa na rozwj regionalny (zarwno w ramach kontraktw wojewdzkich, jak te funduszy strukturalnych). Samorzd wojewdztwa wielokrotnie zgasza swoje uwagi w tej kwestii i nadal bdzie postulowa o zmian algorytmu podziau rodkw. 74

Trudnoci finansowe sprawia rwnie zaoenie rocznego planowania budetu pastwa. Przykadem tego byy Kontrakty wojewdzkie na lata 2001-2002, ktre w roku 2002 zostay zaneksowane poow rodkw zaplanowanych na 2002 r. przesunito na rok 2003. Spowodowao to problemy w zakoczeniu rozpocztych w 2001r. inwestycji, powodujc straty finansowe beneficjentw. Wieloletnie planowanie budetu pozwolioby na unikniecie w przyszoci takich sytuacji i zapewnienie samorzdom stabilnoci w finansowaniu inwestycji. Kontrakty powinny sta si elastycznymi instrumentami dostosowujcymi si do zmieniajcych si uwarunkowa organizacyjnych, gdy kontrakt bdzie mia rwnie fundamentalne znaczenie systemowe do waciwego programowania rozwoju regionalnego w nastpnym okresie programowania. Przedmiotem kontraktu powinien by, co najmniej kilkuletni okres skoordynowanych dziaa ukierunkowanych na realizacj celw, wynikajcych z dokumentw strategicznego planowania w skali krajowej i regionalnej. Ponadto znaczna cz rodkw przeznaczonych na rozwj wojewdztwa jest zarzdzana centralnie. Utrudnia to rozwizanie podstawowych problemw regionu, gdy w wielu kwestiach s one analizowane globalnie lub w ogle niezauwaalne w kontekcie polityki rozwojowej pastwa, co czsto stanowi zahamowanie rozwoju regionu. W celu jak najlepszego przygotowania i realizacji 16-tu programw operacyjnych, istnieje potrzeba zmiany podziau kompetencji dotyczcych realizacji zada publicznych midzy poszczeglnymi szczeblami samorzdu terytorialnego a organami administracji rzdowej, przy zaoeniu znaczcej roli samorzdu wojewdztwa. Wraz z przesuniciem kompetencji z centrum do samorzdw powinna pojawi si te zmiana ustawy o finansach publicznych umoliwiajca samorzdom efektywn polityk regionaln. Decentralizacja polityki regionalnej powinna polega midzy innymi na przejciu przez samorzdy zada, wykonywanych obecnie przez agencje pastwowe gwnie w sferze restrukturyzacji i modernizacji rolnictwa i obszarw wiejskich czy w sektorze maych i rednich przedsibiorstw.

75

XIII. Propozycja systemu monitorowania - w tym kategorie wskanikw


W celu zapewnienia efektywnego i oszczdnego wydatkowania publicznych rodkw finansowych istnieje potrzeba stworzenia spjnego systemu monitorowania Strategii, czyli ledzenie zarwno postpw w realizacji celw Strategii, jak i materializujcych si priorytetw i dziaa. Ma to umoliwi ocen prawidowoci i efektywnoci zada oraz sprawne i elastyczne reagowanie na zmiany. Analiza powinna odbywa si w dwch paszczyznach, obejmujcych ewolucj sytuacji wewntrznej wojewdztwa podlaskiego oraz zmiany zachodzce w otoczeniu regionu. Oczywiste jest, e samorzd wojewdzki, odpowiadajcy za realizacj polityki rozwoju na poziomie regionalnym, musi przyj na siebie obowizek wprowadzenia systemu monitorowania. System ten, instytucjonalnie niezaleny od organw samorzdu, bdzie przygotowywa okresowe sprawozdania dotyczce realizacji Strategii, jak rwnie prowadzi analiz sytuacji spoecznej i gospodarczej. W jego ramach przygotowywane bd okresowe sprawozdania dotyczce realizacji Strategii, jak rwnie prowadzone analizy sytuacji spoecznej i gospodarczej. Przygotowywane raporty bd postaw do oceny i aktualizacji celw i priorytetw rozwojowych. Przewiduje si monitoring Strategii, jako instrument kontroli przebiegu procesu realizacji zawartych w tym dokumencie zamierze. Analiza dokonujcych si zmian musi by prowadzona, stosownie do wewntrznej struktury administracyjnej i organizacyjnej regionu, tj. na poziomie: - wojewdztwa, - podregionw NUTS 3, - powiatw, - gmin. Majc na wzgldzie konieczno biecego obserwowania zjawisk zachodzcych w wojewdztwie w zwizku z realizacj Strategii Rozwoju, a take dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego w kierunku realizacji zamierze rozwojowych do procesu monitorowania strategii powinny by wczone jednostki samorzdu terytorialnego wojewdztwa podlaskiego. System monitorowania Strategii Rozwoju obejmuje obserwacj realizacji celw strategicznych i priorytetw rozwoju oraz realizacji programu wojewdzkiego i projektw wynikajcych z nastpnych faz programowania rozwoju regionalnego. W zwizku z powyszym, w dalszych pracach nad aktualizacj tego dokumentu naley wyznaczy szczegow list wskanikw, odpowiadajcych poszczeglnym celom i priorytetom, zgodnie z ktr odbywa si bdzie monitoring Strategii. System monitorowania Strategii Rozwoju ma zapewni kontrol efektywnej realizacji przyjtych programw, osignitych rezultatw i wpywu, jaki wywieraj podejmowane dziaania oraz skutecznie informowa i ocenia realizacj wdraanie celw i priorytetw Strategii. Monitoring Strategii powinien umoliwi korygowanie dziaa, ktre nie przynosz planowanych efektw i rezultatw, reagowanie na zmiany sytuacji w regionie oraz przedstawienie opinii publicznej rozliczenia przeznaczenia i wykorzystania publicznych rodkw finansowych przeznaczanych na wsparcie rozwoju regionalnego. Podstaw procesu monitorowania postpu realizacji strategii rozwoju wojewdztwa s wskaniki monitorowania, ktre przyjto dla poszczeglnych celw.

76

Wskaniki monitorowania wdraania strategii rozwoju wojewdztwa podlaskiego: Cel 1: Podniesienie atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Zmienna/wskanik Drogi publiczne o twardej nawierzchni: - na 100 km2 na 10 tys. ludnoci Drogi o twardej nawierzchni na obszarach wiejskich - na 100 km2 Linie kolejowe eksploatowane: - na 100 km2 na 10 tys. ludnoci Ofiary miertelne wypadkw drogowych: - na 100 tys. ludnoci; rok poprzedni=100 Ludno korzystajca z sieci wodocigowej w % ludnoci ogem w tym na wsi Dugo sieci wodocigowej Gsto sieci wodocigowej Ludno korzystajca z kanalizacji w % ludnoci ogem w tym na wsi Gsto sieci kanalizacyjnej Gospodarstwa domowe/budynki podczone do sieci kanalizacji sanitarnej Ludno korzystajca z oczyszczalni ciekw w % ludnoci ogem Gsto sieci gazowej Gsto sieci cieplnej Powierzchnia o szczeglnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w % powierzchni oglnej Wybudowane obiekty infrastruktury kulturalnej Przecitna liczba osb na 1 izb w zasobach mieszkaniowych (stan w dniu 31 XII) Mieszkania oddane do uytku na 1000 ludnoci Zakady opieki zdrowotnej Praktyki lekarskie Poradnie/szpitale: Chirurgiczne Okulistyczne Dermatologiczne Zdrowia psychicznego Otolaryngologiczne Neurologiczne Leczenie uzalenie Ludno w wieku przedprodukcyjnym Ludno w wieku produkcyjnym 77 Jednostka miary km km km Liczby bezwzgldne % % km km/km2 % km/km2 liczby bezwzgldne % km/km2 km/km2 % szt. liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne

21. 22.

liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne

23. Zgony niemowlt na 1000 urodze ywych 24. Przyrost rzeczywisty na 1000 ludnoci w tym z tytuu migracji

Cel 2: Podniesienie konkurencyjnoci podlaskich firm w aspekcie krajowym midzynarodowym Lp. 1. Zmienna/wskanik Produkt krajowy brutto (w cenach biecych) na 1 mieszkaca rok poprzedni = 100 Wzrost PKB (rok poprzedni = 100) Warto dodana brutto wg sektorw ekonomicznych: na 1 pracujcego na 1 godz. przepracowan Warto dodana brutto wg sektorw ekonomicznych Udzia sektora MSP w tworzeniu wartoci dodanej brutto w tym udzia przetwrstwa przemysowego Pracujcy (stan w dniu 31 XII): ogem rok poprzedni = 100 w tym w sektorze prywatnym: razem rok poprzedni = 100 Struktura pracujcych wg sektorw ekonomicznych: - wojewdztwo=100 - rok poprzedni=100 Pracujcy w sektorze MP; - na 10 tys. ludnoci; rok poprzedni=100 MSP zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludnoci Nakady inwestycyjne (w cenach biecych) na 1 mieszkaca; w tym w sektorze prywatnym na 1 mieszkaca Nakady na dziaalno badawczo rozwojow na 1 mieszkaca (ceny biece) Nakady na dziaalno badawczo-rozwojow (ceny biece) w relacji do PKB Udzia przedsibiorstw, ktre prowadziy dziaalno innowacyjn w przemyle Udzia produkcji wyrobw nowych i zmodernizowanych w produkcji sprzedanej w przemyle Nakady na B+R wedug rde finansowania (ceny biece) Jednostka miary z % % z

2. 3.

4. 5. 6.

% % tys. %

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.

% liczby bezwzgldne % liczby bezwzgldne z z % % % z

78

16. 17. 18. 19

Nakady na dziaalno innowacyjn w przemyle Produkcja sprzedana przemysu (ceny biece) - rok poprzedni =100 Nakady inwestycyjne MSP Zatrudnieni w dziaalnoci badawczo-rozwojowej ogem w tym: 1) sektor przedsibiorstw, 2) rzdowy, 3) szkolnictwa wyszego Zatrudnieni w dziaalnoci badawczo-rozwojowej ogem w tym: 1) sektor przedsibiorstw, 2) rzdowy, 3) szkolnictwa wyszego to wszystko w przeliczeniu na EPC EPC-Ekwiwalent Penego Czasu Pracy Nakady biece na B+R wg rodzajw bada

z z % z osoby

20

osoby

21

osoby

Cel 3: Ochrona rodowiska naturalnego Lp. 1. Zmienna/wskanik Jednostka miary

Emisja zanieczyszcze powietrza z zakadw szczeglnie uciliwych: t/km2 pyowych % rok poprzedni = 100 t/km2 gazowych (bez CO2) % rok poprzedni = 100 % % % % kg % z z % mln z %

2.

cieki poprzemysowe i komunalne oczyszczane w % ciekw wymagajcych oczyszczania 3. Ludno korzystajca z oczyszczalni ciekw w % ludnoci ogem 4. Ludno korzystajca z sieci wodocigowej w % ludnoci ogem w tym na wsi 5. Ludno korzystajca z kanalizacji w % ludnoci ogem w tym na wsi 6. Odpady komunalne zebrane: na 1 mieszkaca w cigu roku, rok poprzedni = 100 7. Nakady inwestycyjne na ochron rnorodnoci biologicznej i krajobrazu na 1 mieszkaca 8. Nakady inwestycyjne na ochron wd i gospodark ciekow na 1 mieszkaca 9. Udzia odpadw wyselekcjonowanych w oglnej iloci odpadw komunalnych wywiezionych 10. Wpywy do Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej ogem 11. Powierzchnia o szczeglnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w % powierzchni oglnej 79

12. Powierzchnia parkw spacerowo-wypoczynkowych i lasw na 1 mieszkaca 13. Zuycie wody na cele produkcyjne 14. Odsetek zakadw wyposaonych w zamknite obiegi wody 15. Wydatki na systemy obiegowego zasilania wod jako odsetek wydatkw na ochron rodowiska 16. Odpadowo przemysu ilo odpadw wytworzonych do wartoci produkcji sprzedanej przemysu 17. Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych 18. Zagospodarowanie i utylizacja odpadw staych 19. Liczba oczyszczalni ciekw 20. Liczba elektrowni wykorzystujcych odnawialne rda energii 21. Ilo energii (moc zainstalowana) pochodzcej ze rde odnawialnych

ha hm3 % % Ton/ z ton ton


szt. szt.

MW

Cel 4: Rozwj turystyki z wykorzystaniem walorw przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego Lp. Zmienna/wskanik 1. Wydatki budetw jednostek samorzdu terytorialnego (wojewdztw, powiatw, gmin) na kultur i ochron dziedzictwa narodowego na 1 mieszkaca 2. Turystyczne obiekty noclegowe zbiorowego zakwaterowania 3. Miejsca noclegowe w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania na 10 tys. mieszkacw 4. Turyci korzystajcy z bazy noclegowej na 1000 ludnoci 5. Udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w tym turystom zagranicznym 6. Liczba miejsc noclegowych w gospodarstwach agroturystycznych 7. Dynamika przyrostu turystw w gospodarstwach agroturystycznych 8. Odsetek turystw w gospodarstwach agroturystycznych w liczbie turystw ogem 9. Wybudowane obiekty infrastruktury kulturalnej 10. Imprezy i wydarzenia kulturalne i sportowe 11. Muzea i galerie na 1000 ludnoci 12. Liczba miejsc w teatrach na 1000 ludnoci 13. Liczba miejsc w kinach na 1000 ludnoci 14. Powierzchnia o szczeglnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona w % powierzchni oglnej 15. Powierzchnia parkw spacerowo-wypoczynkowych i lasw na 1 mieszkaca 16. Tereny wymagajce rekultywacji 17. Dugo tras/ szlakw pieszych 18. Dugo tras/ szlakw rowerowych 19. Dugo szlakw wodnych Jednostka miary z liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne w tys. liczby bezwzgldne % % Szt. Szt. liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne % ha ha km km km

80

20. Wielko bazy gastronomicznej (bary, restauracje, 21. Ilo obiektw sportowo-rekreacyjnych (wypoyczalnie sprztu turystycznego, jazda konna, kryte kpieliska z basenami termalnymi, cieki zdrowia, szlaki turystyczne, edukacyjne, tematyczne, narciarskie trasy zjazdowe i biegowe, orodki jedzieckie, pola golfowe, kluby rekreacyjne, cieki rowerowe, przystanie jachtowe, itd.) 22. Liczba parkingw 23. Infrastruktura informacyjnorecepcyjna (np. centra i punkty informacji turystycznej, punkty informacji o regionie wraz z ekspozycj i sprzeda wydawnictw, map i folderw, lokalnych wyrobw, pamitek itp. zlokalizowane w zajazdach, barach przydronych, a take w obiektach wolnostojcych, zabytkach techniki, np. mynach wodnych, kuniach itp.) 24. Udzia powierzchni lasw w powierzchni gminy 25. Kwatery agroturystyczne i pokoje gocinne w gminach roku caoroczne i sezonowe i liczba miejsc noclegowych 26. Wydatki Urzdu Marszakowskiego na turystyk i ich struktura

Szt.

Szt. Szt.

% Szt. Tys. z

Cel 5: Wykorzystanie przygranicznego i transgranicznego pooenia wojewdztwa Lp. Zmienna/wskanik Jednostka miary 1. Udzia terenw inwestycyjnych z dostpem do sieci % wodocigowej w powierzchni ogem 2. Pracujcy w sektorze MP; liczby bezwzgldne % na 10 tys. ludnoci; rok poprzedni=100 3. Nakady na dziaalno badawczo rozwojow na 1 mieszkaca z (ceny biece) 4. Udzia przedsibiorstw, ktre prowadziy dziaalno % innowacyjn w przemyle 5. Udzia produkcji wyrobw nowych i zmodernizowanych w % produkcji sprzedanej w przemyle 6. Nakady inwestycyjne (w cenach biecych) na 1 mieszkaca; z w tym w sektorze prywatnym na 1 mieszkaca km 7. Drogi publiczne o twardej nawierzchni: 2 na 100 km na 10 tys. ludnoci 8. Linie kolejowe eksploatowane: km - na 100 km2 na 10 tys. ludnoci 9. Ludno w wieku: osoby przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 10. Wyksztacenie ludnoci w wieku 15 lat i wicej: % podstawowe(cznie z gimnazjalnym) 81

11. 12. 13. 14.

rednie (cznie z zasadniczym zawodowym i policealnym) wysze Dynamika ludnoci (stosunek zaludnienia mierzony w kolejno nastpujcych momentach pomiaru) Zatrudnieni w dziaalnoci badawczo rozwojowej ogem, w tym pracownicy naukowo-badawczy Zatrudnieni w dziaalnoci badawczo-rozwojowej do (odsetek): 1) osb aktywnych zawodowo, 2) pracujcych ogem Nakady na dziaalno badawczo rozwojow ogem

% osoby

Cel 6: Wsparcie rozwoju rolnictwa i tworzenie warunkw wielofunkcyjnego rozwoju wsi. Lp. 1. Zmienna/wskanik Struktura uytkw rolnych: grunty orne, sady, ki, pastwiska Nominalne dochody w sektorze gospodarstw domowych (ceny biece) na 1 mieszkaca: dochody pierwotne brutto dochody do dyspozycji brutto Ludno korzystajca z sieci wodocigowej w % ludnoci ogem w tym na wsi Ludno korzystajca z kanalizacji w % ludnoci ogem w tym na wsi Gospodarstwa domowe/budynki podczone do sieci kanalizacji sanitarnej Poczenia prowadzce do budynkw mieszkalnych w stosunku do liczby budynkw mieszkalnych ogem Ludno w wieku: przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Zgony niemowlt na 1000 urodze ywych Przyrost rzeczywisty na 1000 ludnoci w tym z tytuu migracji Wyksztacenie ludnoci w wieku 15 lat i wicej: podstawowe (cznie z gimnazjalnym) rednie (cznie z zasadniczym zawodowym i policealnym) wysze Modzie niekontynuujca nauki Ludno w wieku produkcyjnym (18-59 i 18-64) na obszarach 82 Jednostka miary %

2.

3. 4. 5. 6. 7.

% % liczby bezwzgldne %

8. 9. 10.

11. 12.

% % ogu ludnoci

13. 14. 15. 16. 17. 18.

wiejskich Zatrudnienie w rolnictwie tys. Zatrudnienie na obszarach wiejskich w dziaalnoci tys. nierolniczej (usugi, przetwrstwo rolno-spoywcze, turystyka i inne) Bezrobotni zarejestrowani na obszarach wiejskich tys. Drogi o twardej nawierzchni na obszarach wiejskich km - na 100 km2 Liczba ludnoci wiejskiej korzystajcej z sieci wodocigowej, ilo kanalizacyjnej, gazowej w % ludnoci ogem Przecitna powierzchnia uytkw rolnych gospodarstwa ha rolnego

Cel 7: Rozwj zasobw ludzkich zgodnie z potrzebami rynku pracy Lp. 1. Zmienna/wskanik Ludno w wieku: przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Wspczynnik aktywnoci zawodowej ludnoci w wieku 15 lat i wicej Wskanik zatrudnienia: wg grup wieku, wg pci Dugotrwale bezrobotni w % ogu bezrobotnych Bezrobotni w wieku do 25 lat w % ogu bezrobotnych Stopa bezrobocia: wg BAEL rejestrowanego Nominalne dochody w sektorze gospodarstw domowych (ceny biece) na 1 mieszkaca: dochody pierwotne brutto dochody do dyspozycji brutto Osoby korzystajce ze wiadcze pomocy spoecznej na 10 tys. ludnoci Gospodarstwa domowe wyposaone w komputer osobisty z dostpem do internetu w % ogu gospodarstw domowych Wyksztacenie ludnoci w wieku 15 lat i wicej: podstawowe (cznie z gimnazjalnym) rednie (cznie z zasadniczym zawodowym i policealnym) wysze Modzie niekontynuujca nauki1 Wydatki budetw jednostek samorzdu terytorialnego (wojewdztw, powiatw, gmin) na owiat i wychowanie na 1 mieszkaca Udzia szk wyposaonych w komputery z dostpem do 83 % Jednostka miary

2. 3.

% %

4. 5. 6.

% % %

7.

8. 9. 10.

liczby bezwzgldne % %

11. 12. 13.

% z %

14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

Internetu wedug poziomu ksztacenia (szkoy podstawowe i gimnazja; szkoy ponadpodstawowe i ponadgimnazjalne, cznie z policealnymi) Wskanik urbanizacji (odsetek ludnoci mieszkacw ogu miast do ludnoci regionu ogem) Dynamika ludnoci (stosunek zaludnienia mierzony w kolejno nastpujcych momentach pomiaru) Liczba kobiet Przyrost naturalny Ludno zamieszkujca miasto Ludno zamieszkujca wie Gsto zaludnienia Rodzaj inwestycji w regionie (czy s zgodne z profilem specjalistycznym regionu) Migracje wewntrzne (migracje midzy obszarami wiejskimi i miejskimi; z obszarw centralnych wielkich aglomeracji miejskich na obrzea) Absolwenci podejmujcy pierwsz prac Liczba nauczycieli akademickich Liczba osb uczestniczcych w szkoleniach i przekwalifikowaniach Dugotrwale bezrobotni w % ogem Bezrobotni wyrejestrowani z tytuu podjcia pracy

% % liczby bezwzgldne liczby bezwzgldne tys. tys. ludno/1 km2 osoby/1000 ludnoci tys.

84

You might also like